str. 1

str. 1

BIBLIA (od gr. biblos - biblioteka, zbir ksig)

zbir tekstw sakralnych, przez ydw i chrzecijan uznany za ksig wit, objawion

skada si ze Starego Testamentu (46 ksig) i Nowego Testamentu (27 ksig)

czas powstania: Stary Testament - od XIII w. p.n.e. do I w. p.n.e.

Nowy Testament - od 51 do 96 r. n.e.

jzyk: Stary Testament- hebrajski, niektre fragmenty w aramejskim i greckim

Nowy Testament - grecki, Ewangelia wedug w. Mateusza - po aramejsku

autorzy i podzia na czci

Stary Testament zaczyna si od piciu ksig prawodawcy religii ydowskiej Mojesza

(Picioksigu czyli Tory). Picioksig obejmuje ksigi: Rodzaju (Genesis), Wyjcia (Exodus),

Kapask, Liczb, Powtrzonego Prawa i zawiera dzieje ludzkoci od stworzenia wiata, dzieje

patriarchw od Noego do Mojesza, wyjcie z Egiptu do ziemi obiecanej, histori Izraelitw do

mierci Mojesza. Po Picioksigu nastpuje cz Prorocy (wydarzenia po mierci Mojesza,

dzieje ksistw izraelskiego i judzkiego), a nastpnie Pisma (utwory poetyckie - midzy innymi

Ksiga Psalmw i Pie nad pieniami, dziea filozoficzne, ksigi historyczne).

Nowy Testament zawiera Ksigi historyczne t.j. cztery Ewangelie spisane przez Mateusza,

Marka, ukasza, Jana (opowiadaj one o yciu i dziaalnoci Jezusa) oraz Dzieje apostolskie

(przedstawiajce dziaalno w. Piotra i Pawa); Ksigi dydaktyczne (listy w. Pawa) i Ksig

prorock (Apokalips).

wiele przekadw

Wulgata (od ac. vulgatus - powszechny, przystpny) - aciski przekad Biblii z IV wieku

przypisywany w. Hieronimowi

Znaczenie Biblii

Jest wit ksig spoeczestw chrzecijaskich i wyznawcw judaizmu

pokazuje jaki jest w rozumieniu chrzecijaskim sens wiata i ycia ludzkiego

jest rdem kultury moralnej

stanowi wane dzieo literackie

w naszym jzyku funkcjonuj zwizki frazeologiczne, ktre swj rodowd bior z Biblii

Wielogatunkowo Biblii

poezja i proza

przykady gatunkw: przypowie, kazanie, pie, epos, dialog filozoficzny, hymn, saga rodowa,

psalm

przypowie (parabola) - gatunek literatury moralistycznej, utwr narracyjny, w ktrym przedstawione

postacie i zdarzenia nie s wane ze wzgldu na swe cechy jednostkowe, lecz

jako przykady uniwersalnych prawide ludzkiej egzystencji, postaw wobec

ycia i kolei losu. Waciwa interpretacja przypowieci wymaga przejcia od

jej znaczenia dosownego do ukrytego.

Przykady przypowieci biblijnych: o samarytaninie, o synu marnotrawnym, o siewcy

kazanie - przemwienie religijne, wykadajce podstawy wiary bd przekazujce nauki moralne.

psalm - hebrajska pie religijna o charakterze modlitewno- hymnicznym

str. 2

str. 2

Wybrane pojcia z Biblii

dekalog - dziesi przykaza objawionych Mojeszowi na grze Synaj przez Boga, wyrytych na

kamiennych tablicach. S one podstaw moralnoci ydowskiej i chrzecijaskiej.

apokalipsa - wizja koca wiata i sdu ostatecznego. Biblia zawiera Apokalips w. Jana (nie jest to

jedyna, ale najwaniejsza apokalipsa w Biblii). Proroctwo w. Jana napisane jest

szczeglnym jzykiem - penym symbolicznych obrazw i znakw (siedem trb i siedem

pieczci, czterej jedcy apokalipsy, smok walczcy z kobiet i inne). Pokazuje walk

dobra i za, upadek ludzkoci i przywracanie adu wiata.

Wybrane postacie z Biblii

Mojesz - prawodawca Izraela, wyprowadzi ydw z Egiptu, kontaktowa si z Bogiem

Dawid - krl izraelski, wzr wadcy. Biblia podaje, i jest on autorem psalmw (w rzeczywistoci

psalmy stworzyo wielu ludzi). Strzelajc z procy zabi olbrzyma Goliata.

Salomon -syn Dawida, krl izraelski. Dba o kultur i gospodark pastwa, unika wojen. Zasyn ze

swej niezwykej mdroci.

Hiob - dla wyprbowania jego pobonoci poddany prbie - pozbawiony majtku i dzieci, dotknity

trdem znosi wszystko cierpliwie nie tracc wiary w sprawiedliwo bosk. Jego cierpienie jest

niezawinione

Wybrane wyrazy i wyraenia o rodowodzie biblijnym

hiobowa wie - bardzo smutna wiadomo

Eden - kraina szczcia (w Biblii - raj)

zakazany owoc - zakazana przyjemno (w Biblii - jabko zerwane przez Ew)

manna z nieba - nieoczekiwana pomoc (w Biblii - wdrujcemu pod wodz Mojesza narodowi

izraelskiemu Bg zsya z nieba jado zwane mann).

Judasz - zdrajca (w Biblii - aposto, ktry zdradzi Chrystusa)

Sodoma i Gomora - gniazdo rozpusty (w Biblii - miasta rozpusty skazane przez Boga na zagad)

stan jak sup soli - znieruchomie (w Biblii - Bg uratowa z Sodomy Lota i jego on, ktrzy

wychodzc z miasta mieli nie oglda si za siebie. Kobieta nie posuchaa nakazu

i zostaa zamieniona w sup soli).

sprzeda co za misk soczewicy -odda co bezcennego za rzecz o maej wartoci (w Biblii - za misk

soczewicy godny Ezaw, wrciwszy z pola, sprzeda modszemu bratu

Jakubowi swoje prawo pierwordztwa

Wybrane fragmenty Biblii

1. Stworzenie wiata

ten fragment mia zobrazowa ludziom prawdy:

istnieje tylko jeden Bg, jest on wieczny

wszystko co Bg stworzy jest dobre

po pracy nastaje czas odpoczynku

2. Stworzenie czowieka

Bg formuje ludzkie ciaa z ogromn pieczoowitoci, schyla si po glin wyrnienie

czowieka wrd innych bytw

3. Ksiga Koheleta (kohelet to nie imi wasne, lecz oznaczenie funkcji lub urzdu mdrca

przemawiajcego na zebraniu)

str. 3

str. 3

rozwaania nad sensem ludzkiego istnienia (autor zadaje pytanie, jaka jest droga do szczcia,

ale nie znajduje odpowiedzi)

pesymistyczna koncepcja czowieka, ktry jest istot kruch i przemijajc. Prawo przemijania

powoduje, e czowiek nie zaznaje szczcia (marno nad marnociami, wszystko marno.

Wszystko marno i gonienie za wiatrem.).

4. Pie nad pieniami

fragment poetycki mwicy o mioci dwojga ludzi. Koci tumaczy tre Pieni nad pieniami

jako symbol mioci Boga do ludzi

5. Przypowie o siewcy

tre: ziarno rozsiewane przez siewc padao na rne podoe. Gdy pado na drog, wydziobay

je ptaki, nie wzeszo rwnie na kamiennym podou i midzy cierniami. Gdy ziarno pado

na yzn gleb - wydao bogaty plon.

znaczenie ukryte: ziarno to Sowo Boe. Przypowie zawiera nakaz, by jego odbiorca by yzn

gleb t.j. chonnym suchaczem, ktry odnajdzie poytek z nauki.

6. Przypowie o synu marnotrawnym

tre: ojciec radonie wita marnotrawnego syna wracajcego z wczgi, ktry roztrwoni swoj

cz majtku.

znaczenie ukryte: Bg cieszy si z kadego nawrconego wiernego, choby wczeniej zgrzeszy

i odszed od wiary.

7. Hymn o mioci

- pochodzi z listu witego Pawa do Koryntian

- proza poetycka

- paralelizmy skadniowe

- 2 czci: 1.pokazanie, czym jest ycie bez mioci (uycie zda warunkowych) 2. wskazanie cech

prawdziwej mioci (cierpliwa, wszystko przebaczajca, nie pamitajca zego, wytrwaa)

- koci interpretuje ten hymn jako obraz mioci Chrystusa do wszystkich ludzi

Styl Biblii

Styl - zesp rodkw jzykowych, wykorzystanych przez autora wypowiedzi

obecno rnorodnych rodkw artystycznych - apostrof, symboli, alegorii, peryfraz (czyli omwie -

np. zamiast sowa Bg uywa si Pan Izraela)

czsto stosowany stopie najwyszy jako mianownik z dopeniaczem: Pan Panw, Krl krlw

charakterystyczne sownictwo: Arka Przymierza, prorok, faryzeusz, mesjasz

Nawizania do Biblii

Aluzja - wzmianka majca wzbudzi okrelone skojarzenie

Wisawa Szymborska: Na wiey Babel (motyw niegdy sobie bliskich mczyzny i kobiety,

ktrzy teraz nie potrafi si porozumie)

Stylizacja - celowe wprowadzenie do wypowiedzi pewnych istotnych waciwoci stylu innego

Stylizacja biblijna polega na:

1. przyjmowaniu biblijnej formy jzykowej, przejmowaniu gotowych metafor, alegorii, porwna

2. ukadaniu opisywanych zdarze na wzr wydarze biblijnych

Adam Mickiewicz: Widzenie ksidza Piotra (III cz. Dziadw), Ksigi narodu i pielgrzymstwa

polskiego

str. 4

str. 4

Jan Kasprowicz: Dies irae

Piotr Skarga: Kazania

Parafraza - przerbka utworu, rozwijajca jego tre (czsto swobodnie i artobliwie)

Mark Twain: Pamitniki Adama i Ewy

Obecno motywu biblijnego (Boga, Chrystusa, Szatana itd.)

Bogurodzica

Jan Kochanowski: Czego chcesz od nas Panie za twe hojne dary

Franciszek Karpiski: Bg si rodzi

Czesaw Miosz: Piosenka o kocu wiata