bezrobocie - Program Kapitał Ludzki · BEZROBOCIE FORMY OGRANICZANIA BEZROBOCIA I ANALIZA...

BEZROBOCIEFORMY OGRANICZANIA

BEZROBOCIA I ANALIZA

NIEDOPASOWANIA

ZAWODOWEGO W POWIECIE

KONIŃSKIM

bezrobocie.indd 1bezrobocie.indd 1 2010-07-06 14:57:532010-07-06 14:57:53

BEZROBOCIEFORMY OGRANICZANIA

BEZROBOCIA I ANALIZA

NIEDOPASOWANIA

ZAWODOWEGO W POWIECIE

KONIŃSKIM

Poznań 2010

Grażyna BartkowiakZdzisław KrajewskiAgnieszka KujawińskaEwa Więcek-Janka


© Copyright by Wielkopolski Instytut Rozwoju Regionalnego w PoznaniuPoznań 2010

ISBN 978-83-62298-08-2

WYDAWNICTWO BONAMIul. Warszawska 25, 61-113 Poznań

Skład i opracowanie grafi czne: Michał Krawczyk, Studio Didot, [email protected]

RECENZENTHenryk Januszek

PROJEKT OKŁADKIMichał Krawczyk

REDAKCJA I KOREKTAMaria Piątyszek

Publikacja współfi nansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

ENTERPRISE AND DEVELOPMENT

Człowiek – najlepsza inwestycja

UNIA EUROPEJSKA


5

SPIS TREŚCI

Przedmowa (Grażyna Bartkowiak) ............................................................................................................ 7

Rozdział I. Bezrobocie jako zjawisko społeczne .............................................................................. 9

1.1. Rys historyczny bezrobocia ............................................................................................. 9

1.2. Pojęcia związane z bezrobociem .................................................................................. 10

1.3. Znaczenie utraty pracy dla wykonującego ją człowieka ...................................... 13

1.4. Konsekwencje bezrobocia dla rozwoju społecznego rodziny ........................... 14

1.5. Działania wspierające osoby lub grupy osób pozostających bez pracy ......... 16

1.6. Przyczyny bezrobocia ....................................................................................................... 17

1.7. Instrumenty zwalczania bezrobocia ............................................................................ 18

1.8. Przyczyny bezrobocia w Polsce ..................................................................................... 20

1.9. Ewidencja BAEL i PUP ........................................................................................................ 23

Rozdział II. Stan i struktura bezrobocia w regionie konińskim w latach 1990-2009 ....... 25

2.1. Charakterystyka regionu konińskiego ........................................................................ 25

2.2. Bezrobocie według wieku ............................................................................................... 29

2.3. Bezrobocie według wykształcenia ............................................................................... 30

2.4. Bezrobocie według czasu pozostawania bez pracy ............................................... 30

2.5. Bezrobocie w gminach powiatu konińskiego .......................................................... 31

2.6. Prognoza bezrobocia na najbliższe lata ..................................................................... 32

Rozdział III. Formy walki z bezrobociem w regionie konińskim ................................................. 34

3.1. Kompetencje i zadania PUP w Koninie ....................................................................... 34

3.2. Aktywne formy ograniczania bezrobocia .................................................................. 36


6

3.3. Środki przeznaczane w ostatnim okresie na aktywizację zawodową osób bezrobotnych ...................................................................................................................... 42

3.4. Instytucjonalne zaplecze walki z bezrobociem ....................................................... 43

3.5. Bariery przeciwdziałania bezrobociu........................................................................... 50

Rozdział IV. Przebieg badań w powiecie konińskim ......................................................................... 52

4.1. Wprowadzenie ..................................................................................................................... 52

4.2. Metodyka badań ................................................................................................................. 52

4.3. Analiza wyników ................................................................................................................. 60

ZAŁĄCZNIKI do Rozdziału 3 .................................................................................................... 76

Bibliografi a ........................................................................................................................................................... 81


7

PRZEDMOWA

Zmiany polityczno-gospodarcze zachodzą-ce w Polsce po 1989 roku, a szczególnie ich gwałtowne tempo, doprowadziły do usta-nowienia nowych reguł działania ekono-micznego i przyczyniły się do pojawienia się na polskim rynku zatrudnienia, niezna-nego dotąd, problemu bezrobocia.

W literaturze przedmiotu można spo-tkać różnorodne sposoby rozumienia tego zjawiska, które może być rozpatrywane zarówno z punktu widzenia nauk ekono-micznych, jak i społecznych. Dla ekonomi-stów bezrobocie stanowi kategorię analizy rynku pracy i oznacza niepełne wykorzy-stanie czynników wytwórczych1. Socjo-logowie zwracają uwagę nie tyle na jego ekonomiczne aspekty, co na społecznie niekorzystne konsekwencje: stan bezczyn-ności zawodowej jednostek zdolnych do pracy i zgłaszających gotowość do jej pod-jęcia, dla których podstawą egzystencji są dochody z pracy zawodowej2. Pedagodzy z kolei koncentrują swoje zainteresowania na psychospołecznych konsekwencjach zjawiska, rozważając możliwości wspiera-

1 T. Borkowski, A. Marcinkowski, Socjologia bezrobocia, Interart, Warszawa 1996, s. 17; W. Jar-mułowicz, Przemiany we współczesnym rynku pra-cy, Wyd. Naukowe „Forum”, Poznań 2008, s. 21.

2 K. Mlonek, Tradycje badań bezrobocia w Pol-sce – zagadnienia metodologiczne, w: T. Borkow-ski, A. Marcinkowski (red.), Socjologia bezrobocia, Inter art, Warszawa 1996, s. 62-63.

nia, zagrożonego brakiem pracy, rozwoju społeczno-kulturalnego jednostek i grup3. Psychologowie wreszcie rozpatrują zjawi-sko bezrobocia jako: prywatny problem jednostki, która nie może znaleźć zatrud-nienia, jak i jako problem społeczny, po-strzegany jako dolegliwość zbiorowości; stan względnej swobody kogoś, kto okre-sowo pozostaje wolny od uciążliwości związanych z pracą, ale i jako sytuację ro-snącego uzależnienia od innych; wreszcie jako pożądany stan rzeczy, z drugiej strony jednak boleśnie odczuwaną niemożność zrealizowania potrzeby pracy. Powyżej przedstawiono tylko niektóre z możliwych interpretacji bezrobocia, z jakimi można spotkać się w potocznych opiniach, rozmo-wach, czasem w publicystyce.

Bezrobocie w szczególny sposób wydaje się dotkliwe dla ludzi młodych, wchodzą-cych na rynek pracy, a także dla osób, które przekroczyły 45 rok życia. Statystyki z 2006 roku pokazują, że stopa bezrobocia wśród osób w wieku 15-25 lat przekroczyła 45%, natomiast w grupie, która przekroczyła 45 rok życia ponad 60%4. Z tego też względu badania prowadzone nad naturą tego zja-wiska, a szczególnie te, które poświęco-ne są jego ograniczaniu, wydają się mieć

3 Por. H. Kubicka, Bezrobocie w Polsce i we Fran-cji. Instytucjonalizacja, Wyd. UŁ, Łódź 2006, s. 330.

4 Rocznik Statystyczny GUS 2007, Warszawa, s. 184.


8

szczególną wartość. Jednym z, niewątpli-wie bardzo istotnych problemów, jest do-stosowanie zawodowe osób pozostających w wieku produkcyjnym do istniejącego na rynku popytu na pracę. W dostępnej literaturze problematyka ta nie stała się przedmiotem dokładnych analiz, a przede wszystkim badań empirycznych.

Niniejsza publikacja stanowi kolejny przyczynek do rozwiązania problemów związanych z bezrobociem, kładąc szcze-gólny nacisk na problem niedostosowania zawodowego na rynku pracy w regionie konińskim.

Opracowanie złożone jest z dwóch czę-ści: teoretycznej i empiryczno-metodolo-gicznej, ujętych w cztery rozdziały. Pierw-szy, poświęcony jest społecznym aspektom bezrobocia. Autorzy, obok krótkiego zarysu historycznej analizy pojęć, omawiają w nim znaczenie pracy dla człowieka, jego rodzi-ny, jak również możliwości pozyskiwania przez niego wsparcia w jakże pełnej dys-komfortu i obciążającej dla niego sytuacji zawodowej i życiowej. W dalszej części rozdziału przedmiotem rozważań stała się, szerzej ujęta, problematyka bezrobocia: powszechnie występujących przyczyn bez-robocia, instrumentów jego ograniczania i, już konkretniej uchwyconych, przyczyn bezrobocia na terenie naszego kraju.

Rozdział drugi omawia stan i strukturę bezrobocia w regionie konińskim w latach 1995-2009. Autorzy, opierając się na źró-dłach pozyskanych z Powiatowego Urzędu Pracy, wskazali na dynamikę zjawiska i na-suwające się prognozy na przyszłość.

W trzecim rozdziale zaprezentowano formy ograniczania bezrobocia w regio-

nie konińskim. Omówiono tu m.in. działa-nia Powiatowego Urzędu Pracy w Koninie, funkcjonujące aktywne formy przeciwdzia-łania bezrobociu, instytucjonalne formy jego ograniczania oraz konkretne środki przeznaczane na minimalizowanie zjawiska bezrobocia w regionie.

Przedmiotem rozdziału czwartego jest raport z badań poświęconych problematy-ce niedopasowania zawodowego. Autorzy próbują w nim znaleźć odpowiedzi na na-stępujące pytania:• Jakie zawody tworzą niedopasowanie

na rynku pracy?• W których obszarach powiatu konińskie-

go występuje najwyższe niedopasowa-nie zawodowe?

• Jak kształtuje się niedopasowanie zawo-dowe ze względu na płeć?

• Jak kształtuje się niedopasowanie zawo-dowe ze względu na wykształcenie?Aby uzyskać odpowiedź na to pytanie,

badaniom poddano blisko 2000 bezrobot-nych i niespełna 200 przedsiębiorców. Po-nadto, rozpatrywano i weryfi kowano pro-blem wzajemnych oczekiwań płacowych przedstawicieli poszczególnych zawodów i pracodawców, szacujących swoje możli-wości w zakresie oferowanego wynagro-dzenia w tychże zawodach.

Autorzy żywią nadzieję, że uzyskane dane będą stanowić znaczące źródło in-formacji zarówno dla kreatorów polityki społecznej w sferze edukacji w powiecie konińskim, pracodawców, osób aktualnie bezrobotnych, jak i dla przygotowującej się do wejścia na rynek licznej grupy przy-szłych pracobiorców.

Grażyna Bartkowiak


9

BEZROBOCIE JAKO ZJAWISKO SPOŁECZNE

1.1. Rys historyczny bezrobocia

Gospodarka rynkowa nie może istnieć bez rynku pracy, który stanowi jej najistotniej-szy segment, funkcjonując obok takich ryn-ków jak: rynek pieniądza, towarów, usług oraz wartości majątkowych. Przez rynek pracy należy rozumieć obszar działania, w którym dochodzi do konfrontacji wol-nych zasobów siły roboczej z ofertą miejsc pracy. Obszar ten określany jest wzajem-nym oddziaływaniem popytu i podaży siły roboczej5.

Poziom ekonomiczny każdego kraju, w dużej mierze, uzależniony jest od sto-py prowadzonej produkcji, tworząc tym samym dochód narodowy. W tym celu za-trudnia się szeroką rzeszę specjalistów.

Pojęcie pracy pojawiło się znacznie wcześniej niż pojęcie bezrobocia. Chcąc więc określić sens terminu bezrobocie na-leży zastanowić się, jakie znaczenie przypi-sywano i przypisuje się pracy.

Pojęcie pracy, zanim stało się przed-miotem licznych badań i rozważań wielu naukowców i fi lozofów, pojawiało się w mi-tach i legendach. Za przykład niech posłu-żą biblijna opowieść o stworzeniu świata,

5 S. Dębski, Ekonomika i organizacja przedsię-biorstw, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1996, s. 318.

w której praca była postrzegana jako wiecz-ne utrapienie, zewnętrzny przymus, ale i jako naturalna potrzeba, źródło radości.

Średniowiecze przyniosło odmienne spojrzenie na pojęcie pracy. Konieczna była tylko do utrzymania jednostki i ogółu przy życiu. Nakaz pracy nie obowiązywał tych, którzy żyli dzięki posiadaniu i tych, którzy oddawali się Bogu. Reformacja natomiast kierowała się już słynną myślą, że: „Nikt nie powinien jeść, jeśli nie pracuje”. W tym czasie zaczęto traktować pracę jako źródło szczęścia i radości. Aby sprostać tej idei na-leżało znieść wszelkie podziały i prywatę. Podobne sądy głosili Thomas More, Francis Bacon oraz Jean Jacques Rousseau.

Wiek XIX przynosi niezwykłą ekspansję dotychczasowych teorii i dzieli specjalistów z tej dziedziny na dwa obozy: socjalistów, zwolenników konkurencji i hierarchii oraz klasyków, chwalących wolny rynek jako jeden z najlepszych mechanizmów gos-podarki i pracy, zapewniający wolność wyboru i swobodę działania, a także zwal-niający państwo od obowiązku kontroli i sterowania gospodarką. Natomiast wiek XX był kontynuacją wcześniejszych doko-nań fi lozofów na temat „doktryn pracy”.

Bezrobocie od początku było zjawiskiem złożonym i nie poddawało się jednoznacz-nym interpretacjom. Francuskie słowo cho-mage, używane na określenie tego zjawiska

Rozdział I


10

występowało już w średniowieczu, jednak w znaczeniu odmiennym od dzisiejszego. Rzeczownik chomage wywodzi się z grec-kiego kauma (spiekota, palący upał) i ła-cińskiego caumare, oznaczającego odpo-czynek w czasie dziennego upału, gorąca. Współczesne znaczenie termin bezrobocie uzyskał nie wcześniej, jak z końcem XIX wieku. W tym samym czasie do powszech-nego użytku weszło angielskie słowo unemployment. Wcześniej używano takich zwrotów jak: want of employment (chęć zatrudnienia) i involuntary idleness (mimo-wolna bezczynność). Cytowane przykła-dy pokazują, że stan „pozostawania bez pracy” był początkowo postrzegany raczej jako problem jednostkowy, osobisty niż jako problem społeczny oraz był neutralnie określany jako sytuacja „bezczynności”. Bez-robocie zostało zdefi niowane jako problem społeczny dopiero po I wojnie światowej. Wiązało się to z faktem przyjęcia na siebie przez instytucję państwa odpowiedzialno-ści za sytuację ludzi pozbawionych, wbrew własnej woli, możliwości zatrudnienia6.

1.2. Pojęcia związane

z bezrobociem

Bezrobocie jest pojęciem specyfi cznym i przez wielu teoretyków i naukowców w różny sposób defi niowanym. Omawiając to zagadnienie należy wyjaśnić również kil-ka pojęć bezpośrednio z nim związanych, takich jak: popyt i podaż na siłę roboczą, stopa bezrobocia, rynek pracy, praca, zdol-ność do pracy i siła robocza.

Popyt na siłę roboczą oznacza zapotrze-bowanie na pracę ludzką, co w głównej mierze zależy od wielkości nakładów in-westycyjnych, w wyniku których powstają

6 T. Borkowski, A. Marcinkowski, Socjologia bezrobocia, Biblioteka Pracownika Socjalnego Śląsk, Katowice 1999, s. 13, 14.

nowe miejsca pracy oraz od ubytków w za-trudnieniu. Popyt na siłę roboczą określa nie tylko potrzeby ilościowe, lecz również te związane z jakością pracy, kwalifi kacja-mi, wykonywanym zawodem itp.

Podaż siły roboczej należy rozumieć jako liczbę osób zdolnych do pracy i goto-wych podjąć ją za określone wynagrodze-nie i inne korzyści np. natury socjalno-by-towej. Zależy ona, przede wszystkim, od wielkości przyrostu naturalnego. Kolejnym czynnikiem kształtującym podaż, choć już w znacznie mniejszym stopniu, jest po-ziom płac i polityka płacowa, bowiem część osób, dotąd nie pracujących, jest skłonna podjąć zatrudnienie dopiero wtedy, gdy płaca osiągnie odpowiedni, ich zdaniem, poziom7.

Brak równowagi pomiędzy podażą a po-pytem pracy (jeśli podaż przewyższa po-pyt) powoduje zjawisko bezrobocia.

Dla oceny wielkości i charakteru bezro-bocia w gospodarce rynkowej konieczne jest zastosowanie pewnych miar tego zja-wiska. Zależność tę można zapisać jako:

B = S – Z,

gdzie przyjęto oznaczenia:

B – bezrobocie,S – zasoby siły roboczej,Z – zatrudnienie.

Zasoby siły roboczej obejmują osoby w wieku produkcyjnym, zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia na typowych wa-runkach, zwłaszcza płacowych, istniejących w gospodarce. Z defi nicji tej wynika, że zasoby siły roboczej stanowią część ogó-łu ludności w wieku produkcyjnym (jako granice wieku produkcyjnego przyjmuje się w Polsce 18-59 lat dla kobiet i 18-64 dla mężczyzn). Zasoby siły roboczej reprezen-tują podażową stronę rynku pracy, zaś za-

7 S. Dębski, op. cit., s. 319-320.


11

trudnienie określane jest przez stronę po-pytową. Z powyższego równania wynika, że:

S = Z + B.

Relacja między zasobami siły roboczej a liczbą ludności w wieku produkcyjnym określana jest mianem współczynnika ak-tywności zawodowej8. Równanie to można przedstawić następująco:

a = S/L

gdzie:a – współczynnik aktywności zawodo-

wej,L – ludność w wieku produkcyjnym.

Przekształcając powyższe równanie otrzy-muje się:

S = a × L.

Z tego wniosek, że:

B = a × L – Z.

Z równania wynika, że rozmiary bezro-bocia są określone przez trzy czynniki:• współczynnik aktywności zawodowej,• liczbę ludności w wieku produkcyjnym,• wielkość zatrudnienia9.

Jedną z najważniejszych informacji, jaką bierze się pod uwagę przy analizie stanu rynku pracy, jest stopa bezrobocia. W Pol-sce, w przypadku BAEL, stopę bezrobocia oblicza się jako stosunek liczby bezrobot-nych do liczby ludności aktywnej zawo-dowo, z pominięciem osób odbywających czynną służbę wojskową oraz pracowni-ków jednostek budżetowych resortów obrony narodowej i spraw wewnętrznych. Wskaźnik ten ujęty procentowo można za-pisać jako:

8 R. Milewski, Elementarne zagadnienia eko-nomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 244-245.

9 Ibidem.

b = B/S ×100%,

gdzie:b – stopa bezrobocia.

Wskaźnik ten pokazuje, jaką część zaso-bów siły roboczej stanowią bezrobotni.

Rynek pracy obejmuje całokształt za-gadnień związanych z kształtowaniem podaży pracy i popytu na pracę10. Jest to więc obszar działania, w którym docho-dzi do konfrontacji wolnych zasobów siły roboczej z ofertą miejsc pracy. Jest także przestrzenią, w której manifestują się jego cztery podstawowe funkcje: mechanizmu dostosowawczego, zasięgu oddziaływania, formuły pośrednictwa oraz funkcja selekcji.

W literaturze przedmiotu można spo-tkać wiele różnych defi nicji bezrobocia. Za bezrobotnych uważa się osoby, które po-zostają bez pracy, tzn. nie wykonując pracy najemnej i nie pracują na własny rachunek, a także te, które są zdolne i gotowe podjąć pracę oraz aktywnie jej poszukują.

Biorąc pod uwagę powyższe kryteria, można zdefi niować bezrobocie jako zjawi-sko polegające na tym, że część ludności w wieku produkcyjnym, zdolna do pracy i gotowa do podjęcia zatrudnienia, od-powiadającego typowym warunkom wy-stępującym w gospodarce, pozostaje bez pracy, pomimo podjętych poszukiwań11. Zgodnie z ustawą z 14 grudnia 1994 r. o za-pobieganiu i przeciwdziałaniu bezrobociu, do bezrobotnych zalicza się osoby nie-zatrudnione i niewykonujące innej pracy zarobkowej, zdolne i gotowe do podjęcia zatrudnienia, w pełnym wymiarze czasu pracy, zarejestrowane we właściwym dla miejsca zameldowania rejonowym urzę-dzie pracy. Inne warunki to m. in. ukończe-nie 18 lat, w przypadku kobiet wiek poni-

10 K. Głębicka, Wybrane elementy rynku pracy, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP, Warszawa 2001, s. 11.

11 R. Milewski, op. cit., s. 246.


12

żej 60, a w przypadku mężczyzn 65 lat, brak prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub wychowawczego, nieposiadanie nierucho-mości rolnej, niepodleganie ubezpieczeniu emerytalno-rentowego z tytułu stałej pracy jako domownik w gospodarstwie rolnym, niepodjęcie pozarolniczej działalności gos-podarczej, stan zdrowia pozwalający na podjęcie zatrudnienia co najmniej w poło-wie wymiaru czasu pracy, nieprzebywanie w areszcie tymczasowym lub nieodbywa-nie kary pozbawienia wolności.

W ekonomii można wyróżnić kilka ro-dzajów bezrobocia. Odróżnienie ich jest szczególnie ważne dla osób odpowiedzial-nych za tworzenie polityki społecznej i pro-gramów przeciwdziałania temu zjawisku, gdyż różne typy bezrobocia, wynikające z odmiennych przyczyn, wymagają odpo-wiednich środków zaradczych. Sformuło-wanie właściwej klasyfi kacji pozwala także zrozumieć ludzkie zachowania i poglądy będące efektem bezrobocia. Przedstawio-na poniżej klasyfi kacja dzieli rodzaje bezro-bocia na kilka grup.

Podstawowym rodzajem bezrobocia w każdym typie gospodarki jest bezrobocie frykcyjne. Jest to bezrobocie spowodowa-ne mobilnością pracowników, którzy szu-kają pracy. W dynamicznie rozwijającej się gospodarce często pojawiają się niedopa-sowania między wolnymi miejscami pracy, napływem i odpływem siły roboczej oraz zmianą miejsc pracy przez pracowników. W rezultacie tych procesów zawsze będzie występować pewna liczba wolnych miejsc pracy i osób bezrobotnych, gdyż informa-cje posiadane przez pracodawców i pra-cowników są niepełne i musi upłynąć jakiś czas, zanim bezrobotni znajdą czekające na nich miejsca pracy.

Bezrobocie strukturalne jest natomiast rezultatem niedopasowania struktury po-daży pracy do popytu na nią. Powstaje ze względu na rozbieżność ludzkich kwalifi ka-

cji i rodzaju oferowanej pracy oraz związane jest z tendencjami postępu technicznego i kierunkami międzynarodowego podzia-łu pracy. Ten rodzaj bezrobocia może mieć charakter trwały, ponieważ jego likwidacja wymaga zazwyczaj zmiany zawodu, kwali-fi kacji czy też miejsca zamieszkania.

Bezrobocie koniunkturalne (cykliczne) związane jest z przebiegiem cyklu gospo-darczego, co w okresie recesji powoduje spadek popytu na pracę. Czas trwania nie jest długi i wynosi zazwyczaj od kilku tygo-dni do kilku miesięcy, aż do momentu oży-wienia gospodarki.

Bezrobocie klasyczne lub płacowe wy-stępuje, gdy płace utrzymywane są na po-ziomie wyższym od poziomu równowagi na rynku pracy. Taka sytuacja może być spowodowana albo działalnością związków zawodowych, albo ustawodawstwem okre-ślającym wysokość płac minimalnych12.

Ze względu na formy występowania bezrobocia, można wyróżnić:• bezrobocie krótkookresowe – do 3

miesięcy, średniookresowe – od 3 mie-sięcy do 1 roku, długookresowe – po-wyżej 1 roku,

• bezrobocie chroniczne – dotyczy osób, które z różnych powodów (np. podeszły wiek, zły stan zdrowia, przeszłość po-lityczna) nie mają szans w warunkach konkurencji na otrzymanie pracy,

• bezrobocie sezonowe – uzależnione od ściśle określonego czasu produkcji niektórych gałęzi gospodarki,

• bezrobocie globalne (międzynarodo-we), krajowe, regionalne, lokalne – w zależności od obszaru występowania,

• bezrobocie całkowite (pełne) – obej-muje całkowity brak pracy oraz częścio-

we – obejmuje część czasu pracy, wtedy

12 D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Makroeko-nomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, War-szawa 2000, s. 233.


13

też bezrobotny może otrzymać zatrud-nienie w niepełnym wymiarze godzin,

• bezrobocie jawne – ujęte ofi cjalną sta-tystyką i ukryte – to bezrobocie nie uję-te statystyką z powodu niezgłaszania się osób bezrobotnych w urzędzie,

• bezrobocie technologiczne – wyni-ka ze zmiany techniki, technologii oraz z zastąpienia pracy ludzi pracą maszyn.Ze względu na sposób zachowania się

bezrobotnych wyróżnić można:• zachowanie dobrowolne – występuje

wtedy, gdy pewna liczba osób posiada-jących zdolność do wykonywania pracy nie chce jej podjąć z powodu nieodpo-wiednich warunków zatrudnienia lub z innych względów. Wynika to z braku potrzeby podjęcia pracy i zapewnienia warunków do życia,

• zachowanie przymusowe – występuje w sytuacji rynkowej, gdy określona licz-ba osób poszukuje pracy chce pracować przy jakiejkolwiek cenie siły roboczej, ale nie może jej znaleźć. Można to wytłuma-czyć tym, że istnienie ustawowej gwa-rancji płacy minimalnej, zafałszowuje sygnał na rynku pracy.

1.3. Znaczenie utraty pracy dla

wykonującego ją człowieka

Na gruncie kultury europejskiej wykonywa-na praca i zawód człowieka określają jego pozycję społeczną, relacje społeczne, pre-stiż i uznanie. W sytuacji utraty pracy gwał-townie zmienia się społeczny status jed-nostki. Z aktywnego uczestnika wymiany na rynku zatrudnienia, wbrew swojej woli, staje się nagle osobą bezrobotną, wyłączo-ną ze znaczącej dla niej struktury życia spo-łecznego. Praca jako taka nie jest więc tylko instrumentem dającym osobom zatrudnio-nym możliwość zaspokojenia potrzeb ma-terialnych, ale przede wszystkim środkiem

dającym człowiekowi poczucie obecności w społeczeństwie, stwarzającym możli-wość nawiązywania więzi międzyludzkich, stanowi o możliwości indywidualnego roz-woju i zapewnia poczucie bezpieczeństwa.

Bezrobocie, będące stanem wymuszo-nego braku aktywności, jest, na co zwra-cają uwagę liczni badacze, sytuacją wie-lorakiej deprywacji i zagrożenia. Bardzo dotkliwym jego skutkiem jest zmiana toż-samości społecznej. Utrata pracy wiąże się bowiem z dwojakiego rodzaju konsekwen-cjami: niemożnością pracy w dotychczas wykonywanym zawodzie oraz z utratą in-stytucjonalnego potwierdzenia13. Ponadto, osoba bezrobotna, częstokroć długo broni się przed uznaniem siebie za osobę bez-robotną, czego przejawem jest odraczanie momentu rejestracji w urzędzie pracy. Akt rejestracji, dla wielu bezrobotnych, oznacza usankcjonowanie nowej roli społecznej – osoby bezrobotnej14. Oprócz tego jednost-ka, tracąc pracę, odczuwa z jednej strony poczucie krzywdy, z drugiej niespełnienia i niepewności o przyszłość swoją i rodziny. Niejednokrotnie towarzyszy temu prze-świadczenie o utracie szansy dalszego roz-woju własnych możliwości zawodowych15.

Bezrobocie, jak wskazują przeprowa-dzone badania16, może wzmagać konfl ikto-wość i zachowania agresywne, jak również zwiększać ryzyko uzależnień. W przypadku

13 A. Kalbarczyk, Psychologiczne konsekwencje utraty pracy i bezrobocia, w: G. Kranas (red.), Orga-nizacja, praca, bezrobocie, Wyd. Uniwersytetu War-szawskiego, Warszawa 1999, s. 14.

14 H. Kubicka, Bezdomność rodzin samotnych matek. Społeczno-wychowawcze aspekty zjawiska, Wyd. UŁ, Łódź 2005, s. 331.

15 A. Hefczyński, H. Kamińska, L. Telka, Sytuacja utraty pracy w doświadczaniu bezrobocia, w: O. Ca-ree, E. Martynowicz-Hetka (red.), Bezrobocie w Pol-sce i we Francji. Instytucjonalizacja, Wyd. Naukowe „Śląsk”, Katowice 2002, s. 53.

16 A. Kalbarczyk, 1999, s. 54, s. 36, Kubicka, 2006, s. 331.


14

mężczyzn pojawia się poczucie niezadowo-lenia z powodu niewywiązywania się z za-dań żywiciela rodziny i osoby sprawującej nad nią opiekę. W przypadku kobiet sytu-acja ta wygląda nieco inaczej. Kobiety sto-sunkowo rzadko, tracąc pracę, postrzegają siebie jako osobę bezrobotną. Jeszcze bar-dziej intensyfi kują one wtedy wykonywanie pracy związanej z prowadzeniem domu, opieką nad dziećmi czy wnukami. Socjo-logowie wskazują nawet na swoistą pro-fesjonalizację prowadzenia gospodarstwa domowego w sytuacji osoby bezrobotnej. Polega ona na racjonalizacji kosztów pro-wadzenia domu, doskonaleniu i poszerza-niu umiejętności związanych z jego prowa-dzeniem poprzez uczestnictwo w różnego rodzaju szkoleniach17.

Z kolei przyjęcie przez jednostkę statusu osoby bezrobotnej z reguły prowadzi ją do odbniżenia poczucia własnej wartości i po-woduje, że osoba bezrobotna zdana jest na pomoc innych. Stan ten wzbudza w niej uczucia o charakterze ambiwalentnym. Z jednej strony pojawia się pozytywne przeświadczenie, że pomagający darzą ją sympatią, że nie jest dla nich osobą obojęt-ną, z drugiej jednak powoli traci pozytyw-ną samoocenę, czuje się zależna od innych, słabsza ponieważ nie może samodzielnie egzystować18.

Po jakimś czasie dochodzi jednak do ograniczenia kontaktów społecznych za-równo ze znajomymi i przyjaciółmi, jak i z rodziną. Zaburzone poczucie tożsamości sprawia, że jednostka ma problemy ze zde-fi niowaniem swoich relacji z innymi. Prze-stała już bowiem pełnić dotychczasową rolę zawodową, a przyjęcie nowej nastrę-cza jej jeszcze trudności, gdyż rola ta wy-

17 Ibidem, s. 36. 18 T. Chirkowska-Smolak, A. Wilczyńska-Kwia-

tek, A. Chudzińska, Pomoc psychologiczna dla bezrobotnych, w: T. Chirkowska-Smolak, op. cit., s. 160 -161.

daje się jej nieakceptowana przez otocze-nie, co z kolei wywołuje przeświadczenie o utracie szacunku ze strony innych ludzi, ich niechęć lub współczucie19. Przedłużanie się okresu pozostawania bez pracy, jako sytuacji stresowej, obok typowych reakcji w sytuacjach obciążenia psychicznego tj. gniewu, lęku, agresji, prowadzi do poczu-cia bierności i apatii20. Emocje te są kon-sekwencją myślenia (aspekty poznawcze), że niewiele zależy od własnej aktywności człowieka. Stan ten tłumi w ludziach chęć działania, które zmierzałoby do zmiany sy-tuacji życiowej21.

1.4. Konsekwencje bezrobocia dla

rozwoju społecznego rodziny

Zjawisko braku pracy nie pozostaje bez wpływu na funkcjonowanie rodziny. Wa-runki materialne, relacje panujące w rodzi-nie będącej w sytuacji trudnej, realizowane w niej funkcje stanowią odzwierciedlenie bycia bezrobotnym przez jednego bądź obojga rodziców. Oczywiście, rodzina nie jest jedynym środowiskiem, które odzia-łuje na jednostkę. Nieprawidłowości, któ-re w niej występują mogą być częściowo skompensowane przez inne środowiska np. znajomych, a w przypadku dzieci gru-pę rówieśniczą czy szkołę. Jednak warunki materialne, jakie stwarza rodzina silnie rzu-tują na inne sfery funkcjonowania człowie-ka. Brak pracy ma duży wpływ na pozycję dziecka w grupie rówieśniczej, jak i jego atrakcyjność jako członka grupy. Badania

19 Ibidem, s. 163. 20 Por. G. Bartkowiak, Człowiek w pracy. Od stre-

su do sukcesu w organizacji, PWE, Warszawa 2009, s. 19-20.

21 R. Derbis, Różnice w doświadczaniu braku pracy, w: T. Chirkowska-Smolak, A. Chudzińska (red.), Człowiek w społecznej przestrzeni bezrobocia, Wyd. UAM, Poznań 2004, s. 116.


15

przeprowadzone wśród dzieci osób bezro-botnych wykazują, że dzieci te napotykają liczne trudności w szkole22, brakuje im ksią-żek, zeszytów, przyborów szkolnych, z tego też powodu często są nieprzygotowane do lekcji. Nie uczestniczą również w wyciecz-kach i uroczystościach szkolnych. Otocze-nie niejednokrotnie stygmatyzuje je, okre-ślając jako „głupie” czy „brudne”. Prowadzi to nieuchronnie do izolacji społecznej, przez co dzieci te mają utrudnione warun-ki rozwoju23. Atmosfera lęku, niepewności i zagrożenia, spowodowana brakiem pracy, negatywnie odbija się więc na więzi emo-cjonalnej między członkami rodziny, a tak-że na rozwoju społeczno-emocjonalnym wychowujących się w niej dzieci. Badania porównawcze, prowadzone wśród dzieci uczęszczających do szkół publicznych i nie-publicznych, wykazują ponadto, że pierw-sze z nich w większym stopniu odczuwają lęk, poczucie zagrożenia biedą i smutek wywołany niedostatkiem materialnym24.

Niezwykle trudna sytuacja bezrobot-nych powoduje, że stopniowo rezygnują oni z zaspakajania potrzeb innych niż byto-we, choć też w zakresie tych ostatnich moż-na zaobserwować znaczące ograniczenie25. W ten sposób następuje dalsza degradacja społeczno-kulturalnego funkcjonowania rodziny. Rodzina przestaje być obszarem, w którym realizowany jest proces wprowa-

22 W. Warzywoda-Kruszyńska, Kwestie ubóstwa dzieci na przykładzie Łodzi, „Problemy Polityki Spo-łecznej. Studia i Dyskusje” 1995, nr 1, s. 35.

23 D. Graniewska, Rodzina a bezrobocie – sytu-acja w Polsce, „Problemy Rodziny” 2001, s. 14.

24 A. Pietrzyk, Dzieci wobec ubóstwa – obszary zagrożeń i szans rozwojowych w ich funkcjonowa-niu emocjonalnym, „Auxilium Sociale” 1998, nr 1.

25 H. Marzec, Sytuacja dziecka w rodzinie bez-robotnej, „Problemy Rodziny” 1999, nr 4, s. 31; Z. Zontek, Zarządzanie gospodarstwami domo-wymi bezrobotnych, książka napisana pod kie-runkiem prof. R. Barcika, ATH, Bielsko Biała 2006, s. 42.

dzania w kulturę, ponieważ poważnemu ograniczeniu lub całkowitemu zaniechaniu ulegają wszelkie formy uczestnictwa w kul-turze, wymagające nakładów fi nansowych. Najczęściej spotykanym, czasami wręcz je-dynym, sposobem spędzania wolnego cza-su staje się oglądanie telewizji. Problemy fi nansowe, które napotykają rodziny bez-robotnych powodują wśród ich członków, a przede wszystkim wśród dzieci, poważ-ne trudności w realizacji potrzeb eduka-cyjnych, związanych z umiejętnością do-pasowania się do zapotrzebowania rynku pracy w przyszłości oraz z zaspokojeniem ich prawidłowego społeczno-kulturalne-go rozwoju. W rodzinach, w których jedno z rodziców pozostaje bez pracy, zwiększo-na komercjalizacja instytucji zajmujących się wychowaniem przedszkolnym, prowa-dzić może do pogarszania się poziomu roz-woju poznawczego dzieci. Należy bowiem pamiętać, że instytucje te niejednokrotnie kompensują zróżnicowane braki środowi-ska rodzinnego.

Niedostatek środków fi nansowych, spo-wodowany brakiem pracy, staje się często przyczyną kłótni między małżonkami, istot-nie zagrażając spójności rodziny. Badania wykazują także współwystępowanie zjawi-ska przemocy i stosowania kar cielesnych w rodzinach dotkniętych bezrobociem jako sposobu działań wychowawczych. Brak pracy, powodujący trudne warunki mate-rialne rodziny, pośrednio może również oddziaływać na osłabienie autorytetu ro-dziców, a także na postrzeganą wzajemną atrakcyjność współmałżonków. Lansowany powszechnie konsumpcyjny styl życia, pre-sja skierowana na konieczność spełniania określonych standardów, dotyczących po-siadania pewnych dóbr, wymaga zarówno od dziecka, jak i dorosłego członka po-szczególnych grup społeczno-towarzyskich dostosowania się do powszechnie panują-cych wymogów. W rodzinach dotkniętych bezrobociem może również dochodzić do


16

licznych konfl iktów między oczekiwaniami poszczególnych jej członków a możliwo-ściami ich spełnienia.

Kolejną kwestią, istotną z punktu widze-nia nabywania określonych wzorców za-chowań i kształtowania przyszłych postaw wobec pracy, jest brak możliwości, w rodzi-nach osób bezrobotnych, wypracowania, nabywania i przenoszenia wzorów doty-czących pełnienia określonych ról społecz-nych. Dziecko bezrobotnych rodziców nie ma bowiem naturalnej możliwości obser-wacji, w jaki sposób należy pełnić rolę pra-cownika.

1.5. Działania wspierające osoby

lub grupy osób pozostających

bez pracy

Jak wykazały dotychczasowe rozważania brak pracy stawia człowieka i jego rodzinę w obliczu nowej i trudnej dla nich sytuacji. W wymiarze psychologicznym oznacza to wystąpienie braku zaufania we własne siły, obniżenie samooceny, brak poczucia przy-należności do grupy i utratę niezależności.

W wymiarze społecznym bezrobocie, poprzez wzrost liczby konfl iktów, może prowadzić do dezintegracji rodziny. W ob-liczu zagrożenia i poczucia niepewności osoby bezrobotne mogą wywoływać liczne kłótnie w miejscu zamieszkania, jak również poprzez trudności materialne, przyczyniają się do obniżenia dotychczasowego statutu społeczno-ekonomicznego rodziny.

Bezrobocie uznano także za jeden z istotnych czynników stwarzających za-grożenie wykluczeniem społecznym. Z tego właśnie względu Polska – jako kraj członkowski Unii Europejskiej – przyjęła Wspólnotowy Program Przeciwdziałania Wykluczeniu Społecznemu na lata 2002--2006. W czerwcu 2003 roku przyjęta zo-

stała ustawa o zatrudnieniu socjalnym. Zatrudnianie socjalne powinno zmniejszać negatywne konsekwencje bezrobocia po-przez kreowanie szans dostępu do rynku pracy, prowadzenie profi laktyki społecz-nej, a także działania zmierzające do usa-modzielnienia się osób ze zróżnicowanymi dysfunkcjami26.

Art. 18. ustawy o zatrudnieniu socjal-nym promuje powstawanie klubów inte-gracji społecznej, które mogą i powinny organizować działania o charakterze tera-peutycznym, zatrudnieniowym i samopo-mocowym. Działalność samopomocowa obejmuje problemy w zakresie zatrudnie-nia, jak i mieszkaniowe oraz socjalne. Orga-nizacje te powinny podejmować programy tymczasowego zatrudnienia oraz świad-czyć poradnictwo prawne27.

W sytuacji życiowej, w jakiej znajdują się osoby bezrobotne, szczególnego znacze-nia nabiera wsparcie społeczne. Oznacza ono taki „rodzaj interakcji, która zostaje nawiązana, aby pomóc jednemu bądź obu jej uczestnikom w rozwiązaniu problemu, przezwyciężeniu trudności, reorganizacji zakłóconej relacji z otoczeniem i podtrzy-maniu emocjonalnemu. W jej toku docho-dzi do wymiany emocji, informacji, instru-mentów działania i dóbr materialnych. Warunkiem, który musi zostać spełniony, aby mogło dojść do nawiązania interakcji wsparcia są obiektywnie istniejące sieci społeczne, z którymi jednostka jest powią-zana lub które są jej dostępne, np. rodzina, grupa koleżeńska, grupy samopomocy, różnego rodzaju instytucje28”.

26 G. Spytek-Bandurska, Regulacje dotyczące wykluczenia społecznego, „Praca Socjalna” 2004, nr 3, r. XIX, s. 80.

27 ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o za-trudnieniu socjalnym, Dziennik Ustaw nr 122, poz. 1143.

28 H. Sęk, Społeczna psychologia kliniczna, PWN, Warszawa 2000, s. 493-494.


17

Kluby i centra integracji społecznej mogą budować sieci wsparcia społeczne-go. Podejmują się one nie tylko niesienia pomocy i udzielania wsparcia instrumen-talnego (system doradztwa zawodowego, pośrednictwa pracy i zawodoznawstwa), ale, przede wszystkim, są specyfi cznym i nierzadko jedynym miejscem spotkań osób znajdujących się w podobnej sytuacji. Jak to wynika z przeprowadzonych badań, wspierające komunikaty uzyskiwane ze strony innych bezrobotnych są zdecydowa-nie pozytywniej postrzegane i okazują się bardziej skuteczne niż komunikaty od osób posiadających pracę. Bezrobotni są w sta-nie, z perspektywy własnych doświadczeń, lepiej zrozumieć sytuację życiową osób, które utraciły pracę29.

Bezrobotni mogą także uzyskać wspar-cie ze strony Ruchu Obrony Bezrobotnych. Jest to ogólnopolskie stowarzyszenie, które zrzesza bezrobotnych i osoby zagrożone utratą pracy. Działa w 106 miejscowościach na terenie całego kraju30.

Szczególne miejsce we wspieraniu ro-dzin osób bezrobotnych przypada szkole. Wsparcie to może odbywać się poprzez na-stępujące działania:• niesienie pomocy materialnej i fi nanso-

wej we współpracy z miejskimi ośrod-kami pomocy społecznej, a także zróż-nicowanymi instytucjami rządowymi i pozarządowymi,

• organizowanie czasu wolnego dzieciom pochodzącym z rodzin zagrożonych bezrobociem,

• prowadzenie przez pedagogów różne-go rodzaju zajęć: edukacyjnych, profi -

29 T. Chirkowska-Smolak, A. Wilczyńska-Kwia-tek, A. Chudzińska, Pomoc psychologiczna dla bezrobotnych, w: T. Chirakowska–Smolak, A. Chu-dzińska (red.), Człowiek w społecznej przestrzeni bezrobocia, Wyd. UAM, Poznań 2004, s. 164.

30 W. Maślanka, Organizacje pozarządowe wspierające rozwój rodziny bezrobotnej, „Edukacja Ustawiczna Dorosłych” 2004, nr 1, s. 63.

laktycznych, jak również z zakresu pre-orientacji zawodowej31.Proponowane formy pomocy i wsparcia

nie zawsze w znaczący sposób poprawiają sytuację życiową osób pozostających bez pracy. W każdym niemal przypadku nieza-spokojone pozostają potrzeby bycia nieza-leżnym, użytecznym itp. Także podstawo-we potrzeby materialne rzadko udaje się zaspokoić chociażby w stopniu pozwalają-cym na bezpieczną egzystencję.

1.6. Przyczyny bezrobocia

Przyczyny bezrobocia od dawna przyciąga-ją uwagę teoretyków ekonomii. W okresie rozwoju ekonomii klasycznej podkreśla-no sprawne funkcjonowanie rynku. Karol Marks, nawiązując do idei Davida Ricardo, podkreślał fakt zwiększania się poziomu bezrobocia w następstwie stosowania po-stępu technicznego.

Bardziej nowoczesne ujęcia kwestii przyczyn bezrobocia rozwinęły się jed-nak dopiero w bieżącym stuleciu. Podsta-wową rolę odgrywają dwa spośród nich, mianowicie: tradycyjne ujęcie neoklasycz-ne, zwane również często klasycznym, ze względu na zaakceptowanie wielu wątków klasycznej ekonomii oraz ujęcie keynesi-stowskie32.

Naczelną ideą klasycznej koncepcji ryn-ku pracy jest twierdzenie, że w warunkach wolnorynkowej gospodarki występuje tendencja do ustalania się na rynku pracy równowagi, charakteryzującej się pełnym zatrudnieniem. Nie dopuszcza się więc

31 P. Mosiek, Rodzina wobec bezrobocia – mię-dzy rezygnacja i bezradnością a adaptacja do życio-wej zmiany, „Chowanna” 2001, s. 43.

32 R. Milewski: Elementarne zagadnienia eko-nomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 251.


18

w ogóle, w tej koncepcji, istnienia bezrobo-cia33.

Zgodnie z teorią klasyczną, bezrobocie wynika z ograniczeń w działaniu mechaniz-mów rynkowych. Jej wyznawcy uważają, że aktywna ingerencja państwa, polegająca na regulowaniu popytu na dobra, jest nie-wskazana. Państwo powinno jedynie two-rzyć warunki do rozwoju mechanizmów rynkowych.

Przedstawiciele ekonomii keynesistow-skiej nie podzielają przekonania klasyków o skutecznym działaniu mechanizmów rynkowych na rynku pracy. Uważają oni, że państwo powinno aktywnie ingerować w procesy gospodarcze w celu zwalczania bezrobocia. Wynika to z przyjętego przez keynesistów założenia, że w warunkach swobodnego działania mechanizmów ryn-kowych, występują tendencje do ustalania się nadwyżki podaży nad popytem na siłę roboczą. Taka tendencja wynika z faktu nie-wystarczającego popytu na towary, kształ-tującego się w wolnorynkowej gospodarce. W rezultacie pojawia się bezrobocie, które – w przekonaniu keynesistów – ma dość trwały charakter i nie może być zlikwidowa-ne w wyniku działania samoczynnych me-chanizmów rynkowych34.

Aby lepiej zrozumieć przyczyny bezro-bocia w Polsce, warto przyjrzeć się tenden-cjom występującym na rynku pracy w gos-podarce centralnie planowanej.

Gospodarka centralnie planowana opar-ta jest na dominacji państwowej własno-ści. Założenia tego systemu wywodzą się z marksowskiej wizji komunizmu skonstru-owanej w połowie XIX wieku. Cechami tego systemu są: monocentryczny ład społeczny, dominacja państwowej własności, central-ne planowanie i zarządzanie gospodarką oraz nierynkowa alokacja zasobów gospo-darczych.

33 Ibidem, s. 252. 34 Ibidem, s. 254.

Wynikające z cech systemowych zjawi-ska defi cytu siły roboczej, ukryte bezrobo-cie oraz zniekształcona struktura zatrud-nienia mają tutaj szczególne znaczenie. W gospodarce centralnie planowanej, państwowe przedsiębiorstwa, otrzymując dotacje z budżetu państwa, często zgłasza-ją nadmierny popyt na siłę roboczą, której cena jest tak niska, że powoduje nadmier-ne zatrudnienie.

Należy dodać, że struktura zatrudnienia w Polsce charakteryzuje się wysokim udzia-łem rolnictwa i przemysłu ciężkiego, nato-miast niskim przemysłu lekkiego i usług, co wiąże się z perspektywą przejściowego bezrobocia.

1.7. Instrumenty zwalczania

bezrobocia

W działalności państwa na rynku pracy można wyodrębnić część pasywną, mającą na celu łagodzenie ekonomicznych skut-ków bezrobocia dla doświadczających go osób oraz część aktywną, której zadaniem jest zmniejszanie liczby bezrobotnych.

Mimo istotnego wzrostu bezrobocia koniunkturalnego na początku lat 90. XX wieku, nie wykorzystano ekspansywnej po-lityki makroekonomicznej dla ograniczenia tego problemu, ze względu na jej negatyw-ne konsekwencje dla walki z infl acją, uzna-waną w tamtym czasie za priorytetowy cel polityki gospodarczej. W ostatnich latach znacznie wzrosło zainteresowanie aktywną polityką na rynku pracy. Wynika to z prze-konania o małej skuteczności polityki ma-kroekonomicznej w zakresie ograniczania bezrobocia.

Do podstawowych klasyfi kacji polityki państwa w dziedzinie ograniczania bezro-bocia należy zaliczyć te, które wyodrębniają:• oddziaływanie na bezrobocie równowa-

gi i bezrobocie nierównowagi,


19

• metody polityki ekonomicznej w ukła-dzie instrumentalnym,

• metody polityki ekonomicznej w ukła-dzie segmentowym,

• politykę makroekonomiczną i mikroeko-nomiczną,

• politykę zatrudnienia i politykę na rynku pracy,

• politykę popytową i podażową,• politykę ekonomiczną i politykę deregu-

lacji rynku pracy35.W walce z bezrobociem strukturalnym

podstawową bronią powinny być refor-my strukturalne w gospodarce i jej insty-tucjach. Strategia tworzenia miejsc pracy zawiera dziesięć podstawowych obszarów działania. Zalicza się do nich: prowadzenie polityki makroekonomicznej, zachęcającej do bezinfl acyjnego wzrostu gospodarcze-go, wzbogacenie procesu tworzenia i dy-fuzji technologicznego know-how, zwięk-szenie elastyczności czasu pracy, tworzenie klimatu dla przedsiębiorczości przez usu-wanie barier hamujących powstawanie i ekspansję fi rm, poprawę elastyczności kosztów pracy i płac, reformę ochrony za-trudnienia, wzmocnienie roli i efektywno-ści aktywnej polityki na rynku pracy, popra-wę kwalifi kacji siły roboczej przez reformy edukacji i szkolenia, reformę zasiłków dla bezrobotnych, wzmocnienie konkurencyj-ności na rynku produktów36.

W ostatnich latach obserwujemy wzrost zainteresowania aktywną polityką państwa na rynku pracy i to zarówno w rozwiniętych krajach zachodnich, jak i w krajach doko-nujących transformacji systemowej, w tym również w Polsce37. Aktywna polityka pań-

35 E. Kwiatkowski, Bezrobocie. Podstawy teore-tyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 233-234.

36 Por. M. Socha, U. Sztanderska, Strukturalne podstawy bezrobocia w Polsce, Wydawnictwo Na-ukowe PWN, Warszawa 2000, s. 293.

37 E. Kwiatkowski, op. cit., s. 233-234.

stwa na rynku pracy polega na wykorzysta-niu instrumentów fi skalnych i pieniężnych do oddziaływania na rozmiary agregato-wego popytu. Najpowszechniej stosowana w literaturze klasyfi kacja instrumentów ak-tywnej polityki państwa dzieli się na instru-menty polityki makroekonomicznej oraz in-strumenty „specjalne” polityki zatrudnienia.

Instrumenty polityki makroekonomicz-nej dotyczą oddziaływania państwa na rozmiary globalnego popytu na dobra i usługi za pośrednictwem instrumentów fi skalno-fi nansowych (podatków i wydat-ków państwa) oraz instrumentów pienięż-nych (stopy procentowej i podaży pienią-dza). Wykorzystanie ich w celu zwalczania bezrobocia polega na stosowaniu polityki stymulowania globalnego popytu za po-mocą obniżania podatków państwa i po-daży pieniądza. Ekspansja globalnego po-pytu ma prowadzić do wzrostu popytu na siłę roboczą i w ten sposób właśnie obniżać bezrobocie.

„Specjalne” instrumenty polityki zatrud-nienia obejmują bezpośrednie oddziaływa-nie na zwiększenie popytu na siłę roboczą oraz działania zmniejszające podaż siły ro-boczej.

Wśród dużej liczby instrumentów polityki zatrudnienia możemy wyróżnić trzy główne grupy oddziaływania na rynek pracy:• politykę zwiększania popytu na siłę ro-

boczą,• politykę zmniejszania podaży na siłę ro-

boczą,• porozumienia międzynarodowe w spra-

wie transferu zasobów pracy.Aktywne programy rynku pracy, oparte

na subsydiowaniu zatrudnienia i szkole-niach bezrobotnych, nastawione są na two-rzenie nowych miejsc pracy i zwiększanie mobilności siły roboczej.

Do zadań aktywnej polityki państwa, zwalczającej bezrobocie na rynku pracy należą: aktywizacja zawodowa bezrobot-nych, poprawa dopasowań strukturalnych


20

na rynku pracy, wzrost produkcyjności siły roboczej, zmniejszenie utraty statusu mate-rialnego dla bezrobotnych, efekt jałowego biegu, efekt substytucji i efekt wypierania38.

Stosunkowo często, aktywne programy rynku pracy, mogą wywoływać negatyw-ne lub neutralne skutki dla rozmiarów za-trudnienia regularnego. Spowodowane to jest wystąpieniem trzech wymienionych powyżej efektów. Efekt jałowego biegu występuje w sytuacji, gdy uczestnictwo w programie nie przynosi żądanych skut-ków zatrudnieniowych. Innymi słowy, przy-jęcie do pracy uczestników programu mia-łoby również miejsce w przypadku braku uczestnictwa. Efekt substytucji ma miejsce, gdy uczestnicy aktywnych programów za-stępują w pracy uczestników programów wcześniejszych. Najczęściej dzieje sie tak wtedy, gdy koszty pracy uczestników pro-gramów są dla pracodawców niższe od kosztów pracy innych osób. Efekt wypie-rania z kolei polega na tym, że rozwój ak-tywnych programów wypiera z rynku pracy przedsiębiorstwa prywatne, zajmujące się działalnością o podobnym charakterze39.

Aktywna polityka na rynku pracy to również działalność biur pośrednictwa pracy mających na celu poprawę przepły-wu informacji i zwiększenie dopasowań bezrobotnych i wakatów, szkolenia oraz bezpośrednie tworzenie nowych miejsc pracy. Szkolenia uważane są za jedną z naj-bardziej pożytecznych i efektywnych form walki z bezrobociem. Jednak w tym wzglę-dzie rola państwa nie powinna ograniczać się tylko do fi nansowania szkoleń, gdyż może się okazać, że po zakończeniu szko-lenia przedsiębiorca zdecyduje się zwolnić pracownika.

38 M. Kabaj, Strategie i programy przeciwdzia-łania bezrobociu – studium porównawcze, Wydaw-nictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 1997, s. 35--38.

39 Ibidem.

Pasywna polityka państwa przejawia się w łagodzeniu skutków bezrobocia osób nim dotkniętych. Obejmuje różnorodne formy pomocy fi nansowej dla bezrobot-nych, np. zasiłki, zapomogi, jednorazowe odszkodowania dla osób zwalnianych z pracy. Do innych form łagodzenia skut-ków bezrobocia zaliczyć można ogranicze-nia podaży siły roboczej przez tworzenie warunków do przechodzenia na wcześniej-sze emerytury i wypłatę świadczeń przed-emerytalnych, zatrudnianie pracowników na część etatu lub kilku pracowników na jeden etat w niepełnym wymiarze czasu pracy oraz zmniejszenie tygodniowego czasu pracy, redukcja godzin nadliczbo-wych itd.40

Do świadczeń pieniężnych na rzecz bez-robotnych w Polsce zaliczyć można: zasiłki dla bezrobotnych fi nansowane z Funduszu Pracy, pokrywanie składek na ubezpiecze-nie społeczne oraz inne zasiłki.

1.8. Przyczyny bezrobocia

w Polsce

Obecna sytuacja na rynku pracy i wskazy-wanie bezrobocia jako największego za-grożenia dla polskiej gospodarki jest wy-zwaniem zarówno dla elit politycznych, jak i gospodarczych. Problemy na rynku mogą narastać, jeśli utrzymany zostanie obecny, bezzatrudnieniowy, charakter wzrostu go-spodarczego, tym bardziej, że w ciągu naj-bliższych dziesięciu lat liczba osób aktyw-nych zawodowo zwiększy się o ok. 1,5 mln. Obniżanie bezrobocia, przy wysokim tem-pie wzrostu gospodarczego, jest relatywnie

łatwym zadaniem. Prawdziwym wyzwa-niem jest natomiast szukanie możliwości tworzenia nowych miejsc pracy, gdy tempo wzrostu jest niskie.

40 Ibidem.


21

Przyrost ludności w wieku produkcyj-nym, w latach 1990-1995, wyniósł 685 ty-sięcy, ale presję demografi czną na rynek pracy w tym okresie znacznie złagodziły aspiracje edukacyjne młodzieży, manife-stujące się dwukrotnym wzrostem liczby studentów oraz wyższym odsetkiem osób kontynuujących naukę w szkołach ponad-podstawowych. Dlatego, w latach 1996--2000, przyrost liczby ludności w wieku produkcyjnym wyniósł 926 tysięcy41.

Według najnowszej prognozy demo-grafi cznej przyrost liczby ludności w wieku produkcyjnym, w latach 2001-2005, wynie-sie 1069 tysięcy i 128 tysięcy w latach 2006--2010. Oznacza to, że przyrost zasobów pracy, który, w latach 1996-2010, wyniesie prawie 2,2 mln najsilniej będzie oddziały-wać na przełomie stuleci. W drugiej deka-dzie XXI wieku nastąpi spadek zasobów pracy o 880 tysięcy, w latach 2011-2015 i o 745 tysięcy w latach 2016-202042.

W ostatnich latach notuje się w naszym kraju dość wysokie tempo wzrostu wydaj-ności pracy. To powoduje, że wzrasta liczba bezrobotnych. Tymczasem, w porównaniu z europejskimi standardami, wydajność w naszej gospodarce jest jeszcze 2,5-krot-nie niższa. Z ekonomicznego punktu wi-dzenia należałoby więc utrzymać wysoką stopę wzrostu wydajności pracy, ażeby zmniejszyć różnicę w poziomach wydajno-ści w Polsce i w krajach Unii Europejskiej, co może być niekiedy trudne ze względów społecznych. Pewien poziom bezrobo-cia w gospodarce rynkowej, na poziomie 3-4%, jest nieunikniony, a nawet koniecz-ny, ponieważ umożliwia dostosowanie struktury produkcji do zmieniających się potrzeb.

Za przyczyny bezrobocia można rów-nież uznać:

41 Powiatowy Urząd Pracy w Koninie, Przyczyny bezrobocia w Polsce, Konin 2000.

42 Ibidem.

• załamanie się popytu konsumpcyjnego na skutek znacznego obniżenia się real-nych dochodów ludności,

• załamanie się popytu inwestycyjnego na skutek utrudnionej dostępności i wyso-kiego oprocentowania kredytów,

• załamanie się eksportu, zwłaszcza do krajów byłego bloku wschodniego.Do wymienionych powyżej przyczyn

bezrobocia w Polsce, mających dla sytuacji na rynku pracy znaczenie fundamentalne, dodać należy kolejne czynniki powodujące jego wzrost, a mianowicie:• zmniejszenie zatrudnienia socjalnego,

tworzącego bezrobocie ukryte, zwłasz-cza w jednostkach sektora publicznego,

• niedorozwój gospodarczy niektórych regionów (np. tzw. ściany wschodniej) w połączeniu z likwidacją państwowych gospodarstw rolnych, co spowodowało ujawnienie wysokiego bezrobocia agrar-nego,

• nadmierny fi skalizm wobec przedsię-biorstw sektora publicznego (w postaci dywidendy od majątku),

• niewydolność instytucji pośrednictwa pracy i luka informacyjna w zakresie ofert pracy,

• niedostosowanie systemu edukacji do potrzeb rynku pracy, na co, z jednej stro-ny, składa się brak perspektywicznego rozeznania tych potrzeb, z drugiej zaś tempo zmian w systemie kształcenia za-wodowego jest niższe niż postęp tech-niczny, organizacyjny,

• pasywność postaw i zachowań wielu podmiotów gospodarczych (głównie przedsiębiorstw państwowych), liczą-cych na samoczynną likwidację nowych zasad gospodarowania i powrót do sta-rego systemu.Jak już wspomniano, przed 1990 rokiem

jawne bezrobocie było w Polsce nieznane. Stąd też zarejestrowanie, już w pierwszym roku transformacji gospodarki, ponad mi-liona bezrobotnych nadało temu zjawisku


22

charakter szokowy. W następnym roku (1991) liczba bezrobotnych uległa podwo-jeniu i dopiero w kolejnych latach (1992--1993) przyrost bezrobocia wyniósł mniej niż 400 tys. osób rocznie. Porównując to gwałtowne narastanie zjawiska w Polsce z sytuacją w krajach zachodnioeuropej-skich, trzeba stwierdzić, że jakkolwiek w la-tach 90. XX wieku zjawisko to nasiliło się w całej Europie, to w Polsce przybrało ono szczególnie ostry charakter. Średnioroczne tempo przyrostu bezrobocia było bowiem czterokrotnie szybsze niż przeciętnie w kra-jach Unii Europejskiej.

Po raz pierwszy korzystne zmiany na rynku pracy odnotowano w IV kwartale 1994 roku. Wzrost popytu na pracę, świad-czący o wychodzeniu z recesji gospodar-czej, sprawił, że liczba pracujących zwięk-szyła się o 207 tysięcy w latach 1994-1995 i o dalsze 517 tysięcy w 1996 roku. W ciągu trzech lat liczba pracujących zwiększyła się o 724 tysiące, a stopa zatrudnienia wzrosła z 67,7% do 69,4%. Jednakże, te korzystne zmiany tylko w niewielkim stopniu zrekom-pensowały ubytek zatrudnienia z lat 1990--1993, bowiem liczba pracujących w 1996 roku była mniejsza o 1904 tysiące w porów-naniu ze stanem z 1989 roku43.

Cechą specyfi czną polskiego bezrobo-cia jest stosunkowo niska aktywność bez-robotnych, zarejestrowanych jako osoby poszukujące pracy, w podejmowaniu wy-siłków na rzecz szybkiego formalnego za-trudnienia. Osłabienie aktywności wynika często ze zbyt małej różnicy między moż-liwym do uzyskania zarobkiem (zwłaszcza przez osoby o niskich kwalifi kacjach) z ty-tułu legalnego zatrudnienia a wysokością zasiłku dla bezrobotnych, przy jednocze-snej możliwości zatrudnienia „na czarno”.

Należy podkreślić, że wzrost bezrobocia w latach dziewięćdziesiątych nie był wyni-kiem redukcji bezrobocia ukrytego. Spadek

43 Ibidem.

produkcji był bowiem o wiele silniejszy niż spadek zatrudnienia. Pewną rolę we wzro-ście bezrobocia odegrał transfer siły robo-czej między dziedzinami gospodarki oraz niedopasowanie strukturalne między wol-nymi miejscami pracy a bezrobotnymi. Nie należy jednak przeceniać roli tego czynni-ka. Transfer siły roboczej dotyczył głównie przesunięcia od sektora państwowego do sektora prywatnego.

Główne przyczyny wzrostu bezrobocia w okresie transformacji leżą w czynnikach determinujących powstawanie bezrobocia globalnego. Nie należy ich jednak upatry-wać w zbyt wysokich płacach, jak to su-geruje teoria neoklasyczna. Płace realne bowiem wykazywały w tym okresie silną tendencję do spadku. Podstawowej przy-czyny bezrobocia należy natomiast upa-trywać w niedostatecznym popycie na to-wary. Przemawia za tym, po pierwsze, silny wzrost bezrobocia przy relatywnie niskim poziomie wolnych miejsc pracy oraz, po drugie, spadek zatrudnienia we wszystkich właściwie dziedzinach państwowego sek-tora gospodarki.

Transformacja gospodarki, jaka miała miejsce na początku lat dziewięćdziesią-tych, wskazuje, że wiele regionów nie było do tego w pełni przygotowanych. Były to regiony peryferyjne, oddalone od centrum, o słabym rozwoju infrastruktury. W gos-podarce administrowanej przez państwo tereny te charakteryzowały się wysokim odpływem ludności do innych regionów stanowiących rdzeń gospodarczy Polski, głównie do woj. śląskiego. Procesy restruk-turyzacyjne gospodarki polskiej ujawniły nadwyżki siły roboczej do zagospodarowa-nia na terenach peryferyjnych.

Bezrobocie w Polsce utrzymuje się na stosunkowo wysokim poziomie. Jego skala każe sformułować pogląd, że nie jest to zja-wisko krótkotrwałe i przejściowe, wywołane procesem zmiany systemu gospodarczego i towarzyszącymi mu zakłóceniami w funk-


23

cjonowaniu gospodarki. Z pewnością jest i jeszcze przez wiele lat będzie poważnym wyzwaniem dla polityki gospodarczej44.

Głównym trzonem bezrobocia jest bez-robocie strukturalne, które wynika z real-nych cech polskiego rynku pracy i innych współzależnych rynków, zachowań siły ro-boczej i pracodawców. Wysoka stopa bez-robocia pociąga za sobą poważne koszty społeczno-ekonomiczne, które trudno ak-ceptować.

Sytuacja na rynku pracy w Polsce w ostatnich latach pogorszyła się jeszcze bardziej, m.in. po utracie przez wiele miast statusu województwa. Doszło tym razem do likwidacji instytucji wojewódzkich bądź obniżenia ich rangi. Oddalenie od centrum decyzyjnego zmniejszyło atrakcyjność in-westycyjną miast. Główne źródła bezrobo-cia w Polsce nie tkwiły jednak w zmianach strukturalnych, ani też zmniejszeniu bez-robocia utajonego, ale w głębokiej recesji gospodarczej, spadku produkcji, popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego oraz nadmiernym wzroście importu w stosunku do eksportu.

1.9. Ewidencja BAEL i PUP

Istnieją dwa główne źródła danych o ryn-ku pracy w Polsce: dane z urzędów pracy i badań aktywności ekonomicznej ludności (BAEL).

BAEL to badania ankietowe siły roboczej prowadzone przez gospodarstwa domowe. Dostarczają informacji o tym, jakie zmiany zaszły na rynku pracy, pozwalając na ocenę sytuacji w skali ogólnopolskiej oraz makro-regionów.

Miernikami bezrobocia, według BAEL i PUP, są: poziom bezrobocia i stopa bezro-

44 G. Kołodko, Trzeba całość strategii gospodar-czej podporządkować walce z bezrobociem, „Nowe Życie Gospodarcze” 2002, nr 14, s. 21.

bocia. Stopa bezrobocia to stosunek liczby bezrobotnych do liczby osób aktywnych zawodowo. Pokazuje, jaką część zasobów siły roboczej stanowią bezrobotni. Poziom bezrobocia oznacza liczbę osób poszuku-jących pracy, ustaloną na podstawie ewi-dencji urzędów pracy w skali ogólnej oraz w skali makroregionów.

W badaniu BAEL stopa bezrobocia to, wyrażony w procencie, stosunek liczby osób bezrobotnych w wieku 15 lat i wię-cej, do liczby ludności aktywnej zawodo-wo w wieku 15 lat i więcej. Wskaźnik ten umożliwia ocenę natężenia bezrobocia w grupach ludności wyodrębnionych przy pomocy cech demografi cznych i społecz-nych. Wskaźnik ten liczy się tylko dla Pol-ski.

Na koniec 2009 roku stopa bezrobocia wynosiła:• wg badań BAEL – 12,2%,• wg PUP – 11,9%.

Tak znaczna różnica wynika z odmien-nych defi nicji zarówno osób aktywnych za-wodowo, jak i bezrobotnych.

Aktywni zawodowo, według BAEL, to osoby uznane za pracujące lub bezrobotne, gdzie za pracujących uważa się wszystkie osoby w wieku 15 lat i więcej, które w okre-sie badanego tygodnia wykonywały pracę przynoszącą zarobek lub dochód, lub też nie wykonywały pracy, ale formalnie byli zatrudnieni jako pracownicy najemni bądź pracujący na własny rachunek.

Aktywni zawodowo, według PUP, to osoby zdolne do wykonywania zajęć za-robkowych. Poziom aktywności mierzony jest pod względem ilości liczbą osób, a pod względem jakości poziomem kwalifi kacji pracowników, których działania przynoszą im zarobek lub dochód, bez względu na miejsce i czas trwania pracy, jak też tych, którzy bezpłatnie pomagają w prowadze-niu rodzinnej działalności gospodarczej lub poszukują pracy i są zdolne do jej podjęcia (bezrobotni).


24

Według PUP, za bezrobotne uważa się osoby zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia w ramach stosunku pracy oraz pozostające bez pracy i nieuczące się (z wy-jątkiem szkół wieczorowych i zaocznych), zarejestrowanych w urzędzie pracy, pod warunkiem że:• nie są zatrudnione,• nie wykonują innej pracy zarobkowej,• są zdolne i gotowe do podjęcia zatrud-

nienia,• nie uczą się w systemie dziennym,• ukończyły 18 lat, z wyjątkiem młodocia-

nych absolwentów,• nie ukończyły 60 lat (kobiety) i 65 lat

(mężczyźni),• nie nabyły prawa do emerytury lub ren-

ty inwalidzkiej,• nie pobierają świadczenia rehabilitacyj-

nego, zasiłku chorobowego, macierzyń-skiego lub wychowawczego,

• nie są właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej powyżej 2 ha prze-liczeniowych,

• nie podjęły pozarolniczej działalności od dnia wskazanego w zgłoszeniu do ewi-dencji do dnia wyrejestrowania tej dzia-łalności,

• nie podlegają obowiązkowi ubezpie-czenia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego na podstawie odrębnych przepisów,

• nie są tymczasowo aresztowane,• nie odbywają kary pozbawienia wolno-

ści,• nie uzyskują dochodu w wysokości

przekraczającej połowę najniższego wynagrodzenia (z innego tytułu niż praca), podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fi -zycznych,

• zarejestrowały się we właściwym dla miejsca zameldowania powiatowym urzędzie pracy.Jak wskazuje analiza tabeli 1.1, w rejo-

nie konińskim wzrost bezrobocia wynosił 3,2 punktu procentowego w stosunku do grudnia 2008 r.

Tabela 1.1. Stopa bezrobocia w Polsce, województwie wielkopolskim

oraz w regionie konińskim (w %)

Wyszczególnienie

Stopa bezrobocia

w końcu grudnia

2009 r.

Wzrost/spadek

w stosunku do

listopada 2009 r.

Wzrost/spadek

w stosunku do

grudnia 2008 r.

Polska 11,9% 0,5 2,4Wielkopolska 9,1% 0,4 2,7Miasto Konin 11,7% 0,4 3,0Powiat koniński 16,0% 0,9 3,3Obszar działania PUP w Koninie (mia-sto Konin i powiat koniński razem) 14,1% 0,7 3,2

Źródło: dane z Powiatowego Urzędu Pracy w Koninie (z lutego 2010).


25

2.1. Charakterystyka regionu

konińskiego

Konin leży w środkowej części Polski. Oko-lice miasta są ważnym węzłem komuni-

kacyjnym, łączącym północ kraju z połu-dniem i wschodnią część z zachodnią. Przez miasto przebiega autostrada A2, która łączy Warszawę z Poznaniem i jest częścią międzynarodowej trasy Berlin-Moskwa.

STAN I STRUKTURA BEZROBOCIA W REGIONIE KONIŃSKIM W LATACH 19902009

Rozdział II

Odra

Warta

KATOWICE KRAKÓW

WARSZAWA

ŁÓDŹ

POZNAŃ

100 km

25

A2

200 km

SZCZECIN

GDAŃSK

WROCŁAW

BERLIN

TERESPOL

MOSKWA

KONIN

Mapa Polski. Lokalizacja miasta Konina

Źródło: Urząd Miejski w Koninie: Położenie, w: Konin – Kultura – Rekreacja, Studio grafi czne PIK, 2010.


26

Na rzece Warcie znajduje się port rzeczny, który przez sieć kanałów i jezior łączy mia-sto z Bałtykiem. Lokalizacja Konina stwarza korzystną sytuację dla inwestorów i dla roz-woju gospodarczego miasta. Odpowiednia polityka władz może zapewnić warunki sprzyjające rozwojowi przedsiębiorczości oraz stworzy nowe miejsca pracy45.

Przyjęta w latach pięćdziesiątych XX wieku koncepcja urbanistyczna doprowa-dziła do powstania dwóch odrębnych czę-ści miasta, rozdzielonych niezabudowaną przestrzenią doliny Warty. Konin pozostaje ważnym centrum administracyjnym, będąc od 1975 roku stolicą województwa, a od 1 stycznia 1999 roku, po wejściu w życie re-formy samorządowej miasto, tracąc status województwa, stało się siedzibą powiatu grodzkiego oraz stolicą powiatu ziemskie-go. Tym samym, jest również ośrodkiem dynamicznie kształtującego się życia poli-tycznego i społecznego dla całego obszaru wschodniej Wielkopolski oraz wojewódz-twa wielkopolskiego.

Gospodarka regionu konińskiego zdo-minowana jest przez istnienie dużych za-kładów, które zatrudniają znaczną liczbę osób. Dominuje produkcja energii (Zespół Elektrowni Pątnów–Adamów–Konin). Li-derem produkcji metalowo-maszynowej jest Huta Aluminium Konin S.A., jedyny wy-twórca aluminium i producent 70% wyro-bów walcowanych z aluminium w Polsce.

Wiodącą rolę w strukturze branżowej przemysłu powiatu odgrywają również przedsiębiorstwa górnicze. W powiecie funkcjonują ogółem 483 przemysłowe podmioty gospodarki narodowej, co stano-wi około 10% ich ogólnej liczby. Górnictwo reprezentuje Kopalnia Węgla Brunatnego „Konin S.A.” w Kleczewie, która wytwarza przeważającą grupę wartości produkcji

45 Opracowanie na podstawie danych z Urzę-du Miasta w Koninie.

i zatrudnia największą część pracowników związanych z przemysłem.

W oparciu o występujące wysokoja-kościowe surowce ilaste, glin i kruszywa naturalne, powstał przemysł produkcji materiałów budowlanych. Największym przedstawicielem tej grupy podmiotów jest funkcjonująca w miejscowości Hono-ratka, gmina Ślesin, stosunkowo duża fi r-ma z kapitałem zagranicznym: „Wienerber-ger-Honoratka” Ceramika Budowlana S.A. w Honoratce. W Starym Mieście prowadzi działalność holenderska fi rma „Kappa”, pro-dukująca tekturę i opakowania tekturowe46.

Silnie rozwiniętą gałęzią gospodarki re-gionu konińskiego jest również przemysł obuwniczy, którego reprezentantami są: PPUH „Derbut” w Golinie oraz PPHU „But-S” w tym samym mieście.

Działa również wiele podmiotów repre-zentujących przemysł metalowy. Najwięk-szym z nich jest Odlewnia Metali „Radiana” w Golinie, produkująca grzejniki żeliwne i odlewy aluminiowe. Obok odlewni dzia-łają również małe prywatne podmioty oraz spółki.

Także przemysł rolno-spożywczy repre-zentowany jest przez kilka większych fi rm, takich jak: Wytwórnia Makaronów w Goli-nie oraz Wytwórnia Pasz, również w Golinie. W całym powiecie znajduje się duża liczba rzeźni, masarni, piekarni, przetwórni owo-ców i warzyw.

Dynamiczny rozwój miasta w ostatnich dziesięciu latach przyczynił się, w znaczny sposób, do powstania nowych przedsię-biorstw niezwiązanych z przemysłem pali-wowo-energetycznym, jak również spowo-dował znaczną poprawę warunków życia w mieście. Rejony znajdujące się na obrze-żach miasta, do niedawna pozbawione dostępu do podstawowych mediów, pod-

46 Por. Powiatowa Strategia Przeciwdziałania Bezrobociu i Aktywizacji Lokalnego Rynku Pracy – Diagnoza, s. 2-3.


27

łączone zostały do miejskiej sieci cieplnej, wodociągowej i kanalizacyjnej.

Na konińskim rynku gospodarczym z du-żym powodzeniem rozwija się prywatny sektor małych i średnich przedsiębiorstw. Najliczniej reprezentowaną branżą w tym sektorze jest branża budowlana. Duże zna-czenie dla gospodarki miasta mają także fi rmy działające w branży rolno-spożyw-czej. Na terenie Konina działa 70 spółek z kapitałem zagranicznym47.

Znacznie pogorszyła się jednak sytuacja fi nansowa kopalni, elektrowni, Fugo oraz innych dużych zakładów przemysłowych, które w ostatnich latach zgłosiły zwolnienia grupowe, w wyniku czego pracę straciło 2400 osób. Stąd wniosek, że w wymienio-nych zakładach pracy nie ma możliwości zwiększenia zatrudnienia, co bezpośred-nio wpływa na jego strukturę. Najbliższym ośrodkiem, który może zapewnić zatrud-nienie dla mieszkańców Konina jest Po-znań.

Nie można jednak zapomnieć o stale rosnącym poziomie edukacji w Koninie. System kształcenia oparty jest na działalno-ści 127 szkół podstawowych i gimnazjów. W regionie konińskim funkcjonuje również 5 liceów ogólnokształcących i 6 placówek prowadzących kierunki zawodowe. Po-wołana w 1998 roku Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa rozpoczęła kształcenie specjalistów m.in. z dziedziny fi nansów i zarządzania oraz gospodarki regionalnej i pracy socjalnej, a od roku akademickiego 2004/2005 także politologii. Dużym zainte-resowaniem cieszą się też studia językowe. Wysoki poziom nauczania języka angiel-skiego i niemieckiego daje gwarancję za-trudnienia w fi rmach z udziałem kapitału zagranicznego, których na terenia Konina działa kilkadziesiąt. Ponadto konińska Pań-stwowa Wyższa Szkoła Zawodowa stara się, z dużym prawdopodobieństwem sukcesu,

47 www.konin.pl

poszerzyć swoją ofertę edukacyjną o kie-runki techniczne, które byłyby dodatkową szansą na podjęcie studiów głównie przez młodych mieszkańców miasta i regionu48.

W Koninie, do 2007 roku, działały: fi lia Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, to-ruńskiego Uniwersytetu im. Mikołaja Ko-pernika oraz fi lia Politechniki Poznańskiej, Wyższej Szkoły Kupieckiej ze Zgierza, Wyż-szej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej oraz Wyższa Szkoła Menedżerska.

Minione lata charakteryzowały się ma-lejącą dynamiką wzrostu ludności. Po roku 2000 czynnikiem stymulującym przyrost naturalny był, wchodzący obecnie w wiek najwyższej rozrodczości, kolejny wyż de-mografi czny oraz zakładany spadek wskaź-nika zgonów49.

Przewiduje się także stały wzrost śred-niego trwania życia do 72 lat dla mężczyzn i 78 dla kobiet. Przepływy ludności będą skierowane do centrów rozwoju gospodar-czego, czyli do aglomeracji miejskich, a ich głównym powodem będzie poszukiwanie pracy. Problemy na rynku pracy spowoduje również likwidacja nieefektywnych i ma-łych gospodarstw rolnych.

Na przestrzeni najbliższych 10 lat nastą-pią zmiany w liczebności poszczególnych grup wiekowych, spowodowane przesuwa-niem się kolejnych faz niżów i wyżów de-mografi cznych.

Przewidywana dynamika udziału lud-ności w wieku produkcyjnym i poproduk-cyjnym w 2020 roku przedstawia się nastę-pująco: po spadku w ostatnim pięcioleciu dwudziestego stulecia liczebności grupy, w wieku 0-14 i wzroście liczebności grupy osób w wieku szkoły średniej i wyższej, na-leży spodziewać się wzrostu liczby dzieci

48 Por. Urząd Miejski w Koninie, Biuro Promocji i Współpracy z Zagranicą: Konin, Kultura i Rekre-acja, Studio Grafi czne PIK, Konin 2008.

49 Opracowane na podstawie danych z Urzędu Miasta w Koninie.


28

i młodzieży w wieku szkoły podstawowej i gimnazjalnej do 2015 roku.

Po tym okresie, w przeciągu pięciu ko-lejnych lat, nastąpi duży wzrost ludności w wieku produkcyjnym, co będzie skut-kiem wchodzenia w wiek aktywności za-wodowej drugiego powojennego wyżu de-mografi cznego z przełomu lat 70. i 80. XX wieku, a równocześnie z faktu, że wiek peł-nej aktywności zawodowej osiągnął obec-nie pierwszy wyż demografi czny.

Zgodnie z zamieszczoną prognozą na lata 1995-2020 należy spodziewać się wzrostu liczby ludności o około 6000 osób, czyli o 5%. W prognozowanych zmianach struktury płci ludności można zauważyć tendencję do wzrostu liczby kobiet przypa-dających na 10 mężczyzn przez cały rozpa-trywany okres.

Analiza wykresu 2.1. wykazuje, że od stycznia 2009 roku do ewidencji osób bez-robotnych włączonych zostało 17 328 osób.

Tabela 2.1. Przewidywany rozwój zjawisk ludnościowych w powiecie konińskim

na lata 1995-2020

Wyszczególnienie 1995 1997 1999 2000 2005 2010 2015 2020

1. Ludność ogółem w tys. 118,3 119,4 120,5 120,9 124,9 126,2 126,5 – wieś 102,1 102,6 103,2 103,1 103,5 105,3 106,1 106,52. Udział ludności wiejskiej w liczbie

ludności ogółem 86,3 85,9 85,6 85,3 84,3 84,3 84,1 84,2

3. Udział ludności w wieku 0-6 X 11,0 10,6 9,7 10,9 11,3 10,6 9,64. Udział ludności w wieku 7-14 X 13,9 13,7 12,3 10,3 11,1 12,3 12,35. Udział ludności w wieku 15-18 X X X 7,0 5,9 5,2 5,2 6,06. Udział ludności w wieku 19-24 X X X 9,6 9,4 8,1 7,0 7,07. Udział ludności w wieku produkcyj-

nym X 56,3 56,8 59,7 62,1 61,7 58,7 56,8

8. Udział ludności w wieku poproduk-cyjnym X 13,7 13,7 13,5 13,4 14,2 16,0 18,0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta w Koninie.

Tabela 2.2. Miasto Konin na tle wybranych miast województwa wielkopolskiego

Wyszczególnienie Konin Poznań Piła Kalisz Leszno

Wojewódz-

two wiel-

kopolskie

Powierzchnia w km2 81,7 261,3 102,7 69,8 31,9 29825,6Ludność ogółem 81774 574125 75293 108920 63663 3359932

Bezrobotni zarejestrowani w 2008 roku

– ogółem 7584 21890 11358 8044 4263 252628– w tym z wykszt. wyższym 387 2214 403 460 225 –Stopa bezrobocia 18,7 7,1 18,9 16,2 14,5 17,3Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (według siedziby jednostki macierzystej)

2384,38 2481,24 1990,87 2088,35 1957,92 2277,88

Źródło: Opracowanie Urzędu Statystycznego w Poznań.


29

Warto zwrócić uwagę na fakt, że grupa wiekowa 60 lat i więcej nie istniała do roku 1993, co było spowodowane wcześniej-szym wiekiem emerytalnym, który wynosił 55 lat (obecnie 65 lat).

Jednocześnie z ewidencji wyłączono łącz-nie 14 420 osób. Najistotniejszą przyczyną wyłączenia z ewidencji było podjęcie pra-cy – 43,4% (6 264 osób), niestawienie się w wyznaczonym terminie i odmowa podję-cia pracy (35% tj. 5 052 osoby), a także roz-poczęcie szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego oraz prac społecznie użytecz-nych.

Należy zwrócić uwagę, że relacje podję-cia pracy w stosunku do ogólnej liczby wy-rejestrowań kształtują się na dobrym po-ziomie (średnio 43,7%). Największy odsetek podjęć pracy w stosunku do ogólnej liczby wyrejestrowanych zanotowano w kwietniu 2009 roku (56,2%) i w grudniu tego samego roku (48,4%), natomiast najniższy w czerw-cu (38,6%).

2.2. Bezrobocie według wieku

Najliczniejszą grupą bezrobotnych stano-wią, przede wszystkim, osoby w wieku 60 -64 lat oraz osoby z grupy wiekowej 25-34 lata.

Wykres 2.1. Napływ i odpływ bezrobotnych w PUP w Koninie

(od października 2008 do października 2009)

500X 08 XII 08 I 09 II 09 III 09 IV 09 V 09 VI 09 VII 09 VIII 09 IX 09 X 09

1000

1500

2000 napływ odpływ

Wykres 2.2. Bezrobotni według wieku,

koniec grudnia 2009 r.

Źródło: Dane PUP w Koninie.

18-24 lata25,6%

25-34 lata32,7%

35-44 lata20,2%

45-54 lata16,5%

55-59 lat4,3%

60-64 lat0,7%


30

2.3. Bezrobocie według

wykształcenia

W regionie konińskim rozpatrywane bezro-bocie w kategoriach wykształcenia, badane jest od 1991 roku. Jak widać w tabeli 2.3, najmniejszy procent bezrobotnych sta-nowią osoby z wyższym wykształceniem. Jest to zjawisko naturalne, gdyż pracodaw-cy wolą zatrudniać osoby z wyższym wy-kształceniem oraz wyższymi kwalifi kacjami. Jednocześnie osób z wyższym wykształce-niem jest mniej niż z wykształceniem zawo-dowym.

W 2002 roku liczba bezrobotnych z wy-kształceniem wyższym znacznie wzrosła, kiedy to na rynek pracy w Koninie wkro-czyli absolwenci Państwowej Wyższej Szko-ły Zawodowej w Koninie. Na wzrost tego wskaźnika miał również wpływ rozwój Ko-nina jako ośrodka akademickiego fi lii in-nych uczelni, na przykład byłej Akademii Ekonomicznej w Poznaniu.

Z powyższej tabeli wynika również, że najliczniejszą grupę bezrobotnych stano-wią mężczyźni z wykształceniem zawodo-wym i niższym oraz kobiety z policealnym i średnim, a następnie zawodowym oraz osoby z wykształceniem zasadniczym za-wodowym, co wynika z ich niskich kwali-fi kacji zawodowych, a także z niedostoso-wania posiadanych kwalifi kacji do potrzeb rynku pracy.

2.4. Bezrobocie według czasu

pozostawania bez pracy

Bezrobocie, ujęte według kategorii czaso-wej, dzieli bezrobotnych na krótkookre-sowych i długookresowych. Bezrobocie krótkookresowe jest mniej dotkliwe dla gospodarki niż bezrobocie długookresowe, ponieważ do tej grupy zaliczają się osoby, które bezrobotnymi są do jednego roku. Jest to więc problem doraźny, który jest szybciej rozwiązywany aniżeli bezrobocie długookresowe, gdzie bezrobotni poszu-kują pracy dłużej niż rok. Bezrobotni z dru-

Tabela 2.3. Bezrobocie według wykształcenia (stan na 31 grudnia 2009 roku)

WykształcenieLiczba osób

ogółem kobiety mężczyźni

Wyższe 1105 764 341

Policealne i średnie zawodowe 2812 1698 1114

Średnie ogólnokształcące 1030 695 335

Zasadnicze zawodowe 3450 1543 1907

Gimnazjalne i poniżej 3171 1403 1768


Wykres 2.3. Bezrobotni według czasu

pozostawania bez pracy, koniec 2009 r.


3-6 mies.22,2%

6-12 mies.20,0%22,0%

12-24 mies.14,9%

do 1 mies.10,6%

1-3 mies.10,3%


31

giej grupy są tzw. bezrobotnymi ułomnymi, ponieważ z aktywnych osób poszukują-cych pracy stają się bierne, a wiara w fakt, że znajdą zatrudnienie wygasa.

Aktualne dane z Powiatowego Urzędu Pracy w Koninie potwierdzają, że w 2009 roku, bezrobotnych pozostających bez pra-cy dłużej niż 1-6 miesięcy, było więcej niż pozostających bez pracy dłużej niż 12.

2.5. Bezrobocie w gminach

powiatu konińskiego

Poniżej przedstawiono tabelę 2.4, zawie-rającą liczbę bezrobotnych w poszczegól-

nych gminach powiatu konińskiego. Dane z dwóch gmin, Sompolno i Wierzbinek, są niekompletne, ponieważ weszły one w kompetencje Powiatowego Urzędu Pracy w Koninie w roku 1999, czyli już po reformie administracyjnej. Należy zwrócić uwagę na to, iż dane te są nieporównywalne miedzy poszczególnymi gminami, ponieważ jest to liczba ogólna, a nie stopa procentowa, która pokazywałaby procentowy stosunek liczby osób bezrobotnych do osób aktyw-nych zawodowo.

Jak wynika z prowadzonych analiz, bez-robociem dotknięte jest nie tylko miasto Konin. Wysoki stopień bezrobocia notuje się również w gminach powiatu konińskie-go. Na uwagę zasługuje fakt, że największy

Tabela 2.4. Bezrobotni wg gmin, koniec grudnia 2009 r.

Wyszcze-

gólnienie

Liczba bez-

robotnych

ogółem

Procent

udziału

w ogólnej

populacji

bezrobot-

nych

Liczba bez-

robotnych

kobiet

Liczba bez-

robotnych

z prawem do

zasiłku

Procent stosunku liczby

bezrobotnych do

aktywnych

zawodowo

liczby miesz-

kańców

Powiat koniński 7214 62,36 3882 1161 13,52 3,65Gminy miejsko-wiejskieGolina 741 6,41 399 119 15,15 6,31Kleczew 572 4,94 297 119 13,75 5,72Rychwał 354 3,06 205 42 9,25 4,19Sompolno 695 6,01 389 112 15,24 6,53Ślesin 732 6,33 407 161 13,02 5,26Gminy wiejskieGrodziec 256 2,21 151 26 10,76 4,76Kazimierz Biskupi 605 5,23 316 68 14,07 5,50Kramsk 639 5,52 306 120 14,69 6,10Krzymów 408 3,53 217 63 13,64 5,57Rzgów 386 3,34 199 65 12,38 5,48Skulsk 439 3,79 245 47 17,04 6,96Stare Miasto 538 4,65 301 105 11,75 4,90Wierzbinek 390 3,37 207 44 11,80 6,02Wilczyn 459 3,97 243 70 17,08 7,08Miasto na prawach powiatuKonin 4354 37,64 2 179 641 11,30 5,58Ogółem 11 568 100,00 5950 1 802 12,59 4,20

Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Koninie.


32

stopień bezrobocia odnotowuje się w gmi-nach rolniczych.

2.6. Prognoza bezrobocia na

najbliższe lata

Prognozowanie bezrobocia i popytu na pracę, szczególnie w długich okresach i zwłaszcza w gospodarkach niestabilnych systemowo, politycznie i instytucjonalnie, co charakterystyczne dla Polski, jest pro-cesem skomplikowanym. Prognozy nie są zbyt optymistyczne ze względu na duży demografi czny przyrost zasobów pracy, ograniczone zasoby kapitałowe, hamują-ce szybki rozwój dziedzin kapitałochłon-nych oraz niską konkurencyjność polskich przedsiębiorstw, których możliwości prze-wagi ograniczają się do relatywnie niskich płac i zastosowania bardziej pracochłon-nych technologii.

W województwie wielkopolskim, w cią-gu najbliższych 10 lat, spodziewać się moż-na stałego przyrostu osób w wieku pro-dukcyjnym, po czym, po dziesięciu latach, zauważalny będzie systematyczny spadek. Powoduje to, że w 2025 roku liczba ludno-ści operująca na rynku pracy osiągnie ten sam pułap, jaki był charakterystyczny dla 2010 roku. W następnych latach, szacuje się, że nastąpi dalszy spadek udziału ludno-ści w wieku produkcyjnym, z drugiej strony jednak należy liczyć się ze wzrostem aktyw-ności zawodowej ludności w wieku emery-talnym.

Rynek pracy powiatu konińskiego cha-rakteryzuje się tym, że na terenie działal-ności Powiatowego Urzędu Pracy istnieją duże zakłady, takie jak: KWB Konin, Zespół Elektrowni PAK, Huta Aluminium, które od lat nie zatrudniają nowych pracowników. Ponadto do urzędu zgłoszono już zapowie-dzi zwolnień grupowych w przedsiębior-stwie Polskich Kolei Państwowych.

Pozytywnym czynnikiem kształtującym rynek będzie wzrost liczby miejsc pracy w sektorze usług. Te nowe miejsca pracy pozwolą na zrekompensowanie spadku liczby zatrudnionych w pozostałych sekto-rach. Ponadto zakłada się, że rozwiązania zawarte w programie „Przedsiębiorczość – Rozwój – Praca” (w szczególności program „Pierwsza Praca”), stymulować będą two-rzenie miejsc pracy w małych i średnich przedsiębiorstwach, m.in. poprzez czasowe obniżanie kosztów zatrudnienia absolwen-tów. Wspierane będzie także podejmo-wanie przez absolwentów samodzielnej działalności gospodarczej, m.in. w wyni-ku zagwarantowania dostępu do kapitału i ogólnego obniżania kosztów prowadze-nia takiej działalności.

Trudna sytuacja na rynku pracy zmu-sza przedsiębiorców do minimalizowania kosztów osobowych poprzez ogranicza-nie wzrostu wynagrodzeń. Szacuje się, że średnie roczne tempo wzrostu realnych wynagrodzeń w gospodarce narodowej, w latach 2004-2006, kształtowało się na po-ziomie około 1,5%.

Zawody, na które wzrośnie zapotrze-bowanie, to agenci biur pomagających w prowadzeniu działalności gospodar-czej i agenci handlowi. Zawody prawnika i księgowego również należeć będą do perspektywicznych. Podobnie wzrośnie zapotrzebowanie na takie zawody jak: in-formatycy, operatorzy sprzętu optycznego, chemicy i fi zycy. Jeśli nastąpi oczekiwany „boom” mieszkaniowy, na rynku pracy po-szukiwane będą wszystkie osoby związane z zawodami budowlanymi, a także gospo-darze domów oraz sprzątający. Zapotrze-bowanie wzrośnie również na zawody związane z handlem. Potrzeba będzie dwa razy więcej sprzedawców. Przestrzec nale-ży też przed zbyt pochopnym zamykaniem szkół pielęgniarskich, gdyż również na ten zawód zapotrzebowanie będzie stałe. Nie będzie go z kolei na nauczycieli nauczania


33

początkowego i przedszkolnego w związku z niżem demografi cznym. Wśród zawodów schodzących znajdą się te, których przed-stawiciele znajdowali do tej pory zatrud-nienie w przemyśle ciężkim i rolnictwie50.

50 Strategia rozwoju województwa. Kształto-wanie rynku pracy – pogram gospodarowania za-sobami ludzkimi, Poznań 2008, s. 29.

Prognoza dotycząca rozwoju sytuacji demografi cznej w poszczególnych powia-tach wskazuje na znaczący spadek licz-by ludności w tych powiatach, w których obecnie notowany jest najwyższy wskaźnik bezrobocia. Jest to związane z faktem nie-stabilności rynku pracy na danym terenie, co skłania do jego opuszczenia51.

51 Ibidem, s. 23-25.


34

3.1. Kompetencje i zadania PUP

w Koninie

Powiatowy Urząd Pracy w Koninie dzia-ła na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 1997 r. nr 25 poz. 128 z późn. zm.). W dniu 1.01.2000 r. urząd pra-cy wszedł w skład powiatowej administracji zespolonej i jego zadania określa ustawa z dnia 24.07.1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje orga-nów administracji publicznej – w związku z reformą ustrojową państwa (Dz. U. nr 106 poz. 688).

Na podstawie powyższych przepisów urząd realizuje zadania w zakresie zapobie-gania i likwidacji skutków bezrobocia52. Do zadań z zakresu administracji rządowej na-leży rejestrowanie bezrobotnych i innych osób poszukujących pracy, przedstawie-nie im propozycji zatrudnienia, szkolenia i innych form mających na celu ich akty-wizację zawodową, a w razie braku takich możliwości wypłacanie osobom uprawnio-nym zasiłków i innych świadczeń pienięż-nych, przyznawanie i wypłacanie zasiłków i świadczeń przedemerytalnych, prowa-dzenie poradnictwa zawodowego oraz in-

52 Opracowane na podstawie materiałów z PUP w Koninie.

formacji zawodowej dla bezrobotnych i in-nych osób poszukujących pracy. Ponadto: wydawanie biletów kredytowych osobom skierowanym do pracy poza miejscem za-mieszkania, wydawanie zezwoleń i zgód w sprawach dotyczących zatrudnienia lub wykonywania innej pracy zarobkowej przez cudzoziemców, na podstawie kryteriów ustalonych przez samorząd województwa, wydawanie innych decyzji w sprawach do-tyczących zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu, na podstawie innych ustaw, wykonywanie kontroli w zakresie prze-strzegania przepisów ustawy oraz wyko-nywanie zadań określonych w odrębnych przepisach.

Do szczególnych zadań samorządu po-wiatowego należy: udzielanie pomocy bezrobotnym i innym osobom poszukują-cym zatrudnienia, a także pracodawcom w pozyskaniu pracowników, podejmowa-nie i realizacja działań zmierzających do ograniczenia bezrobocia i jego negatyw-nych skutków, pozyskiwanie i gospodaro-wanie środkami fi nansowymi na realizację zadań z zakresu przeciwdziałania bezrobo-ciu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, inicjowanie tworzenia dodatkowych miejsc pracy, udzielanie pomocy bezrobotnym w podejmowaniu działalności na własny rachunek oraz ścisła współpraca w tym zakresie z izbą rolniczą. W odniesieniu do

FORMY WALKI Z BEZROBOCIEM W REGIONIE KONIŃSKIM

Rozdział III


35

bezrobotnych zamieszkałych na wsi, do za-dań samorządu należy inicjowanie i fi nan-sowanie:

prac interwencyjnych:

W ramach prac interwencyjnych bezro-botni zatrudniani są przez pracodawców lub jednoosobowe podmioty gospodarcze na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy. Przy rozpatrywaniu wniosków o skierowanie bezrobotnych do wykonywania prac inter-wencyjnych urząd pracy bierze pod uwagę m.in.:• fl uktuację załogi w ciągu ostatnich 12

miesięcy,• okres działania podmiotu gospodarcze-

go,• przewidywaną efektywność po zakoń-

czeniu prac interwencyjnych,• aktywność podmiotu gospodarczego na

rynku pracy;

robót publicznych:

W ramach robót publicznych następuje za-trudnienie bezrobotnego na okres nie dłuż-szy niż 12 miesięcy, przy wykonywaniu prac zorganizowanych przez organy samorządu terytorialnego, administracji rządowej lub instytucje użyteczności publicznej oraz or-ganizacje statutowo zajmujące się proble-matyką ochrony środowiska, kultury, oświa-ty, sportu i turystyki, opieki zdrowotnej oraz pomocy społecznej, a także spółki wodne i ich związki, jeżeli te są fi nansowane lub dofi nansowywane ze środków samorządu terytorialnego, budżetu państwa, funduszy celowych lub środków instytucji, organiza-cji, spółek wodnych i ich związków;

zatrudnienia absolwentów:

Zakład pracy może uzyskać ze środków Funduszu Pracy zwrot części wydatków związanych z zatrudnieniem absolwentów. Warunkiem uzyskania refundacji jest za-

trudnienie absolwenta skierowanego przez PUP w pełnym wymiarze czasu pracy, po podpisaniu umowy. Powiatowy urząd pra-cy zwraca pracodawcy kwotę uzgodnioną przed skierowaniem doń absolwenta, nie-przekraczającą:• kwoty zasiłku i odpowiedniej składki na

ubezpieczenie społeczne od tak obliczo-nej kwoty, przez okres do 12 miesięcy,

• najniższego wynagrodzenia i odpowied-niej składki na ubezpieczenie społeczne od tego wynagrodzenia, przez okres do 18 miesięcy, jeżeli zwrot jest dokonywa-ny za co drugi miesiąc.Pracodawca, który zatrudnił absolwenta

skierowanego przez PUP, zwolniony jest od ustalania składki od wynagrodzeń na Fun-dusz Pracy przez okres 12 lub 18 miesięcy od dnia zatrudnienia absolwenta;

odbywanie stażu przez bezrobotnych

absolwentów:

Celem stażu jest zdobycie praktycznych umiejętności do wykonywania pracy po-przez realizowanie zadań w miejscu pracy przez absolwenta, bez nawiązywania sto-sunku pracy z pracodawcą. Staż jest od-bywany według programu określonego w umowie, zawartej pomiędzy urzędem a pracodawcą, w czasie 3-12 miesięcy. Pracodawca, przyjmując absolwenta na staż, otrzymuje świadczenie pracy według ustalonego programu, zgodnie z zasadami funkcjonowania własnej fi rmy, nie pono-sząc przy tym kosztów wynagrodzenia za świadczoną pracę. Ponadto, ma możliwość sprawdzenia przydatności zawodowej sta-żysty w fi rmie pod kątem zatrudnienia po zakończeniu stażu;

programów specjalnych:

W stosunku do osób, które, w ocenie urzę-du pracy, są szczególnie zagrożone długo-trwałym bezrobociem i jego skutkami, PUP tworzy, przy współudziale lokalnych part-


36

nerów, możliwość aktywizacji zawodowej tych osób, wykorzystując w tym celu środki Funduszu Pracy, z którego fi nansowane są lub dofi nansowywane następujące przed-sięwzięcia:• inspirowanie zatrudnienia osób obję-

tych programem specjalnym,• wspieranie działalności gospodarczej

podejmowanej przez osoby objęte pro-gramem specjalnym,

• wspieranie instytucji wspomagających rozwój przedsiębiorczości i przyczynia-jących się do aktywizacji bezrobotnych z grup ryzyka.Celem programów specjalnych jest:

• zmniejszanie dopływu nowych bezro-botnych,

• zwiększanie tempa odpływu bezrobot-nych,

• zwiększanie szans bezrobotnych na ryn-ku pracy;

szkoleń:

Po dokonaniu analizy potrzeb rynku pracy urząd może fi nansować trzy rodzaje szko-leń. Może również fi nansować szkolenie bezrobotnego przy zapewnieniu, że po zakończeniu szkolenia podejmie on pracę u wskazanego pracodawcy. W celu skie-rowania osoby bezrobotnej na wybrane przez nią szkolenie urząd pracy, pracodaw-ca i osoba bezrobotna zawierają trójstronną umowę na mocy której: pracodawca zobo-wiązuje się zatrudnić osobę bezrobotną po zakończeniu szkolenia na umowę o pracę na czas nie krótszy niż 12 miesięcy. Urząd zobowiązuje się też do pokrycia kosztów szkolenia, a osoba bezrobotna do podjęcia zatrudnienia na stanowisku pracy zgod-nym z kierunkiem odbytego szkolenia;

inicjowanie i wspieranie działalności

klubów pracy:

Głównym celem klubu pracy jest znalezie-nie odpowiedniej pracy przez jego człon-

ków. Cel ten jest osiągany poprzez zapew-nienie wsparcia grupowego, umacnianie wiary we własne możliwości, umożliwienie członkom klubu zdobycia i doskonalenia umiejętności z zakresu: określenia i wyko-rzystywania własnych umiejętności i możli-wości zawodowych, pisania życiorysu i listu motywacyjnego, prowadzenie rozmowy kwalifi kacyjnej, ustalenia indywidualnej strategii działania.

3.2. Aktywne formy ograniczania

bezrobocia

Do aktywnych form przeciwdziałania bez-robociu w Powiatowym Urzędzie Pracy w Koninie należy:• pośrednictwo pracy,• poradnictwo zawodowe,• klub pracy,• prace subsydiowane.

Pośrednictwo pracy

Pośrednictwo pracy jest najtańszą i najbar-dziej skuteczną formą pomocy, świadczo-nej przez służby zatrudnienia, wobec po-szukujących pracy i pracodawców. Istotne jest więc uznanie tego obszaru działania urzędu pracy jako wiodącego i prioryteto-wego, z jednoczesnym uświadomieniem konieczności stałego rozwoju metod i form pracy mających wpływ na doskonalenie ja-kości działań i wzrost efektywności.

Zadaniem pośrednictwa jest udzielanie pomocy bezrobotnym i innym osobom poszukującym pracy w uzyskaniu odpo-wiedniego zatrudnienia oraz pracodaw-com w pozyskaniu pracowników o wy-maganych kwalifi kacjach zawodowych. Inne zadania to: pozyskiwanie ofert pracy, udzielanie pracodawcom informacji o moż-liwościach zatrudnienia pracowników na zgłoszone miejsca pracy, informowanie bezrobotnych i innych osób poszukują-


37

cych pracy oraz pracodawców o sytuacji na lokalnym rynku pracy i przewidywanych zmianach, inspirowanie i organizowanie kontaktów bezrobotnych i poszukujących pracy z pracodawcami, współdziałanie z in-nymi urzędami pracy w zakresie wymiany informacji o możliwościach uzyskania za-trudnienia, informowanie pracodawców i osób bezrobotnych o możliwościach uzyskania pomocy fi nansowej z Funduszu Pracy oraz o przysługujących im prawach i obowiązkach.

Usługi pośrednictwa kierowane do klien-tów wyznaczone są przez poniższe cele:

• Pracodawcy

Zapewnienie pracodawcom znalezienia kandydatów do pracy na wolne miejsca w możliwie krótkim terminie.

• Bezrobotni

Pomoc bezrobotnym i osobom poszuku-jącym pracy w znalezieniu zatrudnienia w możliwie krótkim terminie.

W ramach działalności, która zmierza do ograniczenia skali bezrobocia i łagodzenia jego skutków, Urząd Pracy w Koninie, przy współudziale samorządów terytorialnych działających na terenie powiatu koniń-skiego, utworzył przy wszystkich urzędach gmin stanowiska koordynatorów ds. za-trudnienia i przeciwdziałania bezrobociu. Powiatowy Urząd Pracy w Koninie współ-pracuje z 14 koordynatorami – każda gmina posiada jednego koordynatora. Zakres ich działania odbywa się na linii: urząd pracy – urząd gminy – pracodawca – bezrobotny.

Powiatowy Urząd Pracy w Koninie, wraz z samorządami wszystkich gmin powiatu konińskiego, utworzył punkty obsługi bez-robotnych w gminach. Obecnie pośrednicy obsługują 15 takich punktów łącznie z mia-stem Konin. Jednym z głównych zadań po-średnictwa jest pozyskiwanie ofert pracy drogą bezpośrednich kontaktów z praco-

dawcą w urzędzie, kontaktów telefonicz-nych, wizyt w zakładach pracy, ofert z giełd pracy, kontaktów korespondencyjnych, pozyskiwania ofert z prasy, wymiany ofert pracy pomiędzy urzędami, ofert od koordy-natorów z gmin.

Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że liczba pozyskiwanych ofert pracy uza-leżniona jest od rozwoju gospodarczego rejonu i tworzenia nowych zakładów pracy. W związku z tym, że w rejonie konińskim powstaje mało nowych zakładów i jest nie-wielka rotacja pracowników w istniejących już zakładach, napotyka się duże trudno-ści w zdobywaniu nowych, atrakcyjnych miejsc pracy.

Działania pośrednictwa są w szczegól-ności nakierowane na partnerów przeka-zujących swoje usługi urzędowi. Przynosi to wymierne efekty w postaci wzrastającej liczby miejsc pracy niesubsydiowanej.

W ramach aktywizacji lokalnego rynku pracy Powiatowy Urząd Pracy w Koninie podjął w I kwartale 1998 roku inicjatywę „Dni Otwartych” na terenie gmin. Działa-nia te przeprowadzane są przez koordy-natora ds. zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu w urzędzie gminy przy ścisłym współudziale organów samorządu tery-torialnego. W spotkaniu tym biorą udział: koordynator, pośrednicy, lider klubu pracy, doradca zawodowy, przedstawiciel dzia-łu zasiłków oraz mieszkańcy i pracodawcy z terenu danej gminy. Spotkania te mają na celu przybliżyć bezrobotnym oraz pra-codawcom wachlarz usług świadczonych przez urząd pracy.

W ramach pośrednictwa pracy PUP w Koninie realizuje także program „Absol-went”. Celem programu jest zwiększenie zatrudnienia bezrobotnych absolwentów. Do realizacji tego celu służą: pobudzanie aktywności zawodowej absolwentów do samodzielnego poszukiwania pracy, zwięk-szenie liczby ofert pracy niesubsydiowanej dla zgłaszających się absolwentów, zapew-


38

nienie różnorodnej i szeroko dostępnej informacji o programie, objęcie usługami urzędu pracy wszystkich zainteresowanych bezrobotnych absolwentów, rozwój dzia-łań partnerskich ukierunkowanych na po-moc w zatrudnieniu oraz objęcie tej grupy „Indywidualnym Planem Działania”, który umożliwiałby absolwentom uczestnictwo w „Warsztatach Poszukiwania Pracy”.

Giełdy pracy są szczególnymi formami prowadzenia pośrednictwa pracy. Organi-zowane są w sytuacji, gdy istnieje potrzeba bezpośredniego spotkania pracodawców z większą grupą poszukujących pracy.

Uczestnictwo w giełdach organizowa-nych przez urząd pracy jest dobrowolne, zarówno dla zakładów oferujących wolne miejsca pracy, jak i dla osób bezrobotnych i poszukujących zatrudnienia. Bezrobotni mają tam możliwość uzyskania od praco-dawców pełnej i fachowej informacji na temat warunków pracy, płacy, wymaga-nych kwalifi kacji, umiejętności i zdolności potrzebnych do wykonywania danego za-wodu.

Poradnictwo zawodowe

Poradnictwo zawodowe to działalność, w której doradca zawodowy pomaga klientowi, czyli osobie poszukującej pracy, w osiągnięciu lepszego zrozumienia siebie w kontekście środowiska pracy, aby umoż-liwić mu realistyczny wybór lub zmianę za-trudnienia. Doradca zawodowy podejmuje również działania zmierzające do udziele-nia klientom pomocy w osiągnięciu moż-liwie najlepszego poziomu dostosowania zawodowego z punktu widzenia społecz-nego, ekonomicznego i profesjonalnego, w uzyskaniu odpowiedniego wglądu w ich własne zainteresowania, możliwości i cha-rakter pracy oraz zachęca do podejmowa-nia własnych decyzji dotyczących celów zawodowych i podejmowania kroków nie-zbędnych do ich realizacji.

Wśród działań podejmowanych przez doradcę zawodowego warto wyróżnić działania na rzecz młodzieży uczącej się. W ramach preorientacji zawodowej pod-jęto współpracę z dyrektorami szkół pod-stawowych. Podczas spotkań z uczniami starano się zwrócić uwagę na rolę ucznia jako osoby, która aktywnie współuczestni-czy w podejmowaniu decyzji zawodowej. Oprócz powyższych działań doradca świad-czy usługi indywidualne dla bezrobotnych tj: informowanie o możliwościach prze-kwalifi kowania, udzielanie porad dotyczą-cych nowoczesnych metod poszukiwania pracy i pozyskiwania pracodawcy, budowa związku z klientem w celu wyeksponowa-nia istotnych problemów i ustalania stra-tegii postępowania z innymi oraz zwraca-nie uwagi na metodę autoprezentacji jako istotnego elementu szukania pracy.

Klub Pracy

Działalność Klubu Pracy, w świetle obowią-zujących przepisów prawnych, polega na organizowaniu zajęć dla osób bezrobot-nych poszukujących pracy, mających na celu praktyczną naukę umiejętności nie-zbędnych przy poszukiwaniu zatrudnienia.

W potocznym rozumieniu klub pracy jest miejscem, w którym osoby poszukują-ce pracy nabywają umiejętności potrzeb-nych w tym celu. Jest także miejscem, w którym bezrobotni wykonują określone działania, aby w jak najszybszym czasie znaleźć zatrudnienie. Klub Pracy, jako pro-gram rynku pracy, umożliwia bezrobotnym i poszukującym zatrudnienia zwiększenie poziomu własnej aktywności uruchamiając procesy aktywizacji zawodowej. Specyfi ka działań klubu polega na dostosowaniu się do potrzeb osób uczestniczących w zaję-ciach. Doświadczenie zdobyte w tym za-kresie wskazuje, że nie należy oceniać tych działań wyłącznie pod kątem danych staty-stycznych. Trzeba brać również pod uwagę


39

pozytywne skutki łagodzenia napięć i stre-sów wywołanych sytuacją pozostawania bez pracy oraz aktywizacji i przygotowania do samodzielnego poruszania się po rynku pracy.

Z danych statystycznych wynika, że z usług klubów pracy korzystają ludzie młodzi, otwarci i chłonni wiedzy. Proble-mem jest przekonanie osób długotrwale bezrobotnych i osób starszych, które mają wątpliwości czy wiedza zdobyta na zaję-ciach może przyczynić się do osiągnięcia realnego sukcesu.

Działania klubu nie są nastawione na rozwiązywanie problemu bezrobocia jako takiego, lecz mają pomóc pojedynczym bezrobotnym, ukazując możliwości odna-lezienia się na rynku pracy. Dają też szansę pójścia własną, świadomie wybraną drogą, ucząc metod skutecznego poszukiwania pracy i oferując szkolenia.

Prace subsydiowane

Na lokalnym rynku prowadzona jest także aktywna polityka zmierzająca do podnie-sienia mobliności otoczenia Powiatowego Urzędu Pracy w Koninie. O jej skuteczności decydują w znaczniej mierze środki Fundu-szu Pracy przeznaczone na aktywne progra-my uruchamiania rynku pracy. W roku 2009 urząd dysponował środkami z Funduszu Pracy rzędu 70% w stosunku do roku 1999.

Na przestrzeni lat 2000-2008, w wyniku złożonych wniosków konkursowych oraz programów specjalnych limit środków Fun-duszu Pracy osiągnął pułap 183% środków dostępnych w roku 1999. Licząc wysokość środków dostępnych w Funduszu Pracy na jednego bezrobotnego w roku 2000, natomiast urząd był w stanie przeznaczyć 258 zł, co stanowiło 68% analogicznej kwo-ty z 1997 roku, w 2009 roku – około trzy-krotnie więcej.

W całokształcie systemowych działań programów rynku pracy na rzecz przeciw-

działania bezrobociu, łagodzenia jego skut-ków oraz aktywizacji zawodowej osób po-zostających bez pracy ważną rolę spełniają:

Roboty publiczne

Kryteriami wyróżniającymi tę formę za-trudnienia są między innymi: dofi nansowa-nie miejsc pracy z funduszy państwowych, czasowy lub sezonowy charakter tych prac oraz zatrudnienie w celu wykonywania prac społecznie użytecznych. Mają one na celu zmniejszenie liczby bezrobotnych o niskich kwalifi kacjach i aktywizację tych grup zawodowych, które mają największe kłopoty z uzyskaniem stałego zatrudnie-nia.

Dla osób długotrwale bezrobotnych roboty publiczne stanowią możliwość zdobycia nowych lub pokrewnych kwalifi -kacji w ramach wykonywanych prac. Dzia-łania tego typu organizowane są głównie na szczeblu lokalnym i regionalnym przy realizacji inwestycji infrastrukturalnych, dotyczących między innymi: ochrony śro-dowiska, gospodarki wodnej (melioracji i kanalizacji, zaopatrzenia w wodę), łączno-ści, drogownictwa, gospodarki leśnej oraz budownictwa komunalnego. W ramach omawianej formy aktywności, na przestrze-ni ostatnich siedmiu lat, organizowane były akcje wynikające z bieżących potrzeb tj.: akcja bezpieczna droga, akcja zalesianie, akcja usuwania skutków powodzi, akcja związana z przygotowaniem wizyty Papie-ża.

W wyniku zatrudnienia w ramach robót publicznych, po ich zakończeniu, stałą pra-cę w latach 1996-2000, uzyskało 637 osób, w roku 2009 – 954 osoby.

Prace interwencyjne

Organizując prace interwencyjne, urząd pracy realizuje trzy podstawowe cele:• aktywizuje bezrobotnych,• ogranicza długotrwałe bezrobocie,


40

• poszukuje pracodawców, którzy stwa-rzają szansę dalszego zatrudnienia bez-robotnych po okresie subsydiowania.Do mankamentów prac interwencyj-

nych zaliczyć można: tworzenie sztucz-nego popytu na siłę roboczą przez fi rmy, które świadomie nie chcą uruchamiać stałych miejsc pracy, wykorzystując środ-ki fi nansowe budżetu państwa. Ponadto, wykorzystywanie sytuacji bezrobocia przez pracodawców, chcących uzyskać tanią siłę roboczą oraz budzenie nadziei i oczekiwań na stała pracę, którą w rezultacie otrzymuje tylko część zatrudnionych osób.

Wśród pracodawców ubiegających się o zorganizowanie prac interwencyjnych w badanym okresie, większość prowadzi-ła działalność handlową, znacznie mniej usługową lub produkcyjną. Z liczby osób, które zakończyły wykonywanie tego rodza-ju prac w roku 2000, zatrudnienie znalazło 2469 osób, w 2009 –3094 osoby.

Aktywizacja zawodowa absolwentów

Bezrobocie wśród młodzieży występuje w postaci braku pracy na skutek jej utraty lub w wyniku wydłużającego się okresu po-szukiwania pierwszego w życiu zatrudnie-nia i jest spowodowane wieloma czynnika-mi o różnym stopniu trwałości działania.

Ze względu na rosnące bezrobocie wśród młodzieży urząd pracy prowadził aktywizację bezrobotnych absolwentów w ramach programu „Pierwsza praca”, z wy-korzystaniem umów absolwenckich oraz staży. Inne realizowane w ostatnim roku programy to: „Twoja nowa perspektywa”, „Wsparcie przedsiębiorczości”, „45/50 plus”, „Rozwój małej i średniej przedsiębiorczo-ści”, „Czas na zmiany”, „Praca i rozwój w two-im zasięgu”.

Największe zapotrzebowanie na zatrud-nienie absolwentów w ramach refunda-cji odnotowano w zawodach sprzedawcy i pracownika administracyjno-biurowego.

Tabela 3.1. Szkolenia

Umowy zawarte w ramach

algorytmu, stan na dzień

31.12.2004 r.

Program rządowy

„Pierwsza praca”, stan na

dzień 31.12.2004 r.

Limit w PLN 374358,00 120534,00Środki wykorzystane w PLN 374701,38 120397,07

• w tym decyzje dotyczące zwrotu kosztów szkolenia w PLN

5053,75 –

Liczba zawartych umów w tym: 77 11• kursy grupowe 22 11• kursy indywidualne 55 –

Liczba osób skierowanych na szkolenia w tym: 435 133• grupowe 364 133• indywidualne 71 –

Liczba osób, które ukończyły szkolenie w 2002 r. 485 103Liczba osób, którym zwrócono koszty szkolenia 4 –Liczba ośrodków szkoleniowych, z którymi

zawarto umowy26 7

Liczba osób, które w ciągu 3 m-cy po ukończeniu programu szkolenia podjęło pracę

119 37

Efektywność zatrudnienia 24% 36%

Źródło: Roczny raport z działalności Powiatowego Urzędu Pracy w Koninie, Konin, styczeń 2003, s. 11.


41

Natomiast pracodawcy, którzy korzystali z wyżej wymienionych form zatrudnienia absolwentów zlokalizowani byli najczęściej w strefi e miejskiej i prowadzili działalność handlową i usługową.

Stosunkowo nową formą aktywizacji zawodowej absolwentów są wprowadzo-ne od 1996 roku staże, których podstawo-

wym celem jest nabywanie umiejętności praktycznych, które to z kolei umożliwiają samodzielne wykonywanie pracy po ich za-kończeniu. Jest to forma bardzo popularna zarówno wśród pracodawców, jak i bezro-botnych absolwentów. Największe zapo-trzebowanie występuje w zawodzie sprze-dawcy i pracownika biurowego.

Wykres 3.1. Liczba osób objętych programami przeciwdziałania bezrobociu

w latach 2001-2002


0

100

200

300

400

500

6002003 2004

robotypubliczne

pracespołecznieużyteczne

stażeabsolwenckie

pożyczki

Tabela 3.2. Pożyczki na rozpoczęcie działalności gospodarczej

Umowy zawarte w ramach

algorytmu, stan na dzień

31.12.2004 r.

Program rządowy „Pierwsza

praca”, stan na dzień

31.12.2004 r.

Limit w PLN 130000 26000Środki wykorzystane w PLN 130000 26000Liczba złożonych wniosków o pożyczkę 21 1Liczba zawartych umów z tego: 12 1

• na działalność handlową 2 –• na działalność usługową 9 –• na działalność produkcyjną 1 1

Źródło: Roczny raport z działalności Powiatowego Urzędu Pracy w Koninie. Konin, styczeń 2003, s. 11.


42

Szkolenia i przekwalifi kowania

W celu zwiększenia szans osób bezrobot-nych na uzyskanie zatrudnienia, poprzez podnoszenie kwalifi kacji zawodowych i mobilizowanie ich w ten sposób do ak-tywnego poszukiwania pracy, urząd pracy kierował bezrobotnych na kursy indywidu-alne lub grupowe. Podstawę przy organi-zowaniu szkoleń grupowych stanowi opra-cowanie kierunków szkoleń w oparciu o analizę ofert pracy oraz analizę struktury zatrudnienia i zmian zachodzących na ryn-ku pracy.

Największym zainteresowaniem cieszy-ły się kursy: komputerowe, księgowości komputerowej, komputerowo-językowe, rachunkowości, prawa jazdy, kurs na pra-cownika ochrony fi zycznej, w zawodach budowlanych oraz operatora sprzętu cięż-kiego.

Pożyczki

Powiatowy urząd pracy udziela pożyczek zarówno pracodawcom, na utworzenie do-datkowych miejsc pracy, jak i bezrobotnym lub pracownikom w okresie wypowiedze-nia, zwolnionym z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Pożyczki mogą być przyzna-ne na podjęcie działalności gospodarczej lub rolniczej, z wyjątkiem zakupu ziemi oraz osobom bezrobotnym na sfi nansowa-nie kosztów szkolenia.

3.3. Środki przeznaczane

w ostatnim okresie na

aktywizację zawodową osób

bezrobotnych

W 2009 roku Powiatowy Urząd Pracy w Ko-ninie dysponował limitem środków z Fun-duszu Pracy i Europejskiego Funduszu Społecznego w wysokości 19134 907,20 zł (który jest o 7,8% wyższy od limitu roku

2008) z przeznaczeniem na realizację ak-tywnych form przeciwdziałania bezrobo-ciu.

Dzięki tym środkom, zaktywizowanych zostało 3 651 osób bezrobotnych w ramach następujących działań:• prace interwencyjne – 244 osoby,• roboty publiczne – 437 osób,• prace społecznie użyteczne – 88 osób,• staże – 1 269 osób,• przygotowanie zawodowe – 197 osób,• szkolenia – 864 osób,• dotacje – 401 osób otrzymało jedno-

razowo środki na podjęcie działalności gospodarczej,

• wyposażenie stanowisk pracy – dla 151 osób utworzone zostały nowe stanowi-ska pracy,Z Rezerwy Ministra, w 2009 roku, PUP

w Koninie pozyskał kwotę w wysokości 5 095 700,00 zł która pozwoliła zaktywizo-wać 1 193 osób bezrobotnych w ramach następujących programów:• „Twoja nowa perspektywa” –

333 200,00 zł – 137 osób,• „Wsparcie Przedsiębiorczości” –

1 099 000,00 zł – 112 osób,• „45/50 plus” – 246 600,00 zł – 90 osób,• „Rozwój małej i średniej przedsiębior-

czości” – 2 135 400 zł – 459 osób,• „Czas na zmiany” – 276 500,00 zł – 174,• „Praca i rozwój z Twoim zasięgu” –

1 005 000,00 zł – 221 osób.W 2009 roku Powiatowy Urząd Pracy

w Koninie podpisał umowy na realizację następujących projektów, współfi nansowa-nych z Europejskiego Funduszu Społeczne-go:1. „Nie zmarnuj szansy” – na kwotę

5 465 907,20 zł, w ramach którego zakty-wizowano 516 osób bezrobotnych. For-mami aktywizacji były: staże, szkolenia oraz jednorazowe środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej.

2. „Wykwalifi kowana kadra” – na kwotę 794 229,94 zł. Projekt będzie realizowa-


43

ny w latach 2009-2012. W ramach pro-jektu przewidziane jest dofi nansowanie zatrudnienia 10 pracowników na stano-wiskach doradców zawodowych i po-średników pracy, szkolenia oraz studia podyplomowe dla pracowników PUP.

3. „Doradztwo, szkolenia i staże drogą do zaistnienia na rynku pracy” – na kwotę 1 178 300,90 zł. Projekt będzie realizo-wany w latach 2009-2010. W projekcie bierze udział 100 osób w trzech kolej-no następujących po sobie formach: trzydniowe grupowe zajęcia z zakresu poradnictwa zawodowego, szkolenia, staże.Powiatowy Urząd Pracy w Koninie

w 2009 roku kontynuował i jednocześnie zakończył realizację projektu z 2008 roku – „Przyjazny urząd”. Łączna kwota projektu wynosiła 438 150,20 zł. W ramach projektu dofi nansowano zatrudnienie 10 pracowni-ków na stanowiskach doradców zawodo-

wych i pośredników pracy oraz sfi nansowa-no udział tych w szkoleniach związanych z tematyką wykonywanych przez nich za-dań.

3.4. Instytucjonalne zaplecze

walki z bezrobociem

Związki zawodowe i organizacje

pracodawców

Zgodnie z aktami prawnymi, obowiązujący-mi na terenie III Rzeczpospolitej, wszystkie związki zawodowe są równe wobec prawa, a na organach państwowych, organach sa-morządu terytorialnego i na pracodawcach spoczywa obowiązek równego ich trak-towania. Związki zawodowe mają szereg praw, między innymi prawo do rokowań w celu rozwiązywania sporów zbiorowych lub prawo do organizowania legalnych

Tabela 3.3. Środki Funduszu Pracy i Europejskiego Funduszu Społecznego na 2009 rok

Nazwa zadania Środki FP i EFS

Prace interwencyjne 672 584,00

Roboty publiczne 2 502 379,00

Prace społecznie użyteczne 66 870,00

Staże 5 939 714,20

Przygotowanie zawodowe 861388,00

Szkolenia 1 407 188,50

Jednorazowe środki na podjecie działalności gospodarczej 6 025 539,50

Refundacja kosztów wyposażenia nowych miejsc pracy 1 538681,00

Koszty przejazdu 23 881,00

Refundacja ZUS –

Refundacja KRUS 7 749,00

Refundacja kosztów opieki nad dzieckiem do lat 7 lub osobą zależną 146,00

Studia podyplomowe 69 120,00

Badania lekarskie osób kierowanych do w pracy 1 621,00

Umorzenia 958,00

Stypendia dla osób kontynuujących naukę 17 088,00

Ogółem 19 134 907,20

Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Koninie.


44

form protestu, ze strajkiem pracowniczym włącznie oraz prawo do zawierania zbioro-wych układów pracy i innych porozumień.

Zgodnie z obowiązującym prawem każ-dy pełnoletni obywatel może wstąpić do dowolnego legalnie działającego związku. Związki zawodowe bronią praw i interesów pracowniczych, niezależnie od przynależ-ności związkowej.

Związki mogą również łączyć się w ogól-nokrajowe zrzeszenia, czyli federacje. Ogól-nokrajowe związki zawodowe i zrzeszenia związków zawodowych mogą z kolei two-rzyć organizacje międzyzwiązkowe – kon-federacje.

We współczesnej Polsce istnieje kilka głównych ogólnopolskich organizacji mię-dzyzwiązkowych: Ogólnopolskie Porozu-mienie Związków Zawodowych (OPZZ), NSZZ „Solidarność”, NSZZ „Solidarność ’80”, NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidar-ność”. Działa także wiele federacji i orga-nizacji związkowych istniejących poza wspomnianymi centralami, jak np. Związek Nauczycielstwa Polskiego.

Celem tych organizacji jest podniesienie płacy i zwiększenie świadczeń socjalnych. Związki zawodowe coraz częściej zainte-resowane są także wpływem na politykę gospodarczą i prawo gospodarcze. Ogólnie mówiąc, związki zawodowe przechodziły w rozwoju swej działalności od funkcji re-windykacyjnej (walka z bezrobociem, do-maganie się sprawiedliwej i słusznej płacy, dążenie do poprawy warunków pracy, tro-ska o stworzenie systemu zabezpieczeń społecznych) do funkcji partycypacyjnej (uczestnictwo w zarządzaniu, zyskach i własności przedsiębiorstwa) i wycho-wawczej (kształtowanie postaw moralnych i zawodowych, działalność oświatowa i wy-chowawcza).

Związki zawodowe nie mają szczegól-nych uprawnień ustawowych dotyczących ograniczania rozmiarów bezrobocia lub ła-godzenia jego skutków. Najbardziej jedno-

znaczna i konkretna jest sytuacja związków działających w poszczególnych zakładach pracy. Jednakże społeczny rezonans dzia-łań, podejmowanych przez zakładowe or-ganizacje związkowe, jest ograniczony do populacji załogi jednego przedsiębiorstwa. Głównym instrumentem działania zakłado-wych związków jest przysługujące im pra-wo społecznej kontroli decyzji o zwalnia-niu pracowników, zarówno w przypadku zwolnień indywidualnych, jak i grupowych. Zdecydowanie największe znaczenie moż-na nadać działaniom, jakie mogą podjąć zarządy zakładowych organizacji związko-wych w przypadku grupowych zwolnień pracowników.

Sprzeciw związków przeciwko projekto-wanym zwolnieniom ma szanse powodze-nia, o ile organizacja związkowa dysponuje arsenałem poważnych i rzeczowych argu-mentów. Musi zatem posiadać niezbędną wiedzę o sytuacji gospodarczej i fi nanso-wej przedsiębiorstwa, perspektywach jego funkcjonowania, rozwoju i szansach w wal-ce z konkurentem.

Przemiany w systemie gospodarczym w latach 90. XX wieku przyniosły pojawie-nie się nowej grupy interesu – organizacji pracodawców. Od 1989 roku stopniowo wzrasta ich liczba.

Pracodawcy mają prawo tworzyć związki według własnego uznania. Związ-ki pracodawców mogą z kolei łączyć się w federacje i konfederacje. Obowiązuje je natomiast zakaz podejmowania dzia-łań mających na celu ograniczenie praw pracowników do zrzeszania się w związki zawodowe lub sprawowanie kontroli nad nimi. Główną organizacją pracodawców jest Konfederacja Pracodawców Polskich powstała w listopadzie 1989 roku. Oprócz niej istnieją inne organizacje zrzeszające pracodawców.

Nie ma natomiast w Polsce, powołanej z mocą ustawy, instytucji społeczno-go-spodarczej, w której zasiedliby wspólnie


45

przedstawiciele związków zawodowych, organizacji pracodawców i ewentualnie innych organizacji, uzgadniającej interesy reprezentowanych przez nie grup społecz-nych i przedstawiającej ustalenia władzom państwa. Namiastką takiej instytucji jest, powołana przez Radę Ministrów w marcu 1994 roku, Komisja Trójstronna ds. Społecz-no-Gospodarczych złożona z przedstawi-cieli rządu, związków zawodowych i praco-dawców.

Podstawowym zadaniem Polskiej Kon-federacji Pracodawców Prywatnych jest reprezentowanie interesów pracodawców zrzeszonych w konfederacji i działanie na rzecz rozwoju gospodarczego kraju oraz podnoszenia konkurencyjności polskich fi rm.

Polska Konfederacja Pracodawców Pry-watnych w krótkim czasie stała się ważnym partnerem dla rządu i parlamentu, a także nowym podmiotem dialogu społecznego. Pracodawcy prywatni zyskali wreszcie fo-rum wyrażania swoich interesów i możli-wość wpływania na najważniejsze decyzje gospodarcze.

Przedsiębiorcy z Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych podkreślają, że nawet największe starania parlamentu czy rządu nie zmuszą ich do zwiększania za-trudnienia, jeśli nie będzie odpowiednich warunków do tworzenia nowych miejsc pracy. Wprowadzenie nadzwyczajnych środków, takich jak: urlopy macierzyń-skie, krótszy czas pracy czy wolne soboty nie wystarczy, aby skutecznie zatrzymać wzrost bezrobocia. Redukcje zatrudnienia będą następować ze względu na wzrost wydajności pracy, wprowadzenie nowych technologii, konsolidację, połączenia i restrukturyzację branż. Korzystniej jest więc dążyć do wprowadzenia ułatwień dla przedsiębiorców, bo to oni, a nie rząd tworzą nowe miejsca pracy. Pracodawcom zależy na możliwości swobodnego zawie-rania umów o pracę, ustalenie dobowego

wymiaru pracy, zgodnego z dyrektywami Unii Europejskiej, obniżenie dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, skróce-nie okresu wypłacania zasiłku chorobowe-go. Jednakże z proponowanymi regulacja-mi nie zgadzają się związki zawodowe.

Niezbędny staje się więc dialog Konfe-deracji Pracodawców ze związkami zawo-dowymi.

Bezpośrednie rozmowy ze związkami, przy wzajemnym szacunku dla różnicy sta-nowisk, są zdecydowanie korzystniejsze niż porozumiewanie się wyłącznie za pośred-nictwem rządu. Takie kontakty pozwalają lepiej poznać wzajemne argumenty i uni-kać niepotrzebnych sporów już na etapie negocjacji.

Głównymi przedmiotami konsultacji powinny być: Kodeks Pracy, emerytury pomostowe, ubezpieczenia wypadkowe i chorób zawodowych, płaca minimalna, zwalczanie bezrobocia, model korzystnych ekonomicznie i długofalowo rokowań zbio-rowych. Konieczna staje się też walka ze stereotypami we wzajemnym postrzeganiu pracodawców i pracobiorców.

Związki zawodowe muszą uznać, że wy-sokie koszty pracy, sztywne stosunki pracy i wysokie podatki zabierają środki na inwe-stycje. Hamuje to rozwój fi rm, a czasami wręcz prowadzi je do bankructwa, na czym tracą i właściciele, i zatrudnieni.

Starostwo Powiatowe w Koninie

Podstawowym problemem w życiu spo-łeczno-gospodarczym powiatu konińskie-go jest wysokie bezrobocie. Utrzymuje się ono, od początku lat 90. XX wieku, na po-ziomie kilkunastu procent ludności czyn-nej zawodowo. Obecnie stopa bezrobocia osiągnęła najwyższy dotychczasowy po-ziom i przekroczyła 20 procent. Co więcej, warunki, w jakich działa rolnictwo na tere-nie powiatu skłaniają do przewidywania wzrostu bezrobocia na terenach wiejskich


46

wraz ze wzrostem konkurencji w produkcji rolnej.

W efekcie ocenia się, że ograniczenie bezrobocia do poziomu uznawanego za normalny, wynikający z bieżącej rotacji za-trudnienia, wymagać będzie stworzenia około 25 tysięcy nowych miejsc pracy na terenie powiatu. Oznacza to, że w okresie najbliższych kilkunastu lat niezbędne będą zintegrowane działania na rzecz przyrostu nowych miejsc pracy.

Powinny to być działania wielokierunko-we, przygotowujące i mobilizujące miesz-kańców powiatu, w tym również bezro-botnych, do tworzenia miejsc pracy, jak też działania mające na celu poszukiwanie kapitału zewnętrznego, polskiego i zagra-nicznego.

Do podstawowych zadań samorządów w tym zakresie należy tworzenie warunków umożliwiających podejmowanie inwestycji oraz szeroko rozumiane działania promo-cyjne.

Pierwszy z tych elementów jest zada-niem należącym, przede wszystkim, do samorządów gminnych, które tworzą infra-strukturę niezbędną do prowadzenia dzia-łalności gospodarczej. Samorządy gminne mogą również tworzyć warunki preferen-cyjne do inwestowania na ich terenie, po-przez stosowanie ulg podatkowych.

Promocja jest działaniem, które poprzez odpowiednią informację i propagowa-nie walorów naturalnych oraz warunków stworzonych przez samorządy gminne, ma zachęcać potencjalnych inwestorów do uruchomienia działalności na ich tere-nie.

Starostwo Powiatowe, od początku swo-jego istnienia, wspiera starania gmin na rzecz pozyskania inwestorów. Głównym środkiem wsparcia jest działalność promo-cyjna, choć podejmowane są również ini-cjatywy w innym zakresie.

Działalność starostwa w zakresie pro-mocji, w istocie rzeczy, jest promowaniem

gmin poprzez ukazywanie walorów powia-tu jako całości lub poprzez przedstawienie poszczególnych gmin. Z tej racji większość inicjatyw promocyjnych realizowanych przez starostwo odbywa się z udziałem gmin. Starostwo również wspiera działania promocyjne gmin.

Starostwo od początku swojego istnie-nia prowadzi działania na rzecz współpracy międzynarodowej, szczególnie w zakresie gospodarki. W tym celu wykorzystuje się, między innymi, kontakty nawiązane w ra-mach województwa konińskiego oraz pro-wadzi się współpracę z Konińską Izbą Go-spodarczą, Izbą Rolniczą i Agencją Rozwoju Regionalnego.

Niezależnie od szeroko zakrojonych działań promocyjnych, Starostwo Powia-towe w Koninie współpracuje z gminami i wspiera ich przedsięwzięcia na rzecz roz-woju infrastruktury. Jako szczególny obszar współdziałania, w tym również w sprawach dotyczących przygotowania gmin do po-wstania na ich terenie nowych miejsc pracy, należy potraktować współpracę z Konwen-tem Wójtów i Burmistrzów Powiatu Koniń-skiego. Konwent został założony w połowie 1999 roku i stanowi forum przekazywania informacji oraz dyskusji na tematy doty-czące spraw bieżących i przyszłości gmin oraz powiatu. Tematy związane z rozwojem infrastruktury na terenach gmin, promo-cji, zachęty dla inwestorów pojawiają się w trakcie niemal każdego z posiedzeń kon-wentu.

Inne kierunki wsparcia gmin w zakresie poszukiwania inwestorów oraz tworzenia nowych miejsc pracy to:1. Współdziałanie starostwa w organizo-

waniu szkoleń dla gmin. 2. Współpraca z organizacjami pozarządo-

wymi w zakresie promocji oraz tworze-nia warunków rozwoju gmin i powiatu. Współpraca ta ma miejsce głównie z Ko-nińską Izbą Gospodarczą, Biurem Po-wiatowym Wielkopolskiej Izby Rolniczej,


47

Radą NOT i Agencją Rozwoju Regional-nego.

3. Zgłaszanie problemów do strategii i pro-gramów wojewódzkich.Starostwo Powiatowe w Koninie podej-

muje szereg działań wspierających starania gmin o stworzenie zachęty dla inwestorów. Działania te daleko wykraczają poza zakres kompetencji starostwa, w związku z czym nie zawsze mają odpowiednią obudowę formalną. Dotyczy to zwłaszcza współpra-cy z różnego rodzaju organizacjami poza-rządowymi i instytucjami, w ramach któ-rej część wspólnych działań odbywa się na podstawie jedynie ustnych uzgodnień, a mimo to skutkują one istotnymi inicjaty-wami.

We współpracy z gminami w zakresie wspólnego poszukiwania inwestorów istot-nym problemem jest brak określonej ofer-ty dla inwestorów w znacznej części gmin. Brakuje tam bowiem programów promocji, wyznaczonych i, choćby w części przygo-towanych, terenów pod inwestycje. Znane są niedostatki w infrastrukturze niektórych gmin. Brak jest również propozycji w zakre-sie zachęt podatkowych i innych.

Biorąc pod uwagę te wnioski, jak rów-nież przedstawione informacje można uznać, że poprawy skuteczności poszuki-wania inwestorów należy szukać poprzez przygotowanie terenów dla potencjalnych inwestorów w gminach. Przygotowanie te-renów, tzn. wyznaczenie ich w planie zago-spodarowania przestrzennego, zapewnie-nie dostępu do podstawowych mediów i uporządkowanie sytuacji prawnej. Pomoc-ne może być też: przyjęcie przez gminy własnych strategii i programów promocji z zapewnieniem środków na ich realizację w rocznych budżetach, stworzenie wspól-nego programu promocji powiatu, ukie-runkowanego na pozyskiwanie inwesto-rów oraz szeroką współpracę samorządów terenowych z organizacjami pozarządo-wymi w zakresie promocji i poszukiwania

inwestorów, a także aktywizacji społeczeń-stwa.

Agencja Rozwoju Regionalnego

w Koninie

Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Ko-ninie prowadzi działalność od stycznia 1992 roku, realizując usługi doradcze, szko-leniowe i informacyjne dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz samorzą-dów lokalnych, przez co pośrednio dzia-ła w kierunku zapobiegania bezrobociu. W zakresie tych działań świadczy usługi poprzez trzy wyspecjalizowane jednostki organizacyjne:1. Centrum Wspierania Biznesu, które po-

wstało w 1994 roku na mocy umowy po-między Agencją Rozwoju Regionalnego S.A. w Koninie i Funduszem Współpracy PHARE. Centrum świadczy usługi dorad-cze i szkoleniowe w dziedzinie marketin-gu, zarządzania strategicznego i zarzą-dzania fi nansowego.

2. Fundusz Poręczeń Kredytowych, który został utworzony w 1997 roku na bazie wspólnych środków Ministerstwa Gos-podarki, Funduszu Counterpart i ARR S.A. w Koninie. Udziela poręczeń kredy-towych jako zabezpieczeń dla małych i średnich przedsiębiorstw, które mają kłopoty z uzyskaniem kredytu w banku.

3. Centrum Informacji i Transferu Tech-nologii, które powstało w 1997 roku na mocy ustawy pomiędzy ARR S.A. w Ko-ninie a Polską Fundacją Promocji i Roz-woju Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Centrum świadczy usługi informacyjne w zakresie organizacji seminariów, kon-ferencji i prezentacji dla fi rm oraz dostę-pu do nowoczesnych technologii53.Przesłanką dla utworzenia Agencji Roz-

woju Regionalnego S.A. w Koninie była potrzeba posiadania organizacji pozarzą-

53 www.arrkonin.org.pl


48

dowej, działającej na rzecz rozwoju re-gionalnego (restrukturyzacja gospodarki i rozwój sektora małych i średnich przed-siębiorstw) i wyspecjalizowanej w reali-zacji rządowych i międzynarodowych programów polityki regionalnej dla samo-rządów54.

ARR S.A. w Koninie jest publiczną insty-tucją, która wspiera rozwój regionalny na obszarze Wielkopolski, poprawiając jedno-cześnie konkurencyjność regionu.

Agencja Rozwoju Regionalnego ma duże doświadczenia w realizacji usług do-radczych, szkoleniowych i informacyjnych dla małych i średnich przedsiębiorstw, projektów UE, a także usług doradczych i szkoleniowych dla samorządów. Prowadzi działalność w zakresie zarządzania strate-gicznego, czyli budowania strategii rozwo-ju fi rmy przy wykorzystaniu metody warsz-tatowej oraz projektowania programów restrukturyzacji. Prowadzi również doradz-two w zakresie zarządzania fi nansowego, które opiera się na opracowywaniu biznes planów i wniosków kredytowych, pomocy klientom w przeprowadzaniu negocjacji z bankiem, poszukiwaniu alternatywnych źródeł fi nansowania, takich jak: kredyty preferencyjne, fundusze typu venture capi-tal, fundusze poręczeniowe, analizie kon-dycji fi nansowej fi rmy, a także sugerowaniu rozwiązań zidentyfi kowanych problemów oraz pomocy pomiędzy alternatywnymi projektami inwestycyjnymi.

ARR S.A. w Koninie postawiła sobie za cele operacyjne:1. Wspieranie rozwoju małych i średnich

przedsiębiorstw poprzez: – transferowanie wiedzy w postaci pro-

stych i zaawansowanych usług dorad-czych, szkoleń dla małych i średnich przedsiębiorstw,

54 Materiał Informacyjny, Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Koninie, Konin, wrzesień 2008.

– dostarczanie informacji i pomoc w nawiązywaniu kontaktów pomię-dzy małymi i średnimi przedsiębior-stwami,

– tworzenie instrumentów fi nanso-wych wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa,

2. Wspieranie i kreowanie rozwoju regio-nalnego i lokalnego w Wielkopolsce po-przez:

– inspirowanie i realizowanie inicjatyw, projektów i programów dla samorzą-dów,

– transferowanie wiedzy w postaci usług doradczych i szkoleń dla samo-rządów,

– dostarczanie informacji dla samorzą-dów,

– organizowanie seminariów i konfe-rencji o tematyce istotnej dla rozwoju regionalnego i lokalnego,

– współpraca z instytucjami i organiza-cjami związanymi z rozwojem regio-nalnym i rozwojem przedsiębiorczo-ści.

Konińska Izba Gospodarcza

Konińska Izba Gospodarcza została zareje-strowana przez Sąd Rejonowy w Koninie 18 września 1990 roku55. Jej powstanie było rezultatem rosnącej potrzeby zrzeszania się licznych podmiotów gospodarczych wo-jewództwa konińskiego, przeżywających w tym czasie burzliwy rozwój.

Obecnie w Konińskiej Izbie Gospodar-czej zrzeszonych jest ponad 100 fi rm pań-stwowych i prywatnych. Ich potencjał jest ogromny. Są to przede wszystkim małe i średnie fi rmy prywatne, ale również i takie

55 Partner przedsiębiorcy, Informator Krajowe-go Systemu Usług dla Małych i Średnich Przedsię-biorstw. Regon 9 – wielkopolskie i kujawsko-pomor-skie, Polska Fundacja Promocji i Rozwoju Małych i Średnich przedsiębiorstw, Warszawa grudzień 2000, s. 30.


49

kolosy, jak Kopalnia Węgla Brunatnego „Ko-nin”, Zespół Elektrowni „Pątnów–Adamów–Konin” czy FUGO. Mimo różnic w poten-cjale, KIG stara się dobrze służyć każdemu z podmiotów gospodarczych.

Konińska Izba Gospodarcza nie jest or-ganizacją nastawioną na osiąganie zysków. Podstawowe zadanie to wspieranie roz-woju fi rm oraz pomaganie im w nawiązy-waniu nowych kontaktów gospodarczych. KIG podejmuje działania zmierzające do rozwoju przedsiębiorczości w nowoczes-nych formach organizacyjnych, gromadzi i rozpowszechnia informacje dotyczące nawiązywania kooperacji gospodarczej w kraju i za granicą, udziela podmiotom gospodarczym pomocy w rozwiązywaniu problemów ekonomicznych, organiza-cyjnych i prawnych. KIG udziela również porad osobom prowadzącym działalność gospodarczą i informacji inwestorom za-granicznym o możliwości i zasadach pro-wadzenia działalności gospodarczej w re-gionie konińskim. Prowadzi wymianę ofert gospodarczych ze współpracującymi izbami przemysłowo-handlowymi w Pol-sce i za granicą. W ramach współpracy z Krajową Izbą Gospodarczą – Info-Net KIG Sp. z o.o., prowadzi działalność w zakresie wywiadowni gospodarczej, która powsta-ła w odpowiedzi na zapotrzebowanie pol-skich i zagranicznych przedsiębiorców na informacje o ich partnerach handlowych. Konińska Izba Gospodarcza organizuje seminaria i szkolenia dotyczące bieżą-cych uregulowań prawnych odnośnie do prowadzenia działalności gospodarczej (księgowość, prawo pracy, kodeks celny, metody fi nansowania małych i średnich przedsiębiorstw) oraz kwestii kluczowych dla właściwego zarządzania fi rmą (handel, marketing, jakość usług, zarządzanie perso-nelem). Ponieważ Konińska Izba Gospodar-cza realizowała projekt: „Rozwój usług dla małych i średnich przedsiębiorstw: usługi doradcze i szkoleniowe”, organizowane

szkolenia objęte były dotacją ze środków Unii Europejskiej. W ramach współpracy z gminami regionu konińskiego KIG pro-muje podmioty gospodarcze działające na terenie gmin podczas targów i misji zagra-nicznych, oprócz tego organizuje spotka-nia branżowe w celu dalszej integracji ko-nińskiego środowiska gospodarczego.

Współpraca zagraniczna Konińskiej Izby Gospodarczej polega na wzajemnej pro-mocji zrzeszonych podmiotów, kontaktach kooperacyjnych i wspólnym organizowa-niu imprez gospodarczych (misje, targi, fora, szkolenia). Wśród instytucji, z którymi ta współpraca jest najbardziej ożywiona, znajduje się: Izba Przemysłowo-Handlowa z Agen (Francja), Wirtschaftsförderungs-gesellschaft mbh Herne (Niemcy), Izba Przemysłowo-Handlowa we Frankfurcie nad Odrą, Polsko-Niemiecka Izba Przemy-słowo-Handlowa w Warszawie oraz region Marshe (Włochy). W ramach tych kontak-tów organizowane są misje gospodarcze polskich przedsiębiorców do krajów Unii Europejskiej, mające na celu poznawanie warunków prowadzenia działalności na jednolitym rynku oraz bezpośrednie roz-mowy z zainteresowanymi fi rmami zagra-nicznymi. Poza tym KIG czynnie włącza się w działania propagujące Unię Europejską w regionie konińskim.

Rada Federacji Stowarzyszeń Naukowo-

-Technicznych NOT w Koninie

Rada Federacji Stowarzyszeń Naukowo--Technicznych NOT w Koninie działa od października 1997 roku. Reprezentuje 14 stowarzyszeń naukowo-technicznych skupiających ponad 2000 inżynierów i techników56.

Celem tej organizacji jest dbanie o in-teresy całej społeczności inżynierskiej, oddziaływanie na rozwój innowacyjności

56 www.notkonin.com.pl


50

i efektywności gospodarki oraz na cywiliza-cyjny poziom życia społeczeństwa.

Rada ta uczestniczy w unowocześnia-niu gospodarki poprzez tworzenie planów rozwojowych, transfer technologii oraz podwyższenie kwalifi kacji kadr technicz-nych i zarządzających. Współpracuje z sa-morządami, administracją i instytucjami uznanymi za reprezentacje przedsiębiorstw gospodarczych (izby gospodarcze, agencje rozwoju i inne organizacje przedsiębior-ców).

Rada Federacji Stowarzyszeń Naukowo--Technicznych NOT w Koninie oferuje inży-nierom i technikom możliwość uzyskania tytułu: „Inżyniera Europejskiego” (EUR ING) oraz specjalizacji zawodowej inżyniera lub technika. również na zdobycie tytułu rze-czoznawcy, nadawanego przez stowarzy-szenie, oraz uprawnień tłumacza tekstów technicznych. Prowadzi również szkolenia specjalistyczne w zakresie eksploatacji i dozoru urządzeń, kończące się wydaniem uprawnień państwowych, Bezpieczeństwa i Higieny Pracy dla pracodawców, projek-tantów, kadry kierowniczej, kadry inży-nieryjno-technicznej, średniego dozoru i robotników, kursy z zakresu organizacji i zarządzania, w tym: Zarządzanie Przez Ja-kość (TQM), Motywacja w Praktyce, Opty-malizacja Projektów i Procesów Produk-cyjnych, Statystyczna Kontrola Procesów, Negocjacje Handlowe, kursy komputero-we (podstawowe i dla zaawansowanych) oraz inne formy dokształcania i doskona-lenia w różnych zawodach ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb biur pracy.

Rada Federacji Stowarzyszeń Nauko-wo-Technicznych NOT w Koninie świad-czy ponadto usługi techniczne w zakresie projektowania i kosztorysowania, buduje projekty organizacyjne oraz opracowania instrukcji maszyn i urządzeń. Poza tym sporządza wyceny urządzeń i obiektów, dokonuje pomiarów elektrycznych, nadzo-ru i rozruchu, a dodatkowo specjalistycz-

nych pomiarów i badań z dziedziny ochro-ny środowiska.

Od 1997 roku Rada FSNT NOT została włączona do Krajowego Systemu Usług Pol-skiej Fundacji Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw, obejmującego szkolenia, doradztwo, informację i usługi branżowe. Numer rejestracyjny to: EU Cen-tral Consultancy Register POL/22308. Po-twierdzeniem osiągnięć tych fi rm są przy-znawane corocznie przez Radę FSNT NOT na Targach Konińskich – puchary za pro-dukty najwyższej jakości.

3.5. Bariery przeciwdziałania

bezrobociu

Opisany powyżej szeroki wachlarz przed-sięwzięć podejmowanych na terenie po-wiatu konińskiego dla przeciwdziałania bezrobociu i wzrostu przedsiębiorczości napotyka jednak szereg barier.

Podstawową z nich jest brak środków materialnych, poza programami realizo-wanym w ramach Europejskiego Funduszu Socjalnego. Dotyczy to zarówno działalno-ści Powiatowego Urzędu Pracy, gdzie syste-matycznie obniża się kwoty przeznaczone na aktywne formy zwalczania bezrobocia, jak również działalności samorządów, po-wiatowego i gminnych, które muszą rezy-gnować z realizacji niezbędnych inwestycji infrastrukturalnych bądź ograniczać działa-nia promocyjne z racji braku środków. Gmi-ny, z tego samego powodu, nie podejmują się wykupywania i uzbrajania terenów wy-znaczonych pod działalność gospodarczą. Poważne problemy mają również insty-tucje wspierające rozwój MŚP. Małe fi rmy mają coraz mniej pieniędzy na korzystanie z ich usług oraz na uczestniczenie w orga-nizowanych imprezach (np. targach). Po-wodzeniem cieszą się głównie projekty, w większym lub mniejszym stopniu dofi -


51

nansowywane ze środków zewnętrznych. Innym problemem są zbyt wysokie koszty kredytów. Aktualnie, większości osób za-interesowanych uruchomieniem własnej działalności, nie stać na tak drogie kredyty. Warto dodać, że nawet istniejący przy ARR fundusz poręczeń kredytowych został zli-

kwidowany z powodu braku chętnych do korzystania z tej usługi.

Te dwa problemy i ogólna sytuacja go-spodarcza kraju, w tym brak popytu we-wnętrznego, są głównymi barierami dla rozwoju przedsiębiorczości na terenie po-wiatu konińskiego.


52

4.1. Wprowadzenie

Gwarantem stabilności rynku jest równo-waga między popytem a podażą na okre-ślone dobro. Przenosząc tę podstawową zasadę na rynek pracy – równowagą na nim będzie taka sytuacja, w której osoby posiadające określone kwalifi kacje i poszu-kujące zatrudnienia znajdują je, zaś przed-siębiorstwa nie mają problemów z wakata-mi na określonych stanowiskach. Sytuacja równowagi, tak na rynkach konsumenc-kich, jak i na rynku pracy zdarza się bar-dzo rzadko i trwa równie krótko. Brak ta-kiej równowagi, z jednej strony podnosi poziom konkurencji na rynku kwalifi kacji, wiedzy i umiejętności pracobiorców, z dru-giej jednak powoduje wzrost bezrobocia (rynek pracodawcy) lub defi cyt kwalifi ka-cji (rynek pracobiorcy). Można tu mówić o sytuacji niedopasowania (niedostoso-wania) oferty kwalifi kacji zawodowych do oczekiwań rynku pracy. Pojawia się „brak” lub „luka” poznawcza, polegająca na opóź-nieniu w stanie świadomości społecznej w stosunku do dynamiki zmian w popycie i podaży na określone kwalifi kacje. Dopa-sowanie kwalifi kacji osób poszukujących zatrudnienia do wolnych miejsc pracy jest żmudnym, czaso- i kosztochłonnym pro-cesem, a efektywność dopasowania zależy od wielu czynników lokowanych, tak po

stronie popytu i podaży, jak i zmiennych ekonomiczno-psychologicznych i szeroko rozumianego otoczenia. Jednym z czynni-ków ekonomiczno-psychologicznych jest intensywność poszukiwań pracy przez ab-solwentów szkół oraz bezrobotnych, którą warunkują: relacja wysokości zasiłków do wynagrodzeń, czas trwania bezrobocia, kultura pracy itp. W ostatnich dwóch latach zmniejszenie niedopasowania kwalifi kacji zawodowych do wymagań rynku pracy sta-ło się tematem zainteresowania urzędów pracy, władz lokalnych, sfery edukacji za-wodowej i badaczy w Polsce.

4.2. Metodyka badań

Koncepcja badań nad brakiem równowagi na rynku pracy powiatu konińskiego opie-rała się na założeniu, iż głównym celem projektu jest zidentyfi kowanie i zinterpre-towanie danych pozwalających władzom lokalnym na podjecie działań minimalizują-cych skutki nierównowagi na rynku pracy.

Autorki metodyki badań57, zgodnie z po-stawionym założeniem, podzieliły badania na dwa główne nurty: badania wstępne – wtórne, obejmujące analizę materiału dostępnego w różnorodnych periodykach

57 Ewa Więcek-Janka i Agnieszka Kujawińska.

PRZEBIEG BADAŃ W POWIECIE KONIŃSKIM

Rozdział IV


53

tematycznych58 oraz pierwotne, prowadzo-ne w powiecie konińskim dwoma torami: wśród bezrobotnych i wśród pracodawców.

Na przedstawiony cel główny złożyły się dwa cele szczegółowe. Pierwszy to znale-zienie i wykorzystanie danych pozwalają-cych na określenie stanu i poziomu bez-robocia. Drugi zaś, to ustalenie poziomu i obszarów niedostosowania zawodowego w powiecie konińskim.

W zakresie zadań badawczych nad nie-dopasowaniem popytu i podaży na kwalifi -kacje zawodowe w powiecie, oprócz analiz danych prowadzonych w PUP Konin prze-

58 Na przykład źródła Powiatowego Urzędu Pracy w Koninie.

prowadzono następujące badania ekspla-nacyjne:• analiza portali internetowych zamiesz-

czających ogłoszenia o pracę na terenie powiatu konińskiego oraz analiza mate-riałów PUP Konin (jako badanie wstępne potwierdzające problem),

• wywiady osobiste z osobami bezrobot-nymi w PUP Konin,

• wywiady CATI z przedstawicielami przedsiębiorstw.W badaniach eksploracyjnych poszuki-

wano rozwiązania kilku problemów zawar-tych w tabeli 4.1.

Na wykresie 4.1. przedstawiono struktu-rę bezrobocia w latach 2000-2009, ilustru-jąc przebieg krzywych bezrobocia odzwier-

Tabela 4.1. Problemy badawcze w etapie badań eksploracyjnych

Sytuacja gospodarcza powiatu konińskiego

Problem badawczy Charakterystyka

Dane demografi czne mieszkańców LiczebnośćStopa bezrobocia w powiecie Uwzględniająca dynamikę w 9 latachStruktura bezrobocia w powiecie konińskim Uwzględniająca płeć, wykształcenie, długość okresu

bezrobocia, staż pracyTerytorialne zróżnicowanie bezrobocia Porównanie gmin w powiecie

Wykres 4.1. Liczebność osób pozostających bez pracy w latach 2000-2009 w powiecie koniń-

skim z uwzględnieniem wykształcenia

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

wyższe policealne i śr zaw. LO

zawodowe podstawowe


54

ciedlających poziom wykształcenia. Analiza wskazuje na powolny, acz w stopniu cią-głym, wzrost niedopasowania w zakresie wykształcenia wyższego i ogólnokształcą-cego. Spadek bezrobotnych z wykształce-niem podstawowym można zaobserwować od roku 2004 do 2008. Bezrobocie wśród osób w wykształceniem zawodowym mala-ło w podobnym tempie. Od roku 2001 do 2008 zapotrzebowanie na wykwalifi kowa-nych pracowników rosło. Zapotrzebowanie na osoby z wykształceniem średnim zawo-dowym utrzymywało się, na przestrzeni ostatnich lat, na względnie stałym pozio-mie i podobnie jak w pozostałych katego-riach, apogeum zatrudnienia przypadał na rok 2008.

Przeanalizowano także strukturę płci wśród bezrobotnych w latach 2000-2009. We wszystkich analizowanych latach, ko-biety stanowiły większą ich część, jednak w latach 2001-2003 ta różnica była naj-mniejsza. Od 2005 roku nastąpił wzrost udziału kobiet w grupie bezrobotnych. Tak dla mężczyzn, jak i dla kobiet w 2008 roku bezrobocie zmalało o 50%. Jednakże

w 2009 roku zaczęło rosnąć. Strukturę płci wśród bezrobotnych zilustrowano na wy-kresie 4.2.

Porównanie wysokości bezrobocia z po-działem na płeć nie pozwala wnioskować o tendencjach w przyszłości. Wykonano odrębnie, dla kobiet i mężczyzn, ekstrapo-lację trendu (metodą wykładniczą), która pozwala na wyciągnięcie ciekawych wnio-sków, co zilustrowano na wykresach 4.3. i 4.4.

Uzyskane wyniki pozwalają wnioskować iż bezrobocie kobiet w najbliższych latach będzie maleć (co pokazuje przerywana li-nia na wykresie 4.3).

Wysokość bezrobocia dla mężczyzn, zgodnie z trendem z wykresu 4.4, będzie rosła i w roku 2010 uzyska poziom z roku 2006.

Na wykresie 4.5 przedstawiono trend kształtującego się bezrobocia dla miesz-kańców wsi w powiecie konińskim. Wy-znaczono także linię trendu dla tej grupy badanych. Wynika z niej, że bezrobocie będzie rosło, ale w nieco niższym tempie niż w przypadku analizowanej wyżej grupy

Wykres 4.2. Udział płci wśród bezrobotnych w latach 2000-2009 w powiecie konińskim

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

kobiety mężczyźni


55

Wykres 4.3. Ekstrapolacja trendu bezrobocia dla kobiet w powiecie konińskim

Wykres 4.4. Ekstrapolacja trendu bezrobocia dla mężczyzn w powiecie konińskim

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

kobiety Wielob. (kobiety)

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

mężczyźni Wielob. (mężczyźni)

bezrobotnych mężczyzn. Jest to zapewne związane z nakładaniem się części badanej próby w tych dwóch analizowanych przy-padkach.

W ramach badań eksplanacyjnych prze-prowadzono procedurę opisaną w kilku fa-zach.

Faza pierwsza – przygotowanie

metodyki badań

Faza przygotowania metodyki badań skła-da się z kilku etapów, które zawarto w ta-beli 4.2.


56

W ramach realizacji fazy pierwszej doko-nano analizy literaturowej ukierunkowanej na ujednolicenie warsztatu pojęciowego wykorzystanego w badaniach. Opracowa-no słownik pojęć.

Bezrobocie to:• stan bezczynności zawodowej osób

zdolnych do pracy, które zgłaszają zdol-ność jej podjęcia i dla których dochody z pracy są podstawą egzystencji;

• przesunięcie zasobów pracy ze sfery pra-cy do sfery bierności zawodowej, w któ-rej nie uczestniczy się w procesach pracy – bierze się natomiast udział w podziale produktu wytworzonego przez innych pracowników59.

59 M. Kabaj, Społeczne aspekty rozwoju, elemen-ty przeciwdziałania ubóstwu i bezrobociu, PWE, Warszawa 2000, s. 20.

Niedopasowanie zawodowe to:• stan niedopasowania kwalifi kacji pra-

cowników do nowej technologii i braku kompetencji, trudności w dostosowaniu się do zmian systemu produkcyjnego.Rynek pracodawcy pojawia się wtedy,

gdy podaż pracy jest większa od popytu na nią.

Rynek pracobiorcy dotyczy sytuacji, gdy popyt na pracę jest większy od jej po-daży.

Określono zakres geografi czny i seg-mentacyjny oraz opracowano wstępny har-monogram badań.

Faza druga – przygotowanie badań

W fazie drugiej przewidziano do realizacji 9 etapów, które zaprezentowano tabeli 4.3.

Wykres 4.5. Struktura bezrobocia wśród mieszkańców wsi w powiecie konińskim

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

mieszkańcy wsi Wielob. (mieszkańcy wsi)

Tabela 4.2. Składowe fazy przygotowania metodyki badań

I Faza przygotowania metodyki badań

1. Badania literaturowe

2. Badania eksploracyjne nad dostosowaniem metod badań

3. Opracowanie metodyki badań

3a. Określenie zakresu badań

3b. Opracowanie harmonogramu badań


57

Opracowanie projektu badawczego

Określono cele główne i szczegółowe oraz problemy badawcze, hipotezy i założenia.• Cel główny 1 – zgromadzenie informacji

pozwalających na analizę stanu bezro-bocia w powiecie konińskim.

• Cel główny 2 – zgromadzenie informa-cji pozwalających na przeprowadzenie analizy stanu niedopasowania zawodo-wego w powiecie konińskim.Na tym etapie badania postawiono pew-

ne założenia:• Opracowanie odwołuje się do pewnego

zasobu wiedzy literaturowej dostępnej do roku 2009. Część opracowania, do-tycząca metodyki badawczej, posiada innowacyjny i twórczy charakter.

• W opracowaniu przyjęto ograniczenie co do metodyki doboru próby. Głów-nym celowym kryterium doboru było ograniczenie co do segmentu geogra-fi cznego, jakim jest powiat koniński przy jednoczesnym zachowaniu reprezen-tatywności próby. Populację badanych podzielono na dwie grupy: poszukujący pracy i przedsiębiorstwa.Sformułowano także problemy badaw-

cze:

Problem badawczy 1. Jakie zawody two-rzą niedopasowanie na rynku pracy?

– identyfi kacja zawodów nadwyżko-wych,

– identyfi kacja zawodów defi cyto-wych.

Problem badawczy 2. Na których obsza-rach powiatu konińskiego występuje niedopasowanie zawodowe? Problem badawczy 3. Jak kształtuje się niedopasowanie zawodowe ze względu na płeć? Problem badawczy 4. Jak kształtuje się niedopasowanie zawodowe ze względu na wykształcenie?

Identyfi kacja badanej populacji

Zdefi niowanie badanej populacji dla re-alizowanego obszaru badań wymagało określenia dwóch odrębnych populacji: osób poszukujących pracy i przedsiębior-ców poszukujących pracowników.

Zdefi niowano kolejno:• populacją badaną będą osoby bezro-

botne zamieszkujące powiat koniński, odwiedzające Powiatowy Urząd Pracy w Koninie w październiku i listopadzie 2009 roku,

Tabela 4.3. Etapy przygotowania badań

II Faza przygotowania badań

1. Opracowanie projektu badawczego

2. Określenie populacji

3. Opracowanie metody doboru próby

4. Opracowanie ram doboru próby

5. Dobór jednostek do próby

6. Wybór metod realizacji celów

7. Opracowanie narzędzi badawczych

8. Wstępna weryfi kacja narzędzi

8a. Badanie wstępne pilotażowe

8b. Konsultacje ekspertów

9. Opracowanie ostatecznej wersji narzędzi


58

• populacją badaną będą przedsiębior-stwa działające na terenie powiatu ko-nińskiego.

Dobór próby

Określono składowe dla obu populacji, w celu opracowania metody doboru pró-by, wyróżniając podmiot, miejsce, zakres, jednostkę badania oraz liczebność próby. Składowe dla opisywanych prób przedsta-wiono na wykresach 4.6. i 4.7.

Skonstruowano cztery kwestionariu-sze wywiadu (dwa dla bezrobotnych, dwa dla przedsiębiorców) z listą wyróżnionych w etapie pierwszym zidentyfi kowanych problemów. W instrumentach wykorzysta-no pytania otwarte i zamknięte wraz z wy-skalowanymi odpowiedziami. Wykorzysta-ne narzędzia przedstawiono w załączniku 1 i 2.

Przeprowadzono testowanie narzędzi na mikropróbie w celu weryfi kacji przydatno-ści narzędzi w procesie badań. Po uwzględ-nieniu zmian (będących wynikiem weryfi -kacji narzędzi) skonstruowano ostateczne wersje kwestionariuszy. Opracowano także arkusze Excel do wprowadzania danych surowych (konweniujące z narzędziem do obróbki statystycznej Statistica 8.0). Dla usprawnienia procesu sortowania i redukcji danych skonstruowano arkusz zbiorczy.

Wybór metody badawczej

Zakres tematyki, problemy, jak i cele ba-dawcze zdeterminowały wybór metody bezpośredniej – wywiadu pogłębionego. Opracowano w arkuszu Excel, jak i doku-mencie World 2007 wystandaryzowane kwestionariusze.

Wywiad miał jednolitą strukturę (sto-sowano wspólną listę zagadnień do omó-

Wykres 4.6. Charakterystyka próby dla osób poszukujących pracy w powiecie konińskim

Wykres 4.7. Charakterystyka próby dla przedsiębiorstw w powiecie konińskim

Bezrobotniposzukujący

pracy

PowiatowyUrząd Pracy

Osobymieszkającew powieciekonińskim

5.10.09 do

31.11.09

2000

po

dm

iot

mie

jsc

e

za

kre

s

cz

as

lic

ze

bn

ość

po

dm

iot

Przedsiębiorstwadziałające

w powieciekonińskim

jed

no

stk

a

pró

by

Osoba reprezentującaprzedsiębiorstwo

działającaw powiecie konińskim

za

kre

s

Powiatkoniński

lic

ze

bn

ość

200


59

wienia). Paper and Pencil Interview (PAPI) lub Computer Aided Personal Interview (CAPI). PAPI jest najbardziej tradycyjną techniką stosowaną przy realizacji badań ilościowych, polegającą na przeprowadza-niu wywiadów z respondentami z wyko-rzystaniem papierowej ankiety/kwestio-nariusza. CAPI, jest to technika stosowana w badaniach ilościowych, polegająca na przeprowadzaniu wywiadów z responden-tami przy użyciu przenośnych komputerów (notebook), zamiast tradycyjnych kwestio-nariuszy. Zastosowano także metodę Com-puter Aided Tele Interview (CATI), którą wykorzystano w części wywiadów wśród przedsiębiorców z powiatu konińskiego.

Faza trzecia – realizacja badań

Realizacja badań przebiegała dwoma to-rami: badanie bezrobotnych w PUP Konin wywiadem bezpośrednim (PAPI, CAPI) oraz badanie przedsiębiorstw wywiadem bez-pośrednim (CAPI, CATI). Przebieg trzeciej fazy przedstawiono w tabeli 4.4.

Do przeprowadzenia badania wybrano 20 ankieterów. Warunkiem realizacji badań było zaliczenie szkolenia oraz rozmowa osobista z kierownikiem projektu, który po-dejmował ostateczną decyzję o podpisaniu umowy na przeprowadzenie wywiadów.

Szkolenie ankieterów miało formę warsz-tatów z autoprezentacją. Przeprowadzono też próby ankietyzacji opracowanymi narzę-dziami zgodnie z przygotowanymi instruk-cjami, które zawarto w załącznikach 3 i 4.

Pomiar był realizowany według następu-jącej procedury:• osoby bezrobotne:

– przeprowadzenie rozmów kierownika badań z kierownictwem PUP Konin na temat przeprowadzenia badań,

– ustalenie harmonogramu wizyt w PUP Konin,

– przydział określonych terminów ze-społom 2-osobowym,

– wizyta w PUP Konin i przeprowadze-nie wywiadów,

– wprowadzanie danych surowych do kwestionariusza,

– kodowanie danych i wprowadzenie do arkusza zbiorczego ankietera,

• przedsiębiorstwa: – podział wyizolowanych jednostek

próby między ankieterów, – przesłanie listu intencyjnego przez

kierownika badań do przedsiębiorstw wchodzących w skład próby,

– kontakty telefoniczne (e-mailowe) an-kieterów ze wskazaną osobą w przed-siębiorstwie,

– wizyta w przedsiębiorstwie – prze-prowadzenie wywiadu,

– wprowadzenie danych surowych do kwestionariusza,

Tabela 4.4. Procedura realizacji badań

w terenie

III Faza realizacji badań

1. Szkolenie ankieterów

2. Pomiar w terenie

3. Redukcja i redakcja danych

4. Kodowanie danych i wprowadzanie ich

Tabela 4.5. Proces analizy i wnioskowania

IV Faza analizy i wnioskowania

1. Analiza jakościowa

1a. Wybór narzędzi analizy jakościowej

1b. Opracowanie listy korelacji zmien-nych

1c. Opracowanie grafi czne

1d. Wnioskowanie jakościowe

2. Analiza ilościowa

2a. Wybór narzędzi analizy ilościowej

2b. Opracowanie listy korelacji zmien-nych

2c. Opracowanie grafi czne

2d. Wnioskowanie ilościowe


60

– kodowanie danych i wprowadzenie ich do arkusza zbiorczego.

Faza czwarta – Analiza jakościowa

i ilościowa

Po obróbce wstępnej dokonano analiz ze-branego materiału. Faza analiz i wniosko-wania przebiegała zgodnie z procesem za-wartym w tabeli 4.5.

4.3. Analiza wyników

Pierwsza ścieżka badawcza pozwoliła na zbadanie 2000 bezrobotnych. Jednak po redakcji i redukcji danych do analizy wyko-rzystano 1932 rekordy.

W ramach analizy wyników dokonano klasyfi kacji próby osób poszukujących za-trudnienia zgodnie z ich miejscem zamiesz-kania. Rozkład ten zilustrowano na wykre-sie 4.8.

Największa liczba osób poszukujących pracy to mieszkańcy Konina, co stanowiło 41% ogółu badanych, kolejno sklasyfi ko-wano mieszkańców Sompolna (7%) i Goli-ny (6%).

Drugą ścieżką badawczą zbadano 200 przedsiębiorstw z powiatu konińskiego. W etapie redakcji i redukcji danych odrzu-cono 18 niekompletnych wywiadów i do analizy wykorzystano 182 rekordy.

W ramach analizy wyników dokonano klasyfi kacji próby osób poszukujących za-trudnienia zgodnie z ich miejscem zamiesz-kania. Rozkład ten zilustrowano na wykre-sie 4.9.

Taki wynik nie stanowi zaskoczenia, zwłaszcza jeżeli weźmie się pod uwagę strukturę zawodów nadwyżkowych z po-działem geografi cznym. Taki stan rzeczy związany jest z profi lem kształcenia na po-ziomie zawodowym i średnim zawodowym w Koninie. Szkoły konińskie zasilają swoimi absolwentami pojawiające się na rynku pra-cy wakaty. Stąd wniosek o niedopasowaniu profi lu kształcenia do bieżących wymagań tego rynku. W tabeli 4.6 przedstawiono roz-kład częstości odpowiedzi w próbie osób poszukujących pracy. Najwyższy wskaź-nik nadwyżki wykazują zawody: mechanik samochodowy, ekonomista i sprzedaw-ca. Łącznie, te trzy zawody generują po-nad 20% badanych bezrobotnych. Wysoki wskaźnik zawodów z kategorii „inne”, gdzie

Wykres 4.8. Rozkład liczebności próby osób poszukujących pracy z podziałem na gminy

0

13238 67 102 107

63 69 60 67134 113 96 57 40

787

200

400

600

800

Gol

ina

Gro

dzie

c

Kazi

mie

rz

Klec

zew

Kram

sk

Krzy

mów

Rych

wał

Rzgó

w

Skul

sk

Som

poln

o

Star

e M

iast

o

Śles

in

Wie

rzbi

nek

Wilc

zyn

Koni

n


61

wskazania pojawiały się incydentalnie (1-9 razy) to: hydraulik, ekolog, lakiernik, malarz, ślusarz, geodeta, logistyk, muzyk, architekt wnętrz, elektronik, konserwator, magazy-nier, mechanik maszyn przemysłowych, operator maszyn, cieśla, energetyk ciepl-ny, inżynier mechanik, posadzkarz, tapicer, technik hotelarstwa, informatyk, brukarz, płytkarz, doradca zawodowy, inżynier tech-niki cieplnej, rehabilitantka, rzeźnik, tech-nik bhp, zootechnik, architekt, energetyk, fotograf, geolog, kulturoznawca, masaży-sta, matematyk, mechanik maszyn rolni-czych, mechanik obróbki skrawaniem, pla-styk, prawnik, projektant ubioru, socjolog, leśnik, antropolog, architekt krajobrazu, artysta, asystent stomatologa, betoniarz, bibliotekarz, biolog, budowniczy maszyn, ceramik, dekarz, dziennikarz, edukator wczesnoszkolny z j. angielskim, nauczyciel, fi zjoterapeutka, historyk, instalator wodno--kanalizacyjny, instruktor fi tness, kaletnik, księgarz, logopeda, mleczarz, ochroniarz, odlewnik, palacz, policjant, przewodnik, psycholog, sanitariusz, sekretarka, szewc, technik poligraf, tkacz, tynkarz, zdun, złot-nik, żołnierz zawodowy.

W charakterystyce zawodów nadwyżko-wych znaleźć można reprezentację niemal każdego zawodu. W znacznej części są to sytuacje jednostkowe, osoby te znajdują się w trudnej sytuacji jedynie przejściowo. Niedostosowanie zawodowe dotyka osób na bezrobociu strukturalnym, którego war-tości są znacznie wyższe.

W tabeli dwudzielczej 4.7 przedstawio-no zawody nadwyżkowe w podziale na gminy.

Popyt na kwalifi kacje zawodowe kształ-tuje się zwykle inaczej niż ich podaż na ryn-ku. W badaniu uwzględniono zdanie przed-siębiorców-pracodawców, którzy wskazali konkretne zawody, w jakich brakuje specja-listów, a których przedstawiciele znaleźliby zatrudnienie w ich fi rmach.

Najbardziej poszukiwanymi zawodami w powiecie konińskim są: spawacz, han-dlowiec i tokarz. Te trzy zawody obejmują aż 30% zapotrzebowania na określony typ zawodu. Ponad 36% zawodów dotyczyło pojedynczych wskazań i należą do nich: frezer, spawacz, stolarz, administrator sieci, audytor, blacharz, cieśla, dekarz, drukarz, elektryk, farmaceuta, fi lolog, geodeta, hy-

Wykres 4.9. Rozkład liczebności próby osób przedsiębiorców z podziałem

na gminy w powiecie konińskim

125 3 9 10

3 4 2 214 12

2 3 2

99G

olin

a

Gro

dzie

c

Kazi

mie

rz

Klec

zew

Kram

sk

Krzy

mów

Rych

wał

Rzgó

w

Skul

sk

Som

poln

o

Star

e M

iast

o

Śles

in

Wie

rzbi

nek

Wilc

zyn

Koni

n

0

40

80

120


62

Tabela 4.6. Nadwyżka zawodów w powiecie

konińskim

Zawód wyuczony

w badanej grupie

bezrobotnych

Częstotli-

wość

Odsetek

(w %)

Mechanik samochodowy 142 7,35Ekonomista 128 6,63Sprzedawca 122 6,31LO 96 4,97Bez zawodu 87 4,50Krawiec 85 4,40Kucharz 85 4,40Brak wpisu 82 4,24Elektryk 74 3,83Nie mam 69 3,57Fryzjer 66 3,42Handlowiec 57 2,95Murarz 52 2,69Administracyjno-biurowy 49 2,54Ogrodnik 44 2,28Rolnik 41 2,12Nauczyciel 39 2,02Ślusarz 33 1,71Księgowy 32 1,66Cukiernik 28 1,45Informatyk 25 1,29Budowlaniec 24 1,24Stolarz 23 1,19Technik żywienia 21 1,09Kierowca 18 0,93Piekarz 18 0,93Kelner 15 0,78Pracownik socjalny 15 0,78Monter 14 0,72Tokarz 14 0,72Opiekunka 13 0,67Kosmetyczka 12 0,62Spawacz 12 0,62Chemik 11 0,57Filolog 11 0,57Pielęgniarka 11 0,57Politolog 11 0,57Górnik 10 0,52Kasjer 10 0,52Inne 233 12,06

Tabela 4.8. Defi cytowe zawody w powiecie

konińskim

Zawód wyuczony

w badanej grupie

bezrobotnych

Częstotli-

wość

Odsetek

(w %)

Spawacz 12 11,21Handlowiec 10 9,35Tokarz 9 8,41Informatyk 5 4,67Murarz 4 3,74Budowlaniec 3 2,80Grafi k komputerowy 3 2,80Mechanik samochodowy 3 2,80Operator maszyn 3 2,80Ekonomista 2 1,87Krawiec 2 1,87Księgowy 2 1,87Kucharz 2 1,87Ogrodnik 2 1,87Pielęgniarka 2 1,87Sprzedawca 2 1,87Ślusarz 2 1,87Inne 39 36,45

draulik, inżynier produkcji, inżynier, tech-nik, kadrowy, kasjer, sprzedawca, kierowca, konstruktor-technolog, lakiernik samocho-dowy, logistyk, magazynier, matematyk, mechanik, operator maszyn CNC, płytkarz, pomoc socjalna, rolnik, ślusarz, spawacz, tokarz, tapicer, elektromonter, wizażysta. Szczegółowy podział zapotrzebowania na zawody zawarto w tabeli 4.9.

Głównym celem badań było zidentyfi ko-wanie obszarów geografi cznych powiatu konińskiego, w których z jednej strony wy-stępują nadwyżki określonych zawodów, z drugiej zaś defi cyt na inne. W tabeli 4.10 przedstawiono lukę między popytem a po-dażą w gminach powiatu konińskiego na przeprowadzonej próbie badanych.

Jednym z aspektów niedostosowania zawodowego na rynku pracy jest zwykle aspekt fi nansowy. Najczęstszą przyczyną rezygnacji z pracy lub odrzucenia oferty


63

Tabela 4.7. Klasyfi kacja zawodów nadwyżkowych w gminach powiatu konińskiego

ZawódGmina

SO SM GO GR KB KL KO KR KM RY RZ SK ŚL WI WL

Administracyjno-biurowy 10 3 1 3 2 3 27 11 2 2 1

Antropolog 1

Architekt 2

Architekt krajobrazu 1 1

Architekt wnętrz 1 2 1 1

Artysta 1

Asystent stomatologa 1

Betoniarz 1

Bez zawodu 6 12 3 2 9 29 6 1 5 8 4 2

Bibliotekarz 1

Biolog 1

Brak wpisu 15 1 4 9 36 7 8 6

Brak zawodu 6 4 2 2 27 4 14 2 2 2 5 3

Brukarz, płytkarz 3

Budowa maszyn 1

Budowlaniec 2 1 17 1 1 1 1

Ceramik 1

Chemik 1 1 9 1

Cieśla 3 1

Cukiernik 4 8 2 2 2 2 8

Dekarz 1

Doradca zawodowy

Dziennikarz 1

Ekolog 4 1 3

Ekonomista 4 11 16 3 4 3 41 12 1 6 7 7 6 7

Elektromechanik 4

Elektronik 3 1 1

Elektryk 2 1 8 2 6 31 5 5 3 7 3 1

Energetyk 1

Energetyk cieplny 3 1

Farmaceuta 12 1

Filolog 1 8 3 1 1

Fizjoterapeutka 1

Fotograf 2

Fryzjer 11 1 4 4 6 15 3 11 4 3 4 2

Geodeta 1 5 1

Geolog 1

Górnik 1 4 4 1

Handlowiec 5 1 4 23 7 6 1 1 4 5


64

Historyk 1

Hotelarz 3

Hydraulik 1 5 1 2

Informatyk 1 4 11 2 2 4 3

Instalator wodno-kanalizacyjny 1

Instruktor fi tness 1

Inżynier środowiska 1 1

Inżynier mechanik 2 1 1

Inżynier techniki cieplnej 3

Wychowawca kolonijny 2

Kaletnik 1

Kasjer 4 1 1 4

Kelner 1 1 6 1 5 1

Kierowca 3 1 1 6 1 6

Konserwator 4 1

Kosmetyczka 2 1 1 2 2 3 1

Krawiec 5 5 2 8 4 5 36 6 2 8 3 1

Księgarz 1

Księgowy 2 4 2 1 2 12 2 1 3 2 1

Kucharz 3 4 15 3 9 27 2 1 3 14 4

Kulturoznawca 1 1

Lakiernik 1 1 5 1

Leśnik 2

Po lo 10 5 3 5 6 50 4 1 2 1 8 1

Logistyk 1 1 5

Logopeda 1

Magazynier 1 4

Malarz 1 6 1

Masażysta 1

Matematyk 2

Mechanik maszyn przemysło-wych 1 3 1

Mechanik maszyn rolniczych 1 1

Mechanik obróbki skrawaniem 1

Mechanik samochodowy 10 4 7 4 6 74 7 1 2 19 7 1

Mleczarz 1

Monter 5 1 1 3 1 2 1

Murarz 14 6 1 2 1 15 3 4 1 5

Muzyk 1 1 4 1

Nauczyciel 2 1 2 3 3 1 21 4 1 1

Ochroniarz 1

Odlewnik 1

Ogrodnik 1 1 2 5 22 1 1 3 8


65

Operator maszyn 1 1 2 1

Opiekunka 1 9 1 1 1

Palacz 1

Piekarz 2 9 3 1 2 1

Pielęgniarka 1 8 1 1

Plastyk 2

Policjant 1

Politolog 1 2 3 1 2 2

Posadzkarz 3 1

Pracownik socjalny 1 5 2 6 1

Prawnik 1 1

Projektant ubioru 2

Przewodnik 1

Psycholog 1

Rehabilitantka 1 1 1

Rolnik 6 4 6 2 16 5 1 1

Rzeźnik 2 1

Sanitariusz 1

Sekretarka 1

Socjolog 2

Spawacz 2 3 3 1 1 1

Sprzedawca 6 5 7 9 7 48 8 9 1 7 6 4 5

Stolarz 8 1 3 1 4 1 1 3 1

Szewc

Ślusarz 1 3 2 4 1 10 9 1 1

Ślusarz 3 3 2

Tapicer 1 1 2

Technik bhp 1 1

Technik hotelarstwa 4

Technik poligraf 1

Technik żywienia 3 1 2 3 3 1 3 1 3 1

Tkacz 1

Tokarz 2 1 1 3 5 1

Tynkarz 1

Zdun 1

Złotnik 1

Zootechnik 1 2

Żołnierz zawodowy 1

Legenda: – brak wskazań; – jedno wskazanie; – mała liczba wskazań (od 2 do 10); – średni poziom wskazań (od 11 do 40); – duża liczba wskazań (powyżej 40).

Oznaczenie gmin: SO – Sompolno; SM – Stare Miasto; GO – Golina; GR – Grodziec; KB – Kazimierz Biskupi; KL – Kleczew; KO – Konin; KR – Kramsk; KM – Krzymów; RY – Rychwał; RZ – Rzgów; SK – Skulsk; ŚL – Ślesin; WI – Wierzbinek; WL – Wilczyn.


66

Tabela 4.9. Zapotrzebowanie na określone zawody w gminach

ZawódGmina


Administracyjno-biurowy

Antropolog

Architekt

Architekt krajobrazu

Architekt wnętrz

Artysta

Asystent stomatologa

Betoniarz

Bez zawodu

Bibliotekarz

Biolog

Brak wpisu

Brak zawodu

Brukarz, płytkarz

Budowa maszyn

Budowlaniec 1 1 1 8

Ceramik

Chemik

Cieśla

Cukiernik

Dekarz

Doradca zawodowy

Dziennikarz

Ekolog

Ekonomista 1 1 3

Elektromechanik

Elektronik

Elektryk

Energetyk

Energetyk cieplny

Farmaceuta

Filolog

Fizjoterapeutka

Fotograf

Fryzjer

Geodeta

Geolog

Górnik

Handlowiec 1 1 3 6 2 2 1 1


67

Historyk

Hotelarz

Hydraulik

Informatyk 1 1 1 10 1

Instalator wodno-kanalizacyjny

Instruktor fi tness

Inżynier środowiska

Inżynier mechanik

Inżynier techniki cieplnej

Wychowawca kolonijny

Kaletnik

Kasjer

Kelner

Kierowca

Konserwator

Kosmetyczka

Krawiec 1 1 3

Księgarz

Księgowy 1 1 8 1 1 1

Kucharz 5 1 1

Kulturoznawca

Lakiernik

Leśnik

Po lo

Logistyk

Logopeda

Magazynier

Malarz

Masażysta

Matematyk

Mechanik maszyn przemysło-wych

Mechanik maszyn rolniczych

Mechanik obróbki skrawaniem

Mechanik samochodowy 1 2 1 8 1

Mleczarz

Monter

Murarz 2 2 3 2 4 2 1 1 1 1

Muzyk

Nauczyciel

Ochroniarz

Odlewnik


68

Ogrodnik 2 1 1 1

Operator maszyn 1 3 2 1 3 1

Opiekunka

Palacz

Piekarz

Pielęgniarka 5

Plastyk

Policjant

Politolog

Posadzkarz

Pracownik socjalny

Prawnik

Projektant ubioru

Przewodnik

Psycholog

Rehabilitantka

Rolnik

Rzeźnik

Sanitariusz

Sekretarka

Socjolog

Spawacz 2 1 1 1 12 2 1

Sprzedawca 3 1 1 1 6

Stolarz

Szewc

Ślusarz 7 2

Tapicer

Technik bhp

Technik hotelarstwa

Technik poligraf

Technik żywienia

Tkacz

Tokarz

Tynkarz 1 1 1 6 1 1

Zdun

Złotnik

Zootechnik

Żołnierz zawodowy

Legenda: – zawody nie pojawiły się; – niewielkie zapotrzebowanie; – średnie zapotrzebowanie; – wy-sokie zapotrzebowanie.



69

Tabela 4.10. Różnica między popytem a podażą zawodów w powiecie konińskim

ZawódGmina


Administracyjno-biurowy 10 3 1 3 2 3 27 11 2 0 2 0 1 0 0

Antropolog 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Architekt 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Architekt krajobrazu 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Architekt wnętrz 0 0 0 0 1 0 2 0 0 1 0 1 0 0 0

Artysta 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Asystent stomatologa 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Betoniarz 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0

Bez zawodu 6 12 3 0 2 9 29 6 0 1 0 5 8 4 2

Bibliotekarz 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0

Biolog 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Brukarz, płytkarz 0 0 0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0

Budowa maszyn 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Budowlaniec 1 1 -1 -1 0 0 9 1 0 0 1 1 1 0 0

Ceramik 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Chemik 1 0 0 0 0 1 9 1 0 0 0 0 0 0 0

Cieśla 0 0 3 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0

Cukiernik 0 4 8 0 2 0 2 2 2 8 0 0 0 0 0

Dekarz 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Doradca zawodowy 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0

Dziennikarz 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Ekolog 0 0 0 0 0 0 4 0 0 0 0 0 1 3 0

Ekonomista 4 11 15 3 4 2 38 12 1 6 7 7 6 7 0

Elektromechanik 0 0 0 0 0 0 4 0 0 0 0 0 0 0 0

Elektronik 0 0 3 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0

Elektryk 2 1 8 0 2 6 31 5 0 5 3 7 3 1 0

Energetyk 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Energetyk cieplny 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 0 1 0 0

Farmaceuta 0 0 0 0 0 0 12 0 1 0 0 0 0 0 0

Filolog 0 1 0 0 0 0 8 3 0 0 1 1 0 0 0

Fizjoterapeutka 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Fotograf 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0

Fryzjer 11 1 4 0 4 6 15 3 0 11 4 0 3 4 2

Geodeta 0 1 0 0 0 0 5 1 0 0 0 0 0 0 0

Geolog 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Górnik 0 1 0 0 0 0 4 4 0 0 1 0 0 0 0

Handlowiec 0 5 0 -1 0 1 17 5 4 -1 0 1 1 3 5

Historyk 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0


70

Hotelarz 0 0 0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0

Hydraulik 0 0 1 0 0 0 5 0 1 0 0 0 2 0 0

Informatyk -1 0 -1 0 1 3 1 2 0 -1 2 0 0 4 3

Instalator wodno-kanalizacyjny 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0

Instruktor fi tness 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0

Inżynier środowiska 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0

Inżynier mechanik 0 0 0 0 0 0 2 1 0 0 1 0 0 0 0

Inżynier techniki cieplnej 0 0 0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0

Wychowawca kolonijny 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0

Kaletnik 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Kasjer 0 0 4 0 0 0 0 0 0 1 1 4 0 0 0

Kelner 0 0 1 0 1 0 6 0 1 0 0 0 5 1 0

Kierowca 0 0 3 0 1 1 6 0 0 1 6 0 0 0 0

Konserwator 0 0 0 0 0 0 4 0 0 1 0 0 0 0 0

Kosmetyczka 0 2 0 0 1 1 2 0 2 0 0 0 3 0 1

Krawiec 4 5 2 8 4 4 33 6 0 2 0 8 3 0 1

Księgarz 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Księgowy 0 1 3 2 1 2 4 -1 0 -1 1 1 3 2 1

Kucharz 3 4 15 0 3 9 22 0 2 1 3 -1 13 4 0

Kulturoznawca 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0

Lakiernik 0 0 0 0 1 1 5 0 0 0 0 0 0 1 0

Leśnik 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0

Po lo 10 5 3 5 0 6 50 4 0 1 2 1 8 1 0

Logistyk 1 1 0 0 0 0 5 0 0 0 0 0 0 0 0

Logopeda 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Magazynier 0 0 1 0 0 0 0 0 0 4 0 0 0 0 0

Malarz 1 0 0 0 0 0 6 0 0 1 0 0 0 0 0

Masażysta 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0

Matematyk 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0

Mechanik maszyn przemysło-wych 0 1 0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 1 0 0

Mechanik maszyn rolniczych 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Mechanik obróbki skrawaniem 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Mechanik samochodowy 9 2 7 -1 4 6 66 6 0 1 0 2 19 7 1

Mleczarz 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Monter 0 5 1 0 0 1 3 0 0 0 0 1 2 0 1

Murarz 12 4 -2 0 0 1 11 1 3 0 1 -1 5 -1 -1

Muzyk 1 0 0 0 0 1 4 0 0 0 1 0 0 0 0

Nauczyciel 2 1 2 3 3 1 21 0 4 0 0 1 1 0 1

Ochroniarz 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Odlewnik 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Ogrodnik -2 0 1 0 2 4 21 1 1 0 0 3 0 0 8


71

Operator maszyn -1 -2 -1 0 -1 0 -1 0 0 -1 0 0 1 0 0

Opiekunka 0 0 0 1 0 0 9 1 1 0 0 1 0 0 0

Palacz 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Piekarz 0 2 9 0 0 0 3 0 1 2 0 1 0 0 0

Pielęgniarka 0 1 0 0 0 0 3 0 1 0 0 0 1 0 0

Plastyk 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0

Policjant 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0

Politolog 1 0 0 0 2 0 3 0 1 0 0 0 2 2 0

Posadzkarz 0 0 0 0 0 0 3 0 1 0 0 0 0 0 0

Pracownik socjalny 1 5 2 0 0 0 6 0 0 0 0 0 1 0 0

Prawnik 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Projektant ubioru 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0

Przewodnik 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Psycholog 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Rehabilitantka 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1

Rolnik 6 4 0 6 0 2 16 0 0 0 5 0 1 0 1

Rzeźnik 0 2 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Sanitariusz 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Sekretarka 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Socjolog 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0

Spawacz -2 -1 1 0 3 -1 -9 -2 0 0 1 1 0 0 0

Sprzedawca 3 4 6 0 9 6 42 8 0 9 1 7 6 4 5

Stolarz 8 1 3 0 1 0 4 0 0 1 1 3 0 0 1

Szewc 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Ślusarz 1 0 6 2 4 1 6 -2 9 0 0 0 1 1 2

Tapicer 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 2

Technik bhp 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Technik hotelarstwa 0 0 0 0 0 0 4 0 0 0 0 0 0 0 0

Technik poligraf 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Technik żywienia 3 1 2 0 0 3 3 0 1 0 3 1 0 3 1

Tkacz 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

Tokarz 0 2 0 0 0 0 1 1 3 0 5 0 0 1 0

Tynkarz 0 -1 -1 0 -1 0 -5 0 0 0 -1 0 -1 0 0

Zdun 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Złotnik 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Zootechnik 0 0 1 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0

Żołnierz zawodowy 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Legenda: – brak wskazań; – zawody nadwyżkowe; – zawody defi cytowe.



72

pracy są przyczyny fi nansowe – zbyt niska oferowana pensja przez przedsiębiorców; zbyt wysokie wymagania fi nansowe pra-cobiorców. Kolejnym celem badania było zweryfi kowanie tej potocznej tezy. Zadano badanym kilka pytań dotyczących tej kwe-stii. Analiza wyników pozwoliła na usze-regowanie wymagań fi nansowych osób poszukujących pracy względem wykształ-cenia. Takie dane zawarto w tabeli 4.11.

Rozkład oczekiwań, co do wysokości za-robków, jest uzależniony od poczucia war-tości i umiejętności ich właścicieli. Płaca

w wysokości 2500-3000 zł jest oczekiwana zarówno przez osoby bez wykształcenia (8%), jak i z wykształceniem wyższym (za-ledwie 3%). 55% bezrobotnych we wszyst-kich grupach wykształcenia jest gotowych podjąć pracę z wynagrodzeniem od 1000 do 1500 zł. Ponad 20% badanych (średnio we wszystkich grupach wykształcenia) jest gotowych podjąć pracę za kwotę od 500 do 1000 zł. Można upatrywać takiej sytu-acji w braku pewności co do zasadności ekonomicznej w podnoszeniu kwalifi kacji zawodowych w tradycyjny sposób. Osoba

Tabela 4.11. Zależność wymagań fi nansowych od wykształcenia wśród osób poszukujących

pracy w powiecie konińskim

Minimalna

pensja

Wykształcenie

podstawowe zawodowe średnie policealne wyższe

od 500 do 1000 31% 16% 20% 38% 15%od 1000 do 1500 42% 56% 57% 38% 60%od 1500 do 2000 15% 24% 21% 23% 18%od 2000 do 2500 4% 4% 3% 0% 5%od 2500 do 3000 8% 1% 0% 0% 3%

Wykres 4.10. Luki między oczekiwanym a deklarowanym wynagrodzeniem wśród wybranych

zawodów

1700

-500

0

500

1000

1500

2000

2500

zł

-300

14001350

450350

2100

1300

1950

650

1800 1750

Pracownik fizyczny Księgowy Inżynier Sprzedawca

średnia oczekiwana pensja luka średnia oferowana pensja


73

wyedukowana do poziomu policealnego „traci” bowiem około 5 lat w stosunku do osoby z wykształceniem podstawowym, która w tym samym czasie zdobywa umie-jętności praktyczne, staje się specjalistą w określonej dziedzinie, korzystając z wie-dzy ukrytej np. swojej rodziny, znajomych.

W badaniu podjęto próbę zweryfi kowa-nia oczekiwań fi nansowych bezrobotnych, w określonych zawodach, w odniesieniu do deklaracji przedsiębiorców co do oferowa-nej tym osobom pensji. Na wykresie 4.10 przedstawiono wybrane zawody wraz z oczekiwaniem względem wykształcenia, jak i możliwości pracodawców. Wzięto pod uwagę następujące zawody: pracownik fi -zyczny, księgowy, inżynier i sprzedawca. Za-uważono następującą tendencję: większość osób bez wykształcenia, deklarująca swój zawód jako pracownik fi zyczny, posiada wyższe wymagania płacowe niż możliwo-ści pracodawców. W pozostałych zawodach wymagania bezrobotnych są niższe niż de-klarowane możliwości płacowe w przedsię-biorstwach. Różnice te obejmują 650 zł, co stanowi 30% oczekiwanej płacy.

W poniższych tabelach przedstawiono szczegółową analizę luk między oczekiwa-nym przez bezrobotnego a deklarowanym przez przedsiębiorstwa wynagrodzeniem dla wybranych zawodów.

Tabela 4.12. Wynagrodzenie deklarowane

przez przedsiębiorców

Pracownik fi zyczny

Minimalna pensjaOdsetek wskazań

(w %)

od 500 do 1000 4od 1000 do 1500 42od 1500 do 2000 33od 2000 do 2500 6od 2500 do 3000 12powyżej 3000 3

Największe zróżnicowanie wskazań do-tyczących wynagrodzenia zaobserwować

można wśród pracowników fi zycznych, którzy oczekują zdecydowanie wyższego wynagrodzenia niż oferowana przez praco-dawców płaca. W średniej grupie płacowej pracownicy i pracodawcy są zgodni (33%) co do wysokości wynagrodzenia wynoszą-cego od 1500-2000 zł. Pracodawcy zdecy-dowani są płacić pracownikom fi zycznym (33% wskazań) od 500-1500 zł.



Księgowy


(w %)


Tabela 4.15. Wynagrodzenie oczekiwane

przez bezrobotnego

Księgowy


(w %)



przez bezrobotnego

Pracownik fi zyczny


(w %)



74

W zawodzie księgowego sytuacja przed-stawia się zgoła inaczej. W tym przypadku oczekiwania pracobiorców są niższe niż de-klaracje płacowe przedsiębiorców. Aż 22% księgowych (z badanej próby) jest gotowa podjąć pracę za kwotę 500-1000 zł. Takiej kwoty nie zadeklarował żaden przedsię-biorca. Kolejne 41% poszukujących pracy księgowych wycenia ją na 1000-1500 zł, gdzie przedsiębiorców deklarujących takie warunki jest zaledwie 6%. Około 30%, tak pracodawców i pracobiorców, jest zgodna co do stawki wynagrodzenia na poziomie 1500-2000 zł. Księgowych oczekujących na wynagrodzenie powyżej 2000 zł jest zaledwie 9% a deklarujących taką płacę przedsiębiorców aż 39%. Zastanawia fakt, że nikt z badanych księgowych nie ocenił własnej pracy powyżej 3000 zł, podczas gdy przedsiębiorców w tej grupie było aż 21%. Powodem tak dużej rozbieżności jest

różnica między posiadanymi kwalifi kacjami a kompetencjami w badanej próbie bezro-botnych księgowych.

W przypadku zawodów inżynierskich jest podobnie. Oczekiwania poszukujących pracy są znacząco niższe niż deklarowana przez przedsiębiorców oferta wynagrodze-nia. Pracodawcy, poszukujący inżyniera, są gotowi zapłacić mu powyżej 2500 zł (38%), czego oczekuje zaledwie 7% poszukują-cych pracy.



Sprzedawca


(w %)



przez bezrobotnego

Sprzedawca


(w %)


Osoby poszukujące pracy w zawodzie sprzedawcy w znaczącej większości – 81% – ocenili swoje oczekiwania płacowe na 1500 zł (i mniej), podczas gdy pracodawcy deklarują pensje o 30% wyższe.

Analiza oczekiwań i możliwości płaco-wych na konińskim rynku pracy dotyczyła kilku zawodów wymagających różnego po-ziomu wykształcenia i wiedzy specjalistycz-



Inżynier


(w %)



przez bezrobotnego

Inżynier


(w %)



75

nej. Zauważono pewne tendencje: oczeki-wania mężczyzn, pracowników fi zycznych bez wykształcenia, są zawyżone o 25% w stosunku do możliwości płacowych przedsiębiorców. Oczekiwania mężczyzn, inżynierów z wykształceniem wyższym, są zaniżone o 20% w stosunku do deklaracji płacowych przedsiębiorców. Oczekiwa-nia kobiet z wykształceniem zasadniczym zawodowym, w zawodzie sprzedawcy, są zaniżone o 50% w stosunku do deklarowa-nej przez przedsiębiorców wartości wyna-grodzenia. Oczekiwania kobiet z wykształ-ceniem średnim w zawodzie księgowej są zaniżone o 33% w stosunku do oferty pła-cowej przedsiębiorców.

Wykonano analizę istotności wpływu zmiennej niezależnej: zawód (nadwyżkowy, defi cytowy) na zmienną zależną: oczekiwa-na wysokość zarobków. W tym celu skon-struowano tabelę dwudzielczą (tab. 4.20) dla tych zmiennych: zawód (z podziałem na dwie grupy) oraz pensja (z podziałem

na 6 grup). Przyjęto poziom istotności testu równy 0,05.

Po testowaniu hipotez testem chi-kwa-drat, hipotezę zerową o braku zależności należy odrzucić. Występuje istotna staty-styczna zależność pomiędzy poczuciem, przez poszukujących pracy, zwiększonego zapotrzebowania rynku na określone za-wody a oczekiwanym wynagrodzeniem.

Siłę tego związku wyrażono za pomo-cą wskaźnika V-Cramera równego 0,67, co wskazuje na duży wpływ zmiennej nieza-leżnej na zmienną zależną.

Zatem jedyną grupą zawodową na tyle asertywną, aby podejmować próbę nego-cjacji z pracodawcą na temat warunków płacowych jest grupa pracowników fi zycz-nych (osób z wykształceniem podstawo-wym). Wyrównanie dysproporcji w popy-cie i podaży na rynku pracy powinno być związane nie tylko z kształceniem specja-listycznym, ale przede wszystkim z „uzbra-janiem” bezrobotnych, niedostosowanych zawodowo, absolwentów i biernych zawo-dowo w umiejętności miękkie, takie jak: au-toprezentacja, radzenie sobie ze stresem, wycena własnych kompetencji, budowanie ścieżki kariery itp.

Tabela 4.20. Tabela dwudzielcza dla badanych zmiennych

Wynagrodzenie miesięczne

Zawody 500-1000 1000-1500 1500-2000 2000-2500 2500-3000powyżej

3000

nadwyżkowe 117 588 659 157 36 1defi cytowe 0 2 3 35 6 6

Tabela 4.21. Wyniki analizy

Statystka testu

chi-kwadratWartość p

11,42 0,0031


76

ZAŁĄCZNIKI do Rozdziału 3

Załącznik 1

KWESTIONARIUSZ WYWIADU

na temat analizy sytuacji bezrobotnych

i biernych zawodowo skierowany do bezro-

botnych z terenu powiatu konińskiego

1. Jak długo pozostaje Pan(i) bez pracy (pro-szę podkreślić właściwe):a) do 3 m-cy b) od 3-6 m-cy c) od 6-12 mcyd) od 1-2 lat e) pow. 2 lat

2. Jak długo Pan(i) był zatrudniony(a) w miej-

scu ostatniej pracy? (proszę podkreślić wła-ściwe):a) 6 miesięcy b) 1 rokc) 2 lata d) 5 late) do 10 latf ) powyżej 10 lat g) nie pracowałem jeszcze.

3. Praca wykonywana przez Pana(ią) przed

okresem zwolnienia – rodzaj zajęcia? (pro-szę podkreślić właściwe):a) pracownik fi zyczny,b) pracownik obsługi, jakiej?c) pracownik umysłowy, jaki?d) praca w gospodarstwie rolnym,e) samodzielna działalność gospodarcza,f ) nie pracowałem (am).

4. Proszę określić swój zawód(y) wyuczony

– posiadane kwalifi kacje poparte dyplo-

mem:

a) ...........................................................................................b) ...........................................................................................c) ...........................................................................................d) ...........................................................................................

5. Proszę wymienić zawód(y) wykonywany,

w którym pracował Pan(i) w swoim życiu:a) ...........................................................................................b) ...........................................................................................c) ...........................................................................................d) ...........................................................................................

6. Jaka jest przyczyna utraty przez Pana(ią)

pracy? (proszę podkreślić właściwe):

a) zwolnienie grupoweb) trudna sytuacja fi nansowa fi rmy,c) nieatrakcyjne wynagrodzenie w stosunku do

zasiłku,d) inne (jakie?)

7. Jak Pan(i) sądzi, jak długo bezrobotni po-

winni mieć prawo do pobierania zasiłku?

(podkreślić właściwe):a) trzy miesiąceb) pół rokuc) rok d) dwa latae) bez ograniczeń,f ) trudno powiedzieć

8. Główne źródło utrzymania Pana(i) rodzi-

ny? (proszę podkreślić właściwe):a) zasiłek z PUPb) praca dorywcza, c) zasiłek z Ośrodka Pomocy Społecznej d) renta,e) alimentyf ) pomoc rodziny,g) inne źródło (jakie?) ..................................................

9. Czy widzi Pan(i) możliwość zwiększenia

swoich dochodów?

a) tak (w jaki sposób?)b) nie (dlaczego?)

10. Jaka jest dolna granica miesięcznej pen-

sji netto (na rękę), za którą zgodziły się

Pan(i) podjąć pracę?

Przybliżona kwota = .....................................................11. Jak Pan(i) organizuje sobie wolny czas

związany z bezrobociem? (proszę pod-kreślić właściwe):

a) wypoczynek b) drobne prace domowec) nieodpłatna pomoc sąsiedzka d) odpłatna pomoc sąsiedzka,e) inne

12. Czy Pan(i) jest zaangażowany w jakąś

działalność o charakterze społecznym?

a) tak (jaką?)b) nie

13. Czy podejmował(a) Pan(i) próby prowa-

dzenia działalności gospodarczej na wła-

sny rachunek?

a) tak (jakiej?) b) nie14. Jak określił(a)by Pan(i) sytuację na rynku

pracy w Pana(i) miejscowości lub okoli-

cy?


77

Czy, Pana(i) zdaniem, obecnie (proszę podkreślić zdaniem Pana(i) właściwe):a) bez większych problemów można znaleźć

pracęb) można wprawdzie znaleźć jakąś pracę, ale

trudno jest o pracę odpowiedniąc) trudno jest znaleźć jakąkolwiek pracęd) nie można znaleźć żadnej pracye) trudno powiedzieć

15. Co, zdaniem Pana(i), zwiększyłoby szan-

sę znalezienia oczekiwanej pracy? (pro-szę podkreślić właściwe):

a) wyższy poziom wykształcenia,b) dłuższy staż pracy,c) znajomości,d) znajomość j. obcyche) wysokie kwalifi kacje, f ) wystarczy chęć do pracy g) inne

16. Gdyby otrzymał/a Pan(i) dziś propozycje

jakiejkolwiek pracy, to podjąłby/jęłaby

ją?

a) tak (na jakich warunkach?)b) nie (dlaczego?)

17. Z jakiej formy usługi oferowanej przez

Urząd Pracy chciałby pan(i) skorzystać? (możliwość odpowiedzi wielokrotnej)

a) pośrednictwo pracy, b) prace interwencyjne,c) roboty publiczne,d) dotacja z Funduszu Pracy, e) aktywizacja zawodowa absolwentówf) szkolenia, g) doradztwo zawodowe (jakie?)

18. Czy korzystał Pan(i) z usług poradnictwa

zawodowego w Urzędzie Pracy? (proszę podkreślić właściwe):

a) tak, b) nie (dlaczego?) ...........................................................

19. W jaki sposób Pan(i) poszukuje pracy?

(proszę zaznaczyć właściwe):a) korzystanie z pośrednictwa PUP, b) sprawdzanie ogłoszeń w prasie, radio, tele-

wizji,c) bezpośrednie kontakty z zakładem pracy, d) pomoc rodziców, znajomych, przyjaciół,

20. Czy uczestniczył Pan(i) w szkoleniach

przekwalifi kujących? (proszę podkreślić właściwe):

a) tak (jakich?)b) nie (dlaczego?)

21. Czy miał Pan(i) okazję pracować doryw-

czo?

a) takb) nie

22. Jeżeli tak, to jaki był to rodzaj pracy do-

rywczej?

23. Czy zdarzyło się, aby ktoś oferował Panu-

(i) pracę na „czarno”?

a) nigdyb) nigdy, ale słyszałem(am) o takich przypad-

kachc) razd) wielokrotnie

Jakiego typu była to praca?

Dane osobowe o respondencie

(bezrobotnym) i jego rodzinie

1. Płeć (proszę podkreślić właściwe): K., M., 2. Wiek ………………… lat3. Stan cywilny:4. Liczba osób w gospodarstwie domo-

wym…….. w tym dzieci na utrzymaniu5. Gmina

6. Wykształcenie (proszę podkreślić właściwe i wpisać zawód oraz numer szkoły i miejsco-wośća) podstawowe,b) zasadnicze (uzyskany zawód) ...............................

szkoła .............................................................................c) średnie (uzyskany zawód)...................................... ,

szkoła ..............................................................................d) policealne (uzyskany zawód) ................................

szkoła .............................................................................e) wyższe (uzyskany zawód) ...................................... ,

szkoła .............................................................................7. Zawód wykonywany obecnie

8. Paca za granicą

a) tak,gdzie ................................................................................... ; ile czasu ..............................................................................w jakim zawodzie ...........................................................b) nie

9. Znajomość języków obcych

a) słabab) dostatecznae) dobraf ) bardzo dobrajakie języki? .......................................................................Dziękujemy za udział w badaniach


78

Załącznik 2

KWESTIONARIUSZ WYWIADU (CATI)

Oceny zapotrzebowania na określone

kwalifi kacje (zawody) wśród

przedsiębiorców z regionu konińskiego

gmina…………………………………

1. Proszę określić branżę działalności, w któ-

rej działa przedsiębiorstwo (wpisać) bran-

ża: ………………………………… działal-

ność (podkreślić właściwe):a) produkcyjnab) produkcyjno-handlowa c) usługowad)usługowo-handlowae) handlowa f ) inna

2. Jaka jest Pana(i) forma prawna fi rmy (pro-szę podkreślić właściwe):a) Sp. z o.o., b) Sp. jawnac) Osoba fi zycznad) Sp. komandytowae) Sp. akcyjnaf ) Inne

3. W którym roku została założona fi rma?

4. Ilu pracowników (średniorocznie) zatrud-

nia Państwa fi rma

5. Praca wykonywana przez Pana(i) załogę to

głównie? (proszę podkreślić właściwe):a) pracownik fi zyczny ,b) pracownik obsługi,c) pracownik umysłowy,d) akwizycjae) inna

6. Proszę wymienić branże, w których działa-

ła fi rma wcześniej:a ........................................................................................... ,b) ...........................................................................................c) ...........................................................................................

7. Czy ma Pan(i) problem ze znalezieniem

pracowników? (proszę podkreślić właściwe):a) tak b) nie

8. Jeżeli tak proszę określić, w jakich zawo-

dach

9. Ile czasu (w tygodniach) zajmuje znalezie-

nie odpowiedniego pracownika? (proszę podkreślić właściwe):

a) 1-2 tygodni b) 3-4 tygodni c) 5-6 tygodni d) pow. 6 tygodni

10. Wskaż zawody, w których brakuje pra-

cowników w Twojej fi rmie: ........................

11. Wskaż, Twoim zdaniem, 3 zawody, w któ-

rych brakuje pracowników w regionie ko-

nińskim:

12. Wskaż, Twoim zdaniem, 3 zawody, w któ-

rych pracowników jest o wiele za dużo

w regionie konińskim:

13. Co, zdaniem Pana(i), jest wpływa na za-

trudnienie nowego pracownika? (proszę podkreślić właściwe):

a) wysoki poziom wykształcenia,b) długi staż pracyc) znajomościd) znajomość j. obcyche) wysokie kwalifi kacjef ) wystarczy chęć do pracy g) inne

14. Jaka jest górna granica miesięcznej pen-

sji netto (na rękę), za którą zatrudniłby

Pan pracownika w swoim przedsiębior-

stwie? (uzupełnij w miejscu kropek)a) Pracownika fi zycznego (wykwalifi kowanego)

Przybliżona kwota = .................................................b) Księgową

Przybliżona kwota = .................................................c) Inżyniera

Przybliżona kwota = .................................................d) Sprzedawcę

Przybliżona kwota = .................................................e) Osoby brakującej na stanowisko .........................

Przybliżona kwota = .................................................15. Jeżeli zwalniano pracowników proszę

określić przyczynę (proszę podkreślić wła-ściwe):

a) zwolnienie grupoweb) trudna sytuacja fi nansowa fi rmy,c) brak możliwości porozumienia z pracowni-

kiem,d) inne (jakie?)

16. Jak określił(a)by Pan(i) sytuację na rynku

pracy w Pana(i) miejscowości lub okoli-

cy? Czy, Pana(i) zdaniem, obecnie (proszę podkreślić właściwe):

a) bez większych problemów można znaleźć pracę

b) można wprawdzie znaleźć jakąś pracę, ale trudno jest o pracę odpowiednią


79

c) trudno jest znaleźć jakąkolwiek pracęd) nie można znaleźć żadnej pracye) trudno powiedzieć

17. Jak Pan(i) sądzi, jak długo bezrobotni po-

winni mieć prawo do pobierania zasiłku?

(podkreślić właściwe):a) trzy miesiąceb) pół rokuc) rokd) dwa latae) bez ograniczeń, przez cały czas pozostawa-

nia bez pracyf ) trudno powiedzieć g) w ogóle

18. Czy korzystacie z pracowników poleco-

nych przez Powiatowy Urząd Pracy? (pro-szę podkreślić właściwe):

a) tak, w jakim zawodzieb) nie

19. Jeśli w pyt poprzednim odpowiedziałeś

„tak” oceń stopień zadowolenia z pra-

cowników zatrudnianych z polecenia Po-

wiatowego Urzędu Pracy (proszę podkreś-lić właściwe):

a) bardzo zadowolony b) raczej zadowolonyc) raczej niezadowolony d) bardzo niezadowolony

20. Z jakiej formy usługi oferowanej przez

Urząd Pracy korzystała fi rma w kontak-

cie z Powiatowym Urzędem Pracy? (moż-liwość odpowiedzi wielokrotnej)

a) pośrednictwo pracy,b) prace interwencyjne,c) roboty publiczne, d) dotacja z Funduszu Pracy,e) aktywizacja zawodowa absolwentów f ) szkolenia,g) poradnictwo zawodowe (jakie?)h) nigdy nie korzystała

21. Czy fi rma zatrudnia pracowników do

prac dorywczych? (proszę podkreślić wła-ściwe):

a) tak b) nie22. Jeżeli tak, to jaki był to rodzaj pracy do-

rywczej?

Dziękujemy za udział w badaniach

Załącznik 3

Instrukcja

Do kwestionariusza wywiadu(ankiety) dla bez-robotnychPrzedstawić się z imienia i nazwiska, przedsta-wić swoją sytuację jako ankietera (wprawki ze szkolenia)Poinformować o celu badania następującą for-mułą:Celem badania jest zdiagnozowanie powiatu konińskiego ze względu na występowanie nad-wyżki i defi cytu określonych „zawodów” (osób z odpowiednimi klasyfi kacjami) wśród bezro-botnych.Poprosić o poświecenie czasu na przeprowa-dzenie 6 minutowego wywiadu następującą formułą:Proszę o wzięcie udziału w badaniu, dzięki Pa-nu(i) opracujemy program dostosowania oferty pracy odpowiedniej dla Pana(i) kwalifi kacji.Jeżeli respondent nie daje się przekonać proszę zaproponować mu samodzielne wypełnienie ankiety, posługując się następującą formułą:W takim razie zachęcam Pana(nią) do samo-dzielnego wypełnienia ankiety, jeżeli będą jakiekolwiek problemy z odczytaniem pytań chętnie pomogę.Udzielamy wszelkich odpowiedzi na zadawane pytania, w razie niezrozumienia pytań nie nale-ży się dziwić – wytłumaczyć i pochwalić za do-ciekliwość.Po zakończonym badaniu proszę podziękować i podać rękę


80

Załącznik 4

Instrukcja

Do kwestionariusza wywiadu(CATI) dla przed-siębiorstwPrzedstawić się z imienia i nazwiska, przedsta-wić swoją sytuację jako ankietera (wprawki ze szkolenia)Poinformować o celu badania następującą for-mułą:Celem badania jest zdiagnozowanie powiatu konińskiego ze względu na występowanie nad-wyżki i defi cytu określonych „zawodów” (osób z odpowiednimi klasyfi kacjami) wśród przed-siębiorców regionu konińskiego.Poprosić o poświecenie czasu na przeprowa-dzenie 6 minutowego wywiadu następującą formułą:Proszę o wzięcie udziału w badaniu, dzięki Pa-nu(i) opracujemy program łatwiejszego dostę-pu do pracowników o odpowiednich kwalifi ka-cjach.Jeżeli respondent nie daje się przekonać proszę

zaproponować mu samodzielne wypełnienie ankiety, posługując się następującą formułą:W takim razie zachęcam Pana(nią) do samo-dzielnego wypełnienia ankiety, jeżeli będą jakiekolwiek problemy z odczytaniem pytań chętnie pomogę.Udzielamy wszelkich odpowiedzi na zadawane pytania, w razie niezrozumienia pytań nie nale-ży się dziwić – wytłumaczyć i pochwalić za do-ciekliwość.Po zakończonym badaniu proszę podziękować i podać rękęW ostatecznościDopuszcza się przeprowadzenie wywiadu dro-gą telefoniczną po uprzednim umówieniu się na tele-konferencję.W tym przypadku należy przesłać drogą inter-netową formularz kwestionariusza. Po upewnie-niu się że respondent otrzymał kwestionariusz należy przeprowadzić wywiad czytając pytania i zaznaczając odpowiedzi wybrane przez re-spondenta.Po zakończeniu badania należy podziękować. 2 dni po przeprowadzeniu badania należy prze-słać podziękowanie drogą e-mail.


81

BIBLIOGRAFIA

Bartkowiak G., Człowiek w pracy. Od stresu do sukcesu w organizacji, PWE, Warszawa 2009

Begg D., Fischer S., Dornbusch R., Makroekono-mia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000

Borkowski T., Marcinkowski A., Socjologia bezro-bocia, Interart, Warszawa 1996

Borkowski T., Marcinkowski A., Socjologia bez-robocia, Biblioteka Pracownika Socjalnego Śląsk, Katowice 1999

Chirkowska-Smolak T., Wilczyńska-Kwiatek A., Chudzińska A., Pomoc psychologiczna dla bezrobotnych, w: T. Chirkowska-Smolak, A. Chudzińska (red.), Człowiek w społecznej przestrzeni bezrobocia, Wyd. UAM, Poznań 2004

Derbis R., Różnice w doświadczaniu braku pra-cy, w: T. Chirkowska-Smolak, A. Chudzińska (red.), Człowiek w społecznej przestrzeni bez-robocia, Wyd. UAM, Poznań 2004

Dębski S., Ekonomika i organizacja przedsię-biorstw, Wydawnictwo Szkolne i Pedago-giczne, Warszawa 1996

Głębicka K., Wybrane elementy rynku pracy, Wy-dawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP, Warszawa 2001

Graniewska D., Rodzina a bezrobocie – sytuacja w Polsce, „Problemy Rodziny” 2001

Hefczyński A., Kamińska H., Telka L., Sytuacja utraty pracy w doświadczaniu bezrobocia, w: O. Caree, E. Martynowicz-Hetka (red.), Bezro-bocie w Polsce i we Francji. Instytucjonaliza-cja, Wyd. Naukowe „Śląsk”, Katowice 2002

Jarmułowicz W., Przemiany we współczesnym rynku pracy, Wyd. Naukowe „Forum”, Poznań 2008

Kabaj M., Społeczne aspekty rozwoju, elementy przeciwdziałania ubóstwu i bezrobociu, PWE, Warszawa 2000 Kabaj M., Strategie i progra-my przeciwdziałania bezrobociu – studium porównawcze, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 1997

Kalbarczyk A., Psychologiczne konsekwencje utraty pracy i bezrobocia, w: G. Kranas (red.), Organizacja, praca, bezrobocie, Wyd. Uniwer-sytetu Warszawskiego, Warszawa 1999

Kołodko G., Trzeba całość strategii gospodar-czej podporządkować walce z bezrobociem, „Nowe Życie Gospodarcze” 2002, nr 14

Kubicka H., Bezdomność rodzin samotnych ma-tek. Społeczno-wychowawcze aspekty zjawi-ska, Wyd. UŁ, Łódź 2005

Kubicka H., Bezrobocie w Polsce i we Francji. In-stytucjonalizacja, Wyd. UŁ, Łódź 2006

Kwiatkowski E., Bezrobocie. Podstawy teoretycz-ne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002

Marzec H., Sytuacja dziecka w rodzinie bezrobot-nej, „Problemy Rodziny” 1999, nr 4

Maślanka W., Organizacje pozarządowe wspie-rające rozwój rodziny bezrobotnej, „Edukacja Ustawiczna Dorosłych” 2004, nr 1

Materiał Informacyjny, Agencja Rozwoju Re-gionalnego S.A. w Koninie, Konin, wrzesień 2008

Milewski R., Elementarne zagadnienia ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995

Mlonek K., Tradycje badań bezrobocia w Polsce – zagadnienia metodologiczne, w: T. Borkow-ski, A. Marcinkowski (red.), Socjologia bezro-bocia, Inter art, Warszawa 1996


82

Mosiek P., Rodzina wobec bezrobocia – między rezygnacja i bezradnością a adaptacja do ży-ciowej zmiany, „Chowanna” 2001

Partner przedsiębiorcy, Informator Krajowego Systemu Usług dla Małych i Średnich Przedsię-biorstw. Regon 9 – wielkopolskie i kujawsko--pomorskie, Polska Fundacja Promocji i Roz-woju Małych i Średnich przedsiębiorstw, Warszawa grudzień 2000

Pietrzyk A., Dzieci wobec ubóstwa – obszary zagrożeń i szans rozwojowych w ich funkcjo-nowaniu emocjonalnym, „Auxilium Sociale” 1998, nr 1

Powiatowa Strategia Przeciwdziałania Bezro-bociu i Aktywizacji Lokalnego Rynku Pracy – Diagnoza

Powiatowy Urząd Pracy w Koninie, Przyczyny bezrobocia w Polsce, Konin 2000

Rocznik Statystyczny GUS 2007, WarszawaSęk H., Społeczna psychologia kliniczna, PWN,

Warszawa 2000

Socha M., Sztanderska U., Strukturalne podsta-wy bezrobocia w Polsce, Wydawnictwo Na-ukowe PWN, Warszawa 2000

Spytek-Bandurska G., Regulacje dotyczące wy-kluczenia społecznego, „Praca Socjalna” 2004, nr 3, r. XIX

Strategia rozwoju województwa. Kształtowanie rynku pracy – pogram gospodarowania za-sobami ludzkimi, Poznań 2008

Urząd Miejski w Koninie, Biuro Promocji i Współpracy z Zagranicą: Konin, Kultura i Re-kreacja, Studio Grafi czne PIK, Konin 2008

Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrud-nieniu socjalnym, Dziennik Ustaw nr 122, poz. 1143.

Warzywoda-Kruszyńska W., Kwestie ubóstwa dzieci na przykładzie Łodzi, „Problemy Polity-ki Społecznej. Studia i Dyskusje” 1995, nr 1

Zontek Z. , Zarządzanie gospodarstwami domo-wymi bezrobotnych, książka napisana pod kierunkiem prof. R. Barcika, ATH, Bielsko Bia-ła 2006


78

Mosiek P., Rodzina wobec bezrobocia – między rezygnacja i bezradnością a adaptacja do życiowej zmiany, „Chowanna” 2001

Partner przedsiębiorcy, Informator Krajowe-go Systemu Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Regon 9 – wielkopolskie i kujawsko-pomorskie, Polska Fundacja Promocji i Rozwoju Małych i Średnich przedsiębiorstw, Warszawa grudzień 2000

Pietrzyk A., Dzieci wobec ubóstwa – obszary zagrożeń i szans rozwojowych w ich funk-cjonowaniu emocjonalnym, „Auxilium So-ciale” 1998, nr 1

Powiatowa Strategia Przeciwdziałania Bezrob-ociu i Aktywizacji Lokalnego Rynku Pracy – Diagnoza

Powiatowy Urząd Pracy w Koninie, Przyczyny bezrobocia w Polsce, Konin 2000

Rocznik Statystyczny GUS 2007, WarszawaSęk H., Społeczna psychologia kliniczna, PWN,

Warszawa 2000

Socha M., Sztanderska U., Strukturalne pod-stawy bezrobocia w Polsce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000

Spytek-Bandurska G., Regulacje dotyczące wykluczenia społecznego, „Praca Socjalna” 2004, nr 3, r. XIX

Strategia rozwoju województwa. Kształtowanie rynku pracy – pogram gospodarowania zasobami ludzkimi, Poznań 2008

Urząd Miejski w Koninie, Biuro Promocji i Współpracy z Zagranicą: Konin, Kultura i Re-kreacja, Studio Grafi czne PIK, Konin 2008

Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrud-nieniu socjalnym, Dziennik Ustaw nr 122, poz. 1143.

Warzywoda-Kruszyńska W., Kwestie ubóstwa dzieci na przykładzie Łodzi, „Problemy Poli-tyki Społecznej. Studia i Dyskusje” 1995, nr 1

Zontek Z., Zarządzanie gospodarstwami domo-wymi bezrobotnych, książka napisana pod kierunkiem prof. R. Barcika, ATH, Bielsko Biała 2006

bezrobocie_en.indd 78 bezrobocie_en.indd 782010-07-06 14:56:50 2010-07-06 14:56:50

77

BIBLIOGRAPHY

Bartkowiak G., Człowiek w pracy. Od stresu do sukcesu w organizacji, PWE, Warszawa 2009

Begg D., Fischer S., Dornbusch R., Makroekono-mia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000

Borkowski T., Marcinkowski A., Socjologia bez-robocia, Interart, Warszawa 1996

Borkowski T., Marcinkowski A., Socjologia bez-robocia, Biblioteka Pracownika Socjalnego Śląsk, Katowice 1999

Chirkowska-Smolak T., Wilczyńska-Kwiatek A., Chudzińska A., Pomoc psychologiczna dla bezrobotnych, w: T. Chirkowska-Smolak, A. Chudzińska (red.), Człowiek w społecznej przestrzeni bezrobocia, Wyd. UAM, Poznań 2004

Derbis R., Różnice w doświadczaniu braku pracy, w: T. Chirkowska-Smolak, A. Chudzińska (red.), Człowiek w społecznej przestrzeni bez-robocia, Wyd. UAM, Poznań 2004

Dębski S., Ekonomika i organizacja przed-siębiorstw, Wydawnictwo Szkolne i Peda-gogiczne, Warszawa 1996

Głębicka K., Wybrane elementy rynku pracy, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogic-znej TWP, Warszawa 2001

Graniewska D., Rodzina a bezrobocie – sytuacja w Polsce, „Problemy Rodziny” 2001

Hefczyński A., Kamińska H., Telka L., Sytuacja utraty pracy w doświadczaniu bezrobocia, w: O. Caree, E. Martynowicz-Hetka (red.), Bez-robocie w Polsce i we Francji. Instytucjonali-zacja, Wyd. Naukowe „Śląsk”, Katowice 2002

Jarmułowicz W., Przemiany we współczesnym rynku pracy, Wyd. Naukowe „Forum”, Poznań 2008

Kabaj M., Społeczne aspekty rozwoju, elementy przeciwdziałania ubóstwu i bezrobociu, PWE, Warszawa 2000 Kabaj M., Strategie i pro-gramy przeciwdziałania bezrobociu – studi-um porównawcze, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 1997

Kalbarczyk A., Psychologiczne konsekwencje utraty pracy i bezrobocia, w: G. Kranas (red.), Organizacja, praca, bezrobocie, Wyd. Uniwer-sytetu Warszawskiego, Warszawa 1999

Kołodko G., Trzeba całość strategii gospodarc-zej podporządkować walce z bezrobociem, „Nowe Życie Gospodarcze” 2002, nr 14

Kubicka H., Bezdomność rodzin samotnych matek. Społeczno-wychowawcze aspekty zjawiska, Wyd. UŁ, Łódź 2005

Kubicka H., Bezrobocie w Polsce i we Francji. In-stytucjonalizacja, Wyd. UŁ, Łódź 2006

Kwiatkowski E., Bezrobocie. Podstawy teoretyc-zne, Wydawnictwo Naukowe PWN, War-szawa 2002

Marzec H., Sytuacja dziecka w rodzinie bezrobot-nej, „Problemy Rodziny” 1999, nr 4

Maślanka W., Organizacje pozarządowe wspierające rozwój rodziny bezrobotnej, „Edukacja Ustawiczna Dorosłych” 2004, nr 1

Materiał Informacyjny, Agencja Rozwoju Re-gionalnego S.A. w Koninie, Konin, wrzesień 2008

Milewski R., Elementarne zagadnienia ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995

Mlonek K., Tradycje badań bezrobocia w Polsce – zagadnienia metodologiczne, w: T. Borkows-ki, A. Marcinkowski (red.), Socjologia bezrob-ocia, Inter art, Warszawa 1996


76

Appendix 4

Instruction

To the interview questionnaire (CATI) for entre-preneursSay your name and surname, describe your situ-ation as a surveyor (as during the training)Inform about the goal of the survey by using the following lineThe goal of this survey is an analysis of the Konin county in regard to the surplus and defi -cit of certain „professions” (people with suitable qualifi cations) among entrepreneurs in Konin region.Ask the respondent to sacrifi ce 6 minutes for the interview, by using the following line:I would like to ask you to participate in this sur-vey; thanks to you we will develop a program of easier access to workers with suitable qualifi ca-tions.If the respondent is not convinced, suggest that he can fi ll in the questionnaire by himself; use the following line:

In that case I would like to encourage you to fi ll in the questionnaire on your own. Should you have any problems with reading the questions I’ll be glad to help.All questions should be answered. In case of misunderstandings you should not express surprise, but rather explain and encourage the curiosity.After the end of survey, say ‘thank you” and shake hands.As the last resortIt is allowed to conduct the interview by tel-ephone after previously arranging the time for teleconference.In such case, the questionnaire form must be sent be email. After verifying that the respond-ent had received the questionnaire, the inter-view should be conducted by reading ques-tions and marking the answers selected by the respondent.After the end of survey say ‘thank you’. 2 days after the survey a thank you note should be sent via email.


75

a) three monthsb) half a yearc) a yeard) two yearse) no limits, for entire period of unemploymentf) hard to say g) at all

18. Do you use workers recommended by

County Employment Agency? (please un-derline the most suitable answer):

a) yes, in what professionb) no

19. If you answered “yes” to the previous

question, asses the level of your satisfac-

tion from workers employed on recom-

mendation of County Employment Agen-

cy (please underline the most suitable):a) very satisfi ed b) rather satisfi edc) rather unsatisfi ed d) very unsatisfi ed

20. What form of services off ered by Employ-

ment Agency have you used in contact

with County Employment Agency? (pos-sible multiple answer)

a) employment services,b) Intervention jobsc) Public works d) subsidy from Labor Fund,e) Professional activation of graduates f) trainingsg) career counseling (what kind?)h) none

21. Does the company employ workers for

temporary jobs? (please underline the most suitable answer):

a) yes b) no22. If yes, what kind of temporary job was it?

Thank you for participating in the survey

Appendix 3

Instruction

To the interview questionnaire for unemployedSay your name and surname, describe your situ-ation as a surveyor (as during the training)Inform about the goal of the survey by using the following lineThe goal of this survey is an analysis of the Konin county in regard to the surplus and defi -cit of certain „professions” (people with suitable qualifi cations) among unemployed.Ask the respondent to sacrifi ce 6 minutes for the interview, by using the following line:I would like to ask you to participate in this sur-vey; thanks to you, we will develop a program of adjusting work off er suitable to your qualifi -cations.If the respondent is not convinced, suggest that he can fi ll in the questionnaire by himself; use the following line:In that case I would like to encourage you to fi ll in the questionnaire on your own. Should you have any problems with reading the questions I’ll be glad to help.All questions should be answered. In case of misunderstandings you should not express surprise, but rather explain and encourage the curiosity.After the end of survey, say ‘thank you” and shake hands.


74

Appendix 2

INTERVIEW QUESTIONNAIRE (CATI)

of evaluation of demand for certain

qualifi cations (professions) among

entrepreneurs from Konin county,

commune...........................................

1. Please defi ne your company line of busi-

ness: ………………………………….activ-

ity (underline the correct):a) productionb) production and trade c) serviced) service and tradee) trade f) other

2. What is the legal form of the company

(please underline the correct):a) limited liability company b) unlimited companyc) natural persond) limited partnershipe) public limited companyf) other

3. When was the company established?

4. How many workers (annual average) do

you employ?

5. Job performed by your crew is mainly:

(please underline the most suitable answer):a) physical workerb) service worker,c) knowledge worker,d) sales agentf) other

6. Please list the lines of business in which

the company operated before:

a) .......................................................................................,b) .......................................................................................c) .......................................................................................

7. Do you have problems in fi nding workers?

(please underline the most suitable answer):a) yes b) no

8. If yes, please defi ne in what professions

9. How much time (in weeks) does it take to

fi nd a suitable worker? (please underline the most suitable answer):a) 1-2 weeks b) 3-4 weeks

c) 5-6 weeks d) above 6- weeks10. Indicate the professions in which there is

shortage of workers in your company: .

11. In your opinion, in which three profes-

sions there is a shortage of workers in

Konin region:

12. In your opinion, in which three profes-

sions there is an excess of workers in

Konin region:

13. In your opinion, what infl uences the deci-

sions of employing new worker? (please underline the most suitable answer):

a) higher level of education,b) long work experience,c) connections,d) foreign languages skills,e) high qualifi cations,f) inclination to work is suffi cient, g) other

14. What is the upper limit of monthly net

wage which you would be willing to off er

to a worker in your company? (fi ll in the dotted space)

a) Physical worker (qualifi ed) approximate amount = ............................................................

b) accountant approximate amount = ..............c) engineer approximate amount = ...................d) Salesmen approximate amount = .................e) a person for a vacancy ......................................... Approximate amount = ............................................

15. If the workers were being laid off , state

the reason (please underline the proper answer):

a) group layoff sb) diffi cult fi nancial situation of a company,c) lack of possibility to reach understanding

with a worker,d) other (what kind?)

16. How would you describe the situation in

the labor market in your town or area? In

your opinion, currently (Please underline the most suitable answer):

a) it is very easy to fi nd a jobb) it is easy to fi nd a job, but it’s much harder to

fi nd a suitable jobc) it is hard to fi nd any jobd) it is impossible to fi nd a jobe) hard to say

17. How long, do you think, should the un-

employed have the right to the benefi ts?

(please underline the most suitable answer):


73

c) it is hard to fi nd any jobd) it is impossible to fi nd a jobe) hard to say

15. What, in your opinion, would increase

the chances to fi nd an anticipated job?

(please underline the most suitable answer):a) higher level of education,b) longer work experience,c) connections,d) foreign languages skills,e) high qualifi cations, f) inclination to work is suffi cient, g) other

16. If you received any type of job off er to-

day, would you accept it?

a) yes (under what conditions?)b) no (why?)

17. What form of services off ered by Employ-

ment Agency would you like to use? (pos-sible multiple answer)

a) job center, b) Intervention jobsc) Public worksd) subsidy from Labor Fund, e) Professional activation of graduatesf) trainings g) occupational counseling (what kind?)

18. Have you ever used the occupational

counseling in Employment Agency?

(please underline the most suitable an-swer):

a) yes b) no (why?) ..................................................................

19. How do you look for the job? (please mark the most suitable answer):

a) use the CEA help, b) check the press, radio, television announce-

ments,c) direct contacts with employing establish-

ment, d) help from parents, friends, acquaintances,

20. Have you participated in the vocational

rehabilitation? (please underline the most suitable answer):

a) yes (what kind?)b) no (why?)

21. Have you had an opportunity to do tem-

porary jobs?

a) yesb) no

22. If yes, what kind of temporary job was it?

23. Have you ever been off ered a grey mar-

ket job?

a) neverb) never, but I’ve heard of such situations.c) onced) many timesWhat kind of job was it?

Personal data of a respondent (unem-

ployed) and his family1. Sex (please underline the most suitable an-

swer): M., F., 2. Age………………… years3. Marital status

4. Number of people in the household

……….. including dependent children5. Commune

6. Education (please underline the most suit-able answer and write your profession, school number and town)

a) primary,b) basic (acquired profession) ................................

school ...................................................................c) secondary (acquired profession) ......................,

school ....................................................................d) post-secondary (acquired profession) ...........

school ...................................................................e) higher (acquired profession) .............................,

school ....................................................................7. Current profession

8. Work abroad

a) yes where ..................................................................; how long ..............................................................in what profession ............................................

b) no9. Foreign languages skills

a) poorb) suffi cientc) goodd) very goodwhat languages? .........................................................

Thank you for participating in the survey


72

APPENDICIES to Chapter 3

Appendix 1

INTERVIEW QUESTIONNAIRE

regarding the situation of unemployed

and professionally passive, targeted at

unemployed from Konin county.1. How long have you been unemployed

(please underline the most suitable answer):a) less than 3 months b) 3-6 months c) 6-12 monthsd) 1-2 years e) above 2 years

2. How long were you employed in your last

job? (please underline the most suitable an-swer):a) 6 months b) 1 yearc) 2 years d) 5 yearse) up till 10 yearsf) above 10 years g) I have not yet been employed

3. What job have you performed before un-

employment period – kind of activity?

(please underline the most suitable answer):a) Physical workerb) service workers, what kind?c) knowledge worker, what kind?d) work in an agricultural premise,e) standalone business activity,f) I didn’t have a job.

4. Please defi ne your acquired profession –

qualifi cations certifi ed by diplomaa) .......................................................................................b) .......................................................................................c) .......................................................................................d) .......................................................................................

5. Please name the job(s) which you per-

formed in your life:

a) .......................................................................................b) .......................................................................................c) .......................................................................................d) .......................................................................................

6. What is the reason you lost your job?

(please underline the most suitable answer):a) group layoff s

b) diffi cult fi nancial situation of a company,c) unattractive wage compared with unem-

ployment benefi ts.d) other (what kind?)

7. How long, do you think, should the un-

employed have the right to the benefi ts?

(please underline the most suitable answer):a) three monthsb) half a yearc) a year d) two yearse) no limitsf) hard to say

8. Main source of your family incomes?

(please underline the most suitable answer):a) CEA reliefb) temporary job, c) relief from Social Welfare Center d) pensione) alimonyf) family support,g) other source (what kind?) .................................

9. Do you see an opportunity to increase

your incomes?

a) yes (in what way?)b) no (why?)

10. What is the lower limit of net wage for

which you would be willing to work?

Approximate amount = ..........................................11. How to you organize your free time dur-

ing unemployment? (please underline the most suitable answer):

a) leisure b) small houseworksc) unpaid neighbor help d) paid neighbor helpe) other

12. Are you engaged in a social activity of

any sort?

a) yes (what kind?)b) no

13. Have you ever attempted to run business

activity on your own account?

a) yes (what kind?) b) no14. How would you describe the situation in

the labor market in your town or area?

In your opinion, currently (Please underline the most suitable answer)a) it is very easy to fi nd a jobb) it is easy to fi nd a job, but it’s much harder to

fi nd a suitable job


71

defi cit) on dependent variable: expected wages. The dichotomic table (tab.4.20) was constructed for these variables: profession (divided in two groups) and wage (divided into 6 groups). The test signifi cance level equal 0,05 was accepted.

After testing the hypotheses with chi-square test, the null hypothesis about lack of correlation should be rejected. There is a signifi cant statistical relationship between the jobseekers opinion about the increased market demand for certain professions and expected wages.

The strength of this relationship is ex-pressed with a use of V-Cramer index equal 0,67, which indicates a strong infl uence of independent variable on dependent vari-able.

Table 4.21. Resutls of analysis

Statistics of chi-square

testValue p

11,420,0031

And so, the only group assertive enough, to attempt negotiations of wage conditions with employers are the group of physical workers (with basic education). Equalizing the disproportion between labor market supply and demand should be connected not only with a specialized education, but most of all with “equipping” the unem-ployed, occupationally impaired, graduates and professionally passive people, with soft skills, such as: auto-presentation, stress management, evaluation of competencies, career path planning, etc.


70

cy is the diff erence between the qualifi ca-tion and competencies of the accountants from the sample.

It is similar in the engineers professions. Expectations of jobseekers are signifi cantly lower than the wage off er declared by em-ployers. Employers searching for engineers are willing to pay over 2500zł (38%), which is expected by only 7% of jobseekers.

People looking for salesmen jobs in ma-jority – 81% – evaluated their fi nancial ex-pectations at the level of 1500zł (an less) while the employers declared wages 30% higher.

Analysis of wages’ expectations and abil-ities on Konin labor market covered several

professions requiring diff erent education level and expert knowledge. A certain ten-dency was noticed: expectations of men, physical workers without education, are 25% higher than the employers wages abil-ity. Expectations of men, engineers with higher education, are 20% lower compared to wage declarations of entrepreneurs. Ex-pectations of women with basic vocational education, in salesman profession, are 50% lower than the wages declared by employ-ers. Expectation of women with secondary education, in accountant profession, are 33% lower than the employers pay off er.

An analysis of infl uence signifi cance of independent variable: profession (surplus,

Table 4.20. Dichotomic table for research variables

Monthly wage

Professions500-10001000-15001500-20002000-25002500-3000powyżej

3000

surplus117588659157361defi cit0233566

Table 4.16. Wages declared by

entrepreneurs

Engineer

minimum wagepercentage of entries

between 500 and 10000between 1000 and 150012between 1500 and 200029between 2000 and 250021between 2500 and 300017above 300021

Table 4.17. Wages expected by unemployed

Engineer




entrepreneurs

Salesman




Salesman




69

presents selected professions along with education expectations and employers abilities. The following professions were taken into consideration: physical worker, accountant, engineer and salesman. The following tendency was noticed: majority of people without education declare their profession as a physical worker and have higher fi nancial expectations that the em-ployers abilities. In the other professions, the requirements of unemployed are lower than the wage abilities of enterprises. The diff erence is 650 zł, which is about 30% of expected wage.

The tables below present a detailed analysis of discrepancies between wages expected by unemployed and declared by companies in selected professions.

The greatest diff erence of indications regarding wages can be observed among physical workers, who expect much higher wages than those off ered by employers. In medium wages group, employees and em-ployers agree (33%) to the level of wages

between 1500 and 2000 zł. Employers are willing to pay the physical workers (33% of entries) between 500 and 1500 zł.

In the accountant profession the situ-ation is completely diff erent. In this case, the employees expectations are lower than employers’ wage declarations. As many as 22% of accountants (from the research sample) are willing to undertake employ-ment for 500-1000zł. Such amount was not declared by any of the entrepreneurs. Another 41% of jobseekers in accountant profession value it at 1000-1500zł, where the percentage of entrepreneurs declaring such conditions is only 6%. Around 30% of employers and employees agree to the wages level of 1500-2000zł. Accountants, who expect wages above 2000zł, are only 9%, and the employers who foresee such wages are 39%. It is interesting that not one of the accountants from the research group valued his work above 3000zł, while there were as many as 21% of employers in this group. The reason of such a big discrepan-


entrepreneurs

Physical worker




Physical worker




entrepreneurs

Accountant




Accountant




68

ents skills and self-esteem. Wage between 2500-3000zł is expected by people with no education (8%) as well as people with higher education (just 3%). 55% of unem-ployed in all education groups are willing to start a job with wage between 1000 and 1500zł. Over 20% of respondents (average in all education groups) are willing to take jobs with wages between 500 and 1000zł. Such situation may be caused by the lack of certainty whether the increase of profes-sional qualifi cations in a traditional way is

economically justifi ed. A person educated until the post-secondary level, “loses” about 5 years compared to the person with ba-sic education level, who meanwhile gains practical skills, becomes a specialist in a given domain, making use of tacit knowl-edge, e.g. family, friends.

The research authors’ attempted to verify the fi nancial expectations of unem-ployed in particular professions, in rela-tion with the declarations of employers regarding the wages they off er. Chart 4.10

Table 4.11. Relationship between fi nancial requirements and the education level of

jobseekers in Konin county

Minimum wage

Education

basicvocationalaveragepost-

secondaryhigher

between 500 and 100031%16%20%38%15%between 1000 and 150042%56%57%38%60%between 1500 and 200015%24%21%23%18%between 2000 and 25004%4%3%0%5%between 2500 and 30008%1%0%0%3%

Chart 4.10. Discrepancies between expected and declared wages among selected

professions

1700

-500

0

500

1000

1500

2000

2500

zł

-300

14001350

450350

2100

1300

1950

650

18001750

physical workeraccountantEngineerSalesman

average expected wagediscrepancyaverage offered wage


67

Machines operator-1-2-10-10-100-100100

Babysitter000100911001000

Stoker000000100000000

Baker029000301201000

Nurse010000301000100

Artist000000200000000

Policeman000000001000000

Political scientist100020301000220

Floor maker000000301000000

Social worker152000600000100

Lawyer 100000100000000

Cloth designer000000200000000

Guide 000000100000000

Psychologist000000100000000

Physiotherapist000000001100001

farmer6406021600050101

Butcher020010000000000

Medic000000100000000

Secretary000000100000000

Sociologist 000000002000000

welder-2-1103-1-9-20011000

salesman3460964280917645

carpenter813010400113001

Shoemaker000000000000000

locksmith1062416-29000112

upholsterer010001000000002

work safety technician000001100000000

Accommodation industry tech-nician000000400000000

Print technician 010000000000000

Nutrition technician312003301031031

Weaver000000100000000

lathe machinist020000113050010

Plaster setter0-1-10-10-5000-10-100

Furnace maker001000000000000

Goldsmith010000000000000

Zoo technician001000200000000

Professional soldier001000000000000

Legend: – no entries; – surplus professions; – defi cit professions.

Symbols of communes: SO – Sompolno; SM – Stare Miasto; GO – Golina; GR – Grodziec; KB – Kazimierz Biskupi; KL – Kleczew; KO – Konin; KR – Kramsk; KM – Krzymów; RY – Rychwał; RZ – Rzgów; SK – Skulsk; ŚL – Ślesin; WI – Wierzbinek; WL – Wilczyn.


66

Hotelier000000300000000

plumber001000501000200

Computer scientist-10-1013120-120043

water and sewer fi tter000000000000010

Fitness instructor000000000000100

Environmental engineer001000000010000

Mechanical engineer000000210010000

Heating engineer000000300000000

Field trip chaperone000000200000000

Leather craftsman000000100000000

cashier004000000114000

Waiter001010601000510

driver003011600160000

Restaurateur 000000400100000

Beautician020011202000301

Tailor 4528443360208301

Bookseller000000100000000

Accountant0132124-10-111321

Cook3415039220213-11340

Cultural expert010000000000100

Coater000011500000010

Forester000000200000000

after high school10535065040121810

logistic specialist110000500000000

Language pathologist001000000000000

storekeeper001000000400000

Painter100000600100000

Massage therapist000000000000100

mathematician000000200000000

Industrial machines mechanic010000300000100

Agricultural machines mechanic000101000000000

Machining mechanic000000100000000

Car mechanic927-14666601021971

Milkman010000000000000

Assembler051001300001201

Bricklayer124-2001111301-15-1-1

Musician100001400010000

Teacher2123312104001101

Security guard000000100000000

Metal Caster000000100000000

Gardener-2010242111003008


65

Table 3.11. The diff erence between supply and demand for professions in Konin county

ProfessionCommune

SOSMGOGRKBKLKOKRKMRYRZSKŚLWIWL

Offi ce administration103132327112020100

Anthropologist000000100000000

Architect200000000000000

Landscape architect000001100000000

Interior architect000010200101000

Artist000000100000000

Dentist's assistant000000100000000

Concrete mixer operator000000000100000

No profession61230292960105842

Librarian000000000000100

Biologist000000100000000

tile and cobblestone setter000000300000000

Machine construction001000000000000

Construction worker11-1-100910011100

Ceramist100000000000000

Chemist100001910000000

woodworker003000010000000

Confectioner048020222800000

roofer000100000000000

Occupational advisor000000200000000

Journalist000010000000000

Ecologist000000400000130

Economist4111534238121677670

Electro-mechanic000000400000000

Electronic technician003000100000010

electrician2180263150537310

Power engineer010000000000000

Heat power engineer000000000030100

pharmacist 0000001201000000

philologist010000830011000

Physiotherapist010000000000000

Photographer000000200000000

Hairdresser111404615301140342

geodesist010000510000000

Geologist000000100000000

Miner010000440010000

Sales representative050-1011754-101135

Historian000000000001000


64

Machines operator132131

Babysitter

Stoker

Baker

Nurse5

Artist

Policeman

Political scientist

Floor maker

Social worker

Lawyer

Cloth designer

Guide

Psychologist

Physiotherapist

Farmer

Butcher

Medic

Secretary

Sociologist

Welder21111221

Salesman31116

Carpenter

Shoemaker

Locksmith72

Upholsterer

work safety technicianAccommodation industry tech-nicianPrint technician

Nutrition technician

Weaver

Lathe machinist

Plaster setter111611

Furnace maker

Goldsmith

Zoo technician

Professional soldier

Legend: – professions did not occur; – small demand; – average demand; – high demand.



63

Historian

Hotelier

Plumber

Computer scientist111101

water and sewer fi tter

Fitness instructor

Environmental engineer

Mechanical engineer

Heating engineer

Field trip chaperone

Leather craftsman

Cashier

Waiter

Driver

Restaurateur

Beautician

Tailor113

Bookseller

Accountant118111

Cook511

Cultural expert

Coater

Forester

after high school

Logistic specialist

Language pathologist

Storekeeper

Painter

Massage therapist

Mathematician

Industrial machines mechanic

Agricultural machines mechanic

Machining mechanic

Car mechanic12181

Milkman

Assembler

Bricklayer2232421111

Musician

Teacher

Security guard

Metal Caster

Gardener2111


62

Table 4.9. Demand for certain professions in communes

ProfessionCommune


Offi ce administration

Anthropologist

Architect

Landscape architect

Interior architect

Artist

Dentist’s assistant

Concrete mixer operator

No profession

Librarian

Biologist

No entry

No profession

tile and cobblestone setter

Machine construction

Construction worker1118

Ceramist

Chemist

Woodworker

Confectioner

Roofer

Occupational advisor

Journalist

Ecologist

Economist113

Electro-mechanic

Electronic technician

Electrician

Power engineer

Heat power engineer

Pharmacist

Philologist

Physiotherapist

Photographer

Hairdresser

Geodesist

Geologist

Miner

Sales representative11362211


61

Babysitter19111

Stoker1

Baker293121

Nurse1811

Plastic Artist2

Policeman1

Political scientist123122

Floor maker31

Social worker15261

Lawyer 11

Cloth designer2

Guide1

Psychologist1

Physiotherapist111

Farmer646216511

Butcher21

Medic1

Secretary1

Sociologist 2

Welder233111

Salesman65797488917645

Carpenter813141131

Shoemaker

Locksmith1324110911

Locksmith332

Upholsterer112

work safety technician11Accommodation industry tech-nician4

Print technician 1

Nutrition technician3123313131

Weaver1

Lathe machinist211351

Plaster setter1

Furnace maker1

Goldsmith1

Zoo technician12

Professional soldier1

Legend: – no entry; – one entry; – small number of entries (2 to 10); – average number of entries (11 to 40); – large number of entries (above 40).



60

Historian1

Hotelier3

Plumber1512

Computer scientist14112243

water and sewer fi tter 1

Fitness instructor1

Environmental engineer 11

Mechanical engineer211

Heating engineer3

Field trip chaperone2

Leather craftsman1

Cashier4114

Waiter116151

Driver311616

Restaurateur41

Beautician2112231

Tailor5528453662831

Bookseller1

Accountant242121221321

Cook34153927213144

Cultural expert11

Coater1151

Forester2

after high school10535650412181

Logistic specialist115

Language pathologist1

Storekeeper14

Painter161

Massage therapist1

Mathematician2

Industrial machines mechanic131

Agricultural machines mechanic11

Machining mechanic1

Car mechanic104746747121971

Milkman1

Assembler5113121

Bricklayer146121153415

Musician1141

Teacher21233121411

Security guard1

Metal Caster1

Gardener1125221138

Machines operator1121


59

Table 4.7. Classifi cation of sur plus professions in Konin county communes

ProfessionCommune


Offi ce administration10313232711221

Anthropologist1

Architect2

Landscape architect11

Interior architect1211

Artist1

Dentist’s assistant1

Concrete mixer operator1

No profession61232929615842

Librarian1

Biologist1

No entry1514936786

No profession 64222741422253

tile and cobblestone setter3

Machine construction1

Construction worker21171111

Ceramist1

Chemist1191

Woodworker31

Confectioner4822228

Roofer1

Occupational advisor

Journalist1

Ecologist413

Economist411163434112167767

Electro-mechanic4

Electronic technician311

Electrician2182631553731

Power engineer1

Heat power engineer31

Pharmacist 121

Philologist18311

Physiotherapist1

Photographer2

Hairdresser111446153114342

Geodesist151

Geologist1

Miner1441

Sales representative51423761145


58

ate over 20% of the unemployed. Profes-sions, which gained high surplus index, from the category “other” where the entries were incidental (1-9 times) are: Plumber, Ecologist, Coater, Painter, Locksmith, Geod-esist, Logistic specialist, Musician, Interior architect, Electronic technician, Restaura-teur, Storekeeper, Industrial machines me-chanic, Machines operator, Woodworker, Heat power engineer, Mechanical engineer, Floor maker, Upholsterer, Accommodation industry technician, Computer scientist, cobblestone setter, tile setter, Occupational advisor, Heating engineer, Physiotherapist, Butcher, work safety technician, Zoo tech-nician, Architect, Power engineer, Photog-rapher, Geologist, Cultural expert, Massage therapist, Mathematician, Agricultural ma-chines mechanic, Machining mechanic, Art-ist, Lawyer , Cloth designer, Sociologist , For-ester, Anthropologist, Landscape architect, Artist, Dentist’s assistant, Concrete mixer operator, Librarian, Biologist, machine con-structor, Ceramist, Roofer, Journalist, el-ementary educator with English language, Teacher, Physiotherapist, Historian, water and sewer fi tter, Fitness instructor, Leather craftsman, Bookseller, Language patholo-gist, Milkman, Security guard, Metal Caster, Stoker, Policeman, Guide, Psychologist, Medic, Secretary, Shoemaker, Print techni-cian , Weaver, Plaster setter, Furnace maker, Goldsmith, Professional soldier.

The surplus professions list includes the representatives of almost every profession. In most cases these are only isolated situ-ations; these people are in a diffi cult situ-ation only temporarily. Occupational mis-match refers to structural unemployment, which values are much higher.

The dichotomic table 4.7 presents the surplus professions according to the com-munes.

Demand for professional qualifi cations is usually diff erent than their supply in the market. The research is based on the opin-

ions of entrepreneurs-employers who indi-cated specifi c occupations in which there is a shortage of specialists and which repre-sentatives would have found employment in their companies.

The most desired professions in Konin county are: welder, salesman and lathe mechanist. These three professions con-tain 30% of the demand for a given type of profession. Over 36% professions were indicated by only one entry. They include: molder, welder, carpenter, network admin-istrator, auditor, sheet metal worker, wood-worker, roofer, printer, electrician, phar-macist , philologist, geodesist, plumber, production engineer, engineer, technician, personnel offi cer, cashier, salesman, driver, construction technologist, car painter, lo-gistic specialist, storekeeper, mathemati-cian, mechanic, machines operator, tile set-ter, special help, farmer, locksmith, welder, lathe machinist, upholsterer, electrician, makeup artist,

Major goal of the research was iden-tifi cation of geographical areas of Konin county, in which there are surpluses of some professions and at the same time the defi ciencies of other. Table 4.10 presents the discrepancy between the supply and demand in Konin county communes, in the research sample group.

One of the aspects of occupational mis-match in the labor market is usually the fi -nancial aspect. The most frequent reasons of job resignation or rejection are fi nances – too low wage off ered by employers, too high fi nancial expectations of employees. Another objective of the research was verifi cation of this common thesis. The re-spondents were asked several questions regarding this matter. Analysis of results al-lowed for ranking of fi nancial requirements of jobseekers according to their education level. The data are included in table 4.11.

The distribution of expectations regard-ing the wages depends on the respond-


57

Table 4.6. The surplus of professions in

Konin county

A trained profession

in a tested group of

unemployed

FrequencyPercent-

age

Mechanic1427,35Economist1286,63Salesman1226,31Highschool964,97No profession874,50Tailor854,40Cook854,40No entry824,24Electrician743,83I don’t have693,57Hairdresser663,42Sales representative572,95Bricklayer522,69Offi ce administration492,54Gardener442,28Farmer412,12Teacher392,02Locksmith331,71Accountant321,66Confectioner281,45Computer scientist251,29Construction worker241,24Carpenter231,19Nutrition technician211,09Driver180,93Baker180,93Waiter150,78Social worker150,78Assembler140,72Lathe machinist140,72Babysitter130,67Beautician120,62Welder120,62Chemist110,57Philologist110,57Nurse110,57Political scientist110,57Miner100,52Cashier100,52Other23312,06

Table 4.8. Scarce professions in Konin

county

A trained profession

in a tested group of

unemployed

FrequencyPercent-

age

Welder1211,21Sales representative109,35Lathe machinist98,41Computer scientist54,67Bricklayer43,74Construction worker32,80Computer graphic designer32,80

mechanic32,80Machines operator32,80Economist21,87Tailor21,87Accountant21,87Cook21,87Gardener21,87Nurse21,87Salesman21,87Locksmith21,87Other3936,45

The analysis of results included the clas-sifi cation of a jobseekers sample, according to their place of residence. This distribution is presented in chart 4.9.

This results is by no means surprising, especially when we consider the structure of surplus professions in geographical dis-tribution. Such state of being is connected with a profi le of education at vocational and secondary vocational level in Konin. Konin schools enlarge the vacancies showing up in the labor market with their graduates. Hence the conclusion of poor adjustment of an education profi le to current need of this market. Table 4.6. presents the fre-quency distribution of answers in the sam-ple of jobseekers. The highest surplus index was achieved by the following professions: car mechanic, economist and salesman. These three professions combined gener-


56

4.3. Analysis of results

First research path lead to interviewing 2000 unemployed. However, after the re-duction and processing of data, the analy-sis used 1932 records.

Within the analysis of results the clas-sifi cation of jobseekers sample was made according to their place of residence. This distribution is illustrated in chart 4.8.

The largest group of jobseekers are the citizens of Konin, which constituted 41% of all respondents; the next two largest groups were citizens of Sompolno (7%) and Golina (6%).

Second research path included 200 en-terprises from Konin county. At the stage of data edition and reduction, 18 incomplete interviews were rejected, and the fi nal analysis included 182 records.

Chart 4.8. Sample size distribution of jobseekers according to communes

0

1323867102107

63696067134113965740

787

200

400

600

800

Golina

Grodziec

Kazimierz

Kleczew

Kramsk

Krzymów

Rychwał

Rzgów

Skulsk

Sompolno

Stare Miasto

Ślesin

Wierzbinek

Wilczyn

Konin

Chart 4.9. Sample size distribution of entrepreneurs according to the communes in Konin

county

1253910

34221412

232

99

Golina

Grodziec

Kazimierz

Kleczew

Kramsk

Krzymów

Rychwał

Rzgów

Skulsk

Sompolno

Stare Miasto

Ślesin

Wierzbinek

Wilczyn

Konin

0

40

80

120


55

Interview (CATI) method was also used in part of interviews among the entrepre-neurs from Konin county.

Phase three – conducting research

Research was conducted in two dimen-sions: survey among unemployed in CEA Konin with a use of direct questionnaire (PAPI, CAPI) and survey among entrepre-neurs with a use of direct interview (CAPI, CATI). Third phase proceedings are present-ed in table 4.4.

20 surveyors were chosen to conduct the interviews. A condition to do become a surveyor was passing the training and per-sonal conversation with a project leader, who made fi nal decision about signing a contract.

Training of the surveyors was in form of the workshops with auto-presentation. The trial interviews were also conducted according to the instructions presented in appendix 3 and 4.

Measurement was realized according to the following procedure:• unemployed people:

–conversation between research lead-er and the management of CEA Konin regarding the research

–defi ning a schedule of visits in CEA Konin,

–distribution of dates between the 2-person teams,

–visit in CEA Konin and conducting in-terviews,

–inputting rough data to the question-naire,

–data coding and inputting to the sur-veyor’s collective sheet

• enterprises: –distribution of isolated sample units

among surveyors, –sending a letter of intent to the com-

panies from the sample group, signed by the research leader,

–telephone (email) contacts between surveyors and persons indicated in companies

–visit in a company – conducting inter-view,

–inputting rough data to the question-naire,

–data coding and inputting to the sur-veyor’s collective sheet.

Phase four – Qualitative and

quantitative analysis

After data processing the initial analysis of collected material was conducted. Phase of analysis and deduction was carried out according to the procedure presented in table 4.5.

Table 4.4. Terrain research procedure

III Phase – conducting research

1. Surveyors’ training

2. Terrain survey

3. Reduction and processing of data.

4. Coding and inputing data

Table 4.5. Analysis and conlusion process

IV Phase – analysis and conclusions

1. Qualitative analysis

1a. Selection of qualitative analysis tool

1b. Development of variables‘ correla-tion list

1c. Graphical presentation

1d. Qualitative deduction

2. Quantitative analysis

2a. Selection of quantitative analysis tool

2b. Development of variables‘ correla-tion list

2c. Graphical presentation

2d. Quantitative deduction


54

The components for the described samples are presented in charts 4.6 and 4.7.

Four interview questionnaires were cre-ated (two for unemployed, two for entre-preneurs) with a list of problems identifi ed in the fi rst stage. The instruments use open and closed questions with a scaled an-swers. The used tools are presented in ap-pendix 1 and 2.

The tools were tested on microsample in order to verify their usefulness in research process. After considering changes (result-ing from tools verifi cation process) the fi nal versions of questionnaires were construct-ed. Excel sheets were also created for rough data input (corresponding with a statistical processing tool – Statistica 8.0). To improve the data sorting and reducing process, the collective sheet was created.

Research method selection

Scope of research, problems and goals determined the direct method selection – deepened interview. The standardized questionnaires were created in Word and Excel 2007.

Interview had uniform structure (a com-mon list of issues was used). Paper and Pencil Interview (PAPI) or Computer Aided Personal Interview (CAPI). PAPI is the most traditional technique used in quantitative research. The interview with respondents is performed with a use of paper version of survey/questionnaire. CAPI is a technique used in quantitative research, in which the respondents are interviewed with a use of portable computers, instead of traditional questionnaires. The Computer Aided Tele

Chart 4.6. Sample characteristic for jobseekers in Konin county

Chart 4.7. Sample characteristic for enterprises in Konin county

unemployedjobseekers

CountyEmployment

Agency

peopleliving

in Konincounty

5.10.09 to

31.11.09

2000

sub

jec

t

pla

ce

sco

pe

time

size

Su

bje

ct

Companiesoperatingin Konincounty

Sa

mp

le u

nit

Person representingthe company operating

in Konin county

Sc

op

e

Konincounty

Siz

e

200


53

Table 4.3. Stages of research preparation

Phase II – research preparation

1. Development of research design

2. Defi ning the research population

3. Development of the method of sample selection

4. Development of the sample selection framework

5. Selection of individuals to the sample

6. Selection of methods of goals fulfi llment

7. Development of research tools

8. Initial verifi cation of tools

8a. Initial pilot research

8b. consulting with experts

9. Development of the fi nal version of tools

• Main goal 2 – gathering information al-lowing the analysis of state of occupa-tional mismatch in Konin county.At this stage of research certain assump-

tions were made:• The document refers to certain state

of literature knowledge available until 2009. Part of the development, regard-ing research methodology, is innovative and creative in nature.

• A limitation regarding the sample selec-tion methodology was accepted. Main purposive sampling criterion was a limi-tation regarding the geographic seg-ment, which is the Konin county, with maintaining the sample representative-ness. The population was divided into two groups: jobseekers and enterprisesThe following research problems were

formulated: Research problem 1. What professions cause mismatches on labor market?

–Identifi cation of surplus professions, –identifi cation of defi cit professions,

Research problem 2. In which regions of Konin district the greatest occupational mismatch occurs?

Research problem 3. What is the rela-tionship between the occupational mis-match and gender? Research problem 4. What is the rela-tionship between the occupational mis-match and education level?

Identifi cation of the research

population

Defi ning the research population required defi ning two separate populations: people seeking jobs and employers seeking work-ers.

It was defi ned that:• research population will include the un-

employed living in Konin county, visiting County Employment Agency in Konin in October and November 2009,

• research population will include enter-prises operating in Konin county.

Sample selection

Components of both populations were defi ned in order to develop the method of sample selection, defi ning the subject, place, scope, research unit and sample size.


52

Chart 4.5. Unemployment structure among citizens of rural areas in Konin county

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

2000200120022003200420052006200720082009

cititzens of rural areasWielob. (cititzens of rural areas)

Table 4.2. Components of the research methodology preparation phase

Phase I – research methodology preparation

1. Literature study

2. Exploration research on research methods adjustment

3. Designing research methodology

3a. Defi ning the scope of research

3b. Designing the research schedule

Occupational mismatch is:• the state of unadjusting the workers

qualifi cations to new technology and lack of competencies, diffi culties in ad-justing to the changes in production system.Employer market occurs when the job

supply is greater than the demand for it.Employee market refers to situation

where the job demand is greater than its supply.

pects of development, elements of counteracting poverty and unemployment), PWE, Warszawa 2000, s. 20.

The geographic and segmentation area was defi ned and initial research schedule was developed.

Phase II – research preparation

Phase II includes 9 stages, which are pre-sented in table 4.3.

Development of research design

It includes the defi nition of main and de-tailed goals and research problems, hy-potheses and assumptions. • Main goal 1 – gathering information al-

lowing the analysis of unemployment state in Konin county.


51

Chart 4.4. Extrapolation of unemployment trend for men in Konin county

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2000200120022003200420052006200720082009

MenWielob. (Men)

ture of unemployment according to sex is illustrated in chart 4.2.

Comparison of the unemployment level according to sex allows for conclusions about future tendencies. A trend extrapola-tion (exponential method) was performed separately for men and women, and it lead to interesting conclusions illustrated in charts 4.3 and 4.4.

Achieved results indicate that the unem-ployment among women will be diminish-ing in the next years (which is represented by the dotted line in chart 4.3.)

The unemployment level for men will be growing, according to the trend from chart 4.4. and in 2010 it will reach the level from 2006.

Chart 4.5. presents the trend of un-employment for the rural area citizens in Konin county. The trend line was defi ned for this group as well. It indicates that the unemployment will grow, but slightly slow-er than in case of the group of unemployed men, analyzed above. It is probably con-nected with the fact that parts of the sam-ples in these two cases overlap.

The explanation research included the procedure described in several phases.

Phase one – research methodology

preparation

Phase of research methodology prepara-tion consists of several steps which are pre-sented in table 4.2.

Phase I included the analysis of literature focused on unifying the concepts used in the research. A glossary was developed:

Unemployment is:• the state of occupational idleness of

people capable of working, who declare the will to undertake the job and for whom the job incomes are the principle of existence;

• shifting the labor resources from the job area to the occupational passiveness area, in which there is no participation in work processes – there is however a participation in the products of other workers59.

59 M. Kabaj, Społeczne aspekty rozwoju, elementy przeciwdziałania ubóstwu i bezrobociu (social as-


50

Chart 4.2. Unemployed according to sex in years 2000-2009 in Konin county

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2000200120022003200420052006200720082009

WomenMen

Chart 4.3. Extrapolation of unemployment trend for women in Konin county

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2000200120022003200420052006200720082009

WomenWielob. (women)

can be observed between 2004 and 2008. Unemployment among people with voca-tional education was decreasing in a similar pace. Between 2001 and 2008 the demand for qualifi ed workers was growing. The de-mand for people with secondary vocation-al education was fairly constant in the past few years, and alike other categories, the apogee of employment came in 2008.

The structure of sex among unemployed between 2000-2009 was also analyzed. In all years women were in majority, although in years 2001-2003 the diff erence was the least signifi cant. Since 2005 the share of women in the unemployed group has in-creased. For both men and women, the unemployment in 2008 decreased by 50%. However it started growing in 2009. Struc-


49

Table 4.1. Research problems during the stage of exploratory research

Economic situation of Konin county

Research problemCharacteristic

Demographic data of citizenssample sizeUnemployment rate in the countyconsidering the dynamics in 9 yearsUnemployment structure in Konin countyconsidering sex, education, unemployment duration,

work experienceTerritorial distribution of unemployment comparison of county communes

Chart 4.1. Number of people remaining jobless in years 2000-2009 in Konin county regarding

the education level

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

2000200120022003200420052006200720082009

Higher post-secondarygeneral secondary

vocational basic

The presented main goal consists of two detailed goals. First of them is fi nding and using data to defi ne the state and level of unemployment. Second of them is defi n-ing the levels and area of occupational mis-match in Konin county.

The research on unadjustment of supply and demand for professional qualifi cations in the county, besides the data analysis conducted in CEA Konin, the following ex-planatory research was conducted:• analysis of Internet portals containing

job off ers in Konin county and analysis of materials from CEA Konin (as the ini-tial research confi rming the problem),

• personal interviews with the unem-ployed in CEA Konin,

• CATI interviews with the representatives of companies.Exploration research was focused on

fi nding solutions to several problems listed in table 4.1.

Chart 4.1. presents the structure of un-employment in years 2000-2009, illus-trating the unemployment curves which mirror the level of education. Analysis indi-cates a slow but constant increase of mis-match in regard to higher and general sec-ondary education. The decrease of amount of unemployed with primary education


48

4.1. Introduction

A guarantee of market stability is a balance between supply and demand for a given good. Transferring this situation to a lobar market – balance occurs when people hav-ing certain qualifi cations and seeking em-ployment fi nd them and the companies have no problems in fi lling in the vacan-cies on certain positions. Balance in labor market, just like in consumers market, hap-pens very rarely and last very shortly. Lack of such balance increases the competition level in the market of qualifi cations, knowl-edge and skills of employees, but on the other hand it leads to unemployment in-crease (employer market) or the defi ciency of qualifi cations (employee market). This can be described as a mismatch (unadjust-ment) of professional qualifi cations off er to labor market expectations. A cognitive „gap” appears, which is caused by the delay in social awareness compared to the pace of changes in supply and demand for cer-tain qualifi cation. Adjusting qualifi cation of jobseekers to the available workplaces is an arduous, time- and money-consuming process, and the effi ciency of adjustment depends on many factors, located on both demand and supply side, as well as eco-nomic and psychological variables and broadly comprehended environment. One of the economic-psychological factors is

the intensity of job seeking by the gradu-ates and the unemployed which depends on: relationship between the level of un-employment benefi ts and wages, duration of unemployment, work culture, etc. In the past two years, decreasing the mismatch between professional qualifi cations and market requirement became a subject of interest of employment offi ces, local au-thorities, occupational education organiza-tions and researchers in Poland.

4.2. Research methodology

A concept of research on the lack of bal-ance in the Konin county labor market was based on assumption, that major goal of the project is identifi cation and interpreta-tion of data, which would allow the local authorities to undertake actions minimiz-ing the results of labor market imbalance.

The authors of research methodology57, according to this assumption, divided the research into two major streams: initial re-search – secondary, including analysis of materials available in various themed peri-odicals58 and primary, conducted in Konin county in two dimensions: among unem-ployed and employers.

57 Ewa Więcek-Janka i Agnieszka Kujawińska. 58 For example: the sources of CEA in Konin.

COURSE OF RESEARCH IN KONIN COUNTY

Chapter IV


47

development agencies and other organiza-tions of entrepreneurs)

Council of Scientifi c and Technical As-sociations Federation NOT i Konin off ers to engineers and technicians an opportu-nity to gain a title of: “European Engineer” (EUR ING) and occupational specialization of technician or engineer; also the title of expert, granted by the association, and the qualifi cations of technical texts translators. It also off ers specialized training regarding equipment exploitation and supervision, concluded with issuing state qualifi cations, Safety and Hygiene of Work for employers, designers, managers, engineer-technical staff , medium supervision and workers, courses from the fi eld of organization and management, including: Total Quality Man-agement (TQM), Motivation in Practice, Optimization of Designs and Production Processes, Statistical Process Control, Trade Negotiations, computer courses (elementa-ry and advances) and other forms of addi-tional training and development in various professions with particular consideration of employment offi ces requirements.

Moreover, Council of Scientifi c and Tech-nical Associations Federation NOT i Konin off ers technical services regarding design-ing and cost estimation, creates organiza-tional designs and prepares manuals for machines and devices. Besides that, it pre-pares cost estimations of devices and fa-cilities, performs electrical measurements, supervision and start-up, as well as special-ized measurement in the fi eld of natural environment protection.

In 1997 the Council of STAF NOT joined the National Services System of Polish Foundation for Promotion and Develop-ment of Small and Medium Enterprises, in-cluding trainings, counseling, information and line of business services. Registration number is: EU Central Consultancy Register POL/22308. A confi rmation of these com-panies achievements are the trophy cups

for the highest quality of products, award-ed annually by the Council of STAF NOT during Konin Fairs.

3.5. Counteracting

Unemployment Barriers

The wide scope of activities carried out in Konin county to counteract unemploy-ment and support entrepreneurship de-scribed above, encounters a number of barriers however.

Main is the shortage of resources, other than the programs realized within European Social Fund. It refers to the activity of Coun-ty Employment Offi ce, where the amounts dedicated to active forms of combating unemployment are being systematically lowered, and to the activity of county and commune self-governments, which have to abandon infrastructural investments or limit promotion actions because of lack of resources. For the same reason, com-munes don’t buy and develop the terrains indicated for economic activity. Serious problems are also encountered by institu-tions supporting the development of SME. Small companies have less and less money to use their services and participate in or-ganized events (such as fairs). The projects which still enjoy popularity are these which to some degree are fi nanced from outside sources. Another problem is too high costs of loans and credits. Currently, most of peo-ple interested in starting own activity can’t aff ord so expensive loans. It is worth add-ing here, that even the loan guarantee fund operating in RDA was liquidated because of lack of interest in this service.

These two problems along with general economic situation of the country, includ-ing lack of internal demand, are major bar-riers for the entrepreneurship development in Konin county.


46

FUGO. Despite the diff erences in potential, the KEC tries to serve well each economic entity.

Konin Economic Chamber is a non prof-it organization. Major task is supporting companies development and helping in making new business contacts. KEC carries out activities focused on entrepreneurship development in modern organizational forms, gathers and distributes information regarding economic cooperation in Poland and abroad, off ers help to the economic entities in solving economic, organizational and legal problems. KEC also off ers adviso-ry to the people running economic activity and information to foreign investors about possibilities and rules of conducting eco-nomic activity in konin region. It runs an economic off ers exchange program with chambers of commerce and industry in Po-land and abroad. Within a cooperation with National Economic Chamber – Info-Net KIG Ltd., it carries out an activity in form of cred-it information agency, which was created to answer the demand of Polish and for-eign entrepreneurs for information about their business partners. Konin Economic Chamber organizes seminars and trainings of current legal regulations regarding the conducting of economic activity (account-ing, labor law, customs code, methods of fi nancing small and medium enterprises), and key factors of proper corporate man-agement (trade, marketing, service quality, human resources management). Because Konin Economic Chamber realized the pro-ject “Development of services for small and medium enterprises, advisory and training services”, the training were subsidized from European Union Funds. Within the coop-eration with communes from Konin region, KEC promotes the business entities operat-ing in the communes during fairs and in-ternational missions; it also organizes trade meetings for further integration of Konin economic environment.

An international cooperation of Konin Economic Chamber consists of mutual pro-motion of associated entities, contacts and collective organization of economic events (missions, fairs, forums, trainings). The in-stitutions which maintain the most vivid cooperation include: Chamber of Com-merce and Industry from Agen (France), Wirtschaftsförderungsgesellschaft mbh Herne (Germany), Chamber of Commerce and Industry in Frankfurt, Polish-German Chamber of Commerce and Industry in War-saw and Marshe region (Italy). Within these contacts, KEC organizes economic missions of Polish entrepreneurs to EU countries, which purpose is to observe conditions of economic activities in unifi ed market and direct contact with interested foreign com-panies. Beside the above mentioned, KEC actively participates in actions promoting European Union in Konin region.

Council of Scientifi c and Technical

Associations Federation NOT in Konin

Council of Federation of Scientifi c and Technical Associations NOT in Konin op-erates since October 1997. It represents 14 scientifi c and technical associations gathering over 2000 engineers and techni-cians56.

The goal of this organization is to secure interests of entire population of engineers, aff ect the innovation development and economy eff ectiveness and civilization lev-el of life of citizens.

The council participates in moderniza-tion of economy by creating development plans, transferring technology and increas-ing the qualifi cations of technical and managerial personnel. It cooperates with self-governments, administration and in-stitutions considered as representatives of business entities (economic chambers,

56 www.notkonin.com.pl.


45

A prerequisite to create Regional Deve-lopment Agency in Konin was a need to have a non-governmental organization, working for the regional development (economy restructuring and development of small and medium enterprises’ sector) and specialized in realization of govern-mental and international programs of re-gional policy for self-governments54.

RDA in Konin is a public institution, which supports regional development in Wielkopolska region, and improves the re-gion competitiveness.

Regional Development Agency has wide experience in advice, training and informa-tion services to small and medium enter-prises, EU projects, and also training and advice services for self-governments.

It performs activity in the fi eld of strate-gic management, that is creating the strat-egy of company development with a use of workshop method and designing restruc-turing programs.

It also off ers advisory in the area of fi -nancial management, which is based on preparation of business plans and load applications, helping customers in nego-tiations with the bank, fi nding alternative sources of fi nances, such as: preferential credits, venture capital funds, guarantee funds, on analysis of company fi nancial condition and also suggesting solutions to identifi ed problems and choice of alterna-tive investment projects.

RDA in Konin set the following opera-tional goals:1. supporting development of small and

medium enterprises by: –transferring knowledge in form of

simple and advanced advisory ser-vices, training for small and medium enterprises,

54 Information materials, Regional Develop-ment Agency in Koninie, Konin, September 2008.

–providing information and help in making contacts between small and medium enterprises,

–creating fi nancial instruments support-ing small and medium enterprises,

2. supporting and initiating regional and local development in Wielkopolska by:

–inspiring and implementing initia-tives, projects and programs for self-governments,

–transferring knowledge in form of ad-visory services and trainings for self-governments

–providing information for self-gov-ernments,

–organizing seminars and conferences regarding issues which are important for regional and local development,

–cooperating with institutions and or-ganization connected with regional development and entrepreneurship development.

Konin Economic Chamber

Konin Economic Chamber was registered by Regional Court in Konin on September 18th, 199055. Its creation was a result of an increasing need of association of numerous economic entities from Konin voivodship, experiencing a tempestuous development at that time.

Currently, the Konin Economic Chamber gathers over 100 companies, both state owned and private. Their potential is enor-mous. These are mainly small and medium private companies, but also such giants as Brown Coal Mine „Konin”, Power Sta-tion Complex “Pątnów-Adamów-Konin” or

55 Partner przedsiębiorcy, Informator Kra-jowego Systemu Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw.(newsleeter of National System of Services for Small and Medium Enterprises) Re-gon 9 – wielkopolskie i kujawsko-pomorskie, Polska Fundacja Promocji i Rozwoju Małych i Średnich przedsiębiorstw, Warszawa grudzień 2000, s. 30.


44

Other direction of support given to the communes in seeking investors and creat-ing new workplaces are:1. cooperation with a Starosty in organiz-

ing training for communes. 2. cooperation with non-governmental or-

ganizations concerning promotion and creation of development conditions for communes and the county. This coop-eration mainly involves Konin Economic Chamber, County Offi ce of Wielkopol-ska Agricultural Chamber, NOT (General Technical Organization) Council and Re-gional Development Agency.

3. indicating problems to the voivodship strategies and programs.County Starosty in Konin conducts a

number of activities supporting the com-munes’ eff orts to create incentive for the investors. These actions are far beyond the starosty competencies, and thus not always have a proper formal structure. It refers mainly to cooperation with diff erent types of non-governmental organizations and institutions, in which a part of common ac-tions is based only on verbal arrangements, and yet they result in important initiatives.

In cooperation with communes in re-gard to common search for investors, an important issue is lack of defi ned off er for the investors in majority of communes. They don’t have promotion programs, de-termined and at least partially prepared investment terrains. Some communes have major defi ciencies in their infrastructure. They also lack off ers concerning tax or oth-er incentives.

Having in mind these conclusions, as well as the presented information, we can state that the improvement of investors’ searching effi ciency should be sought in preparing the terrains for potential inves-tors in the communes. Terrain preparation includes defi ning the terrain in a spatial de-velopment plan, providing access to basic media and settling the legal situation. It can

also be helpful to: accept communes’ own strategies and promotion programs includ-ed in the annual budgets, create a common promotion program of the county, focus on gaining investors and extended coopera-tion between local self-governments and non-governmental organizations regard-ing promotion and investors’ seeking, and also to activate society.

Regional Development Agency in Konin

Regional Development Agency in Konin (joint stock company) operates since Janu-ary 1992. providing advisory, training and information services for small and medium enterprises and for local self-governments, by which it contributes to preventing un-employment. In this area of expertise, it provides services through three specialized organizational units:1. Business Support Center, established

in 1994 by right of agreement between Regional Development Agency in Konin and Cooperation Fund PHARE. Center off ers advice and training services in the fi eld of marketing, strategic manage-ment and fi nancial management.

2. Loan Guarantee Fund, which was cre-ated in 1997 on the base of common resources of Ministry of Economy, Coun-terpart Fund and RDA in Konin. It off ers loans guarantees for small and medium enterprises who have problems in get-ting a bank loan.

3. Center for Information and Technol-ogy Transfer, founded in 1997 under the agreement between RDA in Konin and Polish Foundation for Promotion and Development of Small and Medium En-terprises Center provides information services regarding organization of semi-nars, conferences and presentations for companies and access to modern tech-nologies53.

53 www.arrkonin.org.pl.


43

Labor unions have to acknowledge that high employment costs, fi xed terms of em-ployment and high taxes consume the re-sources for investments. This slows down companies’ development and sometimes leads directly to bankruptcy, which is bad for both employers and employees.

County Offi ce (Starosty) in Konin

High level of unemployment is a major prob-lem in socio-economic life of Konin county. It remains at the level between 10 and 20 percent of professionally active citizens since the beginning of the 90’s. Currently the unemployment rate has reached the highest level recorded so far and exceeded 20 percent. What is worse, the condition of agriculture in the county justifi es the predic-tion that the unemployment in the rural ar-eas will increase along with increasing com-petition in agricultural production.

Eff ectively, limiting the unemployment to the level perceived as normal, resulting from current rotation of employment, will require creation of about 25 thousand new workplaces in the county. It means that in the coming years it will be necessary to implement integrated actions aimed at in-creasing the number of new workplaces.

These actions should be multidirection-al, preparing and mobilizing county citi-zens, including the unemployed, to create workplaces; they should also be focused on searching for external capital, domestic and foreign.

Main task of local authorities in this regard is to create conditions for investments and broadly understood promotion activities.

First of these tasks applies mainly to commune self-governments, which cre-ate the infrastructure necessary to perform economic activity. Commune self govern-ments may also create preferential condi-tions for investments in their areas, by of-fering tax reliefs.

Promotion should encourage potential investors to start economic activity in the commune, by providing suitable informa-tion and promoting the natural values and conditions created by commune self-gov-ernments.

County Offi ce has been supporting the attempts of communes to gain investors since the beginning of its existence. Main support comes from promotion activity, although other initiatives are also under-taken.

The essence of county offi ce’s promo-tion activity is in fact promoting the com-munes by presenting the values of county as a whole or by presenting particular com-munes. Therefore the majority of promo-tion initiatives organized by county offi ce are with participation of the communes. County offi ce also supports the promotion activities of the communes.

From the beginning of its existence the county offi ce has been developing interna-tional cooperation, particularly in regard to economy. It uses for this purpose the con-tacts established in Konin voivodship and cooperates with Konin Economic Chamber, Agricultural Chamber and Regional Deve-lopment Agency.

Regardless of the wide promotion ac-tivities, County Offi ce in Konin cooperates with communes and supports their ac-tions for the infrastructure development. Special area of cooperation, including mat-ters regarding preparation of communes to create new workplaces, is the coopera-tion with the Convention of Mayors and Councilmen of Konin County. Convention was founded in the middle of 1999 and is a forum for conveying information and dis-cussions regarding current matters and the future of the county and communes. Top-ics connected with the infrastructure deve-lopment in the communes, promotion, en-couraging investors appear at almost every session of the convention.


42

Unions’ objection against planned lay-off s has high probability of success, as long as the union organization can provide a number of serious and substantial argu-ments. Therefore it must have necessary knowledge of company’s fi nancial and economic situation, perspectives of its op-eration, development and chances in com-petitive fi ght.

Economic system transformation in the 90’s gave start to a new interested party – employers association. Their number has been gradually increasing since 1989.

Employers have right to create the as-sociations according to their will. The asso-ciations may in turn join into federation and confederations. However, they are not al-lowed to undertake actions aimed at limiting the rights of employees to form labor unions or to take control over the unions. Major or-ganization of employers is Confederation of Polish Employers, established in November 1989. Beside this one, there are also other or-ganizations gathering employers.

However, in Poland there is no social and economic institution, established under the law, which would accommodate the representatives of labor unions, employ-ers’ organizations and other organizations, which would consider the interests of so-cial groups they represent, and present the arrangements to the State authorities. A surrogate of such institution is a Socio-Eco-nomic Trilateral Commission consisting of the representatives of government, labor unions and employers, endorsed by the Council of Ministers in March 1994.

Principal task of Polish Confederation of Private Employers is to represent the in-terests of employers associated in the con-federation and to stimulated the country economic growth and to increase the com-petitiveness of polish companies.

Polish Confederation of Private Employ-ers very quickly became an important part-ner for government and parliament as well

as the new subject of social dialogue. Pri-vate employers have fi nally gained a forum to express their interests and an opportu-nity to infl uence the most crucial economic decisions.

Entrepreneurs from Polish Confederation of Private Employers emphasize that even the most strenuous eff orts of government or parliament will not force them to increase employment if there are no proper condi-tions to create new workplaces. Introduc-ing extraordinary means, such as: maternity leaves, shorter time of work or free Saturdays, is not enough to successfully stop the unem-ployment growth. Employment reductions will occur because of the work effi ciency in-crease, implementation of new technologies, consolidation, merges and restructuring of business lines. Thus, it would be better to in-crease convenience for employers, because they, and not the government, create new workplaces. Employers want more latitude in signing employment contracts, hourly work time on a daily basis, according to EU direc-tives, lowering the bonuses for overtime hours, shortening the time of sick pay. How-ever these changes of regulations are not ac-cepted by labor unions.

Therefore a dialogue between the Em-ployers’ Confederation and labor unions is necessary.

Direct talks with labor unions, with mutual respect to the diff erent views, is defi nitely better than communicating ex-clusively through the government. Such contacts help to better understand mutual arguments and avoid unnecessary disputes in the negotiation stage.

Major issues of consultations should be: Labor Code, temporary retirement funds, accident and occupational disease funds, minimum wage, combating unemploy-ment, model of economically and long-term benefi cial collective bargaining. It is also necessary to fi ght the stereotypes of mutual perception of employers and employees.


41

subsidized employment of 10 workers on the positions of career advisors and job agents, trainings and postgraduate studies to the CEA employees.

3. “Counseling, trainings and internships - a path to success in labor market” – in the amount of 1 178 300,90 zł The pro-ject will be carried on in years 2009-2010. The project gathers 100 partici-pants in three consecutive forms: three days group workshops regarding career counseling, trainings, internships. In 2009, County Employment Agency in

Konin continued and concluded the pro-ject “Friendly offi ce”, started in 2008. Total project amount was 438 150,20zł The pro-ject included the subsidized employment of 10 workers on the positions of career advisors, job agents, and fi nancing of these workers’ trainings connected with the tasks they perform.

3.4. Institutional backup of

unemployment combat

Labor unions and employers’

organizations

According to legal acts which are in force in the 3rd republic of Poland, all labor un-ions are equal before the law, and the state authorities, local authorities and the em-ployers are obliged to treat them equally. Labor unions have the number of rights, including a right to negotiations in order to settle the group disputes or the right to organize legal forms of protests, including the offi cial strike and the right to sign col-lective labor agreements and other agree-ments.

According to the applicable law, each adult citizen may join any legally operating union. Labor unions defend the rights and interests of employees regardless to the union affi liation.

Unions may also join into the statewide associations, that is federations. Statewide labor unions and associations may in turn form inter-union organization - confedera-tions.

Currently in Poland there are a few main nationwide inter-union organizations: All-Poland Alliance of Trade Unions (OPZZ), The Independent and Self-Governing Trade Un-ion Solidarność, The Independent and Self-Governing Trade Union “Solidarność 80”, The Independent and Self-Governing Trade Union of Individual Farmers “Solidarność”. There are also many federations and un-ion organization existing outside the cited main offi ces, such as Polish Teachers’ Union

The goal of these organizations is to increase wages and social benefi ts. Labor unions are also more and more interested in infl uencing economic policy and law. Broadly speaking, labor unions have shifted their activity from the reclamation function (unemployment combat, demanding just and adequate wages, improving working conditions, striving to create the system of social benefi ts) to the participation func-tion (participation in management, profi ts and equity of the company) and education function (shaping moral and professional attitudes, educative activity).

Labor unions don’t have special statu-tory rights regarding limitation of unem-ployment size or tempering its results. The most defi nite and precise is the situation of labor unions operating in employing facilities. However the social resonance of actions undertaken by company unions is limited only to the staff of this one compa-ny. Main activity instrument of company la-bor unions is their right to social control of layoff s decisions, both in case of individual and group layoff s. Defi nitely the most sig-nifi cant actions can be undertaken by com-pany labor unions managements in case of group layoff s.


40

• intervention jobs – 244 people,• public works – 437 people,• social utility jobs – 88 people,• internships – 1269 people,• occupational preparation – 197 people,• trainings – 864 people,• subsidies – 401 people received one

time funds to start economic activity,• workplace equipment – for 151 people

the new workplaces were organized,In 2009, CEA in Konin acquired the

amount of 5 095 700,00 zł from Ministry Allowance, which allowed for activation of 1 193 unemployed people within the fol-lowing programs:• “Your new perspective” – 333 200,00 zł –

137 people• „Entrepreneurship support” –

1 099 000,00 zł – 112 people,• „45/50 plus” – 246 600,00 zł – 90 people,

• „Development of small and medium entrepreneurship” – 2 135 400 zł – 459 people,

• „Time for changes” – 276 500,00 zł – 174 people,

• „Work and development within your reach” – 1 005 000,00 zł – 221 people.In 2009 the County Employment Agency

in Konin signed an contract to carry on the following programs, co-fi nanced from the European Social Fund.1. “Don’t waste the opportunity” – in the

amount of 5 465 907,20 zł, which was used to activate 516 unemployed. The following forms of activation were used: internships, trainings and one-time funds to commence economic activity.

2. „Qualifi ed staff ” - in the amount 794 229,94 zł. The project will be carried on in 2009-2012. The project foresees: the

Table 3.3. Resources from Labor Fund and European Social Fund for the year 2009

Name of the taskLF and ESF resources

Intervention jobs672 584,00

Public works2 502 379,00

Social utility jobs66 870,00

Internships5 939 714,20

Occupational preparation861388,00

Trainings1 407 188,50

One time funds to commence economic activity6 025 539,50

New workplaces equipment costs refunds1 538681,00

Travels costs23 881,00

Social Security Contributions refunds–

Farmers’ Social Security Fund Contributions refunds7 749,00

Refund of child care costs for children before 7 years of age and the dependent person custody costs. 146,00

Postgraduate studies69 120,00

Medical examinations of people directed to work1 621,00

Reliefs958,00

Scholarships for people continuing education17 088,00

Total19 134 907,20

Source: County Employment Agency in Konin.


39

Among the employers who applied for intervention jobs in the discussed period of time, most of them performed trade ac-tivity, and much less dealt with services or production. Out of the people who fi nished performing this type of job, 2469 found employment in a year 2000, and 2094 peo-ple in 2009.

Professional activation of graduates

Unemployment among young people ex-ists in form of lack of job as a result of its loss or elongating time of seeking fi rst em-ployment in life, and is caused by many factors of diff erent level of activity persis-tence.

In reaction to the increasing unemploy-ment among young people the employ-ment agency started the program “First job” to activate the unemployed graduates, us-ing the graduate contracts and internships. Other programs carried on in the last year are: “Your new perspective”, “Entrepreneur-ship support”, “45/50 plus”, “Development of small and medium entrepreneurship”, “Time for changes”, “Job and development within your reach”.

The greatest demand for refunded em-ployment of graduates was recorded in professions of salesman and offi ce admin-istration worker. The employers who used the above mentioned forms of graduates employment were located mainly in urban areas and performed trade and service ac-tivity.

A considerably new form of professional activation of graduates is the internship program started in 1996, which major goal is to acquire practical skills, which in turn allow for self-reliant performing of work after they are fi nished. It is a very popular form both among employers and the un-employed graduates. The greatest interest is in the profession of salesman and offi ce worker.

Trainings and vocational rehabilitation

In order to enhance the chances of unem-ployed to gain employment, by increasing their professional qualifi cations and thus mobilizing them to active job seeking, em-ployment agency directed the unemployed to individual and group trainings. The cru-cial aspect of group trainings is selection of their subjects, based on the analysis of job off ers, the employment structure and the labor market changes.

The following courses enjoyed the high-est interest: computers, computer account-ing, computer and languages, accounting, drivers license, course for security workers, construction workers and heave equip-ment operators.

Loans

County employment agency issues loans to both employers for creation of new workplaces and the unemployed or work-ers during the period of notice, dismissed for the reasons depending on the employ-ment facility. Loans may be granted to start an economic or agricultural activity, except the purchase of land, and to the unem-ployed to fi nance the costs of trainings.

3.3.Resources dedicated recently

to the professional activation of

the unemployed

In 2009 the County Employment Agency in Konin had at its disposal the resources from Labor Fund and European Social Fund in the amount of 19 134 907,20zł (which is 7,8% higher than the limit for 2008) to be used for active forms of counteracting un-employment.

With a use of these resources, 3 651 un-employed people were activated within the following activities:


38

• searches for employers who create an opportunity for further employment of the unemployed after the end of sub-sidy period.The downsides of the intervention jobs

include: creating artifi cial demand for la-bor force by companies which deliberately

don’t intent to off er regular employment and use fi nancial resources of the state budget Moreover, using the unemploy-ment as an opportunity to gain cheap labor force and giving hopes for a regular job, which eventually is off ered only to some of the hired people.

Chart 3.1. Number of people included in an unemployment prevention program

in years 2001-2002


0

100

200

300

400

500

60020032004

PublicWorks

SocialutilityWorks

Graduateinternships

Loans

Table 3.2. Loans for starting the economic activity

Contracts signed under the

algorithm, as on 31.12.2004

Governmental program “First

Employment”, as on

31.12.2004

Limit w PLN13000026000Funds used in PLN13000026000Number of loan application issued211Number of contracts signed, including:121

• for trade activity2–• for service activity9–• for production activity11

Source: Annual activity report of the County Employment Agency in Konin, Konin, January 2003, p. 11.


37

tivation of the unemployed, an important role is played by:

Public works

Criteria which distinguish this form of em-ployment are: subsidizing workplaces from public funds, temporary or seasonal char-acter of these works, and employment in order to carry out the social utility works. Their objective is to lower the number of unemployed with low qualifi cations and to activate these occupational groups, which have most problems with gaining regular employment.

For long-term unemployed, the public works create an opportunity to gain new or related qualifi cations when performing these works. These types of activities are usually organized on a local and regional grounds during the realization of infra-structural investments involving: natural

environment protection, water economy (melioration, canalization, water supply), communication, road constructions, for-estry and community housing. Within the above form of activity in the past seven years, the actions resulting from current needs were organized, including: safe road, forestation, fl ood remains removal, prepa-ration for the Pope’s visit.

As a result of employment for public works, after they were fi nished, 637 peo-ple found regular employment between 196-2000 and in 2009 – another 954 peo-ple.

Intervention jobs

By organizing the intervention jobs, the employment agency accomplishes three major goals:• activates unemployed,• limits long-term unemployment,

Table 3.1. Trainings

Contracts signed under

the algorithm, as on

31.12.2004

Governmental program

“First Employment”, as on

31.12.2004

Limit w PLN374358,00 120534,00Funds used in PLN374701,38120397,07

• decisions regarding the refund of training costs in PLN

5053,75–

Number of contracts signed, including:7711• group trainings2211• individual trainings55–

Number of people sent to trainings, including:435133• group364133• individual71–

Number of people completing training in 2002.485103Number of people whose training costs were refunded

4–

Number of training centers, which signed the contracts

267

Number of people who undertook employment within 3 month from completing the training.

11937

Employment eff ectiveness24%36%

Source: Annual activity report of the County Employment Agency in Konin, Konin, January 2003, p. 11.


36

acter of work, and encourages them to make their own decisions regarding career goals and ways to reach them.

Among the actions undertaken by a ca-reer advisor, it is certainly worth underlining the actions for the studying adolescents. A cooperation with elementary schools prin-cipals was started as a part of professional pre-orientation. During the meetings with the students, an emphasis was placed on the role of the student as a person who ac-tively participates in making occupational decisions. Besides the above activities, the advisor off ers individual services to the un-employed, such as: informing about pos-sibilities of retraining, off ering advices re-garding modern methods of job seeking and fi nding employers, creating a relation-ship with a customer in order to expose im-portant problems and defi ning the strategy of dealing with others, drawing attention to the method of self-presentation as an im-portant element of job seeking.

Labor Club

The essence of Labor Club activity, in light of legal regulations, is organizing the work-shops for the unemployed seeking jobs, which are focused on practical skills neces-sary in seeking employment.

In a common understanding, the labor club is a place, where people seeking em-ployment gain skills necessary to achieve success in this regard. It is also a place where the unemployed perform certain actions in order to fi nd employment in the shortest possible time. Labor Club, as a labor market program, allows the unemployed and job seekers to increase their activeness level by triggering the processes of professional activation. The specifi c feature of the labor club is that it adjusts to the needs of its par-ticipants. The experience gathered in this area indicates that the assessment of these actions should not be done only through

the prism of statistical data. It should also take into account the positive eff ects of re-lief of tension and stress caused by a state of being jobless and activation and prepa-ration to self-reliantly operate in the labor market.

Statistical data show that the labor clubs’ services are used by young, open-minded and knowledge hungry people. The prob-lem is to convince the long-term unem-ployed and older people, who doubt that the knowledge gained during workshops can help them achieve real success.

The labor club activity is not focused on solving the unemployment problem as such, but to help individual unemployed by showing them ways to maneuver in the labor market. They off er a chance to follow one’s own, mindfully selected path, by teaching the methods of successful job seeking and off ering trainings.

Subsidized employment

Local labor market is also experiencing an active policy focused at enhancing the mo-bility of the County Employment Agency in Konin environment. Its effi ciency mainly depends on the Labor Fund resources ded-icated to active programs of labor market activation. In 2009 the agency received about 70 % of the resources from the Labor Fund compared to the year 1999.

Between 2000-2008, as a result of is-sued applications and special programs, the limit of resources from the Labor Fund reached the level of 183% of resources available in 1999. Considering the amount of resources available at Labor Fund for one unemployed in 2000, the agency was able to designate 258zł, which constituted 68% of the respective amount in 1997, in 2009 – around three times more.

In the entirety of labor market program activities for combating unemployment, tempering its results and professional ac-


35

nator. They operate on a line: employment agency – commune offi ce – employer – un-employed.

County Employment Agency in Konin, together with the government authori-ties of all communes in Konin county, cre-ated the unemployed service centers in the communes. Currently they run 15 such centers including the city of Konin. One of the major tasks of job agencies is to acquire job off ers by direct contact with employ-ers in the offi ce, telephone contacts, visit-ing companies, labor exchange off ers, cor-respondence, acquiring off ers from press, off ers exchange between agencies, off ers from commune coordinators.

We should notice however, that a num-ber of acquired job off ers depends on the economic development of the region and creating new employing establishments. Since in the Konin region few new employ-ing establishments are being created and the rotation of employees in existing enter-prises is also insignifi cant, it is very diffi cult to acquire new, attractive workplaces.

Actions of job agencies are mainly fo-cused on partners who pass their services to the agency. It yields measurable results in form of increasing number of unsubsi-dized workplaces.

In order to activate the local labor mar-ket, the County Employment Agency in Konin started in 1998 an initiative of “Open Days” in the communes. These events are supervised by the coordinators of employ-ment and combating unemployment in the commune offi ces with a close coopera-tion of local government authorities. These meetings gather: the coordinator, agents, labor club leader, career advisor, allow-ances department representative and the citizens and employers from a given com-mune. The objective of these meetings is to present to the unemployed and employ-ers a variety of services off ered by employ-ment agency.

CEA in Konin also runs the program “Graduate”. The objective of the program is to increase the employment of unem-ployed graduates. This will be achieved by: stimulating the professional activeness of graduates to seek for jobs, increasing the number of unsubsidized job off ers for the registering graduates, providing various and commonly available information about the program, including all interested un-employed graduates in the employment offi ce services, developing partnership ac-tions focused on helping in employment and embracing this group with an “Indi-vidual Activity Plan” which would allow the graduates to participate in “Job Seeking Workshops”.

Job exchanges are special forms of job agencies’ activity. They are organized when it is necessary to arrange a direct meeting between employers and a large group of job seekers.

Participation in job exchanges organ-ized by employment agency is voluntary both for employers off ering the jobs and for the unemployed and job seekers. The unemployed gain an opportunity to re-ceive from the employers a full and com-petent information about the working conditions, wages, required qualifi cations, skills and abilities to perform a given pro-fession.

Career counseling

Career counseling is an activity in which the career advisor helps his customer, that is a job seeker, in better understanding of himself in the context of the work envi-ronment, to enable him to make a realistic choice or change of employment. A career advisor also helps his customers in reaching the highest possible level of professional adjustment from the social economic and professional perspective, in gaining proper insight in their interests, abilities and char-


34

to a chosen training, the employment agency, employer and the unemployed sign a trilateral contract in which: employ-er commits to hire the unemployed after completing the training, on a full time ba-sis for the period of time not shorter than 12 months. The agency commits to cover the training costs, and the unemployed to undertake the employment on the posi-tion concurrent with a scope of the train-ing;

Initiating and supporting of labor clubs

activity:

The main goal of the labor club is fi nding a good employment for its members. This goal can be achieved by providing a group support, revitalizing the self-esteem, ena-bling the club members to gain and im-prove the skills of: defi ning and using their personal and professional abilities, writing a resume and a cover letter, leading an em-ployment interview, defi ning an individual strategy of activity.

3.2. Active forms of limiting

unemployment

Active forms of unemployment prevention in County Employment Agency in Konin in-clude:• employment services,• career counseling,• labor club,• subsidized employment.

Job center

Job center is the cheapest and the most ef-fective form of help off ered by employment services to the job seekers and employ-ers. It is thus important to acknowledge this area of employment agency activity as leading and prioritized, but at the same time to realize the necessity of constant de-

velopment of methods and forms of work which have impact of improvement of ac-tions quality and the increase of their effi -ciency.

A task of job centers is to off er help to un-employed and other people seeking job in fi nding adequate employment and to em-ployers in acquiring workers with required professional qualifi cations. Other tasks include: acquiring job off ers, informing the employers about possible candidates for declared jobs, informing unemployed, other job seekers and employers about a situation in a local labor market and fore-casted changes, inspiring and organizing meetings between unemployed and job seekers with employers, cooperating with other employment agencies in regard to information exchange about employment possibilities, informing employers and the unemployed about possibilities of getting fi nancial support from Labor Fund and about their rights and duties.

Employment services targeted at cus-tomers are defi ned by the following objec-tives:

Employers

Finding the candidates for vacant jobs at possibly short time.

Unemployed

helping the unemployed and job seekers in fi nding employment at possibly short time.

Within the activity which objective is to limit the scale of unemployment and tem-per its eff ects, the Employment Agency in Konin, in cooperation with local govern-ment authorities from Konin county, creat-ed the positions of coordinators of employ-ment and combating unemployment in all commune offi ces. County Employment Agency in Konin cooperates with 14 coor-dinators – each commune has one coordi-


33

months, to perform works organized by the local government boards, government administration or the public utility institu-tions as well as institutions which statutory tasks include the issues of environment protection, culture, education, sport and tourism, health care and social assistance, as well as water companies an their unions, if they are fi nanced or subsidized by the lo-cal authorities, state budget, special funds or from the resources of institutions, organ-izations, water companies and their unions.

Employment of graduates:

A company can get a refund from the La-bor Fund resources of a part of expenses connected with hiring the graduates. The condition for such refund is off ering the graduate, directed by CEA, a full time job, after signing the agreement. County em-ployment agency refunds the employer an amount that had been agreed upon prior to directing the graduate to work in the company, not exceeding:• unemployment allowance and respec-

tive social security contribution calcu-lated from that amount for the duration of 12 months.

• lowest wage and respective social se-curity contribution calculated from this wage for the duration of 18 month, if the refund is issued every two months.An employer who hired the graduate

sent by CEA is freed from defi ning the La-bor Fund contribution for the period of 12 or 18 months from the date of the graduate employment.

Unemployed graduates internships:

The objective of the internship for a gradu-ate is to gather practical professional skills by fulfi lling certain tasks, without signing the contract with an employer. Internship runs according to the program defi ned in a contract, signed between the agency

and the employer, for the period of 3-12 months. By admitting the graduate for an internship, the employer receives work benefi ts according to a defi ned program and to the principles of his company func-tioning, without paying the costs of em-ployment for this work. Moreover, he gets an opportunity to verify the professional usefulness of the intern in the perspective of his employment after the end of intern-ship.

Special programs:

For the people, who in the employment agency assessment, are particularly threat-ened by long term unemployment and its results, the CEA, with cooperation of local partners, creates an opportunity of profes-sional activation, using the Labor Fund re-sources to fi nance or subsidize the follow-ing undertakings:• inspiring the employment of people in-

volved in the special program,• supporting the economic activity un-

dertaken by people involved in the spe-cial program,

• supporting the institutions which sup-port the entrepreneurship development and contribute to the activation of the unemployed from the groups of high risk.

• The goal of special programs is:• new unemployed infl ow decrease,• unemployed outfl ow pace increase,• increase of the chances of unemployed

in the labor market;

Trainings:

After having analyzed the labor market re-quirements, the agency may fi nance three types of trainings. It may also fi nance the training of an unemployed under the con-dition that after the end of training he will undertake employment at an indicated company. In order to send an unemployed


32

FORMS OF COMBATING UNEMPLOYMENT IN KONIN REGION

Chapter III

3.1. Competencies and tasks of

CEA in Konin

County Employment Agency in Konin oper-ates based on the act of December 14, 1994 about employment and combating unem-ployment (Dz. U /journal of laws/. 1997, no.25 pos.128 z pozn. zm). On 1.01.2000 the employment agency was included in county consolidated administration and its tasks are defi ned in the act of 24.07.1998 about the change of some acts defi ning the competencies of public administration authorities – in connection with a govern-ment reform (Dz. U. no 106, pos 688).

Based on the above regulations the agency fulfi lls its tasks regarding preven-tion and liquidation of results of unemploy-ment52. Moreover, issuing credit tickets to people directed to work outside their place of residence, issuing permissions and ap-provals regarding employment or under-taking other paid jobs by foreigners, based on criteria set by the voivodship govern-ment, issuing other decisions regarding employment and preventing unemploy-ment, based on other acts, performing con-trol in regard to obeying the regulations resulting from the act and performing tasks defi ned in other regulations.

52 Based on the materials from CEA in Konin.

Specifi c tasks of county government in-clude: helping unemployed and other peo-ple seeking employment, as well as employ-ers in fi nding workers, performing actions aiming at limitation of unemployment and its negative results, acquiring and manag-ing the fi nancial resources to perform tasks regarding unemployment prevention and activation of local labor market, initiating the creation of new workplaces, helping the unemployed in undertaking economic activity on their own account, and close co-operation with agricultural chamber in this regard. Regarding the unemployed from the rural areas, the tasks of county govern-ment include the initializing and fi nancing:

Intervention tasks:

Within the intervention tasks the unem-ployed are hired by employers or sole trad-ers for a duration of less than 12 months. When considering the application to send unemployed to the intervention tasks, em-ployment agency takes into account:• staff fl uctuation in the past 12 months,• activity time of an economic entity,• expected effi ciency after the end of in-

tervention tasks,• activeness of an economic entity in a la-

bor market.• public works:

Public works include hiring an un-employed for a duration of less than 12


31

cally and institutionally unstable, which is characteristic for Poland. Forecasts are not very optimistic, because of the large demographic increase of labor resources, limited capital which slows down the de-velopment of capital consuming areas, and low competitiveness of Polish enterprises, which competitive advantages are limited to relatively low wages and the use of more labor consuming technologies.

In Wielkopolskie voivodship, the closest 10 years will most likely bring the constant increase of the number of people in work-ing age, and then after these ten years a noticeable and systematic decline will oc-cur. As a result, in year 2025 the amount of population operating in a labor market will reach the same level which was character-istic for year 2010. It is estimated that in the next years the further decline of the share of people in working age will occur, but on the other hand, the professional activeness of citizens in retirement age will incrase.

The characteristic feature of Konin county is that in the area subordinate to the County Employment Agency there are several large industrial facilities, such as KWB Konin, Power Plant Complex PAK, Alu-minum Smelter, which haven’t employed new workers for years. Moreover, the CEA was already notifi ed about future group layoff s in the Polish National Railways.

A positive factor shaping the labor mar-ket will be the increase of workplaces in the services sector. These new workplace will compensate for the decrease of em-ployment in other sectors. Moreover it is assumed that solutions included in the program „Entrepreneurship-Development-Employment” (particularly the „First Job” program) will stimulate the creation of workplaces in small and medium enter-prises, by temporary lowering the costs of employment of graduates. The program also foresees the support for the graduates in starting economic activities, by guaran-

teeing the access to capital and generally lowering the costs of such activity.

Diffi cult situation in a labor market forces the entrepreneurs to minimize the personnel costs by limiting the increase of wages. The estimations say that the av-erage annual growth rate of real wages in national economy in years 2004-2006 was at the level of 1,5%.

The professions for which the demand will be increasing are the agents of eco-nomic activity advice centers and sales representatives. The professions of lawyers and accountants will also be prospective. Other professions for which the demand will grow are: IT specialists, optical equip-ment operators, chemists and physicists. If an expected real estate boom occurs, the labor market will also need people with construction professions as well house keepers and cleaners. The requirement for trade related jobs will also increase; there will be a need for twice as many sales-men. It is not wise to prematurely close the schools for nurses, as the demand for this profession will be constant. There will be no demand however for the specialists of initial and pre-school teaching, because of the demographic low period. Among the declining professions there will be mainly these connected with heavy industry and agriculture50.

The forecast of demographic situation development in particular counties indi-cates a signifi cant decrease of population size in the counties which currently have the highest unemployment rate. It is con-nected with an instability of the labor mar-ket in these areas which prompts the citi-zens to leave them51.

50 Voivodship development strategy. Shaping labor market – human resource management pro-gram, Poznań 2008, s. 29.

51 Ibidem, s. 23-25.


30

2.5. Unemployment in communes

of Konin county

Table 2.4, presented below, includes the number of unemployed in particular com-munes of Konin county. Data from two communes, Sompólno and Wierzbinek, are incomplete, because the entered the Coun-ty Employment Agency in Toruń jurisdic-tion in 1999, that is after the administration reform. It should be noted, that these data are incomparable between the counties, as they present the total number and not the percentage rate, which would indicated a ration between the unemployed and pro-fessionally active citizens.

As the analysis shows, the unemploy-ment touches not only the city of Konin. High level of unemployment is also record-ed in the communes of the Konin county. An important fact is that the highest level of unemployment is recorded in agricul-tural communes.

2.6. Unemployment forecast for

the closest years

Forecasting unemployment and the de-mand for work is a complicated process, particularly in longer periods and in econ-omies, which are systematically, politi-

Table 2.4. Unemployed according to communes, end of December 2009

Specifi cation

Total num-

ber of unem-

ployed

Percent-

age share

in entire

population

of unem-

ployed

Total

number of

unemployed

women

Number of

unemployed

with right

to unem-

ployment

benefi ts

Ratio of number of

unemployed to

profession-

ally active

number of

citizens

Konin county721462,363882116113,523,65Urban and rural communesGolina7416,4139911915,156,31Kleczew5724,9429711913,755,72Rychwał3543,06205429,254,19Sompolno6956,0138911215,246,53Ślesin7326,3340716113,025,26Rural communesGrodziec2562,211512610,764,76Kazimierz Biskupi6055,233166814,075,50Kramsk6395,5230612014,696,10Krzymów4083,532176313,645,57Rzgów3863,341996512,385,48Skulsk4393,792454717,046,96Stare Miasto5384,6530110511,754,90Wierzbinek3903,372074411,806,02Wilczyn4593,972437017,087,08City with county rightsKonin435437,642 17964111,305,58Total11 568100,0059501 80212,594,20

Source: County Employment Agency in Konin.


29

is fewer people with higher education than with vocational education.

In 2002 the number of unemployed with higher education largely grew when the Konin labor market welcomed the gradu-ates of State School of Higher Professional Education in Konin. The growth of this index was also infl uenced by the deve-lopment of Konin as a academic center of other University branches, such as former Poznań Academy of Economics.

The above table also indicates that the most numerous group of unemployed are men with vocational and lower education and women with postsecondary and aver-age and then vocational education, as well as people with basic vocational education. This is a result of their low professional qualifi cations not adjusted to the labor market needs.

2.4. Unemployment and the time

of remaining jobless

Unemployment, according to the time cri-terion, divides the unemployed into short-term and long-term. Short-term unem-ployment is less painful for the economy than long-term unemployment, because it includes people who are unemployed for less than one year. It is therefore a tempo-

rary problem, which is solved much faster than a short-term unemployment, where the unemployed search for jobs for more than a year. The unemployed from the sec-ond group are so called handicapped un-employed, because they turn from active jobseekers into passive observers, and the faith in fi nding employment fades.

Current data from County Employment Agency in Konin confi rms that in 2009, there were more unemployed remaining without jobs for 1-6 months than for over 12 months.

Table 2.3. Unemployment and education level (state for December 31, 2009)

EducationNumber of people

totalwomenmen

Higher1105764341

Post-secondary and second-ary vocational281216981114

General secondary1030695335

Basic vocational345015431907

Junior high and below317114031768

Source: Data of CEA in Konin.

Chart 2.3. The unemployed according to the

unemployment duration, end of 2009

Source: Data of CEA in Konin.

3-6 months22,2%

6-12 months20,0%

22,0%

12-24 months14,9%

to 1 month10,6%

1-3months10,3%


28

The highest percentage of people under-taking employment compared to the num-ber of deregistrations was recorded in April 2009 (56,2%) and in December of the same year (48,4%), and the lowest percentage in June (38,6%).

2.2. Unemployment and age

The largest groups of unemployed are, most of all, people aged 60-64 and 25-34.

It is worth noting, that the age group 60 and above did not exist until 1993, because of the earlier retirement age - 55 years (cur-rently 65 years).

2.3. Unemployment and

education level

In Konin region the relationship between unemployment and education level has been monitored since 1991. As presented in table 2.3, the lowest percentage of un-

employed is among people with higher education. It is natural, as the employers prefer to employ workers with higher edu-cation and qualifi cations. Additionally there

Chart 2.1. Infl ow and outfl ow of unemployed in CEA in Konin

(between October 2008 and October 2009)

500X 08XII 08I 09II 09III 09IV 09V 09VI 09VII 09VIII 09IX 09X 09

1000

1500

2000Inflow Outflow

Chart 2.2. Unemployed according to age –

end of December 2009

Source: data of CEA in Konin.

18-24 years25,6%

25-34 years32,7%

35-44 years20,2%

45-54 years16,5%

55-59 years4,3%

60-64 years0,7%


27

Table 2.1. Forecasted development of population phenomena in Konin county for years

1995-2020

Specifi cation19951997199920002005201020152020

1. Total population in thousands118,3119,4120,5120,9124,9126,2126,5 – countryside102,1102,6103,2103,1103,5105,3106,1106,52. Share of countryside population in

total population86,385,985,685,384,384,384,184,2

3. Share of population aged 0-6X11,010,69,710,911,310,69,64. Share of population aged 7-14X13,913,712,310,311,112,312,35. Share of population aged 15-18XXX7,05,95,25,26,06. Share of population aged 19-24XXX9,69,48,17,07,07. Share of population in the working

ageX56,356,859,762,161,758,756,8

8. Share of population in the post-working ageX13,713,713,513,414,216,018,0

Source: based on the data from Konin City Council.

Table 2.2. Konin City against the background of selected cities form Wielkopolskie

voivodship

Specifi cationKoninPoznańPiłaKaliszLeszno

Wielkopol-

skie

voivodship

Area in km281,7261,3102,769,831,929825,6Total population8177457412575293108920636633359932

Unemployed registered in 2008

– total7584218901135880444263252628– with higher education3872214403460225–Unemployment rate18,77,118,916,214,517,3Average monthly gross wage (according to the parent company location)

2384,382481,241990,872088,351957,922277,88

Source: Statistical Offi ce in Poznań.

According to a presented forecast for years 1995-2020, the population increase of around 6000 people, that is 5%, should be expected. In the forecasted changes in the sex structure, there is a tendency to a growing number of women per 10 men in the entire period of the forecast.

Chart 2.1 indicates that since January 2009, 17 328 people have registered in unemployment offi ces. At the same time, a total of 14 420 people deregistered. The

most important reason of deregistration was starting a job – 43,4% (6 264 people), not appearing in a defi ned time and refusal of employment undertaking – 35% (5 052 people) and starting a training, internship, vocational preparations and social utility works.

It should be noted that the relationship between the number of people starting jobs and the total number of deregistra-tions is at the good level (average 43,7%)


26

area there are 70 companies with foreign capital47.

However, the fi nancial situation of the mine, power plant, Fugo and other large in-dustrial facilities which in the past years de-clared group layoff s, has signifi cantly com-pounded, which resulted in 2400 people losing their jobs. Hence the conclusion that the mentioned companies cannot increase the employment, which directly infl uence its structure. The closest center which can off er employment to the Konin citizens is Poznań.

However, we cannot forget about constantly growing level of education in Konin. Education system is based on the activity of 127 elementary and junior high schools. In Konin region there are also 5 high schools and 6 institutions of-fering occupational education. The State School of Higher Professional Education in Konin, established in 1998, started educa-tion of specialists in such areas as fi nanc-es and management, regional economy and social work, and since academic year 2004/2005 also political science. Linguistic studies are also very popular. High level of education of English or German language is a guarantee of employment in compa-nies with foreign capital, of there are sev-eral dozen in the Konin region. Moreover the State School of Higher Professional Education in Toruń is attempting, with a large probability of success, to expand its educational off er, by adding technical ma-jors, which would give additional opportu-nity to study especially to young citizens of Konin and its region48.

In Konin, until 2007 the branches of the following schools were operating: Poznań Academy of Economics, Toruń Univeristy

47 www.konin.pl. 48 See: Town Council in Konin, Promotion and

International Cooperation Offi ce:Konin, Culture and Recreation; Studio Grafi czne PIK, Konin 2008.

of Mikołaj Kopernik, Poznań University of Technology, Higher Trade School from Zgi-erz, University of Humanities and Econom-ics and Higher School of Management.

Recent years were characterized by a de-clining dynamics of natural growth. After year 2000, the stimulating factor of natural growth was another high demographic pe-riod, now entering the age of the highest germinality, and the expected decrease of death rate49.

The permanent increase of average life-time is also forecasted, as 72 years for men and 78 for women. Citizens’ fl ows will be di-rected toward the economic development centers, that is to urban areas, and their major reason will be seeking employment. The liquidation of small and ineffi cient ag-ricultural farms will also compound the problems in labor market.

In the next 10 years the changes in sizes of particular age groups will occur, due to the shifting of successive phases of demo-graphic highs and lows.

The forecasted dynamics of the share of citizens in productive and non-productive age in 2020 is the following: after the de-crease of the size of the age group 0-14, in the last 5 years of 20’s century, and the increase of the group of high school and college age, the increase of the number of children and youngsters in the elementary and junior high school age should be ex-pected in 2015.

After this period, in the successive fi ve years, the large increase of population in a productive age will occur, which will be the result of entering the professional activity age by the second post-war demographic boom from the 70’s and 80’s, and the fact that the full professional activity age was currently reached by the fi rst demographic boom.

49 Based on the data from Town Council in Konin.


25

harbor on Warta river, which connects the city with Baltic sea with a network of chan-nels and lakes. Konin’s location creates a benefi cial situation for investors and for the city economic development. Proper policy of the city authorities may generate condi-tions favoring the entrepreneurship deve-lopment and create new workplaces45.

An urban plan accepted in the 50’s lead to creation of two separate parts of city, divided by undeveloped area of Warta val-ley. Konin remains an important admin-istration center as a voivodship capital between 1975 and 1999, and after the mu-nicipal reform, from January 1, 1999 as the siege of urban county and capital of rural county. Therefore it is a centre of dynamical political and social life for eastern region of Wielkopolska and entire Wielkopolska voivodship.

The economy of Konin region is domi-nated by large industries, which employ a large number of citizens. A major industry is energy production (Power Station Com-plex Pątnów–Adamów–Konin). A leader of metallurgy machinery production is the Aluminum Smelter Konin S.A., the only alu-minum producer in Poland and the manu-facturer of 70% of hard rolled aluminum products in Poland.

A major role in a structure of county industry is also played by mining compa-nies. In the county there are 483 industrial subjects of national economy, which con-stitutes around 10% of the total number. Mining industry is represented by Kopalnia Węgla Brunatnego “Konin S.A.” in Kleczew (Brown Coal Mine), which produces major part of production value and provides em-ployment for majority of industrial work-ers.

Based on the high quality clay resources, aluminum and natural aggregates, the in-

45 Based on the data from Town Council in Konin

dustry of construction materials produc-tion was established. The greatest repre-sentative of this group of companies is „Wienerberger-Honoratka” Ceramika Bu-dowlana S.A., a considerably big, foreign capital company functioning in Honoratka, in Ślesin community. A Dutch company „Kappa”, manufacturing board and board packaging, operates in Stare Miasto46.

A strongly developed industry line in Konin region is also shoe production indus-try, represented by PPUH “Derbut” in Golina and PPHU “But-S” in the same town.

There are also many companies repre-senting metallurgy industry. The biggest of them is a Metal Foundry “Radiana” in Go-lina, manufacturing iron radiators and alu-minum castings. Besides the foundry there are also many small private companies.

Also the agricultural and food industry is represented by several large companies, such as Noodles Factory in Golina, and Pas-ture Factory, also in Golina. Entire county hosts a number of abbatoirs, butcheries, bakeries, fruit and vegetables factories.

Dynamic city growth in the past ten years largely contributed to creation of new companies not connected with a fuel and energy industry, as well as improved the city living conditions. City outskirts, which until quite recently have not been connected to basic media networks, are now connected to municipal heating, wa-ter and sewage networks.

Konin economic market is a place of successful development of private sector small and medium enterprises. The biggest representation in this sector have the con-struction companies. Very important to the city economy are also the agricultural and food production companies. In the Konin

46 See: County Strategy of Counteracting Un-employment and Activation of Local Labor Market – Diagnose p. 2-3


24

STATE AND STRUCTURE OF UNEMPLOYMENT IN KONIN REGION IN YEARS 19902009

Chapter II

Odra

Warta

KATOWICEKRAKÓW

WARSZAWA

ŁÓDŹ

POZNAŃ

100 km

25

A2

200 km

SZCZECIN

GDAŃSK

WROCŁAW

BERLIN

TERESPOL

MOSKWA

KONIN

Map of Poland. Location of Konin city

Source: City Council in Konin: Location, in: Konin – Culture – Recreation, Graphic studio PIK, 2010.

2.1. Characteristics of Konin

region

Konin is located in central Poland. The city surroundings are the important transport

node, connecting north with a south and east with a west of Poland. A highway A2, which connects Poznań and Warsaw and is a part of international route Berlin-Mos-cow, runs through the city. There is a river


23

Professionally active, according to LFS, are people, considered as working or un-employed, where “working” includes all people aged 15 and above, who, during the survey week, performed work generat-ing revenues or did not work, but were for-mally employed as contractors or on their own account.

Professionally active, according to CEA, are people capable of performing paid work. Activity level is measured in regard to the size with a number of people, and in regard to the quality, with a qualifi cations level of workers, whose actions bring earn-ings or revenues, regardless to the place and duration of work, as well as those who help in the family business free of charge, or seek for employment and are ready to undertake it.

According to CEA, the unemployed are the people capable of working and ready to undertake employment as well as peo-ple remaining jobless and not receiving ed-ucation (excluding evening and part-time studies), who are registered in the employ-ment offi ce, under the condition that:• they are not employed,• they don’t perform other paid jobs,• they are capable of and ready to under-

take employment,• they are not full-time students,• they are over 18 years of age, with an ex-

ception of juvenile graduates,

• they are below 60 years of age (women) and 65 (men),

• they did not gain rights to retirement or disability pensions,

• they do not receive a rehabilitation, health, maternal or parental benefi ts.

• they do not own nor posses an agricul-tural property larger than 2 hectares,

• they did not start a non-agricultural ac-tivity from the date indicated in register application to the date of deregistration of this activity,

• they are not the subject of compulsory social security or retirement provision based on other regulations,

• they are not temporarily arrested,• they are serving a custodial sentence• they do not gain revenues exceeding

the half of the lowest wage (from other sources) which is a subject of taxation with a personal income tax.

• they registered in county employment agency according to their place of resi-dence.As shown by the analysis of table 1.1. the

increase of unemployment in Konin region was 3,2 percent compared to December 2008.

Table 1.1. Unemployment rate in Poland, Wielkopolskie voivodship and Konin region (in %)

Specifi cation

Unemployment

rate at the end of

December 2009

Increase/decrease

compared to

November 2009

Increase/decrease

compared to

December 2008

Poland11,9%0,52,4Wielkopolska9,1%0,42,7Konin – city11,7%0,43,0Konin district16,0%0,93,3Area of Konin CEA activity (city of Konin and Konin district combined)14,1%0,73,2

Source: data from County Employment Agency in Konin (February 2010).


22

low level of free jobs and employment de-crease in almost all domains of public sec-tor.

The economy transformation which oc-curred at the beginning of 90’s shows that many regions were not fully prepared for it. These includes the remote, peripherial re-gions with a low level of infrastructure de-velopment. In a centrally controlled econo-my these regions witnessed a high outfl ow of citizens to other regions which were then an economic heart of Poland, mainly the Silesian voivodship. The restructuring processes disclosed major surplus of labor force over the demand for it in the periphe-rial regions.

Unemployment in Poland maintains at a considerably high level. Its scale justifi es a view, that it is not a temporary condition, caused by the economic system transfor-mation and accompanying distractions. It certainly still is and will remain for many years a major challenge for economic pol-icy44.

A major root of unemployment is a structural unemployment, which is a re-sults of real features of Polish labor market and other dependent markets, labor force and employers behavior. High unemploy-ment rate generates serious social and eco-nomic costs which are unacceptable.

A situation in Polish labor market has grown even worse in the past few years af-ter many cities lost their status of voivod-ships. It resulted in liquidation of voivod-ship institutions or lowering its rank. The remoteness from a decision making center lowered their attractiveness for potential investors. Major sources of unemployment in Poland were not structural changes, nor

44 G. Kołodko, Trzeba całość strategii gospodarc-zej podporządkować walce z bezrobociem (Entire economic strategy should be subordinate to com-bating unemployment), „Nowe Życie Gospodarcze” 2002, nr 14, s. 21.

the decrease of hidden unemployment, but the deep economic recession, decrease of production, consumption and invest-ment demand and too rapid growth of im-port compared to export

1.9. LFS and CEA record

There are two major sources of information about labor market in Poland; data from county employment agencies (CEA) and la-bor force survey (LFS)

LFS is a survey regarding labor force per-formed by households. They provide infor-mation about labor market changes, allow-ing situation assessment in entire country and macroregions.

A measures of unemployment accord-ing to FLS and CEA are: unemployment level and unemployment rate. Unemploy-ment rate is a ration between the number of unemployed and the number of profes-sionally active citizens. It indicates what part of labor force resources is constituted by the unemployed. Unemployment level describes the number of people looking for a job, defi ned based on the record of na-tional and regional employment agencies.

In LFS survey, the unemployment rate is a ratio between the number of the unem-ployed aged 15 and above and the total number of professionally active citizens in that age. This index allows for assessment of unemployment intensity in groups of citizens, distinguished based on demo-graphic and social features. This index is calculated only for Poland.

At the end of 2009 the unemployment rate was:• according to LFS – 12,2%,• according to CEA – 11,9%.

This signifi cant diff erence is a result of diff erent defi nition of both people profes-sionally active and the unemployed.


21

• decrease of social employment, which creates hidden unemployment, espe-cially in public sector enterprises.

• economic handicap of certain regions (e.g. so called eastern wall) connected with liquidation of state own farms, which revealed high agricultural unem-ployment.

• excessive taxation of public enterprises (in form of a property dividend),

• insuffi ciency of employment institutions and information gap regarding job of-fers.

• education system not adjusted to labor market needs, which has two reasons: lack of long term recognition of these needs and the pace of changes in occu-pational education system much lower than the technical and organizational development.

• passive attitude and behavior of many economic entities (mainly state owned companies) counting at autogenous liquidation of new economic principles and return to a previous system.As already mentioned, unemployment

hasn’t been known in Poland until 1990. A registration of over a million unemployed in the fi rst year of economy transformation came as a shock. In the next year (1991) the number of unemployed doubled and it wasn’t until years 1992-1993 that the un-employment increase was lower than 400 thousands a year. Comparing this sudden increase in Poland with a situation in west-ern European countries, we can state that although in the 90’s the unemployment in-tensifi ed in entire Europe, in Poland it had a particularly violent character. Average annual increase rate was four times faster than an EU average.

First positive changes on the labor mar-ket were recorded in 4th quarter of 1994. The increase of labor demand, which indi-cated the end of economic recession, re-sulted in increase of employment of 207

thousands in 1994-1995 and further 517 thousands in 1996. During three years the number of employed workers has in-creased by 724 thousands and the em-ployment rate grew from 67,7% to 69,4%. Albeit, these positive changes only partially compensated for the employment loss between 1990 and 1993, as the number of employed in 1996 was smaller by 1904 thousands compared to the year 198943.

A specifi c feature of polish unemployed registered as people looking for jobs, is their considerably low activeness aimed at fi nding quick formal employment. Low ac-tiveness is often the result of a too small dif-ference between a possible revenues from legal employment (especially for people with low qualifi cations), compared with the unemployment benefi ts combined with a black market employment.

It should be underlined, that the in-crease of unemployment in the 90’s was not a result of a hidden unemployment reduction. The decrease of production was much stronger than the decrease of em-ployment. Certain role in unemployment increase was played by a labor force trans-fer between the economy domains and the structural unadjustment between available jobs and the unemployed. The role of this factor should not be overestimated how-ever. The labor force transfer was mainly on the line between public and private sector.

Main reasons of unemployment growth in the transformation period lie within the factors which determine the creation of global unemployment. This does not mean the excessive wages, as suggested by the neoclassical theory, because the real wages in this period were strongly declining. The main reason of unemployment should be sought in insuffi cient demand for products. This theory is supported with two facts: strong unemployment increase with fairly

43 Ibidem.


20

tions to start an early retirement and pre-retirement allowances, hiring workers on half-time basis or several workers on the same position on a part time basis and re-ducing the weekly working time and over-time payments, etc.40

Financial benefi ts for the unemployed in Poland include: unemployment benefi ts fi nanced from Labor Fund, covering the so-cial insurance contributions and other al-lowances.

1.8. Reasons of unemployment in

Poland

Current situation of labor market and point-ing at unemployment as the greatest threat for Polish economy is a challenge for both political and economic elites. Labor market problems may keep growing, if the current non-employment character of the econom-ic growth is maintained, especially that in the next decade the number of profession-ally active citizens will increase of approxi-mately 1,5 million. Lowering unemploy-ment in time of a high pace of economic growth is a relatively easy task. A real chal-lenge is to seek a possibility to create new workplaces when the pace of growth is low.

The increase of population in a produc-tive age in years 1990-1995 amounted to 685 thousands, but the demographic pres-sure on the labor market in this time was tempered by educational aspirations of the youth, refl ected in double increase of number of students and higher percentage of children continuing education in high schools. Therefore in years 1996-2000 the increase of population in productive age was 926 thousands41.

40 Ibidem. 41 County Employment Agency in Konin, Przy-

czyny bezrobocia w Polsce (Reasons of unemploy-ment in Poland), Konin 2000.

According to the most recent demo-graphic forecast, the increase of popula-tion in productive age in years 2001-2005 will amount to 1069 thousands and in years 2006-2010 128 thousands. That means that the increase of labor resources, which will equal 2,2 million between 1996 and 2010 will have the greatest impact in the turn of centuries. In a second decade of 21st cen-tury the decrease of labor resources will equal 880 thousands in years 2011-2015 – and 745 thousands in 2016-202042.

In recent years, Poland witnessed a high pace of work effi ciency increase. It also in-creases the number of unemployed. Still, compared to European standards, the work effi ciency in our economy is yet 2,5 times lower. From the economic perspective, the high level of work effi ciency growth should be maintained to close the gap be-tween the effi ciency levels in Poland and in EU countries, which may sometimes be diffi cult for social reasons. Certain level of unemployment, around 3-4% is inevitable and even necessary in market economy, because it allows for adjustment of produc-tion structure to changing needs.

The following may also be considered as reasons of unemployment:• breakdown of a consumption demand

as an eff ect of signifi cant decrease of citizens’ real incomes

• breakdown of investment demand as a result of low accessibility and high inter-est rates of loans,

• breakdown of export, especially in formed eastern block countries.The reasons of unemployment listed

above, which have fundamental meaning for the labor market situation, should be supplemented with other factors infl uenc-ing the unemployment growth:

42 Ibidem.


19

macroeconomic policy instruments and so called “special” instruments of employment policy.

Macroeconomic policy instruments concern the infl uence of the State on the size of global demand on goods and ser-vices, with a use of fi scal instruments (taxes and State expenses) and fi nancial instru-ments (interest rate and money supply). Using them to combat unemployment means using the policy of global demand stimulation by lowering taxes and supply of money. Expansion of global demand is supposed to lead to the growth of the la-bor force demand and thus to decrease un-employment.

“Special” instruments of employment policy include direct infl uence on the in-crease of labor force demand and the ac-tivities which lower the labor force supply.

Among a vast number of employment policy instrument we can determine three major groups infl uencing the labor mar-ket:• increasing labor force demand policy• decreasing labor force supply policy• international agreement regarding

transfer of labor resourcesActive labor market programs, based on

subsidizing employment and trainings for unemployed, are focused on creating new workplaces and increasing the labor force mobility.

State active policy of combating unem-ployment in labor market includes the fol-lowing actions: occupational activation of the unemployed, improvement of struc-tural adjustments in labor market, increase of labor force productivity, decrease of ma-terial status loss of unemployed, idle speed eff ect, substitution eff ect and dislodge-ment eff ect38.

38 M. Kabaj, Strategie i programy przeciw-działania bezrobociu – studium porównawcze (Strategies and programs of counteracting unem-

Active labor market program can con-siderably often yield negative or neutral re-sults for the size of regular unemployment. It is caused by the occurrence of the three eff ects mentioned above. An idle speed ef-fect occurs when participation in a program yields no eff ects in terms of employment. In other words, the program participants would have been employed regardless to the fact of participation in this program. Substitution eff ect takes place when the participants of the active programs replace at work the participants of previous pro-grams. It happens most frequently when the labor costs of the program participants are lower for the employers than the labor costs of other people. The dislodgement eff ect occurs when the development of ac-tive programs dislodges from the market the private companies occupied with activ-ity of a similar character39.

Active labor market policy is also the activity of job centers focused on the im-provement of information fl ow, better matching of unemployed and vacancies, training and direct creating of new work-places. Training are considered to be one of the most useful and eff ective form of com-bating unemployment. However, in this regard the role of the State should not be limited only to fi nancing the trainings, be-cause the employer may decide to dismiss the worker after the end of trainings.

Passive policy of the State is refl ected in tempering the eff ects of unemployment for the people experiencing it. It includes various forms of fi nancial aid for the unem-ployed, such as allowances, benefi ts, one time compensations for people losing em-ployment. Other forms of tempering the results of unemployment include limiting the labor force supply by off ering condi-

ployment – comparative study), Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 1997, s. 35 -38.

39 Ibidem.


18

A defi cit of labor force, hidden unem-ployment and distorted structure of em-ployment, which are the results of this sys-tem features, are of great importance. In a centrally planned economy, national en-terprises subsidized by state budget, often declare excessive demand for labor force, which is so cheap that leads to excessive employment.

It should be noted that the structure of employment in Poland is characterized by a large share of agriculture and heavy industry, and small share of light industry and services, which is connected with a perspective of transitory unemployment.

1.7. Instruments of combating

unemployment

State activity in labor market may be di-vided into two parts: passive, aimed at tem-pering the economic results of unemploy-ment for people experiencing it, and active, which goal is to decrease the number of the unemployed.

Despite signifi cant increase of cyclical unemployment at the beginning of 90’s, the expansive macroeconomic policy was not used to limit this problem, because of its negative consequences to the bat-tle against infl ation, which was a priority of economic policy at that time. In recent years, the interest in active policy in labor market has grown intensively. It is a result of a distrust in effi ciency of macroeconom-ic policy in combating unemployment.

Basic classifi cations of State policy in regard to limitation of unemployment in-clude these which educe:• interacting with equilibrium and non-

equilibrium unemployment,• methods of economic policy in instru-

mental system,• methods of economic policy in segment

system,

• macroeconomic and microeconomic policy,

• employment policy and labor market policy,

• supply and demand Policy,• economic policy and labor market de-

regulation policy35.In the combat against structural un-

employment, a basic weapon should be structural reforms in economy and its insti-tutions. A strategy of creating workplaces includes ten primary areas of activity. They include: macroeconomic policy encour-aging a non-infl ation economic growth, enrichment of creation process and the diff usion of technological know-how, in-crease of working time fl exibility, creating the climate for entrepreneurship by remov-ing the barriers inhibiting the creation and expansion of companies, improvement of labor costs and wages fl exibility, reform of employment protection, strengthening the role and effi ciency of active policy in labor market, labor force qualifi cations improve-ment by reforming education and training, reform of unemployment benefi ts, increas-ing competition in products market36.

In recent years an increased interest in active labor market policy can be observed both in developed western countries and in countries performing a system transforma-tion, including Poland37. The essence of ac-tive labor market policy is to use fi scal and fi nancial instruments to infl uence the size of aggregated demand. The classifi cation of active state policy instruments, most com-monly used in literature, divides them into

35 E. Kwiatkowski, Bezrobocie. Podstawy teo-retyczne (Unemployment, Theoretical bases), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 233-234.

36 Por. M. Socha, U. Sztanderska, Strukturalne podstawy bezrobocia w Polsce (Structural founda-tions of unemployment in Poland), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 293.

37 E. Kwiatkowski, op. cit., s. 233-234.


17

and various governmental and non-gov-ernmental institutions

• organization of a free time for children from families threatened by unemploy-ment,

• off ering various educational, preven-tive, and occupational pre-orientation classes31.Proposed forms of help and support will

not always visibly increase the life situa-tion of unemployed. In almost every case, the need of being self-reliant and useful remain unsatisfi ed. Also the basic material needs can hardly ever be satisfi ed in a de-gree allowing for safe existence.

1.6. Reasons of unemployment

The reasons of unemployment have been drawing the attention of economists for decades. In the era of classic economy de-velopment the effi cient functioning of the market was emphasized. Karol Marks, in reference to the idea of David Ricardo, em-phasized the fact of increasing unemploy-ment level as a result of technological de-velopment.

More modern explanations of reasons of unemployment developed only in this century. Basic role is played by two of them, namely the traditional neoclassi-cal view, also called classical as it accepts many ideas from classical economy and keynesism32.

The primary idea of classical concept of labor market is a statement that in free mar-

31 P. Mosiek, Rodzina wobec bezrobocia – między rezygnacja i bezradnością a adaptacja do życiowej zmiany (Family against unemployment – between resignation and helplessness; adaptation to a life change), „Chowanna” 2001, s. 43.

32 R. Milewski: Elementarne zagadnie-nia ekonomii (Elementary issues of economy), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 251.

ket economy there is a tendency to natural establishment of labor market equilibrium characterized by complete employment. This concept does not accept the existence of unemployment33.

According to classical theory, unemploy-ment is caused by limitations introduced to market mechanisms. Its supporters be-lieve that any active intervention of a State in form of regulations in the demand for goods is unadvisable. Country should only create conditions for development of mar-ket mechanisms.

The representatives of Keynesian eco-nomics don’t share the beliefs about free market mechanisms effi ciency in a labor market. They believe that the State should actively intervene in economic processes in order to combat unemployment. It is a results of the assumption made by Keynes-ians that in free market conditions there is a tendency of a growing advantage of sup-ply over the demand for labor force. This tendency is a result of insuffi cient demand for products existing in free market econ-omy. This leads to unemployment, which according to Keynesians, is fairly constant and cannot be eliminated only by autog-enous market mechanisms34.

In order to better understand the rea-sons of unemployment in Poland, we should take a closer look at tendencies of a labor market in a centrally planned econ-omy.

Centrally planned economy is based on a domination of State property. The prin-ciples of this system derive from Mark’s vi-sion of communism created in the middle of 19th century. The features of this system are: monocentric social order, domination of state property, central planning and management and non-marker allocation of resources.

33 Ibidem, s. 252. 34 Ibidem, s. 254.


16

tion. In face of danger and feeling of insecu-rity, the unemployed might start numerous arguments in their place of residence, and also because of fi nancial problems, they contribute to the lowering of the hitherto social and economic status of the family.

Unemployment was recognized as one of signifi cant factors responsible for social exclusion. That is why Poland – as a mem-ber of EU – accepted the Community Ac-tion Program to Combat Social Exclusion 2002-2006. In June 2003 an act of social employment was also passed. Social em-ployment should limit the negative con-sequences of unemployment by creating opportunities to access labor market, in-troducing social prevention and by actions aimed at helping people with various dys-functions to become self-reliant26.

Art.18 of a social employment act pro-motes creation of social integration clubs, which can and should organize therapeutic activities regarding employment and self-aid. Self aid activity includes employment, housing and social problems. These organi-zations should run temporary employment programs and off er legal advisory27.

In a life situation of unemployed people, social support gains special importance. It means the “kind of interaction, established to help one or both its participants in solv-ing problems, overcoming diffi culties, re-organizing the disturbed relationship with environment and in emotional stability. In includes the exchange of emotions, infor-mation, experience, material goods. A con-dition that must be fulfi lled for the support interaction to occur, are the existing social

26 G. Spytek-Bandurska, Regulacje dotyczące wykluczenia społecznego (regulations regarding social exclusion), „Praca Socjalna” 2004, nr 3, r. XIX, s. 80.

27 Act of June 13, 2003 r.about social employ-ment, Dziennik Ustaw (journal of laws) nr 122, poz. 1143.

networks which are available for an indi-vidual, such as family, peer group, self-aid groups, various types of institutions28”

Clubs and social integration center can create the social support networks. They accept responsibility not only for helping and providing instrumental support (occu-pational advisory system, job centers and career advisory) but most of all, they are a specifi c and often the only place where people experiencing similar life situation can meet. It is proven by research results, that supporting messages from other un-employed people are more positively per-ceived and turn out to be more eff ective than the same messages from people who have jobs. The unemployed, from the per-spective of their own experience, are able to better understand the life situation of people who lost employment29.

The unemployment can also seek sup-port in the Unemployed Protection Move-ment. It is a Polish nationwide society, which gathers unemployed and people threatened by the job loss. It is active in 106 cities around the country30.

A special role in supporting the families of the unemployed is played by schools. It can be realized by the following actions:• providing material and fi nancial help in

cooperation with social welfare centers

28 H. Sęk, Społeczna psychologia kliniczna (so-cial clinical psychology), PWN, Warszawa 2000, s. 493-494.

29 T. Chirkowska-Smolak, A. Wilczyńska-Kwiatek, A. Chudzińska, Pomoc psychologiczna dla bezrobotnych (psychological help for unemployed), w: T. Chirakowska–Smolak, A. Chudzińska (red.), Człowiek w społecznej przestrzeni bezrobocia (Man in a social area of unemployment), Wyd. UAM, Poznań 2004, s. 164.

30 W. Maślanka, Organizacje pozarządowe wspierające rozwój rodziny bezrobotnej (Non-governmental organizations supporting the unem-ployed family development), „Edukacja Ustawiczna Dorosłych” 2004, nr 1, s. 63.


15

raised within. Comparative studies, con-ducted among children attending public and private schools, additionally indicate that the children from public schools feel more fear and poverty menace, caused by fi nancial shortcomings24.

Unusually hard situation of the unem-ployed makes them resign from fulfi lling other than basic needs, although even the latter are very limited25. This leads to further degradation of social and cultural family existence. Family ceases to be a zone where the culture is introduced, because all forms of participation in culture, which require fi -nancial contribution, are seriously limited or totally abandoned. Most frequent and sometimes the only way of spending free time is watching television. Financial diffi -culties encountered by the families of the unemployed cause serious problems, for their members and children in particular, in fulfi lling the educational needs, connected with an ability to adjust to labor market demand in future and to guarantee their proper social and cultural development. For families in which one of parents be-comes unemployed, an increasing com-mercialization of institutions off ering pre-school education may lead to worsening of level of children’s cognitive development. We should remember, that these institu-tions often compensate for various short-comings of family environment.

24 A. Pietrzyk, Dzieci wobec ubóstwa – obszary zagrożeń i szans rozwojowych w ich funkcjonow-aniu emocjonalnym (children against poverty – are-as of threats and development chances in their emo-tional functioning), „Auxilium Sociale” 1998, nr 1.

25 H. Marzec, Sytuacja dziecka w rodzinie bez-robotnej (situation of a child in the unemployed family), „Problemy Rodziny” 1999, nr 4, s. 31; Z. Zontek, Zarządzanie gospodarstwami domow-ymi bezrobotnych (management of households of the unemployed), książka napisana pod ki-erunkiem prof. R. Barcika, ATH, Bielsko Biała 2006, s. 42.

A defi ciency of fi nancial resources caused by unemployment is often a reason of argu-ments between spouses which threatens the family integrity. Studies also indicate the coexistence of violence and corpo-ral punishments in families suff ering from unemployment, as the didactic measures. Lack of job causing diffi cult material situa-tion of a family, may also have indirect im-pact on undermining parents’ authority, as well as on the perceived mutual attractive-ness of spouses. Commonly promoted con-sumerism, pressure to meet certain stand-ards, posses certain goods, requires from both the child and the adult, belonging to certain social groups, to adjust to common requirements. Families struggling with un-employment may also encounter confl icts resulting from expectations of family mem-bers and possibilities of their fulfi llment.

Another important issue from the per-spective of acquiring certain behavioral patterns and shaping future attitudes to-ward work in families of the unemployed, is lack of possibility to create, acquire and pass the standards regarding playing cer-tain social roles. A child of unemployed parents has no natural possibility of obser-vation how the role of employee should be fulfi lled.

1.5. Support actions for people

or groups of people remaining

jobless

As shown in the above deliberations, lack of job puts man and his family in face of new and diffi cult situation. In psychologi-cal dimension, it means the lack of trust in one’s abilities, lowered self-esteem, no feel-ing of belonging to a group and loss of in-dependence.

In social dimension, by the escalation of confl icts, it may lead to family disintegra-


14

On the other hand, accepting the un-employed status usually leads to lowered self-esteem and makes the unemployed dependent on others’ help. Such state gen-erates ambivalent emotions. On one hand, a positive conviction emerges that those who off er help are sympathetic and don’t feel indiff erence, but on the other hand a positive self-assessment is disappearing and is being replaced with a feeling of de-pendence, weakness, inability to remain self-reliant18.

After some time, the social contacts with friends and family become more and more limited. A distracted sense of iden-tity makes the individuals unable to defi ne their relationships with others. They ceased to play their hitherto professional role, and accepting a new role is still troublesome, because this role seems to be unaccepted by the environment. This, in turn, creates an idea of other people’s dislike, reluctance or compassion19 The continuing time of being out of job, as a stressful situation, apart from typical reaction to psychologi-cal burden, such as anger, fear, aggression, also leads to passivity and apathy20. These emotions are the consequence of the belief (cognitive aspects) that a few things de-pend on human’s activeness. This fear sup-presses the active spirit that would lead to changing the life situation21.

18 T. Chirkowska-Smolak, A. Wilczyńska-Kwiatek, A. Chudzińska, Pomoc psychologiczna dla bezrobotnych (Psychological help for unemployed), w: T. Chirkowska-Smolak, op. cit., s. 160 -161.

19 Ibidem, s. 163. 20 Por. G. Bartkowiak, Człowiek w pracy. Od

stresu do sukcesu w organizacji (Man at work, From stress to success in organization), PWE, Warszawa 2009, s. 19-20.

21 R. Derbis, Różnice w doświadczaniu braku pracy (diff erences in experiencing lack of job) w: T. Chirkowska-Smolak, A. Chudzińska (red.), Człowiek w społecznej przestrzeni bezrobocia (Man in a social

1.4. Consequences of

unemployment for family social

development

Unemployment phenomenon is not with-out infl uence on family functioning. Finan-cial conditions, relationships inside the fam-ily in a diffi cult situation, functions realized within, all refl ect a state of unemployment of one or both parents. Needless to say, family is not the only environment which aff ects an individual. Family abnormalities may be partially recompensed by other environments, such as friends, and for chil-dren a peer group or school. However, the material situation of a family have great im-pact on other areas of human life. Lack of job has big infl uence on a child’s positions in a peer group, and on his attractiveness as the group member. Research conducted among the children of the unemployed indicate that these children often encoun-ter diffi culties at school22, they don’t have workbooks, notebooks, school utensils, and for this reason they are often not prepared for classes. They don’t participate in school trips and ceremonies either. They are of-ten stigmatized by the environment, being called “dumb” or “fi lthy”. It inevitably leads to social isolation of these children which obstructs their proper development23. The atmosphere of fear, uncertainty and threat, caused by lack of job, has therefore a nega-tive impact on emotional bonds between family members as well as on social and emotional development of the children

area of unemployment), Wyd. UAM, Poznań 2004, s. 116.

22 W. Warzywoda-Kruszyńska, Kwestie ubóstwa dzieci na przykładzie Łodzi (Children poverty is-sues on the example of Łódź), „Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje” 1995, nr 1, s. 35.

23 D. Graniewska, Rodzina a bezrobocie – sytu-acja w Polsce (Family and unemployment – situation in Polnad), „Problemy Rodziny” 2001, s. 14.


13

tions of employment or for other reasons. It is a result of a lack of need to undertake employment and to provide certain condi-tions of life.

involuntary unemployment – occurs in a specifi c market condition, when a num-ber of people look for employment and are willing to undertake it at any price of labor force, but still are unable to fi nd it. An ex-planation to this may be the existence of legislative guarantee of a minimum wage which interferes with a labor market sig-nals.

1.3. A signifi cance of a job loss to

a worker

In European culture, job and profession defi ne man’s social position, relationships, prestige and recognition. In a situation of a job loss the social status of an individual drastically changes. Against their will, they turn from active participant in a labor mar-ket exchange into unemployed, exempt from an important structure of a social life. Job as such is thus not only an instrument allowing the employed to fulfi ll their mate-rial needs, but most of all a way to feel pre-sent in a society, creating an opportunity to make social bonds; it gives a possibility of self development and a feeling of secu-rity.

Unemployment, which is a state of in-voluntary idleness, is a situation character-ized by various deprivations and threats, as many researchers indicate. A very painful result of this situation is a change of social identity. A job loss generates two kinds of consequences: inability to work in a cho-sen profession and loss of institutional acknowledgement13. Moreover, an unem-

13 A. Kalbarczyk, Psychologiczne konsekwencje utraty pracy i bezrobocia (psychological conse-quences of losing job and unemployment), w:

ployed person often refuses to admit to be-ing unemployed, which is refl ected in post-poning the registration in Employment Agency. The act of registering is, to many unemployed, sanctioning the new social role – of an unemployed person14. Besides, when losing job, individuals feel harmed but also unfulfi lled and uncertain of the fu-ture, both for them and their families. Quite often it is accompanied with a feeling of losing a possibility of further professional development15.

Unemployment, as various research prove16, may escalate confl icts and aggres-sive behavior, as well as increase the risk of addictions. Men experience discontent caused by failure to fulfi ll the role of a fam-ily breadwinner and caretaker For women the situation is slightly diff erent. When they lose a job, they hardly every consider themselves to be unemployed. They inten-sify their works connected with running a household, raising children or grandchil-dren. Sociologists indicate a specifi c profes-sionalization of running a household when being unemployed. It includes rationaliza-tion of household expenses, improvement and expanding of related skills by partici-pation in various trainings17.

G. Kranas (red.), Organizacja, praca, bezrobocie (organization, job, unemployment), Wyd. Uniwer-sytetu Warszawskiego, Warszawa 1999, s. 14.

14 H. Kubicka, Bezdomność rodzin samotnych matek. Społeczno-wychowawcze aspekty zjawiska (Homeless familie of single mothers. Socio-educa-tional aspects of the phenomenon), Wyd. UŁ, Łódź 2005, s. 331.

15 A. Hefczyński, H. Kamińska, L. Telka, Sytuacja utraty pracy w doświadczaniu bezrobocia (Situation of a job loss in experiencing unemployment), w: O. Caree, E. Martynowicz-Hetka (red.), Bezrobocie w Polsce i we Francji. Instytucjonalizacja, Wyd. Nau-kowe „Śląsk”, Katowice 2002, s. 53.

16 A. Kalbarczyk, 1999, s. 54, s. 36, Kubicka, 2006, s. 331.

17 Ibidem, s. 36.


12

part time employment, not being tempo-rary arrested or imprisoned.

In the economics, a several types of un-employment can be defi ned. The distinc-tion between them is particularly impor-tant for people responsible for creation of social policy and unemployment counter-acting programs, because diff erent types of unemployment are the results of diff erent causes and require diff erent countermeas-ures. Formulating proper classifi cation helps to understand human behavior and views resulting from unemployment. The classifi cation presented below divides un-employment into several groups.

A basic kind of unemployment in every type of economy is frictional unemploy-ment. This kind of unemployment is caused by the mobility of workers searching for employment. In a dynamically developing economy there are frequent mismatches between the unoccupied workplaces, in-fl ow and outfl ow of workforce and workers fl uctuation. The eff ect of such processes is that there will always be a certain number of free workplaces and unemployed peo-ple, because the employers’ and employ-ees’ information are incomplete and some time has to pass before the unemployed fi nd the workplaces awaiting for them.

Structural unemployment, in turn, is a result of unadjustment of work structure supply and demand for it. It occurs be-cause of a discrepancy between workers’ qualifi cations and the kind of off ered jobs; it is connected with tendencies of techni-cal development and directions of interna-tional distribution of work. This kind of un-employment may be permanent, because its elimination usually requires changing a profession, qualifi cations or place of resi-dence.

Cyclical unemployment is connected with the economic cycle, which causes the decrease of demand for work in time of re-cession. It is usually not very long and lasts

from several weeks to several months until the economy is vivifi ed again.

Classical unemployment or real wage unemployment occurs when wages in a competitive labor market are pushed above the equilibrium. Such situation may be caused by labor unions activity or by the legislation defi ning the minimum wages12.

According to types of unemployment occurrence we can specify:• short term unemployment – below 3

months, medium term unemployment

– between 3 months and 1 year, long

term unemployment – over 1 year.• chronic unemployment – refers to peo-

ple who, for various reasons (e.g. old age, bad health, political past) are not able to get a job in a competitive market.

• seasonal unemployment – dependent from a strictly defi ned time of produc-tion of certain business lines.

• international, national, regional, lo-

cal unemployment – depending on the area

• total unemployment – defi nes a com-plete lack of work and partial - defi nes a part of working hours, when the unem-ployed can fi nd a part time job.

• explicit unemployment – included in offi cial statistics and implicit unem-

ployment – not covered by offi cial sta-tistics when unemployed do not register in employment agencies.

• technological unemployment – is a result of technological changes and re-placing humans with machines.In regard to the behavior of unemployed

we can specify:voluntary unemployment – occurs

when a certain amount of people, capa-ble of working, do not want to undertake employment because of inadequate condi-

12 D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Makroeko-nomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, War-szawa 2000, s. 233.


11

tivity coeffi cient8. This equation can be pre-sented in the following way:

a = R/C

wherea – professional activity coeffi cient,C – citizens in the productive age.By transforming the above equation we

get:

R = a x C

And that leads to a conclusion that:

U = a x C - E

The equation implicates that the size of unemployment is defi ned by three factors:• professional activity coeffi cient,• number of citizens in the productive

age,• size of employment 9.

One of the most important information taken into account during labor market analysis is the unemployment rate. In Po-land, in LFS (labor force survey), the unem-ployment rate is calculated as the ratio be-tween the number of unemployed and the number of professionally active citizens, with exception of people in active military service and workers of budget entities, na-tional security and internal aff airs depart-ments. This ration can be presented in per-centage:

r = U/B x 100%

where:r – unemployment rate.This ratio shows what part of the work-

force resources is taken by unemployed.Labor market includes all issues con-

nected with creating the supply of labor

8 R. Milewski, Elementarne zagadnie-nia ekonomii (Elementary issues of economy), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 244-245.

9 Ibidem.

and demand for labor10. It is therefore the area of activity in which the free resources of the workforce confront the employment off er. It is also a space in which four basic functions of labor market are manifested: adjusting mechanism, range of infl uence, mediation formula and selection function.

The literature of the subject features many diff erent defi nitions of unemploy-ment. The unemployed are the people who remain jobless, that is do not work for wage/salary nor on their own account, and who are able and ready to start working and actively search for opportunities in this regard.

Considering the above criteria, we can defi ne unemployment as the phenome-non, which essence is that a part of citizens in a productive age, able and ready to un-dertake employment adequate to standard conditions of a given economy, remain job-less despite searching for employment11. According to the act from December 14th on employment and counteracting unem-ployment, the unemployed are the people who are not hired and do not perform a paid job, able and ready to undertake full time employment, registered in a county employment agency according to the ad-dress of permanent residence. Other condi-tions include: the age between 18 and 60 for women and 18 to 65 for men; no right to retirement or disability pension, sick-ness, maternal or paternal benefi ts, not owning an agricultural property, not being a subject to social security from perma-nent job as a householder of an agricultural farm, not undertaking a self employment, a physical condition allowing for at least a

10 K. Głębicka, Wybrane elementy rynku pracy (Selected elements of labor market), Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP, Warszawa 2001, s. 11.

11 R. Milewski, op. cit., s. 246.


10

this phenomenon, existed already in the Middle Ages, but with a diff erent meaning than contemporary. A noun chomage de-rives from the Greek word kauma (searing heat) and the Latin word caumare, meaning the rest during midday heat. The term un-employment has gained its contemporary meaning not earlier than the end of 19th century. Before, such terms as want of em-ployment or involuntary idleness were used. These examples indicate that the state of “being without a work” was primarily per-ceived as an individual problem rather than a social issue and was naturally described as a situation of “idleness”. Unemployment was defi ned as a social problem only after World War I. It was connected with a fact that the State accepted responsibility for the situation of people, who were deprived of work, against their will.6

1.2. Issues related to

unemployment

Unemployment is a specifi c notion which is defi ned diff erently by theorists and sci-entists. When discussing this issue the fol-lowing notions directly related to it should also be explained: workforce supply and demand, unemployment rate, labor mar-ket, work, work ability and workforce.

Workforce demand depends mainly on the amount of investments in the creation of new workplaces and on the decrease of employment. Workforce demand defi nes not only the quantitative needs but also the quality of work, qualifi cations, profes-sion, etc.

Workforce supply should be compre-hended as a number of people capable of

6 T. Borkowski, A. Marcinkowski, Socjologia bezrobocia (unemployment sociology), Biblioteka Pracownika Socjalnego Śląsk, Katowice 1999, s. 13, 14.

working and ready to start working in re-turn for a wage and other social benefi ts. It mainly depends on the rate of popula-tion growth. Another factor infl uencing the workforce supply, although in a much smaller degree, is the level of wages and wage policy; Some people, currently un-employed, are willing to start working only when the off ered compensation reaches certain level, adequate to their expecta-tions7.

Lack of balance between supply and demand (when supply is greater than de-mand) causes unemployment.

Evaluation of size and character of un-employment in a market economy requires the use of certain measures of this phe-nomenon. This relationship can be present-ed as:

U = R – E,

where:

U – unemploymentR – workforce resourcesE – employment

Workforce resources include people in the productive age, able and ready to work under conditions typical for the economy, especially in regard to wages. This defi -nition implicates that the workforce re-sources constitute a part of society in the productive age (in Poland the productive age is defi ned as 18-59 for women, and 18-64 for men). Workforce resources represent the supply of the labor market and the em-ployment is defi ned by the demand. The above equation indicate that:

R = E + U

The relationship between workforce re-sources and the number of citizens in the productive age is called a professional ac-

7 S. Dębski, op. cit., s. 319-320.


9

UNEMPLOYMENT AS A SOCIAL PHENOMENON

Chapter I

1.1. Historical outline of

unemployment

Market economy cannot function without a labor market which constitutes its most im-portant segment, functioning next to such markets as: money, merchandise, services and property values markets. Labor market should be perceived as an area in which the free resources of workforce confront the of-fer of work places. This area is described as a mutual relationship between supply and demand of workforce5.

The economic level of each country largely depend on the production rate which is responsible for the creation of the national income. A number of specialists is hired to supervise this.

A notion of work appeared much earlier than a notion of unemployment. Therefore, to describe the meaning of unemployment it is necessary to fi rst refl ect on the past and current meaning of work.

Before it became the subject of research and deliberations of scientists and phi-losophers, the idea of work appeared in myths and legends. A classic example can be found in Bible in the story of creation,

5 S. Dębski, Ekonomika i organizacja przed-siębiorstw (Economics and organization of enter-prises) Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1996, s. 318.

in which the work was perceived as a con-stant struggle, external obligation, but also as a natural need and a source of joy.

Medieval Ages brought a diff erent view of the work. It was only necessary to pre-serve the individual and societies. The work obligation did not refer to those who lived of their properties and those who gave themselves to God. Reformation, on the other hand, was guided by a famous prin-ciples that “if any would not work, neither should he eat”. In these times the work be-gan to be treated as a source of happiness and joy. In order to live up to this idea all di-visions and privacy had to be abandoned. Similar ideas were spread by Thomas More, Francis Bacon and Jean Jacques Rousseau.

The 19th century brought an unusual expansion of these theories and divided the specialists of this area into two camps: socialists, supporters of competition and hierarchy, and classics - believing that free market is one of the best mechanisms of economy and work, guarantees freedom of choice and action and liberates the country from the duty of controlling the economy. The 20th century was a continuation of the former achievements of philosophers in the fi eld of “work doctrine”.

Unemployment has always been a com-plex phenomenon which has not sub-mitted to unequivocal interpretations. A French word chomage, used to describe


8

ture of this phenomenon, especially when devoted to its decreasing, seems to be of particular value. One of the most signifi -cant problems is the adjustment of people in productive age to the labor market de-mand. In the literature of the subject, this issue has not become a subject of precise analyses nor empirical studies.

This publication is yet another contribu-tion to solving the unemployment related problems, with particular emphasis on the issue of professional adjustment on the la-bor market in Konin region.

It consists of theoretical, empirical and methodological parts presented in four chapters Chapter one is devoted to the social aspects of unemployment. Besides the brief historical analysis of the notion, the authors discuss the importance of work to the human and family, and also describe the possibilities of getting support in this very uncomfortable and troublesome pro-fessional and private situation. The rest of the chapter presents a wider perspective of the issue of unemployment: common reasons of unemployment, instruments of its limiting and more specifi cally captured, reasons of unemployment in our country.

Chapter two describes the state and structure of unemployment in Konin re-gion between 1995 and 2009. Based on the materials achieved from the County Em-ployment Agency the authors presented the dynamics of the phenomenon and pos-sible future forecasts.

Chapter three features the presentation of the ways of limiting unemployment in

Konin region. It describes the activity of County Employment Agency in Konin, ac-tive forms of fi ghting unemployment, in-stitutional forms of its limiting and specifi c resources used to minimize the unemploy-ment in the region.

The subject of chapter four is the report from the research on the issue of occupa-tional mismatch. In this chapter, authors are trying to fi nd the answers to the follow-ing questions:

What professions cause mismatches on labor market?

In which regions of Konin county the greatest occupational mismatch occurs?

What is the relationship between the oc-cupational mismatch and gender?

What is the relationship between the oc-cupational mismatch and education?

In order to fi nd answer to these ques-tions, a study was conducted on a group of almost 2000 unemployed and almost 200 entrepreneurs. Moreover, the authors con-sidered and verifi ed the problem of mutual expectations regarding wages of both rep-resentatives of particular professions and the employers, who estimated their pos-sibilities regarding wages in these profes-sions .

Authors hope that the achieved results will become an important source of infor-mation for the creators of social policy in the area of education in Konin county, em-ployers, people currently unemployed and for the large group of future employees, getting ready to enter the market.

Grażyna Bartkowiak


7

FOREWORD

Political and economic changes happening in Poland after 1989 and their enormously rapid pace in particular, have led to estab-lishing new rules of economic activity and contributed to an occurrence of unemploy-ment, a phenomenon yet unknown to the polish labor market.

The literature of the subject contains a variety of interpretations of this phenom-enon, which may be perceived from the perspective of both economic and social sciences. For economists, the unemploy-ment is a category of a labor market and means an incomplete use of production re-sources1. Sociologists pay less attention to its economic aspects and more to its unfa-vorable social consequences: a state of oc-cupational idleness of individuals capable of working and willing to work, for whom the profi ts from professional work are the foundation of their existence2. Pedagogues focus their interests on psychosocial con-

1 T. Borkowski, A. Marcinkowski, Socjologia bezrobocia (unemployment sociology), Interart, Warszawa 1996, s. 17; W. Jarmułowicz, Przemiany we współczesnym rynku pracy (transformations in the contemporary labor market), Wyd. Naukowe „Forum”, Poznań 2008, s. 21.

2 K. Mlonek, Tradycje badań bezrobocia w Pols-ce – zagadnienia metodologiczne (tradition of un-employment surveys in Poland – methodological issues), w: T. Borkowski, A. Marcinkowski (red.), Socjologia bezrobocia, Inter art, Warszawa 1996, s. 62-63.

sequences of this phenomenon, consider-ing the possible ways supporting the social and cultural development of individuals and groups which are in danger of losing employment3. Finally psychologists con-sider the unemployment phenomenon as: a private issue of an individual who can-not fi nd employment, as well as the social issue, perceived as a collective ailment, a state of relative freedom of someone who is temporarily free from the burdens result-ing from work, but also as a situation of a growing dependence on others, fi nally as a desired state of being, but on the other hand a painful inability of fulfi lling the need of work. These are the possible interpreta-tions of unemployment often witnessed in common views, conversations and some-times in publicism.

Unemployment seems to be particu-larly painful to the young people, enter-ing the labor market, and to the people over 45 years of age. Statistics from 2006 indicate that unemployment rate among people between 15 and 25 years old ex-ceeded 45% and for people over 45 it is above 60%4. That is why research on the na-

3 Por. H. Kubicka, Bezrobocie w Polsce i we Fran-cji. Instytucjonalizacja (Unemployment in Poland and in France, Institutionalization), Wyd. UŁ, Łódź 2006, s. 330.

4 Statistical Yearbook GUS 2007, Warszawa, s. 184.


6

3.4. Institutional backup of unemployment combat .................................................... 41

3.5. Counteracting Unemployment Barriers ..................................................................... 47

Chapter IV. Course of research in Konin county ................................................................................. 48

4.1. Introduction .......................................................................................................................... 48

4.2. Research methodology .................................................................................................... 48

4.3. Analysis of results ............................................................................................................... 56

Bibliography .......................................................................................................................................................... 77


5

MAIN INDEX

Foreword (Grażyna Bartkowiak) .................................................................................................................. 7

Chapter I. Unemployment as a social phenomenon ..................................................................... 9

1.1. Historical outline of unemployment ........................................................................... 9

1.2. Issues related to unemployment ................................................................................. 10

1.3. A signifi cance of a job loss to a worker ...................................................................... 13

1.4. Consequences of unemployment for family social development ................... 14

1.5. Support actions for people or groups of people remaining jobless ............... 15

1.6. Reasons of unemployment ............................................................................................ 17

1.7. Instruments of combating unemployment ............................................................. 18

1.8. Reasons of unemployment in Poland ........................................................................ 20

1.9. LFS and CEA record ........................................................................................................... 22

Chapter II. State and structure of unemployment in Konin region in years 1990-2009 .. 24

2.1. Characteristics of Konin region ..................................................................................... 24

2.2. Unemployment and age ................................................................................................. 28

2.3. Unemployment and education level .......................................................................... 28

2.4. Unemployment and the time of remaining jobless .............................................. 29

2.5. Unemployment in communes of Konin county ..................................................... 30

2.6. Unemployment forecast for the closest years ......................................................... 30

Chapter III. Forms of combating unemployment in Konin region ............................................ 32

3.1. Competencies and tasks of CEA in Konin ................................................................. 32

3.2. Active forms of limiting unemployment ................................................................... 34

3.3. Resources dedicated recently to the professional activation of the unem-ployed .................................................................................................................................... 39


© Copyright by Wielkopolski Instytut Rozwoju Regionalnego w PoznaniuPoznań 2010

ISBN 978-83-62298-08-2

WYDAWNICTWO BONAMIul. Warszawska 25, 61-113 Poznań

Typesetting and graphic designMichał Krawczyk, Studio Didot, [email protected]

ENTERPRISE AND DEVELOPMENT

Człowiek – najlepsza inwestycja

UNIA EUROPEJSKA

REVIEWERHenryk Januszek

COVER DESIGNMichał Krawczyk

EDITORIAL AND PROOFREADINGMaria Piątyszek

Publication part fi nanced by the European Union from the Social European Fund


UNEMPLOYMENTWAYS OF LIMITING

UNEMPLOYMENT AND ANALYSIS

OF OCCUPATIONAL MISMATCH

IN KONIN COUNTY

Poznań 2010

Grażyna BartkowiakZdzisław KrajewskiAgnieszka KujawińskaEwa Więcek-Janka


UNEMPLOYMENTWAYS OF LIMITING

UNEMPLOYMENT AND ANALYSIS

OF OCCUPATIONAL MISMATCH

IN KONIN COUNTY


bezrobocie - Program Kapitał Ludzki · BEZROBOCIE FORMY OGRANICZANIA BEZROBOCIA I ANALIZA...

Documents

Transcript of bezrobocie - Program Kapitał Ludzki · BEZROBOCIE FORMY OGRANICZANIA BEZROBOCIA I ANALIZA...