BIAŁORU Ś · Rozliczenia z urz ędem skarbowym ... Zasady rozlicze ń w handlu zagranicznym ......

BIAŁORU Ś

Przewodnik dla przedsiębiorców

Wydanie szóste rozszerzone

Warszawa, sierpień 2006

Przewodnik wydany pod patronatem Ministerstwa Gospodarki

przez

Biuro Promocji Inwestycji i Technologii Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego

Wszelkie przedstawione w niniejszej publikacji określenia i sądy w Ŝaden sposób nie odzwierciedlają opinii Sekretariatu UNIDO na temat statusu prawnego jakiegoś kraju, terytorium, miasta, obszaru, rządu lub granic danego kraju. Wymienianie nazw firm i produktów nie oznacza, Ŝe są one popierane przez UNIDO. © Copyright by: UNIDO ITPO Warszawa 2006 Wydawca: UNIDO ITPO Warszawa

Al. Niepodległości 186; 00-608 Warszawa tel.: (+48-22) 8259186, 8259467; fax: 8258970 e-mail: [email protected] http://www.unido.pl

Opracowanie i redakcja: Julita Urbanowska i Henryk Borko Współpraca: Jana Pieriegud Zdjęcia na okładce: FORUM – Polska Agencja Fotografów, Warszawa Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Mińsku

PRZEDMOWA „BIAŁORUŚ - Przewodnik dla przedsiębiorców” zajmuje waŜne miejsce wśród publikacji warszawskiego Biura UNIDO wydawanych z myślą o polskich przedsiębiorcach zainteresowanych rozwijaniem handlu i współpracy przemysłowej z wybranymi krajami Europy Środkowo-Wschodniej i Wspólnoty Niepodległych Państw. Obecne, szóste wydanie przewodnika, zaktualizowane i wzbogacone o nowe informacje, przedstawia zagadnienia związane z praktycznym funkcjonowaniem przedsiębiorstw na Białorusi na szerszym tle makroekonomicznym, co pozwala na lepsze zrozumienie zasad funkcjonowania administracji i gospodarki tego kraju. Jako źródło wiedzy o poszczególnych sektorach białoruskiej gospodarki, systemu finansowego i podatkowego, przekształceń strukturalnych, warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej – publikacja ta moŜe zainteresować takŜe pracowników naukowych, studentów, polityków, działaczy samorządowych i inne osoby, pragnące poznać ten sąsiadujący z Polską kraj. Przewodnik w szerokim zakresie wykorzystuje materiały Wydziału Ekonomiczno-Handlowego Ambasady RP w Mińsku, publikowane na stronie internetowej www.embassypoland.nsys.by, na bieŜąco aktualizowanej i zawierającej informacje niezbędne dla polskich przedsiębiorców. Opracowania WEH stanowią podstawę niektórych rozdziałów, szczególnie tych poświęconych praktycznym aspektom prowadzenia działalności gospodarczej na Białorusi oraz warunkom współpracy bilateralnej. Biuro UNIDO dziękuje Wydziałowi Ekonomiczno-Handlowemu Ambasady RP w Mińsku za współpracę mającą na celu przygotowanie tej ksiąŜki i za osobisty, cenny wkład, Kierownikowi WEH - I Radcy, panu Andrzejowi Szotowi oraz panom Witoldowi Niczyporowi i Markowi Sosze, I Sekretarzom WEH. Ich pomoc i zaangaŜowanie umoŜliwiły opracowanie przewodnika lepiej odpowiadającego oczekiwaniom i potrzebom polskich przedsiębiorców, zwłaszcza małych i średnich. Serdecznie dziękujemy takŜe pracownikom Departamentu Międzynarodowej Współpracy Dwustronnej oraz Departamentu Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu MG, pracownikom KUKE S.A., MSWiA, Centrum Informacji Rynkowej HZ oraz Polsko-Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej za przychylność, Ŝyczliwą pomoc i współpracę. Szereg cennych informacji, danych liczbowych, źródeł i komentarzy odnoszących się do zjawisk gospodarczych występujących na Białorusi zawdzięczamy równieŜ specjalistom z Zakładu Międzynarodowej Współpracy Produkcyjnej Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, kierowanego przez prof. dr hab. Kazimierza Starzyka, którzy słuŜyli nam radą i pomocą w ramach konsultacji o charakterze naukowo-merytorycznym. Podobnie jak wszystkie publikacje Biura UNIDO – równieŜ i ta została zamieszczona w witrynie warszawskiego Biura UNIDO (www.unido.pl) która zawiera m.in. informacje o organizowanych przez Biuro przedsięwzięciach promocyjnych i szkoleniach oraz ofertach współpracy na rynkach wschodnich.

Biuro UNIDO w Warszawie

W latach 2001-2006 w serii przewodników o rynkach wschodnich ukazały się w postaci ksiąŜkowej i/lub elektronicznej:

„AzerbejdŜan – przewodnik dla przedsiębiorców” – 5 wydań „Białoruś – przewodnik dla przedsiębiorców” – 6 wydań „Bułgaria – przewodnik dla przedsiębiorców” – 5 wydań „Kazachstan – przewodnik dla przedsiębiorców” – 5 wydań „Kirgistan – przewodnik dla przedsiębiorców” – 1 wydanie „Łotwa – przewodnik dla przedsiębiorców” – 3 wydania „Litwa – przewodnik dla przedsiębiorców” – 3 wydania „Mołdowa – przewodnik dla przedsiębiorców” – 4 wydania „Rosja – przewodnik dla przedsiębiorców” – 4 wydania „Ukraina – przewodnik dla przedsiębiorców” – 6 wydań „Uzbekistan – przewodnik dla przedsiębiorców” – 3 wydania

Wersja internetowa najnowszych wydań wszystkich powyŜszych publikacji jest osiągalna na stronie Biura UNIDO w Warszawie:

www.unido.pl

BIAŁORUŚ - Przewodnik dla przedsiębiorców

5

SPIS TREŚCI

I. INFORMACJE OGÓLNE....................................................................................................9 PołoŜenie i klimat ...............................................................................................................9 Ludność ............................................................................................................................10 Zasoby naturalne...............................................................................................................12 Ustrój polityczny...............................................................................................................15 Podział administracyjny....................................................................................................16

II. UWARUNKOWANIA REGIONALNEJ WSPÓŁPRACY GOSPOD ARCZEJ........19 Kraje WNP........................................................................................................................19 Związkowe Państwo Białorusi i Rosji ..............................................................................20 Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza............................................................................22 Organizacje międzynarodowe...........................................................................................23 Białoruś a Unia Europejska ..............................................................................................24

III. GOSPODARKA.....................................................................................................................27 Sytuacja makroekonomiczna ............................................................................................27 Przemysł ...........................................................................................................................33 Rolnictwo..........................................................................................................................38 Leśnictwo..........................................................................................................................39 Handel i usługi ..................................................................................................................40 Rynek pracy i dochody ludności .......................................................................................40 Potencjał badawczo-naukowy...........................................................................................43 Transport i komunikacja ...................................................................................................43 Telekomunikacja...............................................................................................................49 Ochrona środowiska .........................................................................................................51 Turystyka .........................................................................................................................51

IV. PRZEKSZTAŁCENIA STRUKTURALNE ................ ....................................................53 Informacje ogólne.............................................................................................................53 Prywatyzacja przedsiębiorstw...........................................................................................53 Prywatyzacja gruntów.......................................................................................................57 Małe i średnie przedsiębiorstwa........................................................................................58

V. FINANSE................................................................................................................................59 BudŜet...............................................................................................................................59 Bilans handlu zagranicznego, dług publiczny, rezerwy walutowe....................................60 Wymienialność waluty......................................................................................................61 Polityka kursowa...............................................................................................................62 Polityka pienięŜno-kredytowa...........................................................................................63 Sektor bankowy ................................................................................................................65 Ocena stabilności sektora bankowego...............................................................................67 Rynek kapitałowy .............................................................................................................68 Ubezpieczenia...................................................................................................................69 System ochrony socjalnej .................................................................................................71 Międzynarodowa pomoc finansowa..................................................................................72

VI. SYSTEM PODATKOWY ...................................................................................................75 Podatki i składki w systemie prawnym Białorusi..............................................................75

Spis treści

6

Podatki powszechne..........................................................................................................77 Podatki lokalne .................................................................................................................87 Rozliczenia z urzędem skarbowym...................................................................................87 Opodatkowanie nierezydentów sprzedających eksponaty targowe...................................88

VII. PROWADZENIE DZIAŁALNO ŚCI GOSPODARCZEJ..............................................89 Podstawy prawne działalności gospodarczej ....................................................................89 Koncesje na prowadzenie działalności gospodarczej........................................................90 Licencje na prowadzenie działalności gospodarczej .........................................................93 Zakładanie spółek z kapitałem zagranicznym...................................................................95 Rejestracja spółek z kapitałem zagranicznym...................................................................98 Przedstawicielstwa spółek zagranicznych.......................................................................103 Rachunki bankowe..........................................................................................................108 Bankructwo i rozwiązanie spółki ....................................................................................113 Warunki prowadzenia działalności gospodarczej ...........................................................114 Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości..........................................................................117

VIII. INWESTYCJE ZAGRANICZNE....................... .............................................................119 Podstawy prawne inwestycji zagranicznych ...................................................................119 Formy inwestowania.......................................................................................................120 Ułatwienia dla inwestorów zagranicznych......................................................................121 Działalność gospodarcza w wolnych strefach ekonomicznych.......................................122 Gwarancje dla inwestorów w wolnych strefach ekonomicznych....................................125 Zakończenie działalności w wolnych strefach ekonomicznych ......................................126 WSE „Brześć” ................................................................................................................127 WSE „Mińsk” .................................................................................................................128 WSE „Homel-Raton”......................................................................................................130 WSE „Witebsk” ..............................................................................................................130 WSE „Mohylew” ............................................................................................................131 WSE „Grodnoinwest”.....................................................................................................132 Wyniki działalności gospodarczej WSE .........................................................................132 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie.............................................................................135 Klimat inwestycyjny .......................................................................................................138

IX. HANDEL ZAGRANICZNY .............................................................................................141 Ramy prawne ..................................................................................................................141 Ograniczenia w imporcie i eksporcie ..............................................................................143 Certyfikacja.....................................................................................................................144 Licencje w eksporcie i imporcie .....................................................................................152 Polityka celna..................................................................................................................153 Taryfa celna ....................................................................................................................154 Zwolnienia celne w obrocie towarowym ........................................................................155 Ulgi podatkowe i celne przy wwozie niektórych towarów .............................................156 Rozkładanie płatności celnych na raty ............................................................................156 Kontrola towarów w obrocie zagranicznym ...................................................................158 Odprawy celne ................................................................................................................160 Tranzyt............................................................................................................................164 Handel i dystrybucja .......................................................................................................166 Zasady rozliczeń w handlu zagranicznym.......................................................................167


7

Reklama..........................................................................................................................168 X. WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA Z POLSKĄ ...........................................................169

Handel.............................................................................................................................169 Współpraca przemysłowo-inwestycyjna.........................................................................174 Przeszkody i perspektywy rozwoju współpracy..............................................................177 Współpraca w dziedzinie certyfikacji wyrobów .............................................................182 Oferta KUKE SA............................................................................................................184 Działalność Ministerstwa Gospodarki w zakresie promocji i wspierania eksportu.........190 Współpraca transgraniczna .............................................................................................191 Pierwsze kroki w biznesie na Białorusi ..........................................................................194 Instytucje i organizacje zaangaŜowane w rozwój współpracy ........................................204

XI. MIESZKA Ć NA BIAŁORUSI .........................................................................................207 Przekraczanie granicy .....................................................................................................207 Wwóz i wywóz towarów przez osoby fizyczne ..............................................................211 Rekreacja i turystyka.......................................................................................................216

XII. ZAŁ ĄCZNIKI .....................................................................................................................219 XIII. BIBLIOGRAFIA ................................................................................................................279 SPIS TABEL: Tab. 1. Przyrost naturalny ludności w latach 1995-2005...........................................................11 Tab. 2. Struktura geograficzna handlu zagranicznego Białorusi w ujęciu procentowym

w stosunku do całości eksportu/importu (2004 r.) i obrotu (2005 r.) ...........................32 Tab. 3. Przekrój zmian wielkości produkcji przemysłowej w 2005 roku .................................34 Tab. 4. Produkcja rolnicza na Białorusi w 2005 roku................................................................38 Tab. 5. PKB per capita i płace w wybranych krajach WNP w latach 2000-2005 ....................40 Tab. 6. Dochody i wydatki skonsolidowanego budŜetu Białorusi w latach 2000-2005 ..........59 Tab. 7. Bilans obrotów handlu zagranicznego Białorusi w latach 1995-2005..........................60 Tab. 8. Podatki podstawowe i składki na fundusz pracy oraz ubezpieczenie społeczne .........76 Tab. 9. Mechanizm ustalania podatku dochodowego od osób fizycznych ...............................77 Tab. 10. Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych obowiązujące od dnia 1 stycznia do

1 marca 2006 roku............................................................................................................77 Tab. 11. Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych obowiązujące od 1 marca 2006

roku ...................................................................................................................................78 Tab. 12. Inwestycje w WSE (dane za 2004 rok).........................................................................133 Tab. 13. Wartość zagranicznych inwestycji na Białorusi na koniec 2004 roku .......................135 Tab. 14. Inwestycje zagraniczne na Białorusi w latach 2002-2005 (mln USD) .......................136 Tab. 15. Białoruś w rankingach wybranych instytucji międzynarodowych .............................139 Tab. 16. Stawki opłat za przejazd środków transportowych państw obcych drogami

publicznymi Republiki Białoruś....................................................................................166 Tab. 17. Bilans handlowy Polski i Białorusi w latach 1994-2005 (dane polskie) ....................170 Tab. 18. Bilans handlowy Białorusi i Polski w latach 1996-2005 (dane białoruskie)..............171 Tab. 19. Struktura białoruskiego eksportu do Polski w 2004 i 2005 r. wg głównych grup

towarowych w tys. USD ................................................................................................172 Tab. 20. Obroty towarowe Polski z Białorusią za 2005 rok według sekcji ..............................173

Spis treści

8

Tab. 21. Struktura białoruskiego importu z Polski w latach 2004 i 2005 wg głównych grup towarowych w tys. USD ................................................................................................174

Tab. 22. Informacja o strukturze i udziale polskich inwestycji w łącznej wartości inwestycji w Republice Białoruś .....................................................................................................176

Tab. 23. Ruch turystyczny Polska – Białoruś .............................................................................181 Tab. 24. Taryfa opłat konsularnych dla obywateli Polski ..........................................................209

WYKRESY I MAPY: Poglądowa mapa Białorusi...........................................................................................................9 Podział administracyjny Białorusi..............................................................................................16 Rys. 1. Dynamika PKB Białorusi w latach 1995-2006 (rok poprzedni = 100) .......................27 Rys. 2. Dynamika PKB Białorusi na tle innych krajów w latach 1995-2005..........................28 Rys. 3. Dynamika podstawowych wskaźników makroekonomicznych gospodarki

białoruskiej (rok poprzedni = 100 %) .........................................................................29 Rys. 4. Struktura PKB Białorusi w 2005 roku ........................................................................30 Rys. 5. Obroty handlu zagranicznego Białorusi w latach 1996-2005 .....................................31 Rys. 6. BranŜowa struktura produkcji przemysłowej Białorusi w 2005 roku .........................34 Rys. 7. Struktura branŜowa zatrudnienia w 2005 roku ...........................................................41 Rys. 8. Struktura pienięŜnych dochodów ludności w latach 1990-2005.................................41 Rys. 9. Średniomiesięczna płaca w poszczególnych sektorach Białorusi w 2005 roku ..........42 Rys. 10. Przebieg międzynarodowych korytarzy transportowych przez terytorium Białorusi..44 Rys. 11. Przebieg dróg dla ruchu tranzytowego na terytorium Białorusi..................................46 Rys. 12. Liczba spółek z udziałem skarbu państwa na Białorusi (wg stanu z 01.01.2005........55 Rys. 13. ZadłuŜenie zagraniczne Białorusi wg stanu na 1 stycznia 2004-2006 ........................61 Rys. 14. Kursy walut (euro i dolara amerykańskiego) w rublach białoruskich w latach 2003 –

I kwartał 2006.............................................................................................................63 Rys. 15. Średnie stopy procentowe kredytów w rublach białoruskich w latach 2003 –

I kwartał 2006.............................................................................................................64 Rys. 16. Certyfikat zgodności z certyfikatem ISO 9001-2001 cementowni białoruskiej........149 Rys. 17. Przykładowe certyfikaty zgodnosci dla cementowni białoruskich............................150 Rys. 18. Przykładowy certyfikat produkcji cementowni Kriczew – kwiecień 2006 r.............151


9

I. INFORMACJE OGÓLNE PołoŜenie i klimat Republika Białoruś (w skrócie Białoruś) połoŜona jest w Europie Wschodniej i nie posiada dostępu do morza. Powierzchnia kraju wynosi 207,6 tys. km², a łączna długość granic 2969 km. Białoruś graniczy z dwoma krajami WNP: Rosją (990 km) i Ukrainą (975 km) oraz z trzema krajami Unii Europejskiej: Litwą (462 km), Łotwą (143 km) i Polską (418 km). Rozciągłość równoleŜnikowa kraju wynosi 650 km, a południkowa 560 km.

Poglądowa mapa Białorusi

Źródło: Instytut Geodezji i Kartografii, Warszawa PołoŜona w zachodniej części Niziny Wschodnioeuropejskiej, Białoruś nie posiada terenów górzystych. PrzewaŜającą część kraju (70 %) stanowią niziny o średniej wysokości 160 - 200 m n.p.m., a najwyŜszym wzniesieniem jest Góra DzierŜyńskiego o wysokości 345 m (na Wzniesieniach Mińskich). NajniŜej połoŜonym terenem jest dolina Niemna w okolicach Grodna (80 - 90 m n.p.m.). Na południu, ok. 20 % powierzchni kraju zajmują rozległe tereny bagienne i torfowiska (tzw. Polesie).

Informacje ogólne

10

Kraj obfituje w rzeki i jeziora. Rzeki naleŜą do dwóch zlewisk: Morza Czarnego i Morza Bałtyckiego. NajdłuŜszymi rzekami są: Dniepr (700 km na terenie Białorusi), Berezyna (613 km), Prypeć (495 km), SoŜ (493 km), Niemen (459 km), Pticz (421 km), Dźwina (380 km). Spośród 11 tysięcy jezior znajdujących się na terenie Białorusi największe jest jezioro Narocz o powierzchni 79,6 km², a następnie Oswejskoje (52,8 km²) i Czerwone (40,8 km²). Najgłębsze jest jezioro Długie (53,7 m). Największe skupisko jezior występuje na Pojezierzu Brasławskim. Lasy na Białorusi, głównie sosnowe i świerkowe, zajmują około 30 % powierzchni kraju. Z drzew liściastych najczęściej występuje osika, brzoza, olcha, dąb i grab. Jednym z największych kompleksów leśnych jest połoŜona na granicy z Polską Puszcza Białowieska, której większa część (880 km2) naleŜy do Białorusi. Klimat jest umiarkowanie kontynentalny. Średnia temperatura w styczniu waha się od -4° C na północnym zachodzie do -8° C na północnym wschodzie, a w lipcu od 17° C na północy do 19° C na południu. Roczne opady wahają się w granicach od 550 do 700 mm, przy czym maksimum przypada na okres letni. Ludność Według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz Republiki Białoruś liczba ludności na dzień 1 stycznia 2006 roku wynosiła 9750,2 tys. osób. W skali 2005 roku liczba ludności Białorusi zmniejszyła się o 51,5 tys. osób. Średnia gęstość zaludnienia kraju wynosi 48 osób na km2. Najgęściej zaludniona jest środkowa część kraju (60 osób/km2), najsłabiej Polesie (25 osób/km2). Pod względem liczby ludności Białoruś zajmuje 13 miejsce wśród państw europejskich oraz 5 miejsce wśród państw WNP. Od 1993 roku na Białorusi występuje ujemny przyrost naturalny, który oscyluje pomiędzy -0,5 % a -0,3 % rocznie. Ludność w wieku do 19 lat stanowi około 26 % społeczeństwa, w wieku od 20 do 34 lat – około 22 %, od 35 do 49 lat – około 23 %, w wieku od 50 do 64 lat – 16 %, natomiast w wieku powyŜej 65 lat – 13 %. Średnia długość Ŝycia dla kobiet wynosi 71,4 a dla męŜczyzn 61,8 lat. PrzewaŜająca liczba ludności (71,5 %) mieszka w miastach. Stolicą kraju jest Mińsk liczący 1741,4 tys. mieszkańców (w 2004 roku). Miasta liczące powyŜej 100 tys. mieszkańców to: Homel (492 tys.), Mohylew (365 tys.), Witebsk (350 tys.), Grodno (315 tys.), Brześć (298 tys.), Bobrujsk (221 tys.), Baranowicze (169 tys.), Borysów (150 tys.), Orsza (142 tys.), Pińsk (131 tys.), Mozyrz (112 tys.), Nowopołock (107 tys.) i Soligorsk (101 tysięcy).


11

Tab. 1. Przyrost naturalny ludności w latach 1995-2005

Wyszczególnienie 1995 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Liczba urodzeń (tys.) 101,1 93,0 93,7 91,7 88,7 88,5 87,2 89,6 Liczba zgonów (tys.) 133,7 142,0 134,9 140,3 146,7 143,2 142,3 144,1 Naturalny przyrost (ubytek) ludności (tys.) -32,6 -49,0 -41,2 -48,6 -58,0 -54,7 -51,1 -51,5 Źródło: według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz Republiki Białoruś z marca 2006 r. Skład etniczny - Polacy na Białorusi Białoruś zamieszkiwana jest przez ponad 130 narodowości. Białorusini stanowią 81,2 % populacji. Najliczniejsze mniejszości narodowościowe to: Rosjanie (11,4 %), Polacy (3,9 %), Ukraińcy (2,4 %), śydzi (0,3 %); pozostałe narodowości stanowią 0,8 %. Liczba Polaków mieszkających na Białorusi szacowana jest na 396 tys., z największymi skupiskami na Grodzieńszczyźnie (70 %) i w samym Grodnie, gdzie 30 % ludności stanowią Polacy. W roku 1989 powstał Związek Polaków na Białorusi zrzeszający w ponad 100 oddziałach około 30 tysięcy członków. Przy ZPB afiliowane są inne organizacje: Polskie Towarzystwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Lekarskie, Towarzystwo Polskich Plastyków, Klub MłodzieŜy Katolickiej, Stowarzyszenie Kombatantów Polskich, Komitet Obrony Praw Polaków na Białorusi, Stowarzyszenie śołnierzy AK i inne. Najliczniejsze i najbardziej aktywne oddziały ZPB znajdują się w Grodnie, Brasławiu, Witebsku, Mohylewie, Lidzie, Baranowiczach i w Mińsku. W ostatnim okresie działalność ZPB została ograniczona, w związku z nie uznawaniem przez rząd białoruski nowo wybranych władz Związku, na czele z prezes AndŜeliką Borys. Na Białorusi działa około 260 szkół, w których młodzieŜ moŜe uczyć się języka polskiego, w tym dwie państwowe szkoły z językiem polskim jako językiem wykładowym (w Grodnie i Wołkowysku). W całym kraju, z uwzględnieniem nieformalnych placówek edukacyjnych, języka polskiego uczy się ponad 20 tys. osób. Na Białoruskim Uniwersytecie Państwowym w Mińsku funkcjonuje oddział języka polskiego na Wydziale Filologii. Na Uniwersytetach Państwowych w Brześciu i Grodnie działają sekcje polonistyki, które kształcą nauczycieli. Na Białorusi istnieje 17 „Domów Polskich”, z których funkcjonuje 15. Język Od 1940 roku do grudnia 1991 roku językiem urzędowym na terenie Białorusi był język rosyjski. Od 1991 roku, oprócz rosyjskiego, oficjalnym językiem urzędowym jest białoruski, uwaŜany za język ojczysty przez 66 % mieszkańców. W handlu zagranicznym uŜywany jest przede wszystkim język rosyjski i angielski, w nieco mniejszym zakresie język niemiecki.

Informacje ogólne

12

System szkolnictwa Białoruś jest w trakcie przeprowadzania reformy systemu edukacji w celu dostosowania go do nowego europejskiego modelu nauczania. W wyniku tych zmian czas niezbędny dla zdobycia wykształcenia średniego zwiększy się z 11 do 12 lat, natomiast uzyskanie wykształcenia wyŜszego będzie wymagało okresu krótszego o jeden rok niŜ uprzednio i zajmie 4 lata. Szkolnictwo wyŜsze na Białorusi cechuje się bardzo wysoką dynamiką rozwoju. W kraju funkcjonują 43 państwowe i 16 niepaństwowych uczelni wyŜszych. W ciągu ostatnich jedenastu lat liczba studentów wzrosła prawie dwukrotnie (z 173 tys. w 1994 roku do ponad 342 tys. w 2005 roku). Ma miejsce równieŜ wzrost wydatków na system edukacji (do 8,5 % w 2005 roku). Jest to najwyŜszy wskaźnik wśród państw WNP, półtora raza wyŜszy od wskaźnika ogólnoświatowego. Zasoby naturalne Na Białorusi odkryto i udokumentowano ok. 5 tys. złóŜ surowców mineralnych. Dotyczy to 30 róŜnego rodzaju kopalin uŜytecznych, z których tylko nieliczne uznawane są w skali europejskiej za znaczące. Białoruś posiada bogate złoŜa soli potasowych (ponad 40 mld t.), torfu (ok. 5 mld t.), gliny (200 mln t.), piasków, dolomitu, kredy oraz niewielkie zasoby ropy naftowej. Wielkim bogactwem Białorusi są liczne źródła wód leczniczych i balneologicznych oraz gęsta sieć rzek. Liczba jezior przekracza 11 tysięcy, a ich łączna powierzchnia wynosi około 2 tys. km2. Oprócz naturalnych zbiorników wodnych wybudowano 130 sztucznych. Na Białorusi występują równieŜ takie surowce, jak: bursztyn (głównie techniczny, do produkcji lakierów i oleju bursztynowego), którego złoŜa w Gatcza-Osowo oceniane są na około 340 ton, krzemień (od ciemnoŜółtego do ciemnobrunatnego i czarnego), którego zasoby są praktycznie nieograniczone, złoto oraz znaczne zasoby tzw. czarnego dębu, stosowanego do fornirowania mebli. Surowce paliwowo-energetyczne Zasoby ropy naftowej na Białorusi szacowane są na 170 mln ton (według danych geologicznych z lipca 2003 roku). Roczne wydobycie wynosi około 2 mln ton, co przy zapotrzebowaniu 16 - 17 mln ton powoduje konieczność jej importu. Według danych z kwietnia 2006 roku, Białoruś w ciągu najbliŜszych pięciu lat ma zamiar uruchomić 10 nowych miejsc wydobycia ropy naftowej. W efekcie wydobycie krajowe ma szansę w najbliŜszych latach pokryć około 42 % zapotrzebowania Białorusi na ropę naftową. MoŜliwości białoruskich zakładów petrochemicznych w


13

zakresie przerobu ropy naftowej oceniane są na około 21 mln ton rocznie. Białoruś nie posiada złóŜ gazu. ZłoŜa węgla kamiennego, leŜące na głębokości od 170 do 1000 m, oceniane są na 500 -600 mln ton. Jest to niewiele w porównaniu z ukraińskim Zagłębiem Donieckim, gdzie wynoszą one 76 mld ton, lub polskim Zagłębiem Śląskim, gdzie sięgają 86 mld ton. Na południu kraju odkryto złoŜa węgla brunatnego (śytkowickie, Briniewskie, Toniepaskie, Krasnosłobodzkie). Pokłady leŜą na głębokości 15 - 85 m, a zasoby tego surowca oceniane są na 750 - 800 mln ton. Dla porównania: polskie zasoby szacowane są na 40 mld, a niemieckie (na terenach byłej NRD) na 50 mld ton. Na południu znajdują się równieŜ pokłady łupków palnych, których zasoby szacowane są na 10 mld ton. Pod względem wielkości zasobów torfu (5 mld ton) Białoruś zajmuje drugie po Rosji miejsce wśród byłych republik radzieckich. Przy rocznym wydobyciu rzędu 25 mln ton zasobów torfu wystarczy na kilkadziesiąt lat eksploatacji. Łącznie istnieje 6500 miejsc eksploatacji torfu (w tym 1600 przemysłowych), z których wykorzystuje się tylko połowę. Pokłady torfu zajmują około 12,5 % powierzchni kraju i są rozłoŜone równomiernie na całym jego obszarze; niektóre zajmują nawet kilka tysięcy hektarów. Surowce mineralne Wśród 30 rodzajów odkrytych i eksploatowanych złóŜ kopalin, największe są zasoby soli potasowych, oceniane na 40 - 45 mld ton, co stawia Białoruś na trzecim miejscu w świecie po Kanadzie (100 mld ton) i Rosji (62 mld ton), a na pierwszym w Europie (przed Niemcami, których zasoby oceniane są na 30,5 mld ton). Same tylko złoŜa w Starobinie zawierają prawie 7 miliardów ton soli potasowych. Zasoby soli potasowej pozwalają Białorusi na zajęcie czołowego miejsca wśród jej producentów (III miejsce). Istniejące zdolności wydobywcze pozwalają na roczną produkcję 5,7 mln ton soli. Dane z 2003 roku wskazują, Ŝe około 88,66 % nawozów potasowych produkowanych na Białorusi jest eksportowanych, przy czym tylko niewielka ich część została sprzedana w krajach WNP. W celu wspólnego wprowadzenia swojej produkcji na rynek światowy „Belaruskalij” i rosyjski OAO „Silwinit” utworzyły w 1992 roku Międzynarodową Spółkę ds. eksploatacji potasu. Obecnie w „Belaruskalij” prowadzone są prace modernizacyjne o wartości 1 mld USD, których zakończenie przewidziane jest do 2010 roku1. Podczas jednego z

1 Szerzej w: Rynek soli potasowych na Białorusi i w Rosji, w: Rynek – Wschodni Partnerzy, Nr 6(96)2004, IKiCHZ, Warszawa 2004, s. 19-20.

Informacje ogólne

14

etapów ich realizacji zostanie zbudowana nowa kopalnia soli potasowej o wydajności 6 mln ton rudy rocznie. Zapewni ona temu przedsiębiorstwu bazę surowcową umoŜliwiającą eksploatację soli w ciągu najbliŜszych 40 - 45 lat 2. Jednym z waŜniejszych surowców są, leŜące na niewielkich głębokościach lub na powierzchni ziemi, fosforyty (500 mln ton) i wiwianity (0,5 mln ton). Znaczne są równieŜ zasoby soli kamiennej (ponad 20 mld ton), margla i kredy (3,5 mld ton), gliny budowlanej (200 mln ton), piasku do produkcji szkła (0,6 mln ton), surowców formierskich (22 mln ton), kaolinu (25 mln ton), glinek ogniotrwałych, granitów, gnejsów, dolomitów, kamienia wapiennego itp. Rudy Ŝelaza Największe białoruskie złoŜa rud Ŝelaza: Okołowskie (550 mln ton) i Nowosiełkowskie (134 mln ton) nie mogą się nawet równać ze złoŜami ukraińskimi (18 mld ton), nie mówiąc juŜ o uralskich, czy kurskich (Kurska Anomalia Magnetyczna: 850 mld ton). Rudy białoruskie występujące w okolicach Nowosiełkowskiego, oprócz Ŝelaza zawierają teŜ tytan (4,25 %). Rudy ilmenitowo-magnetytowe zalegają na głębokości 150 - 200 m, a kwarcyty Ŝelaziste w okolicach Okołowa (ponad 1 mld ton) na głębokości 220 - 370 m. W 250 miejscach występują bagienne rudy Ŝelaza, uŜywane do produkcji farb mineralnych. Zasoby nie są zbyt wielkie (0,2 mln ton), ale ich usytuowanie 0,5 m pod powierzchnią ziemi umoŜliwia łatwe i tanie wydobycie. Metale i kamienie szlachetne Zasoby złota oceniane są na około 700 ton, srebra na 690 ton, palladu na 950 ton, a platyny na 50 ton. Zasoby złota, platyny i palladu zawarte w materiale piaskowo-Ŝwirowym wynoszą odpowiednio: 285 ton, 27 ton i 92 tony, a produkcja złota z tego materiału wynosi około 300 kg rocznie.

2 Chlorek potasu jest produktem niedrogim, jednak cena białoruskich nawozów potasowych oferowanych

ostatecznemu odbiorcy znacznie wzrasta z tytułu kosztów transportu, związanych przede wszystkim z brakiem dostępu do morza.


15

Ustrój polityczny Deklaracja O państwowej niezawisłości Republiki Białoruś, przyjęta przez Radę NajwyŜszą w dniu 12 lipca 1990 roku, proklamowała – po raz pierwszy w historii – pełną suwerenność Republiki Białoruś, która po 70 latach istnienia jako republika radziecka, stała się wolnym państwem. Jednak dniem, w którym obchodzone jest święto narodowe jest 3 lipca - dzień, w którym nastąpiło wyzwolenie Mińska spod okupacji niemieckiej przez wojska radzieckie w 1944 roku. Konstytucja została uchwalona 30 marca 1994 roku, a w wyniku referendum z 24 listopada 1996 roku wprowadzono do niej poprawki. Prezydent, będący głową państwa, wybierany jest w powszechnym głosowaniu na pięcioletnią kadencję. Od lipca 1994 roku stanowisko to piastuje Aleksander Łukaszenka, który w wyniku referendum pozostał u władzy do 2001 roku, a następnie został wybrany w tym samym roku na następną kadencję. W wyniku kolejnego referendum w 2004 roku i dzięki zmianom konstytucyjnym prezydent A. Łukaszenka zapewnił sobie moŜliwość ponownego kandydowania w wyborach prezydenckich w 2006 roku. Wybory, które odbyły się 19 marca 2006 roku, zakończyły się zwycięstwem Aleksandra Łukaszenki, który, według danych Centralnej Komisji Wyborczej, uzyskał 82,6 % głosów3. Drugie miejsce, według CKW, zajął wspólny kandydat opozycji Aleksander Milinkiewicz, na którego głosowało 6 % wyborców. Frekwencja wyniosła 92,6 %. Władzą ustawodawczą jest dwuizbowy parlament – Zgromadzenie Narodowe (Nacjonalnoje Sobranie) składające się z Rady Republiki (Sowiet Respubliki) i Izby Przedstawicieli (Pałata Predstawitelej). Rada Republiki liczy 64 członków, z których 8 jest mianowanych przez prezydenta a 56 wybieranych pośrednio przez deputowanych lokalnych rad na 4-letnią kadencję. Izba Przedstawicieli liczy 110 członków. Ostatnie wybory parlamentarne odbyły się w październiku 2004 roku. W ich wyniku wszystkie mandaty zdobyli kandydaci partii proprezydenckich. Sąd Konstytucyjny bada zgodność aktów normatywnych z Konstytucją, a Prokuratura Generalna czuwa nad właściwym trybem wykonania aktów normatywnych. Komitet Kontroli nadzoruje realizację budŜetu państwa, zarządzanie własnością państwową i politykę finansowo-podatkową. Sędziowie Sądu NajwyŜszego są mianowani przez prezydenta, a skład Sądu Konstytucyjnego jest mianowany przez prezydenta i Izbę Przedstawicieli (po połowie).

3 Wyniki wyborów prezydenckich, w tym sposób ich przeprowadzenia oraz represje wobec opozycji zostały szeroko skomentowane na arenie międzynarodowej. Stany Zjednoczone, Unia Europejska i inne kraje zapowiedziały m.in. sankacje wizowe dla urzędników wyŜszego szczebla administracji białoruskiej oraz blokadę kont przedstawicieli władz Białorusi (m.in. w Szwajcarii).

Informacje ogólne

16

Władzę wykonawczą sprawuje Rada Ministrów pod przewodnictwem premiera, mianowanego przez prezydenta. Obecnie stanowisko premiera piastuje Siergiej Siergiejewicz Sidorski. Rząd podlega nadzorowi ze strony prezydenta i parlamentu. Władzę w terenie sprawują lokalne komitety wykonawcze. Wybory do rad lokalnych odbyły się 2 marca 2003 roku. Wybrano deputowanych do 1664 z 1672 lokalnych rad róŜnego szczebla. Frekwencja wyniosła 73,3 % (w Mińsku 61 %). W ośmiu okręgach wyborczych przeprowadzono drugą turę wyborów. W większości okręgów wyborczych o mandat deputowanego starał się jeden kandydat. Do podziału było nieco ponad 24 tysiące mandatów w radach obwodowych (wojewódzkich), powiatowych, miejskich i wiejskich. Podział administracyjny Białoruś podzielona jest na 6 obwodów (odpowiadającym polskim województwom): brzeski, homelski, grodzieński, mohylewski, miński, witebski oraz wydzielone na prawach obwodu miasto Mińsk. Obwody podzielone są na 118 rejonów wiejskich. Według danych na 1 stycznia 2004 roku liczba miast wynosiła 110, osiedli typu miejskiego 101, miejscowości wiejskich 24022.

Podział administracyjny Białorusi


17

Obwód brzeski (32,8 tys. km2, ok. 1,5 mln mieszkańców) Od zachodu graniczy z Polską, od południa z Ukrainą. Zajmuje 15,7 % terytorium kraju i jest zamieszkiwany przez 14,7 % ludności. Do najbardziej rozwiniętych gałęzi gospodarki naleŜą przemysły: lekki, spoŜywczy i maszynowy, które dają prawie 2/3 ogółu produkcji przemysłowej obwodu. Wśród złóŜ naturalnych dominują: piaski, Ŝwir, kamień, torf i węgiel brunatny. Przez terytorium obwodu przechodzą korytarz tranzytowy Berlin-Warszawa-Brześć-Mińsk-Moskwa oraz drogi łączące Mińsk z Wilnem i Kijowem, a takŜe gazociągi i ropociągi o międzynarodowym znaczeniu. W Brześciu znajduje się port lotniczy pierwszej kategorii, pozwalający na obsługę międzynarodowego transportu pasaŜerskiego i towarowego. Obwód witebski (40,1 tys. km2, ok. 1,3 mln mieszkańców) PołoŜony w północno-wschodniej części Białorusi, graniczy z Litwą, Łotwą i Rosją. Zajmuje 19,3 % terytorium kraju i jest zamieszkiwany przez 13,8 % ogółu ludności. Obwód ten jest jednym z bardziej rozwiniętych przemysłowo regionów kraju, na który przypada ok. 17 % produkcji krajowej. Wiodącą rolę w strukturze przemysłu zajmuje elektroenergetyka, znajdują się tu duŜe elektrownie: Łukomlskaja i Nowopołockaja. W regionie rozwinięty jest takŜe przemysł: lekki, spoŜywczy, paliwowy, chemiczny i petrochemiczny. Prawie 90 % terytorium obwodu leŜy na terenie Białoruskiego Pojezierza. Wizytówką regionu jest równieŜ unikatowy kompleks przyrodniczy – Biereziński Rezerwat Przyrody. W jeziorach połoŜonych na terenie rezerwatu Ŝyją rzadkie gatunki fauny i flory, które są wpisane do Czerwonej Księgi Białorusi. Przez terytorium obwodu biegną dwa międzynarodowe szlaki komunikacyjne ParyŜ-Moskwa i Helsinki-Witebsk-Homel-Kijów-Płowdiw, a takŜe rurociąg jamalski. Obwód homelski (40,4 tys. km2, ok. 1,5 mln mieszkańców) PołoŜony na południowym wschodzie Białorusi, graniczy od wschodu z Rosją, a od południa z Ukrainą. Zajmuje 19,5 % terytorium Republiki i zamieszkuje go 16,4 % ogółu ludności kraju. Jest to największy region Białorusi. Odkryte na obszarze odwodu złoŜa ropy naftowej, soli kamiennej i potasowej określają waŜna rolę tego regionu w gospodarce kraju, tworząc bazę surowcową przemysłu petrochemicznego gospodarki białoruskiej. Obwód wyróŜnia się takŜe wysokim poziomem rozwoju przemysłu metalurgicznego, maszynowego, drzewnego i celulozowo-papierniczego. Huty Ŝelaza w obwodzie dostarczają 80 % krajowej produkcji hutniczej. Największe zakłady metalurgiczne to Huta Metali w śłobinie i Zakłady Wyrobów Metalowych w Rzeczycy. Ogólnie produkcja przemysłowa obwodu stanowi ok. 18 % produkcji przemysłowej w kraju. Obwód połoŜony jest na skrzyŜowaniu waŜnych szlaków komunikacyjnych, m.in. Sankt Petersburg - Witebsk - Homel - Kijów - Odessa, Kłajpeda - Mińsk - Homel - Charków, Briańsk - Homel - Brześć - Warszawa. Przez terytorium obwodu przebiega

Informacje ogólne

18

teŜ ropociąg Uniecza - Mozyrz z odnogą Mozyrz - Brody oraz dwa gazociągi. DuŜe znaczenie dla regionu ma lotnisko w Homlu, które obsługuje połączenia z wieloma miastami Rosji i Ukrainy. Przepływające przez ten obwód Ŝeglowne rzeki: Prypeć, Dniepr i Berezyna sprzyjają rozwojowi wodnego transportu śródlądowego. Obwód grodzieński (25 tys. km2, ok. 1,2 mln mieszkańców) PołoŜony na północnym zachodzie kraju przy granicy z Polską, od północy graniczy z Litwą. Zajmuje 12 % terytorium kraju, zamieszkuje go 11,7 % ogółu ludności kraju. DuŜą powierzchnię regionu zajmują lasy (znaczny obszar to białoruska część Puszczy Białowieskiej). DuŜo jest rzek – dopływów Niemna. Główne skupisko jezior to okolice Nowogródka. Wiodącą rolę w gospodarce regionu odgrywa przemysł chemiczny. Największe firmy tej branŜy zlokalizowane są w Grodnie i Lidzie. Ponadto w obwodzie rozwinęły się gałęzie przemysłu petrochemicznego, spoŜywczego oraz maszynowego i metalowego. Region ma równieŜ wysoko rozwiniętą produkcję rolną. Ulokowanie transkontynentalnej magistrali łączącej Europę z Azją sprzyja rozwojowi współpracy międzynarodowej. Obwód mohylewski (29,4 tys. km2, ok. 1,2 mln mieszkańców) Znajduje się w środkowej części wschodniej Białorusi, od wschodu graniczy z Rosją. Zajmuje 14 % terytorium kraju i zamieszkuje go 12,2 % ludności kraju. Region ma równieŜ duŜe znaczenie w ogólnej wielkości produkcji przemysłowej kraju (12 %). Do najbardziej rozwiniętych gałęzi przemysłu naleŜą przemysł chemiczny i petrochemiczny, maszynowy oraz spoŜywczy. Przez obwód biegną szlaki kolejowe i drogowe łączące ośrodki przemysłowe Rosji, Ukrainy i państw bałtyckich. DuŜą rolę odgrywają tu magistrale kolejowe: Orsza-śłobin, Orsza-Uniecza, Jarosław-Baranowicze. Rzeki Dniepr, Berezyna i SoŜ są wykorzystywane do Ŝeglugi. Obwód miński (40,2 tys. km2, ok. 3,2 mln mieszkańców) PołoŜony w środkowej Białorusi, razem z miastem Mińsk zajmuje 19,4 % powierzchni kraju i jest zamieszkiwany przez 15,3 % liczby ludności Republiki. Jako jedyny obwód nie graniczy z Ŝadnym innym państwem, gdyŜ jest otoczony przez pozostałe obwody Białorusi. Znaczna część produkcji przemysłowej kraju skoncentrowana jest w mieście Mińsk (20,3 %). Ogółem w obwodzie stołecznym, łącznie ze stolicą produkuje się 1/3 produkcji przemysłowej kraju. W strukturze przemysłowej obwodu wysoki udział stanowi produkcja przemysłu maszynowego i chemicznego. Dodatkowo rozwinięty jest przemysł petrochemiczny, spoŜywczy, przetwórczy. Stolica obwodu – Mińsk – jest centrum politycznym, gospodarczym, naukowym i kulturalnym Białorusi i posiada dobre połączenia komunikacyjne zarówno z duŜymi miastami Białorusi, jak i z sąsiadującymi krajami. Połączenia lotnicze obsługują dwa lotniska: Mińsk-1 i Mińsk-2.


19

II. UWARUNKOWANIA REGIONALNEJ WSPÓŁPRACY GOSPODARCZ EJ Kraje WNP W dniu 8 grudnia 1991 roku w Wiskulach na Białorusi – Białoruś, Rosja i Ukraina oświadczyły, Ŝe Związek Radziecki przestał istnieć jako podmiot prawa międzynarodowego4 i powołały organizację o nazwie Wspólnota Niepodległych Państw (WNP), do której naleŜy obecnie 11 byłych republik radzieckich (bez Litwy, Łotwy i Estonii oraz Turkmenistanu, który zrezygnował z pełnego członkostwa w 2005 r. i posiada jedynie status obserwatora). Dokumentem regulującym działalność WNP jest statut, zaś organem zarządzającym – Rada Przywódców Państw5. Powstaniu WNP przyświecały głównie dwa cele: rozwijanie wzajemnej współpracy gospodarczej, w tym przede wszystkim utworzenie wspólnego obszaru celnego oraz wspólna obrona granic. Procesy integracyjne przebiegają jednak powoli. Pomimo podpisania wielu dokumentów, nie zrealizowano szeregu postanowień dotyczących wspólnej polityki gospodarczej i wprowadzenia jednolitych mechanizmów gospodarczych. Przyczynami są m.in.: • zróŜnicowany potencjał gospodarczy poszczególnych krajów (udział Rosji w

PKB wszystkich krajów WNP wynosi 80 %), • odmienne interesy narodowe, utrudniające podejmowanie wspólnych decyzji, • róŜne stopnie zaawansowania reform w poszczególnych krajach, • rozbieŜność interesów gospodarczych, wynikająca ze zróŜnicowanej struktury geogra-

ficznej handlu zagranicznego, poziomów gospodarczych i powiązań zewnętrznych. W ciągu 15 lat funkcjonowania WNP na jej terytorium powstawały inne organizacje regionalne, z których najwaŜniejsze to: • Związkowe Państwo Białorusi i Rosji, • Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza (Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Rosja,

Uzbekistan, TadŜykistan), • Organizacja Współpracy Centralno-Azjatyckiej (do 2002 funkcjonująca jako

Centralnoazjatycka Wspólnota Gospodarcza, grupująca Kazachstan, Kirgistan, Rosję, Uzbekistan i TadŜykistan),

• GUAM (obecnie Gruzja, Ukraina, AzerbejdŜan i Mołdowa). Ponadto we wrześniu 2003 roku Rosja, Ukraina, Białoruś i Kazachstan powołały do Ŝycia tzw. Wspólną Przestrzeń Gospodarczą (WPG), której celem jest koordynacja wspólnej polityki handlowej i celnej.

4 Białoruś, Rosja i Ukraina były państwami załoŜycielskimi ZSRR w 1922 roku.

5 Zbiera się ona dwa razy w roku i decyduje o podstawowych sprawach związanych z działalnością państw członkowskich.

Uwarunkowania regionalnej współpracy gospodarczej

20

Związkowe Państwo Białorusi i Rosji Proces integracji obu państw rozpoczął się w styczniu 1995 roku od utworzenia Związku Celnego Białorusi i Rosji, który w kwietniu 1997 roku został przekształcony w Związek Białorusi i Rosji, a w grudniu 1999 roku w Związkowe Państwo Białorusi i Rosji. Celem Związku jest umocnienie pozycji obu państw na arenie międzynarodowej, czemu ma słuŜyć m.in. zwiększenie bezpieczeństwa inwestycji zagranicznych i transportu między Europą a Azją. Traktat z 1999 roku przewidywał: • ujednolicenie polityki cenowej do końca 2001 r. • unifikację ustawodawstwa cywilnego i podatkowego do 2002 r. • zharmonizowanie polityki celnej i handlu zagranicznego do 2005 r. • unifikację prawa transportowego, energetycznego i telekomunikacyjnego do 2005 r. • wprowadzenie unii monetarnej do 2005 r.

Jak wynika z postanowień tego dokumentu obydwa państwa miały raczej zmierzać w kierunku integracji gospodarczej, na wzór Unii Europejskiej, niŜ politycznej. Dla strony białoruskiej waŜne było określenie sposobu zarządzania państwem związkowym. Podkreślała ona zwłaszcza, iŜ Białoruś będzie realizowała współpracę z Rosją tylko na równoprawnych i wzajemnie korzystnych warunkach. W sierpniu 2003 roku zostały zakończone prace nad projektem konstytucji Państwa Związkowego. Dodatkowo strona białoruska opracowała swój własny, alternatywny projekt, jednak strona rosyjska popiera opracowany juŜ formalnie dokument Podpisanie traktatu unijnego zaowocowało powołaniem do Ŝycia szeregu instytucji mających wspierać proces integracji: • NajwyŜsza Rada Państwa składająca się z prezydentów, premierów i szefów obu

parlamentów, • Związkowa Rada Ministrów, składająca się z Gabinetów Ministrów obu państw, • Stała Komisja Rządowa przygotowująca spotkania Związkowej Rady Ministrów, • Międzybankowa Rada Walutowa mająca za zadanie przygotowanie unii walutowej.

13 czerwca 2003 roku Narodowy Bank Białorusi i Centralny Bank Rosji uzgodniły zasady funkcjonowania centrum administracji bankowej Państwa Związkowego Białorusi i Rosji. W myśl tych załoŜeń: • Bank Centralny Białorusi nie moŜe samodzielnie prowadzić polityki walutowej i

emitować nowej waluty; • polityka kredytowo-pienięŜna obu krajów będzie prowadzona wspólnie, jednak

decyzje, dotyczące stabilności rosyjskiego rubla, będą podejmowane przez Rosję; • Narodowy Bank Białorusi zachowa miano Banku Centralnego kraju, a do Rady

Dyrektorów Banku Rosyjskiego zostaną wprowadzone dwie osoby z Białorusi.


21

Wprowadzenie rosyjskiego rubla do rozliczeń bezgotówkowych na Białorusi uległo opóźnieniu. Miał on być wykorzystywany w operacjach bankowych równolegle z rublem białoruskim od 1 lipca 2003 roku, jednak Prezydent A. Łukaszenka nie podpisał odpowiedniego dekretu przygotowanego przez bank centralny Białorusi. Wspólna waluta była tematem wiodącym spotkań na róŜnych szczeblach, w tym równieŜ rozmów obydwu prezydentów w Soczi w lipcu 2004 roku oraz grudniu 2005 roku, wygląda jednak na to, Ŝe realizacja tych zamierzeń ulegnie dalszemu przesunięciu w czasie i nastąpi dopiero w latach 2007-2009. Przejście na rosyjski rubel jako walutę wspólną i rozliczeniową prowadziłoby do wzrostu dwustronnego handlu, intensyfikacji wzajemnego przenikania kapitału narodowego i przyspieszenia procesów integracyjnych. Warto przy tym podkreślić, Ŝe handel przygraniczny pomiędzy Białorusią i Rosją jest juŜ praktycznie rozliczany w rublach rosyjskich. Władze Białorusi bronią się przed utratą kontroli nad gospodarką i nie chcą dopuścić do ekspansji firm rosyjskich, m.in. przez wstrzymywanie procesu prywatyzacji, czy utrudnienia administracyjne dla juŜ działających firm rosyjskich (np. nakaz przekazania oleju napędowego na rzecz kampanii Ŝniwnej przez rosyjskie koncerny paliwowe). Typowym przykładem narastających problemów oraz walki z wrogim przejęciem firm przez Rosję, moŜe być nieudana próba prywatyzacji Bieltransgazu w 2003 roku6. Władze w Mińsku nie zgodziły się na rosyjskie warunki utworzenia spółki przez Gazprom i Bieltransgaz. Uznano, Ŝe Rosjanie za nisko wyceniali wartość akcji Bieltransgazu. W odpowiedzi Rosja podniosła od 2004 roku cenę gazu dla Białorusi. Wcześniej Białoruś płaciła za gaz tyle co rosyjscy klienci. Ostatecznie, w wyniku 6-miesięcznych negocjacji, w lipcu 2004 roku Gazprom i Bieltransgaz podpisały kontrakt na dostawy gazu na Białoruś i tranzyt przez jej terytorium do innych krajów7. Uzgodniona wtedy i obowiązująca nadal cena wynosi 46,68 USD za 1 tys. m3 (w roku 2003 około 30 USD). NaleŜy się jednak spodziewać w najbliŜszym czasie renegocjacji umowy i podwyŜek cen gazu i ropy naftowej dla Białorusi. Rozmowy premierów Białorusi i Rosji w połowie maja 2006 r. wskazują, Ŝe najbardziej realnym scenariuszem jest stworzenie wspólnego przedsiębiorstwa gazowo-transportowego.

6 Biełtransgaz – białoruskie przedsiębiorstwo państwowe, odpowiedzialne za dystrybucję i przesył gazu ziemnego przez Białoruś. Jest operatorem gazociągu Jamał-Europa, dzierŜawionego przez Gazprom, oraz właścicielem pozostałych gazociągów biegnących przez Białoruś. 7 Tranzyt rosyjskiego gazu ziemnego przez Białoruś w 2005 roku: łącznie: 40,4 mld m3; gazociągiem Jamał–Europa: 20,7 mld m3; gazociągami Biełtransgazu: 19,7 mld m3. Opłaty tranzytowe: 0,46 USD za 1000 m3 na odcinku 100 km gazociągiem jamalskim, 0,75 USD za 1000 m3 na odcinku 100 km sieciami Biełtransgazu. Dostawy rosyjskiego gazu na Białoruś realizowane w całości przez Gazprom: zgodnie z kontraktem podpisanym 27 grudnia 2005 roku Białoruś ma zagwarantowane w 2006 r. dostawy 21 mld m3 (oraz dodatkowo 1,5 mld m3, jeśli pozwolą na to warunki techniczne) po cenie 46,68 USD za 1000 m3.


22

MoŜe to być ustępstwo władz Białorusi w kontekście sugerowanych przez Gazprom cen na poziomie 130-150 USD za 1 tys. m3 gazu (zapowiedzi z końca maja 2006 roku wskazują nawet na moŜliwą podwyŜkę do 200 USD) oraz planowanej zmiany sposobu pobierania VAT i akcyzy przy dostawach ropy naftowej do rafinerii na Białorusi. Podsumowując, współpraca Białorusi z Rosją, z uwagi na odmienne interesy obu stron, jest złoŜona. Strona rosyjska koncentruje się na gospodarczym wymiarze współpracy z Białorusią. Forsowane przez Moskwę Ŝądania ekonomiczne mają przede wszystkim zwiększyć rosyjskie wpływy w gospodarce Białorusi. Ich zasadniczym celem jest integracja białoruskiej gospodarki z systemem gospodarki rosyjskiej oraz przejęcie kontroli przez rosyjski kapitał nad strategicznymi, dochodowymi sektorami białoruskiej gospodarki. Ponadto Rosja stara się maksymalnie ograniczyć koszty finansowego i ekonomicznego wsparcia dla gospodarki białoruskiej. Natomiast dąŜenie Białorusi do integracji z Rosją powodowane jest z jednej strony interesami politycznymi, z drugiej zaś wynika ze względów gospodarczych oraz przekonania, Ŝe proces taki leŜy w granicach (nie do końca zdefiniowanej) „racji stanu”. Obecnie Białoruś jest w duŜym stopniu uzaleŜniona od rosyjskiego wsparcia ekonomicznego w postaci m.in. tanich i stałych dostaw surowców energetycznych, kredytów czy zachowania pełnego dostępu do rosyjskiego rynku dla białoruskich towarów. Proces zjednoczeniowy ma tę pomoc zachować i umocnić. Bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na integrację obydwóch gospodarek jest wielka dysproporcja potencjałów gospodarczych i politycznych obu stron. Pomimo licznych przewag, którymi dysponuje Rosja, strona białoruska dotychczas skutecznie opierała się realizacji niekorzystnych dla siebie rozwiązań. Jednocześnie Rosja była i nadal pozostaje najwaŜniejszym, strategicznym partnerem gospodarczym Białorusi. Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza W 1995 roku Białoruś, Kazachstan, Kirgizja, Rosja i TadŜykistan utworzyły Unię Celną. W ciągu 5 lat jej istnienia zlikwidowano ograniczenia taryfowe i ilościowe, zniesiono na zasadzie wzajemności cła, podatki i inne opłaty w wymianie towarowej, uzgodniono i zatwierdzono bazowy wykaz towarów akcyzowych oraz minimalne stawki tego podatku na poszczególne towary, a następnie przystąpiono do tworzenia jednolitego obszaru celnego. W październiku 2000 roku Unia Celna została przekształcona w Euroazjatycką Wspólnotę Gospodarczą (EAWG), która postawiła sobie za cel m.in.: • utworzenie jednolitej przestrzeni gospodarczej, • wypracowanie wspólnych zasad handlu,


23

• unifikację systemów podatkowych, • bezwizowy ruch ludności.

Znaczenie EAWG w najbliŜszym czasie będzie prawdopodobnie rosnąć. Wynika to przede wszystkim z róŜnicowania się postaw wśród krajów WNP i w efekcie niskiej efektywności tej ostatniej organizacji. EAWG grupuje obecnie państwa upatrujące swojej szansy w bliŜszej integracji z Rosją, natomiast kraje dąŜące do ściślejszej współpracy ze strukturami europejskimi i/lub większej niezaleŜności gospodarczej od Rosji, aktywizują swoją współpracę w ramach GUAM. Trudno jednak ten podział uznać za ostateczny, szczególnie w odniesieniu do dalszych postaw niektórych członków GUAM. W październiku 2005 roku EAWG połączyła się z Organizacją Współpracy Centralno-Azjatyckiej - Rosja, Kazachstan, Kirgistan i TadŜykistan były jednocześnie członkami obu organizacji, będący jedynie członkiem OWCA Uzbekistan przystąpił do EAWG na początku 2006 roku, a będąca członkiem EAWG Białoruś zaakceptowała połączenie obydwu struktur. Zgodnie z deklaracjami przywódców państw członków EAWG podobny proces moŜe w najbliŜszym czasie objąć równieŜ wspomnianą wcześniej Wspólną Przestrzeń Gospodarczą, przy czym jedyną niewiadomą jest to jak wobec takiej koncepcji zachowa się Ukraina (tworząca WPG). Organizacje międzynarodowe W dniu 8 września 1992 roku otworzyła swoje biuro w Mińsku Organizacja Narodów Zjednoczonych, a w ślad za nią Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy, Międzynarodowa Korporacja Finansowa i inne organizacje systemu ONZ. W chwili obecnej mają tu swoje biura takie agencje jak: Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR), Fundusz Narodów Zjednoczonych ds. Dzieci (UNICEF), Wspólny Program Narodów Zjednoczonych ds. Zwalczania wirusa HIV, Fundusz Narodów Zjednoczonych ds. Ludności (UNFPA) oraz Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO). Białoruś jest równieŜ członkiem organizacji systemu Narodów Zjednoczonych (UNESCO, UNIDO, UNCTAD), które nie mają w tym kraju swoich placówek. Organizacje międzynarodowe realizują programy pomocowe, mające na celu m.in.8: • pomoc ludności w radzeniu sobie ze skutkami transformacji i reformą systemu

pomocy społecznej, • przygotowanie do działania w nowym systemie gospodarczym,

8 Jednym z takich przedsięwzięć jest Program Sąsiedztwa Polska-Ukraina-Białoruś, realizowany w ramach INTERREG IIIA/TACIS CBC, finansowany ze strony polskiej ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF), a po stronie białoruskiej i ukraińskiej ze środków TACIS CBC (informacje - www.embassypoland.nsys.by/wehcontent.php section=wehinfo).


24

• tworzenie oraz rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, • wdraŜanie nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych, • walkę z zanieczyszczeniem środowiska, problemami zdrowotnymi i skutkami

katastrofy w Czernobylu, • tworzenie podstaw otwartego i demokratycznego społeczeństwa, • pomoc w rozwiązywaniu problemów uchodźców i migrantów, • propagowanie wśród białoruskiego społeczeństwa idei i zasad ONZ i konwencji

międzynarodowych, których Białoruś jest stroną. Koordynacją programów realizowanych przez poszczególne Organizacje zajmuje się biuro UNDP. Adresy przedstawicielstw wszystkich organizacji systemu Narodów Zjednoczonych znajdują się w załączniku nr 6. Ponadto Białoruś jest członkiem takich organizacji, jak: CCC, CEI, EAPC, EBRD, ECE, IAEA, ICAO, ICRM, IFRCS, Inmarsat, Intelsat, Interpol, IOC, IOM (obserwator), ISO, ITU, NAM, OPCW, OSCE, PCA, PFP, UPU, WFTU, WIPO, WMO i ubiega się o przyjęcie do WTO. Zamiar przystąpienia do WTO Białoruś zgłosiła w 1993 roku, a w 1997 roku rozpoczęła negocjacje. Obecnie nadal trwają negocjacje bilateralne w sprawie przystąpienia Białorusi do WTO, w których trudno spodziewać się w najbliŜszym czasie przełomu ze względu na negatywne stanowiska m.in. Stanów Zjednoczonych i Unii Europejskiej. Mimo to Białoruś podtrzymuje chęć przystąpienia do tej organizacji. Według wiceministra spraw zagranicznych Białorusi Aleksandra Michniewicza ‘Stanowisko Białorusi w kwestii przystąpienia do WTO jest proste, Białoruś jest krajem z otwartą gospodarką i moŜe przeŜyć tylko integrując się ze światowymi organizacjami gospodarczymi’. Białoruś a Unia Europejska 9 Wśród dokumentów odnoszących się kwestii współpracy Unii Europejskiej z Białorusią wymienić naleŜy przyjętą w lutym 2003 roku przez Parlament Europejski rezolucję O stosunkach między Unią Europejską i Białorusią w kierunku przyszłego partnerstwa (2002/2164(INI)) oraz przedstawiony 11 marca 2003 roku Radzie i Parlamentowi Europejskiemu przez Komisję Europejską komunikat pt. Szeroka Europa – Sąsiedztwo: nowe ramy stosunków z naszymi wschodnimi i południowymi sąsiadami10. Głównym celem polityki unijnej wobec sąsiadów, jak podkreślono w powyŜszym komunikacie, ma być pogłębianie współpracy gospodarczej oraz intensyfikacja wspólnego przeciwdziałania wszelkiego rodzaju transgranicznym zagroŜeniom.

9 Wykorzystano materiały Ośrodka Studiów Wschodnich z lat 2003-2006 oraz publikacje własne. 10 www.europa.eu.int/comm/external_relations/we/doc/com03_104_en.pdf


25

Efektem takiej kooperacji miałoby być powstanie opartej na wspólnych wartościach strefy stabilności politycznej i ekonomicznej, która objęłaby UE i jej najbliŜsze otoczenie. Cele te miałyby być osiągnięte przede wszystkim poprzez stopniowe przyjmowanie przez kraje sąsiedzkie standardów i ustawodawstwa obowiązujących w UE. Proces ten miałby mieć w przypadku kaŜdego państwa charakter indywidualny, a więc jego zakres i tempo byłoby dostosowane do moŜliwości oraz politycznych i gospodarczych realiów poszczególnych sąsiadów Unii. Harmonizacja ustawodawstwa realizowana byłaby w oparciu o tzw. Action Plan – ustalany przez Komisję Europejską w porozumieniu z kaŜdym krajem sąsiedzkim. Dokument taki precyzowałby indywidualny dla danego kraju plan przeprowadzania reform. Postępy zaplanowanych przeobraŜeń miałyby być weryfikowane raz do roku. Oprócz Action Plan dla poszczególnych krajów przewidziane są teŜ analogiczne dokumenty adresowane do całych regionów. Miałyby one wspierać wielostronną współpracę pomiędzy krajami danego regionu a UE. Kolejnym dokumentem, który porusza kwestie stosunków UE z jej wschodnimi sąsiadami, w tym z Białorusią, jest opublikowana 12 maja 2004 roku przez Komisję Europejską Strategia Europejskiej Polityki Sąsiedzkiej (EPS - European Neighbourhood Policy Strategy Paper), w której przedstawiona została całościowa wizja polityki poszerzonej Unii wobec najbliŜszych sąsiadów11. W dokumencie tym znalazło się wyraźne stwierdzenie, Ŝe Strategia nie ma na celu doprowadzenia poszczeglnych krajów do członkostwa w UE (choć jednocześnie nie przekreśla takiej perspektywy dla adresatów Strategii). Sama nazwa polityki, a takŜe propozycja podpisywania w dalszej przyszłości Porozumień Sąsiedzkich, sugeruje, Ŝe ma to być strategia skierowana do krajów, które w przewidywalnej przyszłości pozostaną sąsiadami Unii, a więc nie są rozpatrywane obecnie w charakterze nawet potencjalnych członków Wspólnoty. Celem naczelnym EPS jest zbliŜenie krajów sąsiedzkich do Unii Europejskiej. EPS nie przewiduje na razie Ŝadnych zmian w formule obowiązujących umów międzynarodowych i ustalonych na podstawie tych umów instytucji. W odniesieniu do wschodnich sąsiadów bazę prawną do wzajemnej współpracy mają stanowić Umowy o Partnerstwie i Współpracy (Partnership and Cooperation Agreement – PCA). Umowy takie obowiązują w przypadku wszystkich krajów Europy Wschodniej z wyjątkiem Białorusi, w przypadku której nie rozpoczęto jeszcze tworzenia Planu Działania (Action Plan). Aktywizacja współpracy i uruchomienie PCA będzie moŜliwe dopiero po rozpoczęciu procesu demokratyzacji na Białorusi. Wówczas, jak stwierdzono w dokumencie, Białoruś będzie mogła w pełni korzystać z moŜliwości stworzonych przez EPS. Na razie KE deklaruje w odniesieniu do Białorusi

11 Europejska Polityka Sąsiedzka skierowana jest m.in. do krajów Europy Wschodniej: Rosji, Ukrainy, Białorusi i Mołdowy.


26

wzmocnienie inicjatyw wspierających społeczeństwo obywatelskie, a takŜe zwiększenie pomocy humanitarnej i współpracy regionalnej (w tym transgranicznej)12. Pomoc Unii Europejskiej dla Białorusi ma głównie charakter finansowy i techniczny. Przedmiotem pomocy jest w szczególności rozbudowa i modernizacja infrastruktury przygranicznej (polsko-białoruskie przejścia graniczne) w ramach zintegrowanego wykorzystania programów PHARE i TACIS. Na przestrzeni lat 2000-2003 Białoruś uzyskała z UE na rozwój infrastruktury zaledwie 10 mln EUR (dla porównania Rosja otrzymała 600 mln EUR a Ukraina 435 mln). Dodatkowo ze względu na duŜe znaczenie dla Unii Europejskiej paneuropejskiego korytarza transportowego Moskwa-Berlin, Białoruś otrzymała wsparcie 16 mln EUR na budowę terminala cargo Brześć-Kozłowicze.

12 Szczegóły dotyczące Programu Sąsiedztwa INTERREG IIIA/TACIS CBC 2004-2006 moŜna znaleźć na stronach WEH Ambasady Polskiej w Mińsku www.embassypoland.nsys.by/wehcontent.php?section=wehinfo lub na stronach internetowych UE: http://www.interreg.gov.pl.


27

III. GOSPODARKA Sytuacja makroekonomiczna Pod względem rozwoju gospodarczego, Białoruś była uwaŜana za jedną z lepiej rozwiniętych republik radzieckich. Po rozpadzie ZSRR gospodarka białoruska przeŜyła okres silnej recesji. W roku 1996 regres został powstrzymany i rozpoczął się wzrost gospodarczy, spowolniony w 1999 roku kryzysem rosyjskim. W latach 2000-2003 gospodarka Białorusi rozwijała się w tempie 4,7 - 6,8 % rocznie, gwałtownie przyspieszając w roku 2004, kiedy to wzrost PKB wyniósł aŜ 11,4 %. W 2005 roku tempo wzrostu PKB nieco spadło, choć nadal wskaźnik ten utrzymał się na imponującym poziomie 9,2 %. Prognozy na 2006 rok przewidują jego nieznaczny spadek do wartości około 7 - 8,5 %. W I kwartale 2006 roku PKB Białorusi utrzymywał się na poziomie 10,2 %13. Rys. 1. Dynamika PKB Białorusi w latach 1995-2006 (rok poprzedni = 100)

2,8

11,4

8,4

5,84,7 5,0

6,8

11,4

9,2 8,5

3,4

-10,4-12-10

-8-6

-4-20

24

68

1012

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006p

%

dla 2006 roku – prognoza

Źródło: na podstawie danych Ministerstwa Finansów Republiki Białoruś z początku kwietnia 2006 r.

13 Według danych MFW wzrost PKB Białorusi w 2005 roku wyniósł 7,1 %, zaś prognoza na 2006 roku przewiduje wzrost w wysokości 6,1 %.

Gospodarka

28

Jak wynika z wykresu zamieszczonego poniŜej, pod względem tempa wzrostu PKB w ostatnich latach Białoruś wypada pozytywnie na tle swoich największych sąsiadów. Rys. 2. Dynamika PKB Białorusi na tle innych krajów w latach 1995-2005

(poprzedni rok = 100)

-15

-10

-5

0

5

10

15

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Białoruś

Ukraina

Polska

Rosja

Źródło: na podstawie danych urzędów statystycznych Białorusi, Ukrainy, Polski i Rosji. Biorąc pod uwagę wartość PKB w cenach bieŜących to zwiększyła się ona z poziomu 36,5 bln BYR w 2003 roku do 49,4 bln BYR w 2004 roku i 63,7 bln BYR w roku 2005. Głównym czynnikiem wzrostu PKB Białorusi w latach 2000-2005 była stymulująca rozwój polityka rządowa, wspierana kredytami bankowymi. W efekcie nastąpiło wyraźne zwiększenie produkcji przemysłu i rolnictwa oraz nakładów inwestycyjnych, szczególnie widoczne w 2004 i 2005 roku. Rozpatrując podstawowe wskaźniki makroekonomiczne Białorusi w okresie 2004 - I kwartał 2006 roku warto zwrócić uwagę właśnie na istotny wzrost nakładów inwestycyjnych (w 2004 roku wzrost o 20,9 % a w 2005 roku wzrost o 23,2 %). RównieŜ w I kwartale 2006 roku nakłady inwestycyjne były wyŜsze aŜ o 39,8 % w stosunku do analogicznego okresu 2005 roku (zob. rys. 3).


29

Rys. 3. Dynamika podstawowych wskaźników makroekonomicznych gospodarki białoruskiej (rok poprzedni=100 %)

0

50

100

150PKB

Produkcja przemysłu

Produkcja rolniczaNakłady inwestycyjne

SprzedaŜ detaliczna

2006 - I kwartał 2004 2005

Źródło: opracowanie własne na podstawie białoruskich danych statystycznych Pozostałe wskaźniki (PKB, produkcja przemysłu, sprzedaŜ detaliczna) wykazują zbliŜone tempo wzrostu na poziomie około 10 % rocznie. Wyjątek stanowi produkcja rolnicza uzyskująca typowe dla tego sektora gospodarki znaczące zróŜnicowanie wyników (wzrost w 2004 roku na poziomie 12,6 %, a w 2005 roku jedynie 1,8 %). Pomimo wzrostu udokumentowanego przez oficjalne statystyki gospodarkę białoruską nadal cechuje brak reform rynkowych, bariery biurokratyczne, ogromne koszty świadczeń socjalnych ponoszone przez białoruskie przedsiębiorstwa oraz utrzymywanie systemu administracyjno-nakazowego. Inflacja Po okresie hiperinflacji nękającej białoruską gospodarkę w latach 1999-2000 (nawet 351 % rocznie) następowało stopniowe wyhamowanie wzrostu cen. W latach 2004-2005 nastąpił oczekiwany i zakładany spadek inflacji z poziomu 25,4 % w 2003 roku do 14 % w 2004 roku. W 2005 roku inflacja wyniosła 8 % (średniomiesięcznie na poziomie około 0,6 %). W I kwartale 2006 roku inflacja wyniosła 2 %, przy oczekiwanej wartości tego wskaźnika na poziomie 7 - 9 % w skali całego roku14.

14 www.mfa.gov.by

Gospodarka

30

Struktura PKB W ciągu ostatnich 10 lat w strukturze PKB Białorusi nie nastąpiły większe zmiany. Wyjątkiem jest wyraźne zmniejszenie udziału rolnictwa – z 15,1 % w 1995 r. do 7,5 % w roku 2005 oraz wzrost udziału podatków z 9,7 % do 15,4 %. Udział przemysłu pozostał praktycznie na niezmienionym poziomie, wzrosło nieznacznie znaczenie budownictwa i handlu, obniŜył się udział transportu i łączności. Rys. 4. Struktura PKB Białorusi w 2005 roku

27,4%

7,5%

7,0%9,0%9,7%

24,0%

15,4% Przemysł

Rolnictwo i leśnictwo

Budownictwo

Transport i łączność

Handel i Ŝywienie zbiorowe

Pozostałe branŜe

Podatki na produkty

Źródło: www.belstat.gov.by Handel zagraniczny W handlu zagranicznym Białorusi nadal występuje wiele ograniczeń hamujących jego swobodny rozwój. Białoruski eksport napotyka na liczne bariery związane ze stosowanymi wobec niego przez wiele państw instrumentami ochronnymi, takimi jak cła antydumpingowe przy wwozie niektórych towarów białoruskich (w tym podstawowego produktu eksportowego jakim jest sól potasowa). Z drugiej strony skomplikowany system standaryzacji i certyfikacji utrudnia dostęp importowanych towarów do rynku Białorusi. Istotnymi barierami są takŜe obowiązkowa odsprzedaŜ walut uzyskanych z tytułu eksportu oraz częste zmiany regulacji prawnych w handlu zagranicznym.


31

Rys. 5. Obroty handlu zagranicznego Białorusi w latach 1996-2005 (mln USD)

-5000

0

5000

10000

15000

20000

Eksport 5652 7301 7070 5909 7327 7451 8021 9946 13774 15977

Import 6939 8689 8549 6674 8646 8286 9092 11558 16491 16699

Saldo -1287 -1388 -1479 -765 -1319 -835 -1071 -1612 -2717 -722

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Źródło: opracowanie własne na podstawie http://www.belstat.gov.by. Według danych Ministerstwa Finansów RB obroty w handlu zagranicznym w 2005 roku wyniosły łącznie 32.676 mln USD, co stanowiło wzrost o blisko 8 % w stosunku do 2004 roku. Eksport towarów wyniósł 15.977 mln USD (wzrost o 16 %), zaś import 16.699 mln USD (wzrost o 1,3 %). Wartym odnotowania jest wyraźne zmniejszenie ujemnego salda w wymianie towarów, które okazało się najniŜsze w okresie ostatnich 10 lat (722 mln USD). Wyniki za I kwartał 2006 roku wskazują na utrzymywanie się pozytywnych tendencji w wymianie towarowej Białorusi. O ile w okresie styczeń-marzec 2005 roku obroty wymiany towarowej wyniosły 6.560,9 mln USD to za analogiczny okres 2006 roku wzrosły do poziomu 9.088,0 mln USD. W I kwartale 2006 roku eksport wyniósł 4.466,7 mln USD, co przy imporcie na poziomie 4.621,3 mln USD, daje ujemne saldo w wysokości 154,6 mln USD. Struktura obrotów W 2005 roku Białoruś utrzymywała stosunki handlowe ze 175 krajami. Białoruskie towary były eksportowane do 137, a importowane ze 161 państw. Na kraje WNP przypadało 55,6 % obrotów handlowych ogółem. Głównym partnerem handlowym pozostaje Rosja. Białoruski eksport do Rosji w 2005 roku zmniejszył się o 10,9 % i wyniósł 5.713,9 mln USD, co stanowiło 35,8 % całego eksportu Białorusi. Import towarów z Rosji zmniejszył się w 2005 roku o 12,9 % do poziomu 10.093,6 mln USD

Gospodarka

32

i stanowił 60,4 % całego importu Białorusi. W rezultacie deficyt w handlu z Rosją za 2005 rok wyniósł 4.379,7 mln USD przy łącznym obrocie w wysokości 15.807,5 mln USD. Łącznie na wszystkie kraje WNP przypadało w 2005 roku 44,2 % białoruskiego eksportu (7.058 mln USD) oraz blisko ⅔ wartości całego importu Białorusi (11.118 mln USD). Do najwaŜniejszych partnerów handlowych Białorusi (zarówno w eksporcie jak i imporcie) w 2004 roku naleŜały obok Rosji – Wielka Brytania, Holandia, Polska, Ukraina i Niemcy (patrz tabela nr 2). Te same kraje stanowiły grupę czołowych partnerów handlowych Białorusi równieŜ w 2005 roku. Tab. 2. Struktura geograficzna handlu zagranicznego Białorusi w ujęciu procentowym

w stosunku do całości eksportu/importu (2004 r.) i obrotu (2005 r.)

Państwo w % w stosunku

do całości eksportu w 2004 roku

w % w stosunku do całości importu w

2004 roku

w % w stosunku do całości obrotu w

2005 roku Rosja 47,0 68,2 48,8 Wielka Brytania 8,3 6,6 3,9 Holandia 6,7 3,3 7,9 Polska 5,3 2,9 4,4 Ukraina 3,9 1,8 5,5 Niemcy 3,7 1,2 5,6 Litwa 2,6 1,1 1,5 Łotwa 2,4 1,0 2,0 Chiny 2,2 1,0 2,2 USA 1,2 0,8 1,5 Brazylia 1,1 0,7 1,2 Włochy 1,0 0,6 1,7 Szwecja 1,0 0,6 1,1 Francja 0,8 0,5 1,4

Źródło: Ministerstwo Statystyki i Analizy RB – dane z kwietnia 2005 r. oraz Białoruski Rynek, Nr 10(695) z 20 marca 2006 r.

Struktura towarowa białoruskiego eksportu i importu w 2005 roku, uwzględniając kategorie zagregowane, była zbliŜona. W obu przypadkach dominowały produkty mineralne (35,4 % eksportu i 33,6 % importu), a kolejne pozycje zajmowały maszyny i urządzenia (odpowiednio 20,3 % i 22,9 %), produkty przemysłu chemicznego (15 % i 12,3 %) oraz produkty rolno-spoŜywcze (8,3 % i 10,7 %). Pozostałe towary stanowiły 21 % eksportu oraz 20,5 % importu.


33

Według danych NBB wartość obrotu zagranicznego w zakresie usług w 2005 roku wyniosła 3.451,1 mln USD, w tym eksport 2.168,8 mln USD (wzrost o 23,3 % w stosunku do 2004 roku) i import 1.282,7 mln USD (wzrost o 22,4 %). Na kraje WNP przypadło 36 % eksportu białoruskich usług oraz 42,5 % importu. W eksporcie usług dominowały przewozy kolejowe, usługi energetyczne, tranzyt paliw, usługi lotnicze i komunikacyjne oraz budowlane. Wbrew powszechnym obawom, rozszerzenie Unii Europejskiej nie przyniosło, negatywnych skutków w sferze handlu i współpracy gospodarczej Białorusi z państwami, które po 1 maja 2004 roku weszły w skład tego ugrupowania. Wysoka dynamika eksportu Białorusi do tych państw jest m.in. efektem przyjęcia przez nowych członków UE unijnej taryfy celnej i unijnego systemu preferencji, co w rezultacie doprowadziło do polepszenia warunków dostępu białoruskich towarów do rynków tych krajów. Przemysł Jak juŜ wyŜej wspomniano przemysł generuje ok. 26,2 % PKB i stanowi podstawę gospodarki Białorusi. Dysponuje duŜym potencjałem wytwórczym, wykwalifikowaną i tanią siłą roboczą oraz potencjałem badawczo-naukowym. Do 1991 roku białoruski przemysł (zwłaszcza metalowy, maszynowy, chemiczny, petrochemiczny, energetyka i przemysł lekki) był ściśle powiązany z gospodarką Związku Radzieckiego. Republika Białoruś nadal przoduje wśród krajów WNP w produkcji nawozów potasowych, kombajnów zboŜowych, roztrząsaczy do nawozów organicznych i przemysłowych maszyn do szycia. Zajmuje drugie miejsce w produkcji cięŜarówek, traktorów, włókien sztucznych, motocykli i drewna. W 2005 roku największy udział w ogólnej wartości produkcji przemysłowej miały: przemysł paliwowy (24,3 %), przemysł maszynowy i metalowy (22,2 %), przemysł spoŜywczy (15,2 %) oraz przemysł chemiczny i petrochemiczny (11,7 %). Według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz RB największy wzrost produkcji w 2005 roku osiągnięto w przemyśle maszynowym (15,1 %), przemyśle spoŜywczym (13,3 %) oraz przemyśle materiałów budowlanych (9,7 %).

Gospodarka

34

Rys. 6. BranŜowa struktura produkcji przemysłowej Białorusi w 2005 roku

24,3%

11,7%22,2%

15,2%7,7%

6,9%

3,1%

4,2%

4,7%

Przemysł paliwowy Przemysł elektroenergetycznyPrzemysł chemiczny i petrochemiczny Przemysł maszynowy i metalowyPrzemysła materiałów budowlanych Przemysł drzewnyPrzemysł lekki Przemysł spoŜywczyPozostałe

Źródło: www.belstat.gov.by Tab. 3. Przekrój zmian wielkości produkcji przemysłowej w 2005 roku

BranŜa Wartość produkcji w

cenach bieŜących w 2005 roku (w mld BYR)

Dynamika w %

2005/2004

Dynamika w %

2004/2003 Elektroenergetyka 3793,8 99,7 112,6 Przemysł paliwowy 13470,9 108,9 118,8 Metalurgia Ŝelaza i stali 2276,1 109,3 114,5 Przemysł chemiczny i przetwórstwa ropy naftowej 6455,6 107,2 109,3 Przemysł maszynowy i obróbki metali 12283,8 115,1 122,6 Przemysł leśny, drzewny i celulozowo-papierniczy 2336,8 108,5 118,1 Przemysł materiałów budowlanych 1701,9 109,7 115,2 Przemysł lekki 2573,5 104,6 111,0 Przemysł spoŜywczy 8419,9 113,3 114,4

Źródło: www.belstat.gov.by Przemysł paliwowo-energetyczny Produkcja krajowa przemysłu paliwowo-energetycznego zaspokaja tylko około 70 % zapotrzebowania, 25 % energii importowane jest z Rosji, a 5 % z Litwy. Dostawy z Rosji obejmują zarówno energię elektryczną, jak i paliwa energetyczne (ropę naftową, gaz ziemny, gaz płynny i węgiel kamienny). Podstawowym źródłem produkowanej w kraju energii elektrycznej (99,89 %) są paliwa kopalne. Nieznaczny tylko procent (0,11 %) pochodzi z elektrowni wodnych. Energetyczny potencjał produkcyjny kraju stanowią 22 duŜe elektrownie o łącznej mocy produkcyjnej 7,8 GW, 25 regionalne elektrociepłownie o łącznej wydajności 7,5 tysiąca Hcal/h, 7 tysięcy km energetycznych linii przesyłowych wysokiego napięcia.


35

Strategia zaopatrzenia energetycznego Białorusi do 2015 roku nie przewiduje budowy elektrowni atomowej. Planuje się natomiast przejście rafinerii Mozyrskiej i Nowopołockiej na głębszy przerób ropy (80 % benzyny), co spowoduje zmniejszenie ilości otrzymywanego w procesie produkcyjnym mazutu, będącego podstawowym paliwem dla elektrowni. Zmniejszone ilości mazutu mają zostać zastąpione gazem, co wymagać będzie inwestycji związanych z przebudową instalacji. Białoruś w znacznym stopniu korzysta z obecnych cen surowców energetycznych oraz z moŜliwości zakupu tych surowców z Rosji po cenach preferencyjnych. Cena rosyjskiej ropy dla Białorusi według stanu na 1 kwietnia 2006 r. wynosi 181,6 USD za tonę podczas gdy cena rynkowa wynosi około 320 USD za tonę. Z kolei Białoruś dostarcza na rynki innych krajów produkty ropopochodne przeciętnie po 312 USD za tonę. Z tytułu róŜnic cenowych między importem z Rosji a eksportem na rynki innych krajów ropy i produktów ropopochodnych budŜet państwa zyskał w ciągu 5 miesięcy 2005 roku około 400 mln USD. Podobne róŜnice cenowe dotyczą gazu ziemnego. Dla Białorusi cena rosyjskiego gazu od lutego 2005 roku wynosi 46,6 USD za 1000 m3. Tymczasem dla odbiorców z Europy Zachodniej cena ta sięga blisko 140 USD za 1000 m3. Dodatkowo w obrocie towarowym surowcami energetycznymi między Białorusią a Rosją obowiązuje zerowa stawka VAT, a 14,8 % zamówionej przez Białoruś ilości gazu jest dostarczane gratis z tytułu tranzytu przez ten kraj rosyjskiego gazu do innych krajów. Na rynku wewnętrznym ceny gazu ziemnego określane są w drodze rozporządzeń Ministerstwa Gospodarki i są róŜne dla poszczególnych odbiorców przemysłowych. Dla zapewnienia sobie bezpieczeństwa energetycznego Białoruś podpisała we wrześniu 2005 roku z firmą Gazprom porozumienie, które określa wielkość corocznych dostaw ropy i gazu nawet po 2020 roku. Do roku 2009 Białoruś ma otrzymywać 18 mln ton ropy naftowej oraz 22 mld m3 gazu rocznie. Przemysł maszynowy Przemysł maszynowy jest najbardziej rozwiniętą branŜą gospodarki. Głównymi jego wyrobami są samochody cięŜarowe, traktory i maszyny rolnicze, maszyny dla przemysłu lekkiego i spoŜywczego, obrabiarki i narzędzia, wyroby elektrotechniczne, narzędzia, koparki i maszyny budowlane, i inne. Najbardziej znanymi wyrobami tego przemysłu są traktory „Białoruś”, eksportowane do wielu krajów świata. Ich produkcja w 2005 roku znacząco wzrosła osiągając poziom 41,5 tysiąca sztuk i niemal w całości została przeznaczona na eksport. Uznaniem na świecie cieszą się równieŜ białoruskie dźwigi (od 30 do 180 ton). Znane są takŜe białoruskie samochody cięŜarowe, głównie marki MAZ i BELAZ. Ponadto na Białorusi produkowane są

Gospodarka

36

znaczące ilości sprzętu AGD, głównie chłodziarek, zamraŜarek, telewizorów stanowiących waŜna pozycję na liście towarów eksportowych. Przemysł chemiczny i petrochemiczny W sektorze tym działa 77 przedsiębiorstw, które przetwarzają ropę naftową produkując m.in. nawozy i tworzywa sztuczne. Rafinerie ropy naftowej znajdują się w Mozyrzu i w Nowopołocku, a kontrolę nad nimi sprawuje państwowy koncern „Belneftekhim”. NajwaŜniejszymi producentami nawozów potasowych, azotowych i fosforowych są zakłady: „Belaruskalij”, „Azot” i Fabryka Chemiczna w Homlu. Zakłady tworzyw i włókien sztucznych znajdują się w Grodnie, Swietłogorsku i Mohylewie. Ponadto produkuje się włókna akrylowe i produkty syntezy organicznej („Polymir” ), opony do samochodów i maszyn rolniczych (Białoruskie Zakłady Oponiarskie „Belshina”). Przemysł farmaceutyczny i mikrobiologiczny Podstawowe wyroby tego przemysłu to preparaty farmaceutyczne, diagnostyczne i weterynaryjne, a takŜe środki fermentacyjne i białkowe dodatki paszowe. Firmy farmaceutyczne produkują antybiotyki, środki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, substancje adsorbujące, przeciwskurczowe, insulinowe, płyny infuzyjne, krwiozastępcze i inne. Zakłady mikrobiologiczne produkują jadalne hydrolizaty droŜdŜowe, preparaty fermentacyjne w płynie i alkohol techniczny. Głównym producentem jest w tym sektorze koncern „Belbiofarm”. Przemysł lekki Podstawę przemysłu lekkiego Białorusi stanowią przedsiębiorstwa państwowego koncernu „Biełlegprom”, utworzonego w 1992 roku na bazie Ministerstwa Przemysłu Lekkiego. W jego skład wchodzi 117 organizacji i podmiotów gospodarczych, w tym m.in. przedsiębiorstwa z branŜy włókienniczej, dziewiarskiej, krawieckiej, skórzanej i obuwniczej15.Wśród przedsiębiorstw tych dominują spółki akcyjne typu otwartego (60 % podmiotów), pozostałe to wspólne przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego oraz przedsiębiorstwa państwowe (po 20 % podmiotów). Przedsiębiorstwa koncernu „Biełlegprom” wytwarzają ponad 80 % wartości produkcji przemysłu lekkiego Białorusi. Zatrudniają one 90 tys. osób. Firmowa sieć handlowa liczy 130 sklepów, 319 stoisk handlowych, 25 hurtowni, 30 przedstawicielstw handlowych za granicą. Przedsiębiorstwa koncernu wykonują zamówienia firm zagranicznych z 57 krajów świata. Na eksport wysyła się ponad 50 % produkcji.

15 www.bellegprom.by oraz Materiały informacyjne WEH – Mińsk – kwiecień 2006 r.


37

Wartość produkcji koncernu w 2005 roku osiągnęła poziom 2105 mld BYR (blisko 1 mld USD). Warto przy tym zaznaczyć, Ŝe choć liczba przedsiębiorstw nierentownych w przemyśle lekkim maleje, to nadal prawie 50 % firm tej branŜy przynosi straty. Przemysł drzewny i papierniczy Rozwojowi tego przemysłu sprzyja dobra baza surowcowa. Lasy zajmują około 9,2 mln ha, a zasoby drewna oceniane są na 1,3 mld m3. W przemyśle drzewnym działa blisko 4700 przedsiębiorstw i jednostek produkcyjnych. Największy udział w produkcji mają przedsiębiorstwa przetwórstwa drewna (65,6 %) oraz zakłady celulozowo-papiernicze (18,4 %). W branŜy przetwórstwa drewna dominują firmy zajmujące się produkcją mebli, dostarczające około 50 % produkcji tej branŜy. Przedsiębiorstwa prywatne stanowią 65 % ogólnej liczby przedsiębiorstw przemysłu drzewnego, dostarczając przy tym prawie ¾ wartości produkcji tego sektora. Od 50 do 60 % produkcji przemysłu drzewnego przeznaczane jest na eksport. Istotnym przedsięwzięciem inwestycyjnym w przemyśle drzewnym jest zatwierdzony przez Radę Ministrów RB w lutym 2006 roku projekt budowy fabryki papieru i przetwórstwa drewna w Szkłowie (Obwód Mogilewski). Fabryka ta docelowo ma dostarczać 40 tys. ton papieru i 107,8 tys. m3 przetworzonego drewna. Uruchomienie przetwórstwa drewna planuje się na koniec 2006 roku, zaś produkcja papieru powinna ruszyć w połowie 2007 roku. Wartość projektu inwestycyjnego ocenia się na około 142,36 mld BYR. Materiały budowlane Na Białorusi wytwarzanych jest ponad 170 rodzajów róŜnych materiałów budowlanych, m.in. cement, szkło, materiały do konstrukcji ścian, pokrycia dachowe, materiały izolacyjne, wyroby azbestowo-cementowe i ceramiczne, materiały sanitarno-instalacyjne i inne. W produkcji tych materiałów stosuje się technologie zgodne z wymaganiami europejskimi. WdraŜanie nowoczesnych technologii w produkcji materiałów budowlanych jest nadzorowane przez szereg instytutów naukowych, zarówno białoruskich, jak i rosyjskich. Produkcja maszyn i urządzeń dla produkcji materiałów budowlanych skoncentrowana jest w trzech zakładach „Strommashina” w Mohylewie, „Stromawtolinia” w Homlu i „Strommash” w Mińsku. Do najwaŜniejszych zakładów przemysłu materiałów budowlanych naleŜą przedsiębiorstwo Gomelsteklo – jeden z czołowych producentów szkła polerowanego na świecie, firma Keramin produkująca ceramikę budowlaną oraz fabryki cementu tj. Krasnosielsk, Kriczew i Białoruska Fabryka Cementu.

Gospodarka

38

Rolnictwo Ziemie uprawne zajmują 9,11 mln ha czyli około 44 % powierzchni kraju. Uprawia się głównie zboŜa (jęczmień, Ŝyto, pszenicę, pszenŜyto), ziemniaki, buraki cukrowe, warzywa i len, hoduje bydło, trzodę chlewną i drób. Największy areał upraw stanowią zboŜa (42,3 %) oraz rośliny pastewne (41,8 %), uprawy ziemniaków zajmują 8,5 % obszaru upraw. Większość produkcji (ponad 60 %) przypada na gospodarstwa państwowe oraz duŜe gospodarstwa farmerskie. W 2005 roku produkcja rolna zwiększyła się zaledwie o 1,8 % w stosunku do roku 2004. Tab. 4. Produkcja rolnicza na Białorusi w 2005 roku

Uprawa Wielkość produkcji w tys. ton zboŜa 6421 w tym:

Ŝyto 1155 pszenica 1175 pszenŜyto 1121 jęczmień 1864 owies 609 gryka 7 kukurydza 144 inne 331

włókno lniane 50 buraki cukrowe 3065 ziemniaki 8185 warzywa 2007 mięso (waga Ŝywa) 1024 mleko 5678 jaja (mln szt.) 3103

Źródło: www.belstat.gov.pl

Polityka rolna Z około 2500 państwowych i kolektywnych gospodarstw istniejących na początku lat dziewięćdziesiątych w ciągu ostatnich 15 lat zreorganizowano lub przekształcono w róŜnego rodzaju spółki i przedsiębiorstwa rolne zaledwie kilka procent ogólnej liczby tych podmiotów. Indywidualne gospodarstwa rolne, w posiadaniu których znajduje się jedynie kilkanaście procent obszarów uprawnych dostarcza blisko 40 % produkcji sektora. Ustawodawstwo nie sprzyja indywidualnym rolnikom, a pomoc ze strony państwa jest mniejsza niŜ dla kołchozów i sowchozów. Pomoc dla państwowych gospodarstw jest dwojakiego rodzaju: bezpośrednia – z dotacji budŜetowych lub pośrednia – w postaci nisko oprocentowanych kredytów bankowych. Niezreformowane rolnictwo stanowi istotne obciąŜenie dla finansów państwa i zagroŜenie dla stabilnego rozwoju gospodarki.


39

Zgodnie z dekretem Prezydenta Białorusi O trybie i warunkach sprzedaŜy osobom prawnym przedsiębiorstw i kompleksów majątkowych nierentownych organizacji rolniczych z czerwca 2004 roku, nierentowne przedsiębiorstwa mają być sprzedawane prywatnym firmom za 20 % ich wartości. Ma to na celu doinwestowanie i uzdrowienie rolnictwa. Dekret Prezydenta i decyzje rządowe dopuszczają moŜliwość spłaty długów (oprócz socjalnych i celnych) do 2009 roku. Przewidziano takŜe odroczenie terminów spłat kredytów bankowych i ulgi podatkowe dla podmiotów podejmujących inwestycje w maszyny rolnicze, oprzyrządowanie i części zamienne dla przekształconych kołchozów (dotyczy to inwestycji powyŜej 150 tys. EUR). W marcu 2005 roku ukazał się dekret prezydencki zatwierdzający „Państwowy Program Odrodzenia i Rozwoju Wsi na lata 2005- 2010”. O jego znaczeniu świadczy wielkość planowanych na jego realizację środków wynosząca 69,8 bilionów BYR (32,5 mld USD)16. Źródłami finansowania Programu mają być środki własne przedsiębiorstw rolnych (45,1 %), środki budŜetowe (36,2 %), kredyty bankowe (14,1 %), środki funduszy innowacyjnych (2,8 %) oraz środki pochodzące od inwestorów (1,8 %)17. Program ten zakłada w szczególności poprawę sytuacji socjalnej ludności wiejskiej (dostęp do słuŜby zdrowia, oświaty, usług bytowych, wzrost dochodów mieszkańców itp.), dynamiczny rozwój infrastruktury komunalnej na wsi (zaopatrzenie w wodę, elektryczność, gaz, rozbudowa sieci dróg itp.), podniesienie poziomu technologicznego a w rezultacie osiągnięcie wyŜszej efektywności i rentowności produkcji rolnej (m.in. poprzez optymalizację struktury zasiewów, stosowanie nowoczesnych technik selekcji i hodowli roślin, skoncentrowanie chowu zwierząt w duŜych farmach, kompleksach hodowlanych i fermach drobiu. Jednocześnie program nie odnosi się szerzej do kwestii przekształceń własnościowych w białoruskim rolnictwie. Leśnictwo Białoruś posiada ogromne obszary leśne, zajmujące 38 % powierzchni kraju. Największe zbiorowiska leśne stanowią puszcze: Grodzieńska, Nalibocka i Białowieska, rozciągające się wzdłuŜ granicy z Polską. PrzewaŜają drzewa iglaste, głównie sosna (56 % powierzchni zalesionych), brzoza (16 %), jodła (14 %) i dąb (3 %). Jakość pozyskiwanego drewna, zwłaszcza z drzew iglastych, jest wysoka18.

16 Dla porównania wartość Produktu Krajowego Brutto w 2005 r. wyniosła 63,7 bln BYR (ca 30 mld USD). 17 Dekret Nr 150 z 25 marca 2005 roku zatwierdzający „Państwowy Program Odrodzenia i Rozwoju Wsi na lata 2005-2010”. 18 W ostatnich latach eksport drewna i jego półproduktów z Białorusi obwarowany jest ostrymi przepisami, głównie w formie określania minimalnych cen eksportowych oraz poprzez udzielanie licencjieksportowych dla wybranych przedsiębiorstw. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów RB Nr 1666 z 30 grudnia 2004 roku zostały podane firmy, tzw. „Speceksporterzy”, które uzyskały czasowe uprawnienia do eksportu określonych rodzajów drewna i jego półproduktów:

Gospodarka

40

Leśnictwo zajmuje waŜną pozycję w gospodarce. Oprócz drewna, lasy dostarczają owoców leśnych (jagody, jeŜyny, borówki), grzybów, ziół i miodu. Bogaty jest teŜ zwierzostan (łosie, dziki, bobry, Ŝubry, jenoty). Rocznie pozyskuje się 690 ton dziczyzny i duŜą ilość skór. Handel i usługi19 Handel i usługi w Republice Białoruś są jedynym sektorem, w którym przewaŜa własność prywatna (81,9 %). Własność państwowa stanowi tu tylko 15,8 %, a własność inwestorów zagranicznych 2,3 %. Liczba przedsiębiorstw zajmujących się handlem detalicznym w 2005 roku wynosiła 34,2 tys. podmiotów, natomiast liczba zakładów gastronomicznych sięgała 10,5 tys. podmiotów. Ponad połowa podmiotów handlowych i usługowych na Białorusi zlokalizowana jest w stolicy kraju, Mińsku. Obroty handlu detalicznego w 2005 roku osiągnęły wartość 25,2 bln BYR i były wyŜsze o około 20 % niŜ w roku poprzednim. W strukturze płatnych usług dla ludności czołową pozycję zajmują usługi mieszkaniowo-komunalne (28 % łącznej wartości usług), telekomunikacja i poczta (21,7 %), transport (16,5 %), usługi bytowe (12,4 %) oraz edukacyjne (8,5 %). Łączna wartość tych usług w 2005 roku wyniosła blisko 6,8 bln BYR. Rynek pracy i dochody ludności Liczba ludności Białorusi wynosiła na początku 2006 roku 9.750,2 tys., co oznacza, Ŝe w ciągu ostatnich 15 lat zmniejszyła się o prawie 340 tys. osób. Liczba osób zatrudnionych na dzień 1 stycznia 2006 roku osiągnęła poziom 4.316,3 tys. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w ciągu ostatnich dwóch lat zmniejszyła się o połowę i na koniec 2005 roku wyniosła 67,9 tys. osób. W efekcie wskaźnik bezrobocia obniŜył się do poziomu 1,5 %. Tab. 5. PKB per capita i płace w wybranych krajach WNP w latach 2000-2005

Wyszczególnienie Kraj 2000 2001 2002 2003 2004

2005

Białoruś 1309 1316 1600 1972 2458 2992 Rosja 1778 2111 2395 3020 4016 4750 PKB na 1 mieszkańca (w USD) Ukraina 632 777 875 1032 1293 1589 Białoruś 49,9 77,8 98,6 117,6 162,5 216,7 Rosja 79,0 107,5 137,2 187,2 239,7 293,4 Średnia płaca (w USD) Ukraina 42,4 58,7 70,2 86,7 111,0 141,6

Źródło: Ekonomiczne Komentarze. Białoruś, Kazachstan, Rosja, Ukraina, Nr 1(3)2005, s.24 oraz Nr 2(4)2005, s.2.

19 Na podstawie Republika Białoruś w liczbach 2004, wyd., cyt., s. 286-299


41

Rys. 7. Struktura branŜowa zatrudnienia w 2005 roku

26,1%

11,0%

14,1%7,2%8,0%

11,0%

22,6% Przemysł

Rolnictwo i leśnictwo

Handel i usługi

Budownictwo

Transport i łączność

Szkolnictwo i kultura

Pozostałe

Źródło: obliczenia własne na podstawie socjalno-ekonomicznej oceny gospodarki Białorusi Ministerstwa

Finansów RB z kwietnia 2006 roku. Według danych na koniec lutego 2006 roku najwięcej bezrobotnych zarejestrowanych było w obwodzie brzeskim (12,3 tys.), witebskim (12,2 tys.) oraz homelskim (12,0 tys.), najmniej zaś w Mińsku i obwodzie grodzieńskim (po 8,6 i 8,2 tys.). Rys. 8. Struktura pienięŜnych dochodów ludności w latach 1990-2005

73,1

52,6 51,9 50,4 48,5 49,2 55,7 58,4

16,2

18,9 17,9 18,9 18,9 18,120,9 21,3

2,4

2,9 1,8 1,7 1,8 1,6

1,6 1,7

8,3

25,6 28,4 29 30,8 31,121,8 18,6

0%

20%

40%

60%

80%

100%

1990 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005Wynagrodzenia za pracę Zasiłki socjalneDochody z własności Dochody z przedsiębiorczości

Źródło: na podstawie socjalno-ekonomicznej oceny gospodarki Białorusi Ministerstwa Finansów RB z kwietnia 2006 roku oraz Republika Białoruś w liczbach 2004, Ministerstwo Statystyki i Analiz RB, Mińsk 2004, s. 94

Gospodarka

42

Według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz RB średnia płaca w styczniu 2005 roku wynosiła 398,2 tys. BYR, a w grudniu 2005 roku 562,2 tys. BYR20. W rezultacie średnia miesięczna pensja w 2005 roku wynosiła 469,4 tys. BYR. Realny poziom wynagrodzeń w 2005 roku wzrósł o 21,5 % (17,4 % w 2004 roku). Jak wynika z tabeli nr 5, zarówno wielkość PKB na 1 mieszkańca, jak i średniej płacy jest na Białorusi wyŜsza niŜ na Ukrainie, natomiast wyraźnie ustępuje Rosji. Dynamiczny wzrost wynagrodzeń kontynuowany jest równieŜ w 2006 roku – w kwietniu średnia pensja wzrosła do poziomu 561,5 tys. BYR, a realna płaca w okresie styczeń-kwiecień 2006 była o 20,5 % wyŜsza niŜ w analogicznym okresie roku poprzedniego. Wysokość płac nadal w duŜym stopniu jest regulowana centralnie – na podstawie dekretu prezydenta 1 maja 2006 r. nastąpił wzrost wynagrodzeń na Białorusi o 7,7 %. Rys. 9. Średniomiesięczna płaca w poszczególnych sektorach Białorusi w 2005 roku

(w tys. BYR)

513284

557545

590360

421322

398379

604760

534

469,4

0 100 200 300 400 500 600 700 800

przemysłrolnictwotransportłaczność

budownictwohandel i usługi

ochrona zdrowiasektor socjalny

administracjakultura i sztuka

naukabankowość

ubezpieczeniaśrednia krajowa

Źródło: na podstawie socjalno-ekonomicznej oceny gospodarki Białorusi Ministerstwa Finansów RB z kwietnia 2006 roku

W 2005 roku dochody społeczeństwa wyniosły 37,8 biliona rubli i wzrosły w stosunku do 2004 roku o 28 %. Zostały one przeznaczone na głównie na zakup towarów i usług (83,1 %), na opłacenie podatków (12,7 %), a takŜe na powiększenie oszczędności i zakup papierów wartościowych (4,2 %). 20

Średni kurs walutowy z lutego 2006 roku 1 USD = 2150 BYR.


43

NajniŜsze wynagrodzenie w 2005 roku uzyskiwali robotnicy rolni (276,2 tys. BYR), z kolei najwyŜsze pracownicy sektora petrochemicznego (1.088,2 tys. BYR). Średnie wynagrodzenie w sektorze bankowym wyniosło 759,9 tys. BYR. Relatywnie wysokie były średnie płace lekarzy (705,1 tys. BYR) i wykładowców akademickich (ok. 715,3 tys. BYR). Potencjał badawczo-naukowy Białoruś posiada znaczący potencjał naukowy, intelektualny i techniczny, zwłaszcza w zakresie elektroniki kwantowej, fizyki twardych ciał, genetyki, chemii i metalurgii proszków. Prace instytutów badawczo-naukowych skoordynowane są z programami rządowymi. NajwaŜniejsze z nich to: • eliminacja skutków wybuchu reaktora w Czernobylu, • ochrona środowiska i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, • produkcja, przetwórstwo i przechowywanie produktów Ŝywnościowych, • wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej, • technologie oszczędzające zuŜycie surowców, • nowoczesne materiały i technologie, • zwiększanie konkurencyjności wyrobów przemysłu elektromaszynowego

i elektronicznego. NajwyŜszą rangę wśród państwowych instytucji naukowych posiada Narodowa Akademia Nauk Republiki Białoruś, utworzona w 1929 roku i licząca około 4,5 tysiąca pracowników naukowych. Za realizację polityki rządu w odniesieniu do sektora badawczo-naukowego i nadzór nad nim odpowiedzialny jest Państwowy Komitet Naukowo-Technologiczny Republiki Białoruś. Mimo, Ŝe wielkość nakładów na cele badawczo-rozwojowe w ciągu ostatniej dekady pozostawała na bardzo niskim poziomie (0,2-0,5 % PKB), Białoruś charakteryzuje się wysokim poziomem opracowywanych, nowych technologii przemysłowych. Według wskaźników stosowanych przez ONZ przy obliczeniu indeksów rozwoju technologicznego, Białoruś znajduje się w ścisłej czołówce, wyprzedzając pod względem liczby patentów na 1 mieszkańca takie kraje jak: Kanada, Polska i Włochy. Transport i komunikacja Transport odgrywa waŜne znaczenie dla gospodarki i społeczeństwa Białorusi. Białoruś posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę transportową, na którą składają się magistrale kolejowe i kołowe, wewnętrzne drogi wodne, a takŜe ropo- i gazociągi. Białoruś leŜy na skrzyŜowaniu waŜnych szlaków komunikacyjnych północ-południe oraz wschód-zachód, prowadzących z krajów Europy Zachodniej i Środkowej przez

Gospodarka

44

Rosję do Azji. Przez terytorium kraju transportuje się około 80 % obrotu towarowego pomiędzy Europą a Rosją. Przez Białoruś biegną dwa z dziesięciu paneuropejskich korytarzy transportowych: • korytarz nr 2 (wschód-zachód): Berlin - Warszawa - Mińsk - Moskwa - NiŜnij

Nowgorod (długość na terytorium Białorusi - 606 km) • korytarz nr 9 (północ-południe): Helsinki - St. Petersburg - Psków - Witebsk -

Homel - Kijów - Lubaszewka - Kiszyniów - Bukareszt - Alexandroupoli z odgałęzieniem: Kijów - Mińsk - Wilno - Kowno - Kłajpeda/Kaliningrad (długość na terytorium Białorusi - 480 km, z tego 185 km zelektryfikowanych).

Rys. 10. Przebieg międzynarodowych korytarzy transportowych przez terytorium Białorusi

Źródło: www.rw.by Rozpad ZSRR oraz proces transformacji białoruskiej gospodarki odbiły się negatywnie na funkcjonowaniu systemu transportowego kraju. Największy spadek przewozów przypadł na lata 1991-1995. W kolejnych latach nastąpiło zatrzymanie tendencji spadkowej, stabilizacja i następnie wzrost przewozów. Transport kolejowy21 Kolej Białoruska (BC) jest największym przewoźnikiem publicznym na rynku usług transportowych Białorusi oraz monopolistą w sektorze kolejowym. W strukturze przedsiębiorstwa funkcjonuje sześć dyrekcji okręgowych: w Mińsku, Baranowiczach, Brześciu, Homlu, Mohylewie i Witebsku. Kolej białoruska naleŜy do najbardziej rozwiniętych i najlepiej wyposaŜonych pod względem technicznym wśród krajów WNP.

21 Wykorzystano dane Kolei Białoruskiej dostępne na stronie: http://www.rw.by. Zob. równieŜ: J. Pieriegud, Kolej białoruska – strategia działania, problemy i perspektywy, w: Przegląd Kolejowy nr 3/2000, s. 19-25.


45

Sieć kolejowa obejmuje 5512,2 km linii kolejowych, jednak jedynie 874,1 km (16,0 % długości sieci) stanowią linie zelektryfikowane. Gęstość sieci wynosi 2,68 km na 100 km2. i 5,45 km na 10 tys. mieszkańców. W sieci znajdują się 384 stacje oraz 21 węzłów kolejowych, m.in.: Mińsk, Orsza, Baranowicze, Homel, Mołodieczno, Grodno, Wołkowysk, Mohylew, Witebsk, Połock, Kriczew, Osipowicze. Do zaplecza technicznego kolei naleŜy: 17 lokomotywowni, 12 wagonowni, 20 zakładów słuŜby drogowej, 14 zakładów słuŜby sygnalizacji i łączności, 7 zakładów elektroenergetyki kolejowej. W strukturze przewozów towarowych wysoki jest udział ładunków tranzytowych i kierowanych na eksport. W strukturze przewoŜonych ładunków w komunikacji krajowej dominują mineralne materiały budowlane, ropa i produkty naftowe; w tranzycie – ropa i jej produkty oraz metale Ŝelazne; w eksporcie – nawozy potasowe, ropa i jej pochodne, zaś w imporcie głównie metale Ŝelazne, zboŜe i ropa naftowa. Kolej białoruska posiada 15 terminali kontenerowych do obsługi kontenerów 20-stopowych, przy tym stacje: Brześć-Siewiernyj, Koladicze (Mińsk), Witebsk, Orsza, Baranowicze, Lida i Pińsk są wyposaŜone w urządzenia do przeładunku kontenerów 40-stopowych. Większość terminali oferuje przewozy zgodnie z systemem door-to-door. Największy potencjał przeładunkowy zlokalizowany jest w węźle Brzeskim na granicy polsko-białoruskiej, gdzie następuje zmiana prześwitu torów z 1520 mm (standard wschodnioeuropejski) na 1435 mm (standard zachodnioeuropejski). Działalnością spedytorską na kolei białoruskiej zajmują się przedsiębiorstwa „Belintertrans” oraz „TransRail - BC”22. Działalność handlowa koordynowana jest przez przedsiębiorstwo „BelŜeldorRasczet”, za pośrednictwem którego dokonywane są wszystkie płatności naleŜne za przewozy ładunków. W strukturze kolei białoruskiej funkcjonuje równieŜ transportowo-turystyczna firma „Dortur”. Kolej białoruska dąŜy do modernizacji swojej infrastruktury, odnowienia taboru kolejowego wraz z wprowadzaniem nowych usług, podnoszących jakość usług przedsiębiorstwa. Jednym z priorytetowych kierunków rozwoju BC jest udział w pracach międzynarodowych organizacjach transportowych, m.in. jest członkiem Rady ds. Transportu kolejowego państw WNP i krajów nadbałtyckich, Organizacji Współpracy Kolei (OSśD), Międzynarodowego Związku Kolei (UIC), Rady ds. przewozów magistralą transsyberyjską (KSTSP). Wynikiem współpracy kolei z róŜnych krajów było uruchomienie od 1995 roku kursów pociągu kontenerowego „Ost Wind”. Wraz z innymi państwami kolej białoruska aktywnie pracuje nad projektami mającymi na celu ustanowienie nowych połączeń zarówno w komunikacji towarowej (np. przewozów Europa-Azja) jak i w pasaŜerskiej.

22 http://www.transrail-bch.bn.by

Gospodarka

46

Wielkość przewozów towarów kolejami białoruskimi wyniosła w 2005 roku 43,5 mld tono-kilometrów i była o 8 % wyŜsza niŜ w roku poprzednim. Przewozy kolejowe stanowiły 74,1 % wszystkich przewozów towarowych na terytorium Białorusi. Jednocześnie transport kolejowy posiadał największy udział w przewozach pasaŜerskich (42,5 %) osiągając poziom 10.351 mln pasaŜerokilometrów. Wartość ta była jednak o przeszło 25 % niŜsza niŜ w roku 2004. Informacje nt. oferty transportowej kolei białoruskich dostępne są pod adresem www.rw.by. Transport samochodowy Białoruś posiada sieć dróg o łącznej długości 81,2 tys. km, w tym 70,2 tys. km o nawierchni twardej. Gęstość sieci – 338,2 km dróg z utwardzoną nawierzchnią na 1000 km2 – jest jedną z najwyŜszych wśród wszystkich krajów WNP. Około 16 tys. km stanowią drogi o znaczeniu państwowym, którymi przewozi się blisko 85 % wszystkich ładunków i pasaŜerów. Stanu dróg nie moŜna jednak uznać za zadowalajacy. Z powodu braku wystarczajacych środków finansowych na utrzymanie i modernizacje dróg, pogarszają się warunki rosnącego z roku na rok ruchu tranzytowego. W związku z tym, Ŝe od maja 2001 roku dopuszczalna masa całkowita pojazdów została zmniejszona z 36 ton do 33 ton. samochody wielkogabarytowe oraz te z naciskiem ponad 10 ton na oś mogą poruszać się tylko po wyznaczonych trasach, m.in.: • Kozłowicze (granica z Polską) - Brześć - Mińsk - granica Rosji, • Bruzgi (granica z Polską) - Grodno - Mińsk, • Kamiennyj Łog (granica z Litwą) - Mińsk - Homel, • Kobryń - Homel - granica z Rosją (przejście Sieliszcze).

Rys. 11. Przebieg dróg dla ruchu tranzytowego na terytorium Białorusi


47

Ograniczenia w ruchu dotyczą takŜe przewozów w okresie letnim. Od 1 czerwca do 31 sierpnia w godzinach od 10:00 do 22:00, obowiązuje zakaz poruszania się pojazdów o nacisku przekraczającym 6 ton na oś, jeśli temperatura przekroczy 25 °C (wyjątek stanowią przewozy artykułów spoŜywczych łatwo psujących się lub związane z likwidacją sytuacji kryzysowych. Międzynarodowe przewozy samochodowe osób i ładunków na terytorium Białorusi odbywają się na podstawie zezwoleń wydawanych przez Ministerstwo Transportu i Komunikacji RB, w oparciu o decyzję Rządu RB odnośnie ilości zezwoleń dla przewoźników drogowych państw obcych (w tym zwolnionych z opłat za przejazd drogami publicznymi RB). Zezwolenia wydawane są na zasadach wymiany takich zezwoleń z odpowiednimi organami państw obcych na zasadach wzajemności. Obecnie wymiana zezwoleń na międzynarodowe przewozy samochodowe ładunków dokonywana jest z 45 państwami, natomiast wymiana zezwoleń na nieregularne przewozy osób – z 17 państwami23. Rozwój towarowego transportu samochodowego wymaga rozbudowy infrastruktury granicznej. W 1998 roku w Brześciu wybudowano terminal, który moŜe dokonywać odpraw celnych do 1000 samochodów cięŜarowych na dobę. Zaś po stronie polskiej uruchomiono w dwa lata później nowy terminal w Koroszczynie. Rozbudowano takŜe i dostosowano do obsługi samochodów cięŜarowych przejście graniczne Kuźnica Białostocka - Bruzgi (włącznie z budową obwodnicy Kuźnicy Białostockiej i dostosowaniem po stronie polskiej trasy Sokółka - Kuźnica). Budowa autostrady Berlin - Warszawa - Brześć - Moskwa dodatkowo wzmocniłaby atuty Białorusi. Transport lotniczy Transport lotniczy obsługuje około 0,1 % przewozów towarowych i 2,8 % przewozów pasaŜerskich. Białoruś utrzymuje regularne połączenia lotnicze ze wszystkimi krajami WNP, z większością krajów Europy i z niektórymi państwami azjatyckimi. Odbywają się regularne loty do Frankfurtu, Monachium, Berlina, Wiednia, Warszawy, Larnaki, Istambułu, Pekinu i Tel-Awiwu. Przez irlandzki port lotniczy Shannon moŜliwe są połączenia lotnicze z Bostonem, Waszyngtonem, Nowym Jorkiem i Chicago, loty czarterowe łączą Białoruś z licznymi portami lotniczymi w Europie, Azji, Afryce oraz w Ameryce Północnej i Południowej. Z 36 lotnisk, które mają utwardzone pasy startowe, tylko dwa posiadają pasy o długości przekraczającej 3000 m. Cztery lotniska obsługują połączenia międzynarodowe. Mińsk dysponuje dwoma portami lotniczymi: portem krajowym Mińsk-I i międzynarodowym Mińsk-II.

23 Na podstawie informacji WEH - Mińsk – kwiecień 2006 r. Szczegółowo warunki transportu i poruszania się środków transportowych państw obcych zostaną omówione w dalszej części wraz z podaniem stawek opłaty za przejazd.

Gospodarka

48

Największym przewoźnikiem na rynku białoruskim są linie lotnicze „Belavia”. Przewoźnik ten posiada 17 przedstawicielstw, zarówno w Europie, jak i na innych kontynentach. Jest równieŜ członkiem międzynarodowej organizacji transportu lotniczego IATA. Podstawę floty firmy „Belavia” stanowią samoloty Tupolev Tu-154 i Tu-134, Antonov An-24 i An-26 oraz Yakovlev Yak-40. W latach 2003-2004 flota „Belavii” powiększyła się o dwa samoloty produkcji zagranicznej – Boeing 737/500, które są wykorzystywane głównie w połączeniach do Europy Zachodniej. Większość pasaŜerskich i czarterowych połączeń międzynarodowych „Belavia” realizuje z portu lotniczego Mińsk-II, którego długość pasa startowego wynosi 3640 m. Port wyposaŜony jest w nowoczesne systemy sterowania ruchem lotniczym i lądowania, systemy rejestracji pasaŜerów i bagaŜu oraz posiada certyfikat drugiej kategorii ICAO. Dworzec pasaŜerski zaprojektowano na 5,8 mln pasaŜerów rocznie. Powierzchnia terminalu towarowego wynosi około 2 tys. m2, w tym 780 m2 dla ładunków specjalnych oraz dwie chłodnie o ogólnej powierzchni 70 m2.24 Inny duŜy przewoźnik „Transaviaeksport” specjalizuje się głównie w przewozach ładunków do krajów Europy, Ameryki Południowej, Azji Południowo-Wschodniej oraz Bliskiego Wschodu. Transport rurociągowy Białoruś jest krajem posiadającym rozwinięty system rurociągów magistralnych. Długość rurociągów ropy naftowej wynosi prawie 3,0 tys. km, rurociągów produktowych – 1,5 tys. km, a gazociągów – 6,9 tys. km. Przebiegające przez terytorium Białorusi nitki ropociągu „Przyjaźń” są przedłuŜeniem systemu ropociągów magistralnych rosyjskiej firmy „Transnieft”, za pomocą którego transportuje się ropę naftową z Zachodniej Syberii do Europy Środkowej i Zachodniej. Przy pomocy północnego odcinka ropa naftowa jest przesyłana do rafinerii w Nowopołocku (ok. 33 % wielkości dostaw) oraz tranzytem (67 %) do rafinerii i terminali łotewskich. Rurociągiem południowym ropę naftową dostarcza się do rafinerii w Mozyrze (ok. 10 %) oraz tranzytem (90 %) do Polski i Niemiec, a takŜe na Ukrainę. Dostawy gazu ziemnego na Białoruś oraz jego tranzyt do krajów trzecich znajdują się w gestii przedsiębiorstwa „Beltransgaz”, które jest równieŜ operatorem eksploatującym gazociąg „Jamał - Europa”. Długość białoruskiego odcinka gazociągu jamalskiego wynosi 575 km. Tranzyt przez terytorium Białorusi zajmuje szczególne miejsce w polityce eksportowej „Gazpromu”, gdyŜ jest ona drugim po Ukrainie korytarzem eksportu rosyjskiego gazu ziemnego, słuŜącym do transportu około 20 % ogółu dostaw tego surowca kierowanych na rynku zagraniczne. 24

http://www.airport.by


49

Transport wodny śegluga śródlądowa, mimo Ŝe Białoruś posiada gęstą sieć rzek i dobrze rozwinięty system kanałów, odgrywa marginalną rolę w systemie transportowym tego kraju. Łączna długość dróg Ŝeglugowych wynosi 1800 km. Większe znaczenie transportowe mają: Dniepr, Berezyna, Prypeć, SoŜ, Zachodnia Dźwina. Wykorzystanie śródlądowych dróg wodnych zapewnia Białorusi dostęp do głównych portów morskich krajów sąsiadujących, a mianowicie: Kłajpedy (Litwa), Chersonu i Nikołajewa (Ukraina), a takŜe Ventspils (Łotwa) i Kaliningradu (Rosja). W 2003 roku rozpoczęto realizację regularnych przewozów nawozów potasowych do ukraińskiego portu Nikołajew z powrotnym załadunkiem ŜuŜlu granulowanego dla białoruskich cementowni. Telekomunikacja Telefonia stacjonarna i komórkowa Jedynym operatorem tradycyjnej telefonii stacjonarnej jest „Beltelecom”. W 2004 roku na 1000 mieszkańców Białorusi przypadało ok. 350 linii telefonicznych, co stanowiło najlepszy wynik wśród krajów WNP. Udział cyfrowych centrali telefonicznych stanowił w kwietniu 2006 roku 60 %. Głównym priorytetem dla Ministerstwa Łączności RB jest telefonizacja miejscowości wiejskich oraz modernizacja sieci telefonicznej. W ostatnich latach powaŜnym konkurentem tradycyjnej sieci stacjonarnej stała się telefonia komórkowa. Liczba uŜytkowników telefonów komórkowych na Białorusi w połowie 2006 roku wynosiła około 4,8 mln osób, co stanowi blisko 50 % populacji (w porównaniu z 1,2 % w 2001 roku). Obecnie funkcjonuje czterech operatorów telefonii komórkowej: BelCel, MCS („Mobilnaja Cyfrovaja Svjaz”), MTS („Mobilnyje TeleSistemy”) oraz BeST (Białoruska Sieć Telekomunikacji). Jako pierwszy (od maja 1993 roku) swoje usługi na rynku białoruskim zaczął świadczyć BelCel. Do 2003 roku podstawowym standardem tego operatora był system NMT-450. Od 15 lipca 2003 roku firma BelCel zaczęła świadczyć usługi w standardzie CDMA-450 (pod marką Diallog)25. Swoim zasięgiem firma pokrywa jedynie 45 % powierzchni kraju i posiada zaledwie ok. 3 % udziału w rynku. Pierwszym operatorem telefonii komórkowej standardu GSM 900/1800 została w kwietniu 1999 roku firma MCS, będąca właścicielem marek Velcom i Privet. Najwiekszym jej udziałowcem jest cypryjska spółka SBTelecom Ltd. MCS Velcom jest równieŜ przedstawicielem operatora łączności satelitarnej Globstar na Białorusi. 25 http://www.belcel.by

Gospodarka

50

Zasięg sieci Velcom obejmuje 70 % terytorium Białorusi zamieszkiwane przez ponad 90 % mieszkańców kraju. Liczba jej abonentów wynosi około 2,3 mln osób. Firma jest obecnie jednym z najwiekszych inwestorów na Białorusi – od początku swej działalności w tym kraju zainwestowała 310 mln USD, tworząc jednocześnie 1100 miejsc pracy. W 2006 roku wartość inwestycji firmy MCS w rozwój sieci wyniesie ponad 60 mln USD36. Obecnie największym operatorem jest białorusko-rosyjska firma MTS, działająca na Białorusi od 2002 roku. Jej udziałowcami są białoruski narodowy operator stacjonarny „Beltelecom” (51 %) oraz rosyjski potentat na rynku telefonii komórkowej, firma MTS (49 %). Mimo krótkiego okresu funkcjonowania firma posiada około 50 % udziałów w rynku. Liczba abonentów tej sieci sięga obecnie 2,4 mln osób. Najmłodszym „graczem” na rynku usług telefonii komórkowej jest firma BeST, naleŜąca w całości do państwa, działajaca od listopada 2004 roku. Firma działa w systemie GSM, ale jej udział w rynku jest jak na razie nieznaczny. Warto zauwaŜyć, Ŝe udziałowcem kaŜdego z czterech operatorów telefonii komórkowej jest Beltelecom. Internet i e-business Według danych Ministerstwa Łączności i Informatyzacji RB liczba uŜytkowników Internetu na Białorusi wynosiła na koniec 2004 roku 2461 tys. osób. Biorąc pod uwagę dotychczasowe tempo rozwoju dostępu do Internetu w tym kraju (50 % wzrostu liczby uŜytkowników w roku 2004) moŜna szacować, iŜ w połowie 2006 roku liczba internautów sięga 4 mln osób. Prawie 21 % wszystkich internautów korzysta z sieci codziennie, a kolejne 24 % przynajmniej raz w tygodniu. Rozwojowi i rozpowszechnieniu internetu sprzyjało utworzenie sieci Unibel, do której podłączone zostały wszystkie stołeczne uczelnie, publiczne organizacje i instytucje państwowe. Jednak wykorzystanie zewnętrznych kanałów, naleŜących do Beltelekomu, oraz duŜa liczba uŜytkowników negatywnie wpływają na jakość funkcjonowania sieci. Według danych słuŜby Akavita, liczba białoruskich stron internetowych w 2005 roku stanowiła ponad 11,5 tysięcy witryn. Do najbardziej znanych portali naleŜą m.in.: http://www.tut.by, http://www.open.by, http://www.akavita.by. Od maja 2004 roku zaczęła funkcjonować jedna z najbardziej popularnych w świecie wyszukiwarek http://www.google.by. Z dniem 1 kwietnia 2006 roku Beltelekom obniŜył ceny dostępu do internetu o 10 do 20 % w zaleŜności od taryfy klienta. Cena za 1 minutę dostępu dla klientów indywidualnych w godzinach od 8.00 do 19.00 obecnie wynosi 17 BYR.


51

Do największych sklepów handlu elektronicznego naleŜą sieci sklepów SHOP.BY oraz księgarnie internetowe OZ.BY i RODINA.BY. W sieci sklepów SHOP.BY największą popularnością cieszą się: artykuły RTV, płyty CD, ksiąŜki i telefony komórkowe. śaden ze sklepów nie wykorzystuje jednak systemu kart płatniczych. Stosunkowo niską aktywność w zakresie usług on-line dla osób fizycznych wykazują banki. Wyjątkiem są Technobank (http://www.tb.by) oraz Priorbank (http://www.priorbank.by), który juŜ w 2001 roku uruchomił dla swoich klientów usługę Visa-internet. Ochrona środowiska ChociaŜ Białoruś nie posiada własnych elektrowni jądrowych, w 1986 roku prawie jedna czwarta (23 %) jej terytorium została skaŜona w wyniku awarii reaktora elektrowni w Czarnobylu (Ukraina), połoŜonego 12 km od białoruskiej granicy. Na tym terenie skoncentrowało się dwie trzecie całego opadu radioaktywnego, który rozprzestrzenił się na obszarze całej Białorusi, tj. 30 % cezu, 70 % strontu i 75 % plutonu. Aby ograniczyć skutki promieniowania utworzono na tym obszarze, ogrodzony drutem kolczastym, unikalny rezerwat o powierzchni 215 tysięcy hektarów. Ludność wsi leŜących na tym terenie wysiedlono. W jednej z miejscowości – po zdjęciu warstwy ziemi i pokryciu drogi nowym asfaltem – ulokowano siedzibę Poleskiego Naukowego Centrum Radiacyjno-Ekologicznego, które prowadzi pomiary promieniowania na tym terenie. Turystyka 26 PołoŜenie geograficzne wraz z dobrymi połączeniami komunikacyjnymi, pięknymi krajobrazami i licznymi zabytkami, tworzą dobre podstawy dla rozwoju turystyki. Turystów przyciągają znane z historii miejsca i pomniki przeszłości tych ziem. Na Białorusi działa około 500 firm i biur turystycznych, z których większość znajduje się w Mińsku i rejonie mińskim. Największymi firmami są: Alatan Tur, Belarusturist, Sakub, Top-Tur, Belinturist, Smok-Travel, Sunny Travel, Vneshinturist, Ekologia Tur i Viapol (załącznik nr 38). Baza turystyczna Białorusi składa się z około 250 hoteli zlokalizowanych głównie w Mińsku i większych miastach, kilkudziesięciu obiektów sanatoryjno-uzdrowiskowych oraz 5 Parków Narodowych i rezerwatów: Puszcza Białowieska (2 kompleksy turystyczne), Berezinskij Biosfernyj Zapowednik (3 kompleksy hotelowe),

26 Na podstawie notatki WEH Ambasady RP w Mińsku.

Gospodarka

52

Braslawskie Ozera (4 kompleksy turystyczne), Prityckij Nacionalnyi Park (4 kompleksy turystyczne), Hotel Narocz. Program rozwoju turystyki w latach 2001-2005, opracowany przez Ministerstwo Sportu i Turystyki RB i zatwierdzony w grudniu 2000 roku decyzją Rady Ministrów RB nr 2026 nie jest realizowany, a firmy turystyczne napotykają na duŜe utrudnienia ze strony władz (np. podwyŜszanie opłat za wynajem powierzchni biurowych, wymawianie umów najmu powierzchni biurowych w budynkach państwowych itp.). Operatorom turystycznym zamierzano narzucić ustawowy obowiązek realizacji rocznych obrotów w wysokości 500 tys. USD pod groźbą utraty licencji. Wprowadzono obowiązek posiadania przez nich licencji Narodowego Banku RB na pobieranie opłat za usługi turystyczne w dewizach. Firmy turystyczne płacą takie same podatki jak firmy produkcyjne (18 % VAT i 24 % podatku od zysku). Podejmowane są próby zmonopolizowania branŜy turystycznej przez podporządkowanie firm turystycznych związkom zawodowym, posiadającym największe zaplecze turystyczne. We wrześniu 2003 roku władze Homla obciąŜyły lokalne firmy turystyczne 5 % podatkiem od zysku. Odpowiedzią firm turystycznych z Homla jest wnoszenie przez turystów opłat za zagraniczne wycieczki bezpośrednio na rachunki operatorów turystycznych w Mińsku. Pięciu największych operatorów utworzyło Białoruski Związek Operatorów Turystycznych (BSTO) w skład którego wchodzą: Alatan Tour, Smok Travel, Sakub, Sunny Travel oraz Vneshinturist.


53

IV. PRZEKSZTAŁCENIA STRUKTURALNE Informacje ogólne Trzy sąsiadujące z Polską kraje byłego ZSRR – Litwa, Ukraina i Białoruś – przyjęły róŜne koncepcje transformacji, ale we wszystkich trzech za cel przyjęto stałość podstawowych parametrów makroekonomicznych (cen, kursu walutowego i stopy procentowej), zrównowaŜenie budŜetu państwa i wyrównanie bilansu płatniczego. Białoruś – w odróŜnieniu od Litwy i Ukrainy – stosuje własną strategię równowaŜenia gospodarki, tj. „społecznie zorientowaną gospodarkę rynkową” . Jej odmienność polega na tym, Ŝe zamiast na prywatyzacji, koncentruje się ona na finansowaniu priorytetowych sektorów gospodarki w sposób jawny (np. nisko oprocentowane kredyty bankowe) lub ukryty (daleko idąca ingerencja w działalność gospodarczą). Białoruś zliberalizowała system cen (z wyjątkiem podstawowych artykułów i surowców) nie prowadząc twardej polityki finansowej. Białoruś pozostaje w tyle, jeśli chodzi o przekształcenia własnościowe i przemiany instytucjonalne. Największe opóźnienia występują w dziedzinie prywatyzacji duŜych przedsiębiorstw państwowych oraz reformie systemu finansowego (państwo sprawuje nadzór nad całym sektorem bankowym). W niektórych przypadkach nastąpiła nawet ponowna nacjonalizacja przedsiębiorstw. Prywatyzacja przedsiębiorstw Wśród europejskich krajów byłego ZSRR Białoruś jest jedynym, w którym aŜ 54,1 % aktywów stanowi własność państwową. Przekształcenia są realizowane bardzo powoli, część przedsiębiorstw wyłączono z prywatyzacji ze względu na ich strategiczne znaczenie dla gospodarki. Stosowane są następujące formy prywatyzacji majątku państwowego27: • aukcja bez ograniczeń nakładanych na kupującego; • aukcja z ograniczeniami nakładanymi na kupującego (ochrona przeznaczenia

obiektu lub profilu działalności, ochrona miejsc pracy, wykonanie programu inwestycyjnego, ochrona charakteru historycznego nabywanego obiektu);

• przetarg (od nabywcy Ŝąda się wypełnienia określonych warunków, ustanowionych przez organa prywatyzujące);

• przekształcenie przedsiębiorstwa w otwartą spółkę akcyjną28.

27 Zgodnie z ustawą Nr 2103-XII z 19.01.1993 O prywatyzacji państwowej własności w Republice Białoruś. 28

Zgodnie z rozporządzeniem Nr 836 Rady Ministrów RB z 24.06.2002.

Przekształcenia strukturalne

54

Prywatyzacja duŜych przedsiębiorstw Do końca 2005 roku przekształceniom strukturalnym na terenie Białorusi poddano 4100 przedsiębiorstw państwowych, w tym 1088 podmiotów zarządzanych centralnie (mających tzw. republikańską formę własności) i 3012 przedsiębiorstw komunalnych (zarządzanych na szczeblu lokalnym). Spośród wszystkich tych przedsiębiorstw 1978 przekształcono w spółki akcyjne, 724 zostały wykupione przez kolektywy pracownicze, 421 sprzedano na przetargach, zaś 977 na aukcjach. Wśród prywatyzowanych podmiotów były 543 przedsiębiorstwa przemysłowe, 750 podmiotów kompleksu agroprzemysłowego, 292 firmy budowlane oraz 1980 jednostek sektora handlu i usług. W przekształcanych przedsiębiorstwach zatrudnionych było około 960 tys. pracowników29. Zgodnie z dekretami Prezydenta RB Nr 138 z 19 marca 2004 roku oraz Nr 280 z 14 czerwca 2004 roku, skierowano do sprzedaŜy osobom prawnym 283 przedsiębiorstwa sektora rolnego. W 2004 roku prowadzone były takŜe działania związane z wywłaszczeniem niewykorzystywanych, nieefektywnie uŜytkowanych lub niedokończonych obiektów będących własnością państwa. Działania te objęły 86 obiektów – 16 spośród nich sprzedano konkretnemu nabywcy, 67 na aukcji, 2 na przetargu, zaś w przypadku jednego podmiotu dokonano zamiany. W sumie w ręce prywatne przeszło 148 budynków i 63 inne nieruchomości o łącznej powierzchni ok. 150 tys. m2. Zgodnie z postanowieniem Rady Ministrów RB Nr 493 z dnia 30 kwietnia 2004 roku środki uzyskane ze sprzedaŜy budynków i nieruchomości będących własnością państwa i niewykorzystywanych lub nieefektywnie wykorzystywanych przez okres co najmniej 5 lat, są przekazywane w całości bezpośrednio do budŜetu państwa. Na mocy powyŜszego postanowienia przygotowano harmonogram sprzedaŜy 49 tego rodzaju państwowych obiektów. Pięć spośród nich zostało juŜ do tej pory sprzedanych za kwotę 68,1 mln BYR. Na początku czerwca 2003 roku Fundusz Mienia Państwowego przy Ministerstwie Gospodarki RB przeprowadził konkurs na sprzedaŜ pakietów akcji (od 46 do 49 %) największych chemicznych i petrochemicznych przedsiębiorstw państwowych – „Naftan”, „Palmir”, „Hrodna-Azot” i „Hrodna-Chimwałakno”. Przetarg nie doszedł do skutku z powodu braku chętnych. W maju 2004 roku Minister Gospodarki ogłosił ponownie przetarg na sprzedaŜ 50 % akcji białoruskich przedsiębiorstw, w tym, oprócz wymienionych wcześniej, równieŜ firm, „Biełszina” i „Mohilewchimwołokno”.

29 Przytoczono szczegółowe dane za Białoruski Rynek, Nr 10(695) z 13-20 marca 2006 r. Dane przedstawione w artykule w niektórych przypadkach nie są ze sobą spójne.


55

Rys. 12. Liczba spółek z udziałem skarbu państwa na Białorusi (wg stanu z 1 stycznia 2005 roku)

30

11666

303

0

50

100

150

200

250

300

350

pow. 75 % od 50 do 75 % od 25 do 50 % od 10 do 25 %

udział państwa

Źródło: opracowanie własne na podstawie http://president.gov.by/print/rus/map2/state/econ/ec3.html Zgodnie z postanowieniem Rady Ministrów RB z dnia 2 kwietnia 2004 roku Nr 368 O reorganizacji przedsiębiorstw, będących własnością państwa i przeznaczonych do prywatyzacji w latach 2004-2005 prywatyzacji podano 97 państwowych przedasiębiorstw, z których 52 miało być sprywatyzowanych do końca 2004 roku. Wśród nich były duŜe przedsiębiorstwa, takie jak: Mińska Fabryka „Kalibr”; Brzeska Fabryka Metalurgiczna; Fabryka „Bobruiskagromasz”; Fabryka „Berezastroimateriały”; Mińska Fabryka „Termoplast”; Witebska Fabryka Radiotechniczna; Zakład „Witjaz” (Witebsk). Zgodnie z Postanowieniem Rady Ministrów ww. przedsiębiorstwa miały być przekształcane w otwarte spółki akcyjne, z kolei zakłady odzieŜowe: „Moteks” (Grodno); „Mechowaja Fabryka” (Bobrujsk) zostały przeznaczone do sprzedaŜy w drodze przetargów. Z uwagi na brak chętnych w wielu przypadkch plany prywatyzacyjne przesunięto na kolejne lata, bąź teŜ odstąpiono od prywatyzacji. Na początku 2005 roku na terenie Białorusi funkcjonowało 618 spółek z udziałem skarbu państwa. W 303 spośród nich udział państwa przekraczał 75 %. Spółki te zatrudniały około 540 tys. osób, a z tytułu naleŜnej dywidendy do budŜetu państwa wpłynęło w 2004 roku ponad 10,8 mld BYR. Plany rządu Białorusi na 2005 rok przewidywały, iŜ prywatyzacji zostanie poddanych 191 przedsiębiorstw, z tego 45 państwowych i 146 komunalnych. Podstawową formą prywatyzacji miało pozostać przekształcanie przedsiębiorstw w otwarte spółki akcyjne, a następnie sprzedaŜ ich akcji. Niewielkie przedsiębiorstwa komunalne miały być sprzedawane w drodze przetargów lub aukcji. Z zaplanowanych 45 sprywatyzowano 37 przedsiębiorstw państwowych. Prywatyzacji nie podjęto w


56

większości przypadków w stosunku do przedsiębiorstw przemysłowych, takich jak Witjaź, Termoplast, Swiet, Megom, Granit, Połecelekromasz, Wietraz, Witebska Fabryka Radiotechniczna. Łączna kwota uzyskana z tytułu prywatyzacji w 2005 roku wyniosła 396,9 mld BYR. W planach prywatyzacyjnych na 2006 rok umieszczono 9 przedsiębiorstw, w tym cztery zakłady podległe Ministerstwu Handlu (Biełimporttorg, Biełorusintorg, Biełinwentartorg, Biełjuwelirtorg), trzy podległe Ministerstwu Rolnictwa (Nowoeljanski Kombinat Produktów ZboŜowych, Sowhoz-Kombinat Swietłyj,Eksperymentalna Baza Krinicznaja) oraz po jednym przedsiębiorstwie z Ministerstwa Transportu (Centrum Remontowo-Techniczne) i Ministerstwa Architektury (Radiostroj). .Akcjonariuszami przedsiębiorstw przekształcanych w spółki zostają w większości przypadków banki, inne przedsiębiorstwa państwowe lub spółki pracownicze. Akcjonariuszami są takŜe przedsiębiorstwa produkujące głównie na eksport, jak np. kombinat soli potasowych w Soligorsku, kombinaty petrochemiczne w Nowopołocku i Mozyrzu, czy kombinat włókien syntetycznych w Mohylewie. Stosunkowo wolno realizowana jest prywatyzacja branŜy naftowej. Pierwszą próbę zmian w sektorze petrochemicznym podjęto w roku 1995 – wyznaczono wówczas do prywatyzacji 42 z ogólnej liczby 51 przedsiębiorstw naleŜących w 100 % do skarbu państwa, wchodzących w skład państwowego koncernu. Współwłaścicielami nowopołockiego i mozyrskiego przedsiębiorstwa petrochemicznego stałyby się wówczas rosyjskie koncerny. Prywatyzacja została jednak zablokowana przez Prezydenta RB a plany jej realizacji zostały anulowane30. Występują takŜe przypadki nacjonalizacji wybranych przedsiębiorstw. W połowie lipca 2004 roku zmieniono, w drodze postępowania prowadzonego przez sąd gospodarczy, formę własności firmy prywatnej „Bełmedpreparaty”, działającej w branŜy medycznej, na państwowe przedsiębiorstwo unitarne. Powodem zmiany były błędy w prywatyzacji przedsiębiorstwa popełnione w latach 90-tych. Prywatyzacja małych i średnich przedsiębiorstw W ciągu całej dekady sprywatyzowano, stosując przetargi bądź aukcje, nieco więcej niŜ połowę małych i średnich przedsiębiorstw. W handlu i przemyśle lekkim wynik ten był lepszy, bowiem w prywatne ręce przeszło ok. 70 % przedsiębiorstw, głównie dzięki pomocy Międzynarodowej Korporacji Finansowej. Prywatyzacja małych firm

30

Na początku lipca 2004 r. wiceprezydent Białorusi W. Siemaszka zaproponował rosyjskiemu „Gazpromowi” utworzenie wspólnego przedsiębiorstwa na bazie „Beltransgazu”. W latach 2004-2006 „Beltransgaz” stał się kartą przetargową w negocjowaniu cen na rosyjskie surowce energetyczne dla Białorusi.


57

leŜy w kompetencjach władz terenowych, są to bowiem głównie przedsiębiorstwa komunalne. Proces ten napotyka na trudności ze względu na niską siłę nabywczą ludności i pracowników oraz konieczność uzyskiwania zgody załóg pracowniczych. Prywatyzacja gruntów

Prywatyzacja ziemi pod działalność przemysłową Obowiązująca do niedawna ustawa z 16 czerwca 1993 roku „O własności ziemi”, zezwalała zagranicznym inwestorom wyłącznie na dzierŜawę ziemi na okres 99 lat. W oparciu o znowelizowaną ustawę, obowiązującą od 30 grudnia 1997 roku zagraniczne osoby prawne zostały zrównane z białoruskimi. W dniu 1 stycznia 1999 roku wszedł w Ŝycie nowy kodeks, który m.in. umoŜliwia zagranicznym inwestorom i przedsiębiorstwom z udziałem kapitału obcego nabywanie na własność gruntów, na których znajdują się sprywatyzowane obiekty produkcyjne i usługowe oraz terenów pod budowę przedsiębiorstw potrzebnych do realizacji waŜnych projektów inwestycyjnych. Znaczący inwestorzy zagraniczni, którzy juŜ działają na terytorium Białorusi, mają pierwszeństwo w nabywaniu ziemi na własność. Ziemia nie podlega sprzedaŜy, jeśli pod jej powierzchnią znajdują się złoŜa mineralne, bądź na jej obszarze znajdują się zasoby leśne lub wodne, sieci transportowe itp. Przedmiotem sprzedaŜy nie mogą takŜe być ziemie skaŜone w wyniku awarii w Czernobylu. Prywatyzacja gruntów rolnych W wyniku reformy rolnej (1990-1992) 16 % gruntów rolnych przekazano gospodarstwom rodzinnym i rolnikom indywidualnym, przy czym jedynie działki przyzagrodowe przyznawano na własność. Gospodarstwa typu farmerskiego (średnio 25 ha), mogły być jedynie dzierŜawione. Ich łączna powierzchnia stanowi tylko 0,6 % ogólnego areału ziemi ornej, pochodzącej z rezerw państwowych, przy czym mają one stosunkowo niską jakość. DzierŜawcami mogą być teŜ zagraniczne osoby prawne lub fizyczne. Rząd Białorusi nie ma Ŝadnej strategii przekazywania na własność ziemi indywidualnym rolnikom lub podmiotom prawnym. Badania Banku Światowego wykazały, Ŝe tylko 3 % działek przyzagrodowych stanowi formalnie prywatną własność, a 11 % właścicieli posiada dokumenty potwierdzające ich prawo własności do ziemi. Działania rządu podjęte w pierwszym półroczu 2004 roku miały na celu uregulowanie sytuacji w zakresie obrotu ziemią. Zgodnie z dekretem Prezydenta RB Nr 88 z 16 lutego 2004 roku O restrukturyzacji zadłuŜeń gospodarstw rolnych z tytułu wpłat do państwowego i miejskiego budŜetu oraz kredytów udzielonych przez banki państwowe,


58

wprowadzono system współuczestniczenia przedstawicieli państwa w decyzjach dotyczących funkcjonowania zadłuŜonych gospodarstw rolnych. Jednocześnie zwolniono je z wpłat szeregu podatków od dochodów, restrukturyzując zarazem ich zadłuŜenie. Dekret nakłada takŜe obowiązek przygotowania odpowiednich aktów prawnych mających na celu pomoc zadłuŜonym gospodarstwom. Kolejny dekret Prezydenta RB z 14 czerwca 2004 roku Nr 280 O kolejności i warunkach sprzedaŜy osobom prawnym przedsiębiorstw i kompleksów rolnych dopuszcza ich sprzedaŜ konkretnym osobom prawnym zainteresowanym ich nabyciem, zezwalając na zakup za kwotę wynoszącą 20 % wartości kompleksu (z moŜliwością rozłoŜenia płatności na 3 lata). Wspomniany akt prawny określa zadania władz rejonowych takie jak powoływanie komisji do spraw sprzedaŜy kompleksów rolnych, ustalanie cen sprzedaŜy oraz warunków jakie musi spełnić kupujący (w tym szczególnie utrzymanie miejsc pracy). Tym działaniom ma pomóc przyjęty w marcu 2005 roku Dekretem Nr 150 Prezydenta RB Państwowy Program Odrodzenia i Rozwoju Wsi na lata 2005-2010 (omawiany w części poświęconej rolnictwu). Małe i średnie przedsiębiorstwa Kategoria małego biznesu obejmuje na Białorusi osoby prawne i przedsiębiorców prowadzących indywidualną działalność gospodarczą. Do małych przedsiębiorstw zaliczane są te, które w transporcie i przemyśle zatrudniają do 100 osób, w rolnictwie do 60, w budownictwie do 50, w usługach socjalno-bytowych i w handlu detalicznym do 3 zatrudnionych, zaś w innych dziedzinach sfery nieprodukcyjnej do 25 osób. Działalność małych i średnich przedsiębiorstw będących osobami prawnymi jest regulowana ustawodawstwem dotyczącym działalności podmiotów gospodarczych. W białoruskiej praktyce gospodarczej wpływ na zakwalifikowanie przedsiębiorstw do tej grupy ma takŜe niekiedy charakter prowadzonej przez nie działalności i znaczenie, jakie zajmują one w gospodarce narodowej. Według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz RB, w latach 2000-2005 zwiększyła się liczebność sektora MSP – o ile w 2000 roku było 28,3 tys. małych i średnich przedsiębiorstw to juŜ w 2005 roku ich liczba wzrosła do 32,8 tys. Udział sektora MSP w tworzeniu PKB wyniósł w 2005 roku ok. 8,8 %. W sektorze tym pracę znalazło ok. 10,4 % ogółu zatrudnionych w Białorusi.


59

V. FINANSE BudŜet W 2004 roku dochody skonsolidowanego budŜetu Białorusi wyniosły 21,99 biliona BYR, wydatki zaś 22,20 biliona BYR, co oznaczało deficyt w wysokości 210 mld BYR (0,4 % PKB). Z kolei w 2005 roku dochody skonsolidowanego budŜetu Białorusi wyniosły 30,8 biliona BYR (48,4 % PKB), wydatki zaś 31,2 biliona BYR (48,9 % PKB). Wzrost wydatków spowodował deficyt w wysokości 0,4 biliona BYR (0,6 % PKB)31. Podstawową przyczyną niewykonania budŜetu w 2004 roku były niŜsze od planowanych dochody państwa, związane z niskim poziomem wpływów podatkowych od przedsiębiorstw. ZadłuŜenie z tytułu zaległych podatków na koniec 2004 roku wyniosło ponad 235,2 mld BYR, przy czym największy udział miały zaległości związane z podatkiem VAT (32,4 %) oraz akcyzą (25,5 %). Istotną zmianą w 2004 roku było włączenie do skonsolidowanego budŜetu środków funduszu ochrony socjalnej obywateli. Bez uwzględnienia tej pozycji wpływy do budŜetu wyniosły 17,78 biliona BYR, co stanowiło wzrost o 46,1 % w stosunku do 2003 roku. Tab. 6. Dochody i wydatki skonsolidowanego budŜetu Białorusi w latach 2000-2005

Skonsolidowany budŜet (w mld BYR) Lata deficyt dochody wydatki w mld BYR % PKB 2000 3 180,9 3 236,3 - 55,3 - 0,6 2001 5 735,7 6 020,2 - 284,4 -1,7 2002 8 618,0 8 701,7 - 83,7 - 0,3 2003 12 190,0 12 646,1 - 456,1 -1,3 2004 18 774,0 19 247,1 - 473,0 -1,0 2004 21 990,0 22 200,0 -210,0 -0,4 2005 30 800,0 31 200,0 -400,0 -0,6

Źródło: Ekonomika Białorusi. Tendencje, prognozy, oceny, Nr 2/2004 r. Instytut Prywatyzacji i Zarządzania RB (na podstawie danych Ministerstwa Finansów RB), tab. P 11 – s. 51 oraz Miesięczna analiza ekonomiki Białorusi, Nr 3(42)2006, IPM, marzec 2006, s. 2.

Na deficyt budŜetu w 2005 roku największy wpływ miał wzrost wydatków państwowych w grudniu tego roku, związanych przede wszystkim z podwyŜką płac w sferze budŜetowej. Został on pokryty ze sprzedaŜy państwowych papierów dłuŜnych

31 Za: Miesięczna analiza ekonomiki Białorusi, Nr 3(42)2006, IPM, marzec 2006, s. 2.

Finanse

60

oraz z depozytów rządowych, a takŜe ze źródeł zewnętrznych, w tym udzielonego przez Rosję kredytu w wysokości 146 mln USD według stawki LIBOR + 0,75 % oraz kredytu komercyjnego w wysokości 32 mln USD (stawka LIBOR + 4,25 %)32. Bilans handlu zagranicznego, dług publiczny, rezerwy walutowe Do 1991 roku około 92 % obrotów w handlu „zewnętrznym” Białorusi (94 % w eksporcie i 87 % w imporcie) przypadało na pozostałe kraje ZSRR. Po 1991 roku udział tych krajów (obecnie członków WNP) w obrotach handlowych maleje, przy utrzymującej się dominującej roli Rosji jako głównego dostawcy surowców energetycznych. Od roku 1995 obroty handlowe z krajami Unii Europejskiej rosły i stanowiły w 2005 roku 44,1 % białoruskiego eksportu i 21,4 % importu. W latach 1992-2005 nie tylko kierunki, ale i wolumen oraz struktura eksportu i importu uległy zasadniczym zmianom. W okresie tym, ze względu na duŜe zapotrzebowanie białoruskiego rynku na towary wysoko przetworzone z krajów zachodnich, import wzrastał szybciej niŜ eksport, czego wynikiem było ujemne saldo bilansu handlowego. Saldo to utrzymywało się w przedziale od 761 mln USD (1995 r.) do 2717 mln USD (2004 r.). Z kolei w 2005 roku zmniejszyło się do poziomu 722 mln USD. Tab. 7. Bilans obrotów handlu zagranicznego Białorusi w latach 1995-2005 (w mln USD)

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Obroty mln USD 10367 12591 15990 15619 12583 15972 15737 17113 21504 30265 32676

eksport 4803 5652 7301 7070 5909 7326 7451 8021 9946 13774 15977

import 5564 6939 8689 8549 6674 8646 8286 9092 11558 16491 16699

saldo -761 -1287 -1388 -1479 -765 -1320 -835 -1071 -1612 -2717 -722

Źródło: www.belstat.gov.by Wyniki bilansu handlowego wpływają na wysokość zadłuŜenia zagranicznego, a co za tym idzie koszt jego obsługi i w konsekwencji na saldo obrotów bieŜących i bilansu płatniczego. ZadłuŜenie Białorusi jest stosunkowo niewielkie. Na koniec 2004 roku zadłuŜenie wewnętrzne wynosiło 2.845,8 mld BYR (5,8 % PKB), zadłuŜenie zagraniczne zaś 741,1 mln USD (3,2 % PKB)33. Według danych za luty 2006 roku zadłuŜenie wewnętrzne Białorusi wynosiło 3.103,2 mld BYR, z kolei zadłuŜenie zagraniczne ok. 770 mln USD – zob. rys. 1334.

32 Przegląd gospodarki Białorusi, marzec 2006, http://research.by 33

Ekonomika Białorusi, Nr 3/2005. IPM, Mińsk 2005, s. 11. 34

Białoruski rynek, Nr 9(694), marzec 2006 r.


61

Rys. 13. ZadłuŜenie zagraniczne Białorusi wg stanu na 1 stycznia 2004-2006

736,4 741,1 770

0

100

200300

400

500

600700

800

w m

lnU

SD

01.01.2004 01.01.2005 01.01.2006

Źródło: materiały analityczne NBB – kwiecień 2006 r. Wielkość rezerw walutowych Białorusi w ciągu ostatnich 4 lat zwiększyła się kilkukrotnie, co po części spowodowane było spadkiem realnej wartości dolara amerykańskiego. W grudniu 2001 roku rezerwy te wynosiły 350 mln USD, a na koniec 2005 roku osiągnęły wartość 1.297 mln USD. Rezerwy walutowe pozwalają pokryć 0,81 miesiąca importu35. Według danych NBB w marcu 2006 roku stan rezerw kształtował się na poziomie 1.323,0 mln USD. Wymienialność waluty36 Podstawą systemu wymienialności walut jest Ustawa O regulacjach dewizowych i kontroli dewizowej z dnia 22 lipca.2003 r. oraz przyjęte na podstawie tej ustawy przez NBB „Zasady przeprowadzania operacji walutowych” z 30 kwietnia 2004 roku37. Funkcjonujące na terenie Białorusi spółki joint-venture lub spółki będące w 100 % własnością podmiotów zagranicznych są zagranicznymi podmiotami prawnymi Republiki Białoruś z punktu widzenia prawa dewizowego. Zagraniczne osoby prawne mogą otwierać rachunki w walutach zagranicznych i w rublach białoruskich. Środki na rachunkach mogą być przesyłane za granicę lub sprzedawane na wewnętrznym rynku walutowym za ruble białoruskie. Zagraniczne przedsiębiorstwa działające na terytorium Białorusi poprzez swoje przedstawicielstwa (filie) mogą posiadać następujące rodzaje rachunków w białoruskich rublach: • rachunki bieŜące (rozliczeniowe) typu „T”, • rachunki lokacyjne (depozytowe) • inne rachunki przewidziane prawem bankowym.

35

Na podstawie danych statystycznych ze stron internetowych Ministerstwa Finansów RB. 36 Na podstawie IMF Staff Country Report Nr 00/153; 03/119 – April 2003 oraz materiałów ze stron internetowych Narodowego Banku RB (www.nbrb.by). 37 http://www.nbrb.by/legislation/pdf/pr_72.pdf

Finanse

62

Białoruscy rezydenci, zarówno osoby fizyczne, jak i prawne, mogą posiadać rachunki walutowe (m.in. rozliczeniowe, depozytowe) w białoruskich bankach. BieŜące operacje walutowe pomiędzy osobami prawnymi rezydentami i nierezydentami mogą być dokonywane bez ograniczeń i do ich przeprowadzenia nie są konieczne pozwolenia Narodowego Banku Białorusi. Ograniczenia, polegające na konieczności uzyskania zezwolenia banku centralnego lub rejestracji operacji, dotyczą większości typów operacji kapitałowych. Przykładowo zezwolenie NBB wymagane jest przy zakupie przez rezydenta zagranicznych papierów wartościowych, zakup nieruchomości znajdujących się poza granicami Białorusi, otworzenie rachunku w banku-nierezydencie lub zaciągnięcie kredytu na okres ponad 180 dni (z pewnymi wyjątkami). Rejestracja operacji wymagana jest w transakcjach handlu zagranicznego. Operacje w rublach białoruskich pomiędzy rezydentem i nierezydentem są dozwolone pod warunkiem posiadania przez nierezydenta rachunku w rublach białoruskich i z wykorzystaniem takiego właśnie rachunku lub w przypadkach gdy moŜliwość taką dopuszcza umowa międzynarodowa zawarta z krajem nierezydenta. Ograniczeniom podlega znaczna cześć operacji walutowych dokonywanych pomiędzy osobami prawnymi - rezydentami. Operacje takie są dopuszczalne m.in. w przy rozliczeniach z firmami transportowymi za przewóz towarów za granicę lub z zagranicy, w niektórych transakcjach leasingowych, umowach komisu, rozliczeniach z bankami, firmami ubezpieczeniowymi, rezydentami specjalnych stref ekonomicznych, kancelariami adwokackimi (za usługi świadczone poza terytorium Białorusi) itd. W ograniczonym zakresie dopuszczone są na Białorusi operacje walutowe z udziałem osób fizycznych. Dotyczy to w szczególności sprzedaŜy towarów w sklepach wolnocłowych, sprzedaŜy towarów i świadczenia usług na drogach oznaczonych symbolem „M” i przejściach granicznych, sprzedaŜ biletów w komunikacji międzynarodowej, usługi ubezpieczeniowe i turystyczne itp. Sprzedający w kaŜdym z tych przypadków musi posiadać stosowne zezwolenie NBB. Polityka kursowa Oficjalny kurs rubla białoruskiego ustalany jest na pierwszej porannej sesji Białoruskiej Giełdy Walutowo-Finansowej, na której waluty pochodzące z obowiązkowej odsprzedaŜy 30 % wpływów z eksportu są kierowane do importerów towarów priorytetowych38. Uzyskane środki rozdzielane są przez Narodowy Bank

38 Aukcje, na których określana jest specjalna cena sprzedaŜy walut odbywają się raz dziennie. Banki wystawiają oferty kupna i sprzedaŜy walut po ustalonej cenie i stosują specjalną procedurę. Kurs walut jest pozornie kształtowany na zasadach rynkowych, jednak w aukcjach bierze udział NBB, który faktycznie ustala


63

Białorusi według kwot procentowych ustalonych przez Radę Ministrów: 59 % na import ropy naftowej, gazu i węgla, 11 % na import towarów spoŜywczych, 6 % na import leków, 7 % dla Ministerstwa Finansów na spłatę kredytów gwarantowanych przez państwo. W 2004 roku kurs rubla białoruskiego został powiązany z kursem rubla rosyjskiego, jednakŜe Ministerstwo Finansów ukierunkowuje kurs BYR stosownie do dynamiki USD stosując tzw. „miękkie związanie”. Powiązanie rubla białoruskiego z rublem rosyjskim spowodowało, iŜ w 2004 roku kurs walutowy BYR w stosunku do dolara amerykańskiego oraz euro był stabilny. Istotnym elementem, który wpłynął na dobrą sytuację kursową na Białorusi w 2004 roku oraz w pierwszym kwartale 2005 roku był, podobnie jak w przypadku rezerw walutowych, generalny spadek wartości waluty amerykańskiej i europejskiej na rynkach międzynarodowych. Rys. 14. Kursy walut (euro i dolara amerykańskiego) w rublach białoruskich

w latach 2003 - I kwartał 2006

0500

10001500200025003000

I kw2003

II kw2003

III kw2003

IV kw2003

I kw2004

II kw2004

III kw2004

IV kw2004

I kw2005

II kw2005

III kw2005

IV kw2005

I kw2006

USD EUR

Źródło: dane NBB

Polityka pienięŜno-kredytowa W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych nasiliły się subsydia i kredyty udostępniane przedsiębiorstwom w poszczególnych sektorach gospodarki. Na skutek tego wzrosła gwałtownie ilość pieniądza na rynku i wartość kredytów udzielonych rządowi przez bank centralny. Narodowy Bank Białorusi wspierał niektóre sektory w sposób pośredni, np. obniŜając progi rezerw obowiązkowych wymaganych w bankach kredytujących rolnictwo.

jego wysokość, mając na uwadze wielkość podaŜy i popytu. Popyt na waluty zazwyczaj znacznie przewyŜsza ich podaŜ (średnio o 20 %). RóŜnice zazwyczaj wyrównuje NBB, dzięki czemu wartość transakcji sprzedaŜy walut na giełdzie praktycznie jest równa popytowi.

Finanse

64

Pod naciskiem Międzynarodowego Funduszu Walutowego, NBB prowadzi w ostatnich latach bardziej restrykcyjną politykę pienięŜną, co wyraŜa się m.in. w ograniczaniu kredytów udzielanych rządowi. Pomimo tych ograniczeń, wartość kredytów wzrosła o prawie 58 % wskutek wykorzystania rządowych rezerw. W czerwcu 2000 roku dokonano zmian w zakresie podporządkowania NBB, w wyniku których stał się on niezaleŜny od rządu. Mimo to, rząd nie zaprzestał wydawania poleceń (bankom państwowym i prywatnym) zmuszając je do udzielania kredytów wskazanym sektorom gospodarki. Spowodowało to konieczność uelastycznienia przez NBB polityki emisyjnej i zwiększenia limitu miesięcznych przyrostów podaŜy pieniądza z planowanych 4 % do 6,5 %. Rys. 15. Średnie stopy procentowe kredytów w rublach białoruskich

w latach 2003 - I kwartał 2006

01020304050

I kw

2003

II kw

2003

III kw

2003

IV kw

2003

I kw

2004

II kw

2004

III kw

2004

IV kw

2004

I kw

2005

II kw

2005

III kw

2005

IV kw

2005

I kw

2006

stawka procentowa [%]

Źródło: Miesięczna analiza – kwiecień 2005 r., IPM, Mińsk 2005, s. 5. oraz dane NB z kwietnia 2006 roku. Istotnym instrumentem polityki pienięŜnej były zmiany stóp procentowych Banku Narodowego. W 2003 roku stopa refinansowa NBB została obniŜona z 38 do 28 %, natomiast w 2004 roku spadła z 28 do 17 %. Pierwsze miesiące 2005 roku przyniosły jej kolejną obniŜkę, do poziomu 14 % na początku maja, następnie z dniem 1 czerwca 2005 roku została ustalona na poziomie 13 %. W drugim półroczu 2005 roku ponownie zmniejszono stopę refinansową - w lipcu obniŜono ją do poziomu 12 %, a w listopadzie ustalono jej wartość na 11 %. Od 1 czerwca 2006 roku stopa refinansowa NBB wynosi 10,5 %. Polityka pienięŜno-kredytowa ostatnich lat miała bezpośredni wpływ na stopy procentowe kredytów komercyjnych. W latach 2003-2005 średnie oprocentowanie kredytów spadło z 47 do 16 - 17 % w przypadku kredytów krótkoterminowych (do 1 roku). Jeszcze niŜsze były stopy kredytów długoterminowych wynoszące dla osób prawnych średnio 6,9 % a dla osób fizycznych 11,8 %. W maju 2006 roku stawki kredytów krótkoterminowych wynosiły 13,3 - 14,4 %, natomiast kredytów długoterminowych od 4,9 % (osoby prawne) do 10,3 % (osoby fizyczne).


65

Zdecydowanie spadło takŜe oprocentowanie depozytów ludności. O ile w 2005 roku depozyty były oprocentowane średnio na poziomie od 4 % (a vista) do 16,2 % (lokaty na okres powyŜej 1 roku) to w maju 2006 roku odsetki kształtowały się odpowiednio na poziomie od 1,2 do 13,3 %. Sektor bankowy Kodeks bankowy i ustawa o Narodowym Banku Białorusi oddzieliły funkcje banku centralnego od działalności banków komercyjnych. Dokumenty te umoŜliwiły powstawanie banków komercyjnych państwowych i prywatnych. W 1996 roku było ich ponad 40, ale ze względu na brak niezbędnego kapitału, doświadczenia oraz wykwalifikowanej kadry ich liczba uległa zmniejszeniu. Podstawą prawną funkcjonowania systemu bankowego Białorusi są m.in.: a. Kodeks Bankowy Republiki Białoruś z 25 października 2000 roku

(znowelizowany w listopadzie 2002 roku)39; b. Dekret prezydenta RB z Nr 320 z 13 czerwca 2001 roku zatwierdzający statut

Narodowego Banku Republiki Białoruś40, c. Dekret Prezydenta RB z 28 maja 2002 roku Nr 274 Koncepcja rozwoju systemu

bankowego w latach 2001-2010; d. Rozporządzenie Zarządu Narodowego Banku Republiki Białoruś z 28 czerwca

2001 roku O wprowadzeniu instrukcji o zasadach państwowej rejestracji i licencjonowaniu działalności banków i organizacji kredytowo-finansowych (wraz z późniejszymi zmianami)41;

e. Inne szczegółowe rozporządzenia Zarządu NBB. Bank centralny Funkcje banku centralnego pełni Narodowy Bank Białorusi, który powstał z białoruskiego oddziału dawnego banku radzieckiego (Gosbanku). Bank ten: • zapewnia emisję pieniądza, • reguluje system kredytowy, • spełnia funkcję centralnego depozytu RB, • emituje papiery wartościowe RB, • zapewnia stabilność białoruskiego rubla na rynku krajowym i na rynkach

międzynarodowych, • nadzoruje i kontroluje działalność banków handlowych i odpowiada za płynność,

rzetelność i niezawodność systemu bankowego, 39

Narodowy Rejestr Aktów Prawnych Republiki Białoruś, 17.11.2000, Nr 2/219 40 Narodowy Rejestr Aktów Prawnych Republiki Białoruś, 18.06.2001, Nr 1/2748 41

Narodowy Rejestr Aktów Prawnych Republiki Białoruś, 2003, Nr 8/9331

Finanse

66

• wspiera politykę gospodarczą państwa, przygotowuje wytyczne polityki pienięŜnej, kontroli walutowej, rynku papierów wartościowych, itp.,

• opracowuje załoŜenia dotyczące wprowadzenia wspólnej waluty (rubel rosyjski) w perspektywie najbliŜszych lat Państwa Związkowego Białorusi i Rosji.

NiezaleŜnie od zadań o charakterze finansowym Narodowy Bank Białorusi odgrywa takŜe istotną rolę „mecenasa” konsekwentnie kultywującego narodową tradycję i historię poprzez okolicznościowe emisje monet i banknotów. Banki komercyjne W latach 1997-2005 liczba banków komercyjnych spadła z 49 do 30. Lista banków działających na Białorusi znajduje się w załączniku nr 23. Największymi bankami są: Belarusbank (120 oddziałów), Belwnieszekonombank (26 oddziałów), Bełagroporombank (131), Priorbank (15), Belpromstrojbank (47), Biełinwestbank (48). Ta szóstka wraz z Narodowym Bankiem posiada ponad 87 % wszystkich aktywów bankowych na Białorusi, obsługuje około 88 % kredytów dla przedsiębiorstw oraz 90 % kredytów i lokat bankowych ludności. Państwo posiada większościowe udziały we wszystkich tych bankach, za wyjątkiem Priorbanku, którego głównymi akcjonariuszami są Raiffeisen Zentralbank AG (Austria) posiadający 63,04 % udziałów oraz Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju będący właścicielem 13,5 % akcji. PRIORBANK S.A. obsługuje prawie 40 % operacji handlu zagranicznego Białorusi. Dzięki współpracy z zagranicznymi bankami i powiązaniom z międzynarodowymi systemami finansowymi, bank ten stał się jednym z podstawowych kanałów pozyskiwania kredytów i inwestycji zagranicznych dla gospodarki Białorusi. Posiada swoje przedstawicielstwa we Frankfurcie nad Menem, w Moskwie i w Warszawie. Jest jednym z czterech banków w których otwarto linie kredytowe Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju na rozwój małej i średniej przedsiębiorczości. Współpracuje z polskim bankiem Pekao S.A. w zakresie obsługi transakcji handlu zagranicznego. Banki komercyjne na Białorusi znajdują się pod silna presją ze strony władz Państwowych, które często oczekują od nich udzielania niskooprocentowanych (często nieopłacalnych z punktu widzenia banku) kredytów dla wybranych przedsiębiorstw państwowych lub sektorów gospodarczych, a takŜe zakupu państwowych papierów dłuŜnych.


67

Większość banków emituje karty płatnicze. O rosnącej ich popularności moŜe świadczyć fakt, iŜ posługuje się nimi juŜ ponad dwa miliony obywateli Białorusi.42. Z kart bankowych moŜna korzystać w punktach handlowych i instytucjach bankowych, bankomatach oraz POS-terminalach43. Banki z kapitałem zagranicznym Udział kapitału zagranicznego w całkowitym kapitale zakładowym banków na Białorusi wzrósł z 4,5 % w 2000 roku do 11,8 % w 2005 roku. Kapitał zagraniczny (głównie rosyjski) obecny jest w większości białoruskich banków, jednocześnie funkcjonuje 9 banków ze 100-procentowym udziałem kapitału zagranicznego. Na terytorium Białorusi działają obecnie przedstawicielstwa 11 banków zagranicznych, w tym po 3 filie banków łotewskich i rosyjskich, a po jednym przedstawicielstwie posiadają Kazachstan, Niemcy, Litwa i Polska (Pekso SA). Republika Białoruś jest członkiem Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Banku Światowego i Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju. Prawo zezwala na załoŜenie banku ze 100 % udziałem kapitału zagranicznego, wspólnego przedsięwzięcia z partnerem białoruskim, filii banku jako odrębnego podmiotu prawnego oraz przedstawicielstwa banku zagranicznego. Kodeks bankowy (punkt 89-121) określa szczegółowe warunki rejestracji banku z udziałem kapitału zagranicznego lub przedstawicielstwa. Wielkość udziału kapitału zagranicznego ustalana jest indywidualnie na podstawie postanowienia NBB (po zasięgnięciu opinii prezydenta RB – punkt 90 Kodeksu). Ocena stabilności sektora bankowego Wysoki stopień kontroli państwowej zmniejsza wraŜliwość banków na krótkoterminowe zagroŜenia kosztem ich długoterminowej kondycji i efektywności. Bardzo często banki udzielają kredytów długoterminowych przedsiębiorstwom państwowym, które wymagają głębokiej restrukturyzacji, nie prowadzą działań naprawczych i często są deficytowe. Sektor bankowy jest teŜ osłabiany przez rządowe interwencje podejmowane w celu zapewnienia środków dewizowych na zakup importowanego zboŜa i kredytów dla sektora rolnego. Dynamiką pozyskiwania oszczędności cechują się wszystkie banki, lokując w nich środki naleŜy jednak mieć na uwadze, iŜ pełną gwarancją państwa objęte są jedynie wkłady w wymienionych

42

Wykaz bankomatów w poszczególnych miejscowościach moŜna znaleźć na stronach internetowych: www.nbrb.by/publications/payment/bankomats-map.html. 43 www.nbrb.gov.by

Finanse

68

wcześniej sześciu największych bankach. Natomiast w pozostałych bankach gwarancja taka obowiązuje tylko wtedy, gdy posiadają one wkłady depozytowe w NBB. W przypadku upadku lub likwidacji banku wkłady są zwracane w wysokości nie wyŜszej niŜ 1 tys. USD. Sektor bankowy w ostatnich pięciu latach (2000-2005) zdecydowanie zwiększył wartość posiadanego kapitału, z 353 mln euro do 1,6 mld euro. W tym czasie wzrosły takŜe depozyty ludności z 4,5 % do 8,7 % równowartości PKB. Wzrosły równieŜ kredyty udzielone gospodarce z 14,7 % do 21 % PKB i wyniosły na początek stycznia 2006 roku 5,6 mld euro. Według danych Gazety Ekonomicznej z marca 2006 roku, banki białoruskie zmniejszyły liczbę tzw. trudnych kredytów z 15 % w 2000 roku do około 1,9 % w 2005 roku. Nadzór bankowy Zgodnie z ustanowionymi przez NBB wysokimi pułapami ryzyka maksymalna wysokość poŜyczki udzielanej indywidualnemu poŜyczkobiorcy moŜe wynieść 25 % kapitału banku. Maksymalna wysokość poŜyczki dla wszystkich udziałowców nie moŜe przekroczyć 100 % kapitału banku, a dla pojedynczego udziałowca 10 % kapitału. Pomimo czynionych postępów nadal brak jest skonsolidowanego nadzoru bankowego, co jest główną słabością całego systemu. Za monitorowanie walutowych rezerw banków odpowiada nie wydział nadzoru, ale wydział walut zagranicznych. Wiele z deklarowanych przez NBB zabezpieczeń pozostaje na papierze lub jest zbyt łatwo uchylanych. Takim poczynaniom miał przeciwdziałać Kodeks Bankowy z 2001 roku. Po kilku latach jego obowiązywania w zakresie nadzoru nad sektorem bankowym naleŜy stwierdzić, Ŝe przyczynił się on głównie do wzrostu liczby dokumentów, instrukcji i zarządzeń wydawanych przez NBB pod adresem kontrolowanych banków. Rynek kapitałowy W 1990 roku w RB rozpoczął się proces tworzenia rynku kapitałowego, który składa się z następujących segmentów: • papiery wartościowe przedsiębiorstw (akcje, obligacje), • państwowe papiery wartościowe (obligacje krótko i długoterminowe), • papiery wartościowe emitowane przez władze miejskie, • papiery wartościowe banków komercyjnych (weksle, certyfikaty depozytowe

i oszczędnościowe), • imienne czeki prywatyzacyjne.


69

Głównymi uczestnikami rynku kapitałowego są banki komercyjne, które kupują przede wszystkim państwowe papiery wartościowe. Białoruską giełdę walutowo-kapitałową utworzyło 18 banków w dniu 4 marca 1993 roku. Jej największymi akcjonariuszami są: NBB, Ministerstwo Zarządzania Majątkiem Państwa i Prywatyzacji, Białoruski Bank Rozwoju S.A., Słowiański Wspólny Akcyjny Bank Naftowy „Słaftnieftiebank”. Pierwsze transakcje związane z obrotem walutami zagranicznymi miały miejsce 24 marca 1993 roku. Zgodnie z ustawą z 12 marca 1992 roku „O papierach wartościowych i giełdach papierów wartościowych”, Rada Ministrów i NBB co roku ustalają kwoty wywozu/wwozu papierów wartościowych (akcji i obligacji podmiotów gospodarczych). Państwowy Komitet Papierów Wartościowych w ciągu 10 dni dokonuje rejestracji i wydaje zezwolenie na wszystkie transakcje dotyczące wwozu/wywozu papierów wartościowych. Dochód uzyskany przez podmioty gospodarcze z krótkookresowych obligacji państwowych nie jest opodatkowany. NBB wprowadza do obiegu takŜe obligacje na okaziciela nominowane w dolarach USA do wykupu na wolnym rynku za ruble białoruskie lub dolary. Ich oprocentowanie wynosi 6 % rocznie, zaś jednostkowa wartość – 100 USD. Termin wykupu wynosi 365 dni, ale mogą być zachowane do 30 września 2006 roku przy niezmienionym oprocentowaniu. KaŜdej emisji papierów wartościowych towarzyszy rozporządzenie NBB zawierające: • obliczenia i wzory wyliczeń słuŜące do ustalenia dochodu z papierów w skali roku; • wszystkie parametry papierów (terminy, limity udziałów i inne dane); • warunki sprzedaŜy osobom fizycznym, bankom, organizacjom kredytowo-

finansowym; • kolejność skupu papierów; • ankiety kandydatów do zakupu; • certyfikat globalny emisji; • obowiązki pierwszego inwestora oraz protokoły z zakupu.

Ubezpieczenia Rynek ubezpieczeniowy zaczął się rozwijać po zniesieniu monopolu państwa w 1990 roku. Obecnie działają 54 instytucje ubezpieczeniowe, które posiadają ponad 270 oddziałów. Największą spółką jest „Biełgosstrach” posiadająca 45 % działu w rynku. Najwięcej, bo aŜ 90 % spółek ubezpieczeniowych działa w Mińsku. Wydatki na ubezpieczenia są niskie i wynoszą około 0,5 % PKB. Organem kontrolującym jest Komitet Nadzoru Działalności Ubezpieczeniowej przy

Finanse

70

Ministerstwie Finansów. Podstawą prawną jest przyjęta w 1993 roku ustawa „O ubezpieczeniach”, w oparciu o którą wydaje się licencje na ponad 40 rodzajów ubezpieczeń, podzielonych na trzy grupy:

I grupa ubezpieczenia osobowe (ubezpieczenie na Ŝycie, od nieszczęśliwych wypadków, emerytalne i medyczne),

II grupa ubezpieczenia majątkowe, III grupa ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej.

Do obowiązkowych ubezpieczeń naleŜą: ubezpieczenie prac budowlanych (od 1998 roku) oraz ubezpieczenie posiadaczy pojazdów mechanicznych od odpowiedzialności cywilnej (od 1 lipca 1999 roku). Obowiązkowe jest równieŜ ubezpieczenie niektórych rodzajów działalności zawodowej. Aby otrzymać licencję na prowadzenie działalności notariusze, adwokaci i agenci ubezpieczeniowi muszą być ubezpieczeni na kwotę nie mniejszą niŜ 500 EUR, agenci celni na kwotę nie mniejszą niŜ równowartość 10 tysięcy minimalnych płac, a spedytorzy na tysiąc minimalnych płac. Wszystkie pozostałe rodzaje ubezpieczeń są dobrowolne. SprzedaŜ polis zagranicznych zakładów ubezpieczeniowych jest zabroniona, z wyjątkiem zielonej karty. Udział zagranicznego kapitału jest moŜliwy tylko w formie spółki z białoruskim partnerem z ograniczeniem udziału zagranicznego partnera do 49 %. Na rynku działa 15 spółek ubezpieczeniowych z kapitałem zagranicznym. Wspólnikami są osoby fizyczne i prawne z Niemiec, USA, Polski, Wielkiej Brytanii, Rosji, Austrii, Belgii i innych krajów. Środki gromadzone przez spółki ubezpieczeniowe są inwestowane zgodnie z ustalonym trybem. Rezerwy ubezpieczeniowe (nie mniej niŜ 10 %), powinny być ulokowane na kontach bankowych, przy czym w jednym banku moŜna lokować nie więcej niŜ połowę kwoty. Pozostała część wolnych środków powinna być ulokowana w państwowe papiery wartościowe (nie mniej niŜ 35 %), w papiery wartościowe terenowych organów administracji państwowej (nie więcej niŜ 10 %), w papiery wartościowe podmiotów gospodarczych (nie więcej niŜ 15 %) i w nieruchomości (nie więcej niŜ 20 %). Co najmniej 80 % inwestowanych środków powinno być ulokowane w kraju, a minimum 40 % zysku z działalności inwestycyjnej spółek ubezpieczeniowych ma być przeznaczone obligatoryjnie na zwiększanie rezerw. Obecna struktura lokowania rezerw ubezpieczeniowych odzwierciedla stosunkowo ograniczone jeszcze moŜliwości inwestycyjne na Białorusi.


71

System ochrony socjalnej Jednym z podstawowych problemów systemu ochrony socjalnej jest to, Ŝe niewielkie kwoty są kierowane do znacznej liczby osób, zamiast do tych, którzy najbardziej pomocy potrzebują. Wszechobecna kontrola cen dotyczy nie tylko podstawowych produktów Ŝywnościowych. Regulowana jest wysokość czynszów mieszkaniowych, ceny usług komunalnych, komunikacyjnych, transportowych. Podobnie jest w rolnictwie: subsydia obejmują dopłaty do nawozów, pestycydów, usług weterynaryjnych, leasing maszyn rolniczych itp. Dopłaty te mają wyrównać koszty wynikające z warunków produkcji. Szeroko rozbudowany jest system bezpośrednich i pośrednich subsydiów. Bezpośrednie subsydia skierowane są do sektora komunalnego, transportowego i komunikacyjnego; pokrywają one róŜnicę pomiędzy kosztem usługi a ceną, jaką płacą odbiorcy. Pośrednie subsydia polegają na tym, Ŝe niektórzy uŜytkownicy lokali (podmioty gospodarcze) lub odbiorcy usług komunalnych płacą niŜsze ceny za te same usługi. Budownictwo mieszkaniowe, rolnictwo i niektóre gałęzie produkcji otrzymują subsydiowane kredyty, których łączny koszt sięga do 4 % PKB. System emerytalno-rentowy zapewnia tylko minimum ochrony dla 2,5 mln emerytów i rencistów (14 % społeczeństwa to ludzie po sześćdziesiątym piątym roku Ŝycia). Fundusz ubezpieczeń społecznych opiera się na bieŜących wpływach i wydatkach i nie ma Ŝadnego zabezpieczenia. Z powodu trudności finansowych zaniechano planowanego podwyŜszenia wypłacanych świadczeń do wysokości 55 % średniej płacy roboczej. Aby zmniejszyć koszty drastycznie zredukowano wysokość emerytury dla najlepiej zarabiających. Najgorzej zarabiającym zagwarantowano minimalną emeryturę podnosząc współczynnik jej naliczania do poziomu przewyŜszającego 100 %. Z funduszu socjalnego (emerytalno-rentowego) wypłacane są ponadto dodatki rodzinne na dzieci poniŜej 3 roku Ŝycia, dzieci w wieku od 3 do 16 lat w rodzinach o najniŜszych dochodach, dzieci niepełnosprawne, zasiłki dla samotnych matek, zasiłki macierzyńskie, a takŜe róŜne ulgi dla weteranów wojennych. Reforma systemu ubezpieczeń społecznych Realizowana w ostatnich latach reforma ubezpieczeń społecznych jest przeprowadzana w dwóch etapach: • wzmocnienie systemu minimalnych świadczeń socjalnych i rozszerzenie świadczeń adresowanych do grup najbardziej potrzebujących;

• przeprowadzenie podziału funduszu socjalnego na dwa niezaleŜne fundusze ubezpieczeń społecznych i pomocy społecznej.

Finanse

72

Od 1 stycznia 2001 roku działa nowa sieć pomocy społecznej, wdroŜona dzięki pomocy w ramach programu pomocy technicznej Banku Światowego. Ma ona umoŜliwi ć pełne uwolnienie cen z jednoczesną ochroną ludności o najniŜszych dochodach, której liczba szacowana jest na około 700 tysięcy. Koszty tej operacji w roku 2001 wyniosły 16 mln USD, a w 2002 roku 17,8 mln USD44. Nowy system wymaga wystąpienia z wnioskiem i wypełnienia deklaracji o dochodach. WaŜne jest, Ŝe zasiłki są chronione przed inflacją przez ich powiązanie z dochodem zapewniającym minimum egzystencji, który jest co kwartał rewaloryzowany o współczynnik inflacji. System ten pozwala rządowi na wycofanie się z subsydiowania czynszów i usług komunalnych. Obecnie porządkowane są rozliczne ulgi, zmniejszane są państwowe dopłaty do cen leków, usług sanatoryjnych, komunalno-mieszkaniowych, transportu itp. Od 1 stycznia 2007 roku do końca 2008 roku wdraŜane mają być kolejne zmiany w systemie emerytalnym na Białorusi, polegające na przejściu ze starego systemu pokoleniowego na nowy system tworzenia indywidualnych kont emerytalnych osób pracujących. Mi ędzynarodowa pomoc finansowa Białoruś otrzymuje stosunkowo ograniczoną pomoc w postaci dopływu kredytów inwestycyjnych, poniewaŜ międzynarodowe organizacje finansowe uzaleŜniają swoje zaangaŜowanie się w tym zakresie od zrealizowania przez Białoruś programu reform pod nadzorem ekspertów Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) Białoruś została członkiem MFW w lipcu 1992 roku z udziałem 373 mln USD, co stanowi 0,19 % całości i daje jej prawo do 0,20 % wszystkich głosów. Kraj ten korzystał dotychczas trzykrotnie z funduszy MFW przeznaczonych na wspieranie reform gospodarczych. Z przyznanej przez MFW kwoty kredytu 424,79 mln USD do 1995 roku wykorzystano 240,12 mln USD. Programy pomocy technicznej realizowano w sektorze wydatków publicznych, podatków i ceł, systemu nadzoru bankowego, polityki monetarnej, w procesie organizowania banku centralnego oraz w

44 O przyznaniu świadczeń decyduje kryterium dochodu. Zasiłek socjalny przysługuje w przypadku gdy średni dochód na głowę w ciągu ostatnich trzech miesięcy poprzedzających wystąpienie o zasiłek nie przekraczał 50 % poziomu tzw. minimum egzystencji, będącego wyznacznikiem ubóstwa na Białorusi. Oprócz kryterium dochodu na głowę dodatkowo są brane pod uwagę takie czynniki jak: stan zdrowia, warunki domowe, samotność, wielodzietność, posiadanie niesprawnego członka rodziny czy wiek powyŜej 80 lat, w tym takŜe kombatanctwo.


73

dziedzinie statystyki. MFW przeszkolił 25 białoruskich urzędników państwowych m.in. w dziedzinie polityki finansowej i programowania, bilansu płatniczego i statystyki finansowej państwa. W okresie od kwietnia do września 2001 roku pod nadzorem przedstawicieli MFW miał być wdraŜany program naprawczy, w ramach którego Rząd Białorusi zobowiązał się do prowadzenia określonej polityki makroekonomicznej i przeprowadzenia niezbędnych reform strukturalnych. Realizacja tego programu została negatywnie oceniona przez przedstawicieli MFW na przełomie lipca i sierpnia 2001 roku. Na skutek nie zrealizowania programu naprawczego, kredytowanie zostało wstrzymane. MFW postulował m.in. uchylenie dekretu Prezydenta nr 40 na podstawie którego moŜe on skonfiskować mienie osoby fizycznej lub przedsiębiorstwa45. Niezbędne minimum reform gospodarczych wymaganych przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy to: • twardsza polityka budŜetowa i pienięŜna, która pozwoliłaby kontrolować deficyt

budŜetowy i inflację, • zwiększenie niezaleŜności Narodowego Banku Białorusi, • zmniejszenie ingerencji państwa w gospodarkę, • poprawa warunków działania małych i średnich przedsiębiorstw, • zmniejszenie subsydiowania przedsiębiorstw państwowych, • przeprowadzenie reformy bankowej i zmniejszenie ingerencji państwa w tej

dziedzinie. W marcu 2003 roku, w oparciu o opinie ekspertów MFW i rządu RB opracowano załoŜenia do nowego programu reform. Miał on na celu zmniejszenie inflacji, liberalizację cen (szczególnie w sektorze energetycznym), rozwój sektora prywatnego, zmniejszenie biurokracji (zwłaszcza w stosunku do inwestorów zagranicznych), przyciągnięcie inwestycji zagranicznych oraz zwiększenie rezerw walutowych państwa. W sierpniu 2003 roku, na zaproszenie NBB, na Białoruś przybyła kolejna misja MFW ds. pomocy technicznej. Miała ona pomóc władzom w przygotowaniu projektów ustaw zapobiegających procederowi prania brudnych pieniędzy i finansowania terroryzmu, a takŜe w utworzeniu specjalnej organizacji zajmującej się zbieraniem informacji finansowych i pogłębianiem współpracy międzynarodowej. Kolejna misja MFW, przebywająca na terenie Białorusi w kwietniu 2004 roku sporządziła szereg raportów i opracowań dotyczących gospodarki białoruskiej. Zawierają one uwagi krytyczne, dotyczące przede wszystkim polityki kredytowej oraz niskiego tempa prywatyzacji. Znalazło się tam takŜe szereg ocen pozytywnych, związanych m.in. z umacnianiem rubla białoruskiego, rozwojem systemu bankowego, tworzeniem aktów

45

Tymczasem 8 sierpnia 2003 roku prezydent A.Łukaszenka podpisał kolejny dekret O niektórych zagadnieniach związanych z deklarowaniem dochodów, majątku i źródeł dochodów przez osoby fizyczne, zgodnie z którym niezłoŜenie deklaracji będzie pociągało za sobą sankcje finansowe, aŜ do konfiskaty mienia włącznie.

Finanse

74

normatywnych przeciwdziałających korupcji. Raporty te są dostępne na stronach internetowych MFW pod adresem: www.imf.org. Bank Światowy (BŚ) Białoruś jest członkiem BŚ od roku 1992. Wartość otrzymanych z Banku Światowego dotacji wyniosła 14 mln USD, a łączna wartość poŜyczek sięga kwoty 171,2 mln USD, w tym: • poŜyczka na budowę infrastruktury instytucjonalnej (8,3 mln USD), • poŜyczka na rozwój leśnictwa (41,9 mln USD), • poŜyczka na odbudowę (120 mln USD).

Łączna wartość poŜyczek udzielonych przez Bank Światowy do roku 1995 wyniosła 110 mln USD. W latach późniejszych ich wartość w skali roku wynosiła od 13,74 mln USD w roku 1996 do zaledwie 6,92 mln USD w roku 2001. Dalsza pomoc Banku uzaleŜniona jest od podjęcia przez białoruskie władze i bank centralny działań zmierzających do oparcia kursu rubla białoruskiego na systemie rynkowym, ograniczenia kontroli cen i stosowania subsydiów, podjęcia zdecydowanych reform strukturalnych. Według raportów MFW z maja 2004 roku Bank Światowy zamierza przeznaczyć 190,6 mln USD kredytów na modernizację obiektów sfery socjalnej Białorusi (w tym szczególnie na modernizację obiektów energetycznych) oraz 15 mln USD na tzw. granty (dotacje celowe). Granty te mają słuŜyć m.in. sfinansowaniu prac analitycznych dotyczących diagnozy i sposobów reaktywacji skaŜonych terenów (Czernobyl). Bank Światowy prowadzi takŜe dialog z władzami białoruskimi w zakresie realizacji małych grantów na rzecz społeczeństwa obywatelskiego oraz wspierania sektora MSP. Międzynarodowa Korporacja Finansowa (MKF)

Białoruś jest członkiem tej organizacji od 1992 roku. Korporacja rozpoczęła swoją działalność w tym kraju od projektów pomocy technicznej wspierających rozwój sektora prywatnego, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw w celu przygotowania podstaw pod przyszłą działalność inwestycyjną. MKF podtrzymuje takŜe kontakt z instytucjami rządowymi w celu udzielania pomocy prawnej na rzecz sektora MSP, w tym tworzenia klimatu inwestycyjnego. Do stycznia 2004 roku zrealizowała ona 5 projektów pomocy technicznej na kwotę 9,4 mln USD. W sektorze bankowym Korporacja przedstawiła pięcioletni plan finansowania (2004-2008) sektora prywatnego Białorusi (za pośrednictwem Priorbanku) na kwotę 15 mln USD.


75

VI. SYSTEM PODATKOWY Podatki i składki w systemie prawnym Białorusi Legislacyjną podstawą systemu podatkowego są następujące akty prawne:

a) O podatku od wartości dodanej (Nr 1319-XII z 19.12.1991); b) O akcyzie (Nr 1321-XII z 19.12.1991), znowelizowana 1.01.1998; c) Rozporządzenie RM O stawkach akcyzy na towary akcyzowe (Nr 111

z 5.04.2002); d) O podatkach drogowych w RB (Nr 73-3 z 23.12.1991); e) O budŜecie RB na 2002 rok (Nr 72-3 z 29.12.2001); f) O podatkach dochodowych i dywidendach (Nr 1330-XII z 22.12.1991); g) Dekret Prezydenta RB O opodatkowaniu dochodów otrzymywanych z roŜnych

rodzajów działalności (Nr 43 z 23.12.1999); h) O podatku dochodowym od osób fizycznych (Nr 1327-XII z 21.12.1991); i) O wysokości zobowiązań na fundusz socjalny (Nr 138-XIII z 29.02.1996); j) O podatkach gruntowych (Nr 1314-XII z 18.12.1991); k) O podatku za wykorzystywanie środowiska naturalnego (Nr 1335-XII

z 23.12.1991); l) O podatku od działalności (Nr 1337-XII z 23.12.1991); m) O podatkach komunalnych (Nr 617-XII z 20.02.1991); n) Dekret Prezydenta RB O wprowadzenie jednego podatku od produkcji rolnej

(Nr 2 z 13.07.1997); o) O uproszczonym systemie opodatkowania małej przedsiębiorczości (Nr 121-3

z 31.12.1997); p) Dekret Prezydenta RB O ustanowieniu podatku od przedsiębiorczości

rozrywkowej (Nr 21 z 01.12.1998); q) Dekret Prezydenta RB O ustanowieniu podatku od dochodów z działalności

loteryjnej (23.04.1999); r) O wprowadzeniu zmian i uzupełnieniu niektórych aktów prawnych Republiki

Białoruś w zakresie opodatkowania (Nr 260-3 z dniem 01.01.2004); s) O zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Nr 78-3 z

9 grudnia 2005). Na system podatkowy składają się podatki powszechne (państwowe), podatki lokalne i inne opłaty obowiązkowe. Podatki państwowe i obligatoryjne opłaty obowiązują na terytorium całego kraju i wpływają do budŜetu państwa lub państwowych funduszy pozabudŜetowych. Podatki lokalne obowiązują tylko na terenie określonej jednostki administracyjno-terytorialnej i zasilają jej budŜet.

System podatkowy

76

Tab. 8. Podatki podstawowe i składki na fundusz pracy oraz ubezpieczenie społeczne Podatek/składka Podatnik Podstawa obliczenia Stawka (%)

osoba prawna dochóda 24,0 przychody z dywidend oraz inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych

15,0 Podatek dochodowy od osób prawnych od podmiotów

polskich

jeśli udział podmiotu polskiego w kapitale spółki białoruskiej wynosi ponad 30 %

10,0

Podatek dochodowy od osób fizycznych

osoby fizyczne - pracownicy

dochód 9,0 - 30,0

Podatek od towarów i usług (VAT)

osoby prawne kwota naleŜna z tytułu sprzedaŜy w miesiącu sprawozdawczym, pomniejszona o kwotę naleŜnego podatku w tym miesiącu; w imporcie towarów – wartość celna powiększona o naleŜne cło;

18,0 – podstawowa; 18,0 – dla tranzytu przez terytorium (w tym gazu);

10,0 – od obrotu w rolnictwie i produktów

dla dzieci; 9,09 % lub 15,25 % - w

przypadku sprzedaŜy towarów (usług) w

regulowanych cenach detalicznych (taryfach),

0,0 – w eksporcie; Podatek od majątku osoby prawne średnioroczna wartość majątku 1,0 Składka na fundusz stabilizacji gospodarki produkcji rolnej oraz Ŝywności

osoby prawne przychody z tytułu sprzedaŜy towarów (usług)

1,0

Składka na fundusz mieszkalno-inwestycyjny


0,5

Składka na fundusz mieszkalny w zakresie utrzymania i remontu


1,0

Podatek na fundusz drogowy osoby prawne przychody z tytułu sprzedaŜy towarów (usług)

1,0

pracodawca fundusz płac 35,0 Ubezpieczenie społeczne pracownik wynagrodzenie pracownika 1,0

Składka na rzecz funduszu zatrudnienia

pracodawca fundusz płac 1,0

Podatek nadzwyczajny pracodawca fundusz płac 4,0 a

według art.91 Kodeksu Inwestycyjnego Białorusi zwalnia się od podatku dochodowego od osób prawnych w ciągu trzech lat od chwili wykazania zysku podmiot gospodarczy, w którego kapitale zakładowym udział zagraniczny stanowi ponad 30 %, a zysk pochodzi ze sprzedaŜy towarów (usług) produkcji własnej, z wyjątkiem działalności w zakresie handlu;

Źródło: zestawienie zbiorcze na podstawie aktów normatywnych Białorusi


77

Obowiązkowi podatkowemu na Białorusi podlegają: a) obywatele Republiki Białoruś; b) obywatele innych krajów lub osoby bez obywatelstwa o ile przebywają

nieprzerwanie 183 dni kalendarzowych w roku na terytorium tego państwa; c) obywatele innych krajów lub osoby bez obywatelstwa mające pozwolenie na pracę i

przebywanie na terytorium RB, nawet jeśli ich pobyt w tym kraju nie przekracza 183 dni.

Podatki powszechne Podatek dochodowy od osób fizycznych Skala podatku dochodowego od osób fizycznych wynosi: 9 %, 15 %, 20 %, 25 % i 30 % w zaleŜności od wysokości dochodów wyraŜonych wielokrotnością minimalnych miesięcznych wynagrodzeń (MMO). Od 1 stycznia 2006 roku do 1 marca obowiązywała stawka MMO w wysokości 29000 BYR, natomiast od 1 marca 2006 do wyliczania progów podatkowych przyjęto MMO w wysokości 30666,7 BYR. W 2005 roku wyraŜona w rublach wysokość progów podatkowych zmieniała się trzykrotnie (w styczniu, kwietniu i listopadzie). Tab. 9. Mechanizm ustalania podatku dochodowego od osób fizycznych

Wielkość dochodu w skali roku (Y) Stawka podatku Y < 240 MMO 9 %

240 MMO < Y < 600 MMO 21,6 MMO + 15 % kwoty przekraczającej 240 MMO 600 MMO < Y < 840 MMO 75,6 MMO + 20 % kwoty przekraczającej 600 MMO

840 MMO < Y < 1080 MMO 123,6 MMO + 25 % kwoty przekraczającej 840 MMO 1080 MMO < Y MMO 183,6 MMO +30 % kwoty przekraczającej 1080 MMO

Tab. 10. Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych obowiązujące od dnia 1 stycznia

do 1 marca 2006 roku 46

Wielkość dochodu (BYR) Podatek

do 6 960 000 9 % od 6 960 001 do 17 400 000 626 400 BYR + 15 % od sumy przekraczającej 6 960 000 BYR od 17 400 001 do 24 360 000 2 192 400 BYR + 20 % od sumy przekraczającej 17 400 000 BYR od 24 360 001 do 31 320 000 3 584 400 BYR + 25 % od sumy przekraczającej 24 360 000 BYR od 31 320 001 i więcej 5 324 400 BYR + 30 % od sumy przekraczającej 31 320 000 BYR

46

www.nalog.by/ndok/PMNS2-10012006.html

System podatkowy

78

Deklaracje podatkowe wypełnia się w przypadku, jeśli dochód osiągany jest z kilku źródeł i przekracza kwotę obowiązującą dla pierwszego progu podatkowego (obecnie 7.360.010 BYR). Członkowie kołchozów i inni pracownicy kompleksu rolno-spoŜywczego płacą obecnie taki sam podatek, jak inni pracownicy. Tab. 11. Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych obowiązujące od 1 marca 2006

roku47

Wielkość dochodu (BYR) Podatek

do 7 360 010 9 % od 7 360 011 do 18 400 020 662 401 BYR + 15 % od sumy przekraczającej 7 360 010 BYR od 18 400 021 do 25 760 030 2 318 403 BYR + 20 % od sumy przekraczającej 18 400 020 BYR od 25 760 031 do 33 120 040 3 790 404 BYR + 25 % od sumy przekraczającej 25 760 030 BYR od 33 120 041 i więcej 5 630 406 BYR + 30 % od sumy przekraczającej 33 120 040 BYR Źródło: www.nalog.by Zwolnienia podatkowe przysługują w postaci odliczenia od podstawy opodatkowania odpowiedniej liczby MMO z tytułu: a) 2 MMO na kaŜde dziecko w wieku do 18 lat; b) 10 MMO na miesiąc (120 MMO rocznie) osobom chorym z tytułu katastrofy w

Czernobylu i osobom, które uczestniczyły w usuwaniu skutków awarii; c) 10 MMO na miesiąc (120 MMO rocznie) weteranom róŜnych wojen; d) 10 MMO na miesiąc (120 MMO rocznie) inwalidom I i II grupy, niezaleŜnie od

charakteru inwalidztwa. Ponadto osoby fizyczne wpłacają składki na fundusz socjalny, płacą podatek od nieruchomości, gruntowy i inne. Podatek dochodowy i od dywidend Podatek ten reguluje ustawa o podatkach od dochodów i zysków przedsiębiorstw, zjednoczeń i organizacji z dnia 22 grudnia 1991 roku z kolejnymi zmianami i uzupełnieniami. Płatnikami podatku są wszystkie podmioty włącznie ze wspólnymi przedsięwzięciami, a takŜe ich filie i oddziały prowadzące na terytorium Republiki Białoruś działalność gospodarczą i handlową. 80 % wpływów z podatków odprowadzanych jest do budŜetu państwa, a 20 % zasila budŜety lokalne. Podstawowa stawka wynosi 24 %. Stawki 10 % i 15 % są stosowane w zaleŜności od typu przysługujących ulg. Opodatkowaniu podlegają dochody z tytułu działalności produkcyjnej lub handlowej, posiadanych akcji, obligacji i innych papierów

47

www.nalog.by/print/reference/tax-rate.html


79

wartościowych oraz umów o dzierŜawę nieruchomości. Przedsiębiorstwa i kombinaty rolne płacą podatek dochodowy w wysokości 10 %. Z dniem 1 stycznia 2004 roku likwidacji uległ podatek 15 %, stosowany poprzednio w stosunku do sektora MSP. Został on zastąpiony stawką 24 % (tzw. standardową)48. Stawka 15 % jest stosowana w przypadku: • podatku od dywidend, licencji; • dochodu przedsiębiorstw zatrudniających do 200 pracowników (w przemyśle); • instytucji naukowo-badawczych zatrudniających do 100 pracowników; • przedsiębiorstw budowlanych zatrudniających do 50 pracowników; • w sektorze nieprodukcyjnym przy zatrudnieniu do 25 pracowników.

Od dochodu uzyskiwanego przez przedsiębiorstwa odlicza się wydatki przeznaczone na finansowanie przedsięwzięć szczególnie waŜnych dla gospodarki (np. budownictwo mieszkaniowe). Dochód przedsiębiorstw z udziałem zagranicznym oblicza się w oparciu o zysk bilansowy, stanowiący sumę zysków ze sprzedaŜy, produkcji i innych wartości materialnych, pomniejszony o kwotę wydatków poniesionych w okresie produkcyjnym49. Jeśli udział kapitału zagranicznego w funduszu zakładowym wspólnego przedsiębiorstwa przekracza 30 %, a dochód powstał w wyniku działalności produkcyjnej, podmiot ten jest zwolniony z podatku dochodowego w ciągu pierwszych trzech lat od chwili uzyskania dochodu50. W przypadku produkcji szczególnie waŜnych dla Białorusi towarów (zamieszczonych w wykazie zatwierdzonym przez rząd RB), istnieje moŜliwość ubiegania się o zmniejszenie skali podatku nawet o 50 % przez następne 3 lata51. W przypadku niewniesienia do kapitału zakładowego przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego całości wkładów przed upływem dwóch lat od dnia rejestracji, podatek dochodowy naliczany jest w pełnej wysokości za cały okres działalności spółki. Podatek dochodowy za drugi rok działalności naliczany jest z zastosowaniem sankcji finansowych, przewidzianych przez prawo Republiki Białoruś. Ulgi

48

Republika Białoruś, raport MFW Nr 04/139, maj 2004 r. s. 18-19. 49 Wysokość podatku dochodowego uzaleŜniona jest od procentowego udziału kapitału zagranicznego w kapitale zakładowym wspólnego przedsiębiorstwa. Jeśli udział ten nie przekracza 30 %, przedsiębiorstwo traktowane jest na równi z przedsiębiorstwem białoruskim i od stycznia 2002 roku płaci podatek w wysokości 24 %. Tytułem do wystąpienia o przyznanie ulgi podatkowej mogą być poniesione przez przedsiębiorstwo określone wydatki np. na likwidację skutków katastrofy w Czernobylu, tworzenie miejsc pracy dla inwalidów, działalność sanatoryjną, itp. 50 Zwolnienie z podatku moŜe mieć miejsce jedynie w przypadku, jeśli kaŜdy z udziałowców wspólnego przedsiębiorstwa wniósł wpłaty do kapitału zakładowego w wymaganym ustawowo terminie (tj. minimum 50 % w ciągu roku od dnia rejestracji i drugie 50 % w ciągu kolejnego roku). Niedopełnienie tego wymogu powoduje, Ŝe podatek naliczany jest w pełnej wysokości. PrzedłuŜenie tego okresu dla przedsiębiorstw, których kapitał zakładowy tworzony jest w drodze realizacji prac budowlano-montaŜowych, moŜe nastąpić na podstawie decyzji Rady Ministrów RB. 51 Na podstawie art. 91. Kodeksu Inwestycyjnego RB.

System podatkowy

80

podatkowe w podatku dochodowym są wstrzymane i nie moŜna ich wznowić w dalszej działalności. W przypadku utraty przez podmiot statusu osoby prawnej z kapitałem zagranicznym, likwidacji albo reorganizacji osoby prawnej z udziałem zagranicznym w okresie jej zwolnienia od podatku lub w ciągu trzech lat po upływie terminu zwolnienia od opłaty podatków, spółka jest zobowiązana uiścić podatki za okres obowiązywania zwolnienia52. Podatek VAT Stosowane są następujące stawki podatku VAT tj. 0 %, 10 %, 9,09 % lub 15,25 % oraz 18 %. W uchwale Gabinetu Ministrów z dnia 5 września 1995 roku określono trzy grupy towarów objętych zróŜnicowanym podatkiem VAT. Podatkiem zerowym objęta jest grupa ponad 100 towarów, wśród których są m.in.: • wybrane maszyny, urządzenia i technologie; • środki transportu, części zapasowe, sprzęt rehabilitacyjny i techniki medycznej; • towary dostarczane w ramach pomocy humanitarnej; • zaopatrzenie przedstawicielstw dyplomatycznych; • środki płatnicze RB i dewizy; • towary pochodzące z obszaru unii celnej z Rosją; • towary eksportowane do krajów tzw. „dalekiej zagranicy”; • usługi transportu miejskiego; • usługi łączności dla ludności, prenumerata czasopism i gazet; • realizacja badań naukowych dla potrzeb RB; • losy na loterię według zasad ustalonych przez Prezydenta RB.

Podatkiem 10 % objęta jest grupa towarów, do której naleŜą: • produkcja rolna kołchozów, sowchozów i gospodarstw indywidualnych, • produkty Ŝywnościowe dla dzieci, • niektóre towary przeznaczone dla dzieci (odzieŜ, obuwie, meble, itp.); • usługi dla ludności (fryzjer, naprawa obuwia, łaźnie, pralnie, itp.).

Podatek 9,09 % lub 15,25 % obowiązuje w przypadku sprzedaŜy towarów (prac, usług) w regulowanych cenach detalicznych (taryfach) z uwzględnieniem podatku. Stawki te obowiązują takŜe w przypadku sprzedaŜy na terytorium Republiki Białoruś towarów (prac, usług) praw własności intelektualnej przez podmioty zagraniczne, które nie są zarejestrowane w organach podatkowych Republiki Białoruś. Pozostałe 52 NiezaleŜnie od procentowego udziału kapitału partnera zagranicznego, dywidendy z posiadanych przez niego akcji, obligacji i papierów wartościowych obciąŜane są 15 % podatkiem (chyba Ŝe umowy międzynarodowe dotyczące unikania podwójnego opodatkowania stanowią inaczej). Stawkę podatku dochodowego wynoszącą 30 % płacą banki i instytucje kredytowo-finansowe, zaś stawkę 40 % stosuje się dla instytucji osiągających dochody z obrotu papierami wartościowymi.


81

towary objęte są 18 % podatkiem VAT. Od 1 stycznia 2004 roku podatek w wysokości 18 % dotyczy takŜe usług tranzytowych, w tym dotyczących transportu gazu przez terytorium Białorusi (poprzednio stawka 0 %). Z opodatkowania podatkiem VAT przy wwozie na obszar Republiki Białoruś zwalniane są m.in., waluta Republiki Białoruś, waluta obca, w szczególności banknoty, będące prawnym środkiem płatniczym (z wyłączeniem wykorzystywanych w celach numizmatycznych), a takŜe znaki akcyzy, papiery wartościowe; środki techniczne, włączając autotransport, które nie mogą być wykorzystane inaczej niŜ w celu profilaktyki inwalidztwa i rehabilitacji inwalidów, środki lecznicze, wyroby przeznaczenia medycznego (weterynaryjnego), wyroby protezo-ortopedyczne i technika medyczna, jak równieŜ niektóre rodzaje półproduktów (materiałów) i elementów do produkcji, produkty do wyrobu pieczywa i pasz zgodnie ze spisem, określonym przez Radę Ministrów Republiki Białoruś53. Zwolnione z opodatkowania są obroty ze sprzedaŜy na obszarze Republiki Białoruś lekarstw, a takŜe techniki medycznej, przyborów i sprzętu, wyrobów o przeznaczeniu medycznym (weterynaryjnym); usług w postaci kształcenia, związanych z procesami nauczania, naukowo- produkcyjnym i wychowawczym; papierów wartościowych i finansowych instrumentów rynku; usług komunikacyjnych, świadczonych osobom fizycznym54. Kwota podatku, podlegającego zapłacie przez podatnika do budŜetu, określana jest jako róŜnica pomiędzy ogólną kwotą podatku, naliczoną zgodnie z wynikami okresu podatkowego, i kwotami odliczeń podatkowych, naleŜnych w danym okresie podatkowym55. Odliczeniom podlegają kwoty podatku przedstawione przez sprzedawców podatnikowi przy nabyciu przez niego towarów (prac, usług), jak równieŜ wpłacone przez podatnika przy wwozie towarów na obszar celny Republiki Białoruś. Dekretem Prezydenta Republiki Białoruś z 17.05.2001 r. Nr 14 „O niektórych tematach naliczania i uiszczania podatku VAT” ustanowiono zasady naliczania odliczeń w stosunku do niektórych towarów, jak równieŜ ewidencji kwot VAT, wpłacanych przez

53 Baza podatkowa przy sprzedaŜy towarów (prac, usług) określana jest jako wartość tych towarów (prac, usług), wyliczona na podstawie stosowanych cen (taryf) na towary (prace, usługi) z uwzględnieniem akcyzy (w przypadku towarów podlegających akcyzie) bez włączenia w nie podatku lub regulowanych cen detalicznych (taryf), zawierających podatek. 54 Wykorzystano materiały prawne ze szkolenia: Polsko-białoruska współpraca gospodarcza, Warszawa 07.02.2006 r., przygotowane przez Kancelarię Prawną Vlasova & Partners. 55 Podatek VAT moŜe być płacony w rublach białoruskich lub w dewizach po kursie Narodowego Banku RB obowiązującym w dniu przeprowadzania procedury celnej. Płatność moŜe być zrealizowana gotówką lub przelewem w trakcie załatwiania formalności celnych lub przed wprowadzeniem towaru na obszar celny. Towary wwoŜone na terytorium celne Republiki Białoruś jako aport rzeczowy spółki z kapitałem zagranicznym, są wolne od podatku VAT i opłat celnych, pod warunkiem, Ŝe naleŜą do jej majątku produkcyjnego.

System podatkowy

82

podatnika przy wwozie lub nabyciu towarów (prac, usług), wykorzystywanych w celu sprzedaŜy produkcji zwolnionej z opodatkowaniem VAT-em56. Podatek akcyzowy Podstawowym aktem normatywnym, regulującym tryb opłaty akcyzy w Republice Białoruś, jest Ustawa „O akcyzie” z 19.12.1991 r. w redakcji z 30.12.1997 r.(ze zmianami i uzupełnieniami). Płatnikami tego podatku są następujące podmioty57: • produkujące wyroby podlegające akcyzie; • wwoŜące towary podlegające akcyzie na obszar celny Republiki Białoruś i (lub)

sprzedające wwiezione towary podlegające akcyzie na obszarze celnym Republiki Białoruś.

Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe, przeznaczone do sprzedaŜy, podlegają znakowaniu akcyzą. Stawki akcyzy mogą być ustanawiane w kwocie absolutnej na jednostkę fizyczną towaru – twarde stawki, lub w procentach od wartości towarów – stawki od wartości. Podstawa opodatkowania akcyzą w zaleŜności od ustanowionych w stosunku do towaru stawek określana jest58: • w stosunku do towarów, na które ustanowiono twarde stawki akcyzy: jako ilość

wyprodukowanych lub wwiezionych albo teŜ sprzedanych po wwiezieniu (w przypadku nieuiszczenia akcyzy przy wwozie) towarów podlegających akcyzie w postaci naturalnej;

• w stosunku do towarów, na które ustanowiono stawki akcyzy od wartości: jako cena producenta towarów produkowanych lub wartość celna towarów wwoŜonych, podwyŜszona o naleŜne cło i opłaty za załatwienie formalności celnych, lub teŜ wartość towarów sprzedanych po wwiezieniu.

56 Jeśli suma odliczeń podatkowych w odpowiednim okresie podatkowym przewyŜsza ogólną kwotę podatku, płatnik w danym okresie podatkowym nie opłaca podatku, a róŜnica między sumą odliczeń podatkowych i ogólną sumą podatku podlega odliczeniu w kolejnym okresie podatkowym z ogólnej kwoty podatku lub zaliczeniu albo zwrotowi podatnikowi. Zwrot róŜnicy między sumą odliczeń podatkowych i ogólną sumą podatku dokonywany jest bez naliczenia odsetek. 57 Wykaz towarów obłoŜonych akcyzą, a takŜe stawki akcyzy na nie, tak przy wwozie, jak i przy produkcji, są jedynymi. Akcyza ustanowiona jest na spirytus i wyroby spirytusowe, tytoń, produkcję alkoholową i piwo, naftę, benzynę i olej napędowy, wyroby jubilerskie, mikrobusy i samochody osobowe, w tym równieŜ i przerobione na cięŜarowe (bez znaczenia jak jest pojemności silnika), z wyłączeniem samochodów osobowych, przeznaczonych do profilaktyki i rehabilitacji inwalidów. 58 Akcyza nie jest uiszczana za towary podlegające akcyzie, wywoŜone poza granice Republiki Białoruś. Wymieniony przepis nie rozciąga się na towary, eksportowane z Republiki Białoruś i państw WNP (oprócz państw, z którymi w stosunkach handlowych realizowane jest pobieranie akcyzy na zasadzie kraju przeznaczenia). Towary podlegające akcyzie, wwoŜone w trybie zamiany towarowej (oprócz wwoŜonych do państw WNP, z którymi w stosunkach handlowych realizowane jest pobieranie akcyzy na zasadzie kraju przeznaczenia), podlegają opodatkowaniu akcyzą.


83

Kwota akcyzy, podlegająca zapłacie za towary pochodzące i wwiezione z obszaru państw WNP, zmniejszana jest o kwotę akcyzy, faktycznie zapłaconej w kraju ich pochodzenia. Niniejszy przepis stosuje się na warunkach wzajemności w trybie, określonym przez Radę Ministrów Republiki Białoruś. Przy sprzedaŜy wwiezionych towarów podlegających akcyzie, w stosunku do których: • ustanowiono stawki akcyzy od wartości, podlegające zapłacie kwoty akcyzy

zmniejszane są do kwot, wpłacanych przy wwozie takich towarów podlegających akcyzie. W przypadku idącej za tym sprzedaŜy wwiezionych na obszar celny Republiki Białoruś towarów podlegających akcyzie naliczanie akcyzy nie jest dokonywane;

• ustanowiono twarde (specyficzne) stawki akcyzy, zapłata akcyzy nie jest dokonywana w przypadkach, jeśli co do takich towarów podlegających akcyzie zapłata akcyzy została dokonana przy ich wwozie na obszar Republiki Białoruś.

Podatek akcyzowy, podobnie jak VAT, moŜe być płacony w rublach białoruskich lub w walucie wymienialnej. Podatek od nieruchomości Roczna stawka podatku wynosi 1 %, a odnośnie niektórych obiektów ponadnormatywnego budownictwa – 2 % i 0,1 % dla osób fizycznych oraz podmiotów nie posiadających osobowości prawnej. Podatek nalicza się od wartości: • majątku produkcyjnego i nieprodukcyjnego będącego w posiadaniu płatnika, • obiektów w trakcie budowy, • budynków naleŜących do osób fizycznych.

Podatek gruntowy Podatek gruntowy obowiązuje wszystkich właścicieli, uŜytkowników i dzierŜawców ziemi. Stawka zaleŜy od rodzaju i lokalizacji terenu. Stawki dla działek rolnych określa się wg specjalnej tabeli katastralnej. Podatek nalicza się od działek rolnych, leśnych, zabudowanych, działek pod obiektami przemysłowymi i innych. Nie pobiera się podatku od: • ziemi skaŜonej radioaktywnie, • rezerwatów, pól doświadczalnych wykorzystywanych do działalności naukowej,

ogrodów botanicznych i parków narodowych, • terenów pod budynkami administracji państwowej, finansowanymi z budŜetu

państwa, terenów powszechnego uŜytku (place, ulice, aleje, itp.). Zwolnienia podatkowe przysługują kombatantom, emerytom, rencistom i inwalidom I i II grupy, obywatelom poszkodowanym przez awarię w Czernobylu.

System podatkowy

84

Podatek nadzwyczajny Podatek ten został wprowadzony ustawą o budŜecie państwa na rok 1991 z 21 grudnia 1990 roku i związany jest z likwidacją skutków katastrofy w Czernobylu. Obowiązuje wszystkie podmioty, takŜe zagraniczne, niezaleŜnie od formy własności. Stawka podatku wynosi 4 % od funduszu płac. Z podatku zwolnione są stowarzyszenia inwalidów, sowchozy, kołchozy i indywidualne gospodarstwa rolne, kolegia adwokackie, organizacje szkolne, teatry, itp. Podatek ekologiczny Płacony jest przez uŜytkowników zasobów naturalnych oraz importerów określonych wyrobów. Stawki są zróŜnicowane i naliczane na podstawie ilości: • wydobywanych zasobów (w tonach lub w m3); • przetworzonej ropy i pochodnych (np. 1 EUR za tonę produktów naftowych); • odpadów zanieczyszczających środowisko; • importowanych wyrobów przemysłu chemicznego.

Za przekroczenie limitu wydobycia płaci się dziesięciokrotność podatku. Ulgi stosowane są za pobór wody do celów spoŜywczych i przeciwpoŜarowych oraz za piasek wykorzystywany do budowy dróg. Dodatkowo na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 2 kwietnia 2004 roku Nr 371 o wprowadzeniu zmian i uzupełnieniu rozporządzeń Rady Ministrów z 5 lutego 2002 roku Nr 146 O stawkach podatku ekologicznego, limitach wydobycia zasobów naturalnych oraz rozporządzenia z 29 marca 2002 roku Nr 386 O normatywach podatku za produkcję odpadów i ich unieszkodliwianiu, zmianie uległy opłaty za zanieczyszczenia. Z dniem 1 marca 2004 roku stawka ekologiczna wynosi 18 %59. Podatek za korzystanie z zasobów naturalnych oblicza się i opłaca miesięcznie, na podstawie faktycznej ilości wydobycia zasobów naturalnych lub ilości zanieczyszczeń zagraŜających środowisku. W przypadku importu wyrobów przemysłu chemicznego na podstawie Dekretu Prezydenta RB Nr 247 z dnia 18 kwietnia 2006 roku O zmianach w dekrecie z 15 czerwca 2005 roku w zakresie stosowanych stawek podatku ekologicznego stosowane są stawki w wysokości 230 tys. BYR za tonę sprowadzonych na białoruski obszar celny wyrobów z mas plastycznych. Ww. podatek obowiązuje od 1 maja 2006 roku. Dodatkowo ww. dekret ustala nowe stawki podatkowe za wytwarzanie i kierowanie do składowania odpadów niebezpiecznych. W zaleŜności od klasy zagroŜenia stawki podatkowe są zróŜnicowane (I klasa zagroŜenia – 141,8 tys. BYR, np. III klasa zagroŜenia – 13,8 tys. BYR).

59 Na podstawie danych Ministerstwa Podatków RB (http://www.nalog.by) - 2004/2006 r.


85

Fundusz wspierania zatrudnienia Wpływy z tytułu podatku na Fundusz wspierania zatrudnienia dzielone są w następujący sposób: 40 % przekazywane jest do krajowego Centrum Wspierania Zatrudnienia RB, a 60 % do obwodowych ośrodków zatrudnienia. Stawka odpisu na fundusz wspierania zatrudnienia wynosi: • 0,5 % od funduszu płac – dla przedsiębiorstw gospodarki rolnej, • 5 % od funduszu płac dla wszystkich pozostałych przedsiębiorstw.

Fundusz wspierania rolnictwa i fundusz wspierania gospodarki60 Wysokość odpisu zarówno na jeden jak i drugi fundusz pozabudŜetowy wynosi 2 %. Odpisy nalicza się od: • wpływów ze sprzedaŜy towarów i usług (w przypadku przedsiębiorstw); • dochodów (w przypadku banków); • obrotów (w przypadku placówek handlowych i Ŝywienia zbiorowego).

Podatek drogowy61 Stawkę 0,5 % od produkcji płacą kołchozy, sowchozy i gospodarstwa rolne, 0,3 % od obrotów płacą przedsiębiorstwa handlowe, 2 % przedsiębiorstwa transportowe, a pozostałe podmioty płacą 1 % od wielkości produkcji, prac i usług. Podatek paliwowy Obowiązuje od 1 stycznia 2004 roku. Podstawę opodatkowania stanowi wartość benzyn i oleju napędowego, ustalana w zaleŜności od miejsca lokalizacji stacji paliwowej. Na podstawie ustawy budŜetowej na 2005 rok zwiększono stawkę tego podatku z 20 do 25 %. Inne opłaty Za wszelkie czynności urzędowe pobiera się opłatę skarbową, a za załatwienie formalności związanych z dokonaniem odprawy celnej i wydawanie zaświadczeń związanych z przewozem towarów i pojazdów przez granicę – opłatę celną. Wpływy z podatków kierowane są do budŜetu RB, bądź na konta specjalnych funduszy pozabudŜetowych: drogowego, mieszkaniowego, innowacyjnego i opieki społecznej, wspierania rolnictwa. 60 Zwolnione z odpisów są: kołchozy, sowchozy, spółdzielnie rolnicze, gospodarstwa pomocnicze naleŜące do przedsiębiorstw, a takŜe przedsiębiorstwa, urzędy i spółdzielnie. Wpływy z tego podatku zasilają fundusz pozabudŜetowy przeznaczony na wsparcie producentów rolnych. Podatek uwzględniany jest w cenie zbytu produkcji rolnej i jest odprowadzany w pierwszej kolejności. 61 W 2006 roku obowiązuje opłata na państwowy fundusz pomocy producentom rolnym, spoŜywczym i nauki agrarnej oraz podatek za korzystanie z dróg – 3 % w jednej opłacie.

System podatkowy

86

Opodatkowanie drobnego handlu i usług W celu unormowania indywidualnej działalności gospodarczej (handlowej oraz usługowej) wprowadzono jeden podatek w postaci tzw. miesięcznych stawek bazowych62. Podatek ten dotyczy przede wszystkim sprzedaŜy obnośnej, w kioskach, pawilonach, mini-kafejkach i na placach targowych. Stawki podatku w przypadku działalności handlowej (ustalone w euro, płacone w rublach białoruskich po kursie dnia) zaleŜą od rodzaju towaru i wynoszą: • 50-150 EUR – handel piwem i produktami tytoniowymi; • 15-45 EUR – sprzedaŜ pieczywa, mleka i nabiału, ziemniaków, owoców, jagód,

arbuzów, dyni i winogron; • 25-75 EUR – sprzedaŜ artykułów spoŜywczych (bez wyrobów alkoholowych); • 50-150 EUR – odzieŜ, meble, dywany, sprzęt elektroniczny i elektronarzędzia (bez

kaset magnetofonowych, kompaktów); • 60-180 EUR – handel artykułami dla motoryzacji; • 40-120 EUR – handel częściami zapasowymi do samochodów, • 20-60 EUR – handel środkami medycznymi; • 12-36 EUR – handel wyrobami rękodzielniczymi; • 25-75 EUR – handel innymi towarami.

W przypadku usług stawki bazowe wynoszą: • 25-75 EUR – obsługa techniczna i naprawa samochodów i motocykli; • 12-36 EUR – naprawa sprzętu AGD; • 15-45 EUR – naprawa odzieŜy i butów; • 20-60 EUR – usługi fotograficzne; • 25-75 EUR – projekcja filmów i kaset video; • 15-45 EUR – usługi kosmetyczne; • 20-60 EUR – transport osobowy; • 25-75 EUR – transport towarowy; • 45-135 EUR – transport międzynarodowy (osobowy i towarowy); • 8-24 EUR – usługi komunalne; • 10-30 EUR – usługi budowlane; • 30-90 EUR – działalność artystyczna; • 15-45 EUR – usługi medyczne (w tym stomatologiczne); • 10-30 EUR – serwis maszyn i urządzeń; • 15-45 EUR – usługi informatyczne; • 8-24 EUR – opieka nad dziećmi; • 25-75 EUR – ochrona samochodów i inne rodzaje usług dotyczących ochrony; • 25-150 EUR – inne usługi (szczególnie wykonywane w stolicy).

62 Dekret Prezydenta RB Nr 12 z 17 maja 2001 roku, uzupełniony dekretem Nr 10 z 4 kwietnia 2002 roku.


87

Określenie górnej lub dolnej stawki bazowej zaleŜy od miejsca realizacji indywidualnej działalności gospodarczej (najwyŜsze stawki w centrum Mińska). Istnieje wiele ulg (np. osoby, które po raz pierwszy podejmują działalność, w ciągu pierwszych trzech miesięcy płacą stawkę bazową zmniejszoną o 25 %63. Na szereg ulg mogą takŜe liczyć osoby niepełnosprawne (zmniejszenie stawki bazowej o 20 %) oraz pracujące przez kilka dni w miesiącu (stawka obniŜona o 45 %)64. Podatki lokalne Podatki lokalne w całości wpływają do terenowych budŜetów i funduszy. Rady Deputowanych samodzielnie ustanawiają bazę podatkową, podmioty opodatkowania, stawki, tryb naliczania i terminy opłat. Do lokalnych podatków naleŜą: • odpisy na utrzymanie Ŝłobków i przedszkoli; • podatek od usług (5 %) od wpływów uzyskiwanych przez hotele, restauracje,

kawiarnie, kasyna itp.; • podatek od sprzedaŜy (5 %), płacony w handlu detalicznym; • opłata za prowadzenie drobnego handlu (10 płac minimalnych za kiosk, 5 płac

minimalnych za punkt handlowy); • podatek transportowy (5 %) od dochodu pozostającego w dyspozycji

przedsiębiorstwa. Rozliczenia z urzędem skarbowym Kontrolę nad przestrzeganiem zasad prowadzenia rozliczeń z urzędem skarbowym sprawuje Państwowa Inspekcja Podatkowa. Jeśli podatków nie zapłacono w terminie, dochody nie zostały naleŜycie udokumentowane lub dokumentacja prowadzona jest w nieprawidłowy sposób, podatnik płaci 10 % kary od kwoty naleŜnego podatku. W przypadku gdy kwota podatku jest zaniŜona, nalicza się kwotę podatku w podwójnej wysokości. Wszelkie nadpłaty dokonane na skutek nieprawidłowych wyliczeń są zwracane na podstawie pisemnej prośby płacącego lub przekazywane na poczet innych płatności.

63 PowyŜsze stawki dotyczą obywateli RB i innych narodowości. W przypadku realizacji kilku rodzajów działalności w jednym punkcie obowiązuje jedna, najwyŜsza stawka. Jeśli działalność prowadzona jest w kilku punktach – dla kaŜdego z nich obowiązuje odrębna stawka. W przypadku rozszerzania działalności stosowany jest system przeliczników stawek bazowych. Obowiązkiem podmiotu rozpoczynającego indywidualną działalność jest uregulowanie naleŜności z tytułu stawki bazowej do 28 dnia poprzedzającego miesiąca. 64 W grudniu 2003 roku Rada Ministrów zatwierdziła spis towarów, handel, którymi został zabroniony w systemie bazarowym. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów Nr 1623 z 29 grudnia 2003 roku do tej grupy zaliczono spirytus etylowy, produkty konserwowe domowej produkcji, przygotowane w domowych warunkach produkty cukiernicze, wyroby z mięsa, ryby, nie pasteryzowane mleko, jaja ptaków wodnych itp. Oprócz tego zabroniono handlowania napojami alkoholowymi, wyrobami tytoniowymi z wyjątkiem połoŜonych na obszarze bazaru sklepów i obiektów przetwórstwa spoŜywczego Biełkopsojuza, mającego swoje hale targowe. Rozporządzenie zostało wydane w celu likwidacji szarej strefy w produkcji i uporządkowania sfery handlu. Określono w nim takŜe zasady prowadzenia handlu w systemie bazarowym.

System podatkowy

88

Kary pobiera się z przychodów podatnika. W przypadku gdy w ciągu sześciu miesięcy od momentu ujawnienia naruszenia prawa na koncie podatnika nie ma wystarczającej kwoty, windykacja obejmuje pozostałe aktywa i majątek. Płatnik, który nie sporządził na czas deklaracji podatkowej, powinien zapłacić 150 % kwoty podatku naleŜnego za okres rozliczeniowy lub zapłacić podatek warunkowo na podstawie dokumentów finansowych posiadanych przez urząd podatkowy. Po przedstawieniu deklaracji kwota podatku jest korygowana i naliczana jest kara w wysokości 10 % od naleŜnej kwoty. Opodatkowanie nierezydentów sprzedających eksponaty targowe W ustawie o podatkach oraz w instrukcji Państwowego Komitetu Podatkowego Nr 7 z 28 lutego 2000 roku określone zostały warunki wnoszenia podatku przez zagraniczne osoby prawne sprzedające na wystawach i targach towary wwiezione na terytorium Białorusi w celach wystawienniczych. Ustawa i instrukcja przewidują róŜnice w pobieraniu tego podatku od nierezydentów w zaleŜności od tego, czy w kraju nierezydenta przy wywozie wymagana jest odprawa i kontrola celna czy nie. W pierwszym przypadku dla wwoŜonych towarów obowiązuje tryb czasowego wwozu (płatności celne obowiązują zgodnie z ustawodawstwem celnym Białorusi). Jeśli towary te są sprzedawane na wystawach, nierezydent ma obowiązek opłacenia podatku od dochodu. Deklarujący musi dokonać zamiany uprzednio otrzymanego zaświadczenia o czasowym wwozie na dokument potwierdzający opłacenie podatku od dochodu ze sprzedawanych na wystawie towarów. Przedmiotem opodatkowania jest wartość celna deklarowanego towaru przeznaczonego do sprzedaŜy. Wysokość podatku wynosi 10 % tej wartości. Podatek jest opłacany w urzędzie celnym. Przy wwozie na terytorium Białorusi eksponatów targowych z kraju, w którym nie obowiązuje kontrola celna, przed otwarciem wystawy nierezydenci mają obowiązek przedstawienia inspekcji podatkowej w miejscu odbywania wystawy, gwarancji banku w wysokości 10 % wartości celnej wwoŜonych towarów. Po zakończeniu wystawy nierezydent ma obowiązek przedstawienia w urzędzie podatkowym dokumentu świadczącego o sprzedaŜy lub wywozie towaru. Jeśli nie przedstawi dokumentu o wywozie towaru z terytorium RB, organ podatkowy spisuje środki pienięŜne z rachunku banku-gwaranta. Podatek od dochodów nierezydentów ze sprzedaŜy wwiezionych przez nich na wystawę towarów jest opłacany w walucie wymienialnej lub w rublach białoruskich.


89

VII. PROWADZENIE DZIAŁALNO ŚCI GOSPODARCZEJ Podstawy prawne działalności gospodarczej Tworzenie przedsiębiorstw i ich działalność regulują następujące akty prawne:

• Kodeks Cywilny, który wszedł w Ŝycie w lipcu 1999 roku; • Dekret Prezydenta Nr 117 o koncesjonowaniu działalności gospodarczej; • Dekret Prezydenta Nr 11 z 16 marca 1999 roku O państwowej rejestracji i likwidacji

podmiotów gospodarczych; • Regulamin Banku Narodowego O trybie otwarcia w bankach rachunków klientów,

zatwierdzony przez zarząd NBB dnia 28 września 2000 roku; • Kodeks bankowy z 25 października 2000 roku; • Dekret Prezydenta Nr 22 z 16 listopada 2000 roku O dokonaniu zmian i uzupełnień

do dekretu Prezydenta RB nr 11 z 16 marca 1999 roku dotyczący państwowej rejestracji poszczególnych osób prawnych;

• Dekret Prezydenta RB Nr 6 z 27 lutego 2001 roku O uporządkowaniu udzielania ulg podatkowych i celnych;

• Regulamin O zasadach otwierania i działalności na terytorium Republiki Białoruś przedstawicielstw organizacji zagranicznych zatwierdzony uchwałą Rady Ministrów RB Nr 929 z 22 lipca 1997 roku i postanowieniem RM RB Nr 325 z 12 marca 2001 roku;

• Dekret Prezydenta RB Nr 14 z 17 maja 2001 roku O niektórych kwestiach obliczania i opłaty VAT;

• Kodeks Inwestycyjny zatwierdzony przez Parlament 8 czerwca 2001 roku; • Dekret Prezydenta Nr 488 z 13 września 2002 roku o wniesieniu poprawek do

dekretu Nr 359 z 29 czerwca 2000 roku O porządku rozliczeń między osobami prawnymi, indywidualnymi przedsiębiorcami w Republice Białoruś;

• Ustawa Republik Białoruś z dnia 9 czerwca 2003 roku O reorganizacji nierentownych rolnych osób prawnych;

• Dekret Prezydenta RB z 14 lipca 2003 roku O licencjach na poszczególne rodzaje działalności;

• Ustawa Republiki Białoruś z dnia 22 lipca 2003 roku O regulacjach dewizowych i kontroli dewizowej;

• Instrukcja Nr 153 Narodowego Banku Białorusi z dnia 28 sierpnia 2003 roku O dokonywaniu zaliczkowych opłat z umów handlu zagranicznego;

• Postanowienia Ministerstwa Podatków i Opłat Republiki Białoruś Nr 86 z 17 września 2004 roku i Nr 92 z 14 października 2003 roku o wprowadzeniu: a) Instrukcji o szczególnych zasadach naliczania i wnoszenia podatku od zysku

przez zagraniczne osoby prawne realizujące działalność na terytorium Republiki Białoruś w formie stałego przedstawicielstwa;

Prowadzenie działalności gospodarczej

90

b) Instrukcji o trybie naliczania i wnoszenia podatku dochodowego przez zagraniczne osoby prawne, nie realizujące działalności na terytorium Republiki Białoruś w formie stałego przedstawicielstwa;

c) Instrukcji o szczególnych zasadach naliczania i wnoszenia podatku od zysku przez komercyjne organizacje z inwestycjami zagranicznymi;

• Dekret Prezydenta RB z 14 stycznia 2004 roku Nr 7 O kierunkach rozwoju przedsięwzięć przemysłu;

• Dekret Prezydenta RB z 1 marca 2004 roku Nr 125 O szczególnym prawie (złotej akcji) państwa do uczestnictwa w kierowaniu podmiotami gospodarczymi;

• Dekret Prezydenta RB z 5 kwietnia 2004 roku Nr 175 O państwowej rejestracji i likwidacji (zakończenia działalności) osób prawnych i indywidualnych przedsięwzięć,

• Ustawa z dnia 11 grudnia 2005 roku Nr 66-3 Republiki Białoruś o uzupełnieniu ustawy O legalizacji dochodów uzyskanych bezprawną drogą;

• Instrukcja Państwowego Komitetu Celnego RB z dnia 15 grudnia 2005 roku w sprawie kontroli celnej towarów i ich wykorzystania przez państwo w przypadkach nie zachowania procedur celnych;

• Dekret Prezydenta RB z 10 kwietnia 2006 r. O wprowadzeniu zmian i uzupełnień do Dekretu Prezydenta RB z 16 marca o państwowej rejestracji i likwidacji przedsiębiorstw.

Koncesje na prowadzenie działalności gospodarczej Obowiązujący dekret Nr 117 przewiduje koncesjonowanie 150 rodzajów działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 49 Kodeksu Inwestycyjnego „działalność inwestycyjna obejmująca kopaliny, wody, lasy, ziemie i obiekty będące wyłączną własnością państwa lub działalność do prowadzenia której państwo ma wyłączne prawo, moŜe być prowadzona na podstawie koncesji”. Na podstawie jednej umowy koncesyjnej moŜna prowadzić działalność w kilku dziedzinach. Prawo RB wyróŜnia następujące rodzaje umów koncesyjnych: 1) pełna umowa koncesyjna, która przewiduje zachowanie przez koncesjonariusza

prawa własności na produkty przez niego wytworzone (przy czym płaci on wszystkie obowiązujące podatki i inne opłaty, o ile umowa koncesyjna nie stanowi inaczej);

2) umowa koncesyjna o podziale produkcji, która przewiduje, Ŝe wytworzona produkcja jest dzielona pomiędzy koncesjonariusza i Republikę Białoruś, przy czym koncesjonariusz jest całkowicie lub częściowo zwolniony z podatków i innych opłat obowiązkowych;


91

3) umowa koncesyjna na świadczenie usług, zgodnie z którą prawo własności wytworzonej produkcji naleŜy do Republiki Białoruś, a koncesjonariusz za wykonane przez niego usługi (prace) otrzymuje wynagrodzenie65.

Koncesjonariusze są wyłaniani na podstawie przetargów lub aukcji. Przetargi na koncesje i umowy koncesyjne przygotowywane są przez Rząd RB lub upowaŜniony organ. W skład komisji przetargowych wchodzą przedstawiciele organów władzy państwowej i niezaleŜni eksperci. Zawarcie umowy koncesyjnej bez przetargu jest moŜliwe jedynie w sytuacji gdy wpłynęło tylko jedno zgłoszenie lub na podstawie decyzji Prezydenta RB podjętej w związku z waŜnym interesem państwowym. Zgodnie z decyzją Prezydenta RB przetargi i aukcje mogą być adresowane tylko do krajowych lub tylko do zagranicznych inwestorów. JeŜeli oferta koncesyjna nie stanowi inaczej – przetargi i aukcje są przeprowadzane publicznie w trybie jawnym, a wszystkim uczestnikom zapewnia się równe prawa i moŜliwości66. Ogłoszenia o przetargach są publikowane w prasie białoruskiej, a w celu zachęcenia inwestorów zagranicznych – w zagranicznych periodykach – nie później niŜ sześć miesięcy przed terminem składania ofert. Przedsiębiorca przystępujący do przetargu, zgodnie z art. 63 Kodeksu Inwestycyjnego, powinien złoŜyć w organie koncesjonującym pisemne zgłoszenie zawierające: • nazwę osoby – inwestora (w przypadku osoby fizycznej: imię, nazwisko

i obywatelstwo) oraz nazwy (imiona) udziałowców lub akcjonariuszy (w przypadku spółki akcyjnej otwartej posiadających co najmniej 5 % akcji);

• nazwę państwa, zgodnie z prawem którego dana osoba prawna została utworzona oraz nazwę państwa będącego siedzibą (miejscem stałego pobytu – zamieszkania) inwestora i udziałowców lub właścicieli (załoŜycieli);

• informacje potwierdzające techniczno-organizacyjne i finansowe moŜliwości inwestora w zakresie wypełnienia warunków umowy koncesyjnej;

• potwierdzenie uiszczenia opłaty za udział w konkursie lub przetargu. Organ wydający koncesje moŜe zaŜądać dodatkowych informacji, co musi być zaznaczone w ogłoszeniu o konkursie lub przetargu. Przekazane informacje są objęte tajemnicą handlową. Wydatki poniesione w związku z udziałem w konkursie nie są

65 Zgodnie z art. 56 Kodeksu Inwestycyjnego w przypadku zawarcia umowy koncesyjnej o świadczeniu usług związanych z ryzykiem, wynagrodzenie jest wypłacane koncesjonariuszowi pod warunkiem osiągnięcia przez niego rezultatu przewidzianego w umowie koncesyjnej. W przypadku zawarcia umowy koncesyjnej o wykonaniu usług (prac) nie wiąŜących się z ryzykiem, wynagrodzenie jest wypłacane koncesjonariuszowi niezaleŜnie od osiągniętego rezultatu. 66 Art. 61 Kodeksu Inwestycyjnego.


92

kompensowane. Wyłonienie zwycięzcy konkursu lub przetargu leŜy w gestii organu koncesyjnego, który jest zobowiązany opublikować tę informację w ciągu 30 dni od momentu zatwierdzenia przez komisję. Kodeks Inwestycyjny RB przewiduje moŜliwość zaskarŜenia decyzji komisji do sądu zgodnie z prawodawstwem RB. Uznanie wyniku przetargu za niewaŜny jest podstawą do odmowy zawarcia umowy koncesyjnej. Jeśli taką umowę juŜ zawarto, uznanie przetargu za niewaŜny odbywa się zgodnie z prawodawstwem RB. Umowa koncesyjna określa: • czas trwania umowy, • rodzaje działalności lub opis majątku będącego przedmiotem koncesji; • prawa i obowiązki oraz zakres odpowiedzialności kaŜdej ze stron; • prawo własności do wytworzonej produkcji i zysku; • miejsce wykonywania działalności oraz program i harmonogram prac; • opłaty za prawo do korzystania z obiektu koncesji • zobowiązanie koncesjonariusza do przestrzegania prawa pracy i zasad

bezpieczeństwa, ochrony przyrody i racjonalnego wykorzystania jej zasobów; • zasady kontroli działalności koncesjonariusza; • sposób rozstrzygania sporów i nazwę organu rozstrzygającego spory; • inne warunki (np. zapewnienie finansowania, zobowiązanie do stosowania

nowoczesnych technologii itp.). W umowie koncesyjnej o podziale produkcji muszą być określone: • wielkość wytworzonej produkcji; • sposób określenia wielkości produkcji pozostającej własnością koncesjonariusza; • sposób przekazania organowi koncesyjnemu części produkcji będącej własnością

państwa. W umowie koncesyjnej, której przedmiotem jest świadczenie usług muszą być określone: • wysokość wynagrodzenia koncesjonariusza i zasady jego wypłaty; • procedura przekazania organowi koncesyjnemu naleŜnej mu części.

Opłaty koncesyjne wpływają do budŜetu państwa. Umowa koncesyjna moŜe być zawierana na okres do 99 lat. Po upływie terminu jej waŜności koncesjonariusz na zasadzie pierwszeństwa moŜe wystąpić o przedłuŜenie umowy, a organ wydający koncesje moŜe przedłuŜyć umowę bez przeprowadzania konkursu lub przetargu. Wniosek koncesjonariusza o przedłuŜenie umowy powinien być złoŜony nie później niŜ na rok przed upływem jej terminu. Warunki umów koncesyjnych obowiązują w ciągu całego okresu ich trwania. Ich zmiana jest dopuszczalna jedynie za zgodą obu stron, jeŜeli umowa koncesyjna nie przewiduje inaczej.


93

W umowach koncesyjnych zawieranych z inwestorami zagranicznymi moŜe być ujęty zapis o rezygnacji państwa z immunitetu sądowego, immunitetu w stosunku do zabezpieczenia powództwa i wykonania postanowień sądów (równieŜ arbitraŜowych). Licencje na prowadzenie działalności gospodarczej W dniu 14 lipca 2003 roku prezydent A. Łukaszenka podpisał Dekret Nr 17 O licencjach na poszczególne rodzaje działalności. Dokument ten zmniejsza ilość rodzajów działalności, na prowadzenie których wymagane jest specjalne pozwolenie ze 165 do 49. Liczba ta nie moŜe być zwiększona bez zgody prezydenta. Zmniejszyła się teŜ liczba organów państwowych, które mogą wydawać licencje (załącznik nr 9). Koszt licencji stanowi równowartość 90 EUR. Licencje są wydawane na okres od 5 do 10 lat. Licencje w sektorze budownictwa Jednym z podstawowych rodzajów działalności podlegających licencjonowaniu na terenie Białorusi jest budownictwo67. Prowadzenie działalności w tym sektorze jest związane z koniecznością spełnienia duŜej ilości wymogów i formalności, wprowadzonych ustawodawstwem białoruskim – warunkiem ubiegania się o wykonanie robót budowlanych jest uzyskanie odpowiednich licencji. Zgodnie z obowiązującymi przepisami specjalne pozwolenia (licencje) na prowadzenie działalności z zakresu projektowania i budownictwa budynków I i II stopnia odpowiedzialności oraz prowadzenia w tym celu badań inŜynieryjnych, wydaje Ministerstwo Budownictwa i Architektury Republiki Białoruś.68. Dla niektórych robót i usług podlegających licencjonowaniu przewidziano szczególne wymogi licencyjne. MoŜna je podzielić na dwie grupy: 1) Zarządzanie budownictwem z udziałem podwykonawców (funkcje wykonawcy naczelnego). O licencję naczelnego wykonawcy naleŜy ubiegać się w przypadku, gdy koszt budowy wynosi co najmniej 150.000 jednostek bazowych pod warunkiem posiadania

67 Wykorzystano materiały szkoleniowe Kancelarii Prawnej Vlasova & Partnerzy, ul. Podwale 17 pok. 102 00-252 Warszawa tel. (48 22) 831 17 26 68 Zgodnie z warunkami licencyjnymi oraz wymogami dla osób ubiegających się o licencję z dziedziny projektowania i budownictwa co najmniej połowę zatrudnionych na stałe pracowników osoby prawnej powinni stanowić kierownicy oraz specjaliści z wykształceniem wyŜszym ze specjalizacją odpowiadającą profilowi wykonywanej pracy oraz staŜem pracy w zawodzie nie mniejszym niŜ trzy lata lub z wykształceniem średnim technicznym oraz staŜem pracy w zawodzie nie mniejszym niŜ pięć lat. W przedsiębiorstwie równieŜ powinien dobrze funkcjonować system zarządzania lub kontroli jakości oraz system BHP.


94

własnych środków trwałych w wysokości nie mniejszej niŜ 150.000 jednostek bazowych (minimalnych miesięcznych wynagrodzeń – od marca 2006 r. 31000 BYR), jak równieŜ wykonania w ciągu poprzednich trzech lat robót, których łączny koszt wynosi co najmniej 300.000 jednostek bazowych, w tym zakres robót wykonanych siłami własnymi powinien wynosić co najmniej 60 %. Strona ubiegająca się o licencję powinna równieŜ udowodnić poprzednie doświadczenie z budownictwa obiektów w charakterze wykonawcy naczelnego, poprzez okazanie dokumentów o oddaniu do eksploatacji co najmniej dwóch obiektów w ciągu poprzednich trzech lat, przy czym koszt kaŜdego z nich powinien być nie mniejszy niŜ 75.000 jednostek bazowych. 2) Zarządzanie projektowaniem z udziałem podwykonawcy (pełnienie funkcji naczelnego projektanta). O licencję naczelnego projektanta wystąpić naleŜy w przypadku, gdy koszt budowy wynosi co najmniej 10.000 jednostek bazowych, a wnioskodawca posiada własne środki trwałe w wysokości nie mniejszej niŜ 10.000 jednostek bazowych, jak równieŜ wykonywał w ciągu poprzednich pięciu lat prace projektowe, których ogólny koszt wynosi co najmniej 20.000 jednostek bazowych. Strona ubiegająca się o licencję powinna równieŜ udowodnić poprzednie doświadczenie pełnienia funkcji naczelnego projektanta w odniesieniu do co najmniej dwóch obiektów oddanych do eksploatacji w ciągu poprzednich pięciu lat, przy czym koszt robót projektowych kaŜdego z nich powinien być nie mniejszy niŜ 5.000 jednostek bazowych69. W odniesieniu do specjalistów kierujących wykonaniem robót w dziedzinie budownictwa i/lub podlegających obowiązkowej atestacji, konieczne jest udokumentowanie znajomości języka rosyjskiego. W celu potwierdzenia staŜu pracy, doświadczeń zawodowych oraz wykształcenia w dziedzinie budownictwa, do organu licencjonującego składa się kopie dyplomów, certyfikatów kwalifikacyjnych, jak równieŜ dokumentów, potwierdzających odbycie atestacji na terenie Republiki Białoruś. Dokumenty w języku obcym muszą być przetłumaczone na język rosyjski oraz poświadczone notarialnie70.

69 W praktyce największym problemem nierezydentów ubiegających się o licencje w budownictwie jest uzyskanie numeru ewidencji podatkowej na Białorusi, będące niezbędnym warunkiem uzyskania licencji. PoniewaŜ rejestracja podatkowa zagranicznej organizacji jest często niemoŜliwa, dlatego jednym z rozwiązań moŜe być utworzenie przez spółkę zagraniczną swego przedstawicielstwa na terenie Białorusi. 70 W przypadku ubiegania się o realizację duŜych projektów budowlanych na terenie Białorusi, podmiot zagraniczny powinien wykazać się odpowiednim doświadczeniem w tej dziedzinie zdobytym terenie Białorusi. Dokumenty potwierdzające takie doświadczenie naleŜy złoŜyć do organu licencjonującego.


95

Zakładanie spółek z kapitałem zagranicznym Ramy prawne Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi zakładanie i funkcjonowanie przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym są: • Kodeks Cywilny; • Dekret Prezydenta Nr 11 z 16 marca 1999 roku O państwowej rejestracji i likwidacji

podmiotów gospodarczych wraz ze zmianami z 10 kwietnia 2006 r.; • Dekret Prezydenta RB z 16 listopada 2000 roku O zmianach i uzupełnieniach dekretu

Prezydenta Nr 11 z 16 marca 1999 i niektórych zagadnieniach państwowej rejestracji poszczególnych podmiotów prawnych;

• Postanowienia Ministerstwa Spraw Zagranicznych RB Nr 174 z 19 grudnia 2000 roku (z późniejszymi zmianami) O doskonaleniu pracy w państwowej rejestracji przedsiębiorstw z udziałem zagranicznych inwestorów;

• Ustawa o inwestycjach z 22 czerwca 2001 roku, tzw. Kodeks Inwestycyjny, zatwierdzony przez Parlament 8 czerwca 2001 roku.

Spółki z udziałem kapitału zagranicznego mogą być tworzone w formie: • spółki akcyjnej (otwartej i zamkniętej), • spółki z ograniczona odpowiedzialnością, • spółki z rozszerzoną odpowiedzialnością, • prywatnego unitarnego przedsiębiorstwa zagranicznego71.

Kapitał załoŜycielski Inwestorami mogą być państwa obce, organizacje międzynarodowe, zagraniczne osoby prawne i fizyczne72. Inwestorem zagranicznym jest zagraniczna osoba prawna lub fizyczna, która zakupi udziały lub akcje, stanowiące nie mniej niŜ 30 % wartości funduszu

71

Prywatne unitarne przedsiębiorstwo zagraniczne jest podmiotem prawnym, w którym jedynym właścicielem i udziałowcem jest zagraniczna osoba fizyczna wnosząca do firmy swój majątek. Warunkiem utworzenia prywatnego unitarnego przedsiębiorstwa zagranicznego jest wniesienie do firmy w formie pienięŜnej lub rzeczowej majątku o wartości nie niŜszej niŜ 20 tys. USD. Istnieje moŜliwość wniesienia technologii jako części składowej inwestycji. Technologie te podlegają wycenie i nie mogą stanowić 100% wartości inwestycji. Zagraniczna osoba fizyczna zobowiązana jest utworzyć nowe przedsiębiorstwo lub przejąć firmę białoruską na warunkach wyłączności praw wynikających z artykułu 77-79 Kodeksu Inwestycyjnego RB. Zasady tworzenia przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego określa Kodeks Inwestycyjny i inne przepisy RB. 72

W przypadku podmiotów pochodzących z WNP do czerwca 2001 roku obowiązywały odrębne zasady inwestowania, określone dekretem Prezydenta Republiki Białoruś Nr 13 z 5.08.1995: O zasadach prawnych inwestycji zagranicznych podmiotów z państw członkowskich Wspólnoty Niepodległych Państw. Z chwilą uchwalenia Kodeksu Inwestycyjnego ww. dekret przestał obowiązywać.


96

załoŜycielskiego73. Minimalna wartość zaangaŜowania inwestora zagranicznego wynosi 20 tys. USD. Kapitał załoŜycielski moŜe być wniesiony w postaci jednorazowego aportu lub w ratach (50 % w pierwszym roku i pozostała część przed upływem dwóch lat od dnia rejestracji spółki). Inwestorzy zagraniczni mogą tworzyć spółki z dowolnym udziałem kapitału zagranicznego i w dowolnych formach prawno-organizacyjnych, a takŜe filie i przedstawicielstwa przedsiębiorstw zagranicznych74. Jeśli załoŜyciele zagranicznego przedsiębiorstwa wnoszą kapitał załoŜycielski wyłącznie w formie pienięŜnej, powinni przed złoŜeniem dokumentów rejestracyjnych otworzyć w banku białoruskim terminowy rachunek walutowy i zasilić go równowartością 25 % procent kapitału załoŜycielskiego. Wymóg ten nie obowiązuje przy zakładaniu przedsiębiorstw mieszanych. Wartość i wiarygodność wkładów rzeczowych (niepienięŜnych) podlega ocenie dokonywanej przez ekspertów, przeprowadzanej w trybie, określonym przez Ministerstwo Finansów Republiki Białoruś (zarządzenie Nr 26 z 10.04.1996). Ekspertyza majątku, wnoszonego przez inwestorów białoruskich, powinna być przeprowadzona przed rejestracją państwową spółki z udziałem zagranicznym. Ekspertyza majątku, wwoŜonego przez inwestora zagranicznego, przeprowadzana jest po dokonaniu państwowej rejestracji spółki z udziałem zagranicznym i dokonaniu formalności celnych dotyczących tego majątku. Ocena przeprowadzana jest w jednostkach pienięŜnych, w jakich ustanowiony został kapitał. Wyniki ekspertyzy potwierdzane są aktem wiarygodności oceny wkładów niepienięŜnych. W przypadku braku aktu ekspertyzy wiarygodności oceny wkładów niepienięŜnych majątek jest traktowany jako nie wniesiony do kapitału zakładowego.

Prawo określa szczegółowo moŜliwości wniesienia przez inwestora wkładu rzeczowego. Wchodząca w jego skład substancja majątkowa moŜe być: • przywieziona z zagranicy, • nabyta na Białorusi za wymienialne waluty, • nabyta na Białorusi za środki pienięŜne w walucie miejscowej pochodzące z:

- zysków generowanych przez przedsiębiorstwo mieszane, utworzone z udziałem tego inwestora zagranicznego bądź

- zysków pochodzących z prowadzonej przez niego na Białorusi działalności handlowej lub

73 W celu określenia osobliwości rejestracji wszystkie handlowe osoby prawne z udziałem zagranicznym rozpatrywane są jako handlowe joint-venture lub zagraniczne handlowe osoby prawne. 74 Działalność spółek z udziałem zagranicznym, jako organizacyjno-prawnej formy przedsiębiorczości, regulowana jest na podstawie ogólnego prawa spółek, obowiązującego na obszarze Republiki Białoruś. Podstawowymi aktami tego prawa w chwili obecnej są Kodeks Cywilny Republiki Białoruś z 7.12.1998, Ustawa Republiki Białoruś „O spółkach akcyjnych, spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach z dodatkową odpowiedzialnością” z 9.12.1992 z późniejszymi zmianami i uzupełnieniami i Ustawa Republiki Białoruś „O spółkach” z 14.12.1990 z późniejszymi zmianami. Specyfika tworzenia i funkcjonowania spółek, w którch udziały posiada kapitał zagraniczny została przedstawiona w Kodeksie Inwestycyjnym z 22.06.2001.


97

- z oficjalnej wymiany zagranicznej waluty dokonanej w białoruskich bankach. Majątek wwoŜony przez udziałowca zagranicznego w celu wniesienia do kapitału zakładowego spółki z udziałem zagranicznym od 1 stycznia 2005 roku nie jest zwolniony z opłaty cła i podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Zakładanie banku z kapitałem zagranicznym Aby otrzymać licencję, zagraniczny bank oprócz standardowych dokumentów powinien posiadać zgodę urzędu nadzorującego w swoim kraju macierzystym. ZałoŜyciel – osoba prawna – przedstawia wypis z rejestru handlowego oraz dowód wypłacalności, a załoŜyciel będący osobą fizyczną, rekomendację potwierdzającą jego niekwestionowaną wypłacalność udzieloną przez co najmniej 2 zagraniczne podmioty prawne lub fizyczne. Państwowa rejestracja banku z kapitałem zagranicznym na terytorium RB odbywa się na podstawie Kodeksu Bankowego (art. 89 - 90). Wielkość kapitału zagranicznego w zakładanym banku jest ustalana na podstawie wyliczeń NBB, zatwierdzanych przez prezydenta Białorusi. Rejestracji dokonuje Narodowy Bank RB. Opłata za wydanie licencji stanowi ekwiwalent 20 tysięcy USD, a za rejestrację przedstawicielstwa – ekwiwalent 10 tysięcy USD. Szczegółowe informacje na ten temat moŜna uzyskać w Departamencie Współpracy Międzynarodowej NBB. Ulgi i przywileje Przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym korzystają z ulg w zakresie operacji eksportowo-importowych, dysponowania wpływami dewizowymi, opodatkowania i ceł. Spółki z udziałem zagranicznym, w których kapitale zakładowym inwestycje zagraniczne wynoszą powyŜej 30 % mają prawo:

a) bez licencji eksportować produkty (prace, usługi) własne, b) bez licencji importować towary (prace, usługi) dla własnej działalności

gospodarczej. Akty prawne Republiki Białoruś gwarantują inwestorom przestrzeganie ich ustawowych praw i interesów i zapewniają brak ingerencji organów państwowych i urzędników w działalność gospodarczą inwestora. Po zapłaceniu podatków inwestor moŜe dysponować uzyskanym dochodem, czyli moŜe go zainwestować, zakupić inne waluty na wewnętrznym rynku walutowym bądź przekazać do dowolnego – innego kraju.


98

Spółki z kapitałem zagranicznym mogą posiadać firmy-córki i spółki zaleŜne oraz tworzyć filie i przedstawicielstwa na terenie Białorusi i poza jej granicami. Filie i przedstawicielstwa spółek z kapitałem zagranicznym nie mają osobowości prawnej75. Rejestracja spółek z kapitałem zagranicznym Podmiot z udziałem zagranicznym uzyskuje osobowość prawną od dnia rejestracji państwowej. Rejestracja państwowa dokonywana jest przez obwodowe komitety wykonawcze w ciągu 20 dni od momentu złoŜenia koniecznych do rejestracji dokumentów. Art. 83 Kodeksu Inwestycyjnego stanowi, Ŝe państwową rejestrację spółek z kapitałem zagranicznym, z wyjątkiem pozabankowych instytucji kredytowo-finansowych, spółek z kapitałem zagranicznym działających w wolnych strefach ekonomicznych i firm ubezpieczeniowych, prowadzi upowaŜniony organ państwowy. Przed przystąpieniem do rejestracji76 naleŜy uzyskać zgodę miejscowych i obwodowych władz (tzw. „ispołkomów”) na lokalizację przedsiębiorstwa na ich terenie oraz uzgodnić nazwę przedsiębiorstwa. Odmowa państwowej rejestracji osoby prawnej z udziałem zagranicznym umotywowana ogólnie „brakiem celowości” jest niedopuszczalna. Z dniem 1 czerwca 2006 roku na podstawie Dekretu Prezydenta RB Nr 6 z dnia 10 kwietnia zmianie uległy dotychczasowe zasady rejestracji i likwidacji podmiotów gospodarczych na terenie Białorusi. Dekret ten likwiduje zbędne procedury biurokratyczne i stwarza lepsze warunki do rozwoju biznesu. Na mocy ww. dekretu organ rejestrujący nie ma prawa Ŝądać innych dokumentów, niŜ określone procedurą rejestracji77. Rejestracja powinna być dokonana w ciągu 20 dni od momentu dostarczenia przez załoŜycieli (udziałowców) podania z dokumentami. Organy rejestracyjne mają obowiązek wydawania razem ze świadectwem rejestracji państwowej pozwolenia na wyrób pieczęci oraz dokumenty, potwierdzające rejestrację w organach skarbowych, statystycznych, organach ubezpieczeń społecznych Ministerstwa Pracy i Ochrony Socjalnej oraz organizacjach dokonujących ubezpieczeń obowiązkowych.

75 Inwestorami zagranicznymi mogą być państwa obce i ich jednostki administracyjno-terytorialne, organizacje międzynarodowe, zagraniczne osoby prawne i fizyczne, jak równieŜ obywatele Republiki Białoruś i osoby nie posiadające obywatelstwa, na stałe mieszkający poza granicami Republiki Białoruś. 76 Od 1 kwietnia 2003 roku rejestracji dokonują obwodowe komitety wykonawcze, ich adresy znajdują się w załączniku nr 2. 77 Patrz. Rejestracja spółek.


99

Takie podejście zakłada realizację zasady „jednego okna” w systemie rejestracji państwowej osób prawnych i indywidualnych przedsiębiorców. Jednocześnie w ramach debiurokratyzacji skrócono termin rejestracji państwowej do dwudziestu dni, bez moŜliwości przedłuŜania tego terminu. Dodatkowo, przy rejestracji państwowej zabrania się pobierania innych opłat, poza opłatą rejestracyjną i opłatą za wydanie legitymacji dla osoby kierującej rejestrowanym podmiotem (komercyjnym lub niekomercyjnym). W ten sposób zniesiono m.in. pobieraną wcześniej opłatę za uzgodnienie nazwy organizacji. Organ rejestrujący ma obowiązek w ciągu 5 dni od podjęcia decyzji pisemnie powiadomić o dokonaniu rejestracji załoŜycieli (udziałowców) spółki, a w ciągu 10 dni powiadomić Państwowy Komitet Podatkowy RB (w celu umieszczenia danej organizacji w Państwowym Rejestrze Osób Prawnych i Przedsiębiorców Indywidualnych RB) oraz Ministerstwo Statystyki i Analiz RB. Organ rejestrujący wydaje organizacji handlowej z kapitałem zagranicznym potwierdzenie dokonania rejestracji i publikuje odpowiednią informację na ten temat w prasie. Rejestracja spółek typu joint-venture Udziałowcami spółki joint-venture mogą być zarówno zagraniczne osoby prawne i fizyczne, jak i białoruskie osoby prawne, które powstały wykorzystując aktywa naleŜące do skarbu państwa. W celu zarejestrowania spółki joint-venture z kapitałem zagranicznym naleŜy złoŜyć następujące dokumenty: • pisemny wniosek załoŜycieli podpisany przez wszystkich załoŜycieli spółki; • poświadczone notarialnie oryginały lub kopie dokumentów załoŜycielskich

w dwóch egzemplarzach; • załoŜyciele będący białoruskimi osobami prawnymi – składają poświadczoną

notarialnie kopię decyzji właściciela lub upełnomocnionego przezeń organu co do utworzenia spółki joint-venture; na podstawie Dekretu Prezydenta RB Nr 6 z dnia 10 kwietnia 2006 r. zarejestrowana na Białorusi osoba prawna, która jest załoŜycielem innej organizacji, jest zwolniona z obowiązku przedstawiania organom rejestracyjnym notarialnie potwierdzonej kopii dokumentów załoŜycielskich i świadectwa rejestracji państwowej.

• załoŜyciele będący białoruskimi osobami fizycznymi – składają kopię legitymacji ubezpieczeniowej, poświadczonej w ostatnim miejscu pracy lub kopię legitymacji emeryta potwierdzoną przez instytucję ubezpieczenia społecznego w miejscu zamieszkania, bądź zaświadczenie z urzędu zatrudnienia;

• załoŜyciele będący zagranicznymi osobami prawnymi – składają uwierzytelniony wypis (sporządzony nie wcześniej niŜ rok przed złoŜeniem) z rejestru handlowego państwa, w którym mają siedzibę z notarialnie poświadczonym tłumaczeniem na język białoruski lub rosyjski;


100

• załoŜyciele będący zagranicznymi osobami fizycznymi – składają kserokopię paszportu z poświadczonym notarialnie tłumaczeniem na język białoruski lub rosyjski;

• dokumenty, potwierdzające utworzenie funduszu załoŜycielskiego; • dokument, potwierdzający zgodę lokalnych władz na rejestrację spółki na danym

terytorium; • dowód uiszczenia opłaty rejestracyjnej.

Unitarna spółka państwowa RB w celu udziału w joint-venture musi uzyskać zgodę ministerstwa, komitetu państwowego lub innego organu państwowego, w kompetencjach którego leŜy taka zgoda. W przypadku gdy spółka państwowa w postaci wkładu do kapitału załoŜycielskiego joint-venture planuje wnieść budynki, obiekty budowlane lub nieukończone budowle, to w tym celu naleŜy uzyskać zgodę departamentu zarządzającego majątkiem państwowym w Ministerstwie Finansów Republiki Białoruś (w przypadku własności szczebla centralnego) lub odpowiedniego organu władz lokalnych (w przypadku własności komunalnej)78. Jeśli wartość majątku, wnoszonego przez unitarną spółkę państwową do kapitału zakładowego joint-venture przewyŜsza 10.000 ustanowionych w Republice Białoruś kwot bazowych, konieczne jest otrzymanie zezwolenia Prezydenta Republiki Białoruś (w przypadku własności szczebla centralnego) lub odpowiedniego organu władz lokalnych (w przypadku własności komunalnej)79. Mając do czynienia ze spółką państwową jako udziałowcem joint-venture, naleŜy mieć na uwadze moŜliwość jej sprywatyzowania. Nie ustanowiono jednak Ŝadnych ograniczeń prawnych co do udziału w joint-venture spółek państwowych w związku z procesem ich prywatyzacji80. Wkład w formie rzeczowej dokonywany przez inwestora zagranicznego powinien pochodzić z obcego państwa lub być nabyty w Republice Białoruś za swobodnie wymienialną walutę obcą lub krajową, jeśli źródłem jej uzyskania jest zysk inwestora. Wkłady w formie rzeczowej oceniane są według stanu na dzień ich wprowadzenia do bilansu osoby prawnej realizującej inwestycje zagraniczne.

78

Udziałowcami joint-venture ze strony białoruskiej mogą być nie tylko osoby prawne, ale i fizyczne. NaleŜy podkreślić, iŜ według prawa Republiki Białoruś jest niedopuszczalne zajmowanie się działalnością gospodarczą (w tym równieŜ w postaci udziału w joint-venture) osób będących na stanowiskach rządowych, w komitetach wykonawczych miejscowych rad narodowych w charakterze deputowanych, zatrudnionych w prokuraturze, sądach, kierowników, ich zastępców i głównych specjalistów przedsiębiorstw państwowych, zakładów i organizacji. 79 Z dniem 1 marca na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów RB z dnia 11.02.2006 r. stawka bazowa wynosi 31 tys. BYR (poprzednio 29 tys. BYR). 80

Szczegółowe informacje na temat udziału w joint-venture białoruskich osób prawnych i fizycznych moŜna znaleźć na stronach internetowych Polsko-Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej http://bialorus.chamber.pl/


101

Rejestracja spółek ze 100 % udziałem kapitału zagranicznego W celu zarejestrowania spółki zagranicznej (100 % kapitału zagranicznego) naleŜy złoŜyć następujące dokumenty: • pisemny wniosek załoŜycieli podpisany przez wszystkich załoŜycieli spółki; • poświadczone notarialnie oryginały lub kopie dokumentów załoŜycielskich w

dwóch egzemplarzach; na podstawie Dekretu Prezydenta RB Nr 6 z dnia 10 kwietnia 2006 r. zarejestrowana na Białorusi osoba prawna, która jest załoŜycielem innej organizacji, jest zwolniona z obowiązku przedstawiania organom rejestracyjnym notarialnie potwierdzonej kopii dokumentów załoŜycielskich i świadectwa rejestracji państwowej;

• załoŜyciele będący zagranicznymi osobami prawnymi – składają uwierzytelniony wypis (sporządzony nie wcześniej niŜ rok przed złoŜeniem) z rejestru handlowego państwa, w którym mają siedzibę z tłumaczeniem na język białoruski lub rosyjski poświadczonym notarialnie;

• załoŜyciele będący zagranicznymi osobami fizycznymi – składają kserokopię paszportu z poświadczonym notarialnie tłumaczeniem na język białoruski lub rosyjski;

• dokumenty, potwierdzające utworzenie funduszu załoŜycielskiego; • dokument, potwierdzający zgodę lokalnych władz na rejestrację spółki na danym

terytorium; • dowód uiszczenia opłaty rejestracyjnej.

Wkłady rzeczowe udziałowców spółki z udziałem zagranicznym podlegają ekspertyzie potwierdzającej dokonanie ich wyceny w trybie określonym przez Ministerstwo Finansów Republiki Białoruś81. Ekspertyza majątku, wnoszonego przez inwestorów białoruskich, powinna być przeprowadzona przed rejestracją państwową spółki z udziałem zagranicznym. Odpowiedzialność udziałowców wynikająca z obowiązków joint-venture i spółek ze 100 % udziałem kapitału zagranicznego

Odpowiedzialność udziałowców wynikająca z obowiązków osoby prawnej z udziałem zagranicznym określana jest przede wszystkim przez formę organizacyjno-prawną, w jakiej ją utworzono (np. spółka z ograniczona odpowiedzialnością, spółka akcyjna itd.). Kodeks Cywilny Republiki Białoruś z 07.12.1998 określa w jakich wypadkach nałoŜenie odpowiedzialności nie zaleŜy od formy organizacyjno-prawnej osoby prawnej z udziałem zagranicznym: jeśli upadłość finansowa (bankructwo) spółki spowodowana jest przez udziałowców, właścicieli majątku spółki lub inne osoby, które mają prawo wydawać wiąŜące polecenia wobec tej spółki lub w innej formie mają 81 Zarządzenie Ministerstwa Finansów RB Nr 26 z 10 kwietnia 1996


102

moŜliwość określania jej działania. Na takie osoby, w przypadku niewystarczającej ilości majątku spółki, moŜe zostać nałoŜona subsydiarna odpowiedzialność wynikającą z jej obowiązków. Inne obowiązki zagranicznych podmiotów gospodarczych związane z prowadzeniem operacji handlowych Na podstawie dekretu Prezydenta Republiki Białoruś Nr 7 z 4 stycznia 2000 roku O usprawnieniu trybu dokonywania i nadzoru zagranicznych operacji handlowych zagraniczny podmiot gospodarczy powinien zabezpieczyć: a) wpływ na swój rachunek walutowy środków pienięŜnych z tytułu eksportu

towarów (prac, usług) nie później niŜ 90 dni kalendarzowych od dnia wysyłki towarów, wykonania prac, świadczenia usług, a w przypadku eksportu na podstawie umów komisu towarów (prac, usług) wytworzonych przez rezydentów Republiki Białoruś – nie później niŜ 180 dni kalendarzowych;

b) wykonanie prac, świadczenie usług związanych z importem nie później niŜ 90 dni kalendarzowych od dnia dokonania płatności za wykonanie prac, świadczenie usług;

c) wpływ towarów z importu nie później niŜ 60 dni kalendarzowych od dnia dokonania płatności za towary;

d) w przypadku rozliczeń barterowych – wpływ towarów, wykonanie prac nie później niŜ 60 dni kalendarzowych od dnia kaŜdej wysyłki eksportowej.

W określonych warunkach, Ministerstwo Handlu Republiki Białoruś moŜe wydłuŜyć ten termin. W takim przypadku podmiot gospodarczy otrzymuje pozwolenie Ministerstwa Handlu. Opłata rejestracyjna Za rejestrację spółki z kapitałem zagranicznym pobiera się równowartość 60 EUR, a za rejestrację zmian i uzupełnień w dokumentach załoŜycielskich, równowartość 15 EUR. Opłata za rejestrację drugiej i kolejnych organizacji zakładanych przez te same osoby (z wyjątkiem przedsiębiorstw produkcyjnych) wzrasta o 20 %. Nie pobiera się opłaty za rejestrację m.in. otwartych spółek akcyjnych powstających w wyniku prywatyzacji własności państwowej ani za rejestrację zmian wnoszonych do dokumentów załoŜycielskich w następstwie zmiany prawodawstwa. Opłata za wydanie duplikatu świadectwa rejestracyjnego w przypadku utraty oryginału, wynosi 50 % stawki pobieranej przy rejestracji. Przy odmowie zarejestrowania firmy, lub zmian w jej dokumentach załoŜycielskich – zwracane jest 50 % zapłaconej kwoty. Opłata za zarejestrowanie przedstawicielstwa zagranicznej firmy na okres 3 lat wynosi 2000 USD, a za przedłuŜenie rejestracji na następne 3 lata – 1000 USD.


103

Opłaty rejestracyjne wpływają na konto urzędu podatkowego właściwego dla siedziby rejestrowanego podmiotu gospodarczego i przekazywane są do budŜetu państwa. Wysokość opłaty ustala się w rublach białoruskich po oficjalnym kursie Narodowego Banku Republiki Białoruś, obowiązującym w pierwszym dniu miesiąca, w którym składane są dokumenty. Przedstawicielstwa spółek zagranicznych82 Przedstawicielstwo zagranicznej handlowej osoby prawnej moŜe być otwarte w celu:

• skutecznego wsparcia realizacji umów międzynarodowych Republiki Białoruś, dotyczących współpracy w dziedzinach handlu, gospodarki, finansów, nauki i techniki, transportu, jak równieŜ wyszukiwania moŜliwości rozwijania róŜnych form współpracy, tworzenia oraz rozbudowy baz danych w tych dziedzinach;

• badania rynków towarowych Republiki Białoruś; • rozpoznania moŜliwości prowadzenia działalności inwestycyjnej na terytorium

Republiki Białoruś; • tworzenia zagranicznych i wspólnych przedsiębiorstw; • wsparcia rozwoju międzypaństwowych kontaktów handlowo-gospodarczych; • reprezentacji i ochrony interesów firmy-matki; • sprzedaŜy biletów i rezerwacji miejsc w przypadku firm sektora transportu

lotniczego, kolejowego, samochodowego oraz morskiego; • wykonywania innych rodzajów działalności nie zakazanych przedstawicielstwom

przez ustawodawstwo Republiki Białoruś. Przedstawicielstwa organizacji niehandlowych mogą być otwarte w celu:

• socjalnej pomocy i ochrony obywateli, włącznie z polepszeniem sytuacji materialnej osób źle sytuowanych, socjalną rehabilitacją bezrobotnych, inwalidów i innych osób, które poprzez swoje fizyczne lub intelektualne cechy albo inne okoliczności nie są w stanie samodzielnie korzystać ze swoich praw i interesów prawnych;

• przygotowanie ludności do przezwycięŜania skutków klęsk Ŝywiołowych, ekologicznych, przemysłowych lub innych katastrof, jak równieŜ likwidowania skutków nieszczęśliwych wypadków;

• okazywania pomocy poszkodowanym w wyniku klęsk Ŝywiołowych, ekologicznych, przemysłowych lub innych katastrof, konfliktów społecznych, etnicznych, religijnych, a takŜe ofiarom represji, uciekinierom i osobom zmuszonym do przesiedlenia;

82

Na podstawie materiałów Firmy Prawniczej „Własowa i Partnerzy”, www.vlasovaandpartners.by


104

• współpracy w umacnianiu pokoju, przyjaźni i zgody pomiędzy narodami, likwidowania skutków konfliktów społecznych, etnicznych i religijnych;

• współpracy przy umacnianiu pozycji rodziny w społeczeństwie; • współpracy w ochronie macierzyństwa, dzieciństwa i ojcostwa; • współpracy w sferze kształcenia, nauki, kultury, sztuki i duchowego rozwoju osoby; • współpracy w sferze profilaktyki i ochrony zdrowia obywateli, jak równieŜ

propagowania zdrowego trybu Ŝycia, polepszania moralno-psychologicznego stanu obywateli;

• współpracy w sferze kultury fizycznej i sportu masowego; • ochrony przyrody i ochrony zwierząt; • ochrony i właściwego utrzymania budynków, innych obiektów i obszarów,

mających znaczenie historyczne, kulturalne, kultowe lub przyrodnicze oraz miejsc pochówku;

• w innych społecznie uŜytecznych celach. Wydanie pozwolenia na otwarcie przedstawicielstwa „w innych społecznie uŜytecznych celach” dokonywane jest przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych na mocy uzgodnień z zainteresowanymi organami państwowymi. Zezwolenie na otwarcie przedstawicielstwa Spółki zagraniczne, zainteresowane posiadaniem na terytorium Białorusi swojego przedstawicielstwa83, winny uzyskać zezwolenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych, które jest organem upowaŜnionym do rejestracji. Przedstawicielstwa są otwierane na czas określony, nie dłuŜszy niŜ trzy lata. Ten okres moŜe być przedłuŜony na wniosek przedstawicielstwa w przypadku, gdy cel, w jakim zostało ono otwarte nie został do końca zrealizowany i przedłuŜenie jest niezbędne. Wniosek naleŜy przedłoŜyć nie później niŜ 1 miesiąc przed upływem terminu waŜności zezwolenia. Opłata za zezwolenie na otwarcie przedstawicielstwa przez firmy zagraniczne wynosi 2000 USD lub 1000 USD w przypadku firm-rezydentów państw WNP. Opłata za wydanie zezwolenia na przedłuŜenie działalności przedstawicielstwa wynosi 1000 USD (firmy zagraniczne) lub 500 USD (firmy z państw WNP). W ciągu 10 dni od dnia wydania zezwolenia przedstawicielstwo ma obowiązek zarejestrować się w lokalnej Inspekcji Podatkowej i w innych instytucjach. Zezwolenie na otwarcie przedstawicielstwa traci waŜność jeśli w ciągu sześciu miesięcy firma zagraniczna z niego nie skorzystała.

83 Regulamin O zasadach otwierania i działalności na terytorium Republiki Białoruś przedstawicielstw organizacji zagranicznych zatwierdzony Uchwałą Rady Ministrów RB Nr 929 z 22.07.1997 w redakcji postanowienia RM RB Nr 325 z 12 marca 2001 roku.


105

Rejestracja przedstawicielstwa Wniosek o rejestrację naleŜy złoŜyć w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. We wniosku naleŜy uzasadnić w jakim celu powołuje się przedstawicielstwo i podać zakres jego przyszłej działalności. Do wniosku naleŜy dołączyć: a) poświadczone notarialnie kopie dokumentów załoŜycielskich; b) uwierzytelniony wyciąg z rejestru handlowego lub certyfikat rejestracji firmy; c) decyzję kierownictwa firmy o otwarciu przedstawicielstwa na obszarze RB; d) upowaŜnienie dla szefa przedstawicielstwa; e) pismo rekomendacyjne z banku, z usług którego korzysta przedstawicielstwo; f) upowaŜnienie dla przedstawiciela do dokonywania czynności związanych z

otwarciem przedstawicielstwa; g) regulamin przedstawicielstwa; h) kopię umowy najmu pomieszczenia na biuro. Wszystkie ww. dokumenty musza być przetłumaczone na jeden z państwowych języków (białoruski lub rosyjski), a tłumaczenie powinno być poświadczone notarialnie lub przez placówkę dyplomatyczną RB za granicą. W przypadku, gdy otwarcie przedstawicielstwa za granicą wymaga szczególnego zezwolenia w państwie, w którym spółka macierzysta ma swoją siedzibę, naleŜy przedłoŜyć kopię takiego zezwolenia zalegalizowaną zgodnie z przepisami. Działalność przedstawicielstwa Przedstawicielstwo uwaŜa się za otwarte i moŜe przystąpić do prowadzenia swojej działalności na terytorium Republiki Białoruś z chwilą otrzymania zezwolenia na jego otwarcie. W ciągu 10 dni, licząc od dnia wydania zezwolenia, przedstawicielstwo obowiązane jest przedłoŜyć we właściwej terytorialnie inspekcji Ministerstwa ds. Podatków dokumenty konieczne do rejestracji podatkowej, jak równieŜ zarejestrować się jako płatnik obowiązkowych opłat ubezpieczeniowych i innych płatności do Funduszu ochrony socjalnej w rejonowym (miejskim) oddziale Funduszu zgodnie z lokalizacją siedziby przedstawicielstwa. Przedstawicielstwo nie posiada osobowości prawnej, natomiast w imieniu i na zlecenie reprezentowanej firmy zagranicznej ma prawo dokonywać czynności prawnych, w tym takŜe zawierać transakcje, nabywać prawa majątkowe i niemajątkowe, zaciągać zobowiązania, a takŜe występować w roli powoda


106

i pozwanego przed sądem. Zakres pełnomocnictw przedstawicielstwa ustala firma zagraniczna która je otworzyła84. Działalność przedstawicielstw prowadzona w celach społecznie uŜytecznych powinna być realizowana na podstawie programów i projektów, odpowiadających priorytetowym kierunkom działalności organizacji, zatwierdzonych przez wyŜszy organ kierowniczy. Przyznawanie przez przedstawicielstwa organizacji zagranicznych grantów (zasobów finansowych, materialnych i innych, przyznawanych na podstawie konkursu) poza realizowanymi programami i projektami jest zabronione85. Firma-matka ma prawo przekazywać utworzonemu na terenie Białorusi przedstawicielstwu majątek oraz środki materialne, niezbędne do prowadzenia przez nie działalności. Przy wwozie dokonywana jest tymczasowa odprawa celna, a przedstawicielstwo jest zobowiązane do wywiezienia tych środków. Tymczasowy wwóz środków transportu przez nierezydentów i majątku przez przedstawicielstwa zwolnione są z opłat celnych pod warunkiem, Ŝe przeznaczone są do uŜytku własnego86. W przypadku wwozu majątku w innych celach stosuje się częściowe zwolnienie od opłaty celnej87, natomiast opłata za załatwienie formalności celnych w wysokości 0,15 % wartości celnej wwoŜonego majątku jest obowiązkowa. Majątek i środki pienięŜne przedstawicielstwo moŜe nabywać równieŜ na terytorium RB. NiezaleŜnie od sposobu nabycia są one własnością firmy-matki. Przedstawicielstwo moŜe zakładać w bankach rachunki (rublowe i walutowe). Bez zezwolenia Banku Narodowego RB przedstawicielstwo moŜe pobierać z rachunku walutowego gotówkę do wysokości 50 tys. USD w ciągu roku. Środki ulokowane na rachunkach walutowych przedstawicielstwa, mogą być przekazywane za granicę i sprzedawane za ruble przez upowaŜniony bank RB na międzybankowej giełdzie walutowej. 84 Działalność wymagająca specjalnego pozwolenia (licencji) moŜe być przez przedstawicielstwo wykonywana wyłącznie pod warunkiem, Ŝe firma, która przedstawicielstwo otworzyło uzyskała wymagane pozwolenie (licencję) w trybie przewidzianym przepisami. Wraz z zatwierdzeniem nowej redakcji Regulaminu znacznie skomplikował się tryb tworzenia i działalności przedstawicielstw zagranicznych firm niehandlowych, jak równieŜ przedstawicielstw osób prawnych, realizujących w RB m.in. działalność charytatywną i inną społecznie uŜyteczną. 85

Zgodnie z cz. 4 pkt. 5.1. Dekretu Prezydenta Republiki Białoruś Nr 4 z 12 marca 2001 r. O niektórych środkach w celu wprowadzenia trybu uzyskania i wykorzystania zagranicznej pomocy nieodpłatnej świadczenie nieodpłatnej pomocy przez przedstawicielstwa firm zagranicznych w obszarach zabronionych przez prawo (w tym prowadzenie seminariów i innych działań agitacyjnych wśród ludności) moŜe pociągnąć za sobą zamknięcie takich przedstawicielstw. 86 Nie mogą być uŜywane w celach dochodowych, ani być przekazywane osobom trzecim. 87 3 % miesięcznie liczone od sumy opłat i podatków celnych, które naleŜałoby uiścić, gdyby ten majątek został przywieziony w celach handlowych.


107

Przedstawicielstwo, dla prowadzenia swojej działalności, ma prawo zatrudniać obywateli białoruskich oraz obcokrajowców88. Stosunki pracownicze są regulowane na podstawie dokumentów załoŜycielskich, aktów wewnętrznych oraz umów o pracę. Przedstawicielstwa prowadzące działalność gospodarczą i uzyskujące dochody są opodatkowane, ale nie korzystają z ulg przewidzianych dla przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym. Zaprzestanie działalności przedstawicielstwa następuje w następujących przypadkach: a) likwidacji firmy zagranicznej (matki); b) wygaśnięcia kontraktu międzynarodowego, który był podstawą do otwarcia

przedstawicielstwa (jeśli tak przewidziano w kontrakcie); c) decyzji firmy - matki, która otworzyła przedstawicielstwo; d) na podstawie orzeczenia sądu w przypadku naruszenia przepisów prawnych

ustawodawstwa Republiki Białoruś; e) decyzji Ministerstwa Spraw Zagranicznych RB spowodowanej naruszeniem

zasad działalności określonych w Regulaminie89. Zmiany w opodatkowaniu podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego i przedstawicielstw zagranicznych w Republice Białoruś Zmiany w opodatkowaniu podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego i przedstawicielstw zagranicznych wprowadzone zostały Postanowieniami Ministerstwa Podatków i Opłat Republiki Białoruś Nr 86 z 17 września 2003 roku i Nr 92 z 14 października 2003 roku. Postanowienia zatwierdzają trzy Instrukcje90: 1) o szczególnych zasadach naliczania i opłaty podatku od zysku przez zagraniczne

osoby prawne realizujące działalność na terytorium Republiki Białoruś w formie stałego przedstawicielstwa;

2) o trybie naliczania i opłaty podatku dochodowego przez zagraniczne osoby prawne, nie realizujące działalności na terytorium Republiki Białoruś w formie stałego przedstawicielstwa;

3) o szczególnych zasadach naliczania i opłaty podatku od zysku przez komercyjne organizacje z inwestycjami zagranicznymi.

88 Liczba zatrudnionych obcokrajowców nie moŜe przekroczyć liczby wymienionej w zezwoleniu na otwarcie przedstawicielstwa. 89 Regulamin O zasadach otwierania i działalności na terytorium Republiki Białoruś przedstawicielstw podmiotów zagranicznych, zatwierdzony uchwałą Rady Ministrów Republiki Białoruś Nr 929 z dnia 22.07.1997 r., w redakcji postanowienia Rady Ministrów Republiki Białoruś Nr 325 z 12.03.2001 r. 90 Szczegółowe i aktualne informacje dotyczące trybu wyliczania i opłaty podatków przez zagraniczne osoby prawne i przedstawicielstwa, dotyczące udziału w j.v osób prawnych i fizycznych z RB moŜna znaleźć na stronach internetowych Polsko-Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej http://bialorus.chamber.pl/.


108

Instrukcje szczegółowo określają tryb wyliczania i opłaty podatków przez zagraniczne osoby prawne, prowadzące działalność gospodarczą na terytorium Republiki Białoruś poprzez stałe przedstawicielstwo z siedzibą na terytorium Republiki Białoruś. Instrukcje zostały opracowane m.in. w celu uporządkowania opodatkowania dochodów, mających tzw. pasywny charakter, to jest nie związanych z realizacją działalności przez zagraniczne osoby prawne w Republice Białoruś poprzez stałe przedstawicielstwo (w celach podatkowych). Uwagę poświęcono zwłaszcza szczegółowemu opisowi przedmiotów opodatkowania. NaleŜy przyznać, Ŝe Ŝaden z istniejących wcześniej aktów normatywnych w tej dziedzinie nie zawierał takiego pełnego wykazu. Obecne instrukcje bardziej szczegółowo określają warunki i tryb udzielania organizacjom komercyjnym z udziałem inwestycji zagranicznych ulg z tytułu podatku od zysku (przewidzianych w obowiązującym ustawodawstwie). Nowelizacja tych instrukcji polega na dokładnym określeniu trybu pomniejszania zysku bilansowego komercyjnych organizacji z udziałem inwestorów zagranicznych o sumę odpisów na fundusz rezerwowy (ubezpieczeniowy) w wysokości ustalonej w dokumentach załoŜycielskich (zgodnie z ustawodawstwem wskazane odliczenia nie mogą przewyŜszać 25 % faktycznie wniesionego kapitału zakładowego). Rachunki bankowe 91 Rodzaje rachunków Podmioty gospodarcze będące osobami prawnymi i fizycznymi mają swobodę wyboru banku prowadzącego ich rachunki. Mogą otworzyć jeden rachunek bieŜący w oficjalnej jednostce pienięŜnej RB, jeden w walucie obcej oraz inne rachunki w trybie przewidzianym w regulaminie NBB. Otwarcie kilku rachunków bieŜących w walucie obcej dopuszczalne jest wyłącznie za zezwoleniem NBB. Rachunek bieŜący (rozliczeniowy) dla podmiotów gospodarczych otwierany jest w celu prowadzenia operacji w formie gotówkowej i bezgotówkowej, wynikających z ich statutowej działalności oraz dla osób fizycznych do prowadzenia rozliczeń wynikających ze stosunków cywilno-prawnych. Kontokurent jest jednolitym bieŜącym rachunkiem debetowo-kredytowym, będącym połączeniem rachunku bieŜącego z rachunkiem poŜyczkowym w celu wykorzystania środków własnych i poŜyczkowych podczas realizacji płatności. Kontokurent wykorzystywany jest do prowadzenia operacji w bankach RB. Decyzję o funkcjonowaniu tego rachunku podejmuje kierownictwo banku lub organ upowaŜniony

91

Na podstawie regulaminu NBB O sposobie otwierania przez banki rachunków dla klientów, opracowanego przez PRIORBANK.


109

(komisja kredytowa, zarząd, rada banku). Operacje prowadzone są w ramach istniejącego rachunku bieŜącego (rozliczeniowego) z prawem dopuszczenia salda debetowego, pod warunkiem, Ŝe klient nie jest zadłuŜony z tytułu wcześniej otrzymanych kredytów na działalność bieŜącą. Subkonto w oficjalnej jednostce pienięŜnej (tj. rublach białoruskich) jest otwierane dla przedsiębiorstwa lub przedsiębiorcy w celu akumulacji wpływów pienięŜnych i prowadzenia operacji bezgotówkowych, wynikających z działalności statutowej przedsiębiorstwa. Subkonto moŜe być otworzone równieŜ w innym banku, gdzie przedsiębiorstwo lub przedsiębiorca nie posiada rachunku, a bank który otworzył subkonto, jest zobowiązany w terminie 3 dni poinformować o tym bank prowadzący rachunek klienta. Na wniosek przedsiębiorstwa i za zezwoleniem banku, w którym prowadzony jest rachunek przedsiębiorstwa, subkonto moŜe być otworzone dla wyodrębnionych jednostek strukturalnych, nie sporządzających samodzielnego bilansu. Subkonto w walucie obcej moŜe być otworzone tylko za zezwoleniem NBB, o ile ustawodawstwo RB nie przewiduje inaczej. W przypadku ustalenia nieprawidłowości w funkcjonowaniu subkonta, zwłaszcza braku wpłat środków do budŜetu lub funduszy pozabudŜetowych, bank cofa wydane zezwolenie nie później niŜ następnego dnia (roboczego) po ustaleniu nieprawidłowości. BieŜący rachunek walutowy prowadzony jest w celu księgowania środków pienięŜnych wpływających w walucie obcej, pozostałych po dokonaniu obowiązkowej odsprzedaŜy waluty i w celu prowadzenia operacji rozliczeniowych wynikających ze statutowej działalności podmiotu gospodarczego. Specjalne rachunki walutowe słuŜą do: • przechowywania zagranicznej waluty zakupionej na wewnętrznym rynku

walutowym do momentu jej wykorzystania; rachunek specjalny otwierany jest tylko w tym banku, w którym otwarty jest bieŜący rachunek walutowy klienta, a w przypadku jego braku – moŜe być otwarty za zezwoleniem NBB;

• akumulowania środków w walucie wymienialnej i w rublach rosyjskich w celu spłaty kredytów w walucie obcej udzielonych przez Rząd RB (lub pod rządowe gwarancje) bądź przez zagranicznych kredytodawców;

• innych celów przewidzianych przez ustawodawstwo. Rachunek specjalny otwierany jest na wniosek klienta, po przedstawieniu duplikatu zawiadomienia o nadaniu numeru NIP, na oddzielnym koncie osobowym konta bilansowego, na którym otwierany jest walutowy rachunek bieŜący przedsiębiorstwa gromadzący zwolnione z obowiązkowej odsprzedaŜy środki w walutach obcych.


110

Rachunek na cele charytatywne słuŜy do pozyskiwania, przechowywania i wykorzystywania środków pienięŜnych wpływających w formie pomocy bezzwrotnej lub datków na cele charytatywne. Rachunek moŜe być otwarty w rublach białoruskich oraz w walutach obcych. W przypadku zamknięcia takiego rachunku pozostałe środki przelewane są do placówki bankowej na rachunek ich właściciela lub wydatkowane zgodnie z poleceniem osoby zainteresowanej. Rachunek tymczasowy otwierany jest dla: • przedsiębiorstw w trakcie budowy lub rozruchu do czasu rozpoczęcia ich

funkcjonowania; • organizacji komercyjnych i niekomercyjnych dla akumulacji środków pienięŜnych

w celu utworzenia funduszu zakładowego przez załoŜycieli, udziałowców oraz nierezydentów i osób fizycznych;

• firm zagranicznych w celu utworzenia lub uzupełnienia kapitału załoŜycielskiego niezbędnego do rejestracji.

Na wniosek klienta, po utworzeniu funduszu zakładowego i dokonaniu rejestracji przedsiębiorstwa, rachunek tymczasowy jest zamykany, a otwierany jest rachunek bieŜący. Środki z rachunku tymczasowego przelewane są na rachunek bieŜący lub zwracane, jeśli nie nastąpi utworzenie przedsiębiorstwa. Rachunek korespondencyjny otwierany jest przez jeden bank na zlecenie i koszt innego banku dla operacji przeprowadzanych na podstawie międzybankowego porozumienia korespondencyjnego, dwustronnej umowy lub wymiany pism. Rachunki korespondencyjne banków-rezydentów otwierane są w rublach białoruskich, i w walucie obcej. Bank nie będący rezydentem moŜe otworzyć w banku, który nim jest, rachunek korespondencyjny jeśli posiada licencję generalną NBB. Rachunek depozytowy słuŜy do przechowywania przez przedsiębiorstwa, przedsiębiorców i osoby fizyczne wolnych środków pienięŜnych na warunkach terminowości (na Ŝądanie), odpłatności i zwrotu deponowanej kwoty na podstawie umowy depozytowej. Kart-konto jest rachunkiem otwieranym dla prowadzenia operacji przez przedsiębiorstwo lub przedsiębiorcę za pomocą kart magnetycznych. Rachunek specjalny dla akumulowania środków pienięŜnych obywateli przeznaczony jest do wykorzystania środków zgromadzonych na konkretne cele (np. na budownictwo mieszkaniowe) za pomocą rozliczeń bezgotówkowych. Umowa pozwala na przedterminowe rozwiązanie i zwrot środków pienięŜnych.


111

Otwieranie rachunku bankowego 92 Regulamin o sposobie otwierania przez banki rachunków dla klientów, opracowany przez Narodowy Bank Białorusi 29 grudnia 1998 roku, ustala jednolity sposób otwierania przez banki rachunków bieŜących, kontokurent, subkont, rachunków specjalnych, korespondencyjnych, depozytowych, specjalnych rachunków dla akumulacji środków pienięŜnych obywateli, kont dla osób prawnych, organów władzy państwowej, stowarzyszeń społecznych, nierezydentów, przedsiębiorców indywidualnych i osób fizycznych. W celu otworzenia rachunku przedsiębiorca składa w banku następujące dokumenty: • Wniosek o otwarcie rachunku zawierający niezbędne informacje; nierezydenci

określają we wniosku typ rachunku; • Kopię dokumentu rejestracji (przerejestrowania) przedsiębiorstwa:

- podmioty białoruskie składają kopię decyzji lokalnego organu władzy, Ministerstwa Sprawiedliwości RB, itp.

- nierezydenci składają notarialnie poświadczony i przetłumaczony wypis z rejestru handlowego kraju pochodzenia;

- przedstawicielstwa nierezydentów składają kopię zezwolenia wydanego przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych;

- banki-nierezydenci okazują kopię decyzji o utworzeniu banku i umowę załoŜycielską;

• Dwie kopie statutu, jedną z pieczęcią organu rejestrującego a drugą poświadczoną notarialnie przez instytucję nadrzędną lub przez organ rejestrujący. UpowaŜniony pracownik banku odnotowuje otwarcie rachunku bieŜącego ze wskazaniem jego numeru, daty otwarcia i sposobu funkcjonowania na obu egzemplarzach, po czym egzemplarz z pieczątką organu rejestrującego zwracany jest właścicielowi rachunku, a drugi pozostaje w banku, w aktach klienta. Gospodarstwa rolne przedstawiają notarialnie poświadczoną kopię aktu uŜytkowania gruntu, wydaną przez lokalne organa władzy. Nierezydenci okazują poświadczoną kopię statutu z tłumaczeniem na język białoruski lub rosyjski i upowaŜnienie do reprezentowania interesów nierezydenta;

• Duplikat zawiadomienia o nadaniu NIP93 (waŜny do momentu zamknięcia rachunku) • Kartę wzorów podpisów osób posiadających prawo dysponowania rachunkiem

poświadczoną notarialnie i odcisk pieczęci właściciela rachunku; • Dokumenty o figurowaniu w Państwowym Rejestrze Podatników wymagane są od

organizacji komercyjnych, niekomercyjnych, zrzeszeń tych organizacji i przedsię-biorców indywidualnych;

• Potwierdzenie zgody lokalnych organów władzy na ulokowanie siedziby na danym terenie wymagane jest od wyodrębnionych jednostek strukturalnych przedsiębiorstw.

92

TamŜe 93

Otwarcie kilku rachunków na podstawie jednego duplikatu, otwarcie rachunku na podstawie kopii lub kserokopii duplikatu oraz nanoszenie zmian na dokumencie podczas otwierania rachunku są niedopuszczalne.


112

ZłoŜone przez klienta dokumenty oraz umowa dotycząca obsługi kasowo-rozliczeniowej, zawarta między bankiem i klientem, przechowywane są w aktach, natomiast karta wzorów podpisów i pieczęci znajduje się u upowaŜnionego pracownika banku. O otwarciu rachunku dla klienta bank zawiadamia w terminie jednego dnia inspekcję Państwowego Komitetu Podatkowego, która wydała duplikat potwierdzenia nadania NIP. Prawo pierwszego podpisu na dokumentach kasowo-rozliczeniowych ma kierownik przedsiębiorstwa i osoby przez niego upowaŜnione. Prawa pierwszego podpisu nie moŜe mieć główny księgowy lub inne osoby z prawem drugiego podpisu. Prawo drugiego podpisu mają: główny księgowy i osoby upowaŜnione przez kierownika. Przy otwieraniu rachunków dla gospodarstw rolnych, przedsiębiorstw-nierezydentów i przedsiębiorstw, w których nie są zatrudnione osoby posiadające prawo drugiego podpisu (co jest zastrzeŜone w karcie wzorów podpisów), do banku składana jest karta wzoru pierwszego podpisu właściciela rachunku. Kartę taką przyjmuje się bez obowiązkowego dla innych przedsiębiorstw wzoru pieczęci. W razie czasowego braku pieczęci w nowo powstającym przedsiębiorstwie lub w związku z reorganizacją, zmianą nazwy, zuŜyciem lub utratą – kierownik banku określa sposób sporządzania dokumentów kasowo-rozliczeniowych na okres braku pieczęci i daje właścicielowi rachunku czas, nie dłuŜszy niŜ miesiąc, na wykonanie pieczęci. Karta wzorów podpisów i pieczęci podpisywana jest przez kierownika i głównego księgowego przedsiębiorstwa, które otwiera rachunek. Notarialnie uwierzytelniona karta powinna zawierać potwierdzenie pełnomocnictw osób odpowiedzialnych i autentyczności ich podpisów. W przypadku zmiany choćby jednego podpisu, sporządzana jest nowa karta podpisów wszystkich osób. Notarialne poświadczenie kart wzorów podpisów nie jest wymagane w odniesieniu do podpisów osób posiadających prawo dysponowania rachunkiem oraz organów władzy państwowej: Administracji Prezydenta, Zgromadzenia Narodowego, Komitetu Kontroli Państwowej, Narodowego Banku i Rady Ministrów. W przypadku otwierania rachunków dla nierezydentów, karta wzorów podpisów moŜe być notarialnie poświadczona na terytorium Białorusi lub w ambasadach RB za granicą. W przypadku reorganizacji banku, przedłoŜenie nowych kart wzorów podpisów i pieczęci nie jest wymagane, o ile właściciel rachunku wyrazi pisemną zgodę. Zmiany i zamknięcie rachunku Zmiana rachunku w wyniku reorganizacji przedsiębiorstwa wymaga przedłoŜenia takich samych dokumentów jak otwarcie rachunku. Rachunki przedsiębiorstw zamykane są w następujących przypadkach:


113

• na wniosek właściciela w terminach uzgodnionych z bankiem obsługującym; • gdy w ciągu miesiąca po zmianie osób posiadających prawo dysponowania

rachunkiem nie przedstawiono kopii nowego statutu, świadectwa rejestracji państwowej oraz nowej karty wzorów podpisów i pieczęci;

• na podstawie decyzji właściciela lub organu załoŜycielskiego; • po zakończeniu działalności lub zakończeniu prac komisji likwidacyjnej

w przypadku likwidacji przedsiębiorstwa; • w sytuacji braku środków lub braku zapisów na rachunku w okresie trzech

miesięcy lub – w przypadku kart-kont – jednego roku; pozostałe środki przelewane są na konto organizacji nadrzędnej lub na konto „Rozliczenia z innymi kredytodawcami”;

• odwołania decyzji o rejestracji państwowej przez uprawnione organa; • w innych przewidzianych prawem przypadkach.

Rachunki zamykane są takŜe w przypadku zmiany banku obsługującego w terminach uzgodnionych między bankiem i właścicielem rachunku. Jeśli umowa nie stanowi inaczej, zadłuŜenie z tytułu kredytów nie moŜe być podstawą do odmówienia klientowi prawa przejścia do innego banku. O zamknięciu rachunku bank uprzedza właściciela rachunku pisemnie na 10 dni przed terminem zamknięcia. O zmianach w obsłudze kasowo-rozliczeniowej i o zamknięciu rachunku w ciągu 5 dni roboczych bank informuje właściwą inspekcję Państwowego Komitetu Podatkowego, który wydał duplikat zawiadomienia o nadaniu NIP. Bank ma prawo wstrzymać operacje wychodzące94 na rachunkach podmiotów gospodarczych, które nie przeprowadziły rejestracji w wymaganym terminie: • do czasu przedstawienia przez klienta wszystkich niezbędnych do prowadzenia

rachunku dokumentów i wzoru pieczęci; • w przypadku nieporozumień między osobami posiadającymi prawo pierwszego

podpisu (prezes, dyrektor generalny), na wniosek któregokolwiek z nich, do czasu otrzymania zawiadomienia o uregulowaniu nieporozumień, podpisanego przez obie strony;

• w innych przypadkach przewidzianych ustawodawstwem. Bankructwo i rozwiązanie spółki Podstawą prawną jest ustawa o bankructwie przyjęta w lipcu 2000 roku. Likwidacja osoby prawnej moŜe być dokonana dobrowolnie (zgodnie z decyzją załoŜycieli) lub pod przymusem, na podstawie decyzji sądu w przypadkach przewidzianych w Kodeksie Cywilnym. Są to głównie przypadki, kiedy firma nie jest w stanie wypełniać swoich zobowiązań wobec wierzycieli i zostaje uznana za bankruta. 94 Z wyjątkiem płatności do budŜetu, państwowych funduszy celowych i funduszy pozabudŜetowych.


114

Podstawą likwidacji spółki z kapitałem zagranicznym moŜe być teŜ np. nieprzestrzeganie zasad formowania kapitału zakładowego. Z dniem 1 czerwca 2006 roku procedura likwidacji spółki polega na przedstawieniu organowi rejestracyjnemu95:

• kopii zamieszczonej w prasie (w gazecie Republika) informacji o likwidacji spółki, • przekazaniu pieczęci lub złoŜeniu oświadczenia o ich nie wykonywaniu, lub

kopii ogłoszenia w prasie o ich utracie; • potwierdzenie likwidacji rachunku bankowego lub dokument z organu

podatkowego o jego braku; • oryginał świadectwa państwowej rejestracji spółki lub kopia publikacji w prasie

informującej o jego utracie; • potwierdzenie wydane przez organ podatkowy o rozliczeniu podatkowym; • potwierdzenie rozliczenia z funduszem ochrony socjalnej; • potwierdzenie wydane przez organy celne o niezaleganiu z płatnościami; • zaświadczenie z miejskiego lub rejonowego archiwum o przekazaniu

dokumentacji spółki z okresu działalności, w tym zwłaszcza dokumentacji dotyczącej zatrudnienia i płac pracowników.

Organ rejestrujący ma obowiązek przyjąć dokumentację o likwidacji działalności podmiotu, a następnie w terminie 15 dni dokonać wyrejestrowania w organach skarbowych, statystycznych, organach ubezpieczeń społecznych Ministerstwa Pracy i Ochrony Socjalnej oraz organizacjach dokonujących ubezpieczeń obowiązkowych. Warunki prowadzenia działalności gospodarczej96 Działalność gospodarcza poddana jest z jednej strony państwowej kontroli sprawowanej za pomocą takich środków jak: własność państwowa, przepisy prawne i restrykcje administracyjne, z drugiej zaś podlega prawom działania rynku. Największy wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstw na Białorusi mają: • kontrola cen i płac, polegająca na ustanawianiu pułapów podwyŜek cen i sztywnej

siatki płac; • ograniczenia w zakresie handlu zagranicznego i wymienialności waluty; • szczupłość zasobów finansowych; • problemy związane z rynkiem i popytem (niski popyt na rynku wewnętrznym

oraz niskie kwalifikacje personelu firm); 95 Dekret Prezydenta RB Nr 6 z 10 kwietnia 2006 r. O wprowadzeniu zmian i uzupełnień do Dekretu Prezydenta RB z 16 marca o państwowej rejestracji i likwidacji przedsiębiorstw. 96 W oparciu o materiał Międzynarodowego Funduszu Walutowego IMF Staff Country Report nr 00/153 oraz nr 04/139 (maj 2004 r.).


115

• restrykcje administracyjne, a w szczególności wprowadzany co pewien czas wymóg ponownej rejestracji;

• niestabilne przepisy prawa, niekonsekwentna polityka ekonomiczna, sterowanie gospodarką za pomocą formalnych i nieformalnych zaleceń, w tym dekretów Prezydenta Republiki Białoruś.

Kontrola cen Kontrola cen dotyczy duŜej grupy przedsiębiorstw, zarówno państwowych jak i prywatnych. Regulowane są ceny produktów uznanych za strategiczne (np. nawozy sztuczne, szkło, cement). Podobnie ma się sprawa z cenami towarów waŜnych społecznie (np. pieczywo, wyroby mączne, nabiał, mięso i wódka). Regulowany jest równieŜ sektor mieszkalnictwa i usług komunalnych. Pułapy cenowe określa Rada Ministrów dla kaŜdego sektora. Podniesienie ceny przez firmę powyŜej ustalonego pułapu wymaga wystąpienia do lokalnego komitetu cenowego z dwutygodniowym wyprzedzeniem. Wniosek z reguły przesyłany jest wyŜej – do Komitetu Cen w Ministerstwie Gospodarki, a pozwolenie dostaje się tylko w wyjątkowych wypadkach. Podniesienie cen bez zezwolenia pociąga za sobą grzywnę w wysokości potrójnej róŜnicy pomiędzy uzyskanym w wyniku podwyŜki dochodem oraz tym, który zostałby osiągnięty w przypadku zastosowania poprzedniej ceny, spełniającej powyŜsze formalne wymogi. W celu umoŜliwienia kontroli cen i przepływu towarów oraz naliczania podatków od 1 lipca 2006 roku wprowadzono system kodowy na poszczególne rodzaje produktów. Dotychczas system ten był stosowany tylko w odniesieniu do produkcji eksportowej. Kontrola płac Dotyczy przedsiębiorstw państwowych, które są zobowiązane do stosowania państwowej siatki płac, opartej na wielokrotności najniŜszego wynagrodzenia. Struktura siatki płac jest sztywna, nie ma moŜliwości podniesienia wynagrodzenia dobremu pracownikowi bez równoczesnej jego podwyŜki dla pozostałych. MoŜna to zrobić jedynie poza siatką płac, co automatycznie uszczupla dochody państwa z tytułu podatków. Kontrola handlu zagranicznego Gospodarka Białorusi jest silnie uzaleŜniona od handlu zagranicznego. Wartość eksportu wynosi około 60 %, a wartość importu ponad 70 % wartości PKB. Podmioty gospodarcze prowadzące handel zagraniczny obciąŜone są obowiązkiem odsprzedaŜy 30 % wpływów walutowych.


116

Obecnie białoruskie osoby prawne i przedsiębiorcy indywidualni, zobowiązani są sprzedawać na sesji handlowej Białoruskiej Giełdy Walutowo-Kapitałowej 30 % środków uzyskanych w walucie wymienialnej i rublach rosyjskich w ciągu 5 dni od dnia ich wpływu na rachunek w białoruskich lub zagranicznych bankach, z wyłączeniem środków, które nie podlegają sprzedaŜy. Nie podlega obowiązkowej sprzedaŜy waluta obca: a) otrzymana z eksportu produkcji wyrobów i usług wytwarzanych przez spółki z

udziałem zagranicznym, w których kapitale zakładowym udział inwestorów zagranicznych wynosi powyŜej 30 %;

b) nabyta w ustalonym trybie na wewnętrznym rynku walutowym Republiki Białoruś;

a) wpływająca w postaci wkładu do kapitału zakładowego spółek z udziałem kapitału zagranicznego, w których udział inwestorów zagranicznych wynosi powyŜej 30 %, a takŜe wkładu do kapitału zakładowego banków wnoszonego przez rezydentów Republiki Białoruś;

b) w postaci kredytów, depozytów, zastawów, wkładów, w tym równieŜ z zagranicy; c) w postaci zwrotu podstawowej sumy kredytu (zastaw, depozyt); d) uzyskana na cele charytatywne, a takŜe otrzymana od organizacji

międzynarodowych i państw obcych w trybie okazania pomocy Republice Białoruś, pod warunkiem wykorzystania jej zgodnie z przeznaczeniem;

e) wpływająca na rachunek osób prawnych i przedsiębiorców z tytułu eksportu własnych wyrobów i usług i kierowana przez nich w ciągu pięciu dni do rezydentów Republiki Białoruś, występujących jako poddostawcy tej produkcji w celu określenia zaliczki walutowej;

f) wpływająca na rachunek osób prawnych i przedsiębiorców i naleŜąca się nierezydentom lub rezydentom Republiki Białoruś w przypadkach wypełniania przez tych pierwszych funkcji pośrednictwa wynikającej z umów zlecenia lub komisu.

Kontrola administracyjna PowaŜną przeszkodą w działalności gospodarczej jest rozległa kontrola ze strony aparatu administracyjnego i rozbudowana sprawozdawczość. W ciągu roku przedsiębiorstwo musi złoŜyć co najmniej 22 sprawozdania władzom podatkowym, a takŜe raporty dla urzędów statystycznych. Wizytowane jest teŜ kilka razy w ciągu roku przez róŜne inspekcje. Inną procedurą utrudniającą Ŝycie przedsiębiorców jest stosowany często przez władze wymóg ponownej rejestracji podmiotów gospodarczych. Obecnie taka procedura obejmuje firmy, które zostały zarejestrowane przed 2 sierpnia 2005 roku i mają czas na ponowną rejestrację do 2 sierpnia 2006 r. W przypadku nie poddania się


117

procesowi przerejestrowania się poszczególne podmioty będą likwidowane przez sądy (po wcześniejszym zawiadomieniu przez organ rejestrujący). W trakcie ponownej rejestracji zwracana jest m.in. uwaga na liczbę udziałowców spółki, która w przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i zamkniętych spółek akcyjnych nie moŜe przekroczyć 50. W przeciwnym wypadku przy ponownej rejestracji podmiot musi poddać się likwidacji lub zmienić formę działania np. przekształcić się w otwartą spółkę akcyjną. Prawo „złotej akcji” Dekret Prezydenta RB z dnia 1 marca 2004 roku – O szczególnym prawie (złotej akcji) państwa do uczestnictwa w kierowaniu podmiotami gospodarczymi, który wszedł w Ŝycie 1 czerwca 2004 roku – stanowi, iŜ państwo, kiedy uzna za stosowne moŜe stać się właścicielem złotej akcji kaŜdego przedsiębiorstwa. Prawo państwa do takiej akcji jest niezaleŜne od tego, czy posiada ono w nim swoje udziały, czy teŜ nie. Wystarczy, Ŝe częścią majątku przedsiębiorstwa są obecnie lub były w przeszłości składniki majątku, które stanowiły bądź stanowią własność państwa lub spółdzielni. Administracja państwowa moŜe teŜ postawić na czele firmy swojego przedstawiciela, przejąć jej finanse i podejmować waŜne decyzje. Zgodnie z dekretem państwo złotą akcję moŜe przyznać sobie w przypadkach: • kiedy w firmie naruszane są prawa kolektywu pracowniczego np. gdy pracownicy

nie otrzymują wynagrodzenia przez co najmniej trzy miesiące; • niezadowalającej struktury bilansu przedsiębiorstwa (w okresie sześciu miesięcy); • konieczności obrony praw i wolności obywateli, zagwarantowania obronności i

bezpieczeństwa państwa oraz poszanowania jego interesów ekonomicznych. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości Zgodnie z ustawą O popieraniu małej przedsiębiorczości w Republice Białoruś, począwszy od roku 1997 corocznie opracowywany jest specjalny program wspierania małej przedsiębiorczości. Objęto nim następujące dziedziny, uznane przez państwo za priorytetowe: • prowadzenie działalności innowacyjnej; • stosowanie nowoczesnych technologii; • eksport towarów lub usług; • prowadzenie działalności produkcyjnej lub budowlanej; • przetwarzanie produktów rolnych; • usługi transportowe; • produkcja dóbr konsumpcyjnych z wykorzystaniem miejscowych surowców.


118

W ramach Związku Przedsiębiorców RB działa „Centrum Wspierania Przedsiębiorczości XXI wiek” oraz jego ośrodki regionalne. Funduszem Finansowego Wspierania Przedsiębiorców dysponuje Ministerstwo Przedsiębiorczości i Inwestycji. W oficjalnych źródłach informacji statystycznej podawana jest liczba małych przedsiębiorstw na podstawie przesyłanych przez nie sprawozdań97. Dane dotyczące dynamiki ich powstawania są niepełne z uwagi na kolejne przerejestrowania przedsiębiorstw. Wydaje się jednak, iŜ charakterystyczną cechą małego przedsiębiorstwa jest jego stosunkowa nietrwałość. Ze względu na długotrwały proces likwidacji, trudno ustalić, ile spośród zarejestrowanych małych przedsiębiorstw jest aktywnych. Do nieaktywnych (a zarejestrowanych) moŜna zaliczyć przedsiębiorstwa będące w trakcie likwidacji, nowe, które nie zdąŜyły przystąpić do działania oraz te, które czasowo zawiesiły swoją działalność z powodu trudności (finansowych, ze zbytem produkcji, surowcowych itp.).

97 Według Banku Światowego liczba MŚP na tysiąc mieszkańców: na Białorusi wynosi 2,46, na Ukrainie –

5,w Rosji – 6,w Polsce – 22,w krajach Unii Europejskiej – 45, w Stanach Zjednoczonych – 74,2.


119

VIII. INWESTYCJE ZAGRANICZNE Proces zmian zachodzących w gospodarce Białorusi jest w nieznacznym stopniu kształtowany przez zewnętrzne czynniki ekonomiczne i technologiczne. Niekiedy uwaŜa się, Ŝe przekształcenia systemu społeczno-gospodarczego w tym kraju w duŜej mierze wynikają z jego własnej koncepcji otwierania gospodarki i prowadzenia na tej podstawie zagranicznej polityki ekonomicznej. MoŜna się przy tym zastanawiać, czy taka koncepcja i „strategia otwarcia” rzeczywiście istnieją, czy teŜ moŜe białoruska polityka gospodarcza jest pozbawiona tych elementów, a pewne otwarcie gospodarki, które następuje jest jedynie wynikiem ograniczonej centralnie gry sił ekonomicznych. Napływ inwestycji zagranicznych na Białoruś jest stosunkowo słaby, co wynika w duŜym stopniu z postrzegania gospodarki tego kraju jako mało przewidywalnej. ZastrzeŜenia inwestorów zagranicznych dotyczą m.in. stosowanych metod zarządzania w gospodarce oraz duŜej zmienności przepisów prawnych. Faktyczne zapotrzebowanie na inwestycje zagraniczne, w szczególności na przedsięwzięcia związane z wdraŜaniem nowych technologii, mogące skutkować wprowadzaniem nowoczesnych standardów zarządzania oraz tworzeniem miejsc pracy w sektorach decydujących o konkurencyjności gospodarki, jest bardzo duŜe. Decyzją Rady Ministrów 13 lipca 2000 roku została powołana Rada Koordynacyjna ds. Inwestycji Zagranicznych, która nadzoruje realizację projektów inwestycyjnych i koordynuje prace centralnych i terytorialnych urzędów państwowych w zakresie przyciągania inwestycji zagranicznych. Podstawy prawne inwestycji zagranicznych Podstawowym aktem prawnym dotyczącym działalności inwestycyjnej jest Kodeks Inwestycyjny z 22 czerwca 2001 roku, obowiązujący od 10 października 2001 roku. Drugą grupę aktów prawnych stanowią normy kodeksu cywilnego, prawo pracy, regulacje finansowe, ustawy i rozporządzenia odnoszące się do działalności uczestników współpracy gospodarczej z zagranicą oraz organów administracji państwowej. Zgodnie z ustawodawstwem białoruskim za inwestycje zagraniczne uwaŜa się wkłady inwestorów zagranicznych w postaci środków finansowych i materialnych, w tym takŜe przekazanie praw majątkowych i praw własności intelektualnej, białoruskim podmiotom gospodarczym w celu uzyskania dochodu lub osiągnięcia efektu socjalnego. Akty normatywne gwarantują ochronę inwestycji na terenie Białorusi. Inwestycje zagraniczne na obszarze kraju nie mogą być nacjonalizowane, rekwirowane, konfiskowane, przymusowo odkupywane lub odbierane. Nacjonalizacja bądź

Inwestycje zagraniczne

120

rekwizycja moŜliwe są tylko wtedy, jeśli towarzyszy im terminowa i pełna rekompensata wartości znacjonalizowanego lub zarekwirowanego majątku inwestycyjnego i innych strat, powstałych w wyniku nacjonalizacji lub rekwizycji98. Rekompensata wypłacana jest inwestorowi zagranicznemu w walucie, w jakiej inwestycje były realizowane na samym początku procesu inwestycyjnego. Wielkość rekompensaty moŜe być zaskarŜona przez inwestora zagranicznego do sądu. Kodeks Inwestycyjny nie zezwala na interwencję w stosunku do inwestora zagranicznego ze strony organów państwowych (za wyjątkiem wyodrębnionych organów kontroli) i osób zajmujących stanowiska państwowe oraz władz administracyjno-terytorialnych. Zgodnie z prawem naruszenie praw inwestora moŜe być zaskarŜone do sądu, a powstałe szkody lub straty podlegają rekompensacie. Uprawione organy kontroli państwowej nadzorują zgodność działań inwestora zagranicznego z wymogami prawa. Inwestor zagraniczny zobowiązany jest przedstawić do kontroli niezbędne dokumenty i inne materiały związane ze swoją działalnością. Uprawione organy kontroli mogą podejmować działania tylko w ramach swoich kompetencji. Kopia dokumentu o wynikach kontroli powinna być udostępniona inwestorowi zagranicznemu. Republika Białoruś zawarła z ponad 20 krajami, w tym z Polską, bilateralne umowy o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji, a takŜe umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku. Podstawę dla działalności gospodarczej stanowi równieŜ Konstytucja, która przewiduje równe prawa dla wszystkich podmiotów, gwarantuje ochronę i równe traktowanie wszystkich form własności. Formy inwestowania Ustawodawstwo białoruskie przewiduje następujące formy inwestowania: • utworzenie spółki z udziałem białoruskiej osoby prawnej lub fizycznej; • utworzenie spółki ze 100 % udziałem zagranicznego inwestora; • zakup istniejącego przedsiębiorstwa, budynków, urządzeń produkcyjnych, akcji

i innych papierów wartościowych, • nabycie prawa do uŜytkowania gruntu i innych zasobów naturalnych lub innych

praw własności. 98

Adekwatność rekompensaty oznacza, Ŝe jej wartość powinna być równa faktycznej wartości przymusowo wywłaszczonych inwestycji w momencie bezpośrednio poprzedzającym realizację przymusowego wywłaszczenia lub jego publicznego ogłoszenia w zaleŜności od tego, co zaistniało wcześniej. Rekompensata wypłacana jest z włączeniem odsetek naliczonych zgodnie z kursem odpowiedniej waluty na Londyńskim Rynku Międzybankowym (LIBOR) za okres od dnia przymusowego wywłaszczenia (lub jego publicznego ogłoszenia) do dnia faktycznej wypłaty rekompensaty.


121

Najpopularniejszą formą jest utworzenie spółki joint-venture z partnerem białoruskim, lub spółki ze 100 % udziałem zagranicznej firmy. Udział zagranicznego partnera w kapitale zakładowym nie moŜe być mniejszy niŜ 20 tysięcy USD (w strefach specjalnych 50 tys. USD). Kodeks Inwestycyjny nie zezwala na lokowanie zagranicznych inwestycji w dziedzinach związanych z obronnością i bezpieczeństwem państwa, a takŜe wytwarzaniem m.in.: narkotyków, trucizn, materiałów radioaktywnych, amunicji, środków wybuchowych, alkoholu (z wyjątkiem wina), papierów wartościowych, znaków pienięŜnych i monet oraz znaczków pocztowych. Wyłączone są takŜe przemysł energetyczny, wydobywczy, kolejnictwo i łączność99. Ułatwienia dla inwestorów zagranicznych Inwestorzy zagraniczni: • są zwolnieni z podatku dochodowego przez pierwsze trzy lata, jeśli ich udział

w kapitale zakładowym wynosi co najmniej 30 % i jest nie mniejszy niŜ 20 tys. USD, a ich dochody pochodzą wyłącznie ze sprzedaŜy wytwarzanych przez siebie produktów lub usług;

• płacą 50 % podatku dochodowego w ciągu kolejnych 3 lat, jeśli wytwarzają produkty lub usługi o szczególnym znaczeniu dla kraju (tzw. priorytetowe, których listę ustala Rada Ministrów);

• są zwolnieni z opłat celnych za wwoŜony aport rzeczowy do kapitału załoŜycielskiego spółki (maszyny, sprzęt, urządzenia, surowce i materiały) pod warunkiem, Ŝe wwoŜone towary nie są objęte akcyzą, ich łączna wartość nie przekracza kwoty przewidzianej w dokumentach załoŜycielskich jako aport rzeczowy oraz Ŝe zostały zgłoszone do odprawy celnej w czasie przewidzianym w dokumentach załoŜycielskich na ustanowienie kapitału zakładowego;

• są zwolnieni z obowiązkowej odsprzedaŜy wpływów dewizowych za eksport swoich wyrobów;

• po zmianie warunków prawnych na gorsze przez 5 kolejnych lat podlegają nadal przepisom obowiązującym w dniu rejestracji;

• mają gwarancję, Ŝe dokonane przez nich inwestycje nie podlegają rekwizycji; • mogą swobodnie wywozić za granicę pochodzące z działalności przedsiębiorstwa

kwoty pienięŜne w walutach wymienialnych; • otrzymają rekompensatę za straty wynikłe wskutek podjęcia przez organ urzędowy

decyzji niezgodnej z ustawą lub naruszającej ich prawa. 99 NaleŜy mieć zgodę prezydenta RB.


122

Przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego korzystają z powyŜszych ulg i przywilejów dopiero od momentu otrzymania zaświadczenia o dokonaniu co najmniej 50 % wpłaty środków do kapitału zakładowego. Zaświadczenia takie wydawane są przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych w ciągu 10 dni od przedłoŜenia przez przedsiębiorstwo dokumentów potwierdzających zgromadzenie kapitału zakładowego. Działalność gospodarcza w wolnych strefach ekonomicznych100 Ramy prawne Tworzenie i rozwój wolnych stref ekonomicznych (WSE) jest jednym z priorytetowych kierunków państwowej polityki inwestycyjnej, a prawodawstwo dotyczące WSE jest jedną z nielicznych gałęzi prawa białoruskiego, które w czasie swego obowiązywania nie uległo istotnym zmianom. Prawne i organizacyjne podstawy załoŜenia, działalności i likwidacji WSE na terytorium Białorusi zawiera Rozporządzenie Prezydenta RB Nr 114 z 20 marca 1996 roku O wolnych strefach ekonomicznych na terenie Republiki Białoruś oraz ustawa Nr 213-3 z 7 grudnia 1998 roku O wolnych strefach ekonomicznych z późniejszymi zmianami101. Nowym aktem prawnym regulującym tę dziedzinę jest Dekret Prezydenta RB z dnia 9 lipca 2005 roku Nr 262 O działalności specjalnych stref ekonomicznych na terytorium RB. Podstawowym celem utworzenia wolnych stref ekonomicznych było przyciągnięcie zagranicznych i krajowych inwestycji oraz wykorzystanie istniejących terenów przemysłowych dla rozwoju produkcji opartej na nowoczesnych technologiach i przeznaczonej na eksport. Na Białorusi znajduje się sześć wolnych stref ekonomicznych: „Brześć”, „Mi ńsk”, „Homel-Raton”, „Witebsk”, „Mohylew” i „Grodnoinwest”. Rezydentami WSE są zarejestrowane przez administrację strefy osoby prawne lub fizyczne prowadzące działalność gospodarczą zgodnie z przepisami prawnymi obowiązującymi w strefie. Jak juŜ wyŜej wspomniano, minimalna wartość kapitału zakładowego spółek lokujących swą działalność w strefach wynosi 50.000 USD. Organem rejestrującym podmioty gospodarcze (z wyjątkiem banków i firm ubezpieczeniowych) na obszarze WSE, jest administracja danej strefy. śadna dodatkowa rejestracja w obwodowym komitecie wykonawczym nie jest wymagana.

100

Na podstawie informacji Biura Własowa i Partnerzy (www.vlasovaandpartners.by) zajmującego się obsługą prawną polskich firm na rynku białoruskim oraz stron internetowych poszczególnych stref. 101

Zgodnie z art. 1 ustawy - WSE to ściśle określona cześć terytorium RB, w której obowiązują przepisy prawne ustanawiające korzystniejsze, niŜ ogólnie obowiązujące, warunki dla działalności gospodarczej.


123

Ulgi i ułatwienia w prowadzeniu działalności na terenie WSE Wolne strefy ekonomiczne zapewniają inwestorom korzystne warunki prowadzenia działalności gospodarczej. Towary wwoŜone na obszar WSE i wywoŜone ze strefy poza granice Białorusi są zwolnione z podatków i opłat celnych (z wyjątkiem opłat za formalności celne). Przy wywozie towarów z WSE na pozostałą część obszaru celnego RB podatki i cła są pobierane. Świadectwem pochodzenia towaru z WSE jest wydawany przez Białoruską Izbę Handlowo-Przemysłową certyfikat. Na produkcję, prace i usługi rezydentów WSE nie ustala się limitów finansowych i nie wymagane są licencje przy ich wywozie poza granice Białorusi. Obowiązujące ustawodawstwo zapewnia szereg ulg dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w wolnych strefach ekonomicznych: • wwóz towarów i surowców oraz wywóz produktów i usług z terenów wolnych

stref zwolnione są z cła i opłat za dokonanie formalności celnych; • pracownikom zagranicznym gwarantowany jest swobodny transfer dochodów

otrzymywanych przez nich na terytorium WSE; • obowiązujące ograniczenia, jak np. ograniczenia ilościowe (kwoty) czy licencje

przy wywozie za granicę nie dotyczą wyrobów wyprodukowanych w WSE; • przedsiębiorstwa inwestujące w specjalnych strefach płacą pięć z obowiązujących

10 rodzajów podatków; podatek dochodowy w obniŜonej wysokości (12 % zamiast 24 %), podatek VAT – 10 % zamiast 18 %; pozostałe podatki – zgodnie z obowiązującymi stawkami;

• rezydenci stref przez pierwsze 5 lat są zwolnieni z podatku dochodowego, a jeśli eksportują ponad 70 % swojej produkcji, płacą 50 % obowiązującej stawki podatku dochodowego przez okres następnych 5 lat;

• inwestycje dokonane w okresie funkcjonowania stref (30 - 50 lat) są chronione i nie mogą być nacjonalizowane, rekwirowane, konfiskowane ani poddawane innym tego typu działaniom;

• wywłaszczenie jest moŜliwe wyłącznie na podstawie prawomocnego wyroku sądu lub aktów prawnych; wypłacana jest rekompensata uwzględniająca realną wartość inwestycji w dniu poprzedzającym decyzję o wywłaszczeniu; rekompensata jest wypłacana w dewizach po kursie oficjalnym Banku Centralnego, wraz z odsetkami, w terminie nie dłuŜszym niŜ 3 miesiące od daty zastosowania działań przymusowych.

Kadra kierownicza przedsiębiorstw-rezydentów WSE, członkowie delegacji zagranicznych prowadzący rozmowy z przedsiębiorstwami-rezydentami WSE oraz zainteresowani realizacją projektów inwestycyjnych na obszarze WSE mają prawo wjazdu (wejścia) na punkty graniczne Republiki Białoruś poza kolejnością na podstawie przepustek wydawanych przez administracje WSE.


124

Minimalne wynagrodzenie pracowników zatrudnionych w strefach jest o 20 % wyŜsze od minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w Republice Białoruś. Banki w strefach Utworzenie banków do obsługi finansowej firm działających w strefach stało się moŜliwe po wejściu w Ŝycie rozporządzenia Narodowego Banku Białorusi z 24 lutego 2000 roku „O zatwierdzeniu zasad tworzenia i regulowania działalności banków na terytorium Wolnych Stref Ekonomicznych w Republice Białoruś” oraz rozporządzenia z 28 czerwca 2001 roku w sprawie zasad tworzenia banków obsługujących rezydentów w WSE. Minimalny wkład załoŜycielski niezbędny do utworzenia banku na terytorium WSE wynosi 500 tysięcy EUR (dla porównania minimalny wkład dla banku komercyjnego na terenie RB wynosi 2 mln EUR). Bank działający na terenie stref uzyskuje licencję z chwilą jego rejestracji (bank komercyjny taką licencję uzyskuje po roku od rejestracji i po zgromadzeniu kapitału określonego przez NBB). Ponadto rezerwy obowiązkowe (16 % w rublach białoruskich i 12 % w walucie wymienialnej) banków działających na terenie Białorusi są nieoprocentowane, natomiast w przypadku banków działających w strefach ustawodawca przewiduje oprocentowanie. Do obsługi rezydentów i nierezydentów w WSE „Mińsk” powstał w marcu 2001 roku SAO „Atom-bank” (z udziałem kapitału białoruskiego, brytyjskiego, litewskiego i łotewskiego). W strefie pojawiły się takŜe inne banki, tj.: 1) ZAO „Północny Bank Inwestycyjny” (listopad 2001 roku) z udziałem kapitału

brytyjskiego, amerykańskiego i litewskiego; 2) OAO „Mi ędzynarodowy Bank Rezerw” (marzec 2002 roku) z udziałem kapitału

białoruskiego i szwajcarskiego; 3) OAO „ŁOROBANK” (sierpień 2002 roku) z udziałem kapitału amerykańskiego

i łotewskiego; 4) OAO „Mi ędzynarodowy Bank Współpracy Ekonomicznej” (marzec 2003 roku)

z 100 % udziałem kapitału zagranicznego102. Z dniem 1 stycznia 2005 roku w WSE „Mińsk” rozpoczął działalność kolejny bank – InwestPromBank. Rodzaje działalności, które nie mogą być prowadzone na terenie WSE Na terenach wolnych stref ekonomicznych podmioty gospodarcze nie mogą prowadzić następujących rodzajów działalności:

102

Brak danych dotyczących inwestorów i źródła pochodzenia kapitału. Szczegółowa oferta na stronie internetowej www.ibank.by.


125

• gospodarczo-handlowej związanej z ochroną i obroną państwa, produkcją, przechowywaniem i sprzedaŜą broni, amunicji, środków wybuchowych, szkodliwych dla otoczenia,

• produkcji, przetwórstwa, przechowywania i odkaŜania materiałów niebezpiecznych i radioaktywnych,

• produkcji, sprzedaŜy i przechowywania narkotyków oraz środków o silnym działaniu i trujących,

• produkcji wyrobów alkoholowych z wyjątkiem szampanów, win musujących, wytrawnych, półwytrawnych, gronowych,

• produkcji papierów wartościowych, znaków pienięŜnych, monet, znaczków pocztowych,

• organizowania loterii, • transmisji radiowych i telewizyjnych, z wyjątkiem obsługi technicznej radia i

telewizji, • leczenia chorych na niebezpieczne choroby zakaźne.

Gwarancje dla inwestorów w wolnych strefach ekonomicznych Na terytorium WSE niedopuszczalne jest przeprowadzanie nacjonalizacji, rekwizycji lub podobnych działań, z wyjątkiem czasowego wstrzymania wywozu majątku inwestorów do czasu spłaty przez nich wszelkiego zadłuŜenia. Obszary WSE objęte są wszystkimi gwarancjami przewidzianymi przez prawodawstwo RB. Inwestorom zagranicznym państwo gwarantuje prawo do zwrotu ich udziału w majątku przedsiębiorstwa według wartości ostatecznej, a takŜe przelew dochodów (takŜe w obcej walucie) osiągniętych z dokonanych przez nich inwestycji, poza granice WSE i Republiki Białoruś. W stosunku do inwestorów krajowych w WSE „Brześć” rekompensata musi odpowiadać rzeczywistej wartości inwestycji i jest wypłacana w walucie wymienialnej po oficjalnym kursie Narodowego Banku Białorusi w dniu wyceny. Kwota rekompensaty powinna być przelana na konto inwestora nie później niŜ 3 miesiące od dnia wyceny i musi zawierać odsetki naliczane od dnia wyceny do dnia wypłaty103. W strefach „Mińsk” i „Homel-Raton” inwestorzy krajowi otrzymują rekompensatę w rublach białoruskich po kursie określonym przez NBB, a jeŜeli wkłady inwestora były wniesione w walucie wymienialnej, rekompensatę wypłaca się w walucie pierwszego wkładu lub innej walucie obcej, uzgodnionej z inwestorem. Wypłata powinna być dokonana w ciągu miesiąca od dnia wyceny. Statuty WSE „Witebsk”, 103 Wysokość odsetek określa Narodowy Bank Republiki Białoruś.


126

„Mohylew” i „Grodnoinwest” nie zawierają specjalnych postanowień dotyczących wypłaty rekompensaty, dlatego ochrona inwestycji i wkładów wniesionych na terytorium w tych strefach jest zagwarantowana przez prawodawstwo Republiki Białoruś i umowy międzynarodowe104. Zakończenie działalności w wolnych strefach ekonomicznych W przypadku likwidacji WSE lub utraty statusu rezydenta WSE, podmioty gospodarcze zaprzestają działalności jako rezydenci, mogą ją jednak kontynuować, jako osoby prawne lub indywidualni przedsiębiorcy na zasadach ogólnych bez konieczności dodatkowego przerejestrowania. W przypadku naruszenia przez rezydenta prawa obowiązującego w Republice Białoruś, w tym naruszenia postanowień umowy o warunkach działalności w WSE lub niedotrzymania terminów wniesienia kapitału zakładowego, administracja stref „Mohylew” i „Grodnoinwest” ma prawo pozbawienia podmiotu gospodarczego statusu rezydenta WSE, a administracja stref „Brześć”, „Mi ńsk”, „Homel-Raton”, „Witebsk” – moŜe złoŜyć wniosek w tej sprawie do sądu. Administracja WSE, jako organ rejestracyjny, po zawiadomieniu organów kontroli państwowej, prokuratury, spraw wewnętrznych, organów bezpieczeństwa państwowego, ministerstwa ds. podatków i innych, ma prawo podjęcia decyzji o likwidacji osoby prawnej w przypadkach: • naruszenia terminów rejestracji ustalonych przez prawodawstwo; • naruszenia terminów i warunków zgromadzenia minimalnego kapitału

zakładowego, • nie rozpoczęcia działalności określonej w dokumentach załoŜycielskich przez

sześć kolejnych miesięcy i nie zawiadomienia organów rejestracyjnych i podatkowych o przyczynach jej niepodjęcia.

Likwidacja spółek z kapitałem zagranicznym w przypadku naruszenia przez nie obowiązującego prawa jest dopuszczalna wyłącznie na drodze sądowej.

104 Zgodnie z art. 12 Kodeksu Inwestycyjnego Republiki Białoruś, rekompensata wartości majątku znacjonalizowanego lub zarekwirowanego inwestorom krajowym wypłacana jest w rublach białoruskich, a inwestorom zagranicznym - w walucie, w której pierwotnie wniesiono wkłady na inwestycje.


127

WSE „Brześć” 105 Strefa utworzona na okres 50 lat na podstawie rozporządzenia Prezydenta RB Nr 114 z 20 marca 1996 roku „O wolnych strefach ekonomicznych na terytorium Republiki Białoruś” rozpoczęła działalność w grudniu 1996 roku. Strefa obejmuje obszar połoŜony na północny zachód i wschód od Brześcia i graniczy z Polską wzdłuŜ Bugu, na odcinku 10 km. Od południa łączy się z Brześciem wzdłuŜ linii kolejowej. Przez terytorium strefy przebiega gazociąg i autostrada międzynarodowa z przejściem granicznym Kozłowicze. Priorytety i ograniczenia Preferowane są inwestycje w przemyśle drzewnym, farmaceutycznym, samochodowym, spoŜywczym, elektronicznym, meblowym i maszynowym. W WSE „Brześć” nie mogą być zarejestrowane przedsiębiorstwa, fundacje i organizacje państwowe zajmujące się energetyką, transportem kolejowym, lotniczym i komunalnym. Ulgi podatkowe nie rozciągają się na działalność kasyn. Rejestracja W celu rejestracji firmy na terenie strefy naleŜy wpłacić 50 % kapitału zakładowego w ciągu pierwszego roku od daty rejestracji, a resztę przed upływem 2 lat od tej daty. Przy rejestracji wymagane są następujące dokumenty: • wniosek, • 2 egzemplarze notarialnie poświadczonych kopii dokumentów załoŜycielskich firmy, • notarialnie poświadczone kopie dokumentów potwierdzających rejestrację

państwową, • zalegalizowany wyciąg z rejestru handlowego państwa pochodzenia lub

potwierdzenie statusu prawnego z załączonym i poświadczonym tłumaczeniem na język białoruski lub rosyjski,

• poświadczona kopia dokumentu potwierdzającego dane osobowe (w przypadku osób fizycznych),

• gwarancje udostępnienia lokalizacji (dla powoływanej osoby prawnej), • potwierdzenie opłaty za rejestrację.

Osoba zarejestrowana jako rezydent zawiera z administracją strefy umowę o warunkach działalności w strefie. Administracja nie ma prawa ingerować w działalność podmiotów gospodarczych, jeśli nie jest ona sprzeczna z przepisami obowiązującymi w strefie.

105 Szczegółowa informacja na temat poszczególnych stref znajduje się na stronie internetowej www.unido.pl


128

Ulgi podatkowe i przywileje • w ciągu pierwszych 5 lat podmioty gospodarcze płacą połowę obowiązujących

stawek wszystkich podatków; • producenci priorytetowych towarów mogą być dodatkowo zwolnieni z podatku

dochodowego i innych podatków przez Radę NajwyŜszą Białorusi na wniosek Administracji strefy; Administracja moŜe teŜ obniŜyć opłaty za dzierŜawę majątku;

• podmioty osiągające zysk ze sprzedaŜy własnych usług są zwolnione z podatku dochodowego w ciągu 5 lat od wykazania zysku, łącznie z pierwszym rokiem;

• podmioty, które eksportują powyŜej 70 % swojej produkcji, przez kolejne 5 lat płacą 50 % podatku dochodowego;

• towary eksportowane nie podlegają koncesjom i licencjom; • dywidendy nie podlegają opodatkowaniu przez pierwsze 5 lat; • od towarów krajowych i zagranicznych wwoŜonych do WSE „Brześć” nie pobiera

się cła (towary wywoŜone podlegają ocleniu w normalnym trybie). • minimalne wynagrodzenie w WSE „Brześć” jest wyŜsze o 20 % od minimalnego

wynagrodzenia na terytorium Białorusi, a pracownicy zagraniczni mogą swobodnie transferować dochody uzyskane z pracy w strefie za granicę.

WSE „Mi ńsk” WSE „Mińsk” została utworzona na okres 30 lat na podstawie rozporządzenia Prezydenta RB Nr 93 z 2 marca 1998 roku „O utworzeniu wolnych stref ekonomicznych Mińsk i Homel-Raton”. Obejmuje terytorium w pobliŜu krajowego portu lotniczego Mińsk, wsie Obczak, Jelnica, Prilesie, strefy przemysłowe „11-ty km” i „Szabany” oraz fabrykę „Radian”. Priorytety i ograniczenia

Preferowane dziedziny działalności gospodarczej to budownictwo, maszyny i urządzenia budowlane, artykuły spoŜywcze i powszechnego uŜytku, energetyka. Ulgi nie obejmują przedsiębiorstw zbiorowego Ŝywienia. Ulgi podatkowe i przywileje

• podatek dochodowy w wysokości 12 % (poza strefą obowiązuje 24 %); • podatek VAT w wysokości 10 % (poza strefą 18 %); • nie podlega opodatkowaniu zysk przeznaczany na inwestycje; • eksport produktów wytwarzanych w strefie jest zwolniony z cła, nie podlega

kontyngentom i licencjonowaniu; • przedsiębiorstwa działające w strefie mają moŜliwość ubezpieczenia się od 13

rodzajów ryzyka (majątkowego, inwestycyjnego, itp.).


129

Administracja strefy wymaga, by do wniosku o zarejestrowanie przedsiębiorstwa dołączyć opis projektu zgodnie z poniŜszym wzorem: a. krótka informacja o załoŜycielach zakładanego przedsiębiorstwa (rodzaj działalności); b. proponowana nazwa projektu i forma zakładanego podmiotu gospodarczego; c. planowana wysokość, tryb i termin formowania kapitału zakładowego, udziały

załoŜycieli i forma wpłaty; Przykład: Przedsiębiorstwo planuje utworzyć kapitał zakładowy w wysokości ... USD w ciągu (wskazać termin) w formie wkładu (gotówkowego, bezgotówkowego; w przypadku gdy wkład bezgotówkowy - opisać go).

d. planowana wysokość, harmonogram wpłat i forma (gotówkowa, bezgotówkowa) deklarowanych inwestycji (oprócz kapitału zakładowego), źródła inwestycji, pozyskane środki itd.) oraz kierunki wykorzystywania inwestycji; Przykład: Przedsiębiorstwo planuje w ciągu (wskazać termin) lat od dnia rejestracji zainwestować w projekt kwotę w wysokości … USD, zgodnie z załączoną tabelą zawierającą harmonogram wpłat, formę, źródła inwestycji i ich przeznaczenie.

e. planowana sprzedaŜ wyrobów lub usług na eksport i na rynek wewnętrzny w wartościach pienięŜnych lub jednostkach w perspektywie 3-5 lat;

f. stosunek planowanych wpływów z eksportu do łącznej wartości importowanych surowców i materiałów w trakcie całego programu produkcyjnego (eksport + rynek wewnętrzny); Przykład: Stosunek wpływów z eksportu do łącznych wydatków na surowce z importu wynosi: w latach 2001-2002 - 7/4; w 2003-2004 - 2/1. (7/4 - oznacza, Ŝe w latach 2001-2002 przy planowanych wpływach z eksportu 7 USD przedsiębiorstwo na cały program produkcyjny (eksport + rynek wewnętrzny) wyda 4 USD.

g. ekologiczne bezpieczeństwo projektu; h. planowana ilość nowych miejsc pracy na początku realizacji projektu oraz

w perspektywie 3-5 lat; i. nazwa banku, w którym planuje się załoŜenie kont rozliczeniowych i innych; j. niezbędne warunki dla umiejscowienia planowanego projektu inwestycyjnego na

terytorium WSE „Mińsk” – wariant moŜliwy do przyjęcia; Przykład: Przedsiębiorstwo planuje dzierŜawę pomieszczeń produkcyjnych, ukończenie rozpoczętej budowy, otrzymanie działki pod budowę nowego budynku (ze wskazaniem powierzchni i niezbędnym uzbrojeniem), itd.

k. zgodność projektu inwestycyjnego z celami i zadaniami WSE „Mińsk”. Przykład: Proponowany projekt realizowany na terytorium WSE odpowiada następującym celom i zadaniom WSE „Mińsk”: nowe technologie, proeksportowy kierunek przedsiębiorstwa, zastąpienie importu, stworzenie nowych miejsc pracy.


130

WSE „Homel-Raton” WSE „Homel-Raton” utworzona została na okres 50 lat na podstawie rozporządzenia Prezydenta RB Nr 93 z 2 marca 1998 roku O utworzeniu wolnych stref ekonomicznych Mińsk i Homel-Raton. Powierzchnia strefy wynosi 7.712 hektarów, w tym 595 hektarów na obszarze miasta. BudŜet strefy składa się z czterech rodzajów podatków (dochodowy, od zysku, VAT i akcyza) płaconych przez wszystkie podmioty gospodarcze działające w strefie, zarówno rezydentów, jak i nierezydentów. Ulgi nie obejmują przedsiębiorstw zbiorowego Ŝywienia. Ulgi podatkowe i przywileje • zwolnienie z cła i podatku VAT przy wwozie urządzeń i surowców, • sprzedaŜ produkcji wytworzonej w strefie zwolniona jest od podatku od zysku przez

5 lat od rozpoczęcia produkcji, • podatek od dochodów zmniejszony o 50 %, • podatek VAT zmniejszony o 50 %.

WSE „Witebsk” WSE „Witebsk” została utworzona okres 30 lat na podstawie rozporządzenia Prezydenta RB Nr 458 z 4 sierpnia 1999 roku O utworzeniu wolnej strefy ekonomicznej Witebsk. Strefa zajmuje powierzchnię 903 hektary i obejmuje swoim zasięgiem jeden z największych ośrodków przemysłowych Białorusi. Na jej obszarze znajdują się tereny przeznaczone pod budownictwo oraz uprawy rolne, a takŜe budynki fabryczne o łącznej powierzchni 57,7 tysięcy m2. Budynki te zaopatrzone są w energię elektryczną, gaz, zimną i ciepłą wodę, systemy wentylacji i odprowadzania ścieków, a niektóre równieŜ mają suwnice. Ze względu na bliskość granicy rosyjskiej, warto w tej strefie lokować produkcję towarów przeznaczonych do sprzedaŜy na rynku rosyjskim i innych rynkach WNP. Dla przyciągnięcia inwestorów oferuje się szereg udogodnień, jak np. moŜliwość nabycia terenów na własność, równieŜ w leasingu oraz dzierŜawę powierzchni produkcyjnych za cenę 1,5 - 2,0 USD/m2 miesięcznie. Ulgi podatkowe106 i przywileje • zwolnienie z cła importowanych surowców, materiałów i wyposaŜenia, • zwolnienie z cła eksportowanych towarów wyprodukowanych na terenie Strefy,

106 Ulgi podatkowe nie obejmują działalności handlowej rezydentów.


131

• zwolnienie całkowite lub redukcja o połowę podatku VAT, • zwolnienie z podatku od zysku przez pierwsze 7 lat działalności i redukcja tego

podatku o 40 % w następnych latach, • obniŜenie do 5 % stawki podatku dochodowego od zagranicznych osób prawnych, • zwolnienie z opodatkowania zysków reinwestowanych na terenie Republiki Białoruś, • liczba podatków i ich wysokość nie moŜe być zmieniona przez okres funkcjonowania

strefy, tj. przez 30 lat. WSE „Mohylew” 107 WSE „Mohylew” została utworzona na okres 30 lat na podstawie rozporządzenia Prezydenta RB Nr 66 z 31 stycznia 2002 roku „O utworzeniu wolnej strefy ekonomicznej Mohylew”. Znajduje się na terenie naleŜącym do miasta Mohylew o łącznym obszarze 242,71 hektara (6 działek o róŜnej powierzchni). Jest to strefa kompleksowa, w skład której wchodzą strefa wolnocłowa, przemysłowa i eksportowa. Posiada samodzielny budŜet wydzielony z zasobów budŜetu państwa oraz fundusz wewnętrzny. Priorytety i ograniczenia Rozwój przemysłu, opracowanie mechanizmów tworzenia dobrego klimatu inwestycyjnego, kompleksowe wykorzystanie inwestycji krajowych i zagranicznych, skuteczne wykorzystanie istniejącej infrastruktury. Rezydenci WSE „Mohylew” są zwolnieni z podatku od zysku przez pięć lat od chwili pojawienia się zysku (trzeba mieć certyfikat Białoruskiej Izby Przemysłowo-Handlowej), a zysk przeznaczony na inwestycje na terenie Białorusi rezydenci mogą odliczyć od podatku. Rezydenci zagraniczni płacą pięcioprocentowy podatek od dochodów uzyskanych w wolnych strefach ekonomicznych, jeŜeli nie mają w RB stałego przedstawicielstwa. Ulgi podatkowe pozwalają rezydentom zmniejszyć ilość płaconych podatków do 40 %. Dodatkowo towary wwoŜone na terytorium strefy wolnocłowej WSE „Mohylew” są zwolnione z ceł i podatków. Towary znajdujące się na liście rządowej towarów importowanych przy wywoŜeniu ze strefy wolnocłowej WSE „Mohylew” na obszar Białorusi są zwolnione z podatków.

107 Na podstawie informacji ze stron internetowych www.president.gov.by; www.region.mogliew.by; www.cci.by oraz WEH Ambasady RP w Mińsku.


132

WSE „Grodnoinwest” WSE „Grodnoinwest” została utworzona na okres 30 lat na podstawie rozporządzenia Prezydenta RB Nr 208 z 16 kwietnia 2002 roku „O utworzeniu wolnej strefy ekonomicznej Grodnoinwest”. Zajmuje teren 376,95 ha na terenie Grodna. RóŜni się od innych stref tym, Ŝe w całości znajduje się na terenie miasta, w związku z czym posiada odpowiednią infrastrukturę techniczno-ekonomiczną. Ponadto jest dogodnie połoŜona blisko przejścia na granicy z Unią Europejską, w Kuźnicy Białostockiej. Priorytety

Do priorytetów strefy naleŜy rozwój produkcji i eksportu, opracowania mechanizmów tworzenia dobrego klimatu inwestycyjnego, wykorzystanie istniejącej infrastruktury, zwłaszcza terenów naleŜących uprzednio do wojska. Ulgi i przywileje

Rezydenci wolnej strefy ekonomicznej „Grodnoinwest”: • płacą podatek od zysku zmniejszony o 50 %; • podatek dochodowy od obrotu papierami wartościowymi zmniejszony o 50 %;

Rezydenci wolnej strefy ekonomicznej są zwolnieni od podatku od zysku przez pięć lat od chwili pojawienia się zysku (trzeba mieć certyfikat Białoruskiej Izby Przemysłowo-Handlowej), a zysk przeznaczony na inwestycje na terenie Białorusi rezydenci mogą odliczyć od podatku. Rezydenci zagraniczni płacą pięcioprocentowy podatek od dochodów uzyskanych w wolnych strefach ekonomicznych, jeŜeli nie mają w Republice Białoruś stałego przedstawicielstwa. Ulgi podatkowe pozwalają rezydentom zmniejszyć wartość płaconych podatków do 40 %, szczególnie w przypadku, gdy wytwarzane towary będą przeznaczane na eksport. Wyniki działalno ści gospodarczej WSE108 Według danych na 1 stycznia 2006 roku na terenie sześciu stref ekonomicznych zarejestrowano 278 podmiotów gospodarczych, z których aktywnych gospodarczo jest 260 (93,5 %). W poszczególnych strefach zarejestrowano:

a) WSE „Brześć” – 97 (34,9 % podmiotów zarejestrowanych we wszystkich strefach); b) WSE „Mińsk – 77 (27,7 %); c) WSE „Homel-Raton” – 36 (12,9 %); d) WSE „Witebsk” – 28 (10,1 %);

108 Na podstawie informacji Ministerstwa Finansów RB.


133

e) WSE “Grodnoinvest” – 29 (10,4 %); f) WSE „Mohylew” – 11 (4 %).

Tab. 12. Inwestycje w WSE (dane za 2004 rok)

Wyszczególnienie WSE Mińsk

WSE Brześć

WSE Homel-Raton

WSE Witebsk

WSE Mohylew

WSE Grodnoinwest

Podmioty gospodarcze

81 97 37 34 11 30

Podmioty gospodarcze z udziałem kapitału zagranicznego

60 76 23 b.d. 10 b.d.

Firmy polskie 4 b.d. 1 1 0 14 Inwestycje za 2004 rok (USD)

140,3 mln USD 32208,2 tys. USD

89 mln USD (od początku działalności)

32 mln USD (I półrocze 2005)

11 mln USD* 15,9 mln USD (od początku działalności)

Eksport strefy b.d. 159595,2 tys. USD

10,8 mln USD w I kwartale

2005)

18,7 mln USD 2,2 mld BYR* 11,1 mln USD (I półrocze 2005)

Import strefy b.d. 148617,8 tys. USD

9,6 mln USD w I kwartale

2005

b.d. 14,7 mln USD* b.d.

Obroty HZ rezydentów strefy

b.d. 308213 tys. USD 22,5 mln USD w I kwartale 2005

b.d. b.d. 19,2 mln USD

Liczba banków działających w strefie

5 * - - b.d. b.d. -

Główne kraje pochodzenia kapitału

Wielka Brytania Rosja USA

Niemcy Rosja Polska USA Wielka Brytania

Rosja Niemcy Czechy Francja

Niemcy Białoruś Rosja

Austria Niemcy Wielka Brytania Dania

Polska Białoruś USA

Główne gałęzie Budownictwo, Produkcja maszyn i urządzeń Opakowania, poligrafia

Przemysł Rolnictwo Transport

budowa maszyn i metalurgia przemysł elektrotechniczny przemysł optyczno- mechaniczny produkcja aparatury precyzyjnej technologie informacyjne radioelektronika, budownictwo

Przemysł paliwowy, Wysokich technologii, Produkcja maszyn i przetwórstwo metali

Budowa maszyn Produkcja towarów zaawansowanych technologicznie Przemysł chemiczny i petrochemiczny Produkcja materiałów budowlanych

Leśnictwo i przetwórstwo drewna, Przemysł chemiczny i petrochemiczny, tekstylny, spoŜywczy, Produkcja materiałów budowlanych Budowa maszyn i obróbka metali

* - dane za 2003 rok Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zwartych na stronach internetowych stref, Ministerstwa

Finansów RB, WEH Ambasady Polskiej w Mińsku oraz danych z www.bdg.by.


134

Jak wskazuje powyŜej zamieszczona tabela – w 2005 roku nieznacznie spadło zainteresowanie strefami ekonomicznymi na Białorusi. W przypadku części stref (Brześć i Mohylew) liczba rezydentów pozostała na dotychczasowym poziomie, jednak w pozostałych przypadkach nieznacznie się zmniejszyła. W 2005 roku wartość produkcji przemysłowej i usług rezydentów WSE wyniosła 1.822,6 mld BYR. Kwota ta jest wyŜsza o 31,7 % niŜ w 2004 roku. Średnie zatrudnienie na ternie stref wyniosło w 2005 roku 3.950 osób, a średnie wynagrodzenie osiągnęło poziom 483 tys. BYR. Rentowność producji ocenia się na 13,8 %. W porównaniu z 2004 rokiem suma dochodów rezydentów z tytułu prowadzenia działalności na terenie stref wzrosła o 31,2 %. Nastąpił teŜ wzrost o 6 % wpływów podatkowych pochodzących od rezydentów WSE. Według stanu na 1 stycznia 2006 roku rezydenci w strefach zainwestowali 204,3 mln USD (bez uwzględnienia inwestycji banków powstałych w strefach). Część tej kwoty (28,6 %) wpłacono w formie pienięŜnej jako kapitał załoŜycielski. W poszczególnych strefach zainwestowano: a) WSE „Mińsk – 69,3 mln USD; b) WSE „Brześć” – 67,3 mln USD; c) WSE „Homel-Raton” – 31,9 mln USD; d) WSE „Witebsk” – 18,3 mln USD; e) WSE „Mohylew” – 12 mln USD; f) WSE “Grodnoinvest” – 5,5 mln USD. Eksport towarów wytworzonych przez rezydentów stref w 2005 roku osiągnął wartość 580,2 mln USD. W porównaniu z rokiem 2004 kwota ta wzrosła o 16,5 %. Eksport był ukierunkowany przede wszystkim na rynki krajów WNP, wśród nich głównie na rynek Rosji. W 2005 roku na rynki WNP skierowano towary o wartości 516,5 mln USD, co stanowiło 89 % łącznej wartości eksportu stref. Do Rosji białoruskie strefy ekonomiczne wyeksportowały towary na sumę 450,1 mln USD. Wśród eksportowanych towarów największy udział w 2005 roku miały meble i części do nich (16,4 %), wędliny i inne wyroby z mięsa (13,9 %), gotowe i konserwowane produkty rybne (9,3 %), wyroby z mas plastycznych (7,8 %), konstrukcje z aluminium (6,3 %), lodówki i zamraŜarki (3,5 %). Towary importowane przez rezydentów stref pochodziły przede wszystkim spoza krajów WNP. W 2005 roku rezydenci strefy sprowadzili towary o wartości 618,6 mln USD, w tym z krajów spoza WNP o wartości 494,8 mln USD. W strukturze towarowej importu czołowe pozycje zajmowały: wyposaŜenie technologiczne (16,2 %), wyroby z mas plastycznych (11,8 %), ryby (9,2 %), metale kolorowe i wyroby metalowe (7,9 %), mięso i produkty mięsne (7 %), wyroby aluminiowe (5,7 %), płyty wiórowe (4,9 %)109.

109 Za: Białoruski Rynek, Nr 10(695) z 13-20 marca 2006 r.


135

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie Zainteresowanie Białorusią wykazują szczególnie ci inwestorzy, którzy wykorzystując istniejącą unię celną między tym krajem a Rosją poszukują tam rynku zbytu na swoje produkty. Inwestycje zagraniczne na Białorusi umoŜliwiają bezcłowe wejście na rynek rosyjski i uzyskiwanie przychodów w rublach rosyjskich, które moŜna wymieniać na inne waluty. Obecnie poziom inwestycji zagranicznych na Białorusi jest relatywnie niski. W latach 1989-1994 kraj ten pozyskał zaledwie 0,3 % łącznej kwoty zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB), jakie napłynęły do Europy Środkowej i Wschodniej, a w roku 1995 wskaźnik ten wyniósł tylko około 0,1 %. Największy napływ inwestycji miał miejsce w 1997 roku i wynosił 1,8 % ogólnej wartości inwestycji zagranicznych ulokowanych w tym regionie. W latach 2000-2004 udział ten spadł do około 0,4 %. Według danych instytucji międzynarodowych skumulowana wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich na Białorusi wynosiła w końcu 2004 roku około 2 mld USD. Tab. 13. Wartość zagranicznych inwestycji na Białorusi na koniec 2004 roku (tys. USD)

Kraj pochodzenia Ogółem inwestycji

w tym: bezpośrednich portfelowych innych Ogółem 1517381,4 859176,3 391,3 657813,8 Szwajcaria 518035,9 512363,3 5672,6 Federacja Rosyjska 306579,1 139872,0 360,9 166346,2 Niemcy 105750,2 13489,3 92260,9 Wielka Brytania 100118,2 54480,3 21,5 45616,4 USA 83862,1 21665,1 1,4 62195,6 Austria 64459,9 7715,3 56744,6 Holandia 64036,9 36153,9 27883,0 Łotwa 39356,5 9923,8 29432,7 Cypr 36742,2 14962,6 21779,6 Wyspy Dziewicze (bryt.) 33083,8 5252,3 27831,5 Polska 28846,3 11022,7 4,5 17819,1 Chorwacja 24603,8 24,5 24574,3 Włochy 16313,1 1637,9 14675,2 Czechy 15911,2 4205,0 3,0 11703,2 Litwa 11983,4 2517,0 9421,4 Estonia 7556,6 5529,6 2027,0 Kuwejt 6773,8 6773,8 Kanada 5607,7 4732,9 874,8 Japonia 5388,5 5388,5 Słowenia 4944,5 457,3 4487,2

Źródło: Ministerstwo Statystyki i Analiz RB – kwiecień 2005 r.


136

Z kolei według Ministerstwa Statystyki i Analiz Białorusi, w 2004 roku łączna wartość zagranicznych inwestycji osiągnęła poziom 1517 mln USD, z czego zagraniczne inwestycje bezpośrednie (pochodzące z 51 krajów) stanowiły niespełna 860 mln USD. PoniewaŜ w 2003 roku poziom inwestycji zagranicznych wynosił 1306,5 mln USD, oznaczałoby to, iŜ w ciągu roku Białoruś pozyskała niewiele ponad 200 mln USD inwestycji netto. Do najwaŜniejszych krajów-inwestorów naleŜą: Szwajcaria, Rosja, Niemcy, Wielka Brytania, USA, Austria, Holandia, Łotwa, Cypr i Wyspy Dziewicze. Warto zauwaŜyć, Ŝe w przypadku Rosji, USA oraz takich krajów jak Cypr czy Wyspy Dziewicze wysoce prawdopodobne jest, Ŝe inwestorami są zarejestrowane tam firmy z udziałem kapitału białoruskiego Tab. 14. Inwestycje zagraniczne na Białorusi w latach 2002-2005 (mln USD)

Źródło: Ministerstwo Gospodarki RB – maj 2006 r. Nieco inne dane na temat inwestycji zagranicznych prezentuje Narodowy Bank Białorusi, według którego do końca 2003 roku Białoruś pozyskała z zagranicy 4,5 mld USD. DuŜa rozbieŜność moŜe wynikać z uwzględnienia w danych NBB krótko i długoterminowych kredytów zagranicznych, w tym rosyjskich kredytów na zakup surowców energetycznych. Według danych przytaczanych w białoruskiej prasie ekonomicznej110 – w 2005 roku gospodarka Białorusi pozyskała inwestycje zagraniczne w wysokości 1.816,2 mln USD, w tym inwestycje bezpośrednie o wartości 451,3 mln USD. Największymi krajami – inwestorami była Rosja (29,3 %), Szwajcaria (17,6 %), Austria (9,8 %), Niemcy (8,2 %), Litwa (7,1 %), Wielka Brytania (4,6 %), Holandia (3,9 %). Inwestycje bezpośrednie stanowiły 24,8 % wszystkich inwestycji, w odniesieniu do 2004 roku ich wartość obniŜyła się o 47,5 %.

110 Białoruski Rynek, Nr 9(694) z 6-13 marca 2006 r.

2002r. 2003r. 2004r. 2005r. Lp. Kraj wartość udział wartość udział wartość udział wartość udział

Ogółem 722,2 100% 1 306,5 100% 1 517,4 100% 1816,2 100% 1. Rosja 75,7 10,5% 250,2 19,2% 306,6 20,2% 531,5 29,3% 2. Szwajcaria 2,1 0,3% 362,0 27,7% 518,0 34,1% 319,3 17,6% 3. Austria 73,2 10,1% 112,7 8,6% 64,5 4,2% 178,4 9,8% 4. Niemcy 74,6 10,6% 82,2 6,3% 105,8 7,0% 149,4 8,2% 5. W. Brytania 105,3 14,6% 45,2 3,5% 100,1 6,6% 83,2 4,6% 6. Holandia 4,7 0,7% 46,8 3,6% 64,0 4,0% 71,0 3,9% 7. USA 78,2 10,8% 48,3 3,7% 83,9 5,5% 64,3 3,5% 8. W.Dziewicze 89,7 12,4% 86,1 6,6% 33,1 2,2% 56,0 3,1% 9. Cypr 66,5 9,2% 43,6 3,3% 36,7 2,4% 50,3 2,8%

10. Chorwacja - - 11,8 0,9% 24,6 1,6% 34,0 1,9% 11. Polska 4,1 0,6% 19,9 1,5% 28,9 1,9% 19,7 1,1%


137

Najwięcej zagranicznych inwestycji bezpośrednich pochodziło z Szwajcarii (67,3 %) oraz Rosji (8,7 %) i Wielkiej Brytanii (3,6 %). Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w gospodarce Białorusi były w 2005 roku ukierunkowane zwłaszcza na działalność komercyjną, mającą na celu zabezpieczenie rynku wewnętrznego (67,4 % całości inwestycji bezpośrednich), przemysł (17 %), handel (6 %), łączność (4,9 %). W 2005 roku inwestorzy podejmowali działania głównie w Mińsku (47,9 %) i obwodzie mińskim (22,8 %) oraz obwodzie homelskim (15 %)111. Zagraniczne inwestycje portfelowe w 2005 roku wyniosły 3,2 mln USD, w porównaniu do 0,7 mln w 2004 roku. PoniewaŜ inwestycje zagraniczne lokowane na Białorusi umoŜliwiają bezcłowy eksport na rynek rosyjski i innych krajów WNP, powoduje to zainteresowanie tym krajem ze strony niektórych państw zachodnich, m.in. Szwajcarii, Niemiec, czy teŜ Wielkiej Brytanii. Funkcjonujący od pewnego czasu rządowy program pozyskiwania inwestycji zagranicznych przynosi jak dotąd niewielkie rezultaty. Zgodnie z jego załoŜeniami, gospodarkę białoruską mają zasilić do 2010 roku zagraniczne nakłady o łącznej wartości 37 - 41 mld USD. Kwota ta silnie kontrastuje z dotychczasowymi wynikami (vide wspomniane wyŜej 200 mln USD w 2004 roku), co świadczy o raczej niewielkich szansach realizacji tego rodzaju prognoz. Warto w tym miejscu zaznaczyć, iŜ do wszystkich krajów Europy Środkowo-Wschodniej w 2004 roku napłynęły zagraniczne inwestycje bezpośrednie o łącznej wartości 36,5 mld USD, (5,9 % łącznych światowych przepływów inwestycyjnych). Do głównych atutów Białorusi w zakresie pozyskiwania inwestorów zagranicznych naleŜy połoŜenie geograficzne, umiejscowienie kraju w strukturach WNP oraz wysoki stopień powiązań z Rosją. WaŜnym atutem jest takŜe chłonność rynku (9,7 mln obywateli). Z kolei do najwaŜniejszych barier inwestycyjnych, utrudniających dostęp do rynku białoruskiego naleŜy zaliczyć: • wysokie cła, • obowiązkową rejestrację kontraktów na import towarów rolno-spoŜywczych

w Ministerstwie Rolnictwa i śywności Białorusi, • obowiązkowe uzgadnianie cen towarów w kontraktach eksportowych, • trudności w uzyskaniu certyfikatów na towary rolno-spoŜywcze, • ograniczenia administracyjne importu artykułów rolno-spoŜywczych.

111 Bankowy Biuletyn NBB Nr 2(80) z kwietnia 2006 roku, s. 22 podaje, iŜ na dzień 1 stycznia 2005 roku inwestycje zagraniczne wyniosły 2.057,0 mln USD, z kolei na 1 stycznia 2006 roku inwestycje te zwiększyły się do poziomu 2.354,6 mln USD.


138

Instytucje statystyczne RB nie wykazują inwestycji białoruskich poza granicami kraju, naleŜy jednak przypuszczać, iŜ białoruski sektor prywatny podejmuje na niewielką skalę działania inwestycyjne w krajach sąsiednich. Z kolei białoruskie banki państwowe inwestują za granicą zazwyczaj poprzez otwieranie swoich oddziałów (bez przejmowania miejscowych podmiotów). Problematyką inwestycji zagranicznych na terenie Białorusi zajmują się trzy ministerstwa: Ministerstwo Handlu, Ministerstwo Gospodarki i Ministerstwo Finansów. Rolę pomocniczą pełni Państwowy Komitet Celny wraz z Komitetem Kontroli Państwowej. W zakresie arbitraŜu działa Międzynarodowy Sąd ArbitraŜowy przy Białoruskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej. Istotną rolę pełnią takŜe instytucje certyfikujące, w tym m.in. Białoruski Państwowy Instytut Standaryzacji i Certyfikacji (BielGISS), Centrum Badań i Certyfikacji (TOOT) oraz Centrum Badań Naukowych Przemysłu Lekkiego. Inwestycje zagraniczne są wspomagane równieŜ przez białoruskie stowarzyszenia gospodarcze, w tym zwłaszcza przez Białoruski Związek Przedsiębiorców i Białoruską Agencję Wspierania Inwestycji Zagranicznych. Wspieraniem przedsiębiorczości zajmuje się takŜe wiele firm marketingowych, konsultingowych i audytorskich. Szczególne zaangaŜowanie w tym zakresie wykazują izby handlowo-przemysłowe. Klimat inwestycyjny Gospodarka białoruska charakteryzuje się znacznym stopniem amortyzacji środków trwałych, dochodzącym do 80 %, oraz niedostatkiem środków finansowych na inwestycje, w tym na inwestycje odtworzeniowe w przedsiębiorstwach. Wobec niskiej krajowej akumulacji środków mogących słuŜyć finansowaniu wzrostu gospodarczego inwestycje zagraniczne są niezbędne.


139

Tab. 15. Białoruś w rankingach wybranych instytucji międzynarodowych

OCENY I MIEJSCA W RANKINGACH

Stopień wolności politycznej i obywatelskiej 2005 wg The Freedom House

Prawa polityczne 7 ▼ Wolności obywatelskie 6

Ocena Brak wolności

Skala: wskaźnik 1 oznacza najwyŜszy stopień wolności, a 7 najniŜszy stopień wolności. Ranking uwzględnia wydarzenia polityczne na świecie w okresie od 1 grudnia 2003 do 30 listopada 2004. ▼ ▲ - wzrost lub spadek wskaźnika w porównaniu z poprzednim rankingiem

Ranking wolności gospodarczej 2006 wg Heritage Foundation/WSJ

wskaźnik 4,11 miejsce w rankingu 151

Skala: od 1 – najwyŜszy stopień wolności do 5 – brak wolności; liczba państw w rankingu - 157

Ranking stopnia ryzyka inwestycyjnego wg Euromoney Magazine (IX 2005)


Skala: od 100 – najniŜsze ryzyko do 0 – najwyŜsze ryzyko; liczba państw w rankingu - 185

Ranking postrzeganej korupcji 2005 wg Transparency International


Skala: od 10 – brak korupcji do 1 – najwyŜszy stopień korupcji; liczba państw w rankingu - 159

Źródło: www.unido.pl Pomimo korzystnego dla inwestorów ustawodawstwa, w opublikowanym w Wаll Strееt Jоurnаl rankingu krajów „Indeks swobód ekonomicznych – 2006” Białoruś znalazła się dopiero na 151 miejscu. Według Euromoney Magazine na 185 kraje – w rankingu ryzyka inwestycyjnego Białoruś zajmuje 143 miejsce (patrz – tab. 15.). Reformująca się gospodarka Białorusi osiąga dość dobre wskaźniki rozwoju i wyprzedza na tym polu inne kraje dawnego ZSRR, w tym Ukrainę. Przyczyną boomu gospodarczego na Białorusi moŜe być wysokie tempo rozwoju gospodarczego Rosji – na rynek ten trafia ponad 35 % białoruskiego eksportu. Wpływ ma równieŜ nadal bardzo silne powiązanie gospodarek obu krajów sięgające czasów ZSRR, kiedy to Białoruś była traktowana jako centrum produkcyjne i montaŜowe, w którym wykorzystując tanie rosyjskie surowce i energię elektryczną produkowano niezłej jakości towary. Obecna sytuacja polityczna na Białorusi, wolne tempo reform rynkowych oraz wysoki stopień ingerencji państwa w gospodarkę niewątpliwie zniechęcają potencjalnych inwestorów, jednak czynniki te nie powinny przesłaniać obiektywnie występujących atutów Białorusi takich jak chłonność rynku, wykształcona siła robocza, dobra infrastruktura, atrakcyjne warunki inwestowania w wolnych strefach ekonomicznych i osiągalne na miejscu surowce.


140

BranŜą szczególnie atrakcyjną dla potencjalnych inwestorów, zarówno krajowych jak i zagranicznych wydaje się być obecnie budownictwo. Sektor ten oferuje najwyŜsze stopy zwrotu z kapitału, a tempo wzrostu podaŜy, choć dynamicznie rośnie, to nie jest w stanie zaspokoić popytu zarówno na obiekty gospodarcze, biurowe jak i budynki mieszkalne. Czynnikiem, który negatywnie wpływa na zainteresowanie inwestorów jest szeroki zakres wymogów i formalności (licencje), które naleŜy spełnić. Białoruskie firmy działają coraz bardziej dynamicznie, aktywnie poszukują nowych rynków zbytu dla swoich produktów. Co roku pojawia się wiele nowych pozycji eksportowych, białoruskie towary trafiają do coraz większej liczby krajów, od Wietnamu do Brazylii. Rozwija się proces eksportu białoruskich technologii, czego dowodem jest m.in. uruchamianie produkcji montaŜowej samochodów MAZ, traktorów MTZ, ładowarek i innych maszyn budowlanych produkcji przedsiębiorstwa „Amkodor”, a takŜe innych wyrobów w krajach WNP, Europy, Azji i Ameryki Południowej. Plany rządu białoruskiego przewidują dalsze wzmocnienie proeksportowej orientacji gospodarki. Znajduje to potwierdzenie w koncepcji Narodowego Programu Rozwoju Eksportu do 2010 roku. Jednak, aby zrealizować te ambitne zamierzenia konieczne jest stałe zasilanie gospodarki inwestycjami, nowoczesnymi technologiami i wiedzą. Na pozyskanie takich zasobów ukierunkowany jest system współpracy gospodarczej Białorusi z zagranicą. Potencjalnym inwestorom pomocy i informacji udzielają m.in. Białoruska Izba Przemysłowo-Handlowa oraz Republikańskie Centrum Marketingu i Koniunktury Cen. Centrum dysponuje szerokimi zasobami informacyjnymi na temat organizowanych przetargów, ustawodawstwa gospodarczego, czołowych białoruskich producentów itp. Informacje te dostępne są na stronach internetowych www.export.by i www.icetrade.by. WaŜną rolę w tworzeniu odpowiednich warunków dla inwestowania na Białorusi odgrywa Rada Konsultacyjna ds. Inwestycji Zagranicznych, na czele której stoi premier. W działalności białoruskich ambasad istotne miejsce zajmuje dyplomacja gospodarcza ukierunkowana na ochronę i promowanie interesów gospodarczych kraju. WaŜnym elementem polityki pozyskiwania inwestorów jest takŜe uproszczenie procedur wjazdowych – w trybie jednostronnym strona białoruska odwołała konieczność posiadania zaproszeń przy wjeździe na terytorium kraju, ponadto obniŜana jest stopniowo wysokość opłat konsularnych.


141

IX. HANDEL ZAGRANICZNY Ramy prawne Handel zagraniczny Białorusi jest regulowany administracyjnie poprzez licencje w eksporcie i w imporcie, jest jednocześnie zdominowany przez przedsiębiorstwa państwowe. Bazę prawną dla prowadzenia handlu zagranicznego stanowią: • ustawy:

- O podstawach działalności handlu zagranicznego; - O taryfie celnej i Kodeksie Celnym Republiki Białoruś; - O certyfikacji produkcji, robót i usług; uzupełnione uchwałami i rozporządzeniami Rady Ministrów

• dekret Nr 14 z 17.05.2001 O niektórych kwestiach obliczania i opłaty VAT; • dekret Nr 6 z 27.02.2002 O uporządkowaniu udzielania ulg podatkowych i celnych; • dekret Nr 2 z 3.05.2004 O wprowadzeniu uzupełnień i zmian w Dekrecie z 14 lipca

2003 roku Nr 17 w sprawie licencjonowania niektórych rodzajów działalności gospodarczej;

• dekrety: - Nr 121 z 27.02.2004 O zmianach podatku od wartości dodanej w eksporcie i

imporcie towarów (prac i usług) w handlowej działalności z Rosją; - Nr 211 z 4.05.2004 O prawnych aspektach regulowania spraw celnych wwozu

towarów na terytorium RB (w związku z dostosowaniem do wymogów WTO); - Nr 259 z 27.05.2004 O przewozie towarów przez osoby fizyczne przez granice

celne RB; • rozporządzenia Rady Ministrów:

- Nr 440 z 8.04.2002 O środkach doskonalenia regulowania eksportu i importu towarów;

- Nr 791 17.06.2002 O nomenklaturze towarowej stosowanej podczas realizacji działalności w handlu zagranicznym;

- Nr 864 z 28.06.2002 O zatwierdzeniu wywozowych stawek celnych; - Nr 865 z 28.06.2002 O zatwierdzeniu wwozowych stawek celnych; - Nr 10 z 8.01.2003 O wykazie produkcji, robót i usług podlegających

obowiązkowej certyfikacji. • rozporządzenie Państwowego Komitetu Celnego RB i Komitetu ds. Standaryzacji,

Metrologii i Certyfikacji przy RM RB O warunkach poddawania kontroli celnej towarów podlegających obowiązkowej certyfikacji na Białorusi.

Przepisy dotyczące handlu zagranicznego zawarte są równieŜ w kodeksie cywilnym, prawie pracy, regulacjach finansowych i innych przepisach, w tym w równieŜ w Konstytucji RB, która przewiduje ochronę wszystkich podmiotów gospodarczych oraz równe prawa i warunki działania dla wszystkich form własności. Dokumenty istotne dla podmiotów gospodarczych działających w handlu zagranicznym wydawane

Handel zagraniczny

142

są przez Państwowy Komitet Celny RB w postaci rozporządzeń i instrukcji. Szczególną rangę nadano rozporządzeniu Ogólny tryb odprawy celnej towarów wwoŜonych na obszar celny Republiki Białoruś w charakterze wkładu udziałowców w fundusz załoŜycielski przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym. Ostatnie zmiany przepisów związanych z prowadzeniem handlu zagranicznego dotyczą m.in. wprowadzenia od 1 stycznia 2005 roku obowiązku licencjonowania przerobu i konserwowania wszystkich gatunków ryb. Ponadto wwóz na terytorium RB ryb i produktów morza oraz towarów otrzymanych z ich przerobu, za wyjątkiem przewozów tranzytowych, moŜe być dokonywany wyłącznie przez podmioty (osoby fizyczne i prawne), które w wyniku przetargu uzyskały odpowiednie kontyngenty przywozowe. Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 16 czerwca 2004 roku Nr 714 „O środkach rozwoju handlu hurtowego na giełdach towarowych” od 1 stycznia 2005 roku wszystkie transakcje handlu materiałami drzewnymi i metalowymi wyrobami walcowanymi, które są zawierane przez osoby prawne, a których wartość przekracza 10.000 euro, muszą odbywać się za pośrednictwem giełd towarowych. Zgodnie z zarządzeniem Komitetu ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji przy Radzie Ministrów z 30 lipca 2004 roku Nr 35 „O zatwierdzeniu wykazu produktów, usług i innych działań podlegających obowiązkowemu potwierdzaniu zgodności na Białorusi”, określona została grupa towarów i usług podlegających obowiązkowej certyfikacji112. Ponadto wprowadzono obowiązkowe potwierdzanie zgodności następujących towarów: � od 1 kwietnia 2005 roku – aktywnych systemów akustycznych komputerów

osobistych i części do maszyn rolniczych; � od 1 maja 2005 roku – preparatów weterynaryjnych oraz roślin uŜywanych do

produkcji preparatów weterynaryjnych; � od 1 lipca 2005 roku – środków transportu.

Z dniem 16 czerwca 2005 roku weszły takŜe w Ŝycie następujące ustawy: z 25 listopada 2004 roku Nr 347-Z „O państwowej regulacji działalności handlu zagranicznego” oraz z 25 listopada 2004 roku Nr 346-Z „O środkach ochrony interesów RB przy prowadzeniu handlu zagranicznego towarami”. Pierwsza z tych ustaw określa prawne podstawy państwowej regulacji handlu zagranicznego, która moŜe być realizowana za pośrednictwem instrumentów taryfowych, zakazów i ograniczeń w handlu usługami (w tym przedmiotami własności intelektualnej) oraz środków o charakterze ekonomicznym i administracyjnym. Druga ustawa reguluje podstawy i tryb stosowania specjalnych środków ochronnych, antydumpingowych i zapobiegawczych.

112 PowyŜsze wykazy produktów i usług moŜna znaleźć w biuletynach Rynek-Wschodni Partnerzy Nr 1 i 2/2005, zamieszczonych na Portalu Promocji Eksportu MG www.eksporter.gov.pl


143

Rozwój eksportu wspierany jest przez państwo w formie finansowej pomocy dla eksporterów ze specjalnego funduszu promocji eksportu. Środki z tego funduszu przeznaczane są na: • kredytowanie pro-eksportowych projektów inwestycyjnych; • kredytowanie zakupu surowców, materiałów i podzespołów do produkcji eksportowej; • kredytowanie prac naukowo-badawczych mających na celu wytwarzanie nowych

wyrobów mogących być przedmiotem eksportu; • zakup patentów i dokumentacji naukowo-technicznej w celu podjęcia produkcji

konkurencyjnych towarów przeznaczonych na eksport; • wyrównania dla banków z tytułu niŜszego oprocentowania kredytów eksportowych.

Wprowadzenie przez NBB od 14 września 2000 roku jednolitego kursu walutowego białoruskiego rubla znacznie ułatwiło wzajemne rozliczenia pomiędzy polskimi i białoruskimi partnerami. Członkostwo w organizacjach wolnego handlu Białoruś, jako członek WNP, podpisała umowy o wolnym handlu z Rosją i wszystkimi krajami byłego Związku Radzieckiego. Strefa wolnego handlu pomiędzy Białorusią a Rosją zagwarantowana jest w ramach Związkowego Państwa Białorusi i Rosji. Ponadto, istniejąca od 1995 roku Unia Celna (Białoruś, Kazachstan, Kirgizja, Rosja, TadŜykistan) została w październiku 2000 roku przekształcona w Euroazjatycką Wspólnotę Gospodarczą. Białoruś posiada status obserwatora w Światowej Organizacji Handlu i – podobnie jak Rosja – ubiega się o przyjęcie do tej organizacji. Odbyło się juŜ kilka rund rozmów bilateralnych z krajami – członkami WTO, które wymagają od Białorusi zliberalizowania polityki celnej. Dlatego teŜ Białoruś dostosowuje swoje akty normatywne i procedury celne wdraŜając standardy i certyfikaty unijne stosownie do wymogów WTO (podobnie jak Rosja i Ukraina). Ograniczenia w imporcie i eksporcie Zabroniony jest import odpadów radioaktywnych i toksycznych, materiałów audiowizualnych i drukowanych, które mogą naruszać moralność, zdrowie obywateli lub bezpieczeństwo państwowe. Ograniczeniom podlega import broni i amunicji, środków narkotycznych, psychotropowych i innych leków nowej generacji (wymagane jest zezwolenie Ministerstwa Zdrowia), materiałów jądrowych i niszczących warstwę ozonową, sprzętu do szyfrowania, organów i części ciała ludzkiego przeznaczonych do transplantacji.

Handel zagraniczny

144

Licencjonowany jest eksport wyrobów tekstylnych do państw Unii Europejskiej i Turcji (załącznik nr 10), a takŜe eksport i import szeregu innych towarów wymienionych w załącznikach nr 11 i 12. Licencje eksportowe i importowe wydawane są przez Ministerstwo Handlu RB. Państwowa Inspekcja ds. Kwarantanny Roślin nadzoruje import: nasion, sadzonek, owoców i warzyw, zbóŜ, słodu, ziarna, mąki, szyszek chmielu, roślin do produkcji kosmetyków i leków, słomy i plew zboŜowych, siana, koniczyny, materiałów roślinnych do wyplatania, odpadów przemysłu spoŜywczego, lnu i konopi, skór i wyrobów ze skóry, wełny, i sierści, artykułów kolonialnych, ryŜu, produktów przemysłu młynarskiego, kultur grzybów, bakterii i wirusów, zbiorów zoologicznych, botanicznych, mineralogicznych i anatomicznych. Państwowa Inspekcja Weterynaryjna nadzoruje import: zwierząt Ŝywych, mięsa i wyrobów z mięsa, ryb, produktów pochodzenia zwierzęcego, pasz zwierzęcych i roślinnych, soli pastewnej, tłuszczów i olejów pochodzenia zwierzęcego, wyrobów mlecznych, sosów, droŜdŜy, bulionów, napojów bezalkoholowych, leków i witamin dla zwierząt. Zabroniony jest eksport: ziół leczniczych, antyków, dóbr kultury, niektórych Ŝywych zwierząt, drewna nie przerobionego, towarów, które zostały wwiezione do kraju w celach humanitarnych, nośników informacji mogących szkodzić polityce państwa, zdrowiu i uczuciom religijnym, zbóŜ (w 2003 roku dozwolony za zgodą ministerstwa). Certyfikacja W styczniu 1994 roku na Białorusi wprowadzono obowiązkową certyfikację towarów konsumpcyjnych, robót i usług oraz zakaz reklamowania produktów nie posiadających obowiązkowych certyfikatów. Towary powszechnego uŜytku, środki chemiczne i biologiczne, materiały i wyroby z nich, produkty spoŜywcze i surowce do ich produkcji muszą posiadać certyfikat bezpieczeństwa dołączony do kaŜdej partii towarów wwoŜonych do RB. Lista towarów zwolnionych z obowiązkowej certyfikacji znajduje się w załączniku nr 14. W celu sprzedaŜy niektórych grup towarów zagranicznych na terytorium Republiki Białoruś konieczne jest przeprowadzenie państwowej reglamentacji sanitarnej i rejestracji albo certyfikacji lub jednego i drugiego procesu jednocześnie113.

113 Grupy towarów, które podlegają obowiązkowi certyfikowania lub obowiązkowi deklarowania zgodności są włączone do „Wykazu usług, personelu i pozostałych obiektów oceny zgodności podlegających obowiązkowemu potwierdzeniu zgodności w Republice Białoruś”, zatwierdzonego na mocy postanowienia Komitetu ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji przy Radzie Ministrów Republiki Białoruś.


145

Obowiązkowej certyfikacji i potwierdzenia deklarowanej zgodności towarów dokonują upowaŜnione organy państwowe. 1. Certyfikacja obowiązkowa 114 Istnieje kilka róŜnych trybów przeprowadzenia obowiązkowej certyfikacji w zaleŜności od specyfiki towaru zagranicznego, warunków dostawy oraz terminów dostawy. Tryb przeprowadzenia certyfikacji jest ustalany przez organ akredytowany na podstawie złoŜonego wniosku oraz przedstawionych dokumentów potwierdzających pochodzenie towaru zagranicznego. Wybór trybu certyfikacji zaleŜy przede wszystkim od tego, czy przedmiotem certyfikacji jest konkretna partia towaru w ramach kontraktu, czy teŜ wnioskodawca prosi o wydanie certyfikatu na produkcję seryjną, czyli przeprowadzenie certyfikacji produkcji danego towaru przez określonego wytwórcę, bez związku z umową z kontrahentem. Certyfikat na partię towaru W tym przypadku wnioskodawcą moŜe być tylko importer - rezydent Republiki Białoruś. Certyfikat zgodności wydaje się na podstawie wyników badań, przeprowadzanych w akredytowanym laboratorium. Certyfikat na partię towaru wydaje się na okres 1 roku. PoniewaŜ oryginał takiego certyfikatu cały czas jest w posiadaniu konkretnego importera, kaŜdy następny importer zainteresowany zakupem danego towaru musi ubiegać się o certyfikat zgodności na następną partię towaru, wedle określonej procedury. Średni czas załatwienia formalności związanych z certyfikatem wynosi od 30 do 45 dni. Certyfikat na produkcję seryjną (certyfikacja produkcji) W tym przypadku chodzi o przeprowadzenie kompleksowej ekspertyzy produkcji i ocenę przedsiębiorstwa – producenta, nie będącego rezydentem Republiki Białoruś. Ekspertyza w trybie obowiązkowym jest przeprowadzana przez wyjazdową komisję specjalną do przedsiębiorstwa-producenta. Wszystkie koszty, związane z przeprowadzeniem ekspertyzy oraz zaproszeniem specjalistów ponosi strona przyjmująca czyli przedsiębiorstwo-producent. Okres waŜności certyfikatu zgodności na seryjną produkcję przedsiębiorstwa wynosi 3 lata. W przypadku posiadania certyfikatu na seryjną produkcję importer nie musi posiadać certyfikatu na kaŜdą partię towaru.

114 Wykorzystano materiały szkoleniowe Kancelarii Prawnej Vlasova & Partnerzy, ul. Podwale 17 pok. 102 00-252 Warszawa tel. (48 22) 831 17 26

Handel zagraniczny

146

Certyfikat zgodności na seryjną produkcję, okres waŜności którego dobiegł końca, uwaŜa się za waŜny w przypadku towaru, wyprodukowanego w czasie waŜności certyfikatu aŜ do wygaśnięcia terminu waŜności lub terminu przechowywania towaru. Średni czas załatwienia formalności w przypadku certyfikatów na seryjną produkcję wynosi 2-3 miesiące. 2. Deklarowanie zgodności 115 Podczas procedury deklarowania zgodności producent przedstawia dokumenty, potwierdzające zgodność importowanych towarów z ustalonymi standardami jakości oraz bezpieczeństwa, obowiązującymi w państwie producenta. Takimi dokumentami mogą być: protokoły badań, certyfikaty zarówno krajowe, jak i zagraniczne. Producent moŜe bezpośrednio zwrócić się do laboratoriów na terytorium Republiki Białoruś i otrzymać stosowną opinię w celu przedstawienia jej akredytowanemu organowi ds. certyfikacji jako jednego z dowodów potwierdzających jakość oraz bezpieczeństwo produkcji. Na towary w określonym trybie wydaje się deklarację zgodności. Deklaracja musi być zarejestrowana w odpowiednich, upowaŜnionych przez Gosstandart organach ds. certyfikacji w zaleŜności od dziedziny akredytacji oraz rodzaju towarów. JeŜeli przy deklarowaniu zgodności jest ustalony obowiązek przeprowadzenia dodatkowych badań towarów, to takie badania są przeprowadzane przez akredytowane laboratorium na podstawie zawieranej umowy. Obowiązkowa certyfikacja towarów jest powaŜną barierą w dostępie do rynku białoruskiego. Warunkiem wydania przez organ celny zezwolenia na wykorzystanie przez zainteresowane osoby towarów wwiezionych na terytorium celne RB, jest posiadanie dokumentów potwierdzających certyfikację tych towarów w Narodowym Systemie Certyfikacji RB116. Nie jest wymagane posiadanie certyfikatu dla towarów wwoŜonych117: • na czas określony w celu remontu;

115 Procedura deklarowania zgodności jest stosowana do poszczególnych rodzajów towarów, umieszczonych w rozdziale 2 Wykazu towarów, usług personelu oraz innych obiektów podlegających obowiązkowi potwierdzenia zgodności w Republice Białoruś, zatwierdzonego na mocy postanowienia Komitetu ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji przy Radzie Ministrów Republiki Białoruś Nr 35 z dnia 30 czerwca 2004 r. Między innymi obowiązkowi deklarowania zgodności muszą być poddane takie towary jak: sztućce, zamki, naczynia, szklane opakowania, karma dla zwierząt itd. 116

Podstawą prawną jest rozporządzenie Państwowego Komitetu Celnego RB i Komitetu ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji przy RM RB O warunkach umieszczania pod kontrolą celną towarów podlegających obowiązkowej certyfikacji na Białorusi na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów RB Nr 10 z 8 stycznia 2003 roku O wykazie produkcji, robót i usług podlegających obowiązkowej certyfikacji. Ujęte w tych dokumentach wymogi obowiązują na granicach celnych RB od dnia 26 marca 2004 roku. 117 Rynek – Wschodni Partnerzy Nr 7(97)2004 r., s. 10.


147

• w charakterze surowca podlegającego przetworzeniu lub w charakterze wyrobów kompletujących (pod warunkiem przedstawienia przez odbiorcę dokumentów potwierdzających certyfikację wyrobu gotowego);

• jako przedmioty własnego uŜytku; • do wykorzystania przez przedstawicielstwa dyplomatyczne i konsularne państw

obcych w celu zagwarantowania ich działalności na terytorium RB; • przez delegacje sportowe do wykorzystania podczas zawodów sportowych; • przez osoby fizyczne i nie przeznaczonych do produkcji lub handlu; • w charakterze pomocy humanitarnej; • w charakterze próbek i wzorców do prowadzenia badań; • w charakterze części składowych urządzeń technologicznych; • jako urządzenia (wyroby) jednostkowe przewidzianych w kontrakcie do uŜytku

osobistego osoby prawnej lub indywidualnego przedsiębiorcy; • w charakterze urządzeń przeznaczonych do celów naukowo-badawczych; • środków transportu przeznaczonych wyłącznie na potrzeby Ministerstwa Obrony

Narodowej. Szczegółowy wykaz towarów, które mogą być odprawione przy wwozie pod warunkiem posiadania certyfikatu Narodowego Systemu Certyfikacji Republiki Białoruś moŜna znaleźć w biuletynie Rynek - Wschodni Partnerzy Nr 7(97)2004 (s.10-14), umieszczonym na stronach internetowych Portalu Promocji Eksportu Ministerstwa Gospodarki (www.eksporter.gov.pl). Wykazy dostępne są takŜe w Biurze Współpracy Zagranicznej i Integracji Europejskiej Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji (patrz: Współpraca w dziedzinie certyfikacji wyrobów). Rejestracja sanitarna Ustawodawstwo RB zawiera wiele aktów prawnych o charakterze ograniczająco-kontrolnym, porządkujących wwóz na terytorium Białorusi produktów Ŝywnościowych i zapewniających ochronę rynku wewnętrznego przed napływem produktów o niskiej jakości. Produkty Ŝywnościowe podlegają rejestracji sanitarnej. Wyjątkami nie podlegającymi rejestracji są: • towary zarejestrowane wcześniej w RB; • towary ponownie wwoŜone na terytorium RB; • towary produkowane i sprzedawane w RB i posiadające wcześniej uzyskane

zaświadczenia (GOST, MBT, CTB, TU); w zaświadczeniu powinny znaleźć się informacje o partii towaru, zawartości składników, końcowym terminie przydat-ności produktów, warunkach przechowywania itp., a takŜe informacje o towarze w języku białoruskim lub rosyjskim na ulotce, dołączanej do kaŜdej sztuki towaru, względnie wydrukowane na oddzielnej kartce przekazywanej na Ŝyczenie klienta.

Handel zagraniczny

148

W przypadku konieczności przeprowadzenia rejestracji sanitarnej i certyfikacji na wwoŜone towary zagraniczne, w pierwszej kolejności jest przeprowadzana państwowa rejestracja sanitarna a później certyfikacja. W celu przeprowadzenia państwowej rejestracji sanitarnej towarów zagranicznego producenta do upowaŜnionego organu certyfikacyjnego naleŜy złoŜyć następujące dokumenty118: • certyfikat (zaświadczenie) jakości, bezpieczeństwa towarów wydany przez

przedsiębiorstwo-producenta albo certyfikat pochodzenia, • dokument, potwierdzający pełny skład towarów lub wykaz materiałów, składników

wyjściowych, uŜytych do ich wytworzenia, zaświadczony przez producenta, • instrukcję obsługi wydaną przez przedsiębiorstwo-producenta.

Organ certyfikacyjny zastrzega sobie prawo zaŜądania dodatkowych dokumentów, potwierdzających jakość oraz bezpieczeństwo towarów119. Ocena sanitarna moŜe być przeprowadzona w stosunku do określonej partii towarów, jak i produkcji seryjnej. Ocena sanitarna seryjnej produkcji obowiązkowo związana jest z wyjazdem specjalistów z akredytowanych laboratoriów do miejsca produkcji na koszt zapraszającego przedsiębiorstwa zagranicznego. Okres waŜności zaświadczenia rejestracji sanitarnej na partię towarów zagranicznych wynosi 1 rok. W przypadku pozytywnej oceny sanitarnej produkcji seryjnej zaświadczenie sanitarnej rejestracji wydaje się na 3 lata. Po wygaśnięciu okresu waŜności zaświadczenia naleŜy uzyskać nowe zaświadczenie i przejść obowiązkowo całą procedurę rejestracyjną. Okres uzyskania zaświadczenia rejestracji sanitarnej na partię towaru zajmuje średnio około 1 miesiąca, a na seryjną produkcję około 2-3 miesięcy. Certyfikaty ISO Posiadanie certyfikatu ISO 9000 nie jest obowiązkowe (w Ŝadnym kraju). Wyjątkiem są niektóre dziedziny, w których od jakości produkcji zaleŜy Ŝycie ludzkie (np. przedsiębiorstwa przemysłu lotniczego czy obronnego). Posiadanie certyfikatu ISO 118 Wykaz produkcji, podlegającej państwowej sanitarnej rejestracji został zatwierdzony na mocy Rozporządzenia Ministerstwa Zdrowia Republiki Białoruś Nr 44 z dnia 8 października 2004 roku „O zatwierdzeniu wykazu chemicznych i biologicznych substancji, materiałów lub wyrobów z nich, towarów o charakterze techniczno-produkcyjnym, towarów dla potrzeb własnych, surowców spoŜywczych, wyrobów spoŜywczych oraz materiałów i wyrobów uŜywanych do produkcji, opakowania, magazynowania, transportu, sprzedaŜy, innych sposobów zbycia surowców spoŜywczych i wyrobów spoŜywczych i ich uŜycia, podlegających państwowej sanitarnej reglamentacji i rejestracji.” 119 Na podstawie przedstawionych dokumentów organ certyfikacyjny wydaje skierowanie na przeprowadzenie badań laboratoryjnych. Jeśli wnioskodawca przedstawi dokumenty potwierdzające fakt przeprowadzenia badań laboratoryjnych przez instytucje upowaŜnione na terytorium kraju przedsiębiorstwa-producenta lub dokumenty zawierające wyniki przeprowadzonych badań, organ certyfikacyjny na terytorium Republiki Białoruś moŜe podjąć decyzję o zmniejszeniu zakresu badań laboratoryjnych. Po przeprowadzeniu badań laboratoryjnych sporządza się akt ekspertyzy sanitarnej, który jest podstawą do wydania zaświadczenia potwierdzającego rejestrację sanitarną konkretnego rodzaju towarów.


149

9000 stało się jednak – szczególnie dla firm zainteresowanych sprzedaŜą swoich towarów na rynkach zagranicznych – konieczne, gdyŜ wymagają tego nabywcy. 1 stycznia 2001 roku weszła w Ŝycie nowa wersja systemu ISO 9000 - 9000/2000. Podmioty gospodarcze posiadające certyfikaty w wersji z 1994 roku musiały w ciągu 3 lat ponownie przejść procedurę certyfikacji, aby otrzymać certyfikaty ISO 9000/2000. Serię ISO zapoczątkowały trzy modele certyfikatów:

ISO 9001 – certyfikat jakości w zakresie projektowania; ISO 9002 – certyfikat jakości produkcji, montaŜu i obsługi; ISO 9003 – certyfikat jakości kontroli końcowej i badań.

Rys. 16. Certyfikat zgodności z certyfikatem ISO 9001-2001 cementowni białoruskiej

Certyfikaty mogą być wydane w dowolnej dziedzinie działalności gospodarczej prowadzonej przez przedsiębiorstwa białoruskie. Certyfikaty jakości moŜna teŜ uzyskać w niemieckim systemie DAR/TGA, który odpowiada standardom ISO 9000, EN ISO 9000, DIN EN ISO 9000. MoŜna otrzymać dwa certyfikaty jednocześnie – krajowy i w systemie DAR/TGA.

Przedsiębiorstwo ubiegające się o certyfikat składa dokumenty, na podstawie których dokonywana jest wstępna ekspertyza systemu jakości. Na Ŝyczenie zamawiającego przeprowadzany jest audyt, a następnie przygotowywany jest program ostatecznej ekspertyzy.

Handel zagraniczny

150

System jest uznawany za zgodny ze standardami, jeśli w czasie ekspertyzy komisja znajdzie nie więcej niŜ dwa odchylenia od normy. Jeśli jest więcej odchyleń, organ ds. certyfikacji wspólnie z kierownictwem przedsiębiorstwa określa czas potrzebny na dopracowanie systemu jakości i datę przeprowadzenia powtórnego audytu. Jeśli ujawniono trzy i więcej istotnych niezgodności – ocena systemu jakości przedsiębiorstwa jest przeprowadzana powtórnie po usunięciu usterek i złoŜeniu ponownego wniosku (nie wcześniej niŜ po upływie 6 miesięcy). Decyzja o wydaniu certyfikatu podejmowana jest na posiedzeniu Rady ds. Certyfikacji. Szczegółową informację dotyczącą wydawania certyfikatów jakości na Białorusi zainteresowani mogą znaleźć na stronach internetowych Białoruskiego Instytutu ds. Standaryzacji i Certyfikacji – http://www.belgiss.org.by. Proces certyfikacji wymaga specjalnych przygotowań, jest kosztowny i pracochłonny. Lista kilkudziesięciu instytucji zajmujących się certyfikacją znajduje się w załączniku nr 15. Rys. 17. Przykładowe certyfikaty zgodnosci dla cementowni białoruskich

Źródło: materiały wewnętrzne cementowni Krasnosielsk i Kriczew RB – kwiecień 2006 r. Gosstandart Białorusi uzgodnił system certyfikacji na produkty białoruskie wysyłane na rynki: Polski, Łotwy, Litwy, Turcji, Kuby, Chin, Słowacji i państw WNP.

ХХ ХХ


151

Państwowy system certyfikacji RB posługuje się powyŜszymi znakami, gdzie XX oznacza kod organu wydającego certyfikat. Certyfikacja „EC” i „ HACCP” W związku z Dyrektywą 89/106 Unii Europejskiej w sprawie certyfikacji produktów dopuszczonych na rynki unijne (oznaczonych symbolem „CE”) od początku 2004 roku na Białorusi trwały prace w celu dostosowania produktów białoruskich (eksportowanych na rynki unijne) do określonych wymogów prawnych. W pierwszej kolejności dotyczyło to cementowni (w 2003 roku Białoruś wyeksportowała do Polski ok. 500 tys. ton cementu, czyli około 20 % swojej produkcji). Rys. 18. Przykładowy certyfikat produkcji cementowni Kriczew – kwiecień 2006 r.

Źródło: materiały wewnętrzne cementowni Krasnosielsk i Kriczew RB – kwiecień 2006 r. WdraŜanie procedur certyfikacyjnych zakończyło się w czerwcu 2004 roku. Na początku lipca 2004 roku ponad 340 produktów białoruskich uzyskało znak „CE”, czyli przepustkę na rynek europejski. Wśród tych wyrobów są lodówko-zamraŜarki, telewizory, cement, wyroby elektroniczne itp. Trwa takŜe wdraŜane systemu HACCP w wybranych przedsiębiorstwach, zajmujących się handlem produktami spoŜywczymi. Powołano równieŜ sieć specjalistycznych (akredytowanych) laboratoriów do wydawania certyfikatów na produkty białoruskie, eksportowane na rynki unijne (zgodnie z poszczególnymi Dyrektywami Komitetu Europejskiego).

Handel zagraniczny

152

Europejskie Standardy Na podstawie ustawy Republiki Białoruś z 5 stycznia 2004 roku Nr 269-9 O ocenie potrzeb normatywów technicznych aktów prawnych w związku z technicznym normowaniem i standaryzacją wprowadzono nowe państwowe systemy standaryzacji. Wykonawcą ustawy jest Komitet ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji przy Radzie Ministrów RB. Rzeczywistym powodem wprowadzenia ustawy były dyrektywy unijne, do których białoruscy eksporterzy musieli dostosować produkty sprzedawane na unijnym rynku. Przy Białoruskim Instytucie Standaryzacji i Certyfikacji powołano odrębną komórkę ds. informacji międzynarodowej (zajmującą się analizą materiałów i dokumentów unijnych związanych z międzynarodowym obrotem usługami i towarami). Dodatkowo na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów RB z 11 maja 2004 roku Nr 546 powołano Państwowy Program Jakości („KACZESTWO”) na lata 2004-2006, którego celem jest dostosowywanie standardów produktów i usług białoruskich do standardów unijnych i międzynarodowych. Licencje w eksporcie i imporcie Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów Nr 440 z 8 kwietnia 2002 roku O środkach doskonalenia regulowania eksportu i importu towarów wprowadzono nowy system licencji w eksporcie i imporcie120. Uzyskanie licencji nie jest konieczne, jeśli wartość towaru nie przekracza 200 EUR, a wwóz lub wywóz odbywa się jednorazowo (nie więcej niŜ jeden raz w roku kalendarzowym). Za wydanie poszczególnych rodzajów licencji pobiera się opłaty w wysokości: • 26 stawek bazowych, za licencję generalną, • 17 stawek bazowych, za jednorazową, • 50 % sumy wpłaconej za licencją, za wniesienie do niej zmian, • 50 % sumy wpłaconej za licencję, za przedłuŜenie terminu obowiązywania licencji, • 9 stawek bazowych, za wydanie duplikatu licencji w przypadku utraty oryginału.

Szczegółowy tryb wydawania licencji określa decyzja Ministra Handlu RB Nr 26 z 18 maja 2002 roku opracowana na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów Nr 440 z 8 kwietnia 2002 roku O środkach doskonalenia regulowania eksportu i importu towarów. Prawo do uzyskania licencji mają osoby prawne oraz przedsiębiorcy indywidualni. Nie przewidziano Ŝadnych ograniczeń w zakresie ubiegania się o wydanie licencji przez osoby prawne z siedzibą poza granicami Republiki Białoruś – mają one prawo do zwracania się z wnioskiem o wydanie im licencji, pod warunkiem spełnienia

120

Wykazy towarów znajdują się w załącznikach nr 10, 11 i 12.


153

określonych wymogów (w zaleŜności od specyfiki licencjonowanego rodzaju działalności), na równi z rezydentami Republiki Białoruś. Podstawowy zestaw dokumentów, które naleŜy złoŜyć ubiegając się o wydanie licencji (specjalnego pozwolenia) niezaleŜnie od rodzaju działalności, obejmuje: • wniosek o wydanie licencji ze wskazaniem nazwy i siedziby osoby prawnej oraz

podlegającego licencjonowaniu rodzaju działalności, jak równieŜ prac lub usług, które osoba ubiegająca się o licencję ma zamiar wykonywać/świadczyć w ramach danego rodzaju działalności na terenie Republiki Białoruś;

• wyciąg z rejestru handlowego kraju pobytu (pochodzenia) lub inny dokument, potwierdzający rejestrację zagranicznej osoby prawnej. Dokumenty składane przez zagraniczne osoby prawne muszą być przetłumaczone na język białoruski lub rosyjski oraz poświadczone notarialnie;

• kopia zawiadomienia organu podatkowego o nadaniu numeru ewidencyjnego podatnika w Republice Białoruś;

• inne dokumenty przewidziane przepisami o danym rodzaju działalności podlegającym licencjonowaniu.

Licencja moŜe mieć formę tradycyjnego pisma lub formę zapisu na nośnikach elektronicznych (w zaleŜności od prośby wnioskodawcy). Licencja w formie tradycyjnej powinna być wydana w terminie 5 dni roboczych od złoŜenia dokumentów. Polityka celna Modyfikacja przepisów celnych ma na celu regulację i kontrolę działalności handlu zagranicznego. Zapoczątkował ją dekret Prezydenta RB Nr 316 z 13 czerwca 2001 roku, wnoszący uzupełnienia i zmiany do Dekretu Nr 7 z 4 stycznia 2000 roku O trybie prowadzenia kontroli operacji handlu zagranicznego. Dopuszczono moŜliwość składania okresowej deklaracji statystycznej (importowej/eksportowej), w miejsce deklaracji składanych po kaŜdej transakcji. Zostały ustalone nowe terminy przekazywania deklaracji statystycznej, przy eksporcie – nie później niŜ w ciągu 5 dni kalendarzowych od dnia wysyłki towaru z magazynu, przy imporcie – nie później niŜ w ciągu 5 dni kalendarzowych od dnia otrzymania towaru w trybie ustalonym przez importera. Okresowe deklaracje statystyczne naleŜy przedłoŜyć w urzędzie celnym do piątego dnia następnego miesiąca w odniesieniu do wszystkich eksportowanych i importowanych towarów. Nowe zasady przewidują równieŜ, Ŝe jeśli po zarejestrowaniu w organach statystycznych deklaracji celnej wysyłka towaru nie nastąpiła, deklaracja musi być anulowana w ciągu 10 dni. Minimalna wartość kontraktu powyŜej której eksporter lub importer ma obowiązek wypełniania deklaracji została podniesiona z 200 EUR do 1500 EUR.

Handel zagraniczny

154

Obrót towarowy pomiędzy krajami WNP jest zwolniony z cła, wobec krajów rozwijających się stosowane są stawki celne obniŜone do 50 %, zaś w odniesieniu do krajów najsłabiej rozwiniętych preferencyjne stawki „zerowe”. W dniu 14 lipca 2003 roku Rada Ministrów RB podjęła decyzję o usprawnieniu odprawy celnej towarów wwoŜonych z Rosji. Na jej podstawie kontrola i procedury celne nie obejmują towarów wwoŜonych z Rosji na Białoruś i z Białorusi do Rosji. Wyroby pochodzące z państw trzecich, które zostały wwiezione przez indywidualnych przedsiębiorców do dalszej produkcji nie podlegają odprawie celnej. Postanowienie to nie obejmuje towarów objętych podatkiem akcyzowym. Od 1 stycznia 2004 roku podstawowa stawka VAT wynosi 18 %. W przypadku wwozu na teren Białorusi części zapasowych, materiałów do wytwarzania produktów eksportowych organy celne mogą odroczyć termin wpłacenia cła i podatku VAT do 6-ciu miesięcy od dnia przekroczenia granicy celnej RB (bez odsetek) Unia Celna Na mocy multilateralnego porozumienia o Unii Celnej pomiędzy Białorusią, Federacją Rosyjską, Kazachstanem, TadŜykistanem i Kirgistanem, terytorium Białorusi weszło w skład wspólnej strefy celnej. Porozumienie to uznaje międzynarodowe regulacje prawne i opiera się na zasadach GATT i WTO. W handlu pomiędzy członkami Unii Celnej zniesiono cła, kontyngenty, licencje oraz inne ograniczenia taryfowe i pozataryfowe. Taryfa celna Podstawą białoruskiego systemu celnego są: • ustawa O taryfie celnej, uprawomocniona 16 stycznia 1998 roku; • Kodeks Celny RB, obowiązujący od 16 lipca 1998 roku; • Decyzja Rady Ministrów RB nr 791 z 17.06.2002 O nomenklaturze towarowej

stosowanej podczas realizacji działalności w handlu zagranicznym; • Decyzja Rady Ministrów RB nr 864 z 28.06.2002 O zatwierdzeniu wywozowych

stawek celnych; • Decyzja Rady Ministrów RB nr 865 z 28.06.2002 O zatwierdzeniu wwozowych

stawek celnych. Kodeks Celny określa następujące rodzaje obrotu towarowego: import, eksport, składowanie w magazynie celnym, obrót uszlachetniający, przerób w celu swobodnego obrotu, czasowe korzystanie, tranzyt, reimport, reeksport, strefa wolnocłowa, przetwórstwo na terytorium urzędu celnego, zniszczenie, zrzeczenie się na rzecz państwa. Pomimo wspomnianej wyŜej umowy o Unii Celnej, nie istnieje jednolita taryfa unijna, ale obowiązują oddzielne dla kaŜdego kraju, choć w praktyce nie róŜniące się od siebie taryfy. Białoruskie stawki celne są takie same jak np. rosyjskie, ale ich konstrukcja jest inna.


155

Białoruś bowiem, w przeciwieństwie do obowiązujących standardów międzynarodowych i do wymagań WTO, w taryfie celnej zamiast poszczególnych towarów wymienia ich grupy. Przepisy białoruskiej taryfy celnej przewidują następujące rodzaje stawek celnych: • podstawowe, dla krajów objętych klauzulą najwyŜszego uprzywilejowania (KNU),

ustalone przez Gabinet Ministrów, mieszczą się w granicach 5 - 15 %; • autonomiczne, ustalone na poziomie dwukrotności stawek KNU, stosowane dla

towarów z krajów, które nie posiadają KNU, ani nie podpisały z Białorusią preferencyjnej umowy handlowej oraz dla towarów, dla których kraj pochodzenia nie został określony,

• indywidualne, które obejmują stawki preferencyjne lub specyficzne. Wprowadzona 1 lipca 2002 roku nowa 10 cyfrowa nomenklatura towarowa w handlu zagranicznym RB oparta jest na obowiązującej od 1 stycznia 2002 roku nomenklaturze towarowej handlu zagranicznego Federacji Rosyjskiej. W białoruskiej nomenklaturze towarowej pierwsze 6 cyfr to międzynarodowa baza systemu opisów i kodowania towarów, następne 2 cyfry odpowiadają kodom kombinowanej nomenklatury Unii Europejskiej. Dziewiąta cyfra wykorzystywana jest dla umoŜliwienia wydzielenia towarów mających istotne znaczenie na terytorium krajów WNP, a dziesiąta cyfra uwzględnia interesy Białorusi. Zwolnienia celne w obrocie towarowym Zwolnieniami objęte są następujące towary: • produkowane w krajach WNP (konieczne jest świadectwo pochodzenia); • będące własnością osobistą obcokrajowca zatrudnionego w zagranicznym

przedsiębiorstwie; • importowane tymczasowo lub przeznaczone do składu celnego; • zakupione przez rząd; • pochodzenia białoruskiego, które są przywoŜone z powrotem bez przetworzenia; • wcześniej wyeksportowane z zobowiązaniem się do ich powrotnego przywozu; • środki transportu przekraczające granicę celną w ramach międzynarodowego

transportu towarów, bagaŜu lub pasaŜerów oraz ich części składowe, akcesoria, części zamienne i paliwo, konieczne do normalnego ich funkcjonowania;

• produkowane na obszarach specjalnych stref ekonomicznych; • przewoŜone tranzytem; • importowane w celach humanitarnych lub przeznaczone do rozdawnictwa dla

ludności Białorusi; • przeznaczone do celów promocyjno-reklamowych (broszury, ulotki, katalogi, itp.),

próbki towarów, eksponaty wystawowe; • waluta białoruska i obca.

Handel zagraniczny

156

9 września 2002 roku został zatwierdzony nowy wykaz preparatów weterynaryjnych, środków chemicznych ochrony roślin oraz nasion kultur rolniczych zwolnionych z cła i VAT-u przy wwozie na terytorium celne Białorusi (dekret Prezydenta RB nr 462 z 28 sierpnia 2002 roku). Wykaz znajduje się w załączniku nr 17. Majątek, wwoŜony przez udziałowca zagranicznego w celu wniesienia do kapitału zakładowego spółki z udziałem zagranicznym od 1 stycznia 2005 roku nie jest zwolniony z opłaty cła i podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Ulgi podatkowe i celne przy wwozie niektórych towarów Osobom prawnym, wwoŜącym wyposaŜenie technologiczne i części zapasowe nie produkowane w Republice Białoruś w celu stworzenia nowych bądź modernizacji istniejących przedsiębiorstw wykorzystujących zaawansowane technologie, mogą być udzielanie ulgi w podatku VAT i opłatach celnych pod warunkiem, Ŝe przedsiębiorstwa te umieszczone są w zatwierdzonym przez Radę Ministrów wykazie przedsiębiorstw o zaawansowanej technologii. W innych przypadkach moŜe być udzielony kredyt na pokrycie opłat celnych, spłacany po przekazaniu wwiezionego wyposaŜenia technologicznego do eksploatacji. W decyzji o przyznaniu ulg określony jest m.in. termin przekazania wyposaŜenia technologicznego do eksploatacji oraz warunki i terminy spłat kredytu podatkowego. Kredyt podatkowy na okres do 6 miesięcy udzielany jest na podstawie decyzji Rady Ministrów po uzgodnieniu z Prezydentem, a na okres dłuŜszy – na podstawie decyzji Prezydenta. Osoby prawne, które nie wypełniły warunków na jakich kredyt został udzielony podlegają sankcjom. Podmioty wykorzystujące ulgi niezgodnie z oficjalnie ustalonymi zasadami tracą do nich prawo, a sumy podatków, opłat celnych i kar pienięŜnych są ściągane w ustawowo określonym trybie. Ulg w podatkach i opłatach naleŜących do budŜetów lokalnych udzielają miejscowe Rady Deputowanych albo – z ich upowaŜnienia – lokalne organy wykonawcze i zarządzające. Procedurę ubiegania się przez osoby prawne o ulgi w podatkach i opłatach celnych reguluje Postanowienie nr 632 Rady Ministrów RB z 28.04.2001. Określona w tym Postanowieniu procedura jest skomplikowana i długotrwała.

Rozkładanie płatności celnych na raty Stosownie do pkt. 1.5 Dekretu nr 14 Prezydenta RB z 17 maja 2001 roku O niektórych kwestiach obliczania i opłacania VAT, kwota podatku VAT zapłaconego przy wwozie na obszar celny RB środków podstawowych podlega zwrotowi w wymiarze 1/12 kwoty


157

z chwilą ewidencji tych środków. Dekret nr 16 Prezydenta RB z 13 czerwca 2001 roku przewiduje, Ŝe kwoty VAT wpłacane przy wwozie urządzeń są umarzane w tym samym wymiarze i w ten sposób następuje faktyczne zwolnienie od podatku VAT podstawowych środków produkcyjnych przedsiębiorstw121. Dekret przewiduje teŜ rozkładanie na raty podatku VAT płaconego przy wwozie urządzeń technologicznych i części zapasowych do nich, niezaleŜnie od formy własności i przynaleŜności resortowej122. Decyzja o odroczeniu bądź rozłoŜeniu na raty naleŜności z tytułu VAT i akcyzy podejmowana jest przez naczelnika lub zastępcę naczelnika urzędu celnego, w którym dokonywana jest odprawa celna, na podstawie pisemnego wniosku złoŜonego w urzędzie celnym przed lub jednocześnie z deklaracją celną. Podanie o odroczenie bądź rozłoŜenie na raty naleŜności z tytułu VAT i akcyzy składa się oddzielnie na kaŜdą partię towaru przemieszczaną przez obszar celny RB w ramach jednego kontraktu na podstawie jednego dokumentu przewozowego. Osobom zalegającym z opłatami ceł, odsetek, grzywien i kar finansowych – zgoda na odroczenie lub rozłoŜenie na raty podatku VAT i akcyzy nie jest udzielana. Za odroczenie bądź rozłoŜenie na raty pobierane są odsetki w wysokości stopy procentowej Banku Narodowego obowiązującej w dniu wpłaty naleŜności z tytułu VAT i akcyzy. Odroczenie bądź rozłoŜenie na raty moŜe być zabezpieczone: • gwarancją banku lub innej instytucji kredytowej posiadającej licencję Banku

Narodowego na prowadzenie operacji walutowych i wpisanej do rejestru gwarantów wniesienia opłat celnych, prowadzonego przez Państwowy Komitet Celny RB;

• zastawem towarów i środków transportowych; • wniesieniem do depozytu właściwego urzędu celnego sum zabezpieczających

opłatę VAT i akcyzy. W celu otrzymania decyzji w sprawie odroczenia bądź rozłoŜenia na raty naleŜności z tytułu VAT i akcyzy pod gwarancję banku lub innej instytucji kredytowej płatnik tych naleŜności powinien przedstawić zobowiązanie gwarancyjne ww. instytucji bankowej. Zobowiązanie gwarancyjne banku przyjmowane jest przez urząd celny oddzielnie dla naleŜności płatnych w rublach białoruskich i oddzielnie w walucie obcej. W przypadkach gdy prawo RB przewiduje opłatę naleŜności z tytułu podatku VAT i akcyzy w walucie obcej, zobowiązanie gwarancyjne banku lub innej instytucji kredytowej powinno być wystawione w ekwiwalencie dolarowym. 121 Odroczenie bądź rozłoŜenie podatku VAT i akcyzy na raty moŜe teŜ nastąpić w wyjątkowych przypadkach, takich np. jak straty poniesione w wyniku klęski Ŝywiołowej lub działania sił wyŜszych; wstrzymanie finansowania z budŜetu państwowego lub zapłaty za wykonane zamówienie państwowe; przemieszczenie przez obszar celny towarów szybko psujących się; realizacja dostaw na podstawie umów międzyrządowych itp. 122 W wyjątkowych wypadkach płatnikowi podatku VAT i akcyzy urząd celny moŜe odroczyć spłatę lub rozłoŜyć ją na raty na okres nie dłuŜszy niŜ dwa miesiące od dnia przyjęcia deklaracji celnej w celu dokonania odprawy.

Handel zagraniczny

158

Po podjęciu przez naczelnika (zastępcę naczelnika) urzędu celnego decyzji o udzieleniu odroczenia lub rozłoŜeniu na raty naleŜności z tytułu VAT i akcyzy, urząd celny w ciągu 3 dni roboczych powiadamia pisemnie gwaranta celnego o terminie, na jaki odroczono lub rozłoŜono na raty spłatę naleŜności oraz o dniu upływu tego terminu. W celu otrzymania odroczenia lub rozłoŜenia na raty naleŜności z tytułu VAT i akcyzy pod zastaw towarów i środków transportu, płatnik tych naleŜności zawiera z urzędem celnym umowę o zastawie. W charakterze zabezpieczenia spłaty podatku VAT i akcyzy płatnik tych naleŜności moŜe wnieść na rachunek depozytowy urzędu celnego naleŜne sumy123. Koszty odsetek związanych ze zwłoką płatności rozłoŜonej na raty ponosi płatnik VAT i akcyzy, opłacając je w wysokości stopy procentowej Banku Narodowego obowiązującej w dniu spłaty części sumy podatku VAT i akcyzy. W przypadku odroczenia lub rozłoŜenia na raty naleŜności z tytułu VAT i akcyzy płatnik tych naleŜności najpóźniej w ostatnim dniu terminu, na który zostało udzielone odroczenie lub rozłoŜenie na raty, zobowiązany jest do opłacenia podatku VAT, akcyzy i odsetek. Odsetki zgodnie z Ŝyczeniem płatnika mogą być spłacone w białoruskich rublach lub w walucie obcej, skupowanej przez Bank Narodowy124. Kontrola towarów w obrocie zagranicznym Kontrola towarów przed rozładunkiem Od końca 1997 roku wiele importowanych do Białorusi towarów zostało objętych tzw. kontrolą przed rozładunkiem, mającą na celu wyeliminowanie dostaw towarów o niskiej jakości. Faktyczna inspekcja towarów obejmuje (pełną lub wybiórczą), kontrolę ilości wwoŜonego towaru, fizyczną identyfikację towaru wg parametrów i charakterystyk wyszczególnionych w kontrakcie lub specyfikacji. Jednocześnie kontrolowana jest wysokość ceny towaru, wskazana przez sprzedawcę w rachunku-fakturze w porównaniu z poziomem rynkowych cen eksportowych występujących w kraju odbiorcy, lub z cenami tego towaru na rynkach światowych. Minimalna wartość partii towaru podlegającego kontroli przed rozładunkiem wynosi 5000 USD.

123

Kwoty zabezpieczenia naleŜności z tytułu VAT i akcyzy nie podlegają indeksacji i oprocentowaniu. Przy rozłoŜeniu naleŜności na raty urząd celny wspólnie z płatnikiem podatków ustala grafik terminów spłat i wielkości poszczególnych rat. Grafik spłat jest zatwierdzany przez naczelnika (zastępcę naczelnika) właściwego urzędu celnego i kontrolowany przez oddział opłat celnych do momentu spłaty całej sumy. 124

W przypadku, gdy przepisy RB przewidują opłatę z tytułu naleŜności VAT i akcyzy wyłącznie w walucie obcej, kwoty podatku VAT i akcyzy podlegające spłacie w walucie obcej z tytułu naliczonych odsetek są przeliczane po kursie Narodowego Banku obowiązującym w dniu przyjęcia deklaracji celnej w celu dokonania odprawy. Nieopłacenie w terminie odroczonych lub rozłoŜonych na raty zobowiązań z tytułu VAT i akcyzy oraz odsetek pociąga za sobą powstanie zaległości celnych.


159

Kontrola weterynaryjna Kontrakt z partnerem zagranicznym moŜe być podpisany po uzyskaniu zezwolenia Głównego Urzędu Weterynarii. W celu uzyskania zezwolenia na wwóz towaru podlegającego kontroli weterynaryjnej, odbiorca na 30 dni przed wwozem towaru występuje z wnioskiem do Głównego Urzędu Weterynarii RB. Wniosek musi zawierać charakterystykę towaru, cel importu, kraj pochodzenia, miejsce wwozu towaru na terytorium RB. Zarządzenie nr 128 z 1995 roku zawiera wykaz produktów Ŝywnościowych podlegających kontroli weterynaryjnej RB, a zarządzenie 02/2035 z 28 lutego 1997 roku listę towarów objętych zakazem wwozu. Zapewnienie bezpieczeństwa i jakości produktów Towary powszechnego uŜytku, środki chemiczne i biologiczne, materiały i wyroby z nich, produkty spoŜywcze i surowce do ich wytwarzania muszą posiadać certyfikat bezpieczeństwa. Do kaŜdej partii towarów spoŜywczych wwoŜonej na terytorium RB musi być dołączony dokument potwierdzający jakość towaru i bezpieczeństwo spoŜywania. Podstawowymi dokumentami potwierdzającymi bezpieczeństwo towarów są: zaświadczenie o jakości wystawione przez producenta, zaświadczenie o rejestracji towaru w państwowym instytucie fitosanitarnym wydane przez Ministerstwo Zdrowia, certyfikat zgodności lub zaświadczenie o jego przyznaniu, wydane producentowi przez Biełstandart lub inny organ uprawniony do wystawiania certyfikatów. Opakowanie i oznakowanie Nie ma specjalnych przepisów dotyczących opakowania towarów. Dopuszcza się standardowe opakowanie dostosowane do rodzaju transportu i uzgodnione z importerem. Eksporterzy towarów powszechnego uŜytku przeznaczonych dla Białorusi zobowiązani są od 1 stycznia 1998 roku do stosowania oznaczeń towarów w języku białoruskim lub rosyjskim. Oznakowanie powinno być czytelne, wykonane niezmywalną farbą, zawierać adres nadawcy i odbiorcy, wagę brutto i netto i rozmiary paczek, które powinny być ponumerowane. Swoje usługi w zakresie tłumaczenia tekstu oferuje polskim eksporterom Polsko-Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa (adres w załączniku nr 28). Zabronione jest: • umieszczanie napisów, które mogą wprowadzić importera w błąd, • wwoŜenie na terytorium Białorusi artykułów spoŜywczych i przemysłowych

powszechnego uŜytku, jeśli nie są one zaopatrzone w informacje w języku rosyjskim lub białoruskim.

Handel zagraniczny

160

W przypadku importu towarów spoŜywczych wymagane jest podanie na opakowaniu lub na specjalnej etykiecie dołączonej do kaŜdej jednostki towaru: • nazwy producenta (moŜe być alfabetem łacińskim), • składu surowcowego i wartości odŜywczych, • ilości kalorii i witamin (dla produktów leczniczych, dietetycznych lub

przeznaczonych dla dzieci), • warunków przechowywania, • terminu przydatności do spoŜycia, • sposobu przygotowania (dla półfabrykatów).

W przypadku importu towarów przemysłowych lub ogólnego zastosowania, wymagane jest podanie: • nazwy towaru, • kraju pochodzenia i nazwy producenta (moŜe być literami alfabetu łacińskiego) • daty produkcji i terminu waŜności, • sposobu uŜytkowania, • warunków przechowywania.

PowyŜsze informacje powinny być umieszczone na samym towarze, na indywidualnym opakowaniu kaŜdej jednostki towaru, lub na specjalnym dokumencie dołączonym do kaŜdej jednostki towaru. Termin waŜności wystarczy podać tylko na towarze lub na bezpośrednim opakowaniu. Świadectwa pochodzenia towarów Zasady określania kraju pochodzenia towaru reguluje dokument podpisany 30 listopada 2000 roku przez przedstawicieli rządów AzerbejdŜanu, Armenii, Białorusi, Gruzji, Kazachstanu, Kirgistanu, Mołdowy, Federacji Rosyjskiej, TadŜykistanu, Turkmenistanu, Ukrainy i Uzbekistanu. Dokument ten zmienia obowiązujące dotychczas przepisy stanowiące, Ŝe towar uzyskiwał białoruskie świadectwo pochodzenia, jeśli wsad miejscowy przekraczał 30 % wartości towaru. Nowe zasady, przyjęte przez Radę Szefów Rządów WNP, wymagają, by wsad miejscowy wynosił co najmniej 50 % kosztów produkcji towaru. Niespełnienie tego warunku powoduje, Ŝe towar taki traktowany jest jako towar pochodzący z kraju trzeciego. Odprawy celne Właściwą kompetencyjnie instytucją centralną jest Państwowy Komitet Celny, który koordynuje i kontroluje działalność 18 urzędów celnych i wszystkich punktów celnych na terenie kraju. Odprawa celna moŜe być dokonana w 200 punktach na terenie Białorusi, w tym na 51 punktach granicznych. Towary do odprawy celnej mogą być udostępnione przez osoby lub firmy, które nimi dysponują, właścicieli


161

towarów lub agencje celne. Funkcje agencji celnej mogą pełnić rezydenci, tj. białoruskie osoby prawne, posiadające licencję wydaną przez Państwową Komisję Celną. Lista urzędów celnych znajduje się w załączniku nr 22. Dokumenty do odprawy celnej W zaleŜności od rodzaju deklarowanych towarów, powinny być przedstawione następujące dokumenty: • deklaracja celna według ustalonego wzoru, • dokumenty przewozowe, • zezwolenie (licencja) państwowego urzędu kontroli, w przypadku gdy towary

podlegają ograniczeniom lub objęte są zakazem wwozu, • dokumenty potwierdzające prawo do przeprowadzanej operacji gospodarczej, • dokumenty potwierdzające przestrzeganie wymagań kontroli walutowej, • na Ŝądanie osoby z urzędu celnego inne dokumenty niezbędne do

przeprowadzenia odprawy celnej. Dokumenty przewozowe Przy przesyłkach morskich wymagane są: • konosament (w języku angielskim) zawierający zwyczajowe dane, które muszą

być zgodne z fakturą i z danymi na opakowaniu towaru; wystawia się 3 oryginały konosamentu, ilość kopii zaleŜy od wymogów kontraktu; data na konosamencie musi być wcześniejsza, niŜ termin wygaśnięcia licencji;

• faktura handlowa (w języku angielskim), w takiej ilości egzemplarzy, jak ustalono w kontrakcie, zawierająca informacje o wadze brutto i netto, wartości towaru, warunkach dostawy i płatności oraz o kosztach transportu;

• świadectwo pochodzenia, • Jednolity Dokument Administracyjny SAD.

Przy przesyłkach pocztowych (do 20 kg) wymagane są: • międzynarodowy „adres pomocniczy”, tzw. „bulletin d’expédition”, • faktura handlowa, • świadectwo pochodzenia, • dwie dodatkowe deklaracje celne, • SAD.

Przy przesyłkach lotniczych wymagane są: • lotniczy list przewozowy, • faktura handlowa, • świadectwo pochodzenia, • SAD.

Handel zagraniczny

162

Przy transporcie samochodowym wymagane są: • samochodowy list przewozowy, • faktura handlowa, • świadectwo pochodzenia, • SAD.

Dodatkowo wymagane są: • świadectwo weterynaryjne przy imporcie Ŝywych zwierząt, produktów

pochodzenia zwierzęcego, mięsa i wyrobów z mięsa, • świadectwo fitosanitarne przy imporcie roślin i nasion, • niekiedy wymagane jest specjalne zaświadczenie, np. dotyczące temperatury w

chłodni przewoŜącej mięso, • pozwolenie na wwóz, wywóz lub tranzyt wydane przez odpowiednie ministerstwo

(niezbędne przy przewozie towarów podlegających ograniczeniom). Terminy odpraw celnych Odprawa celna musi być dokonana w ciągu 10 dni od daty przyjęcia deklaracji celnej i niezbędnych do odprawy dokumentów, lub w ciągu 3 dni w przypadku towarów, do których stosowana jest tzw. uproszczona procedura. Termin trzydniowy obowiązuje równieŜ w odniesieniu do towarów przywoŜonych w sytuacji klęsk Ŝywiołowych, awarii, katastrof, a takŜe przy imporcie Ŝywych zwierząt, towarów łatwo psujących się, materiałów radioaktywnych, środków masowej informacji (dzienników) oraz towarów zakupionych przez instytucje rządowe. Jeśli dany towar wymaga okazania, powyŜsze terminy liczą się od dnia okazania. Towary, które podlegają opłatom celnym, mogą przebywać w składzie celnym od 2 miesięcy do 3 lat, chyba, Ŝe specjalne przepisy stanowią inaczej. Po upływie ustalonego terminu, nie odebrany towar zostaje przeniesiony do składu tymczasowego lub do magazynu, gdzie moŜe być przepakowany, sortowany, inaczej oznakowany i sprzedany przez władze celne. Towary zwolnione z opłat celnych i podatków oraz te, za które cło zostało zwrócone, muszą opuścić skład celny nie później, niŜ 3 miesiące od daty przyjęcia. Odprawa celna eksponatów wystawienniczych125 Towary wwoŜone na terytorium Republiki Białoruś w celach wystawienniczych są odprawiane w trybie czasowego wwozu i wywozu, a co za tym idzie – są w pełni lub częściowo zwolnione z płatności celnych i podatków (VAT i akcyza). Towary

125 Rynek – Wschodni Partnerzy Nr 5/2002 r., s. 31-32.


163

wwoŜone (wywoŜone) na czas określony podlegają zwrotowi w niezmienionej postaci (z wyjątkiem zmian naturalnych) po zakończeniu ich czasowego uŜytkowania. Przy odprawie eksponatów wystawienniczych i innych towarów niezbędnych dla urządzania wystawy, następujące dokumenty muszą zostać przedstawione organowi celnemu: • wypełniona towarowa deklaracja celna; • pisemne zobowiązanie o odwrotnym wwozie/wywozie towarów; • umowa, zgodnie z którą towary mogą być objęte trybem czasowego

wwozu/wywozu; • dokumenty potwierdzające cel przemieszczania towarów; • dokumenty płatnicze; • faktury pro-forma; • dokumenty pozwalające określić wartość celną przemieszczanych towarów.

Towary zakwalifikowane do czasowego wwozu/wywozu znajdują się pod kontrolą celną. UpowaŜnieni pracownicy urzędu mają prawo kontrolować stan czasowo wwiezionych towarów. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów nr 1280 z dnia 29 września 1997 roku, towary wwoŜone w celu eksponowania ich na wystawach, targach i innych imprezach, a takŜe urządzenia pomocnicze przeznaczone do demonstrowania są całkowicie zwolnione od cła i podatków, a przy ich wwozie pobierana jest tylko opłata za odprawę celną. Natomiast w przypadku sprzedaŜy tych towarów na Białorusi naleŜy uregulować cło, podatki, akcyzę i inne obowiązkowe płatności. Zgodnie z dekretem Prezydenta nr 21 z dnia 12 stycznia 1998 roku i rozporządzeniem Rady Ministrów nr 324 z dnia 2 marca 1998 roku, Republika Białoruś uczestniczy w międzynarodowej konwencji celnej o karnecie ATA w sprawie czasowego wwozu towarów i konwencji o czasowym wwozie. Z dniem 15 sierpnia 2004 roku na Białorusi jest dokonywana odprawa celna towarów wystawienniczych i innych towarów według karnetów ATA. Zwrot cła NaleŜności celne podlegają zwrotowi w przypadku importu surowców do przerobu uszlachetniającego. W tej sytuacji władze celne pobierają kaucję (wartość cła i podatków), która jest zwracana po przedstawieniu dokumentów potwierdzających wywóz przetworzonych wyrobów za granicę. W niektórych przypadkach zwrot cła moŜna równieŜ uzyskać przy wywozie towarów, które były wwiezione na czas określony. NaleŜy jednak liczyć się z moŜliwością uzyskania zgody na czasowy wwóz towarów, ale bez zgody na zwrot cła, lub ze zgodą na częściowy zwrot cła.

Handel zagraniczny

164

Zwrot opłaconego cła jest moŜliwy, pod warunkiem, Ŝe nie został przekroczony termin 1 roku od momentu zapłaty. Opłaty dodatkowe Poza cłem obowiązują dodatkowe opłaty za dokonanie formalności celnych i związane z procedurą celną. Opłaty te pobierane są w walucie białoruskiej w przypadku środków transportu, towarów przywoŜonych w celach niehandlowych oraz międzynarodowych przesyłek pocztowych. W pozostałych przypadkach pobierane są w walutach obcych według kursu Narodowego Banku Białorusi. Wysokość opłat naliczana jest procentowo od wartości celnej towaru. Tranzyt Obecnie Białoruś prowadzi wymianę zezwoleń na międzynarodowe przewozy samochodowe ładunków z 45 państwami, a na przewozy okazyjne osób – z 17 państwami. Poczynając od roku 2005 w myśl Dekretu Prezydenta RB Nr 341 z dn. 22 lipca 2004 r. O trybie ustalenia ilości zezwoleń na przejazd środków transportowych państw obcych przez terytorium Republiki Białoruś ilość zezwoleń dla państw obcych jest co roku określana na zasadzie wzajemności przez Radę Ministrów RB, po uzgodnieniu z Prezydentem RB, na podstawie odpowiednich międzynarodowych umów zawartych przez Białoruś126. Międzynarodowe przewozy samochodowe pasaŜerów i ładunków, wykonywane środkami transportu drogowego państw obcych na terytorium RB bez pobierania opłat za przejazd drogami publicznymi, realizowane są w ramach uzgodnionej ilości zezwoleń bez uiszczania opłat zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów RB Nr 115 z dnia 31 stycznia 2005 roku. Przewozy ładunków, wykonywane środkami transportowymi państw obcych na terytorium Białorusi na podstawie zezwoleń EKMT (Europejskiej Konferencji Ministrów Transportu), regularne przewozy osób, jak równieŜ przewozy osób i ładunków nie wymagające zezwoleń, zgodnie z zawartymi przez RB porozumieniami o międzynarodowej komunikacji samochodowej, realizowane są zgodnie z białoruskim ustawodawstwem na warunkach uiszczenia opłat za przejazd publicznymi drogami samochodowymi

126 W celu realizacji wymienionego Dekretu i Rozporządzenia Rady Ministrów RB Nr 1116 z dnia 10 września 2004 r. O trybie ustalania ilości zezwoleń na przejazd środków transportowych państw obcych przez terytorium Republiki Białoruś w dniu 31 stycznia 2005 r. zostało wydane Rozporządzenie Rady Ministrów Nr 115 O udzieleniu zezwoleń dla państw obcych na przejazd środków transportowych państw obcych przez terytorium Republiki Białoruś” , przewidujące udzielanie dla państw obcych w 2005 i 2006 roku uzgodnionej ilości zezwoleń, w tym zwolnionych z opłat za skorzystanie z dróg publicznych RB.


165

Białorusi, jeśli odpowiednie porozumienia o komunikacji międzynarodowej nie przewidują inaczej. W przypadku wjazdu obcego środka transportu na terytorium Białorusi bez zezwolenia białoruskiego (za wyjątkiem przypadków, nie wymagających zezwoleń) moŜe ono być nabyte w punkcie przekroczenia białoruskiej granicy zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów RB Nr 871 z dnia 29 grudnia 1993 r. Kwestie organizacji międzynarodowej komunikacji samochodowej. Stawki opłat za korzystanie z samochodowych dróg publicznych RB podane są w rozporządzeniu Rady Ministrów RB Nr 1592 z dnia 14 grudnia 2004 r. O stawkach opłat za przejazd i warunkach przejazdu środków transportowych państw obcych samochodowymi drogami publicznymi RB oraz o uznaniu za niewaŜne niektórych rozporządzeń Rządu Republiki Białoruś. Niniejsze rozporządzenie dotyczy warunków przejazdu samochodowymi drogami publicznymi Białorusi środków transportowych państw obcych, realizujących międzynarodowe przewozy samochodowe na podstawie zezwoleń z pobraniem opłaty. Wymieniony tryb nie rozpowszechnia się na przewozy, dokonywane na podstawie zezwoleń bez uiszczania opłat Tryb przejazdu pojazdów o duŜej wadze i o wielkich gabarytach drogami publicznymi Białorusi i dokonania kontroli tych przejazdów regulowany jest w Instrukcji, zatwierdzonej w zarządzeniu Ministerstwa Transportu Nr 10 z dnia 7 lutego 2005 r. Stawki opłat za przejazd takimi pojazdami po drogach publicznych, określone są w Rozporządzeniu Rady Ministrów RB z dnia 07 04 2004 r. Nr 381 O zatwierdzeniu dopuszczalnych parametrów wagowych i gabarytowych środków transportowych poruszających się publicznymi drogami samochodowymi RB oraz stawek opłat za przejazd pojazdów o duŜej wadze oraz o duŜych gabarytach. Opłata za przejazd środków transportu autostradą Brześć - Mińsk - granica Federacji Rosyjskiej (M1/E30), wchodzącej w skład korytarza transportowego Nr 2 (droga płatna), pobierana jest zgodnie z rozporządzeniem Ministerstwa Transportu i Komunikacji RB Nr 40 z dnia 8 sierpnia 2003 roku.

Handel zagraniczny

166

Tab. 16. Stawki opłat za przejazd środków transportowych państw obcych drogami publicznymi Republiki Białoru ś

(zatwierdzone w Rozporządzeniu Rady Ministrów Republiki Białoruś Nr 1592 z dn. 14.12.2004, obowiązują od dn. 01.01.2005)

Typ środka transportowego

Ładowność lub

pojemność

Stawki opłat w zaleŜności od czasokresu pobytu na terytorium Republiki Białoru ś w dolarach

amerykańskich do

1 doby ponad 1 dobę

-do 1 tygodnia

Ponad 1 tydz.

-do 1 miesiąca

Ponad 1 mies.-

do 1 roku 1. Samochody cięŜarowe (ciągniki) z przyczepami (półprzyczepami) lub bez nich

Do 10 ton włącznie Ponad 10 ton do 24 ton włącznie Ponad 24 tony

25

30

40

40

45

60

80

125

150

780

1240

1480 2. Autobusy Do 12 miejsc

włącznie Od 13 do 30 miejsc włącznie Ponad 30 miejsc

15

30

35

20

45

50

45

125

130

450

1240

1320

3. Samochody osobowe, przejeŜdŜające tranzytem przez terytorium RB

5

15

30

300

4. Samochody osobowe z przyczepami, przejeŜdŜające tranzytem przez terytorium RB

10

25

50

480 Źródło: materiały informacyjne WEH – Mińsk – kwiecień 2006 r.

Handel i dystrybucja Największym centrum handlowym jest stolica kraju, licząca 1,7 mln mieszkańców. Inne większe ośrodki handlowe to stolice obwodów (Brześć, Witebsk, Homel, Grodno i Mohylew), oraz waŜniejsze miasta: Orsza, Pińsk, Połock, Lida, Baranowicze i Bobrujsk. Zagraniczni eksporterzy mają na Białorusi do dyspozycji róŜne formy dystrybucji i sprzedaŜy towarów. Producenci o światowym zasięgu najczęściej korzystają z usług dystrybutorów i agentów. Dotyczy to rynku samochodowego, komputerowego, odzieŜowego itp. Handel na Białorusi dzieli się na państwowy i prywatny. Handel państwowy prowadzony jest w oparciu o sieć sklepów i hurtowni. Jego przedmiotem są najczęściej towary pochodzenia krajowego lub zagranicznego z importu „scentralizowanego” (np. leki). Handel prywatny odbywa się z wykorzystaniem prywatnych hurtowni, przez które najlepiej sprzedawać towary masowe oraz przy


167

pomocy sklepów detalicznych. Adresy hurtowni moŜna znaleźć w lokalnej prasie. Działalność agentów, hurtowników i detalistów najlepiej jest ocenić odwiedzając Białoruś i uczestnicząc w targach np. BIEŁAGRO, BUDPROGRESS oraz wystawach. Zasady rozliczeń w handlu zagranicznym Za wszystkie operacje finansowe związane z handlem zagranicznym odpowiadają importerzy i eksporterzy. Zasady rozliczeń regulują następujące akty prawne: • dekret Prezydenta RB nr 52 z 8 lutego 1995 roku: O ustanowieniu zasad

regulowania operacji eksportowo-importowych i operacji walutowych oraz o wzroście odpowiedzialności w przypadku naruszenia przepisów współpracy gospodarczej;

• uchwała Narodowego Banku RB nr 768 z 1 sierpnia 1996 roku O zasadach prowadzenia operacji walutowych na terenie RB;

• pismo Narodowego Banku RB nr 31-10/1557 z 26 marca 1998 dotyczące rozliczeń za towary i usługi w walucie zagranicznej;

• Dekret prezydenta RB Nr 316 z 13 czerwca 2001 roku w sprawie zmian do dekretu Nr 7 z 4 stycznia 2000 roku O trybie prowadzenia kontroli operacji handlu zagranicznego.

Zgodnie z powyŜszymi aktami prawnymi eksporter ma obowiązek: • określić w umowie eksportowej termin zapłaty nie późniejszy niŜ 90 dni od

wysyłki towaru lub od dnia wykonania usług, • odsprzedać 30 % wpływów walutowych po kursie NBB w ciągu 5 dni od wpływu

naleŜności na jego rachunek. Zaliczki w imporcie dozwolone są w następujących przypadkach: • płatności za towary lub usługi o wartości przekraczającej 100.000 USD, • jeśli termin płatności nie przekracza 90 dni (180 dni w przypadku clearingu)

przed otrzymaniem towaru, który wymaga specjalnych zezwoleń Ministerstwa Handlu,

• płatności odsetek dla obcokrajowców lub zwrotów zaliczek w przypadku niezrealizowania kontraktu.

Handel zagraniczny

168

Reklama Najbardziej rozpowszechnionym środkiem reklamy na Białorusi jest prasa. Cena reklamy w prasie waha się w granicach od 2 do 5 USD za 1 cm2. Szeroko stosowana jest reklama za pośrednictwem radia i telewizji. Cena reklamy radiowej zaleŜy od pory emisji. NajdroŜej, bo 160 USD za minutę, kosztuje reklama w godzinach porannych od 6:35 do 6:40 i od 8:00 do 8:10 oraz w porze obiadowej w godzinach 12:55 - 13:00 i 13:50 - 14:00. Najtaniej, 45 USD za minutę, kosztuje reklama nadawana w radiu w godzinach 11:10 - 11:20 oraz w soboty. Koszt reklamy telewizyjnej wynosi od 120 do 900 USD za 1 minutę w zaleŜności od pory emisji, rodzaju programu i rodzaju reklamy. NajdroŜej jest w godzinach 21:00 -21:50, a najtaniej w godzinach 17:00 - 18:00. Obecnie coraz bardziej popularna staje się reklama uliczna. Przykładowe ceny reklam w miastach Białorusi prezentuje załącznik nr 18.


169

X. WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA Z POLSKĄ127 Handel Ramy prawne Stosunki gospodarcze pomiędzy Polską a Białorusią rozwijają się w oparciu o regulacje prawno-traktatowe wypracowane w latach 1991-1996. W okresie tym zawarto około 60 polsko-białoruskich umów i porozumień na szczeblu państwowym, rządowym i resortowym. Do najwaŜniejszych z nich naleŜą: • porozumienie w sprawie organizacji przewozów podpisane w Mińsku 30 marca

1992 roku; • umowa międzyrządowa w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, podpisana

w Mińsku 18 listopada 1992 roku; • umowa międzyrządowa o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji, podpisana

w Warszawie dnia 24 kwietnia 1994 roku; • umowa międzyrządowa o współpracy i pomocy wzajemnej w sprawach celnych,

umowa między ministerstwami Rolnictwa i Gospodarki śywnościowej RP i RB o współpracy w dziedzinie kwarantanny i ochrony roślin z 28 września 1994 roku, porozumienie o współpracy w zakresie wzajemnego uznawania wyników badań, certyfikatów i znaków zgodności z 27 listopada 1995 roku;

• traktat O dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy podpisany w Warszawie 23 czerwca 1992 roku;

• deklaracja Prezesa Rady Ministrów RP i Premiera Republiki Białoruś o rozwoju współpracy gospodarczej z 21 stycznia 1995 roku;

• porozumienie o współpracy w zakresie wzajemnego uznawania wyników badań, certyfikacji i znaków zgodności pomiędzy Polskim Centrum Badań i Certyfikacji i Komitetem ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji RB – podpisane 27 listopada 1995 roku.

W związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej Polska była zmuszona wypowiedzieć polsko-białoruską umowę o współpracy gospodarczej i handlowej. Dwustronna umowa polsko-białoruska określała zasady handlu i była podstawą działania Polsko-Białoruskiej Komisji Mieszanej ds. Współpracy Gospodarczej. W celu umoŜliwienia Komisji kontynuowania jej prac, w dniu 30 kwietnia 2004 roku w Warszawie podpisana została nowa umowa o współpracy gospodarczej między rządem RP a Republiki Białoruś. Białoruś była pierwszym z krajów WNP, z którym Polska

127

Rozdział opracowano na podstawie materiałów Ministerstwa Gospodarki oraz WEH Ambasady RP w Mińsku, instytucji zaangaŜowanych we współpracę gospodarczą z Białorusią oraz białoruskich statystyk i materiałów własnych.

Współpraca gospodarcza z Polską

170

zawarła tego typu umowę, dostosowaną do nowych warunków współpracy, wynikających z członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Obroty W latach 2002-2005 polsko-białoruskie obroty handlowe wzrosły ponad 2,5-krotnie. Obroty handlowe Polski z Białorusią w latach 2004-2005 roku, zarówno według polskich, jak i białoruskich danych statystycznych, charakteryzowały się wysoką dynamiką, przy czym wyŜsze tempo wzrostu eksportu osiągnęła strona białoruska. Wartość obrotów handlowych w 2004 roku po raz pierwszy przekroczyła kwotę 1 mld USD osiągając poziom 1284,6 mln USD. Kwota ta była o ponad 500 mln USD wyŜsza niŜ w roku 2003 (781,2 mln USD) oraz juŜ prawie 2,4-krotnie wyŜsza niŜ w 1997 roku (540 mln USD), który to wynik do 2002 roku stanowił rekord w historii wzajemnych stosunków gospodarczych128. Tab. 17. Bilans handlowy Polski i Białorusi w latach 1994-2005 (dane polskie) w mln USD

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Obroty Eksport Import Saldo

303 137 166 -29

479 241 238

3

529 272 257 15

540 319 221 98

436 266 170 96

399 233 166 67

398 244 154 90

421 276 145 130

487,19 260,20 226,99

33,2

781,2 395,6 386,2

9,4

1.263,7 565,2 698,5

-133,3

1.697,1 720,3 976,7

-256,4

Źródło: Centrum Informacji Handlu Zagranicznego, Ministerstwo Gospodarki RP (według danych Departamentu Międzynarodowej Współpracy Dwustronnej z dnia 25 maja 2006 r.).

Polsko-białoruskie obroty handlowe w 2005 r. nadal charakteryzowały się wysoką dynamiką, jednak tempo wzrostu nie było juŜ tak wysokie jak w latach poprzednich. Wzrost obrotów dotyczył zarówno polskiego eksportu, jak i importu, choć białoruski eksport rósł szybciej niŜ białoruski import z Polski. W porównaniu do 2002 r. wartość obrotów w polsko-białoruskim handlu wzrosła ponad 3-krotnie. Od 2004 r. saldo w handlu z Białorusią jest dla Polski ujemne i wynika z zakupów na Białorusi droŜejących produktów przetwórstwa ropy naftowej. W 2005 r. Polska była jednym z podstawowych partnerów handlowych Białorusi zajmując 5 miejsce w białoruskim eksporcie (według danych białoruskich), po Rosji, Holandii, Wielkiej Brytanii i Ukrainie, wyprzedzając Niemcy, Litwę i Łotwę – tradycyjnych czołowych partnerów handlowych RB. W białoruskim imporcie Polska jest czwartym partnerem Białorusi po Rosji, Niemczech i Ukrainie.

128 W 2004 roku Polska była jednym z głównych partnerów handlowych Białorusi zajmując 4 miejsce pod względem wartości obrotów, za Rosją, Niemcami i Wielką Brytanią, a wyprzedzając m.in. Ukrainę, Litwę i Łotwę – tradycyjnych partnerów handlowych RB. NaleŜy podkreślić, Ŝe Polska znacząco zmniejszyła dystans do trzeciej w tym zestawieniu Wielkiej Brytanii, głównie jednak za sprawą dynamicznie rosnącego białoruskiego eksportu do Polski.


171

Dla Polski Białoruś jest waŜnym, ale nie podstawowym partnerem handlowym. Białoruś zajmuje 21 miejsce wśród odbiorców polskiego eksportu z udziałem 0,8 % oraz 24 miejsce wśród krajów, z których Polska importuje towary a jej udział wynosi 0,97 % całego polskiego importu. Polsko-białoruskie obroty handlowe w 2005 r. (według polskich danych statystycznych) osiągnęły poziom 1 697,1 mln USD (wzrost o 32,1 %), z czego polski eksport stanowił 720,3 mln USD (wzrost o 26,8 %), a import z Białorusi 976,7 mln USD (wzrost o 36,3 %). W efekcie Polska osiągnęła w handlu z Białorusią ujemne saldo w wysokości 256,4 mln USD (w 2004 r. było równieŜ ujemne -148,7 mln USD). Z kolei według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz RB białorusko-polskie obroty handlowe w 2005 r. wyniosły 1.426,2 mln USD (wzrost o 18,5 %), w tym białoruski eksport do Polski – 847,3 mln USD (wzrost o 16,3 %), a import z Polski – 578,9 mln USD (wzrost o 21,9 %). Saldo obrotów było dodatnie dla Białorusi i wyniosło 268,4 mln USD. Tab. 18. Bilans handlowy Białorusi i Polski w latach 1996-2005 (dane białoruskie) w mln USD

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Obroty Eksport Import Saldo

532,7 337,7 195,0 142,7

495,8 245,8 250,0

-4,2

467,8 184,9 282,9 -98,0

420,8 208,3 212,5

-4,2

492,6 276,8 215,8 61,0

450,0 248,0 202,0 46,0

495,1 273,3 221,8 51,5

782,7 434,2 348,5 85,7

1 203,8 728,8 475,0 253,8

1 426,2 847,3 578,9 268,4

Źródło: według danych Ministerstwa Statystyki i Analiz RB – maj 2006 r. Z analizy danych statystycznych dotyczących handlu zagranicznego Białorusi z Polską i Unią Europejską wynika, Ŝe nie tylko nie spełniły się obawy władz białoruskich dotyczące negatywnych dla Białorusi skutków przyłączenia się Polski do Unii Europejskiej, ale przeciwnie z korzyścią dla Białorusi obroty te znacznie rosną. RównieŜ waŜne jest to, Ŝe powstałe w 2005 r. problemy w stosunkach politycznych nie przeniosły się jak dotąd na wyniki w polsko-białoruskim handlu zagranicznym. NaleŜy podkreślić znaczenie czynnika cenowego we wzroście wartości białoruskiego eksportu do Polski. W grupie towarowej 2710 – produkty przetwórstwa ropy naftowej – aŜ 31,5 % (ponad 120 mln USD) przyrostu wartości białoruskiego eksportu w porównaniu do 2004 r. wynika ze wzrostu cen. Struktura towarowa importu Polski z Białorusi nie uległa w ostatnich latach istotnym zmianom. Białoruski eksport w dalszym ciągu był skoncentrowany w niewielu sekcjach i grupach towarowych i miał charakter surowcowy. W 2005 r. odnotowano brak eksportu surowych olei ropy naftowej, zmniejszenie eksportu części i akcesoriów samochodowych oraz znaczny wzrost eksportu ciągników i surowca drzewnego. Porównanie struktury białoruskiego eksportu do Polski w latach 2004 i 2005 wg głównych pozycji towarowych zawiera tabela 19.


172

Tab. 19. Struktura białoruskiego eksportu do Polski w 2004 i 2005 r. wg głównych grup towarowych w tys. USD

kod Nazwa towaru 2004 2005 05/04 w %

Wartość eksportu ogółem 728753,7 847344,4 116,3 2710 Oleje ropy naftowej inne niŜ surowe 298919,6 380274,2 127,2 2711 Gazy ziemne 57560,5 114812,8 199,4 3104 Nawozy potasowe 72303,7 78488,1 108,5 3501 Kazeina 25146,1 29324,8 116,6 4403 Drewno surowe równieŜ zgrubnie obrobione 8276,0 22164,2 267,8 2716 Energia elektryczna 17357,2 20561,2 118,4 7207 Półwyroby ze stali niestopowej 15181,5 18429,7 121,4 8544 Izolowane druty, kable, przewody elektryczne 7267,4 14781,4 203,4 8701 Ciągniki 326,1 12893,1 3 953,7 7312 Skrętki, liny, kable, taśmy stalowe 9476,3 11666,7 123,1 2709 Oleje ropy naftowej, surowe 69430,6 - - 8708 Części i akcesoria do pojazdów samochodowych 19077,5 2436,2 0,1 2523 Cement portlandzki, glinowy, anhydrytowy 12890,1 9728,4 75,5 2905 Alkohole acykliczne i ich pochodne 9500,1 9677,1 101,8 Źródło: Ministerstwo Statystyki i Analiz Republiki Białorusi – maj 2006 r. Jak wynika z ww. tabeli, opracowanej na podstawie białoruskich danych statystycznych, w białoruskim eksporcie do Polski dominowały surowce. Pięć pierwszych grup towarowych w 2005 r. (produkty przetwórstwa ropy, gazy ziemne, nawozy potasowe, kazeina, drewno surowe) stanowiło 73,8 % białoruskiego eksportu do Polski. W 2005 roku Polska odnotowała znaczny przyrost importu z Białorusi zarówno w odniesieniu do pozycji o duŜej wartości obrotów, takich jak oleje ropy naftowej, nawozy potasowe, gaz ziemny, czy kazeina, jak równieŜ w przypadku niektórych pozycji mających mniejszy udział w całości importu np. izolowane druty i kable, sztaby i pręty walcowane, wapno palone i inne. Pełną strukturę obrotów handlowych Polski i Białorusi przedstawiono w tabeli nr 20. Polski eksport na Białoruś jest znacznie bardziej zróŜnicowany niŜ import z tego kraju, brak jest teŜ wyraźnie dominującej pozycji. Trzy pierwsze pozycje: mięso wieprzowe, płyty wiórowe, lampy kineskopowe i inne stanowią ok. 17,6 % eksportu, natomiast 10 pierwszych pozycji ma ok. 31,9 % udziału w wartości dostaw z Polski na Białoruś.


173

Tab. 20. Obroty towarowe Polski z Białorusią za 2005 rok według sekcji

2005 Dynamika Udział w

Nr

sekc

ji

Nazwa sekcji

eksp

ort

impo

rt

sald

o

eksp

ortu

impo

rtu

eksp

orci

e

impo

rcie

w mln USD w % w %

Ogółem 565,2 698,5 -133,4 127,5 139,8 100,0 100,0

I Zwierzęta Ŝywe, produkty pochodzenia zwierzęcego

69,34 2,37 66,97 123,2 121,9 11,86 0,30

II Produkty pochodzenia roślinnego 20,28 2,04 18,24 150,4 163,0 4,23 0,34 III Tłuszcze i oleje poch. zwierz. lub

roślinnego 1,02 0,00 1,02 81,8 0,12 0,05

IV Gotowe art. spoŜ., napoje bezalkoholowe, alkoholowe

27,88 0,23 27,65 114,8 423,4 4,45 0,10

V Produkty mineralne 6,91 425,06 -418,1 198,0 141,0 1,90 61,38 VI Produkty przem. chemicznego i

przem. pokrewnych 51,17 135,90 -84,73 137,5 146,2 9,77 20,34

VII Tworzywa sztuczne i wyroby z nich, kauczuk i wyroby

39,37 9,85 29,51 148,3 64,0 8,11 0,65

VIII Skóry, skórki surowe i wyprawione, skóry futer, wyroby

3,31 2,34 0,97 90,0 114,3 0,41 0,27

IX Drewno i wyroby z drewna, węgiel drzewny, korek, wyroby

44,28 25,53 18,75 101,3 160,6 6,23 4,20

X Ścier drzewny lub z innego włóknistego mat., papier

22,17 1,60 20,57 115,3 144,4 3,55 0,24

XI Materiały i wyroby włókiennicze 19,24 11,80 7,44 130,5 106,3 3,49 1,28 XII Obuwie, nakrycia głowy, parasole,

parasole przeciwsłon., laski 4,01 0,03 3,98 105,9 405,5 0,59 0,01

XIII Wyroby z kamieni, gipsu, cementu, miki i podobnych materiał.

35,39 3,29 32,10 106,0 125,6 5,21 0,42

XIV Perły naturalne, hodowlane, kamienie szlachetne, półszlachetne

0,18 0,00 0,18 295,6 0,07 0,00

XV Metale nieszlachetne i wyroby z metali nieszlachetnych

42,71 46,44 -3,73 142,2 143,9 8,43 6,84

XVI Maszyny i urządzenia mechaniczne, sprzęt elektryczny, części

138,88 9,59 129,30 118,4 59,7 22,83 0,59

XVII Pojazdy, statki powietrzne, jedn. pływające oraz współdziałające urządzenia

16,48 20,23 -3,76 235,9 126,3 5,40 2,62

XVIII Przyrządy, narzędzia i aparaty optyczne, fotograf., pomiarowe

6,40 0,86 5,54 130,4 121,8 1,16 0,11

XIX Broń i amunicja; części i akcesoria 0,01 0,00 0,01 109,3 0,00 0,00 XX Wyroby róŜne (meble, pościel,

materace, stelaŜe, lampy) 16,11 1,37 14,74 98,8 197,8 2,21 0,28

XXI Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie i antyki

0,00 0,00 0,00 816,6 0,00 0,00

Źródło: Ministerstwo Gospodarki RP.


174

W 2005 roku najbardziej wzrósł eksport polskiego koksu i półkoksu, konstrukcji z Ŝeliwa i stali, izolowanych drutów i kabli, a w nieco mniejszym stopniu równieŜ eksport części i akcesoriów do pojazdów samochodowych, owoców, wyrobów papierniczych, tłuszczy i mięs. W 14 grupach towarowych zanotowano spadek wartości dostaw z Polski na Białoruś. Dotyczy to między innymi takich waŜnych w latach poprzednich grup towarowych jak: lampy elektronowe i kineskopy oraz płyty pilśniowe drewnopochodne. Pełną strukturę białoruskiego importu z Polski według poszczególnych sekcji zawiera tabela nr 21. Tab. 21. Struktura białoruskiego importu z Polski w latach 2004 i 2005 wg głównych grup

towarowych w tys. USD

Kod Nazwa towaru 2004 r. 2005 r. 05/04 w %

OGÓŁEM IMPORT (tys. USD) 474985,7 578924,8 121,9 0203 Mięso wieprzowe świeŜe, chłodzone lub mroŜone 42659,0 47878,6 112,2 4410 Płyty wiórowe lub podobne płyty drewnopochodne 31937,5 34508,5 108,0 8540 Lampy elektronowe, kineskopy 31479,6 19569,6 62,1 4818 Papier toaletowy, wata celulozowa, chusteczki 11614,3 16172,8 139,2 8302 Oprawy, okucia z metalu do mebli, drzwi, schodów, 9111,9 13860,2 152,1 0808 Jabłka, gruszki świeŜe 9321,7 13207,0 141,6 6806 Wełna ŜuŜlowa, skalna, mineralna 9106,1 10172,3 111,7 8708 Części i akcesoria do pojazdów samochodowych 5486,5 9831,5 179,2 8544 Izolowane druty, kable i inne przewody elektryczne 4609,7 9802,8 212,6 7308 Konstrukcje ze stali 4192,3 9601,6 229,0 2704 Koks, półkoks 3363,7 9399,5 279,4 3004 Leki złoŜone w opakowaniach do sprzedaŜy detalicznej 7967,4 9322,4 117,0 0209 Tłuszcz wieprzowy lub drobiowy, bez mięsa 6451,9 8780,6 136,1 4411 Płyty pilśniowe drewnopochodne 9312,2 8587,1 92,2

Źródło: Ministerstwo Statystyki i Analiz RB

Współpraca przemysłowo-inwestycyjna O atrakcyjności Białorusi dla polskich przedsiębiorców decyduje przede wszystkim bliskość tego kraju oraz moŜliwość rozwijania stąd współpracy z partnerami z innych państw WNP, w szczególności z Rosji. Czynnikiem zachęcającym do inwestowania na Białorusi są ulgi podatkowe dla inwestorów zagranicznych, szerzej przedstawione w rozdziale „Inwestycje zagraniczne”. Szczególnie korzystne warunki w tym zakresie występują na terenie specjalnych stref ekonomicznych, z których dwie, zlokalizowane w Grodnie i Brześciu, znajdują się nieopodal polskiej granicy. Napływowi polskich inwestycji sprzyjać powinny takŜe silne związki kulturowe i historyczne. W rzeczywistości, pomimo rosnących obrotów handlowych, wielkość polskich inwestycji na Białorusi jest nieznaczna.


175

Według białoruskich danych statystycznych wartość polskich inwestycji w 2004 roku wyniosła 28,9 mln USD, co stanowi około 2 % łącznej kwoty inwestycji zagranicznych na Białorusi. W stosunku do 2003 roku oznacza to przyrost o 8,9 mln USD, czyli o 44,7 % i wzrost udziału w łącznych inwestycjach o około pół punktu procentowego. W efekcie w 2004 roku Polska zajęła 11 miejsce pod względem wartości inwestycji na Białorusi, po takich krajach jak: Szwajcaria, Rosja, Niemcy, Wielka Brytania, USA, Austria, Holandia, Łotwa, Cypr i Wyspy Dziewicze. Struktura polskich inwestycji na Białorusi w 2004 roku przedstawiała się następująco:

1) inwestycje bezpośrednie 11,0 mln USD (8,8 mln USD w 2003 roku) z tego: - inwestycje w środki trwałe – 5,4 mln USD, - kredyty udzielone przez polskich udziałowców – 1,1 mln USD, - pozostałe bezpośrednie – 4,5 mln USD,

2) inwestycje portfelowe – 4,5 tys. USD; 3) pozostałe – 17,8 mln USD

Biorąc pod uwagę wyłącznie zagraniczne inwestycje bezpośrednie, Polska zajęła w 2004 roku 8 miejsce, za Szwajcarią, Rosją, Wielką Brytanią, Holandią, USA, Cyprem i Niemcami. W 2005 roku polskie inwestycje na Białorusi były mniejsze niŜ w 2004 roku i wyniosły 19,7 mln USD (w 2004 r. 28,9 mln USD). Polska zajęła pod tym względem 11 miejsce (patrz – tabela 14 w rozdziale Inwestycje zagraniczne), a jej udział w łącznej wartości inwestycji zagranicznych na Białorusi w tym roku wyniósł 1,1 % (w 2004 r. – 1,9 %). Wartość zaangaŜowania polskiego kapitału w postaci inwestycji bezpośrednich na Białorusi szacuje się na ponad 14 mln USD. Według danych z lutego 2006 roku Polska zainwestowała dotychczas na Białorusi około 36 mln USD. Według opinii Polsko-Białoruskiej Izby Przemysłowo-Handlowej białoruskie ustawodawstwo w dziedzinie inwestycji zagranicznych, bliskość polskiego rynku, a takŜe perspektywa wejścia na inne wschodnie rynki sprzyjały powstawaniu polsko-białoruskich wspólnych przedsiębiorstw, a takŜe przedsiębiorstw ze 100 % udziałem polskiego kapitału. Polacy są liderami pod względem liczby utworzonych spółek joint-ventures. Podmioty z udziałem kapitału polskiego to głównie firmy małe i średnie (wyjątek stanowi grupa firm powiązanych z zakładami przetwórstwa mięsnego „INKO – FOOD” funkcjonującymi w Brześciu w Wolnej Strefie Ekonomicznej). Działają one przede wszystkim w handlu, w przemyśle spoŜywczym, produkcji materiałów budowlanych, przemyśle lekkim (szycie odzieŜy) oraz drzewnym. Na terenie wolnych stref ekonomicznych na Białorusi funkcjonuje 46 firm z udziałem kapitału polskiego.


176

Według danych obejmujących 253 spółki z udziałem kapitału polskiego (łącznie na dzień 01.01.2006 było ich 430, zaś na 01.01.2005 – 350) najwięcej takich spółek działało w Mińsku i obwodzie brzeskim. Reprezentowały one przede wszystkim sektor handlu (68 spółek), budownictwa (33 spółki), przemysł drzewny (31 spółek), przewozy samochodowe i produkcję części do samochodów (30 spółek), a takŜe przemysł spoŜywczy (28 spółek) i lekki (22 spółki). Tab. 22. Informacja o strukturze i udziale polskich inwestycji w łącznej wartości inwestycji

w Republice Białoruś (tys. USD)

2003 2004 2005 Struktura inwestycji zagranicznych wartość udział wartość udział wartość udział Inwestycje ogółem: 1 306 457,0 100% 1 517 381,4 100% 1 816 169,1 100% w tym Polska 19 919,3 1,5% 28 846,3 1,9% 19 668,2 1,1% Inwestycje bezpośrednie 674 514,0 51,6% 859 176,3 56,7% 451 303,1 24,9% w tym Polska 8 826,2 1,3% 11 022,7 1,3% 7 315,5 1,6% Inwestycje portfelowe 637,1 0,05% 391,3 0,03% 246,9 0,01 w tym Polska - - 4,5 1,2% - - Inwestycje pozostałe 631 305,9 48,3% 657 813,8 43,4% 1 364 619,1 75,1% w tym Polska 11 093,1 1,8% 17 819,1 2,7% 12 352,7 0,9%

(stan na 01.01.2005 r.) Ogólna liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego 3457 Spółki JV 1841 Spółki ze 100% udziałem kapitału zagranicznego 1616 w tym z udziałem polskiego kapitału 350 spółki JV z udziałem polskiego kapitału 223 spółki ze 100% udziałem polskiego kapitału 127

Źródło: Ministerstwo Gospodarki RB – maj 2006 r.

Struktura regionalna polskich inwestycji bezpośrednich na Białorusi jest podobna jak w przypadku inwestycji zagranicznych innych państw – największa koncentracja, jak podkreślono wyŜej, występuje w obwodzie Mińskim (31,44 % wszystkich polskich inwestycji bezpośrednich) oraz w samym Mińsku (24,37 %), a takŜe w obwodzie brzeskim (30,37 %) i grodzieńskim (7,05 %), gdzie znajdują się specjalne strefy ekonomiczne. Łącznie na wymienione regiony przypada aŜ 93 % polskich inwestycji na terenie Białorusi. Reszta polskich inwestycji zlokalizowana jest w pozostałych trzech obwodach: w obwodzie homelskim 3,35 %, w witebskim 1,81 %, a w mohylewskim 1,61 %. Udział przedsiębiorstw z polskim kapitałem w Ŝadnym z białoruskich obwodów nie przekracza 10 % produkcji przemysłowej danego obwodu. Firmy z udziałem polskiego kapitału zatrudniają łącznie 10,2 tys. osób, w tym ponad 3,2 tys. osób na terenie specjalnych stref ekonomicznych.


177

Największe zaangaŜowanie kapitałowe na Białorusi, jak podkreślano wcześniej, wykazują polskie małe i średnie przedsiębiorstwa. Nawiązywaniu i rozwojowi kontaktów biznesowych przez te podmioty słuŜą przedsięwzięcia wystawiennicze, spotkania i konferencje organizowane m.in. przez Polsko-Białoruską Izbę Przemysłowo-Handlową. Wśród nich warto wymienić odbywające się od kilku lat Forum Gospodarcze „Dobrosąsiedztwo”, Polską Wystawę Narodową w Mińsku, czy zorganizowaną w kwietniu 2005 roku Wystawę Narodową Republiki Białorusi w Warszawie. Do rozwijania powiązań kooperacyjnych polskich inwestorów skłania równieŜ fakt, Ŝe dla towarów wyprodukowanych na Białorusi otwarty jest rynek rosyjski. Nie oznacza to jednak, Ŝe we wszystkich przypadkach taka strategia jest uzasadniona ekonomicznie. Zdarza się bowiem, Ŝe ceny surowców produkcyjnych na rynku białoruskim są wyŜsze niŜ w Rosji. Sytuacja taka występuje często np. w sektorze spoŜywczym. W takich wypadkach lepszym rozwiązaniem okazuje się uruchomienie produkcji bezpośrednio na rynku rosyjskim. Przeszkody i perspektywy rozwoju współpracy Przeszkody Podejmowane w ostatnim okresie przez stronę białoruską decyzje wprowadzające powaŜne ograniczenia w imporcie niektórych polskich towarów, głównie rolno-spoŜywczych, hamują wymianę handlową. Na Białorusi znacznie większą uwagę przywiązuje się do programów wspierania produkcji zastępującej import, niŜ do programów wspierania eksportu. Sprawia to wraŜenie, Ŝe celem polityki gospodarczej jest uniezaleŜnienie się od zagranicy, a nie integracja gospodarki białoruskiej z gospodarką światową. Polityka ta ma na celu przede wszystkim ochronę rodzimego przemysłu i sektora rolno-spoŜywczego. Z analizy struktury towarowej białoruskiego eksportu wynika, Ŝe na eksport pracują jedynie największe zakłady przemysłowe (rafinerie, zakłady włókien sztucznych, zakłady azotowe, kombinat soli potasowych, cementownie, fabryka ciągników rolniczych, fabryka samochodów cięŜarowych, fabryka opon), natomiast przedsiębiorstwa małe i średnie produkują przewaŜnie na potrzeby rynku wewnętrznego, gdyŜ nie dysponują środkami na promocję swojej produkcji za granicą. Niski poziom eksportu wymusza ograniczenie poziomu importu, aby nie naruszyć równowagi bilansu płatniczego. Bariery w dostępie do rynku białoruskiego nie mają charakteru zakazów, są to raczej bariery typu biurokratycznego. Wymagają one dodatkowych działań ze strony importerów, moŜna je jednak pokonać.


178

Dostęp polskich towarów do rynku białoruskiego jest ograniczony wysokimi cłami i podatkiem VAT (18 %), co obniŜa ich konkurencyjność w stosunku do towarów importowanych z Federacji Rosyjskiej. Ponadto istnieje szereg barier i ograniczeń pozataryfowych129, jak np. licencjonowanie eksportu i importu (załącznik nr 11) i obowiązkowa rejestracja kontraktów na niektóre towary (załącznik nr 13). Utrudnieniem jest takŜe system certyfikacji. NajwaŜniejszymi barierami utrudniającymi dostęp do rynku białoruskiego są:

• ochrona własnych producentów i protekcjonizm z zastosowaniem instrumentów prawnych i pozaprawnych (wysokie cła i podatki, system certyfikacji towarów i licencjonowania działalności, podatki od obrotu towarami importowanymi, wszczynanie postępowań ochronnych wobec towarów importowanych i wprowadzanie instrumentów ochronnych, ograniczanie konkurencji i hamowanie prywatyzacji, utrudnianie swobody zakupów towarów importowanych w drodze przetargów, polecenia ustne, czy pisemne ze strony administracji państwowej i władz lokalnych ograniczające swobodę zakupów towarów przez przedsiębiorstwa handlu detalicznego itp.);

• czasochłonne, niezrozumiałe i specyficzne procedury i zwyczaje przy przekraczaniu granicy i odprawie towarów;

• często zmieniające się skomplikowane prawo gospodarcze, podatkowe, celne, stwarzające nierówność w traktowaniu podmiotów gospodarczych i organów państwa;

• rozbudowany ponad miarę system kontroli, nieadekwatne sankcje w stosunku do stwierdzonych naruszeń prawa i błędów;

• system regulacji cen i marŜ przez administracje państwową; • trudna sytuacja finansowa wielu przedsiębiorstw, niskie dochody ludności

ograniczające popyt; • brak obiektywnej informacji dla polskich przedsiębiorstw o białoruskim rynku,

mechanizmach i instrumentach oraz o zaletach Białorusi jako miejsca dokonania inwestycji.

Po przyjęciu przez Polskę unijnej taryfy celnej warunki importu z Białorusi uległy pewnym zmianom: w odniesieniu do 36,8 % polskiego importu z Białorusi cła nie uległy zmianie, dla 35,9 % importu zostały obniŜone a w przypadku 27,3 % importu zostały podwyŜszone130. UE stosuje wobec Białorusi kwoty w imporcie tekstyliów i odzieŜy. W celu ochrony rynku stosuje takŜe cła antydumpingowe na następujące

129 Szczegółowe informacje zawarte są na systematycznie aktualizowanej stronie internetowej WEH Ambasady RP w Mińsku www.embassypoland.nsys.by 130 Według danych Departamentu Międzynarodowej Współpracy Dwustronnej Ministerstwa Gospodarki RP – maj 2006 r.


179

towary importowane z Białorusi: kabel z włókien syntetycznych poliestrowych, włókna odcinkowe poliestrowe, chlorek potasu, mocznik. Białoruś stosuje ograniczenia w handlu zagranicznym, które oddziałują równieŜ na handel z Polską. Wśród nich naleŜy wskazać relatywnie wysokie cła i postępowania ochronne, jak równieŜ wstrzymywanie importu np. polskiego mięsa drobiowego z powodu ognisk ptasiej grypy. Ograniczająco na polski eksport do Białorusi oddziałują takŜe skomplikowane i drogie procedury certyfikacyjne. Eksport do Białorusi ograniczają wysokie cła sezonowe (np. w okresie 1.09.2005-1.03.2006 obowiązywały podwyŜszone cła sezonowe na cebulę, kapustę, marchew, buraki oraz ziemniaki i mąkę ziemniaczaną). Podobny wpływ ma okresowe podnoszenie stawek celnych, np. 14.11.2005 podniesiono na okres 9 miesięcy stawki celne w imporcie do Białorusi: farb i lakierów, lamp elektrycznych, elektrycznych przyrządów do przygotowywania kawy lub herbaty, wiertarek, odkurzaczy i tapet. W maju 2006 roku podniesiono stawki celne na wełnę mineralną. Perspektywy W załoŜeniach polskiej polityki gospodarczej odnoszącej się do współpracy i handlu z krajami byłego ZSRR, Białoruś zaliczana jest, po Rosji, Ukrainie i państwach bałtyckich, do głównych partnerów Polski. Rozwój współpracy gospodarczej z Białorusią objęty był rządowym programem odzyskiwania rynków wschodnich w latach 2003-2004. Ze względu na nienajlepszą sytuację finansową niektórych białoruskich przedsiębiorstw, największe szanse zbytu mają producenci oferujący dostawy sprzętu inwestycyjnego w kredycie. Istnieją instrumenty umoŜliwiające tego typu transakcje: polisy KUKE S.A. oraz międzybankowe linie kredytowe. Wydaje się, Ŝe dobre perspektywy rozwoju polskiego eksportu występują w zakresie usług transportowych, ale istniejące moce przewozowe nie są w pełni wykorzystywane. Przedsiębiorstwa białoruskie oczekują zezwoleń na tranzytowy przejazd przez Polskę, a polskie – zezwoleń na przejazd przez Białoruś. Narodowe organizacje przewoźników drogowych dokonują corocznie wymiany zezwoleń według schematu: strona polska proponuje liczbę zezwoleń wynikającą z perspektyw przewozów polskich przedsiębiorstw i wyraŜa gotowość wydania przewoźnikom białoruskim takiej samej ilości zezwoleń. Zarejestrowanie przedsiębiorstwa transportowego na Białorusi nie daje większych preferencji – wprawdzie koszty eksploatacyjne są nieco niŜsze, ale pozostaje niełatwy problem uzyskania zezwolenia na przejazd przez Polskę.


180

Ze strony producentów konieczna jest zmiana strategii i połoŜenie nacisku na kooperację zamiast sprzedaŜy, zwłaszcza w produkcji artykułów rolno-spoŜywczych, lekarstw, wyrobów przemysłowych. Dla produktów wytworzonych w kooperacji otwarty jest rynek rosyjski. Konieczna teŜ jest większa dbałość o jakość polskich towarów i zwiększenie nakładów na ich promocję i reklamę. Wymierne rezultaty przynosi intensyfikacja kontaktów izb gospodarczych oraz organizowanie misji gospodarczych na Białoruś z udziałem przedstawicieli władz samorządowych polskich miast, gmin, powiatów i województw. Z kolei hamująco na rozwój współpracy gospodarczej z Białorusią wpływa negatywne nastawienie polskich środków masowego przekazu do sytuacji społeczno-politycznej na Białorusi. Zniechęca to część polskich przedsiębiorców do udziału w wielu imprezach promocyjnych, a Białorusinów zniechęca do kontaktowania się z Polakami. W rezultacie wygrywają na tym firmy z Węgier i Czech, które są w stanie lepiej „zagospodarować” obszar potencjalnej współpracy. Wprowadzenie jednolitego kursu walutowego białoruskiego rubla znacznie ułatwiło wzajemne rozliczenia pomiędzy polskimi i białoruskimi podmiotami gospodarczymi. Złoty polski został uznany przez Narodowy Bank Białorusi za walutę wymienialną i moŜe być wykorzystywany do rozliczeń w handlu polsko-białoruskim, tym bardziej, Ŝe pięć wiodących banków białoruskich: „Belwneszekonombank”, „Belarusbank”, „Priorbank”, „Belinwestbank” oraz „Belpromstroibank” mają w Polsce swoje przedstawicielstwa. Warto podkreślić, iŜ Białoruś jest jedynym krajem WNP, który ma w Polsce przedstawicielstwa swoich banków. DuŜe doświadczenie w obsłudze transakcji związanych z obrotem towarami rolno-spoŜywczymi ma m.in. Bank Gospodarki śywnościowej (BGś), który współpracuje z bankami białoruskimi. Polska i Białoruś realizują w ostatnich latach szereg wspólnych przedsięwzięć gospodarczych. Firmy polskie uczestniczą w trwającym obecnie przetargu na budowę elektrociepłowni w Brześciu. Trwa wdraŜanie na polsko-białoruskich kolejowych przejściach granicznych systemu SUW-2000, który pozwoli na automatyczne zmienianie rozstawu kół pociągów (w związku z róŜną szerokością torów w obu krajach). Perspektywicznym obszarem współpracy wydają się realizowane i planowane w Polsce projekty infrastrukturalne (np. budowa autostrad). Białoruś produkuje sprzęt i maszyny drogowe oraz moŜe dostarczać materiały budowlane, w tym zwłaszcza cement, asfalt, kruszywa, wapń i elementy zbrojeniowe po konkurencyjnych cenach. W Polsce w ramach współpracy inwestycyjnej montowane są białoruskie ciągniki MTZ. W 2004 roku ich sprzedaŜ w Polsce wyniosła 3 tys. sztuk (w 2005 roku ponad 3,5 tys.), co stanowiło 25 % łącznej liczby traktorów sprzedanych polskim uŜytkownikom. Z kolei na Białorusi montowane są silniki do polskich samochodów


181

dostawczych Lublin-3. W 2005 roku przygotowane zostały kontrakty na dostawy białoruskich cięŜarówek typu MAZ dla polskich firm transportowych. Współpraca dwustronna obejmuje takŜe produkcję telewizorów – kineskopy do montowanych na Białorusi telewizorów „Horizont”, cieszących się duŜą popularnością na rynkach krajów WNP, dostarcza zakład firmy „Thomson” z Piaseczna. Na uwagę zasługuje takŜe rozwijająca się współpraca regionalna. Dynamicznie rozwijają się kontakty miast i regionów Białorusi i Polski, zwłaszcza Grodna z Białymstokiem i Wrocławiem, Brześcia z Lublinem i Białą Podlaską, Mohylewa z Włocławkiem oraz Mińska z Warszawą. Wprowadzony w związku z przystąpieniem Polski do UE obustronny obowiązek wizowy nie spowodował ograniczenia współpracy regionalnej. WaŜnym osiągnięciem było uzgodnienie obniŜenia cen wiz, zarówno białoruskich, jak i polskich, do poziomu 6 USD za wizę jednorazową. Na tym tle dość interesująco kształtuje się współpraca w dziedzinie turystyki. Tak jak w latach poprzednich równieŜ w 2005 r. występuje asymetria ruchu turystycznego z Białorusi do Polski w porównaniu z ruchem z Polski na Białoruś. Dane dotyczące ruchu turystycznego w obydwie strony przedstawia tabela nr 23. Częściowe dane statystyczne za 2005 rok wskazują, Ŝe napięta sytuacja polityczna i utrudnienia wizowe nieznacznie wpłynęły na ilość przyjazdów turystów białoruskich do Polski, a liczba przekroczeń białoruskiej granicy przez obywateli Polski w 2005 r. blisko dwukrotnie wzrosła. Główne kierunki przyjazdów białoruskich turystów do Polski to: Warszawa, Kraków, Białystok, Trójmiasto, Poznań, Zakopane, Karpacz, Wisła, Malbork, Toruń. PrzewaŜają krótkie weekendowe wyjazdy. Tab. 23. Ruch turystyczny Polska – Białoruś

1995 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Przyjazdy cudzoziemców do Polski – tys. przekroczeń Ogółem 82 244 98 118 84 515 61 431 50 735 52 130 61 918 64 431 w tym Białoruś 3 375 4 640 5 920 5197 4 242 3 830 3 523 3 651 Przyjazdy turystów zagranicznych do Polski tys. przyjazdów na co najmniej 1 noc Ogółem 19 215 17 950 17 400 15 000 13 980 13 720 14 290 15 200 w tym z Białorusi 2 150 2 180 2 370 2 080 1 700 1 620 1 460 1 440 Wyjazdy obywateli polskich za granicę według przejść – tys. przekroczeń Ogółem 36 387 55 097 56 677 53 122 45 043 38 730 37 226 40 841 w tym na Białoruś 887 290 248 274 295 287 283 544 Wyjazdy turystów polskich za granicę Ogółem mln - 7,5 9,6 7,7 8,4 7,2 6,3 - w tym na Białoruś

(osób)

91

19 122

13 466

11 755

11 028

10 287

5 563 -

Źródło: Instytut Turystyki Polsko-białoruskie kontakty biznesowe nie zostały, wbrew obawom, zahamowane przez wejście Polski do Unii Europejskiej. Wręcz odwrotnie, Polska jako kraj unijny stała się bardziej atrakcyjnym partnerem dla przedsiębiorców białoruskich – handel z


182

Polską to jednocześnie handel z Unia Europejską. Równocześnie wydaje się, iŜ nadal wzrastać powinno zainteresowanie współpracą z białoruskimi partnerami ze strony polskich przedsiębiorstw. Ich uwaga powinna w większym stopniu koncentrować się jednak na moŜliwościach realizacji inwestycji na Białorusi, tym bardziej, iŜ polityka gospodarcza białoruskiego rządu na najbliŜsze lata przewiduje maksymalizację eksportu przy zdecydowanym ograniczaniu importu. Współpraca w dziedzinie certyfikacji wyrobów131 Podstawę prawną polsko-białoruskiej współpracy w tej dziedzinie stanowi porozumienie o współpracy między Polskim Centrum Badań i Certyfikacji S.A. (PCBC) a Komitetem ds. Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji Republiki Białoruś (Gosstandart RB) w zakresie wzajemnego uznawania wyników badań, certyfikatów i znaków zgodności, podpisane dnia 27 listopada 1995 roku. Rys. 20. Przykładowe certyfikaty zgodności na cement i wapno palone produkcji

cementowni w Krasnosielsku

131 W oparciu o materiał opracowany przez Biuro Współpracy Zagranicznej i Integracji Europejskiej Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji S.A.


183

Porozumienie obejmuje wyroby będące przedmiotem wzajemnej wymiany towarowej (z wyłączeniem produktów rolno-spoŜywczych), produkowane na terytorium Polski lub Białorusi i odpowiadające wymaganiom zawartym w uzgodnionych normach lub innych dokumentach technicznych. Wykaz wyrobów objętych Porozumieniem zawiera następujące pozycje: • przybory elektryczne powszechnego uŜytku, • sprzęt audio-wizualny i elektroniczny powszechnego uŜytku, • sprzęt elektryczny, • technika obliczeniowa, • wyroby techniki świetlnej, • wyposaŜenie biurowe, • wyroby perfumeryjno-kosmetyczne, • środki myjące i chemia gospodarcza, • części zapasowe do pojazdów mechanicznych i przyczep (wg regulaminu

Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ), • obrabiarki przemysłowe i powszechnego uŜytku, • podnośniki elektryczne małej i średniej mocy, • przybory kuchenne i stołowe, • zabawki, • rowery, • wózki dziecięce, • materiały budowlane, • nawozy chemiczne, • niektóre wyroby z grupy maszyn i urządzeń, środków transportu, wyrobów

przemysłu elektrotechnicznego, elektronicznego, chemicznego, maszyny rolnicze, • maszyny do robót budowlanych, drogowych i komunalnych, zespoły i części, • części zamienne i osprzęt do mechanicznych środków transportu.

Obecnie obowiązuje takŜe umowa pomiędzy Polskim Centrum Badań i Certyfikacji S.A. oraz Białoruskim Państwowym Instytutem Standaryzacji i Certyfikacji dotycząca współpracy w dziedzinie badań oraz potwierdzania zgodności. Pomiędzy PCBC SA oraz Białoruskim Państwowym Instytutem Metrologii obowiązuje równieŜ umowa w sprawie ułatwienia potwierdzania zgodności w sferze materiałów budowlanych. Głównym celem podpisanych umów jest wypracowanie mechanizmów współpracy w celu przeprowadzenia wspólnych przedsięwzięć w dziedzinie badań i potwierdzania zgodności oraz moŜliwości uznania przez strony wyników badań wyrobów, produkowanych przez białoruskie i polskie przedsiębiorstwa. Pełne wykazy wyrobów objętych powyŜszymi umowami, a takŜe informacje dotyczące białoruskich laboratoriów badawczych i jednostek certyfikujących są dostępne w Biurze Współpracy Zagranicznej i Integracji Europejskiej Polskiego


184

Centrum Badań i Certyfikacji (02-699 Warszawa, ul. Kłobucka 23A, tel. 8579916 w. 228, fax: 6470841, e-mail: [email protected], www.pcbc.gov.pl). Organizacją procesu uzyskiwania certyfikatów dopuszczających towary do obrotu handlowego na terenie poszczególnych krajów b. ZSRR zajmuje się na zlecenie przedsiębiorstw polskich i zagranicznych Polsko-Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa (Warszawa, ul. Trębacka 4). Izba dostarcza eksporterom waŜne przez trzy lata:

• Certyfikaty Zgodności z Normą GOST; • Certyfikaty Higieniczne Ministerstwa Zdrowia; • Licencje na posługiwanie się znakiem GOST.

Szczegółowe informacje na ten temat znajdują się na stronie internetowej Izby: www.chamber.pl/bialorus. Oferta KUKE SA 132 Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna (KUKE) powstała w 1991 roku. Oferuje swoje produkty ubezpieczeniowe duŜym, średnim i małym eksporterom, realizującym swoją wymianę handlową w kraju i za granicą na warunkach krótko, średnio i długoterminowych. Ukraina znajduje się w obszarze zawodowego zainteresowania Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych, która zgodnie ze swoją misją tworzy warunki sprzyjające promocji polskiego eksportu na warunkach kredytowych oraz umacnianiu pozycji polskich eksporterów, ich towarów i usług na rynku międzynarodowym. W ramach tych, w zaleŜności od konkretnego zapotrzebowania, rozszerzana jest gama produktów ubezpieczeniowych i utrzymywane są stałe kontakty z wieloma agencjami ubezpieczeń kredytów działających w róŜnych krajach, co pozwala na bieŜącą identyfikację potrzeb eksporterów. System ubezpieczeń krótkoterminowych W zakresie ubezpieczeń krótkoterminowych KUKE S.A. oferuje produkty ubezpieczeniowe dla małych i średnich oraz duŜych eksporterów w tym równieŜ dla takich, którzy prowadzą sprzedaŜ krajową. Ochroną ubezpieczeniową objęta jest sprzedaŜ z terminem odroczenia płatności do 2 lat. System ubezpieczenia naleŜności krótkoterminowych oferowanych przez KUKE S.A. skierowany jest do eksporterów

132 Na podstawie materiału informacyjnego Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych KUKE.


185

prowadzących sprzedaŜ cykliczną, jak i dokonujących pojedynczych wysyłek przede wszystkim dóbr konsumpcyjnych oraz realizujących usługi. KUKE S.A. przygotowała takŜe instrumenty ubezpieczeniowe, które mogą ułatwić eksporterom dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania. W tym celu Korporacja zawarła z wiodącymi bankami w kraju porozumienia dotyczące przyjmowania cesji praw do przyszłych odszkodowań z umów ubezpieczenia jako zabezpieczenia kredytu, o który występuje eksporter do banku. Krótkoterminowe produkty ubezpieczeniowe ze wsparciem Skarbu Państwa: 1. Ubezpieczenie krótkoterminowych naleŜności z tytułu sprzedaŜy eksportowej od ryzyka nierynkowego Produkt ten umoŜliwia ubezpieczenie zarówno całej sprzedaŜy eksportowej jak i pojedynczych wysyłek realizowanych z odroczonym terminem płatności do krajów podwyŜszonym ryzyku tj. Algieria, Armenia, AzerbejdŜan, Białoruś, Birma, Dominikana, Ekwador, Serbia i Czarnogóra, Gambia, Gujana, Irak, Iran, Kazachstan, Kirgistan, Kuba, Libia, Macedonia, Mołdowa, Mongolia, Nigeria, Pakistan, Federacja Rosyjska, Somalia, Turkmenistan, Ukraina, Uzbekistan, Wenezuela, Wietnam. KUKE S.A. oferuje róŜne warianty tej formy ubezpieczenia, i tak: eksporter moŜe ubezpieczyć płatność w rachunku otwartym lub jeŜeli takie są wymogi kontraktu z gwarancją akceptowanego banku, banku centralnego lub gwarancją rządową. 2. Ubezpieczenie kosztów poszukiwania zagranicznych rynków zbytu Produkt adresowany jest do krajowych przedsiębiorstw produkcyjnych, usługowych oraz handlowych. Przedsiębiorcy, którzy mogą ubiegać się o ubezpieczenie, powinni prowadzić działalność gospodarczą nie krócej niŜ trzy lata i uzyskiwać roczne przychody netto ze sprzedaŜy nie większe niŜ równowartość 50 mln EUR. Korporacja ubezpiecza koszty i wydatki ponoszone w związku z podejmowaniem działań zmierzających do wejścia na zagraniczne rynki zbytu od ryzyka nie zawarcia z kontrahentami z tych rynków, z przyczyn niezaleŜnych od przedsiębiorcy, kontraktów eksportowych o wartości wystarczającej do pokrycia poniesionych kosztów. Ubezpieczenie to pomaga przedsiębiorcom zachować płynność finansową w trakcie podejmowania działań zmierzających do zawarcia kontraktów eksportowych z partnerami zagranicznymi oraz zabezpieczyć się przed ryzykiem niepowodzenia tych działań. DuŜą zaletą ubezpieczenia jest moŜliwość otrzymania środków finansowych (zaliczek) przez przedsiębiorców uzyskujących roczne przychody netto ze sprzedaŜy nie większe niŜ równowartość w złotych kwoty 1 mln EUR, zanim działania na zagranicznych rynkach zbytu przyniosą wymierne rezultaty w postaci przychodów ze sprzedaŜy.


186

Krótkoterminowe produkty ubezpieczeniowe na rachunek własny: 1. Ubezpieczenie krótkoterminowych naleŜności eksportowych – polisa obrotowa bądź saldo niezapłaconych naleŜności Ta forma ubezpieczenia jest szczególnie przydatna dla eksporterów realizujących sprzedaŜ cykliczną. Zabezpiecza kontrahenta zagranicznego ona przed niewypłacalnością spowodowaną ryzykiem handlowym, czyli z tytułu prawnie stwierdzonej niewypłacalności lub zwłoki w zapłacie oraz ryzykiem politycznym. Przedmiotem ubezpieczenia są naleŜności za dostawy towarów lub usług płatne w terminie do dwóch lat, przysługujące od kontrahentów prywatnych, pochodzących z ponad 160 krajów. 2. Ubezpieczenie krótkoterminowych naleŜności eksportowych Europolisa Produkt został stworzony z myślą o małych i średnich eksporterach. Polisa ta jest przeznaczona dla przedsiębiorstw realizujących roczną sprzedaŜ eksportową do 800 tys. EUR do krajów: Andora, Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Monako, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Rumunia, San Marino, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania i Włochy. UmoŜliwia ona ubezpieczanie takŜe pojedynczych transakcji realizowanych w kredycie z kontrahentem zagranicznym. Zawiera cały szereg ułatwień dla małego eksportera oraz uproszczoną procedurę obsługi. 3. Ubezpieczenie krótkoterminowych naleŜności krajowych – polisa obrotowa bądź saldo niezapłaconych naleŜności Produkt przeznaczony jest dla przedsiębiorców realizujących transakcje, w których przedmiotem ubezpieczenia są naleŜności za wysłane towary lub zrealizowane usługi w kraju płatne w terminie do 1 roku. Korporacja obejmuje ochroną ubezpieczeniową ryzyko utraty naleŜności w wyniku bankructwa, bądź zwłoki w regulowaniu naleŜności przez kontrahentów krajowych. 4. Ubezpieczenie pakietowe (ubezpieczenie krótkoterminowych naleŜności eksportowych i krajowych Produkt ten przeznaczony jest dla przedsiębiorstw realizujących transakcje związane ze sprzedaŜą krajową oraz eksportem towarów lub realizacją usług poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przedmiotem ubezpieczenia są naleŜności powstałe z tytułu dostaw towarów lub wykonania usług płatne w terminie do 2 lat w przypadku sprzedaŜy eksportowej i do 1 roku w przypadku sprzedaŜy krajowej. Taka forma ubezpieczenia naleŜności jest szczególnie korzystna dla eksporterów realizujących sprzedaŜ cykliczną. Produkt zapewnia kompleksowe zarządzanie portfelem naleŜności ryzyk kredytowych firmy (krajowych i eksportowych) przy otrzymaniu jednakowej stawki ubezpieczeniowej dla eksportu i kraju.


187

System ubezpieczeń średnio i długoterminowych Oferta Korporacji w tym zakresie skierowana jest do eksporterów realizujących inwestycje, które wymagają średnio- lub długoterminowego kredytowania. W zaleŜności od formy finansowania kontraktu realizowanego w kredycie powyŜej 2 i więcej lat istnieje moŜliwość ubezpieczenia kredytu eksportowego udzielonego przez eksportera lub ubezpieczenia kredytu dla nabywcy udzielonego przez bank lub inną instytucję finansową. Korporacja obejmuje ochroną ubezpieczeniową kredyty na finansowanie polskiego eksportu udzielane zarówno przez banki krajowe jak i zagraniczne. Ubezpieczenia kontraktów eksportowych średnio- i długoterminowych mogą być realizowane na zasadach kredytu dostawcy lub kredytu dla nabywcy. Ubezpieczenia średnio i długoterminowe są w całości realizowane ze wsparciem Skarbu Państwa.

1. Kredyt dostawcy jest najbardziej tradycyjną formą kredytowania kontrahenta zagranicznego przez eksportera, który udzielając kredytu kupieckiego świadomie godzi się na odroczenie zapłaty za dostarczony towar czy zrealizowaną usługę. Przedmiotem ubezpieczenia są naleŜności z tytułu realizacji kontraktu eksportowego, dotyczącego dostawy krajowych produktów lub usług, finansowanego kredytem o okresie spłaty 2 i więcej lat. NaleŜności te ubezpieczane są zarówno od ryzyka istniejącego przed wysyłką towarów lub usług, jaki i od ryzyka istniejącego po tej wysyłce. 2. Kredyt dla nabywcy jest to kredyt celowy udostępniony bezpośrednio kontrahentowi zagranicznemu bądź jego bankowi z przeznaczeniem na finansowanie konkretnego projektu eksportowego przez bank krajowy lub zagraniczny bądź inną instytucję finansującą eksport. Kredyt dla nabywcy stanowi dogodną formę finansowania sprzedaŜy bez angaŜowania środków własnych eksportera. Taka forma finansowania eksportu umoŜliwia natychmiastowe otrzymanie naleŜności za dostarczony towar czy zrealizowaną usługę po przedłoŜeniu w banku dokumentów potwierdzających, iŜ całość lub część kontraktu została zrealizowana. 3. Ubezpieczenie leasingu finansowego Adresatem produktu są instytucje dokonujące leasingu finansowego krajowych towarów dostarczanych przez polskich przedsiębiorców. Przedmiotem ubezpieczenia jest naleŜność główna wraz z marŜami i innymi opłatami przysługującymi instytucji finansującej na podstawie umowy leasingu finansowego dotyczącego dostaw krajowych towarów i usług, którego spłata rat leasingowych wynosi dwa lub więcej lat. Korporacja moŜe objąć ochroną ubezpieczeniową równieŜ kwotę przeznaczoną na finansowanie składki ubezpieczeniowej.

4. Ubezpieczenie inwestycji bezpośrednich za granicą W ramach ubezpieczeń inwestycji bezpośrednich za granicą ochroną ubezpieczeniową są obejmowane długoterminowe inwestycje polskich przedsiębiorstw. Ubezpieczenie


188

udzielane jest od ryzyka poniesienia przez krajowych inwestorów straty w następstwie zdarzeń określonych jako ryzyko polityczne. Inwestycje bezpośrednie za granicą, które mogą zostać objęte ochroną ubezpieczeniową, powinny prowadzić do utworzenia i prowadzenia za granicą nowego przedsiębiorstwa lub uzyskania skutecznego wpływu na przedsiębiorstwo juŜ istniejące poza granicami kraju, aŜ do uzyskania nad nim całkowitej kontroli. System gwarancji ubezpieczeniowych Gwarancje kontraktowe udzielane eksporterowi przez KUKE S.A. potwierdzają wiarygodność firmy na rynkach międzynarodowych, pozwalają spełnić wymogi importera i umoŜliwiają zawarcie kontraktu. Podnoszą równieŜ skuteczność prawną kontraktu. Gwarancje znajdujące się w ofercie Korporacji to: 1. Gwarancje przetargowe Pisemne zobowiązanie KUKE S.A. do zapłaty kwoty wskazanej w gwarancji w przypadku gdyby zleceniodawca (oferent), który wygrał przetarg, odmówił podpisania kontraktu na warunkach oferty lub w inny sposób naruszył zobowiązania wynikające z przystąpienia do przetargu. Gwarancja przetargowa jest składana jako wadium przez przystępującego do przetargu. 2. Gwarancje zwrotu zaliczki – pisemne zobowiązanie Korporacji do wypłacenia importerowi (beneficjentowi gwarancji) oznaczonej w niej kwoty w przypadku gdyby eksporter (zleceniodawca) nie wykonał umowy i odmówił zwrotu zaliczki. Sumą gwarancji jest kwota zaliczki przekazanej eksporterowi przez importera. Gwarancja wchodzi w Ŝycie po wpływie zaliczki na konto zleceniodawcy. 3. Gwarancje wykonania i dobrego wykonania kontraktu Zobowiązanie KUKE S.A. do zapłacenia określonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdy zleceniodawca (eksporter) nie wykona, bądź nieprawidłowo wykona kontrakt i odmówi naprawienia szkody, zrekompensowania straty bądź teŜ zapłacenia kar umownych. Tym rodzajem gwarancji importer (beneficjent gwarancji) stara się zabezpieczyć przed wszystkimi negatywnymi konsekwencjami niewłaściwego wykonania kontraktu. W związku z tym takŜe zakres zdarzeń objętych tą gwarancją moŜe być bardzo szeroki. 4. Gwarancje celne KUKE S.A. udziela gwarancji na zabezpieczenie zapłaty kwoty naleŜności z długu celnego, które po przedłoŜeniu Urzędowi Celnemu umoŜliwiają wprowadzenie towaru na polski obszar celny bez potrzeby uprzedniego uiszczenia stosownych naleŜności oraz


189

objęcie go procedurą celną (dopuszczenia do obrotu, uszlachetniania czynnego w systemie zawieszeń, tranzytu, składu celnego, odprawy czasowej). Korporacja jest gwarantem akceptowanym przez wszystkie urzędy celne. Uzyskanie gwarancji w KUKE S.A. następuje po złoŜeniu zlecenia oraz po akceptacji ryzyka. 5. Regwarancje Korporacja udziela równieŜ regwarancji będących zabezpieczeniem gwarancji wystawionych przez bank. Regwarancja moŜe być wykorzystana przez eksportera jako zabezpieczenie dla banku wystawiającego gwarancję kontraktową na rzecz importera. Udzielenie gwarancji kontraktowej oraz regwarancji następuje po złoŜeniu zlecenia na formularzu stosowanym przez KUKE SA oraz po akceptacji ryzyka. 6. Gwarancje dla banków refinansujących kredyt dostawcy Produkt ułatwia krajowym przedsiębiorcom dostęp do refinansowania udzielonych przez nich kredytów dostawcy o okresie spłaty 2 i więcej lat. Beneficjentami gwarancji są banki, które nabywają wierzytelności eksporterów powstałe z tytułu udzielonych przez nich kredytów dostawcy. Gwarancje mogą dotyczyć skupu weksli wystawionych w związku z udzielonymi przez krajowych przedsiębiorców kredytami dostawcy. Korporacja moŜe równieŜ zagwarantować spłatę wierzytelności w związku, z którymi nie zostały wystawione weksle, w przypadku zawarcia przez bank umowy kredytowej z dłuŜnikiem zagranicznym. 7. Gwarancje dla banków potwierdzających akredytywy Produkt umoŜliwia wspieranie przez Korporację polskich eksporterów, którzy realizują kontrakty, w których płatność za dostarczone towary i usługi dokonywana jest w formie nieodwołalnej akredytywy potwierdzonej przez bank krajowy. W ramach udzielanych gwarancji Korporacja jest zobowiązana do pokrycia części płatności wynikającej z akredytywy w przypadku niezrealizowania zobowiązań przez bank zagraniczny, który akredytywę otworzył. UmoŜliwi wi ęc ona bankowi krajowemu ograniczenie ryzyka związanego z potwierdzeniem akredytywy, poprzez przekazanie tego ryzyka Korporacji. W celu zawarcia umowy ubezpieczenia naleŜy złoŜyć odpowiedni wniosek na formularzu ustalonym przez KUKE S.A dostępnym na stronach www.kuke.com.pl. Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna 00-121 Warszawa, ul. Sienna 39 Tel.: (+48 22) 356 83 00, fax.: (+48 22) 313 01 20 Infolinia: 0 801 805 853, lub 0 801 80 KUKE, (+48 22) 313 08 53 E-mail: [email protected] Strona internetowa: www.kuke.com.pl


190

Działalność Ministerstwa Gospodarki w zakresie promocji i wspierania eksportu Ministerstwo Gospodarki realizuje szereg działań promocyjnych, mających na celu kreowanie pozytywnego wizerunku polskiej gospodarki, rozwój współpracy gospodarczej z zagranicą i przede wszystkim wzrost polskiego eksportu. Odbywa się to poprzez finansowe wspieranie działań promocyjnych podejmowanych głównie przez przedsiębiorców czy organizacje samorządu gospodarczego, a takŜe realizację własnych przedsięwzięć promocyjnych, przede wszystkim przy wykorzystaniu Wydziałów Promocji Handlu i Inwestycji Ambasad i Konsulatów RP za granicą. W ramach systemu Sektorowego Programu Operacyjnego „Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw w latach 2004-2005” SPO-WKP, współfinansowanego z funduszy strukturalnych, udzielono wsparcia przedsiębiorstwom polskim uczestniczącym w targach i wystawach organizowanych m.in. na Białorusi. Wykaz wystaw i targów dofinansowywanych w danym roku kalendarzowym jest ogłaszany na stronach internetowych www.wkp.gov.pl i www.exporter.gov.pl. W 2006 roku na liście „B” targów o priorytetowym znaczeniu dla polskiej gospodarki, udział w których został objęty dofinansowaniem w ramach SPO-WKP, znalazły się 4 imprezy targowo-wystawiennicze odbywające się na Białorusi. Wykaz imprez targowo-wystawienniczych planowanych w tym kraju w 2006 roku, w tym imprez ujętych na listach „B” i „C”, Ministerstwa Gospodarki, zawiera załącznik nr 30. Warto przy tym podkreślić, iŜ na liście „C” figurują imprezy podlegające dofinansowaniu w miarę osiągalności środków finansowych. Portal Promocji Eksportu Pod koniec kwietnia 2003 roku uruchomiony został Portal Promocji Eksportu. System ten integruje rozproszone zasoby informacji o tematyce gospodarczej istotnej dla eksportera i udostępnia je w portalu internetowym: www.eksporter.gov.pl. W szczególności zawiera on informacje o profilach eksportowych polskich przedsiębiorstw, zapytaniach ofertowych z zagranicy, ofertach polskich eksporterów, moŜliwościach oferowania polskich produktów na rynkach międzynarodowych, warunkach dostępu do rynków międzynarodowych (tak w rozumieniu geograficznym jak i branŜowym), dostępnym w Polsce instrumentarium wspierania eksportu dla przedsiębiorców.


191

Działalność promocyjna WEH Kolejnym waŜnym obszarem działań Ministerstwa Gospodarki podejmowanych na rzecz polskich eksporterów jest działalność promocyjna wydziałów ekonomiczno-handlowych ambasad i konsulatów RP za granicą. Placówki koncentrują się na sferze promocji polskiego eksportu i inwestycji zagranicznych w Polsce. Zadaniem placówek jest przygotowywanie analiz rynkowych i branŜowych, analizowanie regulacji prawnych, organizacja seminariów, konferencji, udział w targach i wystawach (przede wszystkim w tych, na których nie są obecni polscy wystawcy), działalność wydawnicza. Obok zadań dotyczących makroekonomicznej reprezentacji naszych interesów za granicą polskie placówki w coraz większym stopniu zajmują się wspomaganiem małych i średnich firm w ich kontaktach gospodarczych z partnerami w kraju urzędowania placówki. Współpraca transgraniczna133 Zgodnie z Europejską Konwencją Ramową o współpracy transgranicznej między wspólnotami i władzami terytorialnymi (tzw. Konwencją Madrycką) z 1980 roku, za współpracę transgraniczną uwaŜa się kaŜde wspólnie podjęte działanie mające na celu umacnianie i rozwój sąsiedzkich kontaktów między wspólnotami i władzami terytorialnymi dwóch lub większej liczby stron, jak równieŜ zawarcie porozumień i przyjęcie uzgodnień koniecznych do realizacji takich zamierzeń134. Jest to więc proces, umoŜliwiający regionom lub samorządom lokalnym połączenie wysiłków w celu wspólnego rozwiązywania problemów, pomimo oddzielającej je granicy państwowej. Najdynamiczniej rozwijającym się projektem współpracy transgranicznej na wschodnich rubieŜach Unii Europejskiej jest utworzony w 1995 roku, jako pierwszy tego typu projekt w Europie Wschodniej, Euroregion Bug. Początkowo w ramach tego Euroregionu współpracowały ze sobą jedynie Polska i Ukraina, strona białoruska przystąpiła do tego przedsięwzięcia w 1998 roku. Euroregion Bug zajmuje obszar połoŜony na styku granic: polsko-ukraińskiej, polsko-białoruskiej i białorusko-ukraińskiej. W jego skład wchodzą ze strony polskiej – województwo lubelskie, ze strony białoruskiej – obwód brzeski, a ze strony ukraińskiej – obwód wołyński i część obwodu lwowskiego. Powierzchnia Euroregionu obejmuje 80916 km2, z tego część polska stanowi – 31,1 %, część białoruska – 40,5 % i ukraińska – 28,4 %. Obszar Euroregionu Bug zamieszkiwany jest przez blisko 5 mln osób. Siedziby władz ERB

133 Rozdział opracowany w oparciu o informacje przekazane przez Zespół ds. Infrastruktury Granicy Państwowej w DIEiWM MSWiA. 134

A. Stasiak, Współpraca przygraniczna w koncepcji strategicznego rozwoju kraju, w: Biuletyn PAN IGiPZ, nr 10, 1995, s. 2.


192

mieszczą się w Chełmie, Łucku i Brześciu. Od czerwca 1996 roku Euroregion Bug jest członkiem Stowarzyszenia Europejskich Regionów Granicznych, a od 1998 roku posiada swego przedstawiciela we władzach tego Stowarzyszenia. W ramach Euroregionu prowadzona jest współpraca w wielu obszarach, realizowane są projekty o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym, naukowo-oświatowym, a takŜe związane z ochroną środowiska i zachowaniem czystości wód. Kolejną inicjatywą współpracy regionalnej, w której uczestniczą Polska i Białoruś jest utworzony w czerwcu 1997 roku związek transgraniczny Euroregion Niemen. Jego załoŜycielami były: województwo suwalskie, powiaty Alytus i Mariampol (Litwa) oraz obwód grodzieński (Białoruś). W kolejnych latach obszar tego Euroregionu ulegał rozszerzeniu, a obecnie w jego skład wchodzą: po stronie polskiej województwo podlaskie bez części byłego województwa łomŜyńskiego oraz część województwa warmińsko-mazurskiego (gminy wchodzące w skład byłego województwa suwalskiego), ze strony białoruskiej obwód grodzieński, po stronie litewskiej rejony Alytus, Mariampol i Wilno, a ze strony rosyjskiej, która dołączyła w kwietniu 2002 roku, pięć rejonów obwodu kaliningradzkiego. Łączna powierzchnia Euroregionu Niemen obecnie liczy 89.085 km2, a liczba ludności zamieszkująca ten obszar wynosi 4.842,3 tys. osób. W strukturach Euroregionu strona polska reprezentowana jest przez Stowarzyszenie Samorządów Polskich Euroregionu Niemen. Siedzibami biur Euroregionu są miasta: Suwałki, Mariampol, Grodno i Czerniachowsk. Współpraca w ramach Euroregionu Niemen ma na celu przede wszystkim pokonywanie wzajemnych animozji i uprzedzeń między mieszkańcami regionów granicznych, rozszerzanie demokracji, przezwycięŜanie ujemnych skutków peryferyjnego połoŜenia i izolacji, wspieranie wzrostu i rozwoju gospodarczego, podnoszenie stopy Ŝyciowej mieszkańców pogranicza oraz szybką asymilację ze zintegrowaną Europą przy zachowaniu szerokiej niezaleŜności. Najmłodszym Euroregionem funkcjonującym na polsko-białoruskim pograniczu jest Euroregion Puszcza Białowieska, powołany na mocy umowy zawartej 25 maja 2002 roku w Hajnówce. Stronę polską reprezentuje Stowarzyszenie Samorządów Euroregionu Puszcza Białowieska; siedzibą Sekretariatu jest Hajnówka. W skład tego Euroregionu wchodzą: • ze strony Polski: powiat hajnowski, gmina miejska Hajnówka, gmina i miasto

Kleszczele, gminy BiałowieŜa, Czeremcha, CzyŜe, Dubicze Cerkiewne, Hajnówka, Narew i Narewka;

• ze strony Białorusi: rejony Kamieniecki, PruŜański i Świsłocki.


193

Celem współpracy w ramach Euroregionu Puszcza Białowieska jest wspieranie rozwoju gospodarczego, zbliŜanie mieszkańców i instytucji po obu stronach granicy oraz stworzenie warunków dla lepszej współpracy władz i samorządów obu państw. Podejmowane są wspólne działania w zakresie: • ochrony środowiska naturalnego i racjonalnego wykorzystania zasobów

naturalnych, • turystyki ekologicznej i kulturalnej, • współpracy społeczno-gospodarczej, kulturalnej i naukowo-oświatowej, • zbliŜenia narodów obu państw, • zachowania unikalnego kompleksu przyrodniczego Puszczy Białowieskiej.

Idea utworzenia transgranicznego regionu „Zielone Płuca Europy” (ZPE) ma swoje źródła w polskim programie „Zielone Płuca Polski” (ZPP), obejmującym północno-wschodnią część Polski, tj. obszar dawnych województw: białostockiego, łomŜyńskiego, olsztyńskiego, ostrołęckiego i suwalskiego oraz częściowo ciechanowskiego, siedleckiego i toruńskiego. Realizacja programu jest wynikiem porozumienia regionalnej administracji państwowej (wojewodów), sejmików oraz Narodowej Fundacji Ochrony Środowiska. Aktywnie działa utworzona w 1995 roku w Grodnie polonijna Izba ds. Współpracy Gospodarczej i Handlowej w zakresie promocji polskich towarów na rynku białoruskim m.in. przez organizowanie stałych wystaw i innych przedsięwzięć promocyjnych, które sprzyjają nawiązywaniu kontaktów między podmiotami gospodarczymi obu krajów.) Trwają polsko-białoruskie konsultacje w sprawie współpracy w dziedzinie energetyki na poziomie wiceministrów gospodarki. Konsultacje dotyczą zwłaszcza budowy elektrociepłowni w Brześciu z udziałem polskich inwestorów, która docelowo pracowałaby na polskim węglu. W ramach współpracy transgranicznej zakończono rozbudowę drogowego przejścia granicznego Bobrowniki - Bierestowica i udostępniono je dla ruchu osobowego. NajwaŜniejszą i największą inwestycją na polsko-białoruskiej granicy była modernizacja przejścia granicznego Kuźnica Białostocka - Bruzgi. Podstawowym celem tej inwestycji było stworzenie warunków do prowadzenia skutecznej i sprawnej kontroli wszystkich rodzajów środków transportu. W dniu 15 lipca 2004 roku uruchomiono takŜe nowy most na Bugu o długości 275 m. Wybudowano go na polsko-białoruskim przejściu w Kukurykach w ciągu komunikacyjnym przyszłej autostrady A-2 biegnącej z Berlina przez Warszawę i granicę państwa, mającej przechodzić dalej w autostradę M-1 zmierzającą w kierunku Mińska i Moskwy. W ramach współpracy transgranicznej dokumentację techniczną opracowała strona białoruska, natomiast dojazdy do mostu – kaŜda ze stron we


194

własnym zakresie. Most jest dopuszczony do ruchu pojazdów o masie do 50 ton. Koszt inwestycji – ponad 4,5 mln USD. Polska i Białoruś uzgodniły pod koniec lipca 2004 roku utworzenie pięciu nowych przejść granicznych. Powstaną one w Koterce, BiałowieŜy, Jałówce, Chworościanach i Lipszczanach. Poza tym strona białoruska otwiera wyremontowany Kanał Augustowski (czerwiec 2006 r.). Ma to sprawić, Ŝe granica polsko-białoruska będzie bardziej otwarta. Nowe przejścia będą słuŜyły w większości ruchowi lokalnemu, czyli Polakom i Białorusinom. Tylko w Chworościanach i Lipszczanach będzie odbywał się ruch międzynarodowy – równieŜ dla mieszkańców państw trzecich. Na pozostałych przejściach wielkich zmian nie będzie. Po gruntownej modernizacji i rozbudowie przejścia w Kuźnicy Białostockiej strona polska uwaŜa, Ŝe trzeba zająć się powaŜnie Połowcami. Spotyka się to z repliką białoruskich partnerów, Ŝe nie jest to moŜliwe z braku środków. Planowane drogowe przejścia graniczne i ich przeznaczenie:

• Koterka, Jałówka i BiałowieŜa – ruch lokalny; • Chworościany (gmina Nowy Dwór) – międzynarodowy ruch osobowy i

towarowy do 3,5 tony; • Lipszczany – międzynarodowy ruch turystyczny.

Pierwsze kroki w biznesie na Białorusi 135 Dlaczego właśnie Białoruś ? Odpowiedź na to pytanie będzie łatwiejsza po zaznajomieniu się z Białorusią i jej gospodarką, o której niewiele wiedzą polscy przedsiębiorcy. Pierwszym wizytom towarzyszy zdziwienie i zaskoczenie, Ŝe drogi są dobre, panuje porządek i czystość, sklepy są pełne towarów, a ceny Ŝywności często wyŜsze, niŜ w Polsce, Ŝe wyroby przemysłu lekkiego są wysokiej jakości a ceny niŜsze, Ŝe kwitnie handel na bazarach, Ŝe tak duŜo się buduje i remontuje, Ŝe potencjał gospodarczy nie jest tak mały jak się powszechnie sądzi i Ŝe jest to europejski kraj, a społeczeństwo – o podobnej kulturze i mentalności – jest przyjazne Polakom.

135 Rozdział opracowany przez Andrzeja Szota - I Radcę, Kierownika Wydziału Ekonomiczno-Handlowego Ambasady RP w Republice Białoruś.


195

Po miłym zaskoczeniu następuje zderzenie z rzeczywistością: zły stan finansowy białoruskich przedsiębiorstw, nakazowo administracyjny, scentralizowany system zarządzania gospodarką, pogmatwane i często zmieniane prawo gospodarcze regulujące prawie wszystko, co moŜna uregulować, niski stopień prywatyzacji, a przede wszystkim granica polsko-białoruska, niezbyt przyjazna dla ruchu osobowego i towarowego. Warto jednak interesować się Białorusią, poniewaŜ: • jest to kraj i społeczeństwo bliskie Polsce i Polakom, nie tylko w sensie

geograficznym; • Białoruś jest bezpieczna, nie spotyka się tu bandytyzmu i rozwydrzenia, prawo

jest przestrzegane, często rygorystycznie; • gospodarka białoruska (zwłaszcza przemysł, rolnictwo i energetyka) wymaga

technicznej rekonstrukcji i potrzebuje nowoczesnych technologii; • infrastruktura jest dobra (drogi, łączność, zaopatrzenie w gaz, paliwa, wodę itp.); • rośnie popyt na towary konsumpcyjne, dynamicznie rozwija się handel detaliczny

i wyprzedza wzrost dochodów ludności; • wprawdzie powoli, ale postępuje prywatyzacja i liberalizacja gospodarki; • integracja z Federacją Rosyjską w perspektywie moŜe dać dostęp do

poszerzonego rynku białorusko-rosyjskiego; • są dobre warunki do inwestowania w wolnych strefach ekonomicznych; • tanie są: wykwalifikowana siła robocza, energia, niektóre surowce i półfabrykaty; • jest duŜe zapotrzebowanie na materiały budowlane, zwłaszcza do prac

remontowych i wykończeniowych; • występują nisze, zwłaszcza w segmencie rynku rolnego, spoŜywczego, usług itp.; • w miarę poszerzania obszarów gospodarki rynkowej w poszczególnych sektorach,

pojawiają się interesujące moŜliwości. Język i biznes Wiele błędów popełnia się z powodu nieznajomości języka. Przecenia się na ogół swoją znajomość języka rosyjskiego, a o białoruskim sądzi się, Ŝe jest podobny do polskiego. Powszechne jest kaleczenie języka rosyjskiego, nawet podczas oficjalnych rozmów. Wielu biznesmenów polskich pochodzących z kresów sądzi, Ŝe znajomość białoruskiej mowy potocznej umoŜliwi im podpisanie dobrych kontraktów. Jest to postępowanie nieostroŜne, zwłaszcza gdy zdarzy się sytuacja, Ŝe oceny kontraktu dokonuje sąd. Warto wiedzieć, Ŝe w biznesie na ogół uŜywa się na Białorusi języka rosyjskiego i – coraz częściej – angielskiego. Mówiąc językiem potocznym, czy białoruskim, czy rosyjskim, moŜna porozumieć się w podstawowych sprawach, ale w biznesie niezbędna jest znajomość określeń handlowych, finansowych, prawniczych czy


196

technicznych. A zatem od spraw językowych naleŜy zacząć przygotowania do kontaktów biznesowych z Białorusią. ZlekcewaŜenie tego etapu moŜe narazić na rozczarowanie, utratę prestiŜu, czasu i pieniędzy. NaleŜy więc: • zastanowić się kto będzie rozmawiał i negocjował w języku rosyjskim lub

białoruskim, kto będzie tłumaczył, czy będzie w stanie czytać (np. strony internetowe) i pisać w językach oficjalnych Białorusi?;

• przystosować komputer do pracy w języku rosyjskim, odświeŜyć znajomość języka, kupić słowniki ogólne i specjalistyczne, poczytać fachową prasę lub teksty w Internecie;

• rozwaŜyć wynajęcie tłumacza, przynajmniej do przeprowadzenia kluczowych rozmów i sporządzenia dokumentów (orientacyjny koszt godziny pracy tłumacza wynosi 5-10 USD);

• w przypadku nieznajomości języka – zrezygnować z indywidualnych wyjazdów na rzecz uczestnictwa w misjach gospodarczych, seminariach, a dopiero później, przy negocjacjach dwustronnych, zatrudnić tłumacza;

• przygotować materiały informacyjne i reklamowe w języku rosyjskim (wtedy będą efektywnie wykorzystane i rozpowszechniane takŜe w innych państwach byłego ZSRR).

Jak dojechać na Białoruś i podróŜować po Białorusi ? Na Białoruś jest naprawdę blisko. Z Warszawy do Terespola jest niecałe 200 km, a do Mińska dalsze 350 km. Do Brześcia, Grodna i Mińska moŜna podróŜować koleją, samochodem osobowym i autobusem, do Mińska dodatkowo samolotem. Do Mińska codziennie latają samoloty LOT i Bieławii (białoruskie linie lotnicze). W poniedziałki są dwa połączenia w obie strony. Niestety, rozkład lotów nie pozwala na zorganizowanie podróŜy tak, by przylecieć rano i wrócić wieczorem. Minimalny czas wizyty musi więc uwzględniać nocleg w Mińsku. Cena biletu zaleŜy od przewoźnika, klasy i dnia. Bilet w jedną stronę liniami Bieławii kosztuje od 280 USD, a liniami LOT w obie strony od 770 PLN (kwiecień 2006 r.) bez opłat lotniskowych. Rozkład lotów i szczegółowe informacje moŜna znaleźć pod adresem internetowym: www.lot.pl i www.belavia.by. Międzynarodowe lotnisko Mińsk-2 leŜy 40 km od Mińska. Do centrum Mińska moŜna dostać się autobusem, mikrobusem, taksówką lub okazją. Najlepiej jednak poprosić kogoś o odebranie z lotniska. Do dworca kolejowego w Mińsku kursuje autobus; czas przejazdu wynosi 90 minut w jedną stronę, a cena biletu 3200 BYR (około 1,5 USD136). Taksówka, którą moŜna zamówić wcześniej w Biełinturiscie, jedzie około godziny, a przejazd kosztuje około 30 - 35 USD (zaleŜnie dokąd w Mińsku się jedzie). 136 1 USD = 2149 BYR


197

Taniej i wygodniej podróŜuje się pociągiem. Cena biletu II klasy kolei białoruskich wynosi 40 - 50 USD w jedną stronę. Jeśli przyjeŜdŜa się pociągiem sypialnym do Mińska o 7:38, a wyjeŜdŜa o 21:03 tego samego dnia, ma się cały dzień do dyspozycji. Po Mińsku moŜna się poruszać środkami komunikacji miejskiej . Wszystkie bilety kosztują 300 BYR. Bilety na metro kupuje się na stacjach metro w kasie, a bilety autobusowe, trolejbusowe i tramwajowe – w kioskach „Biełsojuzdruku”, na stacjach metro w kasie, lub u prowadzącego pojazd (wtedy cena jest wyŜsza o 50 BYR). W autobusie linii „100”, kursującej po głównej ulicy Mińska, prospekcie Franciszka Skoriny, bilety sprzedaje konduktor. Koszt przejazdu prywatnymi mikrobusami wynosi 800 - 1300 BYR, w zaleŜności od trasy. Orientacyjny koszt przejazdu taksówką (najlepiej Ŝółtą, miejską) wynosi 600 - 800 BYR/km). MoŜna równieŜ wynająć samochód, ale jeśli się nie zna dobrze miasta i sposobu jazdy miejscowych kierowców – nie warto ryzykować. Najwygodniejsza i najtańsza (jeśli jedzie kilka osób) jest podróŜ samochodem osobowym, ale zmorą są kolejki na granicy i długi czas odpraw, zwłaszcza w drodze powrotnej. Procedura odpraw często się zmienia i warto poradzić się kogoś, kto niedawno ją przechodził, gdyŜ niektóre dokumenty moŜna skopiować czy wcześniej wypełnić, a to skraca czas odprawy. Przy wyjeździe z Białorusi moŜna skorzystać z przepustek pozwalających na przekroczenie granicy poza kolejnością. Takie moŜliwości mają „rezydenci” wolnych stref ekonomicznych oraz przedsiębiorcy, którzy mogą wykupić przepustkę w Państwowym Komitecie Wojsk Pogranicznych w Mińsku, najlepiej przy poparciu jakiegoś szczebla władzy państwowej. Jednorazowa przepustka kosztuje 75 USD. Przepustka z prawem wielokrotnego przekraczania granicy i terminem waŜności 6 miesięcy kosztuje 500 USD, a z terminem waŜności 1 roku – 1000 USD. Nie naleŜy ufać komunikatom dotyczącym czasu oczekiwania na przejściach. Dotyczą one tylko czasu oczekiwania na odprawę od momentu wjechania na teren przejścia, tj. za pierwszy szlaban. Do planowanych kosztów podróŜy naleŜy doliczyć: • ubezpieczenie samochodu po stronie białoruskiej (4 USD) – na Białorusi

honorowane jest międzynarodowe ubezpieczenie kierowców od odpowiedzialności cywilnej „zielona karta”; posiadacze „zielonej karty” nie muszą kupować na granicy białoruskich polis OC,

• wjazd i zjazd z płatnej drogi na trasie do Mińska i z powrotem (3 USD za kaŜdy przejazd bramki przez samochód osobowy, razem w obie strony 4 x 3 USD),

• opłatę ekologiczną przy wyjeździe pobieraną na granicy (5 USD od dorosłej osoby).


198

Warto mieć przy sobie banknoty dolarowe w małych nominałach, potrzebne przy rozmaitych płatnościach. W czasie jazdy naleŜy przestrzegać przepisów drogowych, zwłaszcza dotyczy to szybkości. Karanie mandatem jest czasochłonne i kłopotliwe dla kierowcy. Nie naleŜy zbytnio liczyć na przydroŜną gastronomię i serwis samochodowy. Drogi są dobre (główne drogi są lepsze niŜ w Polsce), dobrze utrzymywane i – co trochę przeszkadza – remontowane na długich odcinkach. Wadą jest gorsze oznakowanie, zwłaszcza dróg bocznych. Warto więc mieć ze sobą mapę Białorusi. Niestety, kultura jazdy jest niska. MoŜna spotkać nieoświetlony samochód po zmierzchu, kierowcy rzadko uŜywają kierunkowskazów, lubią zajeŜdŜać drogę i ścigać się, przekraczając linie ciągłe. Milicja toleruje te wykroczenia, z wyjątkiem przekraczania szybkości. Z Warszawy i innych miast Polski moŜna takŜe podróŜować na Białoruś autobusami, które docierają do Mińska, Grodna i Brześcia. Czas przejazdu jest jednak znacznie dłuŜszy, niŜ samochodem, a warunki gorsze niŜ w podróŜy pociągiem. Dobrze rozwinięta jest komunikacja prywatnymi mikrobusami łącząca Mińsk ze wszystkimi miastami obwodowymi. Rozkład jazdy moŜna uzyskać w informacji na dworcach autobusowych, a ceny biletów wynoszą: • do Brześcia 20000 BYR (czas przejazdu 6 godzin); • do Mohylewa 16000 BYR (czas przejazdu 4 godziny); • do Grodna 22000 BYR (czas przejazdu 5,5 godzin); • do Witebska 23000 BYR (czas przejazdu 6 godzin); • do Homla 16000 BYR (czas przejazdu 6 godzin).

Inne informacje przydatne przy organizacji podróŜy Telefonia komórkowa jest w fazie szybkiej rozbudowy. Cała trasa z Brześcia do Mińska i sam Mińsk jest pokryty łącznością sieci Velcom i MTS. Informację o pokryciu terytorium Białorusi tym rodzajem łączności moŜna uzyskać pod adresem www.velcom.by i www.mts.by. W celu uzyskania połączenia telefonicznego z Polską naleŜy wykręcić numer 8, po sygnale numery 10, 48, następnie numer kierunkowy miasta i numer abonenta. Aby połączyć się z miejscowościami na terenie Białorusi naleŜy wykręcić numer kierunkowy 8, następnie po sygnale 0, numer kierunkowy miejscowości i numer abonenta. Podobnie dzwoni się na białoruski telefon komórkowy: 8, sygnał, 0, numer sieci, i numer abonenta. W celu połączenia się z polskim telefonem komórkowym naleŜy wykręcić kolejno: 8, sygnał, 0, 10, 48, numer sieci i numer telefonu.


199

Miejsce na płatnym strzeŜonym parkingu hotelowym kosztuje 3 USD za dobę, na płatnym parkingu w centrum Mińska 600-1300 BYR/godzinę. Opłatę pobierają i wydają tzw. „czeki” słuŜby miejskie, ubrane w wyróŜniające się narzutki. W przypadku noclegu w Mińsku warto wybrać jeden z trzech hoteli: „Jubilejnaja”, „Płanieta”, „Biełaruś” (niedrogie i ze śniadaniem). Cena doby hotelowej w standardowym pokoju jednoosobowym w hotelu „Turist” wynosi 34 USD, w „Jubilejnej” 60 USD, a w hotelu „Płanieta” 82 USD. Są teŜ hotele tańsze i droŜsze od wyŜej wymienionych. Restauracje są w Mińsku drogie, warto więc sprawdzić ceny przed zamówieniem posiłku. Jest ich duŜo i na ogół są puste. W tzw. „kafe” moŜna zjeść posiłek juŜ za 8000 BYR. W Mińsku jest gęsta sieć kantorów (w hotelach, większych sklepach, na ulicach). W wielu sklepach (oznakowanych) moŜna płacić kartami kredytowymi stosowanymi w Polsce. Sporo jest w Mińsku bankomatów. Na Białorusi obowiązuje czas wschodnioeuropejski, tzn. Ŝe jeśli w Polsce jest np. godzina 9:00, to na Białorusi jest godzina 10:00. Czas letni i zimowy stosuje się tak samo jak w Polsce. Czas pracy urzędów i instytucji trwa od godziny 9:00 do 18:00 z godzinną przerwą na obiad (od 13:00 do 14:00). Praca w zakładach o ruchu ciągłym trwa całą dobę, łącznie z sobotami i niedzielami (np. remonty ulic i miejsc o duŜym natęŜeniu ruchu). Domy towarowe są otwarte w godzinach od 9:00 do 21:00, równieŜ w soboty i niedziele. W poniedziałek większość sklepów jest zamknięta. Stosunek do czasu jest na Białorusi trochę inny niŜ w Polsce. Czas biegnie wolniej, ludzie nie są tak zabiegani i nie cenią czasu. Słowność i punktualność ma na Białorusi inny wymiar. Dniami wolnymi od pracy są: • Nowy Rok 1 stycznia • Prawosławne BoŜe Narodzenie 7 stycznia • Międzynarodowy Dzień Kobiet 8 marca • Radunica (powielkanocne modlitwy) (data ruchoma) • Święto Pracy 1 maja • Dzień Zwycięstwa 9 maja • Rocznica wyzwolenia spod okupacji nazistowskiej 3 lipca • Rocznica Rewolucji Październikowej 7 listopada • Katolickie BoŜe Narodzenie 25 grudnia


200

Od czego zacząć ? W targach wspieranych przez Ministerstwo Gospodarki, uczestniczy przeciętnie około 30 polskich wystawców i wielu wyjeŜdŜa zadowolonych. Na Białorusi działa około 430 firm z polskim kapitałem. Wielu polskich przedsiębiorców odniosło sukces, chociaŜ pierwsze kroki były trudne. Obawiali się, Ŝe nie zdołają przełamać barier i trudności, Ŝe stoją przed ścianą złego prawa, biurokracji, wszędobylskich kontroli, złych nawyków pracujących itp. Po odniesieniu sukcesu mówią, Ŝe strach ma wielkie oczy, a wszystko moŜna przełamać, rozwiązać, poznać, a nawet przywyknąć, normalnie funkcjonować i zarabiać. Podstawowym problemem dla firm zamierzających wejść na rynek Białorusi jest zdobycie informacji o gospodarce, segmencie rynku, w którym firma funkcjonuje, prawie gospodarczym, cłach, podatkach, certyfikacji, standaryzacji, instrumentach pomocy dla inwestorów itp. W Polsce dobrymi źródłami informacji są róŜnego rodzaju wydawnictwa, w tym niniejsze. Niestety, nie pomagają w tym polskie środki masowego przekazu, które nie przekazują potrzebnych informacji, nie eksponują walorów białoruskiej gospodarki, nie doceniają moŜliwości potencjału naukowo-badawczego, natomiast chętnie piszą o aspektach negatywnych, ironicznie i z poczuciem wyŜszości. W Mińsku mają siedzibę dwie agencje prasowe: państwowa agencja informacyjna BELTA i niezaleŜna agencja BIEŁPAN. Białoruskie gazety i biuletyny dostarczają wszelkich informacji niezbędnych do zrobienia „pierwszego kroku”. Do waŜniejszych dzienników naleŜą: „Respublika” (organ rządowy w języku rosyjskim, wydawana w Mińsku w nakładzie 306 tysięcy, pięć razy w tygodniu), „Wieczernij Mińsk”, wydawany w Mińsku w nakładzie 170 tysięcy, „Narodnaja Wolia” i „Sowietskaja Biełorusija”. Z magazynów i czasopism ekonomicznych szczególnie polecane są: „Nacjonalnaja Ekonomiczeskaja Gazieta”, „Biełoruskij Rynok” (tygodnik gospodarczy w języku rosyjskim, wydawany w Mińsku w nakładzie 17 tysięcy egzemplarzy), „Dieło”, i opozycyjne gazety „Narodnaja Wolia” i „Biełoruskaja Diełowaja Gazieta” (wychodzi w języku rosyjskim, 4 razy w tygodniu w nakładzie 20.050 egzemplarzy). Jest teŜ wiele czasopism branŜowych. Białoruskie gazety są dostępne za pośrednictwem strony internetowej www.gazzetta.pl. Internet jest bogatym źródłem informacji o Białorusi, ale większość informacji jest w języku rosyjskim. DuŜy jest równieŜ wybór gazet i czasopism rosyjskich. Czytając oficjalne dane w wydawnictwach i gazetach rządowych naleŜy pamiętać, Ŝe dane statystyczne nie są w pełni wiarygodne, co przyznają nawet same władze. Dlatego tak waŜne jest poznawanie opinii niezaleŜnych ekonomistów i dziennikarzy, którzy publikują ciekawe analizy.


201

Źródłem wiarygodnej i niezbędnej informacji jest Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Republice Białoruś. Z powodu znacznej i rosnącej ilości zapytań, WEH nie moŜe zaspokoić oczekiwań wszystkich zainteresowanych. Dlatego nie naleŜy zapominać, Ŝe dobrym źródłem informacji moŜe być równieŜ Ambasada Republiki Białoruś w Polsce. Wymienić teŜ naleŜy Biuro UNIDO w Warszawie, Polsko-Białoruską Izbę Handlowo-Przemysłową, Białoruską Izbę Handlowo-Przemysłową, Miński Stołeczny Związek Przedsiębiorców i Pracodawców, Białoruską MiędzybranŜową Korporację Przemysłową, Związek Polaków na Białorusi i jego oddziały terenowe. Zdobycie wstępnych informacji jest pierwszym krokiem. Następnym jest dotarcie do przyszłych odbiorców. W tym celu moŜna stosować metodę pasywną lub aktywną. Metoda pasywna polega na: • przeglądaniu zapytań firm białoruskich znajdujących się na stronie internetowej

WEH Ambasady RP w RB (www.embassypoland.nsys.by), Ministerstwa Gospodarki (www.eksporter.gov.pl, www.polishproducts.gov.pl) i na innych stronach internetowych, których adresy moŜna znaleźć na stronach WEH, w niniejszym przewodniku, bądź w innych wyszukiwarkach;

• przeglądaniu stron internetowych, na których umieszcza się ogłoszenia o zamówieniach i przetargach; są to strony administracji poszczególnych obwodów białoruskich oraz „Narodowego Centrum Marketingu i Koniunktury Cen” (www.icetrade.by);

• przeglądaniu białoruskiej prasy, w tym branŜowej i specjalistycznej, gdzie są zamieszczane ogłoszenia, oferty (w tym cenowe); pozwala to na dokonanie wstępnej analizy rynku, zwłaszcza po lekturze takich czasopism jak np. „Ceny i Tawary Siewodnia”, „Optom i w Roznicu”, czy teŜ białoruskie wydanie „Strojki”;

• umieszczeniu swojej oferty na podanych wyŜej stronach internetowych najlepiej w języku rosyjskim i oczekiwaniu na reakcję;

• umieszczeniu ogłoszenia w prasie ogólnej albo specjalistycznej (w zaleŜności od rodzaju oferty) i oczekiwaniu na zapytania; moŜna umieścić ogłoszenie w wydawnictwach polskich, drukujących periodyki w języku rosyjskim, które są rozprowadzane na wystawach (np. „Infomax” www.infomax.com.pl);

• przekazaniu materiałów reklamowych w języku rosyjskim do WEH i organizacji samorządu gospodarczego w celu rozpowszechniania.


202

Metoda aktywna polega na: • zwiedzaniu w Polsce wystaw, w których uczestniczą zbiorowo przedsiębiorcy

białoruscy i nawiązaniu z nimi kontaktu; • zleceniu którejś z organizacji polskiego lub białoruskiego samorządu

gospodarczego zadania wyszukania partnerów, dystrybutorów czy importerów i doprowadzeniu do spotkania z nimi w kraju lub na Białorusi; zadanie takie moŜna teŜ powierzyć którejś z firm marketingowych (np. polskiej firmie „Linkoop”, http://linkoop.com.pl lub białoruskiej „Aksioma”: [email protected]);

• wzięciu udziału w misji handlowej na Białoruś, dofinansowanej przez MG i zorganizowanej przez którąś z polskich izb gospodarczych, bądź firm marketingowych;

• przedsięwzięciu indywidualnej podróŜy handlowej w celu spotkania się z partnerami wybranymi metodą pasywnego wyszukiwania, jak podano wyŜej;

• zaproszeniu wybranych partnerów na spotkanie, np. w czasie ich pobytu w Polsce z okazji wystaw, seminariów i konferencji, misji handlowych, czy teŜ rozmów z innymi partnerami;

• odwiedzeniu wystawy o odpowiednim profilu organizowanej w Mińsku i nawiązaniu przy pomocy WEH ciekawych kontaktów; jeśli w wystawie zbiorowo uczestniczą polskie firmy, moŜna umieścić materiały reklamowe na stoisku WEH lub samemu je rozpowszechniać;

• uczestniczeniu w seminariach i konferencjach organizowanych w Polsce i na Białorusi; informacje o nich moŜna zdobyć w ambasadach, izbach gospodarczych i innych organizacjach samorządu gospodarczego po obu stronach granicy;

• uczestnictwie w wystawach odbywających się na Białorusi (z dofinansowaniem MG lub bez), po odpowiednim przygotowaniu się do tego przedsięwzięcia.

Zupełnie niedoceniane jest nawiązywanie kontaktu z biznesem na Białorusi za pośrednictwem Polonii białoruskiej oraz Izby Przemysłowo-Handlowej ZPB, co pozwala uniknąć problemów wynikających z nieznajomości języka w czasie pierwszych spotkań. Oddziały terenowe ZPB dysponują Domami Polskimi z wolnymi lokalami i często mają problemy finansowe z ich utrzymaniem. Dotyczy to na przykład Witebska, Mohylewa, Iwieńca, Mińska. Wynajmując lokale pomaga się jednocześnie białoruskiej Polonii, która nie jest bogata. Ponadto przedstawiciele Polonii posiadają wiedzę o moŜliwościach współpracy w poszczególnych rejonach Białorusi i odpowiednie kontakty. Zachodnia i centralna Białoruś ma sporo kontaktów z Polską. Wschodnia część Białorusi jest tych kontaktów spragniona (dotyczy to równieŜ Polonii), a dysponuje niemałymi walorami gospodarczymi i lepszymi kontaktami gospodarczymi z Rosją.


203

W celu nawiązani pierwszych kontaktów moŜna stosować najrozmaitsze inne metody tutaj nie wymienione; podane powyŜej wskazówki trzeba uznać jedynie za przykłady i źródło inspiracji. Końcowe uwagi i rady NaleŜy pamiętać o dobrym przygotowaniu się do pierwszego kontaktu z firmą białoruską. Nawet najmniejsza firma musi dysponować atrybutami przyzwoitego, solidnego przedsiębiorstwa. Postępować trzeba ostroŜnie, mieć ograniczone zaufanie ale okazywać szacunek partnerowi. Szanować naleŜy prawo i zwyczaje miejscowe na Białorusi. Planując wstępne koszty naleŜy pamiętać o zatrudnieniu tłumacza przy oficjalnych czy finalnych rozmowach, jak równieŜ prawnika przy zawieraniu kontraktu, tworzeniu spółki, załatwianiu spraw w urzędzie celnym, podatkowym, przy zakupie nieruchomości itp. Eksportując naleŜy pamiętać, Ŝe najwaŜniejszą sprawą jest gwarancja płatności. Przedsiębiorstwa białoruskie mają na ogół kłopoty finansowe i jeśli nawet są rentowne, to odczuwają niedobór środków obrotowych. Nawet jeśli dysponują nimi w momencie podpisywania kontraktu, to – niekoniecznie ze swojej winy – mogą ich nie mieć w momencie płatności. Ufając partnerom trzeba się jednocześnie ubezpieczać. NaleŜy pamiętać, Ŝe WEH Ambasady RP w RB stara się być podporą dla wszystkich polskich przedsiębiorstw potrzebujących pomocy, ale nie jest w stanie zastąpić działań polskich przedsiębiorców, firm prawniczych, marketingowych i wywiadowni handlowych. NaleŜy pamiętać, Ŝe moŜna wykorzystać swoją obecność na Białorusi do zarobienia na doradzaniu, pośrednictwie, współpracy z firmami zachodnimi, które juŜ szukają lub będą szukać swojej szansy, a nie mają takich moŜliwości, kontaktów i wiedzy o Białorusi, jak polscy przedsiębiorcy. NaleŜy pamiętać, Ŝe jesteśmy sąsiadami i nie ma narodu bliŜszego Polakom niŜ Białorusini. W przyszłości współpraca gospodarcza będzie z pewnością intensywniejsza, więc lepiej nie dać się wyprzedzić innym.


204

Instytucje i organizacje zaangaŜowane w rozwój współpracy137 Realizacją załoŜeń polityki gospodarczej rządu w dziedzinie współpracy polsko-białoruskiej zajmuje się Departament Międzynarodowej Współpracy Dwustronnej w Ministerstwie Gospodarki oraz Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Mińsku. Na terenie Białorusi pracują teŜ polskie konsulaty generalne: w Grodnie i w Brześciu. Te placówki są najlepszym źródłem informacji o warunkach i moŜliwościach handlowych oraz o partnerach białoruskich. Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Mińsku działa na rzecz promocji polskiego eksportu i rozwoju współpracy między Polską a Białorusią we wszystkich dziedzinach gospodarki. Pomaga stronie białoruskiej w wykorzystywaniu polskich doświadczeń w zakresie reformowania gospodarki. Bada i analizuje białoruską gospodarkę, utrzymuje kontakty z organami administracji państwowej, organizacjami samorządowymi i gospodarczymi. Przygotowuje materiały informacyjne i analityczne dla polskiego Ministerstwa Gospodarki. Wydział posiada takŜe konsekwentnie aktualizowaną, własną witrynę internetową prowadzoną pod adresem: www.embassypoland.nsys.by. Zawiera ona m.in. cenne informacje dotyczące warunków dostępu do rynku białoruskiego, istotne adresy oraz terminy wystaw i targów. Praktyczne znaczenie dla polskich przedsiębiorców mogą mieć równieŜ wykazy białoruskich ofert współpracy obejmujące podstawowe informacje mogące słuŜyć nawiązaniu kontaktu handlowego czy kooperacji produkcyjnej, takie jak: przedmiot zainteresowania partnera, dane adresowe, nazwisko osoby prowadzącej sprawę i język, którym się ona posługuje. NajwaŜniejszą sprawą dla firmy rozpoczynającej działalność na rynku białoruskim jest wybór odpowiedniego partnera do współpracy. Pomocą w znalezieniu partnera słuŜy szereg polskich instytucji, organizacji i izb gospodarczych, zaangaŜowanych we współpracę z Białorusią. Głównym zadaniem Polsko-Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej jest działalność na rzecz rozwoju polsko-białoruskich stosunków i współpracy gospodarczej. Izba oferuje szeroki zakres usług: • organizację udziału w międzynarodowych targach branŜowych; • udział w indywidualnych i zbiorowych misjach gospodarczych; • szkolenia; • marketingowe badania rynku; • konsultacje w zakresie ceł, doradztwo prawne; • pomoc w rejestracji przedsiębiorstw; • pomoc w uzyskaniu certyfikatów;

137 Adresy instytucji i organizacji zajmujących się promocją współpracy znajdują się w załączniku nr 29.


205

• udostępnienie adresów firm białoruskich i pomoc w nawiązaniu bezpośrednich kontaktów.

Udział w imprezach wyjazdowych zorganizowanych przez Izbę na Białorusi, pozwala stronie polskiej nawiązać kontakty handlowe oraz zorientować się w moŜliwościach rozszerzenia współpracy z przedstawicielami Ŝycia gospodarczego wschodniego sąsiada. Eksperci Polsko-Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej słuŜą pomocą w wyborze najbardziej skutecznej drogi do znalezienia solidnego i wiarygodnego partnera oraz moŜliwości zabezpieczenia się przed ryzykiem handlowym. Informacje o przedsięwzięciach PBIHP dostępne są na regularnie uaktualnianej stronie internetowej www.bialorus.chamber.pl. Warszawskie Biuro Promocji Inwestycji i Technologii UNIDO od 2001 roku zajmuje się promocją polskiego eksportu, polskich technologii i inwestycji w Republice Białoruś i innych wybranych krajach Europy Środkowowschodniej i Azji Centralnej. Zakres działań Biura obejmuje promocję eksportu towarów i technologii oraz promocję kooperacji przemysłowej i inwestycji bezpośrednich nie tylko na rynkach krajów priorytetowych, zwłaszcza Białorusi i Ukrainy, ale równieŜ w kilkudziesięciu krajach świata za pośrednictwem międzynarodowej sieci komputerowej UNIDO Exchange. Szczegółowe informacje znajdują się na stronie internetowej: www.unido.pl. Centrum Informacji Rynkowej Instytutu Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego wychodząc naprzeciw potrzebom polskich przedsiębiorców wydawało od początku 1991 roku do marca 2003 roku serie biuletynów informacyjnych poświęconych waŜniejszym dla polskiego handlu zagranicznego rynkom, w tym miesięcznik Rynek – Wschodni Partnerzy, poświęcony głównie Rosji, Ukrainie, Białorusi i innym. Na początku roku 2004 seria biuletynów została wznowiona poprzez umieszczenie ich w postaci elektronicznej na stronach internetowych Portalu Promocji Eksportu (www.eksporter.gov.pl). W biuletynach publikuje się informacje gospodarcze, niezbędne przedsiębiorcom polskim działającym na omawianych rynkach. Obecnie Centrum Informacji Rynkowej IKC HZ, jako Redakcja Makroekonomiczna, publikuje szczegółowe informacje dotyczące rynków wschodnich takŜe na stronach ww. portalu. Informacje te podzielone są na osiem kategorii, a mianowicie: a) podstawowe informacje o kraju; b) rozwój gospodarczy; c) handel zagraniczny; d) współpraca gospodarczo-handlowa z Polską; e) regulacje prawno-administracyjne dostępu do rynku; f) rynki branŜowo-towarowe; g) targi i wystawy; h) informacje praktyczne.


206

Biuro Promocji Gospodarczej „EUROPA - WSCHÓD” powstało w 2002 roku i zajmuje się współpracą gospodarczą między Polską a krajami byłego ZSRR, zwłaszcza z Litwą, Białorusią i Rosją, pomagając polskim przedsiębiorcom zdobywać rynki we wszystkich krajach obszaru Europy Wschodniej i Azji Środkowej, od Białorusi aŜ po Kazachstan i Kirgizję. Celem działalności BPG „Europa - Wschód” jest rozszerzenie polskiej obecności gospodarczej w krajach byłego ZSRR. Oferta BPG obejmuje: • usługi z zakresu doradztwa gospodarczego i prawnego; • przeprowadzenie analiz i badań rynkowych; • obsługę polskich firm na rynkach wschodnich i zagranicznych firm w Polsce; • pomoc w uzyskaniu informacji gospodarczych; • organizację misji gospodarczych dla klientów indywidualnych i zbiorowych; • pomoc w certyfikacji towarów; • pomoc prawną przy tworzeniu wspólnego przedsięwzięcia lub zakładaniu firmy

ze 100 % udziałem kapitału polskiego; • wyszukiwanie partnerów gospodarczych i sprawdzenie ich wiarygodności.

W ramach indywidualnej pomocy BPG dokonuje oceny dotychczasowej strategii firmy, przeprowadza rozeznanie rynku, pomaga uzyskać niezbędne informacje branŜowe. Szczegółowe informacje dostępne pod adresem www.bpgew.pl.


207

XI. MIESZKA Ć NA BIAŁORUSI Przekraczanie granicy Wizy dla obywateli Białorusi Obywatele Republiki Białoruś mogą wjeŜdŜać, przebywać i podróŜować tranzytem przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie waŜnych paszportów i wiz. Zasady wjazdu i pobytu obywateli białoruskich zostały określone w Umowie z 26 sierpnia 2003 roku zawartej między Rządem RP a Rządem RB o ruchu osobowym. W celu otrzymania polskiej wizy obywatel RB składa w polskim urzędzie konsularnym wniosek wizowy. Do wniosku naleŜy dołączyć aktualną fotografię formatu paszportowego oraz dokument potwierdzający cel pobytu w RP (dla wiz słuŜbowych lub do pracy). Ceny wiz pobytowych:

• jednokrotna – 6 USD; • dwukrotna – 10 USD; • wielokrotna – 30 USD.

Dodatkowa opłata za przyjęcie i rozpatrzenie wniosku o wydanie wizy pobytowej w celu wykonywania pracy na terytorium RP wynosi 40 USD. Obywatele białoruscy udający się tranzytem przez polskie terytorium do krajów grupy Schengen, Czech, Słowacji i Węgier są zwolnieni z obowiązku posiadania polskich wiz tranzytowych. Przy wjeździe do Polski muszą okazać funkcjonariuszowi straŜy granicznej jedynie zezwolenie na wjazd do kraju docelowego (tj. wizę lub kartę pobytu). PowyŜsze dotyczy takŜe podróŜnych udających sie drogą lotniczą do Wielkiej Brytanii oraz Irlandii Północnej. W pozostałych przypadkach konieczne jest uzyskanie polskich wiz tranzytowych, których koszt wynosi:

• jednokrotnej – 14 USD; • dwukrotnej – 27 USD; • wielokrotnej – 40 USD.

Wnioski wizowe podpisane osobiście przez wnioskodawcę przyjmowane są od poniedziałku do piątku w godz. od 9 do 12, zaś wydawanie paszportów z polską wizą odbywa się codziennie między godz. 14 a 15.

Mieszkać na Białorusi

208

Wizy bezpłatne otrzymują dzieci do lat 16 oraz osoby, które ukończyły 65. rok Ŝycia. Dwa razy w roku o bezpłatną wizę uprawniającą do 10-dniowego pobytu, będą mogły ubiegać się osoby odwiedzające groby bliskich krewnych i członków rodzin. Bezpłatne wizy przysługują m.in. studentom, nauczycielom akademickim, uczestnikom imprez kulturalnych i naukowo-technicznych, osobom uczącym się w ramach wymiany, inwalidom i osobom towarzyszącym, przedstawicielom euroregionów „Niemen”, „Bug”, „Puszcza”. Zwolnieni z obowiązku posiadania wiz są posiadacze paszportów dyplomatycznych, członkowie załóg statków morskich i powietrznych, w tym samolotów ratowniczych oraz obywatele Polski i Białorusi mający karty pobytu. Wizy wielokrotne przysługują pracownikom kolei, kierowcom wykonującym przewozy międzynarodowe, uczestnikom wymian organizowanych przez władze państwowe i samorządowe. Osoby odwiedzające krewnych mogą ubiegać się o wizy wielokrotne wydawane ze zniŜką 50 %138. Wizy dla obywateli polskich Aby otrzymać wizę wjazdową na teren Republiki Białoruś naleŜy złoŜyć w dowolnym konsulacie RB (adresy w załączniku nr 20):

- dokładnie wypełniony formularz wizowy; - aktualne zdjęcie formatu paszportowego (naklejone na formularz); - paszport.

Składając dokumenty naleŜy wnieść w kasie odpowiednią opłatę wizową. Nie podlega ona zwrotowi bez względu na wynik starań. Istnieje takŜe moŜliwość otrzymania wizy ze zniŜką wynoszącą 50 % (w tym równieŜ uprawniającej do wielokrotnych wjazdów z waŜnością do jednego roku). Do ubiegania się o tego rodzaju wizy mają prawo osoby podróŜujące w celu utrzymywania kontaktów rodzinnych, a zwłaszcza w celu odwiedzenia najbliŜszych krewnych. Do wniosku wizowego naleŜy dołączyć kopię aktu urodzenia lub aktu ślubu. Natomiast wizy bezpłatne wydawane są: • osobom w wieku do lat 16 (obowiązuje data ukończenia 16 lat w dniu wyjazdu); • osobom, które ukończyły 65 rok Ŝycia (obowiązuje data ukończenia 65 lat w dniu

wyjazdu);

138 Na podstawie informacji Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Mińsku.


209

• osobom odwiedzającym groby bliskich krewnych i członków rodziny na terytorium Republiki Białoruś, na okres do 10 dni dwukrotnie w ciągu roku – na podstawie dokumentu potwierdzającego istnienie grobu;

• osobom posiadającym zawiadomienie o cięŜkiej chorobie lub śmierci bliskiego krewnego lub członka rodziny, w oparciu o dokumenty potwierdzające ten fakt oraz powiadomienia napływające drogą dyplomatyczną;

• uczestnikom międzyrządowych imprez oświatowych, kulturalnych, naukowo-technicznych, sportowych oraz członkom druŜyn narodowych we wszystkich dyscyplinach sportowych – na wniosek właściwego organu państwowego;

• nauczycielom akademickim, studentom, nauczycielom i uczącym się w ramach wymiany – na wniosek stosownej placówki edukacyjnej;

• osobom uczestniczącym w śledztwie wstępnym lub postępowaniu sądowym toczącym się na terytorium Białorusi – na podstawie dokumentu potwierdzającego konieczność takiego udziału;

• niezdolnym do pracy inwalidom oraz osobom im towarzyszącym – na podstawie dokumentów potwierdzających ten stan rzeczy;

• członkom organów roboczych euroregionów „Niemen”, „Bug”, „Puszcza Białowieska” – na wniosek tych organów.

Tab. 24. Taryfa opłat konsularnych dla obywateli Polski

Rodzaje wydawanych wiz Koszty (w dolarach USA) Dyplomatyczna -- SłuŜbowa -- Biznesowa 6 Biznesowa 2-krotna 11 Biznesowa 3-krotna 16 Biznesowa wielokrotna na 1 rok 30 Pobytowa 6 Pobytowa 2-krotna 11 Pobytowa 3-krotna 16 Pobytowa wielokrotna na 1 rok 30 Turystyczna 6 Tranzytowa 6 Tranzytowa 2-krotna 11 Tranzytowa wielokrotna 30 Robocza (w celu zatrudnienia lub wykonywania innej pracy zarobkowej) 80 Studencka 30 Na stały pobyt 100

Źródło: na podstawie materiałów Ambasady Republiki Białoruś w Polsce (http://belembassy.org/poland)


210

Wizy uprawniające do wielokrotnych wjazdów z waŜnością do jednego roku mogą otrzymać: • uczestnicy wymiany na szczeblu władz państwowych, niezaleŜnie od ich

dziedziny działalności – na wniosek organu przyjmującego; • kierowcy i członkowie załóg samochodowych wykonujący międzynarodowe

przewozy drogowe – na podstawie stosownych dokumentów potwierdzających wykonywanie tych przewozów lub wniosku narodowego stowarzyszenia przewoźników drogowych;

Wizę słuŜbową roczną uprawniającą do wielokrotnego przekraczania granicy moŜna otrzymać na podstawie przedstawionej na piśmie prośby przedsiębiorstwa białoruskiego o wydanie takiej wizy z uzasadnieniem konieczności częstych wjazdów określonej osoby (lub osób) na Białoruś. Załączone musi być świadectwo potwierdzające, Ŝe występująca firma białoruska została zarejestrowana. Obywatel polski wraz z tymi dokumentami składa paszport i wniosek wizowy z przyklejonym zdjęciem oraz przedstawia oryginały kontraktów lub umów do wglądu. Czas rozpatrywania takich wniosków wynosi do 10 dni roboczych, zaś koszt – 30 USD. Nie ma moŜliwości przyśpieszenia terminu lub wydania wizy w trybie ekspresowym. Termin rozpatrzenia wniosku o wydanie wizy z reguły nie powinien przekraczać 5 dni roboczych, a w przypadku wiz załatwianych w trybie pilnym 2 dni roboczych, licząc od momentu złoŜenia dokumentów w Konsulacie. Wydział Konsularny Ambasady RB zastrzega sobie prawo wydłuŜenia tych terminów i ma prawo zaŜądać dodatkowych dokumentów towarzyszących składanemu wnioskowi. Na Białorusi ciągle obowiązują przepisy dotyczące zameldowania czasowego. Meldunku naleŜy dokonać w rejonowym Wydziale Wiz i Meldunków, właściwym dla miejsca pobytu, najpóźniej trzeciego dnia po przekroczeniu granicy. NaleŜy stawić się osobiście z paszportem i w towarzystwie osoby, u której się przebywa. W przypadku noclegu w hotelu obowiązek zameldowania spoczywa na obsłudze hotelu. Natomiast w trakcie podróŜy odbywanej na zaproszenie białoruskiej firmy lub instytucji, obowiązek meldunkowy spoczywa na zapraszającym. Brak zameldowania grozi mandatem i powaŜnymi kłopotami na granicy przy powrocie do Polski. Na Białorusi trudno przedłuŜyć wizę. MoŜna to zrobić jedynie w Mińsku, w departamencie konsularnym Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Polacy jadący tranzytem do któregoś z krajów WNP, Mongolii czy Chin, nie muszą mieć wiz białoruskich. PodróŜujący na Litwę mają obowiązek posiadania wiz tranzytowych i mogą przebywać na terenie Białorusi jedynie 48 godzin.


211

Władze stolicy Białorusi z dniem 15 lipca 2004 roku po raz kolejny podwyŜszyły opłatę za rejestrację obcokrajowców. Polak, który przyjeŜdŜa do Mińska, musi płacić teraz 3800 BYR, czyli ponad 6 złotych (w dniu 23 sierpnia 2004 roku kurs wynosił 1,0 PLN = 597,5 BYR) za kaŜdy dzień pobytu. Oprócz opłaty za rejestrację trzeba zapłacić równowartość prawie 20 złotych podatku państwowego i niecałe 3 złote za tak zwaną usługę komputerową. Obcokrajowiec, który zechce zarejestrować swój roczny pobyt w Mińsku będzie musiał zapłacić 1400 tys. BYR (2,3 tys. PLN). Decyzję o zwolnieniu obcokrajowca z opłaty za rejestrację pobytu moŜe podjąć tylko mer stolicy. Jednocześnie obcokrajowiec wjeŜdŜając na Białoruś przez polsko-białoruskie przejście graniczne Kuźnica-Bruzgi musi zapłacić 3 tys. BYR (5 PLN) za odprawę celną. Natomiast przy wyjeździe z Białorusi przez to samo przejście musi uiścić 9 tys. BYR (15 PLN) opłaty lokalnej. Gdy obcokrajowiec wjeŜdŜa na Białoruś jednym przejściem granicznym a opuszcza ten kraj innym, musi z kolei zapłacić 20 USD opłaty tranzytowej. Obcokrajowcy płacą teŜ na Białorusi za korzystanie z międzynarodowej trasy Brześć-Mińsk-granica Rosji. Wwóz i wywóz towarów przez osoby fizyczne Z dniem 1 lipca 2004 roku zmianie uległ system wwoŜenia towarów na białoruski obszar celny, zmieniły się takŜe stawki celne na środki transportu, sprzęt gospodarstwa domowego, Ŝywność i inne towary, które Białorusini przywoŜą zza granicy na własne potrzeby. Zmiany zostały wprowadzone dekretem Prezydenta Republiki Białoruś z dnia 27 maja 2004 roku Nr 259 O wprowadzeniu zmian i uzupełnieniach do dekretu Prezydenta Republiki Białoruś z 5 lutego 2001 roku Nr 57 (Państwowy Rejestr Aktów Prawnych Republiki Białoruś z 2001 roku, Nr 16, 1/2024 z 2002 roku, Nr 91, 1/3941). Przy przekraczaniu granicy obowiązkowe jest wypełnienie deklaracji celnej i zgłoszenie przywoŜonej waluty, biŜuterii itp. Deklaracja celna przyjazdowa winna być okazana przy wyjeździe. Wywóz towarów w ilościach przewyŜszających obowiązujące ograniczenia jest dopuszczalny pod warunkiem opłacenia cła. W przypadku przywozu psów, konieczne jest posiadanie międzynarodowego certyfikatu kynologicznego lub certyfikatu weterynaryjnego. Zgodnie z dekretem Nr 259 z 27 maja 2004 roku przeznaczenie towarów określają organy celne. PrzewoŜenie zwierząt i roślin oraz produktów Ŝywnościowych wymaga zgody organów kontroli fitosanitarnej i weterynaryjnej. Zakazany jest wywóz złomu, odpadów metali Ŝelaznych i kolorowych, broni palnej i nabojów; narkotyków, środków psychotropowych, trujących, radioaktywnych i wybuchowych, materiałów drukowanych, audiowizualnych i innych nośników


212

informacji mogących szkodzić interesom RB, jej bezpieczeństwu i zdrowiu obywateli oraz pozostałych towarów, których wywóz zabroniony jest przez ustawodawstwo. Dekret utrzymuje teŜ zakaz przesyłania za pośrednictwem urzędów pocztowych towarów dla celów niehandlowych, których przesyłanie jest zabronione umowami międzynarodowymi lub ustawodawstwem białoruskim, napojów alkoholowych i papierosów oraz towarów objętych zakazem wywozu. Na podstawie dekretu Prezydenta RB z 27 maja 2004 roku z dniem 1 lipca 2004 roku wprowadzono nowe normy celne na białoruskich granicach. Normy te przewidują, iŜ osoba fizyczna moŜe wwieźć bez cła: 1) z państw będących członkami WNP:

a) od 1 czerwca do 31 października do 30 kilogramów artykułów rolno-spoŜywczych na jedną osobę;

b) od 1 listopada do 31 maja do 5 kg takich artykułów na osobę; 2) z innych krajów (niezaleŜnie od ww. terminów) do 5 kilogramów na jedną osobę. 3) od 1 lipca do 31 grudnia z krajów WNP do 300 kilogramów artykułów rolno-

spoŜywczych, pochodzących z prywatnych działek przyzagrodowych (za potwierdzeniem posiadania działki przez wwoŜącą osobę lub jej najbliŜszą rodzinę).

Przy wwozie artykułów rolno-spoŜywczych z krajów WNP między 1 czerwca a 31 października o wadze między 30 a 60 kg na osobę pobiera się opłatę celną w wysokości 30 % wartości, ale nie mniej niŜ 2 EUR za 1 kg powyŜej normy. To naliczenie dotyczy takŜe wwoŜenia artykułów rolno-spoŜywczych w dniach 1 listopada - 31 maja, ale od wagi z przedziału 5 - 60 kg. WwoŜenie artykułów spoŜywczych powyŜej 60 kg objęte jest opłata celną w wysokości 50 % wartości, ale nie mniej niŜ 3 EUR za 1 kg powyŜej normy. Zwolnienie z opłat celnych Przy wwozie przez osoby fizyczne (dla celów nie związanych z handlem) zwolnione z opłat celnych są: • rzeczy osobiste o wartości celnej poniŜej 1000 EUR (towar bez moŜliwości podziału –

1200 EUR), towary te podlegają ograniczeniom związanym z ich kategorią np. alkohole, papierosy dla których stosowane są inne limity wwozu. Ograniczono takŜe wartość wwoŜonych rzeczy nie więcej niŜ 10 tys. EUR, dla towarów bez moŜliwości podziału do 12 tys. EUR. Ograniczenia dotyczą takŜe wagi: a) do 50 kilogramów (lub adekwatnie 80 kilogramów) b) nie więcej niŜ 200 kilogramów (250 kilogramów). Uwaga: Przekroczenie limitu wagowego powoduje zastosowanie opłaty celnej w wysokości stawki 30 % wartości celnej, lecz nie mniej niŜ 2 EUR za kilogram. W przypadku przekroczenia limitu wartościowego wwoŜonych towarów stosuje się opłatę celną w wysokości 60 % wartości


213

celnej, lecz nie mniej niŜ 4 EUR za kilogram. W przypadku przekroczenia limitu w kategorii: piwo, wyroby jubilerskie, zegarki ręczne, odzieŜ ze skóry obowiązuje stawka celna w wysokości 60 % od ich wartości celnej ale nie mniej niŜ 4 EUR za kilogram. Alkohole (od 7 promili wzwyŜ) przewoŜone powyŜej 1 litra (ale nie więcej niŜ 10 litrów) stawka celna wynosi 20 EUR za litr.

• rzeczy osobiste przesyłane pocztą o wartości celnej poniŜej 100 EUR (dla rzeczy bez moŜliwości podziału – 120 EUR);

• rzeczy osobiste przesyłane w inny sposób niŜ poczta międzynarodowa o wartości celnej do 10 EUR (do 12 EUR dla rzeczy bez moŜliwości podziału);

• towary nie przeznaczone do celów handlowych, niezaleŜnie od ich wartości celnej, wwoŜone przez osoby zmieniające miejsce pobytu (w tym meble i jeden środek transportu) po okazaniu potwierdzających ten fakt dokumentów;

• towary nie przeznaczone do celów handlowych, w tym meble i jeden środek transportu, otrzymane przez rezydenta RB w formie spadku poza granicami RB;

• produkty Ŝywnościowe do 5 kg na osobę (zasady wwozu wymienione powyŜej); • napoje alkoholowe do 1 litra (powyŜej 7 promili zwartości alkoholu) i 1 litr piwa na

jedną osobę powyŜej 18. roku Ŝycia; • 200 sztuk papierosów lub innych wyrobów tytoniowych o wadze do 200 g na osobę

powyŜej 18. roku Ŝycia; • wyroby jubilerskie (do 5 sztuk na osobę), odzieŜ skórzana (do 3 sztuk), aparatura do

zapisu i odtwarzania dźwięku (1 sztuka). • środki transportu:

- wwoŜone na czas określony przez rezydentów zatrudnionych w RB lub członków ich rodzin, posiadających akredytację Ministerstwa Spraw Zagranicznych lub Narodowego Banku Białorusi, na okres tej akredytacji,

- zarejestrowane poza granicami Białorusi i wwoŜone czasowo przez nierezydentów uczących się w RB, na okres nauki, lecz nie dłuŜej niŜ na 3 lata i przy zabezpieczeniu opłat celnych,

- środki transportu wwoŜone przez pozostałych nierezydentów na czas przebywania na terytorium RB, nie dłuŜej niŜ na 3 miesiące;

• 20 litrów benzyny; • towary dla celów niehandlowych, niezaleŜnie od ich wartości celnej, wwoŜone na

czas określony przez nierezydentów czasowo pracujących lub uczących się na terytorium Białorusi, na czas akredytacji lub pobierania nauki, nie dłuŜej jednak niŜ na 3 lata;

• towary wwoŜone z powrotem przez rezydentów RB w niezmienionej postaci, po ich czasowym wywozie za granicę;

• inne towary na kwotę nie przekraczającą 1000 EUR. Wywóz towarów jest w pełni zwolniony z opłat celnych przy zachowaniu limitu – 500 gram na wyroby jubilerskie i 5 kilogramów wyrobów ze srebra. W przypadku innych towarów wwoŜonych dla celów nie komercyjnych nie stosuje się limitów, o ile nie zostały one określone innymi aktami normatywnymi poza dekretem z maja 2004 roku.


214

Z dniem 22 maja 2006 roku suma walut zagranicznych, które moŜna wwieźć na Białoruś bez wypełniania pisemnej deklaracji zwiększona została z 3 do 10 tysięcy USD. Natomiast suma wywoŜonej waluty pozostała na dotychczasowym poziomie: do 3 tys. USD moŜna wywieźć po złoŜeniu ustnej deklaracji, 3-10 tys. USD po złoŜeniu pisemnej deklaracji, ponad 10 tys. USD – po otrzymaniu specjalnego zezwolenia. Całkowicie zwolnione z cła wywozowego i wwozowego są rzeczy osobiste składające się z jednej jednostki towaru lub kompletu (ubranie, serwis, itp.), nawet jeśli ich wartość celna jest wyŜsza od wymienionej powyŜej, ale nie więcej niŜ o 20 %. Towary podlegające ocleniu Przy wwozie osoby fizyczne obowiązane są wnieść opłaty celne i podatkowe za: • środki transportu zakupione poza terytorium celnym RB (opłaty celne są uzaleŜnione

od wieku środków transportu i pojemności silnika): a) do 3 lat od daty produkcji – 0,6 EUR za cm3 pojemności silnika; b) od 3 lat, ale nie więcej niŜ 10 lat z silnikiem o pojemności do 2500 cm3 – 0,35

EUR za cm3 pojemności silnika; c) od 3 lat, ale nie więcej niŜ 10 lat z silnikiem o pojemności 2500 cm3 i więcej –

0,6 EUR za cm3 pojemności silnika; d) od 10 lat, ale nie więcej niŜ 14 lat 0,6 EUR za cm3 pojemności silnika; e) powyŜej 14 lat od daty produkcji – 2 EUR za cm3 pojemności silnika; f) do 3 lat od daty produkcji z silnikiem o pojemności do 2500 cm3 – 2,5 EUR za

cm3 pojemności silnika; g) do 3 lat od daty produkcji z silnikiem o pojemności 2500 cm3 i więcej – 5 EUR

za cm3 pojemności silnika; h) od 3 lat, ale nie więcej niŜ 7 lat z silnikiem o pojemności do 1000 cm3 – 0,85

EUR za cm3 pojemności silnika (pojemność 1000-1500 – 1 EUR; do 1800 – 1,5 EUR; 1800-3000 – 2 EUR, zaś powyŜej 3000 pojemności – 2,25 EUR);

i) samochody powyŜej 7 lat – stawka od 2 do 3 EUR za cm3 pojemności silnika; j) przyczepy – w zaleŜności od rodzaju – od 100 do 500 EUR za sztukę;

• meble, 50 % wartości celnej za część przekraczającą 10 tys. EUR (12 tys. w przypadku mebli jednorodnych), ale nie mniej niŜ 2 EUR za kilogram wagi; Uwaga. W przypadku, gdy wartość celna mebli wynosi więcej niŜ 10 tys. EUR (12 tys.) ustala się jedną stawkę w wysokości 100 % (od wartości celnej), ale nie mniej niŜ 4 EUR za kg wagi.

• kuchenki gazowe – 30 % wartości celnej, ale nie mniej niŜ 25 EUR; • wyposaŜenie AGD – 30 % wartości celnej ale nie mniej niŜ 10 EUR za sztukę; • kuchenki mikrofalowe – 30 % wartości celnej ale nie mniej niŜ 15 EUR za sztukę; • kuchnie elektryczne – 30 % wartości celnej, ale nie mniej niŜ 30 EUR za sztukę; • wyposaŜenie sanitarne – 30 % wartości celnej, ale nie mniej niŜ 1 EUR za kilogram;


215

• lodówko-zamraŜarki – 30 %wartości celnej, ale nie mniej niŜ 50 EUR za sztukę (minimalna stawka uzaleŜniona jest od pojemności w litrach);

• lodówki – 30 % wartości celnej, ale nie mniej niŜ 40 EUR za sztukę; • zmywarki do naczyń – 30 % wartości celnej, lecz nie mniej niŜ 150 EUR za sztukę; • pralki – 30 % wartości celnej, lecz nie mniej niŜ 50 EUR za sztukę (minimalna stawka

uzaleŜniona jest od pojemności wagowej bębna pralki); • maszyny do szycia – 30 % wartości celnej, lecz nie mniej niŜ 40 EUR za sztukę; • monitory komputerowe (kineskopowe) – 30 % wartości celnej, (minimalna stawka od

20 do 65 EUR w zaleŜności od przekątnej ekranu); • aparatura do zapisu dźwięku i obrazu – 30 % wartości celnej, lecz nie mniej niŜ 35

EUR za sztukę; • monitory komputerowe (LCD) – 30 % wartości celnej, (minimalna stawka od 50 do

110 EUR w zaleŜności od przekątnej ekranu w calach); • telewizory kineskopowe – 30 % wartości celnej, (minimalna stawka od 30 EUR do

110 EUR w zaleŜności od przekątnej ekranu w centymetrach); • telewizory plazmowe – 30 % wartości celnej, (minimalna stawka od 500 do 1000

EUR w zaleŜności od przekątnej ekranu w calach). Z dniem 1 sierpnia 2004 roku, na granicy wprowadzono obowiązek posiadania ubezpieczeniowej Zielonej Karty na pojazdy mechaniczne. Koszt polskiej karty ubezpieczeniowej wynosi ok. 35 USD/miesiąc, podczas gdy opłata za białoruską Zieloną Kartę, wynosi obecnie równowartość 82 USD. Przejazd tranzytem PrzewoŜenie przez osoby fizyczne towarów przez terytorium celne RB tranzytem jest moŜliwe bez wnoszenia opłat celnych, pod warunkiem: • gdy są to towary dla celów nie komercyjnych (a ich wartość mieści się w granicach

dopuszczonych wwozem bezcłowym); • gdy jest to jeden środek transportu wraz z przyczepą zarejestrowany w kraju

czasowego pobytu lub stałego zamieszkania właściciela. JeŜeli ww. warunki nie zostały spełnione naleŜy w postaci zabezpieczenia wpłacić: • za środek transportu o ile czas od daty jego produkcji nie przekroczył 3 lat –

ekwiwalent sumy 1500 EUR; • za środek transportu o ile od daty jego produkcji upłynęło więcej niŜ 3 lata ale nie

więcej niŜ 10 lat przy pojemności do 2500 cm3 – w kwocie 500 EUR, powyŜej 2500 cm3 – ekwiwalent w kwocie 1500 EUR;

• jeśli wiek środka transportu wynosi powyŜej 10 lat, ale nie więcej niŜ 14 – ekwiwalent zabezpieczenia wynosi 1500 EUR;

• jeśli wiek środka transportu wynosi powyŜej 14 lat – ekwiwalent wynosi 3000 EUR.


216

Zabezpieczenie moŜna odebrać przy wyjeździe, pod warunkiem, Ŝe nie nastąpią Ŝadne przeszkody takie np. jak dzień świąteczny, zamknięty bank czy teŜ nieobecność urzędnika itp. Rekreacja i turystyka139 W zakresie moŜliwości wypoczynku, rekreacji i turystyki Białoruś, nie tylko w Polsce, jest krajem prawie zupełnie nieznanym. Jej liczne walory zarówno w dziedzinie posiadanych zabytków, jak i przyrody, budzą niejednokrotnie zachwyt i pozytywne zdziwienie przyjeŜdŜających tu pierwszy raz. Nasza skromna wiedza o atutach kraju naszych sąsiadów wywoływać moŜe zaskoczenie i smutek zarazem, gdyŜ nasze narody Ŝyły wiekami we wspólnej Rzeczypospolitej. PrzecieŜ wielu wybitnych Polaków nie tylko wywodzi się z terenów obecnej Białorusi, ale teŜ pozostawiło w spadku opisy jej przyrody, kultury, bytu, społeczności, historii. Przywołać tu naleŜy choćby Adama Mickiewicza, Elizę Orzeszkową, Czesława Miłosza czy Melchiora Wańkowicza. Białoruś jest rajem dla tych, którzy lubują się w odkrywaniu nieznanych sobie fragmentów historii, zabytków, zamków, pałaców, dworów, kościołów, cerkwi, synagog, meczetów, cmentarzy, kurhanów. Jest tu ich bardzo wiele. Absorbują swoją historią, często są nie zbadane, ale obrosłe w legendy i przekazy ludowe, nie rzadko niestety zrujnowane, ale dające poczucie jakby bliskości historycznych dziejów. Poczucie to wzmacniają funkcjonujące do dzisiaj nazwiska realnych Ŝyjących tu osób takie jak Jagiełło, Mickiewicz, Kościuszko. Jest tu tak wiele śladów wspólnej historii, pamiątek po Polakach, i innych Ŝyjących tu razem, całymi wiekami narodów, znanych nam historycznych nazw miejscowości, rzek, jezior, krain, Ŝe czujemy się tu naprawdę jak w bardzo bliskim nam miejscu na ziemi. CóŜ, niech to same potwierdzą takie nazwy jak: Brześć, Kobryń, Grodno, Bereza, Wołkowysk, Lida, Krewo, Baranowicze, Nieświerz, Nowogródek, Stołpce, Słuck, Kleck, Pińsk, Postawy, Brasław, Głębokie, czy teŜ Narocz, Świteź, Niemen, Pina, Prypeć, Berezyna, Polesie – stanowiące naprawdę tylko małą cząstkę pojęć tak wiele nam mówiących. Wszystkie one przewijają się w historii Rzeczypospolitej i przypominają nam jej lekcje. Zwiedzanie więc takich miejsc będzie dla wielu osób niezwykle ciekawe a nawet pasjonujące, dla młodzieŜy pouczające i wychowawcze, dla starszych romantyczne, wręcz sentymentalne.

139 Rozdział opracowany przez Andrzeja Szota - I Radcę, Kierownika Wydziału Ekonomiczno-Handlowego Ambasady RP w Republice Białoruś.


217

Białoruś jest takŜe rajem dla tych, którzy kochają przyrodę, wspaniałe puszcze i lasy, Ŝe wspomnieć tu wypada Puszczę Białowieską (większa jej część znajduje się po stronie białoruskiej), Nalibocką, tysiące jezior, zwłaszcza pojezierze Brasławskie, rzeki – „Amazonkę Europy” – Prypeć, Niemen, ale takŜe kanały Królewski i Augustowski, bagna, gdzie nie stanęła noga człowieka. Na Białorusi istnieją dwa rezerwaty (Bieriezinskij i Poleskij) oraz cztery Parki Narodowe („Naroczańskij” i „Prypiatskij” oraz „BiałowieŜskaja Puszcza” i „Brasławskie Oziora”). MoŜna więc zwiedzać parki narodowe, rezerwaty z niepowtarzalnym bogactwem pejzaŜy, flory i fauny. MoŜna poza nimi rozbić biwak nad brzegiem rzeki czy jeziora, rozkoszować się przyrodą, samotnością i ciszą. MoŜna organizować spływy kajakowe, uprawiać Ŝeglarstwo, nie spotykając zbyt często takich samych turystów. Są tu wyśmienite tereny dla miłośników wędkarstwa. Miejsca gdzie nikt nie przeszkadza, gdzie z brzegu, z pontonu, czy z wynajętej łodzi moŜna łowić ryby podziwiając ich obfitość, wielkość i rozmaitość. Nawet zima jest dobrą porą do połowów z lodu, bardzo popularnych na Białorusi. Miasta białoruskie nie tak, jak często zdarza się to gdzie indziej, są zwrócone ku rzekom i wędkowanie w centrum miast nikogo nie dziwi. RównieŜ myśliwi znajdą tu wspaniałe tereny łowieckie zarówno na ptactwo, jak i zwierzynę grubą. Na Białorusi moŜna jeszcze polować na wilki, cietrzewie, głuszce. Polowania na ptactwo wodne równieŜ są godne polecenia ze względu na jego bogactwo, rozmaitość i piękne akweny wodne. Organizowane są polowania z dobrym serwisem, na pierwotnych terenach łowieckich, w miejscach polowań królów i carów, arystokracji. Gwarantowane są wspaniałe przeŜycia, zaspokojenie pasji łowieckiej. Ponadto moŜna tu artystycznie oprawić trofea myśliwskie, a wypchane ptaki i zwierzęta są wykonane z ich znajomością i naprawdę pietyzmem. Niezrównane są teŜ grzybobrania i zbiór runa leśnego. Jednym zdaniem moŜna zorganizować odpoczynek na łonie przyrody, jaki nie jest moŜliwy w wielu innych krajach Europy. Warto poświęcić jedno zdanie gospodarzom – tym w terenie. Są oni niezwykle gościnni – tak po słowiańsku. Nie ma problemów z kwaterami, wyŜywieniem. Są poza tym bardzo nam przyjaźni, a w wielu miejscach spotkać moŜna Polaków, nawet całe polskie wsie, z kościołami i cmentarzami, gdzie do dzisiaj napisy na nagrobkach zamieszczane są po polsku. Niestety brakuje tu tzw. infrastruktury turystycznej (poza duŜymi miastami), hoteli, kampingów, małej gastronomii, oznakowania zabytków, przewodników, map. Niezbyt rozwinięty jest serwis przydroŜny. Natomiast popiera się rozwój agroturystyki. Zwłaszcza wokół Mińska moŜna zwiedzać skanseny, organizować przejaŜdŜki konne,


218

podziwiać produkcję samogonu, serów, pod okiem opiekuna wykonać drewnianą łyŜkę, wykuć podkowę. Warto takŜe wspomnieć o miastach i ich godnych uwagi walorach. Są one czyste, zielone, uporządkowane. Cennych zbytków jest niewiele. Przewalające się wojny zniszczyły niektóre miasta prawie całkowicie. Dotyczy to na przykład Mińska. RównieŜ państwo radzieckie niezbyt przychylnie obchodziło się z wieloma zabytkami, zwłaszcza kultury szlacheckiej, kościołami i cerkwiami. Teraz często po prostu odbudowuje się zniszczone obiekty w ich dawnym kształcie i na ich dawnym miejscu. Jest to interesujące, ale i kontrowersyjne. Jest teŜ wiele teatrów z repertuarem i wykonawstwem gwarantującym wysoki poziom spektakli operowych, baletu, klasyki, koncertów muzyki powaŜnej. W kinach występuje repertuar mieszany. Są filmy rodzime i rosyjskie. Największe szlagiery światowe równieŜ są wyświetlane. Sporo rozrywek oferuje się dzieciom i młodzieŜy. Popularne są parki z atrakcjami, w tym równieŜ w postaci sportów ekstremalnych. Rozwijane jest budownictwo obiektów sportowych, basenów, lodowisk, ośrodków rekreacyjnych – klubów typu fitness. Warto trafić na święta ludowe i państwowe, kiedy organizowane są „narodnyje gulianija”, kiermasze i festyny, występy i pokazy sztucznych ogni. Ludzie tu potrafią się bawić razem, cieszyć i wypoczywać w sposób sympatyczny, kulturalny, bez chuligaństwa, wandalizmu i burd. Funkcjonuje wiele rozmaitych restauracji na europejskim poziomie, z występami zespołów muzycznych i rozmaitymi potrawami w tym białoruskimi. Nie ma niestety restauracji „polskiej”, gdzie serwowano by nasze potrawy. Miłośnicy hazardu znajdą równieŜ kasyna. Mając znajomych Białorusinów zostaniemy z pewnością zaproszeni do bani (łaźni), która nie jest wyłącznie urządzeniem sanitarnym, czy odnowy biologicznej, ale takŜe zjawiskiem towarzyskim ze swoistym ciekawym rytuałem i zwyczajami. MoŜna odwiedzać banie dostępne za odpłatnością z masaŜami i innymi zabiegami leczniczymi, czy profilaktycznymi. Niedrogie są sanatoria, znane ze skuteczności profilaktyki i leczenia. Zachęca do odwiedzenia Białorusi równieŜ bezpieczeństwo osobiste turystów i innych osób tu przybywających, a takŜe przyjazny stosunek Białorusinów do Polaków i w ogóle gości zagranicznych. Wysoko stoi równieŜ medycyna a wiele jej specjalności reprezentuje wręcz europejski poziom. Reasumując, Białorusi nie warto oceniać według opinii zasłyszanych zwłaszcza od ludzi, którzy byli tu dawno, bądź nie byli wcale, ale za to wiedzą wszystko, przedstawiając przy tym ten kraj w czarnych kolorach. Natomiast warto tu po prostu przyjechać i samemu zweryfikować takie opinie.


219

XII. ZAŁ ĄCZNIKI Nr 1. Makroekonomiczne dane o gospodarce Białorusi ....................................................220 Nr 2. Administracja państwowa.........................................................................................221 Nr 3. Obwodowe komitety wykonawcze ...........................................................................224 Nr 4. Państwowe koncerny i zrzeszenia.............................................................................225 Nr 5. Sądy..........................................................................................................................227 Nr 6. Przedstawicielstwa organizacji międzynarodowych.................................................228 Nr 7. Podatki......................................................................................................................229 Nr 8. Stawki akcyzy na towary importowane ....................................................................231 Nr 9. Licencjonowane rodzaje działalności gospodarczej..................................................232 Nr 10. Wykaz towarów, których eksport odbywa się w oparciu o specjalne licencje według

wzorca unii europejskiej dla handlu wyrobami tekstylnymi, wydawane przez Ministerstwo Handlu RB ..........................................................................................234

Nr 11. Wykaz towarów, których eksport realizowany jest w oparciu o licencje Ministerstwa Handlu RB................................................................................................................236

Nr 12. Wykaz towarów, których import realizowany jest w oparciu o licencje Ministerstwa Handlu RB................................................................................................................239

Nr 13. Wykaz towarów, których eksport jest realizowany pod warunkiem rejestracji kontraktów w Ministerstwie Handlu.........................................................................240

Nr 14. Towary zwolnione z obowiązkowej certyfikacji ......................................................241 Nr 15. Instytucje certyfikujące.............................................................................................242 Nr 16. Ograniczenia w imporcie i eksporcie........................................................................246 Nr 17. Leki, środki ochrony roślin i nasiona zwolnione z cła i vat ......................................248 Nr 18. Opłaty za korzystanie z nośników reklamy zewnętrznej ..........................................249 Nr 19. Polskie placówki na Białorusi...................................................................................251 Nr 20. Białoruskie placówki, banki i przedstawicielstwa w Polsce .....................................252 Nr 21. Przejścia graniczne ...................................................................................................253 Nr 22. Urzędy celne na Białorusi.........................................................................................254 Nr 23. Banki białoruskie (według stanu na 28 maja 2006 roku)..........................................255 Nr 24. Białoruskie kancelarie notarialne i kolegia adwokackie ...........................................257 Nr 25. Polskie kancelarie prawne obsługujące rynki wschodnie .........................................258 Nr 26. Białoruskie stowarzyszenia gospodarcze..................................................................259 Nr 27. Firmy marketingowe, konsultingowe i audytorskie..................................................260 Nr 28. Izby handlowo-przemysłowe w Polsce i na Białorusi...............................................261 Nr 29. Organizacje i instytucje współpracujące z Białorusią...............................................262 Nr 30. Wystawy i targi w Republice Białoruś .....................................................................263 Nr 31. Białoruscy organizatorzy targów i wystaw...............................................................269 Nr 32. Polscy organizatorzy targów i wystaw za granicą ....................................................270 Nr 33. Instytucje wspierające polskich eksporterów............................................................271 Nr 34. Wolne strefy ekonomiczne .......................................................................................272 Nr 35. Linie lotnicze............................................................................................................273 Nr 36. Hotele .......................................................................................................................274 Nr 37. Agencje turystyczne..................................................................................................275 Nr 38. Informacje na stronach internetowych......................................................................276

Załączniki

220

Nr 1. MAKROEKONOMICZNE DANE O GOSPODARCE BIAŁORUSI (2005 – I półrocze 2006)

Wskaźniki 2005 I półrocze 2006 liczba ludności 9750,2 tys. - wzrost PKB 9,2 % 10,1 % PKB w cenach bieŜących 63,7 bln BYR 34,5 bln BYR inflacja 8 % 3,1 % zadłuŜenie wewnętrzne 3.103,2 mld BYR zadłuŜenie zagraniczne 770 mln USD

stan rezerw walutowych 1297,0 mln USD 1323 mln USD

[stan na 1 marca 2006 r.]

stopa refinansowa 11 %

[od 25 listopada 2005 r.] 10,5 %

(od 1 czerwca 2006 r.) eksport 15.977 mln USD 9.251 mln USD import 16.699 mln USD 10.175,5 mln USD saldo - 722 mln USD - 924,5 mln USD średnia płaca 562,2 tys. BYR 548,6 tys. BYR realny wzrost wynagrodzeń 21,5 % 29,5 % liczba zatrudnionych 4315,0 tys. liczba bezrobotnych 67,9 tys. 66,5 tys. stopa bezrobocia 1,5 % 1,5 % średni kurs USD 2150 BYR 2148 BYR

Źródła: opracowanie własne na podstawie informacji statystycznej ministerstw RB oraz NBB – lipiec 2006 r.


221

Nr 2. ADMINISTRACJA PA ŃSTWOWA Administracja Prezydenta Republiki Białoruś Администрация Президента Республики Беларусь ul. K. Marksa 38, 220016 Mińsk tel.: (+375 17) 222 3217; fax: (+375 17) 226 0610 http://www.president.gov.by Rada Republiki Zgromadzenia Narodowego Republiki Białoru ś Совет Республики Национального Cобрания Республики Беларусь ul. Krasnoarmejskaja 4, 220030 Mińsk tel./fax: (+375 17) 227 4650 http://www.sovrep.gov.by Izba Przedstawicieli Zgromadzenia Narodowego Republiki Białoruś Палата представителей Национального Cобрания Республики Беларусь ul.Soveetskaya 11, Dom Prawitielstwa, 220010 Mińsk tel.: (+375 17) 222 3514; fax: 227 3784 Rada Ministrów Republiki Białoru ś Совет Министров Республики Беларусь ul.Soveetskaya 11, Dom Prawitielstwa, 220010 Mińsk tel.: (+375 17) 222 6105; fax: 222 6665 http://www.government.by Ministerstwo Zdarzeń Nadzwyczajnych Министерство по черезвычайным ситуациям РБ (МЧС РБ) ul. Rewolucjonna 5, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 206 5425/26 fax: (+375 17) 206 5191, 223 7781 e-mail:[email protected] http://www.rescue01.gov.by Ministerstwo Architektury i Budownictwa Министерство архитектуры и строительства ul. Miasnikowa 39, 220048 Mińsk tel.: (+375 17) 227 2642; fax: 220 7424 http://www.minstroyarch.gov.by Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Министерство внутренних дел РБ ul. Gorodskoj Wał 4, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 229 7808; fax: 223 9918 e-mail: [email protected] http://mvd-belarus.nsys.by

Ministerstwo Gospodarki Mieszkaniowej i Komunalnej Министерство жилищно-коммунального хозяйства РБ ul. Bersona 16, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 220 1545; fax: 220 8708 Ministerstwo Ochrony Zdrowia Министерство здравоохранения РБ ul. Miasnikowa 39, 220048 Mińsk tel.: (+375 17) 222 6033; fax: 222 4627 Ministerstwo Spraw Zagranicznych Министерство иностранных дел РБ ul. Lenina 19, 220030 Mińsk tel.: (+375 17) 227 2922; fax: 227 4521 e-mail: [email protected] http://www.mfa.gov.by Ministerstwo Informacji Министерство информации РБ ul. Maszerowa 11, 220004 Mińsk tel.: (+375 17) 9231; tel./fax: 223 5825 http://www.mininform.gov.by Ministerstwo Kultury Министерство культуры РБ Prospekt Maszerowa 11, 220004 Mińsk tel.: (+375 17) 223 7574; fax: 223 9045 Ministerstwo Obrony Министерство обороны РБ ul. Kommunisticzeskaja 1, 220034 Mińsk tel.: (+375 17) 239 2119; fax: 206 6127 http://www.mod.mil.by Ministerstwo Edukacji Министерство образования РБ ul. Sowietskaja 9, 220010 Mińsk tel.: (+375 17) 227 4736, 226 5159 fax: (+375 17) 220 8483/8057 e-mail: root@ minedu.unibel.by http://www.minedu.unibel.by Ministerstwo Podatków i Opłat Министерство по налогам и сборам РБ ul. Sowiecka 9, 220010 Mińsk tel.: (+375 17) 222 6792, 222 4992 tel./fax: (+375 17) 222 6687 http://www.nalog.by

Załączniki

222

Ministerstwo Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska Министерство природных ресурсов и охраны окружающей среды РБ ul. Kollektornaja 10, 220048 Mińsk tel.: (+375 17) 220 6691; fax: 220 5583 e-mail: [email protected] http://www.president.gov.by/Minpriroda Ministerstwo Przemysłu Министерство промышленности РБ Prospekt Partizanski 2/4, 220033 Mińsk tel.: (+375 17) 224 9595; fax: 224 8784 e-mail: [email protected] http://194.158.197.134/New_web/minprom.nsf Ministerstwo Łączności i Informatyzacji Министерство связи РБ Prospekt F. Skoriny 10, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 227 3861; fax: 227 2157 e-mail: [email protected] http://www.mpt.gov.by Ministerstwo Gospodarki Rolnej i śywnościowej Министерство сельского хозяйства и продовольствия РБ ul. Kirowa 15, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 227 8104; fax: 227 4296 http://www.mshp.minsk.by Ministerstwo Sportu i Turystyki Министерство спорта и туризма РБ ul. Kirowa 8/2, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 227 7237; fax: 227 7622 http://www.mst.by Ministerstwo Statystyki i Analiz Министерство статистики и анализа РБ Prospekt Partizanski 12, 220070 Mińsk tel.: (+375 17) 249 5200, 249 4278 fax: (+375 17) 249 2204 e-mail: [email protected] http://www.president.gov.by/Minstat/main.html Ministerstwo Handlu Министерство торговли РБ ul. Kirowa 8/1, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 227 6121; fax: 227 2480 e-mail: [email protected]

Ministerstwo Transportu i Komunikacji Министерство транспорта и коммуникаций ul. Cziczierina 21, 220029 Mińsk tel.: (+375 17) 234 1152 fax: (+375 17) 232 8391, 239 4226 e-mail: [email protected] http://www.mintrans.by Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej Министерство труда и социальной защиты Pospekt Maszerowa 23/2, 220004 Mińsk tel./fax: (+375 17) 206 3884/3793 http://www.mintrud.gov.by Ministerstwo Finansów Министерство финансов PБ ul. Sowietskaja 7, 220010 Mińsk tel.: (+375 17) 222 6137, 222 4191 fax: (+375 17) 222 4593 e-mail: [email protected] http://ncpi.gov.by/minfin Ministerstwo Gospodarki Министерство экономики РБ ul. Bersona 14, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 222 6048; fax: 220 3777 Ministerstwo Energetyki Министерство энергетки РБ ul. K. Marksa 14, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 229 8459; fax: 229 8468 Ministerstwo Sprawiedliwości Министерство юстиции публики РБ ul. Kollektornaja 10, 220048 Mińsk tel.: (+375 17) 206 3728; fax: 220 9755 e-mail: [email protected] http://ncpi.gov.by/minjust


223

KOMITETY Państwowy Komitet Celny Государственный таможенный комитет РБ ul. Mogilewskaja 45/1, 220007 Mińsk tel.: (+375 17) 209 8804/8753 fax: (+375 17) 209 8897 http://www.main.gov.by Komitet Kontroli Pa ństwowej Комитет государственного контроля РБ ul. Karola Marksa 3, 220050 Mińsk tel: (+375 17) 222 2422, 227 3856 Państwowy Komitet ds. Wojsk Pogranicza Государственный комитет пограничных войск РБ ul. Wołodarskogo 24, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 216 2540, 206 5406 fax: (+375 17) 227 7003 Komitet Bezpieczeństwa Narodowego Комитет государственной безопасности РБ Prospekt F. Skoriny 17, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 219 9221/9401 fax: (+375 17) 226 0038 Państwowy Komitet ds. Lotnictwa Государственный комитет по авиации РБ ul. Aerodromnaja 4, 220065 Mińsk tel.: (+375 17) 222 5393; fax: 222 7728 http://www.avia.by

Załączniki

224

Nr 3. OBWODOWE KOMITETY WYKONAWCZE Obwodowy Komitet Wykonawczy w Grodnie ul. Orzeszko 3, 230651 Grodno tel.: (+375 152) 453 190 www.region.grodno.by Obwodowy Komitet Wykonawczy w Mińsku ul. Engelsa 4, 220625 Mińsk tel.: (+375 17) 227 4442 www.minsk-region.gov.by Miejski Komitet Wykonawczy w Mi ńsku Prospekt Niepodległości 8, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 227 0557 www.minsk.gov.by Obwodowy Komitet Wykonawczy w Mohylewie pl. Pierwomajskaja 71, 212030 Mohylew tel.: (+375 222) 258 059 www.region.mogilev.by Obwodowy Komitet Wykonawczy w Brześciu ul. Lenina 11, 224005 Brześć tel.: (+8 0162) 262 237 www.brest.region.by Obwodowy Komitet Wykonawczy w Witebsku ul. Gogola 6a, 210010 Witebsk tel.: (+8 0212) 363 773 www.regadmin.vitebsk.by Obwodowy Komitet Wykonawczy w Homlu Prospekt Lenina 2, 246050 Homel tel.: (+8 0232) 534 114 www.region.gomel.by


225

Nr 4. PAŃSTWOWE KONCERNY I ZRZESZENIA KOLEJE BIAŁORUSKIE ul. Lenina 17, 220030 Mińsk tel.: +375 17 225 4463 fax: +375 17 227 5648 http://www.rw.by/ Białoruski Państwowy Ośrodek Badawczy i Koncern Produkcyjny Metalurgii Proszków ul. Platonowa 41, 220071 Mińsk tel.: +375 17 232 8242 fax: +375 17 210 0977 BIELBIOFARM Białoruski Państwowy Koncern Produkcji Farmaceutyków ul. Warwaszeni 17, 220029 Mińsk tel.: +375 17 239 4098 fax: +375 17 289 3402 BELBYTSOJUZ Białoruski Zwi ązek Przedsiębiorstw Komunalnych ul. Lewkowa 16, 220007 Mińsk tel.: +375 17 228 2173 fax: +375 17 226 9189 BELKOPSOJUZ Białoruski Zwi ązek Stowarzyszeń Konsumenckich pr. Maszerowa 17, pok. 409, 220004 Mińsk tel.: +375 17 226 8050; 226 9127 fax: +375 17 226 9189; 226 9860 BELENERGO Białoruski Państwowy Koncern Energii ul. K. Marksa 14, 220677 Mińsk tel.: +375 17 229 8359 fax: +375 17 229 8639 BEŁNEFTIECHIM Białoruski Państwowy Koncern Produkcji Chemikaliów i Produktów Petrochemicznych pr. DzierŜyńskiego 73, 220116 Mińsk tel.: +375 17 271 7901 fax: +375 17 271 9410; 271 9700 BELLEGPROM Białoruski Państwowy Koncern ds. Produkcji i Realizacji Towarów Przemysłu Lekkiego pl. K. Cetkin 16, 220050 Mińsk tel.: +375 17 220 3065 fax: +375 17 220 7962

Załączniki

226

BELLESBUMPROM Białoruski Produkcyjno-Handlowy Koncern Przemysłu Leśnego, Drzewnego, Celulozowo-Papierniczego ul. K. Marksa 16, 220600 Mińsk tel/fax: +375 17 227 4483 BELMESTPROM Białoruski Państwowy Koncern ds. Towarów UŜytku Narodowego ul. Miasnikowa 36, 220050 Mińsk tel.: +375 17 220 2472 tel/fax: +375 17 220 2473 BELRESURSY Białoruski Koncern ds. Zasobów Materiałowych ul. Kaźnica 4, 220099 Mińsk tel.: +375 17 278 8017; 278 1566 fax: +75 17 278 8503 BELTOPGAZ Białoruski Koncern ds. Paliw i Gazyfikacji ul. ChoruŜej 3, 220005 Mińsk tel/fax: +375 17 284 3786; 213 3786; 213 4393 BEŁTRANSGAZ Białoruskie Państwowe Przedsiębiorstwo ds. Transportowania i Zaopatrzenia w Gaz ul. Niekrasowa 9, 220040 Mińsk tel.: +375 17 266 0101 fax: +375 17 285 6336 BELWTORMET Białoruskie Państwowe ds. Przygotowania Przetwórstwa i Zaopatrzenia w Złom Odpadów Kolorowych i Czarnych Metali ul. Oranskaja 11, 220033 Mińsk tel.: +375 17 221 7187 fax: +375 17 221 8186


227

Nr 5. SĄDY Sąd Konstytucyjny Republiki Białoru ś ul. K. Marksa 32, 220016 Mińsk tel.: (+375 17) 227 8012 NajwyŜszy Sąd Republiki Białoru ś ul. Lenina 28, 220681 Mińsk tel.: (+375 17) 226 1206 WyŜszy Gospodarczy Sąd Republiki Białoru ś ul. Wołodarskogo 8, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 227 1641 fax: (+375 17) 220 8416 Mi ędzynarodowy Sąd Arbitra Ŝowy przy Białoruskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej ul. J. Kołasa 65, 220113 Mińsk tel.: (+375 17) 266 0662

Załączniki

228

Nr 6. PRZEDSTAWICIELSTWA ORGANIZACJI MI ĘDZYNARODOWYCH Komitet Wykonawczy Wspólnoty Niepodległych Państw ul. Kirowa 17, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 222 3517; fax: 227 23 39 Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju ul. Gercena 2/ róg Muzykalnyj 1 tel.: (+375 17) 211 0370; fax: 211 0410 Gospodarczy Sąd Wspólnoty Niepodległych Państw ul. Kirowa 17, 220050 Mińsk tel./fax: (+375 17) 229 2108 Konsultacyjno-Obserwacyjna Grupa OBSE Pl. Gazety Prawda 11, 220116 Mińsk tel.: (+375 17) 272 3396; fax: 272 3498 Mi ędzynarodowa Organizacja Dotycząca Migracji Pl. Partizanckij 6a, 220033 Mińsk tel.: (+375 17) 229 8129; fax: 229 8124 Mi ędzynarodowa Federacja Stowarzyszenia Czerwonego KrzyŜa ul. Majakowskogo 14, 220006 Mińsk tel.: (+375 17) 221 7237; fax: 221 9060 Oddział Przedstawicielstwa EK „TACIS-Office” ul. Internacjonalnaja 21, 220030 Mińsk tel.: (+375 17) 229 26 13; fax: 276 8182 United Nations Development Programme UN/UNPD-United Nation in Belarus ul.Kirowa 17, 6 piętro, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 227 8149; fax: 226 0340 United Nations Department of Public Information UNPDI in Belarus ul.Kirowa 17, 6 piętro, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 227 3817; fax: 226 0340

United Nations Children’s Fund UNICEF Office in Belarus ul.Kirowa 17, 3 piętro, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 227 7822; fax: 210 2650 International Labour Organization ILO National Correspondent in Minsk Ministry of Labour in Belarus Prospekt Maszerowa 23/2, 220004 Mińsk tel/fax: (+375 17) 206 3798 tel.: (+375 17) 206 3784 United Nations High Commissioner for Refugees UNHCR Liaison Office in Belarus Prospekt Partisanski 6a, 220033 Mińsk tel.: (+375 17) 227 7883; fax: 227 0800 Joint United Nations Programme on HIV/AIDS UNAIDS in Belarus ul.Kirowa 17, 6piętro, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 227 7822; fax: 226 0340 International Monetary Fund IMF Office in Belarus Prospekt Partisanski 6a, 3pietro, 220033 Mińsk tel.: (+375 17) 2202533; fax: 2201319 World Bank World Bank Office in Minsk ul.Gertsena 2a, 220030 Mińsk tel.: (+375 17) 226 5284; fax: 211 0314 International Finance Corporation IFC Office in Belaruss Prospekt Partisanski, 3 piętro, 220033 Mińsk tel.: (+375 17) 229 8166; fax: 222 74 40 World Health Organization WHO Liaison Office ul.Fabritsiusa 28, R 4013, 220007 Mińsk tel.: (+375 17) 222 0415; fax: 226 2165 United Nations Population Fund UNFPA in Belarus ul.Kirowa 17, 3piętro, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 227 4527; fax: 226 0340


229

Nr 7. PODATKI

Stopa podatkowa

Rodzaj podatku Przedsiębiorstwa z kapitałem

zagranicznym Rezydenci SSE

Pozostałe podmioty

gospodarcze Od dochodu 24 i 15 %. Przedsiębiorstwa z

kapitałem zagranicznym, w których udział kapitału zagranicznego przekracza 30 %, zwolnione są z podatku w okresie 3 lat, licząc od pierwszego roku, w którym przedsiębiorstwo wykazuje zysk. W przypadku szczególnie waŜnej produkcji wysokość podatku moŜe być obniŜona do 50 % w okresie dalszych 3 lat

15 %. Zysk uzyskany z realizacji produkcji i usług, zwolniony jest z podatku w okresie 5 lat. Rezydenci, eksportujący powyŜej 70 % produkcji przez kolejne 5 lat płacą 50 % stawki podatku

24 % 15 % - dla małych przedsiębiorstw

Od dywidend 15 % 15 %. W okresie 5 lat od daty rejestracji, dywidendy naleŜące do rezydentów nie podlegają opodatkowaniu

15 % od dywidend

VAT 18 % wskaźnik 54,4 % z 18 % 18 % 10,0 % do obrotu w rolnictwie i dla produktów dla dzieci; 0,0 % w eksporcie;

Od zysku 15 % j.w. j.w. Ekologiczny Wg stawek w zaleŜności od ilości

odpadów lub wydobywanych albo przetwarzanych surowców (np. 1 EUR) od 1 tony przerabianych produktów naftowych, w tym importowanych wyrobów przemysłu chemicznego

j. w. j. w.

Dochodowy od osób fizycznych

Podatek progresywny od 9 do 30 %

j. w. j. w.

Od nieruchomości 1 % rocznie od majątku przedsiębiorstwa

j. w. j. w.

Nadzwyczajny 5 % funduszu płac 1 % funduszu płac 5 % funduszu płac Gruntowy Wg stawek w zaleŜności od

jakości i połoŜenia działki Nie dotyczy Wg stawek w zaleŜ-

ności od jakości i połoŜenia działki

Akcyza Wg stawek ustanowionych dla róŜnego rodzaju produkcji i towarów

j. w. j. w.

Załączniki

230

Stopa podatkowa

Rodzaj podatku Przedsiębiorstwa z kapitałem

zagranicznym Rezydenci SSE

Pozostałe podmioty

gospodarcze Ubezpieczenie społeczne

35 % funduszu płac j. w. j. w.

Odpis na fundusz mieszkaniowy

0, 5 % wpływów Nie dotyczy 0,5 %

Odpis na fundusz drogowy i wspierania rolnictwa

1 % wpływów od sprzedaŜy Nie dotyczy 1 % wpływów

Odpis na utrzymanie instytucji opiekuńczych dla dzieci w wieku przedszkolnym

Wg stawek ustalanych przez władze lokalne; odpis z funduszu płac

Nie dotyczy Wg stawek ustalanych przez władze lokalne; odpis z funduszu płac

Czynsz dzierŜawny Zgodnie z obowiązującymi przepisami

Zgodnie z warunkami umowy między inwestorem a administracją SSE

Zgodnie z obowiązującymi przepisami

Nadzwyczajny podatek i obowiązkowe odpisy na państwowy fundusz wspierania zatrudnienia

4 % od funduszu płac 1 % od funduszu płac 4 % od funduszu płac

Źródło: Opracowanie własne na podstawie aktów normatywnych RB, stan na dzień 28 maja 2006 roku


231

Nr 8. STAWKI AKCYZY NA TOWARY IMPORTOWANE 140

Nazwa towarów podlegających akcyzie Stawka akcyzy

Produkty alkoholowe: (w zaleŜności od zawartości alkoholu)

3,9 EUR/litr w przeliczeniu na 100 %spirytus

Koniak 2,9 EUR/litr w przeliczeniu na 100 % spirytus

Likiery i inne wyroby o zawartości alk. o 28 % 2,8 EUR/litr w przeliczeniu na 100 % spirytus

Brendy i inne napoje koniakowe 1,8 EUR/litr w przeliczeniu na 100 % spirytus

Wermuty i wina 0,5 EUR/litr w przeliczeniu na 100 % spirytus

Wina gronowe 1 EUR/litr w przeliczeniu na 100 % spirytus

Wina musowane 0,5 EUR/litr w przeliczeniu na 100 % spirytus

Napoje małoalkoholowe do 7 % zawartości alk. 0,9 EUR/litr w przeliczeniu na 100 % spirytus

Piwo 0,04 EUR za 1 litr Spirytus etylowy 1,8 EUR/litr

w przeliczeniu na 100 % spirytus Spirytus techniczny 0,1 EUR za 1 litr Tytoń fajkowy 17,5 EUR/kg Tytoń do produkcji wyrobów tytoniowych 8,8 EUR/kg Cygara 0,5 EUR/szt. Papierosy 3,5 EUR za tysiąc sztuk Papierosy z filtrem 1,8 EUR za tysiąc sztuk Papierosy bez filtra 0,8 EUR za tysiąc sztuk Wyroby jubilerskie 5 % od wartości Ropa naftowa (surowa) 16,5 EUR/t Paliwa samochodowe beznzynowe (w zaleŜności od liczby oktanowej)

95 - 135 EUR/t

Olej napędowy 60 EUR od tony Źródło: Republika Białoruś. Raport MFW z 27 marca 2003 roku, s. 63

140 Obowiązują od 1 stycznia 2003 roku

Załączniki

232

Nr 9. LICENCJONOWANE RODZAJE DZIAŁALNO ŚCI GOSPODARCZEJ

Rodzaj działalności UpowaŜniony organ do wydania licencji

1 Prowadzenie działalności adwokackiej Ministerstwo Sądownictwa 2 Prowadzenie działalności audytorskiej Ministerstwo Finansów,

Narodowy Bank Białoruski 3 Prowadzenie działalności bankowej Narodowy Bank Białoruski 4 Prowadzenie działalności weterynaryjnej Ministerstwo Gospodarstwa Wiejskiego i

śywności 5 Usługi geodezyjne i kartograficzne Komitet Zasobów Gruntowych przy RM RB 6 Zarządzanie przedsiębiorstwem w stanie

upadłości Ministerstwo Gospodarki

7 Usługi lotnicze Państwowy Komitet Lotnictwa 8 Działalność w dziedzinie bezpieczeństwa

przemysłowego Ministerstwo Ds. Sytuacji Nadzwyczajnych

9 Działalność w dziedzinie łączności Ministerstwo Łączności 10 Usługi celne Państwowy Komitet Ceł 11 Działalność w sferze biznesu sportowego Ministerstwo Sportu i Turystyki 12 Działalność w dziedzinie zaopatrzenia w drewno Komitet Gospodarki Leśnej przy RM RB 13 Skup złomu i odpadów metali Ministerstwo Przemysłu 14 Ochrona mienia i osób fizycznych Ministerstwo Spraw Wewnętrznych 15 Zapewnianie bezpieczeństwa

przeciwpoŜarowego Ministerstwo ds. Sytuacji Nadzwyczajnych

16 Produkcja druków ścisłego zarachowania oraz materiałów zabezpieczających przed fałszerstwem

Ministerstwo Finansów

17 Techniczne zabezpieczenie informacji, m.in. metodami kryptograficznymi i z zastosowaniem podpisu elektronicznego

Państwowe Centrum Bezpieczeństwa Informacyjnego przy Prezydencie RB

18 Obrót kamieniami i metalami szlachetnymi Ministerstwo Finansów 19 Wykorzystywanie zasobów naturalnych

i oddziaływanie na środowisko Ministerstwo Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska

20 Działalność związana z kryptograficznym zabezpieczeniem informacji i tajnymi środkami otrzymywania informacji

Państwowy Komitet bezpieczeństwa

21 Działalność związana ze środkami narkotykowymi, psychotropowymi itp.,

Ministerstwo Zdrowia

22 Hurtowy obrót alkoholem (z wyjątkiem sprzedaŜy detalicznej), produkcja alkoholu etylowego i technicznego, oraz wyrobów tytoniowych

Wojewódzki i Minski Komitet Miejski

23 Działalność związana z leczeniem dzieci za granica

Administracja Prezydenta Republiki Białoruś

24 Kontrola zanieczyszczenia radioaktywnego Komitet ds. Spraw Skutków Awarii w Czernobylu przy Radzie Ministrów

25 Działalność związana z uprawą roślin narkotycznych i trujących

Ministerstwo Gospodarstwa Wiejskiego i śywności

26 Działalność związana z zagraniczną imigracją zarobkową i zatrudnianiem obywateli Białorusi za granicą

Ministerstwo Pracy i Opieki Socjalnej


233

Rodzaj działalności UpowaŜniony organ do wydania licencji

27 Produkcja na potrzeby wojska Ministerstwo Obrony 28 Produkcja spirytusu, alkoholu, wyrobów

alkoholowych niespoŜywczych i wyrobów tytoniowych

Komitet ds.Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji przy Radzie Ministrów RB

29 Produkcja aluminium, ołowiu, cynku, miedzi, odlewów i półfabrykatów z aluminium, metali cięŜkich i kolorowych

Ministerstwo Przemysłu

30 Obrót bronią białą, bronią myśliwską, sportową, gazową (w tym pojemnikami z gazem obezwładniającym osobistego uŜytku)

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych

31 Działalność wydawnicza Ministerstwo Informacji 33 Usługi medyczne Ministerstwo Zdrowia 34 Działalność edukacyjna Ministerstwo Edukacji 35 Doradztwo prawne Ministerstwo Sądownictwa 36 SprzedaŜ hurtowa i detaliczna produktów

ropopochodnych Państwowy Białoruski Koncern Naftowy i Chemiczny

37 Usługowy przewóz pasaŜerów i ładunków transportem samochodowym, rzecznym i morskim

Ministerstwo Transportu i Komunikacji

38 Przetwórstwo ryb i produkcja konserwow z ryb morskich i oceanicznych

Administracja Prezydenta Republiki Białoruś

39 Działalność poligraficzna Ministerstwo Informacji 40 Projektowanie i budowa budynków i

pomieszczeń I i II stopnia odpowiedzialności, przeprowadzenie badań inŜynieryjnych w tym celu

Ministerstwo Architektury i Budownictwa

41 Rybołówstwo i pozyskiwanie roślinności wodnej

Państwowa Inspekcja Ochrony Zwierząt i Roślin przy Prezydencie RB

42 Obrót papierami wartościowymi na giełdzie Komitet ds. Papierów Wartościowych przy Radzie Ministrów RB

43 Rozpowszechnienie informacji z zakresu prawa Ministerstwo Sprawiedliwości 44 Handel detaliczny (w tym wyrobani

alkoholowymi i tytoniowymi) i usługi Ŝywienia publicznego

Minski Komitet Miejski, Rejonowe i Miejskie Komitety

45 Działalność ubezpieczeniowa Ministerstwo Finansów 46 Usługi transportowo-spedycyjne Ministerstwo Transportu i Komunikacji 47 Usługi turystyczne Ministerstwo Sportu i Turystyki 48 Produkcja i sprzedaŜ wyrobów farmacutycznych Ministerstwo Zdrowia 49 Prywatne usługi notarialne Ministerstwo Sprawiedliwości

Załączniki

234

Nr 10. WYKAZ TOWARÓW, KTÓRYCH EKSPORT ODBYWA SI Ę W OPARCIU O SPECJALNE LICENCJE WEDŁUG WZORCA UNII EUROPEJSKIE J DLA HANDLU WYROBAMI TEKSTYLNYMI, WYDAWANE PRZEZ MINISTERSTWO HANDLU RB *

Klasyfikacja towaru w/g nomenklatury

towarowej h.z. RB NAZWA TOWARU

5111, 5112 tkaniny z przędzy wełnianej 5204 11 000 0, 5204 19 000 0 nici bawełniane 5205, 5206 przędza bawełniana 5208-5212 tkaniny bawełniane 5306, 5309 przędza i tkaniny lniane 5407 20 110 0, 5408 tkaniny z przędz włókna syntetycznego 5508 (oprócz 5508 10 900 0, 5508 20 900 0) nici do szycia z odcinkowych włókien chemicznych 5509, 5510 przędza z włókien syntetycznych i sztucznych 5512 – 5516 tkaniny z włókien syntetycznych i sztucznych 5607 41 000 0 - 5607 50 900 0 szpagat do wiązania lub belowania 5802 11 000 0, 5802 19 000 0 tkaniny ręcznikowe i gaza 5803 90 (oprócz 5803 90 100 0) gaza z innych materiałów włókienniczych 6101 10-6101 30 6102 10- 6102 30, 6103 31 000 0-6103 39 00 0, 6104 11 000 0-6104 59 000 0 (oprócz 6104 49 000 0) 6105 (oprócz 6105 90 9000 0) 6107, 6109 21 000 0-6108 99 100 0 6109 (oprócz 6109 90 900 0) 6110 (oprócz 6110 90) 6112 11 000 0-6112 20 000 0, 6113 00, 6114 (oprócz 6114 90 000 0)

odzieŜ z dzianiny

6115 (oprócz 6115 11 000 0, 6115 20 900 0, 6115 93 910 0)

skarpetki i wyroby pończosznicze

6117 konfekcje ubraniowe z dzianiny 6201 (oprócz 620111 000 0, 6201 19 000 0 i 6202 99 000 0), 6203 11 000 0-6203 21 000 0 (oprócz 6203 19 9000 0), 6203 41 100 0, 6203 41 900 0, 6203 42 310 0-6203 42 350 0, 6203 42 900 0, 6203 43 190 0, 6203 49 500 0, 6204 11 000 0-6204 21 000 0 (oprócz 6204 19), 6204 31 000 0, 6204 32 900 0, 6204 33 900 0, 6204 39 190 0, 6204 41 000 0-6204 44 000 0, 6204 51 000 0-6204 59 100 0, 6204 61 100 0, 6204 62 310 0, 6204 62 330 0, 6205 10 000 0-6205 30 000 0,

tekstylna konfekcja ubraniowa


235

6206 20 000 0-6206 40 000 0, 6210 30 000 0 6301 20 100 0, 6301 30 100 0, 6301 40 100 0, 6301 90 100 0

kołdry, pledy

6302 (oprócz 6302 22 100 0, 6302 53 100 0, 6302 93 100 0)

bielizna pościelowa, stołowa toaletowa i kuchenna

6303 11 000 0-6303 19 00 0, 6304 11 000 0, 0-6304 91 000 0

zasłony, firanki, narzuty

6305 (oprócz 6305 10) worki i pakiety ubraniowe 6307 10 100 0, 6307 90 100 0 ścierki do podłóg i naczyń 6308 00 000 0 zestawy składające się z tkanin i przędzy lub nici do

produkcji dywanów, gobelinów lub wyszywanych serwet i serwetek lub analogicznych wyrobów opakowanych dla handlu detalicznego

* Wyłącznie dla towarów eksportowanych do państw Unii Europejskiej i Turcji w oparciu o licencje,

uzgodnione z koncernem “Biellegprom” Źródło: Rozporządzenie Rady Ministrów Nr 440 z 8 kwietnia 2002 roku O środkach doskonalenia

regulowania eksportu i importu towarów.

Załączniki

236

Nr 11. WYKAZ TOWARÓW, KTÓRYCH EKSPORT REALIZOWANY J EST W OPARCIU O LICENCJE MINISTERSTWA HANDLU RB

Klasyfikacja towaru wg

nomenklatuty h.z. RB

NAZWA TOWARU

Organy państwowe Republiki i inne organizacje podległe

Rządowi RB uzasadniające wydanie decyzji

0709 51 000 0, 0709 59 z 0810 40

Grzyby śurawina, czarne jagody

Ministerstwo Przyrody

1001* 1002 00 000 0- 1005**, 1008** 1204 00**, 1205**

ZboŜa Nasiona lnu i rzepaku

Minselchozprod

2204** 2205* z 2206 00* z 2207

Naturalne wina gronowe w tym wzmocnione, moszcz winogronowy, oprócz wym. w poz. 2009 Wermuty i naturalne wina winogronowe z dodatkiem roślinnych lub aromatycznych ekstraktów Pozostałe napoje sfermentowane (jabłecznik, moszcz gruszkowy, napój miodowy) Spirytus etylowy niedenaturowany z koncentracją spirytusu 80 % poj. lub więcej z surowców spoŜywczych (oprócz spirytusu etylowego technicznego) Spirytus techniczny denaturowany lub niedenaturowany

Koncern „Biełgospiszczeprom” koncern “Biełbiofarm”

2208*

spirytus etylowy niedenaturowany z koncentracji spirytusu poniŜej 80 % poj., z surowców spoŜyw-czych. Nalewki spirytusowe, likiery i inne napoje spirytusowe

koncern “Biełgospiszczeprom”

z 2530 90 2601 20 000 0 2616

Bursztyn nieobrobiony WypraŜony piryt Rudy i koncentraty metali szlachetnych w tym w stanie koloidalnym, koncentraty pirytowe i pirytynowe


z 2709 00 2710, 2712 10, 2713

Ropa naftowa Produkty przerobu ropy naftowej

koncern “Biełnieftiechim”

2843

Metale szlachetne w stanie koloidalnym, związki nieorganiczne lub organiczne metali szlachetnych o określonym składzie chemicznym amalgamu metali szlachetnych


3102-3105*** Nawozy mineralne Ministerstwo Gospodarki

4101-4103** Nieobrobione skóry i skóra zwierząt

Minselchozprod


237



NAZWA TOWARU



z 4303 z 4403 10 000 9, z 4403 99 510 0 z 4408 90

Materiały drzewne nieobrobione z usuniętą lub nie usuniętą korą, grubo cięte lub nie z drzew iglastych (z wyłączeniem drobnotowarowej o średnicy w górnym cięciu do 13 cm włącznie) Materiały drzewne nieobrobione przeznaczone do piłowania i łuszczenia o średnicy powyŜej 14 cm brzozowe Arkusze forniru i do arkusze produkcji sklejki (nawet złączone oraz inne drewno przecierane wzdłuŜnie, skrawane lub łuszczone, nawet strugane, szlifowane lub łączone na zakładkę, o grubości nie przekraczającej 6 mm

KOMLESCHOZ, koncern Biełlesbumprom”

z 5301

Len surowy lub obrabiany, ale nieprzędziony; pakuły lniane i odpady lnu (łącznie z odpadami przędzy i szarpanką rozwłóknioną)

Minselchozprod

z 6804 21 000 0 z 8207 19 100 0 z 8207 20 100 0 z 8207 50 100 0 z 8207 60 100 0 z 8207 90 100 0 7101 7102, z 7103, z 7105 z 7106-7110, z 7111 00 000 0, 7112 7113, z 7114, z 7115 z 7118

Narzędzia z częścią roboczą z kamienie z diamentów naturalnych Perły naturalne lub hodowlane, takŜe obrobione lub nieobrobione, sortowane i nie sortowane oraz wyroby z nich Drogocenne kamienie szlachetne (tylko z kamieni szlachetnych: diament, szmaragd, rubin, szafir, aleksandryt) we wszystkich postaciach: w surowej postaci, szlifowane, w kawałkach i odpady, sproszkowane Wyroby i półfabrykaty ze szlachetnych metali i ich stopów (paski, wyroby walcowane, drut); wyroby z nieszlachetnych metali pokryte szlachetnymi metalami, odpady i złom szlachetnych metali lub metali platerowanych metalami szlachetnymi; inne odpady zawierające metale szlachetne lub związki metali szlachetnych, uŜywane głównie do odzyskiwania metali szlachetnych. BiŜuteria i jej części z metali szlachetnych i wyroby z nieszlachetnych metali platerowane szlachetnymi metalami, włącznie z wyrobami z pereł, biŜuteria Monety z metali szlachetnych


Załączniki

238



NAZWA TOWARU



7204*** 7404 00 *** 7503 00*** 7602***

Odpady złom Ŝeliwa i stali Odpady i złom metali kolorowych

Ministerstwo Przemysłu

z 8205 51 001 0 z 8544 9003 19 100 0 9021 29 000 0 9111 10 000 0, 9111 20 000 0, z 9113 20 000 0 z 9602 00 000 0 9608 10 300 0, 9608 39 100 0

Narzędzia tnące do szkła z diamentu sztucznego, druty i kable zawierające metale szlachetne Oprawki i części do okularów z metali szlachetnych lub walcowanych metali szlachetnych Stomatologiczne części z metali szlachetnych lub walcowanych metali szlachetnych Koperty zegarków i bransoletki z metali szlachetnych lub z metali platerowanych metalami szlachetnymi, w tym posrebrzane i pozłacane metoda galwaniczną Obrobiony bursztyn, wyroby z niego Pióra kulkowe, pióra wieczne, stylografy i inne z obsadką, skuwką z metali szlachetnych lub walcowanych metali szlachetnych


* Oprócz napojów o mocy do 7 procent ** Licencje są wydawane i na eksport do krajów Unii celnej, z którymi anulowano odprawy celne *** Licencje są wydawane w ramach ustalonych kwot

Źródło: Rozporządzenie Rady Ministrów Nr 440 z 8 kwietnia 2002 roku O środkach doskonalenia



239

Nr 12. WYKAZ TOWARÓW, KTÓRYCH IMPORT REALIZOWANY JE ST W OPARCIU O LICENCJE MINISTERSTWA HANDLU RB


nomenklatury towarowej h.z. RB

NAZWA TOWARU Organy pa ństwowe Republiki i inne organizacje podporządkowane Rządowi RB uzgadniające wydanie

licencji z 1701** 1701 99 1001 0, 1701 99 100 9 1702 30 990 1 2203 00*

cukier surowy cukier biały melasa krochmalna piwo słodowe

koncern “Biełgospiszczeprom”

3808 10* 3808 20* 3808 30

insektycydy fungicydy herbicydy, środki regulatory wzrostu roślin

„Minselchozprod”

4011* (oprócz 4011 30, 4011 50) 5702* (oprócz 5702 20 000 0, 5702 39 900 0, 5702 49 900 0) 5703* 5704* 5705 00*

nowe opony pneumatyczno-gumowe dywany tkane i inne pokrycia podłogowe dywany i inne tekstylne pokrycia podłogowe taftowane, gotowe lub niegotowe dywany i inne tekstylne pokrycia podłogowe z filcu, bez igłowych lub flokowanych, nawet konfekcjonowane pozostałe dywany i inne tekstylne pokrycia podłogowe nawet konfekcjonowane

Koncern “Biełnieftiechim”

* Licencje sa wydawane i na import z krajów unii celnej, z którymi anulowano odprawy celne. ** Licencje sa wydawane w granicach ustalonych kwot. Źródło: Rozporządzenie Rady Ministrów Nr 440 z 8 kwietnia 2002 roku O środkach doskonalenia


Załączniki

240

Nr 13. WYKAZ TOWARÓW, KTÓRYCH EKSPORT JEST REALIZOW ANY POD WARUNKIEM REJESTRACJI KONTRAKTÓW W MINISTERSTWIE HA NDLU

Klasyfikacja towaru wg nomenklatury towarowej

h.z RB NAZWA TOWARU

Organy państwowe Republiki i inne organizacje

podporządkowane Rządowi RB, uzgadniające wydanie zgody

z 2710*, 2812 10*, 2713*

produkty przerobu ropy naftowej

koncern “Bienieftechim”

* Certyfikaty rejestracji kontraktów sa wydawane na eksport do krajów unii celnej, z którymi anulowano

odprawy celne. Źródło: Rozporządzenie Rady Ministrów Nr 440 z 8 kwietnia 2002 roku O środkach doskonalenia



241

Nr 14. TOWARY ZWOLNIONE Z OBOWI ĄZKOWEJ CERTYFIKACJI*

� naczynia stołowe, kuchenne i inne gospodarcze i toaletowe wyroby z porcelany i fajansu, w tym z dekoracyjnym pokryciem metalami trudno topliwymi;

� naczynia stołowe, kuchenne i inne gospodarcze i toaletowe wyroby z ceramiki, w tym z dekoracyjnym pokryciem metalami trudno topliwymi;

� naczynia kuchenne ze szkła Ŝaroodpornego;

� naczynia ze szkła sodowo-wapniowo-silikatowego i z krystalicznego, w tym z dekoracyjnym pokryciem metalami trudno topliwymi;

� naczynia z melchioru, „neizilbera” ze złotym lub srebrnym pokryciem (platerowane);

� naczynia gospodarcze Ŝeliwne emaliowane i czarne nie emaliowane;

� naczynia ze stali nierdzewnej, w tym z dekoracyjnym pokryciem metalami trudno topliwymi,

� tkaniny i wyroby na sztuki bawełniane frote;

� wyroby galanteryjne ze skóry naturalnej i sztucznej: torebki, walizki, teczki, teki, tornistry;

� rękawiczki, rękawice z jednym palcem z naturalnej i sztucznej skóry;

� rękawiczki, rękawice z jednym palcem futrzane z naturalnej i sztucznej skóry;

� fartuchy medyczne męskie i damskie

� dzianiny towarowe bieliźniane;

� tkaniny bieliźniane bawełniane na wyroby dziecięce;

� syropy na cukrze aromatyzowane lub zabarwione konserwowane

� sól;

� makarony.

* Zgodnie z postanowieniem nr 36 z 25.08.2003 Komitetu Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji przy Radzie

Ministrów Republiki Białoruś (NCPI nr 8/9959 z 28.08.2003)

Załączniki

242

Nr 15. INSTTUCJE CERTYFIKUJ ĄCE

Instytucja BranŜa - przykłady certyfikowanych wyrobów

Białoruski Państwowy Instytut Standaryzacji i Certyfikacji (BielGISS) ul. MieleŜa 3, 220113 Mińsk Tel. 262-05-52/ 262-14-18; fax 262-15-20/ 262-05-52

Artykuły przemysłowe, (art. uŜytku codziennego i domowego, oświetleniowe, zegarki, art. elektryczne, narzędzia)

Centrum Badań i Certyfikacji TOOT ul. MieleŜa 3, 220113 Mińsk tel. 216-06-90/ 216-06-89; tel/fax 262-84-35

Przemysł lekki, odzieŜowy i obuwniczy

Badania i Certyfikacja Artykułów Powszechnego UŜytku i Produkcji Przemysłowej „BIELLIS” ul. Krasnaja 7, 220029 Mińsk tel. 236-61-73, fax. 213-36-41

Artykuły codziennego uŜytku i produkty przemysłowe (maszyny rolnicze, silniki elektryczne, automaty do gry, akumulatory, art. elektryczne)

Białoruski Narodowy Uniwersytet Techniczny Aleja F. Skoriny 65, 220027 Mińsk tel. 231-26-93, 239-92-40, fax 231-36-17/ 231-26-93

Pojazdy i przyczepy (m.in. samochody, tramwaje, rowery, sanki, części zapasowe), produkty naftowe, paliwa, smary, gazy, płyny specjalne, hydro- i pneumoaparatura, filtry, podnośniki hydrauliczne, manometry, obrabiarki do metalu i drewna, prasy, środki ochrony specjalnej: sejfy, szafy pancerne, kantory wymiany walut, samochody pancerne, kamizelki kuloodporne, maszyny rolnicze, części i elementy wyposaŜenia, źródła prądu stałego

„Strojtechnorm” ul. Kropotkina 89, 220002 Mińsk tel. 234-95-10, fax 228-61-21

Materiały budowlane

„ Minskproiektmiebiel” ul. Kalwarijskaja 33, 220079 Mińsk tel. 254-10-56, tel/ fax 254-09-67

Meble i obróbka drewna

Instytut Spawalniczy i Powłok Ochronnych ul. Płatonowa 12 b, 220600 Mińsk tel 239-98-59/ 239-98-51, fax 210-11-17

Produkty i materiały spawalnicze

Słuckie Centrum Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji ul. MolodieŜnaja 6, 223610 Słuck tel 4-63-52

Produkty rolno-spoŜywcze, meble i wyroby drewniane, części zapasowe i wyposaŜenie pojazdów

„Progres” ul. Gusowskogo 4 a, 220079, Mińsk tel. 259-67-67, fax 254-20-07

Artykuły gospodarstwa domowego

Centrum Badań Naukowych Przemysłu Lekkiego ul. Korolia 45, 220108 Mińsk Tel 220-09-63/ 220-07-51, Fax 220-21-39

Wyrobu przemysłu lekkkiego: tkaniny, odzieŜ, dzianiny, wyroby skórzane itp.

„Promatomnadzor” ul. Kazinca 86, klatka 1, 220108 Mińsk tel/fax 278-50-36

przewody, rurociągi, kotły, dźwigi, sprzęt zasilany paliwem stałym, płynnym i gazowym

Homelskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji ul. Poliesskaja 17A, 246003 Homel tel/fax 55-06-37

Produkty rolno-spoŜywcze, materiały budowlane, wyroby przemysłu lekkiego, technika i urządzenia elektryczne codziennego uŜytku


243


NII Podszipnik ul. śilunowicza 2; 220026 Mińsk tel 245-45-91, fax 245-11-53

ŁoŜyska toczne o średnicy otworu do 400 mm

Witebskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji ul B. Chmielnickiego 20, 210015 Witebsk tel 23-51-31, faks 25-40-69

Produkty rolno-spoŜywcze, obrabiarki, wyroby przemysłu lekkiego, obrabiarki, przyrządy ogrodnicze, maszyny do szycia

Giproswiaź ul. Surganowa 24, 220012 Minsk tel 231-49-70/ 231-26-18, fax 231-72-55

Środki łączności, telekomunikacja

Brzeskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji ul. KiŜewatowa 10/1, 224001 Brześć tel 23-73-55, fax 23-77-80

Elektryczne urządzenia codziennego uŜytku, artykuły rolno-spoŜywcze, produkty kosmetyczne, chemiczne, materiały budowlane (drewniane), lakiery, piły, narzędzia ręczne (w tym elektryczne), części do maszyn,

Mohylewskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji ul. Bielińskogo 33, 212011 Mohylew tel/fax 24-05-78

Produkty rolno-spoŜywcze, obuwie, odzieŜ

Bobrujskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji ul Puszkina 204a, 213809 Bobrujsk tel. 7-75-17, fax: 2-92-86

Produkty rolno-spoŜywcze, materiały budowlane, przemysłu lekkiego, gumowego, opony

Ośrodek Badań Systemów Ochrony i Zabezpieczenia ul. Ł. Ukrainki 22-7, 220020, Mińsk tel 254-83-59, tel. 209-69-54

budowlane elementy ochronne, zbrojone, pancerne, kuloodporne; sejfy, drzwi, rolety, Ŝaluzje, kamery, kantory wym. walut

Pińskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji ul. Berkowicza, 225710 Pińsk tel/fax 32-22-90

Produkty rolno-spoŜywcze, materiały i wyroby budowlane

Baranowickie Centrum Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji ul. Czernyszewskiego 61/1, 225320, Baranowicze tel/fax 42-33-46

Produkty rolno-spoŜywcze, wyroby przemysłu lekkiego

Połockie Centrum Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji ul MołodieŜnaja 166, 211440 Nowopołock tel/fax 7-17-24

Produkcja rolno-spoŜywcza, materiały i wyroby budowlane

Białoruskie Centrum Protez i Ortopedii Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej RB ul Odojewskiego 10, Mińsk tel/fax 210-21-26, tel 251-40-94

Urządzenia rehabilitacyjne, wózki inwalidzkie, protezy

Państwowe Centrum Certyfikacji i Ekspertyz ul Naroczanskaja 9, 220020 Mińsk tel 209-62-57, 209-62-98; fax 209-63-01

Środki, materiały i urządzenia przeciwpoŜarowe

Instytut Sprawności Maszyn Akademii Nauk RB ul. Akademiczeskaja 12, 220072 Mińsk tel/fax 284-24-45

Maszyny, elementy maszyn, narzędzia ślusarskie, przyrządy diamentowe, wyposaŜenie pojazdów kołowych

Załączniki

244


Państwowe Centrum Bezpieczeństwa Informacji przy Prezydencie RB ul Kalwarijskaja 17a, 220004 Mińsk tel 223-09-57, 223-59-67; fax 276-91-80

Artykuły bezpieczeństwa informacji, maszyny cyfrowe, wideomonitory

Państwowe Centrum Ekspertyzy Kryminalistycznej MSW RB ul. Włodarskogo 2a, 220615 Mińsk tel 229-73-18, 229-72-82; fax 226-07-31

Broń palna i biała, naboje, środki samoobrony

Białoruski Instytut Naukowo-Badawczy i Projektowo-Konstruktorski Produktów SpoŜywczych ul Kozłowa 29, 220037 Mińsk tel.236-10-42, fax 236-90-03

Produkcja spoŜywcza, opakowania, nakrycia stołowe

Państwowe Centrum Higieny i Epidemiologii Ministerstwa Zdrowia RB ul. Kazinca 50, 220099, Mińsk tel/fax 277-47-35

produkty spoŜywcze, alkoholowe, tytoniowe, środki czyszczące, kosmetyki, perfumy

Mołodecznieńskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji ul J. Kupały 106, 222310 Mołodeczno tel.: 3-18-15

Produkty rolno-spoŜywcze, materiały i wyroby budowlane

Białoruski Państwowy Koncern Naukowo-Produkcyjny Metalurgii Proszków ul Płatonowa 41, 220071 Mińsk tel 239-98-36, fax 210-05-74

materiały metalowe, niemetalowe i kompozytowe, narzędzia diamentowe, metalurgia proszków

Białoruski Ośrodek Badań Maszyn os. Priwolnyj w rejonie Mińskim, okręg Miński tel 590-42-55, 590-46-84, 227-81-54; fax 590-42-58

Technika rolnicza, traktory i przyczepy, maszyny rolnicze, kotły i generatory do 100 kW

Sanitarno-Higieniczny Instytut Naukowo-Badawczy ul Akademiczeskaja 8/47, 220012 Mińsk tel 284-13-67, fax 232-90-16

Gotowe wyroby spoŜywcze, tytoniowe, alkoholowe, perfumy i chemia domowa

OAO "Strojkompleks" ul Wostocznaja 165a, 220090 Mińsk, tel. 266-99-17

Materiały i wyroby budowlane

"Sertis" ul. W. ChoruŜej 8, 224030 Brześć, tel 20-46-93

Materiały i wyroby budowlane

Białoruskie Międzybankowe Centrum Rozliczeniowe ul Kalwarijskaja 7, 220048, Mińsk tel.223-08-31, fax 223-87-89

Środki techniczno-programatorskie w zakresie usług i technologii bankowych

Centrum Ekspertyz i Badań w Ochronie Zdrowia Towariszczeskij Pereułok 2a, 220012 Mińsk tel 289-53-49, 289-53-50

Sprzęt medyczny

Centrum Naukowo-Techniczne ul Moskowskaja 267/2, 224023 Brześć tel.: 42-98-93, 41-19-61


"Bieławtotraktorostrojenie" ul. Akademiczeskaja 12, 220072 Mińsk tel 210-07-49, 284-00-80

Pojazdy, elementy ich wyposaŜenia i części

"Biełgiprostrom" ul Minina 23, 220014 Mińsk tel.: 226-2603, 226-36-74



245


Orszańskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji ul. Tekstilczikow 31B, 211030 Orsza tel 2-20-05, fax 2-42-64

Produkty rolno-spoŜywcze, artykuły przemysłowe

"PŁANTEST" Partizanskij 2, 220763 Mińsk tel/fax 226-17-10

Sprzęt AGD, RTV, komputery

"Biełdor" Instytut Naukowo-Badawczy Drogownictwa 4-yj Zagorodnyj Pereułok 60, 220079 Mińsk tel/fax 254-32-94

Materiały, elementy i wyroby budowlane

Lidzkie Centrum Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji ul 8. Marta 14, 231300 Lida, tel/fax 2-12-24

Produkty rolno-spoŜywcze, środki myjące, kosmetyki

Borysowskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji ul Łopatina 20, 222120 Borysów tel/fax 2-08-54

Materiały i wyroby budowolane, gumowe, chemiczne, naftowe, spoŜywcze, usługi samochodowe, fryzjerskie i in.

"Certifikacija Produkcji" Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego ul. Kulman 15, 220012 Mińsk, 232-67-89

Produkty spoŜywcze, alkoholowe, tytoniowe

Białoruskie Państwowe Centrum Weterynaryjne p/o Kuncewszczina, rejon Miński, 23020 tel. 236-13-80, 50-88-359, 50-88-359; fax 50-88-359

preparaty weterynaryjne

Białoruski Państwowy Instytut Metrologii Starowilenskij trakt, 93, 220053 Mińsk tel 233-55-01 fax 213-09-38

Produkty spoŜywcze, zabawki, chemia gospodarcza, tara, usługi samochodowe, maszyny, usługi naprawcze komputerów

Grodnieńskie Centrum Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji ul Kosmonawtow 56, 230003 Grodno tel/fax 72-38-17

produkty spoŜywcze, środki czyszczące, elektryka gospodarcza, oświetlenie, meble, materiały budowlane, usługi fryzjerskie

Mohylewski Państwowy Instytut Techniczny pr. Mira 43, 212005 Mohylew tel/fax 25-80-91

Urządzenia i materiały spawalnicze

Institut Płodoowoszcztechprojekt ul Płatonowa 10, 220034 Mińsk tel. 236-86-04, 236-00-63, 284-70-03; fax 236-89-42

Produkty spoŜywcze

Kalikowickie Centrum Standaryzacji, Metrologii i Certyfikacji ul 50 let Oktabria 50, 247710 Kalikowicze tel 2-24-33 fax 7-18-50

Produkty rolno-spoŜywcze, usługi naprawy samochodów i usługi fryzjerskie

Mińskie Centrum Miejskie Higieny i Epidemologii ul. P. Browki 13, 220013 Mińsk tel 232-63-85 fax 22-08-61

Produkty rolno-spoŜywcze, kosmetyczne

Centrum Międzynarodowych Projektów Ekologicznych, Certyfikacji i Audytu Ministerstwa Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska

Produkty i systemy zarządzania środowiskiem naturalnym

Źródło: Materiały WEH Ambasady RP w Mińsku

Załączniki

246

Nr 16. OGRANICZENIA W IMPORCIE I EKSPORCIE

Nazwa towaru Rodzaj ograniczenia - Zwierzęta Ŝywe (oprócz hodowlanych czystej krwi); - Rośliny leśne lecznicze, byliny, pozostałe (z grupy 01060090 i 060290); - Zbiory zoologiczne, botaniczne, antyki

Eksport zabroniony

- radioaktywne, toksyczne i inne odpady przemysłowe, - które nie mogą być przerobione na terenie RB; - nośniki informacji mogących szkodzić polityce państwa, zdrowiu, uczuciom

religijnym; - ograniczony jest przywóz narządów ludzkich, środków narkotycznych,

psychotropowych i innych leków nowej generacji (wymagane pozwolenie Ministerstwa Zdrowia)

Import zabroniony

- surowce pochodzenia zwierzęcego dla przemysłu farmaceutycznego (kody towarowe: 0206 10100, 0206 22100, 0206 29100);

- Ŝółć, tarcica i rogówka bydlęca, trzustka bydlęca i świńska; - zarodki bydlęce i krew z zarodków bydlęcych; - korzeń waleriany; - nawozy potasowe i mineralne; - kazeina; - drewno nieobrobione okorowane lub nie okorowane (jodła zwykła z wyjątkiem

kodu 440320300, sosna zwykła z wyjątkiem kodu 440391000, z dębu, kod 4403995000, z brzozy, z wyjątkiem bali o średnicy do 13 cm łącznie w cieńszym końcu);

- podkłady kolejowe; - drewno piłowane wzdłuŜ (kod: 440710910) z wyjątkiem kodu 440710930; - sosna zwykła, z wyjątkiem tarcicy o szerokości nie większej niŜ 15 cm i

grubości nie większej niŜ 4 cm; - z dębu

Zabroniony eksport w ramach transakcji barterowych

EKSPORT grzyby, Ŝurawiny, czarne jagody, zboŜa, nasiona, cukier biały, ropa naftowa i produkty jej przerobu, kazeina i inne pochodne, skóry surowe i wyprawione, podkłady kolejowe drewniane, włókno lniane, urządzenia do waŜenia, aparaty telefoniczne, urządzenia nadawcze i odbiorcze dla telewizji, liczniki do pomiaru zuŜycia gazu i części zamienne do nich

Wymagana rejestracja kontraktów w Ministerstwie Spraw Zagranicznych

zwierzęta hodowlane czystej krwi, mięso i gotowe wyroby z mięsa, produkty mleczarskie, jaja ptasie, mąka, kasze, ziarno siewne roślin oleistych, wyroby cukiernicze, lody, ocet, otręby, śruta i inne pozostałości obróbki zbóŜ, makuchy, koncentraty i produkty uŜywane do karmienia zwierząt

Wymagana rejestracja kontraktów w Obwodowych Komitetach Wykonawczych i w Mińskim Komitecie Wykonawczym

IMPORT wody i napoje bezalkoholowe, piwo słodowe, nowe opony pneumatyczne, dywany tkane i inne włókiennicze, wykładziny podłogowe, chłodziarko-zamraŜarki wyposaŜone w oddzielne drzwi zewnętrzne, chłodziarki domowe spręŜarkowe o pojemności powyŜej 250 l, urządzenia do waŜenia, aparaty telefoniczne, urządzenia nadawcze i odbiorcze dla telewizji, liczniki do pomiaru zuŜycia gazu i części zamienne do nich

Wymagana rejestracja kontraktów w Ministerstwie Spraw Zagranicznych


247

Nazwa towaru Rodzaj ograniczenia Grupy towarów podlegających nadzorowi

- nasiona i materiał sadowniczy (szkółkarski); - owoce i warzywa świeŜe i suszone; - zboŜa, słód, ziarno soi, mąka, cukier surowy, droŜdŜe, nieaktywne, tytoń

nieprzetworzony, szyszki chmielowe, rośliny uŜywane do wyrobu kosmetyków i farmaceutyków, słoma i plewy zbóŜ, siano, koniczyna, materiały roślinne do wyplatania, jednokomórkowce, odpady przemysłu spoŜywczego, nawozy, skóry i wyroby z nich, wełna i sierść, bawełna, len, konopie, torf, opakowania, drewno i inne wyroby mogące przenosić szkodniki i choroby roślin;

- artykuły kolonialne, ryŜ, produkty przemysłu młynarskiego; - kultury grzybów, bakterii, wirusów itp.; - zbiory zoologiczne, botaniczne, mineralogiczne, anatomiczne

Państwowej Inspekcji ds. Kwarantanny Roślin

zwierzęta Ŝywe, mięso i wyroby z mięsa, ryby, wyroby mleczarskie, produkty pochodzenia zwierzęcego, pasze zwierzęce i roślinne, tłuszcze i oleje pochodzenia zwierzęcego, przetwory z mięsa, laktoza, ciasta makaronowe nadziewane mięsem, rybą, serem, droŜdŜe, sosy, buliony, napoje bezalkoholowe, sól pastewna i inne pasze dla zwierząt, leki i witaminy dla zwierząt

Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej

Źródło: CIR HZ Warszawa – Portal Promocji Eksportu

Załączniki

248

Nr 17. LEKI, ŚRODKI OCHRONY RO ŚLIN I NASIONA ZWOLNIONE Z CŁA I VAT 141

Kod towarowy Nazwa towaru 0703 10 1100 Nasiona cebuli 0713 10 1000 Groch siewny z 1001 Pszenica 1003 00 Jęczmień 1005 Kukurydza 1008 20 000 1, 1008 20 000 9 Proso 1008 90 Pozostałe zboŜowe 1204 00 100 1, 1204 00 100 9 Nasiona lnu 1209 10 000 0 Nasiona buraka cukrowego 1209 29 600 0 Nasiona buraka przeznaczonego na paszę 1209 91 Nasiona warzyw 2833 Sulfaty; ałuny; nadtlenodwusiarczany z 2835 Fosfinaty i fosfonaty 2903 30 330 0 Brometan 2922 41 000 0 Lizyna i jej złoŜone estery; sole tych związków z 2923 10 000 0 Chlorek cholinu 2930 30 Metionina 2936 Prowitaminy i witaminy, naturalne lub syntetyczne i ich pochodne, mieszanki

tych związków, w tym rozcieńczalniki 2941 10 Penicylina i jej pochodne, sole tych związków 2941 20 Streptomycyna i jej pochodne; sole tych związków 2941 30 000 1- 2941 30 000 9 Tetracyklina i jej pochodne; sole tych związków 2941 40 000 1-2941 40 000 9 Fenikochlorid i jego pochodne; sole tych związków 2941 50 000 1-2941 50 000 9 Erytromycyna i jej pochodne; sole tych związków 2942 00 000 0 Pozostałe związki organiczne 3002 10 910 0 Hemoglobina, globuliny krwi i surowica globuliny 3002 30 000 0 Szczepionki weterynaryjne 3003 10 000 1, 3003 10 000 9 Lekarstwa zawierające penicylinę i jej pochodne, lub zawierające

streptomycynę, lub jej pochodne 3003 20 000 1, 3003 20 000 9 Zawierające inne antybiotyki 3003 39 000 0 Pozostałe, zawierające hormony lub pozostałe związki z pozycji towarowej

2937, ale nie zawierające antybiotyków 3003 90 100 0 Pozostałe, zawierające jod lub związki jodu 3003 90 900 1, 3003 90 900 9 Pozostałe lekarstwa 3004 10 Lekarstwa zawierające penicylinę i jej pochodne lub zawierające

streptomycynę, lub jej pochodne 3004 20 Zawierające inne antybiotyki 3507 Enzymy; preparaty zawierające enzymy gdzie indziej nie nazwane 3808 Środki owadobójcze, gryzoniobójcze, grzybobójcze, chwastobójcze,

regulatory wzrostu, środki odkaŜające i podobne produkty w postaciach lub opakowaniach przeznaczonych do sprzedaŜy detalicznej

141

Zgodnie z dekretem Prezydenta RB nr 462 z 28 sierpnia 2002 roku obowiązującym od 9 września 2002 r.


249

Nr 18. OPŁATY ZA KORZYSTANIE Z NO ŚNIKÓW REKLAMY ZEWN ĘTRZNEJ

Wysokość opłat w zaleŜności do rodzaju reklamy i kategorii ulic (w USD) Kategorie ulic

WyŜsza I II WyŜsza I II WyŜsza I II

Rodzaj nośnika reklamy

Reklama towarów i usług produkcji zagranicznej. Informacja reklamowa o zagranicznych osobach

prawnych

Reklama towarów i usług przedsiębiorstw z

inwestycjami zagranicznymi. Informacja reklamowa o

przedsiębiorstwach z inwestycjami zagranicznymi

Reklama towarów i usług produkowanych na

terytorium Białorusi. Informacja reklamowa o przedsiębiorstwach

białoruskich Punkty reklamowe na dachach jarzeniowe i nie podświetlone - 1 m2 mięsięcznie

15,0 10,0 7,5 10,0 7,5 5,0 7,0 5,0 3,5

Tablicowe konstrukcje reklamowe, stojące oddzielnie, na ścianach budynków i budów, w tym ogrodzeniach czasowych - 1 m2 miesięcznie

20,0 15,0 10,0 15,0 10,0 7,5 10,0 7,5 5,0

Reklama na miękkich materiałach, typu markizy - 1 m2 mięsięcznie

7,5 5,0 3,0 10,0 3,0 2,0 3,0 2,0 1,5

Reklama na przystankach transportu miejskiego - 1 m2 miesięcznie

15,0 10,0 7,0 5,0 7,0 5,0 7,0 5,0 3,0

Reklama na wspornikach fasad budynków, słupach latarni - 1 m2 miesięcznie

15,0 10,0 7,5 10,0 7,5 5,0 7,0 5,0 3,0

Reklama na zegarach ulicznych - 1 m2 miesięcznie

10,0 7,5 5,0 7,5 5,0 3,5 5,0 3,5 2,0

Jarzeniowe i świetlne punkty reklamowe na fasadzie domów - 1 m2 mięsięcznie

15,0 10,0 7,5 10,0 7,5 5,0 7,5 5,0 3,5

Reklama na rozpiętych tkaninach – za szt. na dobę

40,0 30,0 20,0

Reklama na zewnętrznych stronach środków transportu - na jednym środku transportu miesięcznie

Osobowe - 15,0 CięŜarowe - 25,0



Załączniki

250

Reklama na latających balonach

100,0 75,0 50,0

Reklamowo-informacyjne stanowisko w formie obiektu przestrzennego - za obiekt miesięcznie

300,0 250,0 200,0 250,0 200,0 150,0 150,0 100,0 75,0

Słupy reklamowe - za jednostkę na dobę

20,0 15,0 10,0 15,0 10,0 7,0 10,0 7,0 5,0

Reklama na kioskach - za jednostkę miesięcznie.

25,0 15,0 13,0 15,0 13,0 8,0 13,0 8,0 6,0

Wywieszki na ścianach i wolno stojące do 1,5 m2 - za jednostkę miesięcznie

7,0 5,0 3,0 5,0 3,0 2,0 3,0 2,0 1,0

Plakaty reklamowe - za jednostkę miesięcznie

4,0 3,0 2,0 3,0 2,0 1,5 2,0 1,0 0,5

Źródło: MoŜliwości reklamy ulicznej towaru na Białorusi, CIR HZ Warszawa – Portal Promocji Eksportu,

informacje z prasy białoruskiej.


251

Nr 19. POLSKIE PLACÓWKI NA BIAŁORUSI Ambasada RP w Mińsku ul. Rumiancewa 6, 220034 Mińsk tel.: (+375 17) 288 2313, 288 2114, 288 2321 fax: (+375 17) 236 4992, 236 5389 e-mail: [email protected] www.embassypoland.nsys.by Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP (d. Wydział Ekonomiczno-Handlowy) ul. Wołodarskogo 6, 220030 Mińsk tel.: (+375 17) 222 4819, 220 4964, 220 2772 fax: (+375 17) 220 4974 e-mail: [email protected] www.embassypoland.nsys.by Wydział Konsularny ul. Kropotkina 91a, 220002 Mińsk tel.: (+375 17) 283 2310 do 12 fax: (+375 17) 289 3255 Instytut Polski ul. Wołodarskiego 6, 220030 Mińsk tel.: (+375 17) 220 6378, 220 9581 fax: (+375 17) 220 4874 Konsulat Generalny w Grodnie ul. Budionnego 48a, 230023 Grodno tel.: (+375 152) 751 595; 751 590 fax: (+375 152) 751 587 Konsulat Generalny w Brześciu ul. Kujbyszewa 34, 224030 Brześć tel.: (+375 162) 222 071; 233 202 fax: (+375 162) 203 829 Polsko-Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa Oddział w Mińsku StoroŜewskaja 5, ofis 9, 220029 Mińsk Dyrektor Ludmiła Kostiukowicz tel./fax: (+375 17) 234 2385, tel. komórkowy +375 296 267 178 (w Mińsku: 8-0296 267 178) e-mail: [email protected]

Załączniki

252

Nr 20. BIAŁORUSKIE PLACÓWKI, BANKI I PRZEDSTAWICIEL STWA W POLSCE Ambasada Republiki Białoruś ul. Wiertnicza 58, 02-952 Warszawa tel. (022) 742 09 90, 842 52 02 tel./fax (022) 742 09 80 godz. pracy: 8.00-16.15 e-mail:[email protected] http://belembassy.org/poland Wydział Konsularny ul. Wiertnicza 58, 02-952 Warszawa tel. (022)742 07 10 fax (022) 842 43 41 godz. pracy: 8.00-15.00 przyjęcia dokumentów: 9.00-12.00 wydawanie wiz: 15.00-16.00 Wydział Ekonomiczno-Handlowy tel. (022) 742 09 75 fax: (022) 742 09 80 Konsulat Generalny Republiki Białoruś w Białymstoku ul. Elektryczna 9, 15-080 Białystok tel.: (085) 744 5501 tel./fax: (085) 744 6661 e-mail: [email protected] Konsulat Generalny Republiki Białoruś w Gdańsku ul. Wały Piastowskie 1 pok. 905 80-855 Gdańsk tel./fax: (058) 341 0026 e-mail: [email protected] godz. pracy: 8.00-16.15 Konsulat RB w Białej Podlaskiej ul. Sitnicka 77, 21-500 Biała Podlaska tel. (0-83) 342 18 14 godz. pracy: 8.00-16.15

Polsko-Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa ul. Trębacka 4, 00-074 Warszawa tel.: (022) 827 4741, tel./fax: 630 9795 e-mail: [email protected] www.chamber.pl/bialorus AB „BELARUSBANK” ul. Bielawska 6 m. 57, 02-511 Warszawa tel. (22) 646 0595; 844 44 33, fax: 844 4480 E-mail: [email protected] AKB „PRIORBANK” ul. Langiewicza 2/1, 02-072 Warszawa tel/fax: (22) 825 1891 „BELINWESTBANK” OAO ul. Krasickiego 12A, lok.1 02-611 Warszawa tel/fax: (22) 844 3301 „BELWNEWSZEKONOMBANK” ul. Bukowieńska 24A, pok. 118 02-703 Warszawa tel/fax: (22) 847 5180 „BELPROMSTROJBANK” ul. Krucza 6/14, pok. 206, 207; Warszawa tel. (22) 621 0693


253

Nr 21. PRZEJŚCIA GRANICZNE

Nazwa / adres / telefon / fax Rodzaj ruchu Rodzaj towarów Kontrola

Terespol / Brześć 21-550 Terespol tel. (+48 83) 375-30-12, 375-30-60 fax: (+48 83) 375-28-24

Osobowy, Autobusowy

Towary przewoŜone i wywoŜone przez podróŜnych

weterynaryjna

Kukuryki / Koroszczyn 21-550 Terespol, Kukuryki tel.(+48 83) 376-40-00, 376-40-01 fax: (+48 83) 376-41-44

Towarowy Wszystkie z wyłączeniem: - Olejów pozycja 2710 - Pojazdów samochodowych - Skóry i wyrobów skórzanych - Tekstyliów i wyrobów tekstylnych

weterynaryjna, fitosanitarna

Połowce / Pieszczatka 17-240 Czeremcha Połowce tel. (+48 85) 685-00-10

Osobowy Towary przewoŜone i wywoŜone przez podróŜnych

brak

Bobrowniki / Bierestowica 16-042 Zubki Bobrowniki tel. (+48 85) 718-08-08 fax: (+48 85) 718-08-09

Osobowy, Autobusowy, Towarowy

Wszystkie z wyłączeniem: - Olejów pozycja 2710 - Pojazdów samochodowych - Skóry i wyrobów skórzanych - Tekstyliów i wyrobów tekstylnych

weterynaryjna, sanitarna, fitosanitarna (od poniedziałku do piątku 10-18).

Kuźnica Białostocka / Bruzgi 16-123 Kuźnica Białostocka tel. (+48 85) 722-43-27, 722-43-29 fax: (+48 85) 722-40-18

Osobowy, Autobusowy, Towarowy

Wszystkie z wyłączeniem: - Olejów pozycja 2710 - Pojazdów samochodowych - Skóry i wyrobów skórzanych - Tekstyliów i wyrobów tekstylnych

weterynaryjna, fitosanitarna

Załączniki

254

Nr 22. URZĘDY CELNE NA BIAŁORUSI Brasław 211970 Obwód Witiebski, m. Brasław ul. DzierŜyńskiego 85 tel.: (+375 2153) 22655 Brześć 224004 m. Brześć, stacja kolejowa tel.: (+375 162) 73884 fax: (+375 162) 38854 Homel 246050 m. Homel, ul. Internacjonalna 30 tel.:/fax: (+375 232) 720990 Bug Zachodni 224030 m. Brześć, ul. Gawriłowa 65 tel.: (+375 162) 470183 fax: 65359 Mińsk-Regional 220026 m. Mińsk, ul. Kommunisticzeskaja 11 tel.: (+375 17) 2340373 Mińsk-Central 220046 m. Mińsk, ul. Hołmogorska 57 tel.: (+375 17) 2105297 Mińsk-2 220054 m. Mińsk lotnisko „Mińsk-2”, biuro główne tel.: (+375 17) 2791619, 2791037 Mohylew 212648 m. Mohylew, ul. Pierwomajskaja 77 tel.: (+375 222) 228639, 220583 Mozyrz 247760 Obwód Homelski, m. Mozyrz per. 1 Berezowyj 3 tel.: (+375 2351) 43718

Orsza 211030 Obwód Witiebski, m. Orsza ul. Mira 63 tel.: (+375 2161) 22581 Oszmiany 231100 Obwód Grodnieński, m. Oszmiany ul. Kolasa 7 tel.: (+375 1593) 20097 Pińsk 225710 Obwód Witiebski, m. Pińsk ul. Cziernyszewskogo 1-A tel.: (+375 1653) 50339 Połock 211400 Obwód Witiebski, m. Połock ul. Parkowa 24 tel.: (+375 214) 551443 Postawy 211840 Obwód Witiebski, m. Postawy ul. Krupskiej 55 tel./fax: (+375 2155) 21004 Wierchniedwinsk 211620 Obwód Witebski, m. Wierchniedwinsk ul. Sowieckaja 170 tel.: (+375 2151) 21636 Witebsk 210605 m. Witebsk, ul. Łazo 114 tel.: (+375 212) 242123 Woronowo 231370 Obwód Grodnienski, m. Woronowo ul. Komunalna 9 tel.: (+375 1594) 20303


255

Nr 23. BANKI BIAŁORUSKIE (według stanu na 28 maja 2006 roku) PRIORBANK -Towarzystwo Akcyjne ul. W. ChoruŜej 31A, 220002 Mińsk tel.: (+375 17) 2899087, faks: (+375 17) 2899191, e-mail: [email protected] www.priorbank.by BEŁWNIESZEKONOMBANK ul. Miasnikowa 32, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 2092944, 2264809 PARITETBANK ul. Gamarnika 9/4, 220009 Mińsk tel. (+375 17) 2883248 NARODOWY BANK BIAŁORUSKI 220004 Mińsk, pr. Niepodległości 87a tel.: (+375 17) 2800991, 2038457 BIAŁORUSKI BANK PRZEMYSŁOWY 220004 Mińsk, ul. Melnikajte, 8 tel; (+375 17) 2039578, 2094206 BIEŁAGROPROMBANK ul. Olszewskogo 24, 220073 Mińsk tel.: (+375 17) 2285003, 228 53 19 BIEŁPROMSTROJBANK Bulwar Myłjawina 6, 220071 Mińsk tel.(+375 17) 2894606, 2100342 BEŁARUSBANK ul. Miasnikowa 32, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 2001831, 2893830, 2188431 fax: (+375 17) 226 4750, e-mail: [email protected] www.belarusbank.minsk.by Wspólne Białorusko-Rosyjskie Towarzystwo Akcyjne BIEŁGAZPROMBANK ul. Prityckogo 60/2, 220121 Mińsk tel.: (+375 17) 2067740, 2594525

ABSOLUTBANK 220023 Mińsk, pr. Niepodległości 95 tel.: (+375 17) 2370702, 2642443 DśEM – BANK 220212 Mińsk, ul. Surganowa, 28 tel.: (+375 17) 2198444, 2198490 ZAGRANICZNY BANK MOSKWA MI ŃSK ul. Komunisticzeskaja 49, 220002 Mińsk tel.: (+375 17) 228 63 01/02 TECHNOBANK ul. Kropotkina 44, 220002 Mińsk tel.: (+375 17) 2831510, 2832727 BIAŁORUSKI BANKROZWOJU I REKONSTRUKCJI - BIEŁINWESBANK 220002 Mińsk, prosp. Maszerowa 29 tel.: (+375 17) 2892815, 2893546 MINSKI BANK TRANZYTOWY 220033 Mińsk, prosp. Partyzanski, 6a tel. (+375 17) 2132900, 2132909 ZOLOTOJ TALER 220035 Mińsk ul. Tatarskaja 3 tel. (+375 17) 2266298 TRASTBANK 220035 Mińsk, ul. Ignatenko 11 tel.: (+375 17) 2504388, 2285231 SLAWNEFTEBANK 220007 Mińsk, ul. Fabrycyusa, 8 tel. (+375 17) 2220752 BANK MI ĘDZYNARODOWEGO HANDLU I INWESTYCJI 220050 Mińsk, ul. Sowetskaja, 12 tel. (+375 17) 2206880, 2001700

Załączniki

256

ATOM-BANK [WSE MI ŃSK] 220075 Mińsk prosp. Partyzański, 174 tel.: (+375 17) 2198482, 2996770 PÓŁNOCNY BANK INWESTYCYJNY 220075 Mińsk, promzona Szabany, per. Promyszlennyj 7 tel.: (+375 17) 2896621, 2996631 MI ĘDZYNARODOWY BANK REZERW [WSE MI ŃSK] 220075 Mińsk, promzona Szabany, per. Promyszlennyj 11 tel.: (+375 17) 2996910 LOROBANK [WSE MI ŃSK] 220075 Mińsk, promzona Szabany, ul. InŜynierna, 25 tel.: (+375 17) 2996901, 2996897 AKCYJNY BANK REKONWERSJI I ROZWOJU 220037 Mińsk, prosp. ZwycięŜców 23 korp. 1 tel.: (+375 17) 2035727, 2266393

COMBełBank 200050 Mińsk, ul. K. Marksa 25 tel. (+375 17) 2066582, 2027091 ASTANAEKSIMBANK 220123 Mińsk, ul. B. ChoruŜej 20 tel.: (+375 17) 2895811, 2895800 BełSwisBank 220030 Mińsk ul. J. Kupały, 25 tel. (+375 17) 2066933, 2066879 Mi ędzynarodowy Bank Współpracy Gospodarczej [WSE MIŃSK] 220075 Mińsk, ul. Selickiego 9/33-42 tel. (+375 17) 2996478, 2446372 BELROSBANK 220029 Mińsk, ul. Czerwona 7 tel. (+375 17) 2848486, 2227091 InwestPromBank 220075 Mińsk, ul. Przemysłowa 66/20-22 tel.: (+375 17) 2048350, 2048349, 2048351


257

Nr 24. BIAŁORUSKIE KANCELARIE NOTARIALNE I KOLEGIA ADWOKACKIE Białoruska Izba Notarialna ul. Czapajewa 21, Mińsk tel.: (+375 17) 239 4305 Pierwsza Obwodowa Kancelaria Notarialna w Brześciu ul. Małaja 3, Brześć 224013 tel.: (+375 162) 259 243 Pierwsza Obwodowa Kancelaria Notarialna w Witebsku ul. Prawdy 34, Witebsk 210029 tel.: (+375 212) 259 584 Pierwsza Obwodowa Kancelaria Notarialna w Homlu ul. Rogaczewskaja 22, Homel 246022 tel.: (+375 232) 552 033 Pierwsza Obwodowa Kancelaria Notarialna w Grodnie Bulwar Leninskogo Komsomoła 16a, Grodno tel.: (+375 152) 330 611, 332 991 Pierwsza Miejska Kancelaria Notarialna w Mińsku ul. Krasnaja 5, Mińsk 220029 tel.: (+375 17) 284 3080 Pierwsza Obwodowa Kancelaria Notarialna w Mińsku ul. Smoliaczkowa 9, Mińsk 220071 tel.: (+375 17) 239 7864 Pierwsza Obwodowa Kancelaria Notarialna w Mohylewie ul. Pierwomajskaja 20, Mohylew 220030 tel.: (+375 222) 223 631 Obwodowe Kolegium Adwokackie w Brześciu ul. Puszkinskaja 16/1, Brześć 224005 tel.: (+375 162) 236 096

Obwodowe Kolegium Adwokackie w Witebsku ul. Sowietskaja 2a, Witebsk 210026 tel.: (+375 212) 362 472 Obwodowe Kolegium Adwokackie w Homlu pr. Lenina 4, Homel 246050 tel.: (+375 232) 538 063 Obwodowe Kolegium Adwokackie w Grodnie ul. Telmana 5, Grodno tel.: (+375 152) 448 175 Miejskie Kolegium Adwokackie w Mińsku ul. Konsomolskaja 8, Mińsk 220050 tel.: (+375 17) 226 7394 Obwodowe Kolegium Adwokackie w Mińsku ul. Wokzalnaja 44a, Mińsk tel.: (+375 17) 220 6183 Obwodowe Kolegium Adwokackie w Mohylewie ul. Pierwomajskaja 29, Mohylew212030 tel.: (+375 222) 250 050 Specjalizowane Kolegium Adwokatów Republiki Białoru ś „Biełiniiurkolegia” ul. Bogdanowicza 70, Mińsk 220100 tel.: (+375 17) 234 6800 fax: (+375 17) 234 62 31 Białoruski Zwi ązek Adwokatów ul. Kollektornaja 10, Mińsk 220048 tel.: (+375 17) 220 5040 Związek Prawników Republiki Białoruś ul. Kollektornaja 10, Mińsk 220048 tel.: (+375 17) 227 5624

Załączniki

258

Nr 25. POLSKIE KANCELARIE PRAWNE OBSŁUGUJ ĄCE RYNKI WSCHODNIE Informacyjno-Prawnicza Agencja "VIP" Sp. z o.o. ul. Podwale 17, 00-252 Warszawa tel. (022) 8311726 e-mail:[email protected] Kancelaria Prawnicza Radcy Prawnego Lecha Obary ul. Warmińska 28, lok.5-6, 10-545 Olsztyn tel. (089) 5274025, 5235947 fax: (089) 5214946 Sobolewska i Wspólnicy Doradcy Prawni sp. k ul. Ogrodowa 59, Warszawa tel.: (022) 4331310, tel/fax: 4331387 e-mail: [email protected] www.smlegal.pl Kancelaria Radców Prawnych Leszek Czarny i Wspólnicy sp.k Skwer Kard.Wyszyńskiego 5, 01-015 Warszawa tel/fax: (022) 4360392/93 Kancelaria Prawna Kunachowicz, Slusarek i Wspólnicy ul. Łowicka 62, 02-531 Warszawa tel.: (022) 6464210, fax: 6462877 e-mail: [email protected] www.kunachowicz-slusarek.pl BDG Consulting Kancelaria Prawnicza ul. Trębacka 3, 00-074 Warszawa tel.: (022) 8279196, fax: 827 4132 e-mail: [email protected] www.bdgconsulting.pl Adwokat Jacek Czuliński ul. Krasińskiego115a/7, 87-100 Toruń tel/fax: 056 6225811 tel.kom.: 0601 847178 Kancelaria Radcy Prawnego dr Kazimierza Bryka ul. Peowiaków 10/8, 20-007 Lublin tel/fax: 081 5345100 tel. kom.: 0296 509183 e-mail: [email protected]


259

Nr 26. BIAŁORUSKIE STOWARZYSZENIA GOSPODARCZE Izba Przemysłowo-Handlowa Związku Polaków na Białorusi ul. DzierŜyńskiego 32, 230023 Grodno tel/fax: (+375 152) 720 097; tel.: 720 012 e-mail:[email protected]

Polsko Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa (Oddział w Mińsku) Pr. Maszerowa 19, 220004 Mińsk tel.: (+375 17) 223 3551; fax: 226 9991 e-mail: [email protected]

Mi ński Stołeczny Związek Przedsiębiorców i Pracodawców ul. Serafimowicza 11, pok. 104, 106, 22033 Mińsk tel.: (+375 17) 230 8623; tel/fax: 230 8642 e-mail: [email protected] http://www.allminsk.biz

Białoruski Zwi ązek Przedsiębiorców ul. Internacjonalnaja 13, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 227 1109; 227 1647; fax: 227 1596

Białoruski Zwi ązek Przedsiębiorców i DzierŜawców im. Prof. M.S. Kunjawskogo ul. Kalwarijskaja 1-602, 220004 Mińsk tel.: (+375 17) 222 4791; tel/fax: 222 4794 e-mail: [email protected] http://www.vyales.nsys.by

Fundusz Finansowego Wspierania Przedsiębiorców ul. Serafimowicza 11, pok. 203, 220033 Mińsk tel.: (+375 17) 227 8960; tel/fax: 230 3953

Centrum Wspierania Przedsiębiorczości „Centrum-XXI wiek” ul. Serafimowicza 11, 220033 Mińsk tel.: (+375 17) 230 8614, 227 4383

Stowarzyszenie Biznesowej Współpracy “Garant” ul. Krasnaja 2, 220000 Mińsk tel.: (+375 17) 2860 034; tel/fax: 236 6921

Stowarzyszenie Banków Komercyjnych ul. Smoljaczkowa 9, 220000 Mińsk tel.: (+375 17) 2275 841; 285 3752

Białoruskie Stowarzyszenie Międzynarodowych Przewoźników Samochodowych ul. Serowa 4, 220000 Mińsk tel.: (+375 17) 209 2600

Białoruskie Stowarzyszenie „Nieruchomość” ul. Rakowska 27, 220000 Mińsk tel.: (+375 17) 234 4353

Załączniki

260

Nr 27. FIRMY MARKETINGOWE, KONSULTINGOWE I AUDYTORS KIE Nacionalnyj centr marketinga i koniunktur cen 220004 Minsk, pr. Masherova 7 k. 1117A tel/fax: (+375 17) 223 6798 e-mail: [email protected] Agentstwo diełowych swiaziej OOO 220030 Minsk, ul. Kollektornaja 20a-201 tel.: (+375 17) 220 2839 AKG Kvalitet Audit Ekonomiczeskoje konsultirovanie 220026 Minsk, pereułok Bekhtereva 10 tel.: (+375 17) 210 5243; 217 4614 e-mail: [email protected] Aksjoma OOO 220064 Minsk, ul. Kurczatowa 7 tel/fax: (+375 17) 207 0033; 277 0415 e-mail: [email protected] Belorgkonsalt Konsaltingovaya kompania 220002 Minsk, ul. Varvasheni 77 - 343 tel.: (+375 17) 234 6882 e-mail: [email protected] http://www.consulting.by Centr diełowych swiaziej OOO 220050 Minsk, ul. Komsomolskaja 12 tel.: (+375 17) 211 2503; tel/fax: 211 2505 e-mail: [email protected] Deloitte & Touche 220030 Minsk, ul. Hercena 2 tel.: (+375 17) 211 0329; 211 0392 fax: (+375 17) 211 0344 e-mail: [email protected] http://www.deloitte.ru Institut Minskgrazhdanproekt OAO 220600 Minsk, ul. Kollektornaja 20a tel.: (+375 17) 220 9135; 220 6638 e-mail: [email protected]

XXI Vek-Konsalt 220114 Minsk, pr. Skoriny 169 - 805C tel/fax: (+375 17) 228 7456 … 7459 e-mail: [email protected] http://www.xxiconsult.com Invacont Konsaltingovaja gruppa 220050 Minsk, ul. Komsomolskaja 15 tel.: (+375 17) 223 5112 Kluczewyje reszenia Konsultingovaya kompania 220012 Minsk, per. Instrumentalnyj 4-9 tel.: (+375 17) 285 7931; tel/fax: 266 4768 e-mail: [email protected] Mi ędzynarodowe Centrum Audytu i Gospodarki 220072 Minsk, ul. Surganowa 24 tel.: (+375 17) 227 3085 Personalplus Konsultingovoje agentstwo 220005 Minsk, ul. Varvasheni 12-7 tel.: (+375 17) 284 7838; 233 9447 tel/fax: (+375 17) 284 8219 e-mail: [email protected] http://personalplus.br.by Vlasova & Partners 220114 Minsk, ul. Parnikowaja 57-2 tel/fax: (+375 17) 211 8142 http://www.vlasovaandpartners.by Yurkonsultus OOO 220029 Minsk, ul. Cziczerina 21- 616 tel.: (+375 17) 268 7375; 268 7144


261

Nr 28. IZBY HANDLOWO-PRZEMYSŁOWE W POLSCE I NA BIAŁ ORUSI Krajowa Izba Gospodarcza ul. Trębacka 4, 00-074 Warszawa tel.: (+48 22) 630 9600, fax: 827 4673 http://www.kig.pl Polsko-Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa ul. Trębacka 4, 00-074 Warszawa tel/fax: (+48 22) 6309 795, 8274 741 http://www.chamber.pl/bialorus Bialskopodlaska Izba Gospodarcza ul. Warszawska 12c, 21-500 Biała-Podlaska tel.: (+48 83) 342 4668, fax: 343 7507 tel. kom.: (+48 605) 235 117 e-mail: [email protected] http://www.bpig.bialapodlaska.pl Izba Przemysłowo-Handlowa w Białymstoku ul. Antoniukowska 7, 15-762 Białystok tel.: (+48 85) 652 5645; fax: 664 7411 Podlaska Izba Przemysłowo-Handlowa ul. Katedralna 7, 08-110 Siedlce tel/fax: (+48 25) 664 3471 Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa Pr. Maszerowa 14, 220035 Mińsk tel.: (+375 17) 226 9127; fax: 226 9860 e-mail:[email protected] http://www.cci.by Mi ędzynarodowy Sąd Arbitra Ŝowy przy Białoruskiej Izbie Handlowo-Przemysłowej ul. J. Kolasa 65, 220113 Mińsk tel.: (+375 17) 266 0672, fax: 266 0602 Miński Oddział Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej ul. J. Kolasa 65, 220113 Mińsk tel.: (+375 17) 2660 473, fax: 2662 604 e-mail: [email protected] http://www.tppm.by Brzeski Oddział Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej ul. Kujbyszewa 14, 224 016 Brześć tel.: (+375 162) 232 400 tel/fax: (+375 162) 223 7480 e-mail: [email protected]

Witebski Oddział Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej ul. Kosmonawtow 4, 210001 Witebsk tel.: (+375 212) 363 052 tel/fax: (+375 212) 364 674 e-mail: [email protected] , [email protected] Homelski Oddział Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej ul. Pierwomajskaja 21, 246050 Homel tel.: (+375 232) 530 390 tel/fax: (+375 232) 558 258 e-mail: [email protected] http://www.cci.gomel.by Grodzieński Oddział Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej ul. Sowietskaja 23, 230023 Grodno tel.: (+375 152) 449 070 tel/fax: (+375 17) 2108 106 e-mail: [email protected] Mohylewski Oddział Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej ul. Pierwomajskaja 71, 212030 Mohylew tel.: (+375 222) 326 850, tel/fax: 327 398 e-mail: [email protected] , [email protected] Izba Przemysłowo-Handlowa Związku Polaków na Białorusi ul. DzierŜyńskiego 32, 230023 Grodno tel/fax: (+375 152) 720 097 tel.: (+375 152) 720 012 e-mail: [email protected] Polsko-Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa Oddział w Mińsku Pr. Maszerowa 19, 220004 Mińsk tel.: (+375 17) 2233 551, fax: 2269 991 e-mail: [email protected] Związek Polaków na Białorusi Oddział w Mohylewie ul. K. Libknechta 3, 212030 Mohylew tel/fax: (+375 222) 250 586, tel.: 311 188 e-mail: [email protected] ; [email protected] http://dompolski.can.com

Załączniki

262

Nr 29. ORGANIZACJE I INSTYTUCJE WSPÓŁPRACUJ ĄCE Z BIAŁORUSI Ą Polsko-Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa ul. Trębacka 4, 00-074 Warszawa tel./fax: (+48 22) 6309795, 8274741 www.chamber.pl/bialorus Krajowa Izba Gospodarcza ul. Trębacka 4, 00-074 Warszawa tel.: (+48 22) 6309600; fax: 8274673 e-mail: [email protected] www.kig.pl Biuro Promocji Gospodarczej "Europa-Wschód" Aleja 3 Maja 12, lok. 410, 00-391 Warszawa tel./fax: (+48 22) 6225786, tel.: 6226036 e-mail: [email protected]; www.bpgew.pl BMB Promotions Sp. z o.o. ul. Mazowiecka 6/8, 00-048 Warszawa tel.: (+48 22) 3319111; fax: 8273773 e-mail: [email protected] www.export-import.pl Lubelski Klub Biznesu Pl. Litewski 2, 20-080 Lublin tel./fax: (+48 81) 5343077, 5321577 e-mail: [email protected] UNIDO Biuro Promocji Inwestycji i Technologii Aleja Niepodległości 186, 00-608 Warszawa tel.: (+48 22) 8259467; fax: 8258970 e-mail: [email protected] www.unido.pl Salamon Consulting ul. Pułaskiego 65A, 16-400 Suwalki tel.: (+48 87) 5650099; fax: 5633400 e-mail: [email protected] www.salamon.net.pl Ośrodek Studiów Wschodnich ul. Koszykowa 6a, 00-564 Warszawa tel.: (+48 22) 5258000; fax: 5258040 e-mail: info@ osw.waw.pl www.osw.waw.pl

Euroregion Bug Plac Niepodległości 1, 22-100 Chełm tel.: (+48 82) 5630654; fax: 5630742 e-mail: [email protected] www.euroregion_bug.w4u.pl Euroregion Niemen ul. Noniewicza 10 pok.103, 16-400 Suwałki tel.: (+48 87) 5653671; fax: 5653672 e-mail: [email protected]; www.sspen.pl Polsko-Litewska Izba Gospodarcza Rynków Wschodnich - Przedstawicielstwo w Warszawie ul. Trębacka 4 pok.324, 00-074 Warszawa tel.: (+48 22) 6309839; fax: 8289781 e-mail: [email protected] IKC HZ Centrum Informacji Rynkowej Handlu Zagranicznego ul. śurawia 4A, 00-503 Warszawa tel.: (+48-22) 6934767, 6934555 e-mail: [email protected] www.ikchz.warszawa.pl Wschodnie Towarzystwo Gospodarcze Izba Gospodarcza ul. Fabryczna 39/41, 15-432 Białystok tel.: (+48 85) 6642000 e-mail: [email protected] Business Centre Club Plac śelaznej Bramy 10, 00-136 Warszawa tel. (+48 22) 6253037, fax: 6218420 e-mail: biuro@ bccnet.org.pl www.bccnet.com.pl Polska-Wschód Konsulting Sp. z o.o. ul. Piaskowa 15, 15-561 Białystok tel./fax: (085) 7437019 e-mail: [email protected] www.wschodkonsulting.bia.pl


263

Nr 30. WYSTAWY I TARGI W REPUBLICE BIAŁORU Ś Na liście „B” i „C” targów dofinansowanych w ramach SPO-WKP na lata 2006-2008 znajdują się: Nazwa imprezy Miejsce 2006 2007 2008 BranŜa

Lista B Belagro Mińsk 6-9.06 czerwiec czerwiec Rolnictwo i przemysł

rolno-spoŜywczy Budpragress Mińsk 5-8.09 wrzesień ---------- Budowlana Turbiznes Mińsk 22-25.11 listopad ---------- Turystyczna Pishchevaya Industriya

Mińsk 28.11-1.12 czerwiec czerwiec Art. spoŜywcze

Lista C Avtobelservis Mińsk 12-15.09 wrzesień ---------- Części i akcesoria

samochodowe SIERPIEŃ 2006 r. 26-31.08.2006 ZDRAVSTVUI SHKOLA Międzynarodowa wystawa-targi artykułów szkolnych. Miejsce: Minsk, ul. J. Kupaly 27. Organizator: Organizator: NVC Belexpo, http://www.belexpo.by, [email protected], tel:+375 17 234 4537. Ceny: b.d. http://www.belexpo.by/?name=expo&mode=view&id=71&part=costs WRZESIEŃ 2006 r. 05-09.09.2006 TRANSPORT I LOGISTYKA I Mi ędzynarodowa wystawa transportu i logistyki: kompleksowa prezentacja wszystkich rodzajów współczesnych systemów transportu i sprzętu, usług przewozu pasaŜerów i towarów, zarządzania zapasami, informacyjnych i obsługujących systemów dla transportu. Miejsce: Minsk Organizator: T&C JSC, e-mail: [email protected]; http://www.tc.by, Ministerstwo Transportu i Komunikacji RB Ceny: ok. 120 USD/1 m kw. + 18% VAT, rejestracja 110 USD (ceny na kaŜdą wystawę prosimy uzgadniać z organizatorem). 05-08.09.2006 BUDPRAGRES - 2006 Minsk XIV Wystawa budowlana - maszyny, sprzęt i technologie budowlane, mechanizacja pracy w budownictwie, wyposaŜenie mieszkań, materiały budowlane, usługi komunalne. Miejsce: Minsk, Futbolnyj manezh, pr. Pobeditelei 22 (d. pr. Masherova 22). Organizator: MinskExpo, e-mail: [email protected], tel:+375 17 226 9940, -226 9133, http://www.minskexpo.com Ceny stałe na wszystkich wystawach dla: - białoruskich firm: niezabudowanej powierzchni zakrytej 60 USD/1 m kw., - otwartej powierzchni 30 USD/1 m kw., opłata rejestracyjna 120 USD, informacja o firmie w katalogu wystawy 70 USD. - dla zagranicznych firm: niezabudowanej powierzchni zakrytej 80,4 EUR/1 m kw., - otwartej powierzchni 30 EUR/1 m kw., opłata rejestracyjna 210 EUR, informacja o firmie w katalogu wystawy 160 EUR.

Załączniki

264

WEH-Minsk będzie posiadać stoisko informacyjne na wystawie i zaprasza polskie firmy, które nie będą posiadać własnych stoisk na wystawie do przysyłania materiałów reklamowych (zwykłą pocztą), w celu ich rozpowszechniania wśród zainteresowanych firm białoruskich. W 2004 r. uczestniczyło 418 wystawiających firm z 12 krajów (w 2003 r. 300 firm), w tym 29 polskich stoisk, ponad 25 tys. osób zwiedzających wystawę na 8500 m kw. powierzchni wystawienniczej (4800 m kw. w 2003r.). Największa w historii wystawa budowlana w RB. W 2005 r. uczestniczyło w wystawie 400 firm z 12 krajów, ok. 20 tys. zwiedzających. Wystawa z listy "B" wystaw dofinansowywanych w ramach SPO-WKP w 2006 r. 06-09.09.2006 SPORTEXPO-2006 II Wystawa. Towary sportowe, wyposaŜenie stadionów, placów boisk sportowych, klubów sportowych itp. Miejsce: Minsk, ul. J. Kupały 27. Organizator: NVC Belexpo, e-mail:[email protected]; http://www.belexpo.by, tel:+375 17 234 3009. Ceny: b.d. http://www.belexpo.by/?name=expo&mode=view&id=52∂=costs: ceny w 2005r. - rejestracja 170 USD, stoiska(m kw.): 6 - 487USD, 9 - 659USD, 12 - 815USD, 15 - 989USD, 18 - 1145USD. Niezabudowana pow. pod dachem na czas wystawy - 30USD/1 m kw., na powietrzu - 20USD/1 m kw. W 2005 r. uczestniczyło 60 firm. 12-14.09.2006 MIR METALLA Międzynarodowa wystawa „Świat metalu": sprzęt i technologie obróbki metalu. Miejsce: Minsk, ul. J. Kupały 27. Organizator: NVC Belexpo, http://www.belexpo.by, e-mail:[email protected], [email protected], [email protected], tel:+375 17 234 2413; -0750; -4242. Ceny: http://www.belexpo.by/?name=expo&mode=view&id=74&part=costs, rejestracja 170 USD, 1 m kw. zabudowanej pow. w pawilonie 80 USD/1 m kw. za cały okres wystawy, niezabudowanej – 50 USD, na powietrzu 25 USD/1 m kw. 12-14.09.2006 MEMORIAL-2006 Międzynarodowa wystawa akcesoriów i usług pogrzebowych: trumny, półfabrykaty do produkcji sztucznych kwiatów, wieńców; koszy, wyroby odzieŜowe, wstęgi, pomniki, przedsiębiorstwa obróbki kamienia, odlewanie artystyczne pomników, fotoceramika, urządzenia do grawerowania, katafalki, narodowe i religijne tradycje. Miejsce: Minsk, pr. Pobeditelei 14 (d. Pr. Masherova 14). Organizator: V/k Asunta, http://www.asunta.by Ceny: b.d. 19-22.09.2006 KHLEBNOE I KONDITERSKOE DELO II Wystawa specjalistyczna. Sprzęt i technologie dla branŜy piekarniczej i cukierniczej: surowce, dodatki, wyroby piekarnicze, cukiernicze, makarony, kulinarne, sprzęt do krojenia, pakowania, materiały do pakowania, sprzęt do przechowywania i transportu surowca, towarów, sprzęt handlowy, chłodziarki, lady chłodnicze, środki i metody kontroli jakości, środki automatyzacji procesów technologicznych, wagi, wyposaŜenie, narzędzia, części zamienne, odzieŜ robocza, literatura naukowo-techniczna, wydawnictwa specjalistyczne. Miejsce: Minsk, ul. J. Kupały 27. Organizatorzy: NVC Belexpo, http://www.belexpo.by, "Khlebprommedia", Departament wyrobów piekarniczych Ministerstwa Rolnictwa i Przemysłu SpoŜywczego RB, Państwowy Komitet ds. Nauki i Technologii RB, koncern "Belgos-pishcheprom", „BelNII pishchevykh produktov", „Rosyjski Związek Piekarzy".Ceny: b.d.


265

19-22.09.2006 DEREWOOBRABOTKA-2006 XIII Mi ędzynarodowa wystawa sprzętu i technologii dla przemysłu meblarskiego i obróbki drewna. Organizator: MinskExpo, e-mail: [email protected] ; http://www.minskexpo.com.by Miejsce: Minsk, pr. Pobeditelei 22 (d. pr. Masherova 22) Futbolnyi manezh, k.2. Ceny stałe na wszystkich wystawach dla: - białoruskich firm: ceny niezabudowanej powierzchni zakrytej 60 USD/1 m kw., - otwartej powierzchni 30 USD/1 m kw., opłata rejestracyjna 120 USD, informacja o firmie w katalogu wystawy 70 USD. - dla zagranicznych firm: ceny niezabudowanej powierzchni zakrytej 80,4 EUR/1 m kw., - otwartej powierzchni 30 EUR/1 m kw., opіata rejestracyjna 210 EUR, informacja o firmie w katalogu wystawy 160 EUR. W 2004r. w wystawie uczestniczyło 130 wystawców z 12 krajów. Około 15 tys. zwiedzających. W 2005 r. uczestniczyło 210 firm z 12 krajów, około 15 tys. zwiedzających. 26-29.09.2006 AVTOBELSERVIS - 2006. BELTRANSSERVIS –2006. BELKOMMUNTEKH X Międzynarodowa wystawa transportu, przewozów towarowych, serwisu samochodowego, części zamiennych, kosmetyków, akcesoriów samochodowych. III Mi ędzynarodowa wystawa gospodarki komunalno-mieszkaniowej i budownictwa drogowego. Miejsce: Minsk, pr. Pobeditelei 14 (d. pr. Masherova 14) Organizator: MinskExpo, e-mail:[email protected] , http://www.minskexpo.com Ceny stałe na wszystkich wystawach dla: - białoruskich firm: ceny niezabudowanej powierzchni zakrytej 60 USD/1 m kw., - otwartej powierzchni 30 USD/1 m kw., opłata rejestracyjna 120 USD, informacja o firmie w katalogu wystawy 70 USD. - dla zagranicznych firm: ceny niezabudowanej powierzchni zakrytej 80,4 EUR/1 m kw., - otwartej powierzchni 30 EUR/1 m kw., opłata rejestracyjna 210 EUR, informacja o firmie w katalogu wystawy 160 EUR. W 2004r. w wystawie uczestniczyło 136 wystawców z 11 krajów (wzrost o 30% w porównaniu z 2003r). Około 10 tys. zwiedzających. WEH-Minsk prawdopodobne będzie posiadać stoisko informacyjne na wystawie i zaprasza polskie firmy, które nie będą posiadać własnych stoisk na wystawie do przysyłania materiałуw reklamowych (zwykłą pocztą), w celu ich upowszechniania wśród zainteresowanych firm białoruskich. Wystawa znajduje się na liście "C" targów dofinansowanych w ramach SPO-WKP w 2006 r. W wystawie w 2005r. połączonej z „Belkommuntekh" uczestniczyło 400 firm z 13 krajów. 26-29.09.2006 MIR UPAKOVKI. SOVREMENNAYA ETIKETKA VII Mi ędzynaro-dowa wystawa technologii, sprzętu i materiałów do opakowań, etykietek, oznaczeń. Oznaczanie towarów. Specjalistyczne salony: "Sovremennaya etiketka", "Polimery i steklo v upakovke". Miejsce: Minsk, ul. J. Kupały 27. Organizatorzy: NVC Belexpo, ul. J. Kupaly 27, Minsk,e-mail:milex]@belexpo.by; http://www.belexpo.by V/k Expoforum, http://www.expoforum.by Ceny: http://www.belexpo.by/?name=expo&mode=view&id=5&part=costs. W 2004r. uczestniczyło 90 firm z 8 krajów (w tym 11 z Polski). W 2005r. - uczestniczyło 58 firm z 4 krajów. PAŹDZIERNIK 2006 r. 03-06.10.2006 MEDICINA - 2006. MEDTEKHNIKA. FARMACIYA. STOMATOLO GIYA XIV Wystawa sprzętu medycznego, leczniczego, terapeutycznego, stomatologicznego,diagnostycznego, lekarstw, ziół leczniczych, produktów dietetycznych. W ramach wystawy salony: „Zdorove, krasota, intim". „Pust pishcha budet tvoei medicinoi". „Bezopasnaya bolnichnaya sreda". „Medicina katastrof". Miejsce: Minsk, pr. Pobeditelei 14 (d. pr. Masherova 14) Organizator: MinskExpo, e-mail: [email protected] http://www.minskexpo.com Ceny stałe na wszystkich wystawach dla: - białoruskich firm: ceny niezabudowanej powierzchni zakrytej 60 USD/1 m kw., - na otwartej powierzchni 30 USD/1 m kw., opłata rejestracyjna 120 USD, informacja o firmie w katalogu wystawy 70 USD.

Załączniki

266

- dla zagranicznych firm: ceny niezabudowanej powierzchni zakrytej 80,4 EUR/1 m kw., - na otwartej powierzchni 30 EUR/1 m kw., opłata rejestracyjna 210 EUR, informacja o firmie w katalogu wystawy 160 EUR. W 2004 r. w wystawie uczestniczyło 183 wystawców z 11 krajów, około 15 tys. zwiedzających. W 2005 r. uczestniczyło 168 wystawców z 9 krajów. 03-06.10.2006 ENERGETIKA. EKOLOGIYA. ENERGOSBEREZHENIE. ELEKTRO – 2006.

EKSPOSVET – 2006. VODNYE i VOZDUSHNYE TEKHNOLOGII XI Mi ędzynarodowa wystawa "Energetyka. Ekologia. Oszczędność energii. Elektro – 2006". II Międzynarodowa wystawa „Exposvet - 2006" oświetlenia przemysłowego i domowego, przyrządy do pomiaru oświetlenia, kable, przewody, akcesoria. I Międzynarodowa wystawa „Wodne i powietrzne technologie" – technologie i sprzęt do zaopatrzenia w wodę i powietrze, pomiar i efektywne wykorzystanie zasobów wodnych, systemów oczyszczania i klimatyzacji. Miejsce: Minsk, ul. J. Kupały 27. Organizatorzy: T&C JSC, http://www.tc.by, koncern „Belenergo", Ministerstwo Energetyki RB, Komitet po energoeffektivnosti. Ceny: zamieszczenie informacji o firmie w katalogu wystawy 105 EUR + 18% VAT, rejestracja 118 EUR (z VAT za organizację, akredytację 2 osob ze stałymi przepustkami, zaproszenia na bankiet, 1 miejsce parkingowe dla auta, zamieszczenie inf. o f-mie na stronie organizatora http://www.tc.by), niezabudowana pow. przy zamówieniu zabudowy u organizatora za min. 9 m kw. cena 1 m kw.=50 EUR +18% VAT, przy samodzielnej zabudowie 65 EUR+18%VAT/1 m kw. Na powietrzu poza pawilonem 30 EUR+18%VAT/1 m kw. przy zamówieniu min. 12 m kw. W 2004r. w wystawie uczestniczyło 264 wystawców (w tym 86 z zagranicy), 13 tys. zwiedzających. 04-07.10.2006 KOTTEDZH. LANDSHAFT. SADOVODSTVO i CVETOVODSTVO Uniwersalne targi dla sadowników i wіaścicieli działek, letnisk, producentów kwiatów, projektantów pejzaŜu, zieleni. Miejsce: Minsk, Ledovyi Dvorets, ul. Pritytskogo 27. Organizator: V/k Asunta, e-mail:[email protected] , http://www.asunta.by Ceny - po zgłoszeniu udziału. W 2004r. uczestniczyło 63 wystawców z 3 krajów na 500 m kw. powierzchni wystawienniczej, ok. 9 tys. zwiedzających. 04-07.10.2006 OKHOTA i RYBOLOVSTVO VII Mi ędzynarodowa wystawa-targi towarów sportowych, do wypoczynku; łódki, silniki, nurkowanie, wszystko do polowania i łowienia ryb Miejsce: Minsk, ul. J. Kupały 27. Organizator: Belexpo; http://www.belexpo.by, b.d. o ilości wystawców i zwiedzających.Ceny: b.d. 04-06.10.2006 EVROREGION NEMAN VIII Uniwersalna wystawa-targi Euroregionu Niemen - Forum biznesu Białorusi, Litwy i Polski w Grodnie. Tematyka: rolnictwo, przemysł spoŜywczy, opakowania, sprzęt i urządzenia, tekstylia, odzieŜ, obuwie, perfumeria, galanteria skórzana, towary sportowe i dla dzieci, biŜuteria, podarki, audio-video, AGD, chemia gospodarcza, fototechnika, meble, art. budowlane, turystyka, rekreacja, wnętrza, dywany itp. Miejsce: Grodno, Organizator: Belexpo, http://www.belexpo.by Ceny: http://www.belexpo.by/?name=expo&mode=view&id=24&part=costs 10-13.10.2006 BELTEXLEGPROM - 2006 XVIII Mi ędzynarodowa wystawa. Sprzęt i maszyny dla przemysłu włókienniczego, skórzanego, obuwniczego. Obuwie, tekstylia, odzieŜ, nowe materiały i barwniki. Dywany, zasłony, firanki, obuwie, galanteria włókiennicza i skórzana, dodatki, etykietki i opakowania, kody kreskowe, wyposaŜenie handlowe. Miejsce wystawy: Minsk, ul. J. Kupały 27 i pr. Pobeditelei 14 (d. pr. Masherova 14) Organizatorzy: Belexpo, http://www.belexpo.by, koncern „Bellegprom", Ministerstwo Handlu RB.


267

17-21.10.2006 MEBEL – 2006. MEBEL. KULTURA ZHILISHCHA i OFISA XII I Międzynarodowa wystawa-targi „Meble". XI Wystawa „Meble. Kultura mieszkania i biura" –wnętrza mieszkań, kuchni i biur. Części, akcesoria, oświetlenie, dekoracje wnętrz. Miejsce: Minsk, ul. J. Kupały 27. Organizatorzy: NVC Belexpo, http://www.belexpo.by, koncern "Bellesbum- prom", Ministerstwo Handlu RB, V/k Asunta" http://www.asunta.by Ceny:http://www.belexpo.by/?name=expo&mode=view&id=1&part=costs V/k Asunta, e-mail:[email protected] Ceny: rejestracja 160 umownych jednostek (u/j), zabudowa panele 80 u/j/1 m kw., bez paneli 50 u/j/1 m kw. W 2004 r. uczestniczyło 160 firm na 2 tys m kw. powierzchni. Ok. 13 tys. zwiedzających. 24-27.10.2006 STROIEXPO-OSEN 2006 III Mi ędzynarodowa wystawa budowlana. Miejsce: Minsk, ul. J. Kupały 27 Organizator: NVC Belexpo, e-mail:[email protected]; http://www.belexpo.by, Ceny: b.d. 30.10-03.11.2006 KULTBYTKHOZTOVARY Wystawa-targi hurtowe towarów kulturalnych, gospodarczych, masowego uŜytku. Miejsce: Minsk, ul. J. Kupały 27. Organizator: NVC Belexpo, http://www.belexpo.by, Ceny: b.d. 31.10-3.11.2006 STOMATOLOGIYA BELARUSI – 2006 V Specjalistyczna wystawa stomatologiczna połączona z konferencją: sprzęt, instrumenty, materiały, technologie, wyposaŜenie stomatologiczne. Miejsce: Minsk Organizator: T&C JSC, http://www.tc.by Ceny: ok. 120 USD/1 m kw. + 18% VAT, rejestracja 110 USD (ceny na kaŜdą wystawę prosimy uzgadniać z organizatorem). LISTOPAD 2006 r. 07-10.11.2006 PERSPEKTIVNYE TEKHNOLOGII i SISTEMY (PTS) VIII Wystawa. Automatyczne systemy obróbki informacji. Sprzęt obliczeniowy Miejsce wystawy: Minsk, ul. J. Kupały 27. Organizatorzy: NVC Belexpo http://www.belexpo.by, NTC „ATLAS" Ceny: b.d.; w 2004r. w wystawie uczestniczyło 80 firm z 6 krajów, 11 tys. zwiedzajacych. 14-17.11.2006 BELORUSSKIJ DOM - 2006. OTOPLENIE. VODOSNABZHENIE.

SANTEKHNIKA. KONDICIONERY XXV Mi ędzynarodowa wystawa mieszkań i budownictwa – projekty domów, willi, materiały budowlane i wykonczeniowe, narzędzia. XII Wystawa ogrzewania, zaopatrzenia w wodę, techniki sanitarnej, klimatyzacji, liczniki gazu, wody, ciepła, technika sanitarna, meble, projektowanie, wnętrza. Miejsce: Minsk, pr. Pobeditelei 14 (d. pr. Masherova 14) Organizator: VP Asunta, http://www.asunta.by Ceny: rejestracja 160 umownych jednostek (u/j), zabudowa panele 89 u/j/1 m kw., bez paneli 60 u/j/1 m kw., poza pawilonem 38 u/j/1 m kw. W 2004 r. uczestniczyło 152 wystawców z 6 krajów na 1530 m kw. powierzchni wystawienniczej, ok. 12 tys. zwiedzających.

Załączniki

268

PRODEXPO-2006 XII Wystawa-targi. Artykuły spoŜywcze, cukiernicze, piekarnicze, owoce, warzywa, Ŝywność dla dzieci i dietetyczna. Napoje alkoholowe, piwo, napoje bezalkoholowe, produkty morza. Opakowania, etykietki. WyposaŜenie dla barów, restauracji, kawiarń, sklepów, zakładów zbiorowego Ŝywienia. Sadownictwo, ogrodnictwo. Miejsce: Minsk, ul. J. Kupały 27. Organizator: Belexpo, http://www.belexpo.by, Ministerstwo Handlu RB. tel:+375 17 234 0042, e-mail:[email protected]. Ceny:http://www.belexpo.by/?name=expo&mode=view&id=67&part=costs 22-25.11.2006 TURBIZNES XIII Mi ędzynarodowa wystawa turystyczna Miejsce: Minsk, ul. J. Kupały 27 Organizator: Belexpo, http://www.belexpo.by Ceny: http://www.belexpo.by/?name=expo&mode=view&id=10&part=costs. W 2004 r. uczestniczyło 130 firm z 13 krajów (w tym 5 z Polski), w 2005r. 112 firm z 11 krajów. Wystawa znajduje się na liście "B" targów dofinansowanych w ramach SPO-WKP w 2006 r. 28.11-01.12.2006 PISHCHEVAYA INDUSTRIYA- 2006. UPAKOVKA. ETIKETKA XVI Wystawa art. spoŜywczych, alkoholi, napojów bezalkoholowych, sprzętu dla przemysłu spoŜywczego, barów, restauracji, hoteli, stołówek. W jej ramach XI Mi ędzynarodowa wystawa „Opakowania. Etykietka"- sprzęt i materiały do pakowania. Miejsce wystawy: Minsk, pr. Pobeditelei 14 (d. pr. Masherova 14) Organizator: MinskExpo, http://www.minskexpo.com Ceny stałe na wszystkich wystawach dla: - białoruskich firm: cena niezabudowanej powierzchni zakrytej 60 USD/1 m kw., - otwartej powierzchni 30 USD/1 m kw., opłata rejestracyjna 120 USD, informacja o firmie w katalogu wystawy 70 USD. - dla zagranicznych firm: cena niezabudowanej powierzchni zakrytej 80,4 EUR/1 m kw., - otwartej powierzchni 30 EUR/1 m kw., opłata rejestracyjna 210 EUR, informacja o firmie w katalogu wystawy 160 EUR. Wystawa z listy "B" wystaw dofinansowywanych w ramach SPO-WKP w 2006 r. 28.11-01.12.2006 INTERSTIL-2006 VI Mi ędzynarodowa wystawa w ramach Mistrzostw RB we Fryzjerstwie „Stil i krasota". Perfumy, kosmetyki, sprzęt dla salonów fryzjerskich, modne obuwie, odzieŜ, bielizna, dodatki. Miejsce wystawy: Minsk, ul. J. Kupały 27. Organizatorzy: T&C JSC, http://www.tc.by, GO „BelByt", Urząd Miasta Minska. Ceny: b.d. (zamieszczenie informacji o firmie w katalogu wystawy 105 EUR + 18%) VA ROK 2007 22-25.05.2007 Milex – 2007 IV Targi uzbrojenia i techniki wojennej. Miejsce: Minsk, pr. Pobeditelei 14 (d. pr. Masherova 14) Organizator: Belexpo, http://www.belexpo.by, e-mail:[email protected], tel:+375 17 268 6854, -234 1209, -234 0056, -234 5998, -286 7854 Ceny:http://www.milex.open.by/service.htm


269

Nr 31. BIAŁORUSCY ORGANIZATORZY TARGÓW I WYSTAW TEKHNIKA I KOMMUNIKATSII (TIK) (Technnics and Commu nications) EXHIBITION COMPANY Prospekt Maszerowa 7, 220004 Mińsk tel.: (+375 17) 226 9014, 2226 9017 fax: (+375 17) 223 3386 http://www.tc.by MINSKEXPO Prospekt Maszerowa 14, 220035, Mińsk tel.: (+375 17) 226 9135; fax: (+375 17 226 9192 e-mail: [email protected] www.minskexpo.com.by BELEXPO NATIONAL EXHIBITION CENTER J.Kupały 27, 220060 Mińsk tel.: (+375 17) 234 0342, 234 3009 fax: (+375 17) 234 2678, 250 2586, 234 0221 e-mail: [email protected] www.belexpo.by EXPOFORUM K. Libknechta 68-806, 220036 Mińsk tel.: (+375 17) 256 7611, 256 5975 fax: (+375 17) 213 5636, 256 4903, 220 3123 e-mail: [email protected] www.expoforum.minsk.by BIAŁORUSKA IZBA PRZEMYSŁOWO-HANDLOWA Prospekt Maszerowa 14, 220035 Mińsk tel.: (+375 17) 226 9422; tel./fax: (+375 17) 226 9143 kontakt: Alexander Ogryzkov e-mail: [email protected] www.cci.by ASUNTA SM Pr. Gazety Pravda 25, 220023 Mińsk, P.O. Box 97 tel./fax: (+375 17) 283 1693, 283 1694 e-mail: [email protected] www.belarus.net/minsk_ev/belhouse99

Załączniki

270

Nr 32. POLSCY ORGANIZATORZY TARGÓW I WYSTAW ZA GRAN ICĄ EXPO Biuro Promocji Zagranicznej ul. Kijowska 1; 03-738 Warszawa tel. (022) 8138085 do 87, 8138092 tel./fax: (022) 6771439 e-mail: [email protected] www.bpz-expo.pl ELTAR Organizacja Wystaw i Targów Budowa Stoisk Targowych ul. Garibaldiego 4 lok. 18A; 04-078 Warszawa tel.: (022) 6172555, 6173323, 6172648,6171202 fax: (022) 6170733 e-mail: [email protected] www.eltar-targi.com.pl Krajowa Izba Gospodarcza Centrum Promocji ul. Trębacka 4, 00-074 Warszawa tel.: (022) 6309611, 6309740 fax: (022) 8279478, 6309782 e-mail: [email protected] www.kig.pl/cp Krajowa Izba Gospodarcza Biuro Współpracy z Zagranicą ul. Trębacka 4, 00-074 Warszawa tel.: (022) 6309609/00; fax: (022) 8284199 e-mail: [email protected] www.kig.pl POLEXPO Exhibitions Sp. z o.o. ul. Bohdanowicza 13, 02-127 Warszawa tel.: (022) 6581818, 6581819; fax: (022) 8220979 e-mail: [email protected] www.polexpo.pl Polsko-Litewska Izba Gospodarcza Rynków Wschodnich ul. Kościuszki 76; 16-400 Suwałki tel.: (087) 5632600, fax:5632602 e-mail: [email protected] www.plig.org.pl PHU „VOYTEX” ul. Św.Wincentego 85; 02-291 Warszawa tel/fax: 022 8117896 e-mail: [email protected]


271

Nr 33. INSTYTUCJE WSPIERAJĄCE POLSKICH EKSPORTERÓW MINISTERSTWO GOSPODARKI Departament Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu Plac Trzech KrzyŜy 3/5, 00-507 Warszawa e-mail: [email protected] www.mg.gov.pl Wydziały MG Wydział Finansowych Instrumentów Wspierania Eksportu, Planowania i Analiz tel.: (022) 6934710, 6934712, 6934713 fax: 6934024 Wydział Targów i Placówek tel.: (022) 6934707; fax: 6934024 Wydział Systemu Informacji i Promocji Eksportu tel.: (022) 6934705; 6934706 fax: (022) 6934024 MINISTERSTWO FINANSÓW Departament Polityki Zagranicznej ul. Świętokrzyska 12, 00-916 Warszawa tel.: (022) 6944877; fax: 8266544 www.mf.gov.pl

BANK GOSPODARSTWA KRAJOWEGO Departament Operacji Zagranicznych Aleje Jerozolimskie 7, 00-955 Warszawa 15, skr. poczt. 41 tel.: (022) 5229230 do 34; fax: 5229128 e-mail: [email protected] www.bgk.com.pl KUKE S.A. Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych, Spółka Akcyjna ul. Sienna 39, 00-121 Warszawa tel.: (022) 3568300, 3130110 fax: (022) 3130119/20, e-mail: [email protected] www.kuke.com.pl Związek Banków Polskich ul. Smolna 10a; 00-375 Warszawa tel.: (022) 8281409; fax: 8281406 e-mail: [email protected] www.zbp.pl Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Pańska 81/83, 00-834 Warszawa tel.: (022) 4328080 fax: (0 22) 4328620, 4328404 e-mail: [email protected] www.parp.gov.pl

Załączniki

272

Nr 34. WOLNE STREFY EKONOMICZNE Wolna Strefa Ekonomiczna „BRZEŚĆ” ul. Komunisticzeskaja 23, 224030 Brześć tel.: (+375 162) 204631 fax: (+375 162) 200883 e-mail: [email protected] www.bres-region.by Wolna Strefa Ekonomiczna „GRODNOINVEST” ul. DzierŜyńskiego 2/1 230023 Grodno tel. (+375 152) 771176/128 fax. (+375 152) 771176 e-mail: [email protected] www.invest.grodno.by Wolna Strefa Ekonomiczna „HOMEL - RATON” ul. Fiedinninskaja 17, 246028 Homel tel.: (+375 232) 582720/790 fax: (+375 232) 582721 e-mail: [email protected] www.gomelraton.com Wolna Strefa Ekonomiczna „MIŃSK” Pr.Partizanskij 12a m.8, 220050 Mińsk tel./fax: (+375 17) 2274696 e-mail: [email protected]; [email protected] www.fezminsk.by Wolna Strefa Ekonomiczna „MOHYLEW” ul. Leniniska 63, 212030 Mohylew tel.: (+375 296) 976866 fax: (+375 222) 225389 www.region.mogilev.by Wolna Strefa Ekonomiczna „WITEBSK” ul. Petrusia Browki, 210605 Witebsk tel./fax: (+375 212) 260802 e-mail: [email protected]


273

Nr 35. LINIE LOTNICZE Państwowe Przedsiębiorstwo „Centralna Agencja Lotniczych Połączeń” ul. K. Marksa 28, 220030 Mińsk tel./fax: (+375 17) 222 5845 Narodowe Linie Lotnicze „Bieławia” ul. Nemiga 14, 220004 Mińsk tel.: (+375 17) 229 2290 fax: (+375 17) 2292383 Linie Lotnicze „Transawijaeksport” ul. Zachorowa 44, 220034 Mińsk tel.: (+375 17) 276 8903, 210 0131 fax: (+375 17) 227 5101, 210 0130 Linie Lotnicze „Techawijaserwis” ul. Awakiana 30a, 220065 Mińsk tel.: (+375 17) 213 1125 fax: (+375 17) 217 4300 Państwowe Przedsiębiorstwo „Homelawija” Lotnisko, 246011 Homel tel.: (+375 232) 531 415, 946 518, 536 603 fax: (+375 232) 531 162, 536 603 Państwowe Przedsiębiorstwo „Aeroport Mohylew” Lotnisko, 213125 Mohylew tel.: (+375 222) 945 211 fax: (+375 222) 266 270 MOGILEWAVIA 213125 Mohylew tel.: (+375 222) 257 038 fax: (+375 222) 266 268 Transaero ul. Internacjonalnaja 23, 220030 Mińsk tel.: (+375 17) 289 1111, 226 9102 fax: (+375 17) 289 1452

Air Baltic Corporation SAI / Estonian Air ul. Bogdanowicza 11, 220029 Mińsk tel.: (+375 17) 279 2333 fax: (+375 17) 234 2376 Austrian Airlines / Swiss Air Prospekt Maszerowa 19, 220078 Mińsk tel.: (+375 17) 289 1970 fax: (+375 17) 226 90 29 EL AL National Airlines of Israel ul. Komsomolskaja 8/18, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 211 2606 fax: (+375 17) 211 2607 Lithuanian Airlines ul. Bersona 3, 220746 Mińsk tel. (+375 17) 210 4888 fax: (+375 17) 220 5978 LOT Polskie Linie Lotnicze Prospekt Maszerowa 7, 220676 Mińsk tel.: (+375 17) 226 6628 fax: (+375 17) 226 6753 LUFTHANSA AG Prospekt F. Skoriny 56, 220600 Mińsk tel.: (+375 17) 231 1186 fax: (+375 17) 284 3858 National Enterprise „Air Communications Central Agency” ul. Szkalowa 38, 220065 Mińsk tel./fax: (+375 17) 222 5845

Załączniki

274

Nr 36. HOTELE “WESTA” Krupskoi 16; 224005 Brześć tel.: (+375 162) 237 378; 37 169 fax: (+375 162) 237 839 “HOMEL” pl. Priwokzalnaja 1, Homel tel.: (+375 232) 553 245 “TURIST” pr. Kupały 63; 230026 Grodno tel.: (+375 152) 265 520; tel/fax: (+375 152) 269 873 “TURIST” pl. Puszkina 6; 212006 Mohylew tel.: (+375 222) 445 655 fax: (+375 222) 227 020 “BELARUS ” ul. StoroŜewskaja 15; 220002 Mińsk tel.: (+375 17) 209 7537; 209 7693 fax: (+375 17) 209 7650; e-mail: [email protected] “MINSK” pr. F. Skoryny 11, 22050 Mińsk tel.: (+375 17) 209 90 00/80/76 fax: (+375 17) 209 9111; 209 9063 e-mail: [email protected] http://www.hotelminsk.by

“ORBITA” pr. Puszkina 39; 220092 Mińsk tel.: (+375 17) 252 3208/3988/3933; tel/fax: (+375 17) 257 14 20 e-mail:[email protected] http://www.belarustourist.minsk.by “PLANETA” pr. Maszerowa 31, 220122 Mińsk tel.: (+375 17) 223 8587; 226 7853 tel/fax: (+375 17) 226 7855 “WITEBSK” ul. Zamkowaja 5/2a, 210026 Witebsk tel.: (+375 212) 372 630/835; 377 280 fax: (+375 212) 369 536 http://www.bs.com.by/hotel_vitebsk “JUBILEJNAJA” pr. Maszerowa 19, 220004 Mińsk tel.: (+375 17) 226 9023/24 fax: (+375 17) 226 9171


275

Nr 37. AGENCJE TURYSTYCZNE ALATAN TOUR ul. J. Kupały 21, 220030 Mińsk tel.: (+375 17) 222 3261, fax: 226 1304 e-mail: [email protected] ALFA-TUR pr. Masherowa 23/1, 220004 Mińsk tel/fax: (+375 17) 226 7150/78; 209 4214 e-mail: [email protected] http://alphatour.by ANIKUS TczUP ul. Czkałowa 12-109, 220039 Mińsk tel.: (+375 17) 278 8530, fax: 278 3482 e-mail: [email protected] BEL-ORIENTIR ul. W. HoruŜej 24, kor. 2, 220123 Mińsk tel.: (+375 17) 234 8223, fax: 234 2551 e-mail: [email protected] http://www.bel-orientir.ru BELINTOURIST pr. Maszerowa 19, 220004 Mińsk tel.: (+375 17) 226 9840, fax: 223 1143 http://www.belintourist.by BELORUSSKIJ SPUTNIK ul. Kalwarijskaja 1-303, 220004 Mińsk tel/fax: (+375 17) 222 3862/3746/47 e-mail: [email protected] http://www.sputnik.by BELARUSTURIST pr. Zmaszerowa 19A, 220004 Mińsk tel.: (+375 17) 211 2725, fax: 226 9421 e-mail: [email protected] http://www.belarustourist.net DABAKKO-TUR ul. K. Marxa 40 ofis 11, 220005 Mińsk tel.: (+375 17) 222 3520, tel/fax: 210 4717 e-mail: [email protected] http://www.dabakko.com EKOLOGIJATUR ul. Gorodskoi val 8, 220050 Mińsk tel.: (+375 17) 210 4999; 227 6981 e-mail: [email protected] http://www.ecologiatour.com

EKSTRATUR ul. Kalwarijskaja 1 - 700, 220004 Mińsk tel/fax: (+375 17) 223 5845 e-mail: [email protected] http://www.extratour.by.ru GALAR-EXPO ul. K. Marksa 34 - 14, 220013 Mińsk tel.: (+375 17) 206 6810/5492 e-mail: [email protected] http://www.galar-expo.com GELENA pl. Swobody 17 - 508, 220030 Mińsk tel.: (+375 17) 223 6175, fax: 209 4923 e-mail: [email protected] SAKUB ul. Kulman 18, 220040 Mińsk tel.: (+375 17) 202 1020, fax: 202 1038 e-mail: [email protected] http://www.sakub.com SMOK TRAVEL pr. Skoryny 40, 220005 Mińsk tel.: (+375 17) 284 7474, fax: 284 6766 e-mail: [email protected] http://www.smoktravel.com SUNNYTRAVEL pr. Skoryny 36 - 36, 220005 Mińsk tel.: (+375 17) 210 0123, fax: 210 4441 e-mail: [email protected] http://www.sunnytravel.by VIAPOL ul. Lenina 9, of. 10, 220000 Mińsk tel.: (+375 17) 206 6169, fax: 289 1539 e-mail: [email protected] http://viapol.info VNESZINTURIST ul. Melnikaite 8, 220004 Mińsk tel.: (+375 17) 206 4656/6891, fax: 211 2703 e-mail: [email protected] http://www.vneshintourist.net

Załączniki

276

Nr 38. INFORMACJE NA STRONACH INTERNETOWYCH

Adres internetowy Firma (właściciel strony) Zakres usług i informacji; język142

AMBASADY www.embassypoland.nsys.by Ambasada RP w Mińsku

Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP (d. Wydział Ekonomiczno-Handlowy)

Aktualności, serwis prasowy, handel, warunki dostępu do rynku, wystawy, targi, ofery współpracy, adresy i informacje, strony internetowe

http://belembassy.org/poland/pol/index.php?p=embassy&f=info

Ambasada RB w Warszawie Aktualności, serwis prasowy, handel, warunki dostępu do rynku, wystawy, targi, ofery współpracy, adresy i informacje, strony internetowe

POLSKO-BIALORUSKIE SERWISY www.bialorus.pl Centrum Edukacji

Obywatelskiej Polska-Białoruś

Serwis informacyjny: polityka, gospodarka, handel, przemysł, finanse, prawodawstwo, media, marketing, katalog firm

P B

ORGANY PAŃSTWOWE www.president.gov.by Kancelaria Prezydenta RB Konstytucja, prawodawstwo,

projekty ustaw, deputowani, serwer informacyjny

BA

http://www.government.by/ru/rus_news.html

Rada Ministrów RB Serwer informacyjny Rady Ministrów

B R A

http://www.sovrep.gov.by Rada Republiki Zgromadzenia Narodowego RB

Serwer informacyjny R A

http://w3.economy.gov.by/ministry/economy.nsf

Ministerstwo Gospodarki BieŜace materiały informacyjne dot. Gospodarki Białorusi

R

www.nbrb.by Narodowy Bank Białorusi System bankowy, statystyka, bilans płatniczy, rynki finansowe, kursy walutowe, stopy dyskontowe, informacje prasowe

BA

www.mfa.gov.by Ministerstwo Spraw Zagranicznych

BieŜące informacje nt. współpracy międzynarodowej

BA

http://www.minprom.gov.by/ Ministerstwo Przemysłu BieŜące informacje dot. przemysłu RB

B A

http://ncpi.gov.by/minfin Ministerstwo Finansów Serwer informacyjny R A

http://minstroyarch.gov.by Ministerstwo Architektury i Budownictwa

Serwer informacyjny R

http://www.nalog.by Misterstwo Podatków i Opłat RB

BieŜące informacje nt. zmian systemu podatkowe, akty prawne dot. podatków, tabele i dokumenty do rozliczxeń podatkowych

B

www.president.gov.by/Minpriroda Ministerstwo Środowiska Naturalnego

BieŜące informacje nt. polityki państwa, realizowanych projektów inwestycyjnych

BA

http://mshp.minsk.by Ministerstwo Rolnictwa BieŜące informacje nt. sytuacji rolnictwa, wskaźniki, projekty inwestycyjne

BA

www.mpt.gov.by Ministerstwo Poczty i Telekomunikacji

Wiadomości z zakresu telekomunikacji

BA

142 R- rosyjski, B- białoruski, A-angielski, P- polski


277

www.president.gov.by/Minstat Ministerstwo Statystyki Informacje nt. wskaźników mikro- i makroekonomicznych

BA

www.ssf.gov.by Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej

Informacje nt. sytuacji socjalnej państwa

BA

http://mininform.gov.by Ministerstwo Informacji RB Informacje nt. współpracy międzynarodowej, bieąŜcych wydarzeń krajowych

R

http://www.mintrans.by Ministerstwo Transportu i Komunikacji RB

Serwer informacyjny B R

http://www.icetrade.by/ Instytut Koniunktur i Cen Płatna informacja o przetargach B A

www.rw.by Białoruska Kolej Informacje o taryfach przewozowych ładunków/pasaŜerów

R

OGÓLNE INFORMACJE O BIAŁORUSI http://wiem.onet.pl Portal internetowy Onet.pl Ogólne informacje o Białorusi:

mapy, geografia, gospodarka P

www.ac.by Portal www-interesting sites in & about Belarus

Serwis najwaŜniejszych stron internetowych na Białorusi

A

www.odci.gov CIA (Central Intelligence Agency)

Ogólne informacje o Białorusi A

www.europa.gery.pl Gery Design & Redakcja Europa.gery.pl

Ogólne informacje o Białorusi P

www.evmaps.com.by HSA & Co. 2001 Mapy, plany miast, historia BA

www.plig.org.pl Polsko-Litewska Izba Gospodarcza Rynków Wschodnich

Oferty wspólpracy z Białorusią P

www.chamber.pl/bialorus Polsko-Białoruska Izba Handlowo-Przemysłowa

Certyfikaty, informacje dot. podejmowania działalności gospodarczej na Białorusi, pomoc w obsłudze prawnej.

P

www.przetargi.pldg.pl Baza przetargów Informacje o przetargach na Białorusi

P

www.chci.7net.pl Centrum Handlu ze Wschodem

Oferty współpracy firm białoruskich P

www.iph.rzeszów.org.pl Izba Handlowo-Przemysłowa w Rzeszowie

Ogólne informacje biznesowe P

http://motherearthtravel.com/belarus Serwis Mother Earth Travel Informacje turystyczne A

INFORMACJE BIZNESOWE http://www.vap.by Kancelaria Prawna Wolne strefy ekonomiczne, zakła-

danie spółek, prowadzenie działal-ności gospodarczej, usługi prawne

P A R

www.belarus.net www- Server Mińsk, Białoruś

Biznesowy serwis informacyjny; bieŜące informacje gosp.

BAR

www.newnations.com International Industrial Information Ltd.; UK

Informator ekonomiczny A

www.bisnis.doc.gov Business Information Service for the Newly Independent States

Informacje o krajach WNP RA

www.delobelarus.com Magazyn ekonomiczny B&B, Mińsk

Informacje nt. gospodarki, biznesu

www.psm.pl Pierwszy Serwis Międzyna-rodowy Transportu i Spedycji

Informacje nt. transportu we wszystkich państwach europejskich

P

www.politicalresources.net/belarus.htm Newspaper Service on the Internet

Informacje polityczno-gospodarcze A

Załączniki

278

www.charter97.org Serwis informacyjny Charter97

BieŜące informacje społeczno-gospodarcze wraz z archiwum

BAR

www.ipm.by Instytut Prywatyzacji i Zarządzania

Informacje ekonomiczne dot. gospo-darki Białorusi, analizy miesięczne i kwartalne, oferty szkoleń

R A

www.osw.waw.pl Ośrodek Studiów Wschodnich Informacje nt. rynków wschodnich P www.case.com.pl Centrum Analiz Społeczno-

Ekonomicznych Biuletyny, projekty bagdawcze, raporty i opracowania z rynków krajów transformujących gospodarkę

P A

www.un.minsk.by ONZ Organizacje systemu ONZ AB

http://www.bel.biz Międzynarodowa Korporacja Finansowa na Białorusi

Portal biznesu Międzynarodowej Korporacji Finansowej, prawo, linki, kursy walut, biznes - pytania i odpowiedzi, nowości itp.

R

http://belpages.com/ Business in Belarus Informacyjny portal, zasoby internetowe, wykaz firm i organizacji, informacja o cenach towarów i usług itp.

R

http://partnerinfo.by Baza danych baza danych teleadresowych białoruskich firm w działach: przemysł spoŜywczy, rolnictwo, budownictwo, meble, biuro, obróbka drewna, przemysł lekki, transport i spedycja

R

http://idei.by/ Biznes Katalog Białoruś 28 000 firm, moŜliwosć odpłatnego umieszczenia reklamy polskich firm (w katalogu - nakład 30 000 egz. i na stronie internetowej wydawnictwa).

R

GAZETY www.belarustoday.info „Belarus Today”- gazeta w

języku angielskim i BieŜące informacje społeczno-gospodarcze

RA

www.bdg.by Belarussian Delovaya Gazeta- w języku rosyjskim

BieŜące informacje z kraju i zagranicy

R

www.neg.by „Nacjonalnaja Ekonomiczeskaja Gazieta”

R

www.br.minsk.by „Biełoruskij Rynok” R www.respublika.info „Respublika” R http://www.delobelarus.com Miesięcznik „Delo” Analizy rynkowe R http://www.bem.bseu.by „Bieloruskij Ekonomicheskij

Zhurnal” Projekty programu rozwoju ONZ i rzadowe programy RB, strategia i taktyka reform, badania socjologiczne białoruskich i zagranicznych uczonych.

R

WYSZUKIWARKI www.b2b.by www.kontakt.by www.kontakt.minsk.by www.infoline.by www.biznes-karta.ru www.bp.by www.idei.solo.by


279

XIII. BIBLIOGRAFIA 1. 1. Annual Report 2005, WTO 2006 2. Borko H., Białoruś jako gospodarczy partner Polski, w: Gazeta Finansowa, marzec 2002 3. Borko H., Implikacje integracji Polski z Unią Europejską dla stosunków gospodarczych

Polski z Litwą, Białorusią i Ukrainą, w: Ekonomika. Prace Naukowe Nr 2/6/2002 (red. naukowa J. Misala), Politechnika Radomska im. Kazimierza Pułaskiego, Radom 2002

4. Borko H., Paneuropean economic cooperation and its implications for the crossborder economic cooperation of Poland and Ukraine and Belarus, 10th General Conference of EADI, 19-21 September 2002, Ljubljana, Slovenia

5. Borko H., Polska-Białoruś: dlaczego jest aŜ tak Ŝle? Gazeta Finansowa Nr 50/grudzień 2003 6. Borko H., Republika Białorusi jako partner gospodarczy Polski, w: Gospodarcze sąsiedztwo

Polski, red. naukowa K. Starzyk, Wyd. Semper, Warszawa 2005 7. Brixiova Z., Economic Transition in Belarus: Achievements and Challenges, IMF,

11.07.2004 8. Business Environment in Belarus 2005, International Finance Corporation World Bank

Group 2006 9. Chwalej W., Funk J., Tynel A., Podstawy prawa gospodarczego Rosji, Białorusi, Ukrainy,

Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2000 10. Clement H, Stosunki gospodarcze nowych sąsiadów z Unią Europejską na przykładzie

Białorusi i Ukrainy, Instytut Europy Wschodniej, Monachium 2004 11. Comiesięczna analiza gospodarki Białorusi, Nr 1-5/2006 r. IPM, Mińsk 2006 12. Doingbusiness in 2005, International Finance Corporation World bank Group 2006 13. Ekonomika Białorusi. Tendencje, oceny, prognozy, I kwartał 2006, CASE/IPM, Mińsk 2006 14. EPS w praktyce - Unia Europejska wobec Rosji, Ukrainy, Białorusi i Mołdawii rok po

publikacji Dokumentu Strategicznego, raport na stonach Ośrodka Studiów Wschodnich (www.osw.waw.pl).

15. Informacja n/t współpracy gospodarczej między Polską a Białorusią, Departament Międzynarodowej Współpracy Dwustronnej MG, 25 maja 2006 r.

16. International trade statistics WTO 2005, WTO 2006 17. Kierunki pienięŜno-kredytowej polityki RB na 2006 r., NBB, Mińsk 2005 18. Kodeks bankowy Republiki Białoruś /2000/ 19. Kodeks inwestycyjny Republiki Białoruś /2001/ 20. Krkoska L., Financing Capital Formation in Central and Eastern Europe: How Important is

Foreign Direct Investment? UNIDO, Vienna, Austria 2003 21. Lutkowski K., Transformacja systemu finansowego w krajach Europy Środkowej i

Wschodniej. Wybrane zagadnienia, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 1999 22. Materiały informacyjne i raporty Ośrodka Studiów Wschodnich, www.osw.waw.pl 23. Materiały informacyjne Narodowego Banku Białorusi z 2005/2006 roku 24. Materiały informacyjne Vlasova & Partners Law Firm (2005/2006) 25. Materiały informacyjne Polsko-Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej 26. Materiały informacyjne Ambasady Republiki Białoruś w Polsce 27. Materiały informacyjne Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP

(d. Wydziału EH Mińsk (www.embassypoland.nsys.by/wehcontent) 28. Materiały informacyjne Portalu Promocji Eksportu MG (www.eksporter.gov.pl)

Bibliografia

280

29. Memorandum of Economic and Financial Policies for the Period April 1 - Septemebr 30, 2001, under the Staff-Monitored Program, Letter of intent signed by Prime Minister of RB and Governor of NBB and Memorandum signed by Minister of Finance of RB and Governor of the NBB, April 13, 2001

30. Nowa Europa – raport z transformacji, Forum Ekonomiczne, Instytut Wschodni, Krynica, wrzesień 2005

31. Odprawa celna i kontrola towarów z krajów trzecich wwoŜonych na terytorium Białorusi, w: Rynek - Wschodni Partnerzy Nr 12(60)2000, IKC, CIR HZ

32. Pieriegud J, Kolej białoruska – strategia działania, problemy i perspektywy, w: Przegląd Kolejowy nr 3/2000

33. Pomiędzy Unią Europejską a Rosją. Problematyka migracji z Białorusi, Ukrainy i Mołdawii, wyd. Fundacja Batorego, grudzień 2005

34. Republic of Belarus in figures, Short Statistical book, Ministry of Statistics and Analysis of the Republic of Belarus, Minsk 2004

35. Republic of Belarus: 2005 Article IV Consultation-Staff Report; Public Information Notice on the Executive Board Discussion; and Statements by the Executive Director for the Republic of Belarus, Country Report No. 05/214, IMF 2005 (www.imf.org)

36. Republic of Belarus: Financial System Stability Assessment, including Reports on the Observance of Standards and Codes on the following topics: Banking Supervision, Payment Systems, and Anti-Money Laundering and Combating the Financing of Terrorism Country Report No. 05/216, IMF 2005 (www.imf.org)

37. Republic of Belarus: Selected Issues, Country Report No. 05/217, IMF 2005 (www.imf.org)

38. Republic of Belarus: Statistical Appendix, Country Report No. 05/218, IMF 2005 (www.imf.org)

39. Republika Białoruś w liczbach 2004, Ministerstwo Statystyki i Analizy RB, Mińsk 2004 40. Specjalna strefa ekonomiczna „Mińsk” na Białorusi, w: Rynek - Wschodni Partnerzy

Nr 11(59)2000, IKC, CIR HZ 41. Stańczak G., Ostatni dzwonek na Białoruś, w: Rynki Zagraniczne Nr 6/2006 42. Transition in Eastern Europe – 15 years after, UNIDO, Vienna, Austria 43. Utworzenie SSE „Mohylew” na Białorusi, w: Rynek-Wschodni Partnerzy Nr 6(78) 2002,

IKC, CIR HZ 44. Wolna strefa Ekonomiczna „Homel-Raton” na Białorusi, w: Rynek - Wschodni Partnerzy

Nr (57)2000, IKC, CIR HZ 45. Wspólne przedsiębiorstwa na Białorusi - zakładanie i likwidacja, w: Rynek - Wschodni

Partnerzy Nr 7(55)2000, IKC, CIR HZ 46. W SEZ „Minsk” budiet swój bank, w: Biełoruskij Rynok Nr 38/2001 47. Zasoby surowców mineralnych na Białorusi, w: Rynek - Wschodni Partnerzy Nr 3(39)1999,

IKC, CIR HZ 48. śukowski M., Transformacja systemu bankowego. Białoruś, Rosja, Ukraina, Oficyna

Wydawnicza SGH, Warszawa 1998

BIAŁORU Ś · Rozliczenia z urz ędem skarbowym ... Zasady rozlicze ń w handlu zagranicznym ......

Documents

Transcript of BIAŁORU Ś · Rozliczenia z urz ędem skarbowym ... Zasady rozlicze ń w handlu zagranicznym ......