Wpływ wprowadzenia euro na zatrudnienie i bezrobocie w Polsce
Bezrobocie, pracocholizm, zespół - Strona główna · Bezrobocie, pracocholizm, zespół ......
Transcript of Bezrobocie, pracocholizm, zespół - Strona główna · Bezrobocie, pracocholizm, zespół ......
Bezrobocie, pracocholizm, zespół
wypalenia zawodowego, mobbing i inne
problemy etyczne związane z pracą
Marek Kośmicki
Warszawa
Warszawskie Spotkania Bioetyczne – Część czwarta
XVIII Spotkanie – 1 marca 2012 r.
Bezrobocie, jako przyczyna
stresu psycho-społecznego
Badania wpływu bezrobocia lub niedostatecznego zatrudnienia na
stan zdrowia ludności nie są liczne, nawet jeżeli brać pod uwagę
piśmiennictwo światowe.
Badania pilotowe Fagina* z Londynu ujawniły jednak, że wśród
ludzi, którzy nie mogą podjąć pracy stwierdza się częstsze
występowanie depresji, astmy, bólów głowy i bólów pleców.
*Fagin L. Unemployment and health in families: case studies based on family interviews - a
pilot study. London, Department of Health and Social Security, 1981.
Bezrobocie, jako przyczyna stresu psycho-społecznego
Rodzina, która dotychczas żyła dostatnio, której główny żywiciel stracił
pracę jest zmuszona zmienić styl życia i podlega szeregowi stresów.
Presja, żeby w swoim środowisku wyglądać tak jak dotychczas sprawia,
że wiele matek głoduje, żeby dzieci były dobrze odżywione.
Ludzie starsi rezygnują z posiłków, jeżeli sprawa trwa dłużej ujawniają
się u nich niedobory witaminowe, ale kupują nowe ubrania, żeby
wyglądać dobrze wobec swoich sąsiadów.
U młodzieży świadomość, że nie mogą pozwolić sobie na lepsze życie
prowadzi często do nieprawidłowych zachowań społecznych.
Bezrobocie, jako przyczyna
stresu psycho-społecznego
Badania statystyczne prowadzone na szeroką skalę w Stanach
Zjednoczonych oraz w Anglii i Walii w latach 1936 - 1976
wykazały, że wskaźnik samobójstw i morderstw wzrastał w ciągu
roku, w którym zanotowano wzrost bezrobocia, podczas gdy zgony z powodu chorób serca zaczynały wzrastać od 2 do 3 lat po wzroście
bezrobocia i wpływ ten utrzymywał się przez 10 do 15 lat *.
Dlatego niektórzy w sposób hasłowy mówią, że "bezrobocie zabija" **.
*Brenner M.H.: Mortality and the national economy. A review and the experience of England and Wales, 1936 - 1976. Lancet, 1976, 2 (8142):
568-573.
**O'Neill P.D.: Health Crisis 2000, WHO Regional Office for Europe, Copenhagen, 1982, pp 138-139.
Po latach kryzysu ekonomicznego w Europie, w 1938 roku, Tomaszewski [*] opisał
trzy główne postawy uczuciowe bezrobotnych wobec życia:
Niezłamanych, Zrezygnowanych i Złamanych.
Niezłamani
mają poczucie, że powodzi im się jeszcze stosunkowo nieźle. Mają
dość dużo chwil pogodnych, nie przeżywają specjalnie wiele
uczuć przykrych. Mają nadzieję, że położenie ich się poprawi i
snują plany na przyszłość. Aktualne ich potrzeby w stosunku do
dawnych potrzeb są zmniejszone, zdradzają jednak pewne
zainteresowania intelektualne, czytają książki i gazety. Dbają o
dom i o dzieci. Przestrzegają, żeby w domu był porządek, żeby
dzieci były ubrane, nakarmione, mogły chodzić do szkoły. Są
aktywni, czynią starania o polepszenie sobie bytu, o znalezienie
sobie jakiejś pracy.
*Tomaszewski T.: Bezrobocie jako zagadnienie psychologiczne. Wydawnictwo Koła Naukowego Asystentów
Uniwersytetu Jana Kazimierza. Nakładem Księgarni R. Schweitzera, Lwów, 1938, 1-46.
Zrezygnowani
Zrezygnowani mają poczucie, że jest źle, że położenie ich jest
ciężkie. Zachowują jednak spokój i nie rozpaczają. Można u nich
zaobserwować chwile radości i przebłyski dobrego humoru. Brak
nadziei na polepszenie się położenia i brak planów na przyszłość.
Zrezygnowani sądzą, że w ich położeniu nic nie da się zrobić, że
po prostu trzeba czekać. "Rząd winien jest naszemu położeniu,
niech rząd dba o nas" mówią niektórzy. Nie ma u nich jednak
wyraźnej obawy przed przyszłością. "Niemożliwe, żeby wszyscy
zginęli". Potrzeby ich są ograniczone do minimum egzystencji.
Brak zainteresowań intelektualnych, nie związanych z troską o byt.
Dużo myśli poświęcają temu, jak wyżyć przy obecnych środkach.
Dbają o dom i o dzieci. Mała aktywność, brak prób polepszenia
swej sytuacji.
Złamani Złamani mają poczucie, że jest bardzo źle i w
związku z tym przeżywają stany depresji:
rozpaczają lub siedzą apatyczni.
Zupełny brak nadziei, a nawet przeciwnie -
przekonanie, że w przyszłości będzie jeszcze gorzej. Brak planów
nawet na najbliższe dni, za to częste porównywania teraźniejszości
z lepszą przeszłością.
Anarchia potrzeb. Złamani nie odróżniają potrzeb ważniejszych i mniej
ważnych, kierują się potrzebami chwili. Brak prób rozsądnego
gospodarowania. Prowadzą gospodarkę irracjonalną, spożywają od
razu wszystko co mają; często przepijają zasiłek lub wydają pieniądze
w inny nieracjonalny sposób, nie myśląc co na drugi dzień będą jedli.
Ktoś kupuje sobie za ostatnie pieniądze widoczek z Wenecji, ktoś inny
czekoladę lub suszarkę do włosów zamiast chleba.
Nie dbają o dom i o dzieci. W domu awantury, nieporządek, dzieci są
głodne i obdarte, najczęściej chore.
Zupełny brak aktywności i zainteresowań.
Psychospołeczne skutki bezrobocia wg Tomaszewski, 1938 r. [Tomaszewski T.: Bezrobocie jako zagadnienie psychologiczne. Wydawnictwo Koła Naukowego Asystentów
Uniwersytetu Jana Kazimierza. Nakładem Księgarni R. Schweitzera, Lwów, 1938, ss 1-46].
Bezrobocie:
1. Zwiększa niezadowolenie i skłonność do złości.
2. Budzi poczucie małej wartości i upokorzenia.
3. Izoluje ludzi od siebie, budząc wzajemne pretensje do siebie
i osłabiając tendencje do organizowania się.
4. Osłabia aktywność fizyczną i psychiczną. Bezrobotnemu
zaczyna się nic nie chcieć, rusza się wolniej, zmniejsza
wysiłki w kierunku polepszenia swej sytuacji, traci
zainteresowania ogólniejsze, kulturalne, polityczne
i społeczne.
5. Bezrobocie osłabia wiarę religijną.
Psychospołeczne skutki bezrobocia wg Tomaszewski, 1938 r. [Tomaszewski T.: Bezrobocie jako zagadnienie psychologiczne. Wydawnictwo Koła Naukowego Asystentów
Uniwersytetu Jana Kazimierza. Nakładem Księgarni R. Schweitzera, Lwów, 1938, ss 1-46].
Bezrobocie:
6. Osłabia poczucie wartości czasu i punktualności.
7. Zmienia poczucie etyczne. Etyka zaczyna się zbliżać do zasady
bezpośredniej korzyści materialnej: kradzieże, prostytucja,
przynależność do organizacji niezależnie od ich wartości
ideowej, zatracają swoje piętno czynów nieetycznych.
8. Bezrobocie zwiększa bezpośredni wpływ motywów materialnych
na przebieg zjawisk psychicznych: bezrobotny myśli częściej o
bieżących sprawach ekonomicznych, traci inne
zainteresowania, w postępowaniu również
kieruje się częściej niż dawniej
motywami ekonomicznymi.
Psychospołeczne skutki bezrobocia wg Tomaszewski, 1938 r. [Tomaszewski T.: Bezrobocie jako zagadnienie psychologiczne. Wydawnictwo Koła Naukowego Asystentów Uniwersytetu Jana Kazimierza. Nakładem Księgarni R.
Schweitzera, Lwów, 1938, ss 1-46].
Bezrobocie:
9. Przy braku ogólniejszych zainteresowań, osłabieniu aktywności i
zmniejszeniu się tendencji do organizowania się, niezadowolenie
wyładowuje się raczej w utyskiwaniu lub aktach nieprzyjaźni
osobistej i nie wykazuje tendencji do przejścia w jakąś zbiorową
akcję na większą skalę.
10. Z powodu zwiększenia się wpływu motywów materialnych,
osłabienia aktywności i zmiany poczucia etycznego, łatwo jest
dowolnie kierować bezrobotnymi, zapewniając im korzyści
materialne.
11. Jako efekt osłabienia aktywności i punktualności, dłuższy stan
bezrobocia zmniejsza prawdopodobnie wartość bezrobotnego
jako pracownika, nawet gdy w przyszłości otrzyma on pracę.
Pracocholizm
Pracocholizm = uzależnienie od pracy
Objawy pracocholizmu:
- Zaniedbana rodzina, przyjaciele, zdrowie,
- Brak czasu,
- Zmęczenie i stres.
W Japonii istnieje termin karoshi, czyli
śmierć z przepracowania.
Karoshi – śmierć z przepracowania
Pierwszy przypadek karoshi odnotowano w Japonii w latach 60. XX w.
Określenie to odnosi się zarówno do przypadków zgonów
jak i poważnych uszczerbków na zdrowiu spowodowanych
schorzeniami krążeniowo-sercowymi.
W Polsce nie ma dokładnych danych ile osób ma zaburzenia związane
z pracoholizmem. Problem ten może dotyczyć nawet kilkunastu
procent osób aktywnych zawodowo.
Pracoholizm jest rodzajem uzależnienia
Predyspozycje charakterologiczne i osobowościowe pracocholików:
- Chorobliwie duża potrzeba osiągnięcia sukcesu w życiu.
- Potrzeba zastępowania sobie pracą czegoś, czego się nie ma:
- rodziny,
- kontaktów osobistych.
Pracoholik nie ma innego sposobu na spędzanie
wolnego czasu, więc spędza go w pracy.
Magdalena Robak, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie.
Wywiad dla PAP z okazji Światowego Dnia Pracoholika, Warszawa, 12-08-2011.
Najbardziej narażeni na uzależnienie od pracy są przedsiębiorcy pracujący na
własny rachunek, menedżerowie, a także wykonujący wolne zawody.
W pracoholizm popadają najczęściej osoby przesadnie ambitne,
perfekcjoniści nastawieni na sukces i podatni na stres.
Pracocholizm może prowadzić do depresji
albo uzależnień, np. od alkoholu.
Pracocholik zapomina o odpoczynku, co powoduje nadmierny
stres. To z kolei może mieć poważne następstwa zdrowotne
takie jak: bezsenność, zaburzenia trawienia, bóle głowy,
problemy z ciśnieniem, utrzymaniem prawidłowej wagi.
Zaburzenia snu mogą prowadzić do rozdrażnienia, problemów
z koncentracją, pamięcią i myśleniem.
Niekorzystne sytuacje, częste wśród pracoholików:
- pośpieszne posiłki spożywane "w biegu".
- brak czasu na ćwiczenia fizyczne,
- praca mimo choroby,
- lekceważenie regularnych badań kontrolnych.
Pracocholik
ma zawsze
gorączkowy
plan pracy
i nie jest w stanie
zrelaksować się.
Przeciwdziałanie pracoholizmowi
Przeciwdziałanie pracoholizmowi jest trudne, gdyż jego
przyczyny związane są często z patologią rodziny i
wszechobecnym pędem komercjalizmu.
Dla wielu osób praca stała się wyższą wartością niż rodzina.
W tej chwili praca jest rzeczą na tyle cenną, że bardzo często
"wychodzi przed rodzinę".
Gdy już ktoś zorientuje się, że jest pracoholikiem, powinien zastanowić się, co
jest tak naprawdę przyczyną jego choroby.
Już na tym etapie powinien wkroczyć specjalista i zaoferować pomoc
terapeutyczną.
Jak już sobie to uświadomimy, to trzeba próbować szukać jakiejś
aktywności pozazawodowej. Na przykład raz na tydzień
spędzić kilka godzin ze znajomymi a także uprawiać sport, bez
względu na to, co się dzieje.
Konieczna jest zmiana dotychczasowego, związanego z pracą
trybu życia, a także nawet zmiana środowiska.
Należy również pamiętać o regularnym wypoczynku: urlop
powinien trwać co najmniej trzy tygodnie, aby organizm
naprawdę mógł wypocząć. Magdalena Robak, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie.
Wywiad dla PAP z okazji Światowego Dnia Pracoholika, Warszawa, 12-08-2011.
Zespół wypalenia
zawodowego
Przewlekające się
przeciążenie pracą, może być
źródłem stresu prowadząc do
wyczerpania organizmu, czyli
"wypalenia się" (burnt out).
Sytuację można porównać do sprężyny, która - jeżeli była nadmiernie
rozciągnięta i trwało to zbyt długo - już nigdy nie powróci do
pierwotnej postaci.
Niektórzy porównują też zespół przeciążenia (wypalenia) do przesadnie
napiętego łuku, który pozostawiony w tym stanie zbyt długo - nie
będzie więcej wypuszczał strzał.
Zespół wypalenia zawodowego Zespół wypalenia jest pojęciem
przyjętym w wielu krajach i przez
niektórych jest traktowany jako
odmiana depresji.
U ludzi jest on wynikiem zużycia się
jakichś zasobów energetycznych
człowieka.
Stres związany z przeciążeniem pracą
dotyczyć może praktycznie wszystkich
zawodów (również lekarzy).
"Wypalenie się" może być rozumiane
jako utajona, wewnętrzna ucieczka
psychiczna przed pracą,
nieprzywiązywanie do niej żadnej
wagi i utrata zainteresowania
wynikającymi z niej obowiązkami.
Après le travail (Po pracy)
Louis Albert-Lefeuvre
(1845-1924), gips (1885)
Zespół wypalenia
zawodowego
Ludzie pracujący po kilkanaście godzin dziennie, w pogoni
za sukcesem zawodowym, pozostający w stałym
napięciu psychicznym - pracoholicy, mogą stopniowo
tracić kontakt z rzeczywistością. Zaniedbują rodzinę i dom,
w którym zazwyczaj tylko nocują, ze wszystkimi negatywnymi
tego skutkami. Stan uzależnienia od pracy powoduje,
że reagują agresją na każdą porażkę czy przejaw
niesubordynacji podwładnych*.
* Krzemiński J.: Twierdza białych kołnierzyków. Magazyn Rzeczpospolitej, Nr 18 (303), 2-3 maja 2002, 4-9.
Historia 37-letniego Pana Andrzeja - 1*
Pan Andrzej był legendą w swojej firmie. Przyszedł zaraz
po studiach, był wakat, więc został od razu kierownikiem.
Nawet nie wydano mu jeszcze dyplomu magistra.
W jeden dzień zreformował swój dział. Ten dział był
mały, właściwie wystarczyło podpisać wszystkie
czekające dokumenty, aby powstała „legenda
założycielska”.
Wszystko sprzyjało, kryzys lat 90. w Polsce się skończył
i sprzedaż rosła. Zarządzanie stało się łatwe, bo rynek
wchłaniał wszystko.
Niestety, wzrost został zauważony przez kogoś i „inny
kapitał” przejął firmę.
Historia 37-letniego Pana
Andrzeja - 2*
Pan Andrzej otrzymał do pomocy współpracownika,
specjalistę „z ramienia” nowego właściciela. On był
trochę młodszy. Nic o nim nie było wiadome, zresztą o
niczym nie mówił, tylko pracował. Trudno było z nowym
kolegą pogadać, bo na nic się nie skarżył. I nie chwalił
się. I nie przedłużał spotkań. Wprawdzie nie krytykował
pana Andrzeja, ale w obecności nowego specjalisty jakoś
było widać, że nie wszystko wychodzi dobrze. Albo, że
można sprawy załatwić szybciej, lepiej …
Historia 37-letniego Pana
Andrzeja - 3*
Trwało to miesiącami. Pan Andrzej poszedł na urlop,
ale zaraz przerwał go, bo uznał, że coś zapomniał, chociaż
nikt go o to nie prosił. Odbył męską rozmowę z nowym
specjalistą, pytając wprost, czy ten pożąda jego posady.
Rozmówca sprawiał wrażenie, jakby nie zrozumiał pytania –
„poszedł gdzieś dalej”.
Pan Andrzej zrozumiał, że cierpi na depresję.
*wg Łoza B., Kierownik Kliniki Psychiatrii AM w Warszawie, Dyrektor Medyczny Szpitala Tworkowskiego. Nasza cała depresja. Wyd. Servier, Warszawa, CX/09/11/BR/01.
Zespół wypalenia zawodowego u lekarzy
W przypadku lekarza, zespół wypalenia przejawia się utratą
zainteresowań i uczuć w stosunku do pacjentów, odporność na
ich przeżycia, nawet niezwykle bolesne i przerażające
zobojętnienie.
Dostrzegalne przejawy zespołu:
1. Narastająca absencja w pracy,
2. Spędzanie przez personel więcej czasu ze sobą niż z pacjentami,
3. Zaniedbania w dokumentacji dotyczącej pacjentów,
4. Zaniedbania w śledzeniu piśmiennictwa, w obecności na zebraniach i konferencjach naukowych,
5. Trudność wypowiadania się w dyskusji i na piśmie,
6. Wygórowane, "histeryczne" reakcje na stosunkowo słabe bodźce,
7. Odsuwanie się od pacjentów ku pracy administracyjnej.
Zespół wypalenia zawodowego u polskich lekarzy
Do cech wypalenia się polskiego lekarza należy stopniowe
wyczerpywanie się energii i zmęczenie, powodowane
koniecznością podejmowania dodatkowych prac,
związanych z potrzebami ekonomicznymi
lekarza i jego rodziny*. Ponadto, wobec braku różnego typu personelu
(laborantki, technicy, sekretarki) obciąża się
często lekarza różnymi funkcjami
nielekarskimi.
*Kośmicki M.: Przeciążenie pracą i brak pracy, czyli bezrobocie, jako problemy
lekarza i pacjenta. W: Skowronek J. (red.): Pacjent i lekarz: Jak się odnaleźć w
okresiereform? Fundacja Głos dla Życia, Poznań, 1999, ss 37-46.
Sytuacje zmniejszające ryzyko
przeciążenia pracą u lekarza
• Gdy personel spędza
dużo czasu w bezpośrednim
kontakcie z pacjentami.
• Jeżeli istnieje rzeczywisty
podział pracy
i odpowiedzialności między członkami zespołu.
• Kontakty z przyrodą, sztuką, ludźmi, szczególnie tymi,
którzy dostarczają na co dzień oparcia.
Propozycje zmian w stylu życia pomagających w przezwyciężaniu
przewlekłego stresu zależnego od przeciążenia pracą, zmod. wg Markus* i Tylka**
1. Nie stawiaj sobie zadań, których realizacja musi się odbyć kosztem
twojego zdrowia.
2. Jeżeli masz problemy finansowe, w najbliższym czasie nie daj się
namówić na żadne drogie zakupy na kredyt.
3. Nie odkładaj na później spraw, które mogą być załatwione od razu.
W ten sposób oszczędzisz sobie długotrwałej presji, jaką
wywierają na psychikę zadania, które ma się przed sobą.
4. Nie pracuj w weekendy ani wieczorami w domu, gdyż może to
zakłócić życie rodzinne, które jest najważniejszym czynnikiem
równoważącym stres związany z pracą zawodową.
Propozycje zmian w stylu życia pomagających w przezwyciężaniu przewlekłego stresu
zależnego od przeciążenia pracą, zmod. wg Markus* i Tylka**
5. Nie unikaj stresu, ale spokojnie przyjrzyj się zjawisku, które
wywołuje w Tobie napięcie i oceń czy rzeczywiście jest ono
groźne, jak Ty to spostrzegasz.
6. Zastanów się, czy to, co robisz na co dzień, musi się koniecznie
łączyć z niezdrowymi emocjami: zdenerwowaniem, pośpiechem i
napięciem.
7. Nie zapominaj nigdy o tym, że posiadasz takie właściwości, które są
pozytywnie spostrzegane, a nawet podziwiane przez innych ...
Miej to na uwadze zawsze wtedy, kiedy masz opory przed jakimś
działaniem!!! *Markus H.: Przewlekłe zmęczenie [tłum. z jęz. niemieckiego]. Cedrus Publishing House, Warszawa, 1998, s 93.
**Tylka J.: Lekarz - kardiolog, wobec psychologicznych wymiarów choroby niedokrwiennej serca. Kardiol. Pol., 1998, 49, 250-255.
Mobbing - mniej znany stres związany z pracą
Istotą gnębienia (prześladowania)
człowieka w miejscu pracy - mobbingu
- jest poniżanie pracownika oraz
obniżanie jego wartości w oczach
innych, jako źle pracującego, głupiego
i niemoralnego.
Mobbing
Przełożony stosujący mobbing okazuje pracownikowi publicznie
brak szacunku, pomiata nim, krytykuje bez powodu, robi
złośliwe uwagi, kpi z niego przy jego kolegach.
Nieraz ci koledzy chętnie włączają się w niszczenie ofiary, która
nie umie lub nie ma odwagi się bronić.
Przełożeni i koledzy mają tu całą gamę możliwości, od oczerniania
ofiary za jej plecami i krytykowania bez powodu, poprzez
odbieranie pracy, stawianie bezsensownych zadań i wytykanie
niepopełnionych błędów, aż po izolowanie i przemoc fizyczną.
Podwładny jest w sytuacji bardzo trudnej, nie ma odwagi
protestować - mógłby przecież stracić pracę.
Mobbing
Prześladowanie w pracy zaczyna się na ogół
od konfliktu, czasem banalnego incydentu,
który przekształca się w dramat człowieka
przeważnie niżej usytuowanego
w hierarchii firmy.
Kluczowym momentem w rozwoju sytuacji
mobbingowej jest wkroczenie w konflikt
szefa instytucji.
Mobbing
Opowiedzenie się przez szefa po którejś ze stron
konfliktu sprawia, że pracownik zostaje
nieodwołalnie naznaczony -
- jak drzewo w lesie zakwalifikowane do wyrębu,
dom do rozbiórki, albo koń przeznaczony do
odstrzału, któremu stawia się krzyż na czole*.
*Łyś G.: Zrównani z ziemią. Magazyn Rzeczpospolitej, Nr 12 (297), 22 marca 2002, 4-8; oraz Wojciechowska N.: Komentarz do reportażu
Grzegorza Łysia. Magazyn Rzeczpospolitej, Nr 12 (297), 22 marca 2002, 3.
Mobbing
Często prześladowanie w pracy jest źródłem przemocy w rodzinie.
Przy wzrastającym zagrożeniu bezrobociem, zaczyna stanowić
problem istotny w życiu wielu ludzi.
Stres emocjonalny wywołany gnębieniem w miejscu pracy, może
być przyczyną ostrego zespołu wieńcowego, włącznie z zawałem
serca lub nagłym zgonem sercowym, a także udaru mózgowego,
prawdopodobnie w mechanizmie groźnych zaburzeń rytmu, bądź
gwałtownego wzrostu ciśnienia tętniczego krwi.
Rola wsparcia społecznego w przezwyciężąniu trudnych sytuacji życiowych
Stres, który jest nieodłącznym elementem życia każdego
z nas, staje się destrukcyjny dla danej osoby, gdy
zasoby decydujące o zdolności człowieka do radzenia
sobie ze stresem zaczynają być niewystarczające w
stosunku do aktualnych potrzeb.
Wsparcie społeczne w przezwyciężąniu
trudnych sytuacji życiowych
Wsparcie społeczne
oznacza pomoc dostępną
dla jednostki,
udzielaną ze strony otoczenia –
krewnych, przyjaciół, kolegów w pracy - w sytuacjach
trudnych i stresowych*.
Może dotyczyć sfery emocjonalnej (zapewnianie o miłości
lub przyjaźni), materialnej – rzeczowej (udzielanie
konkretnej pomocy i opieki) oraz informacyjnej
(dostarczanie potrzebnych informacji przydatnych w
samodzielnym rozwiązywaniu problemu). *Jaworska-Obłój Z., Skuza B.: Pojęcie wsparcia społecznego i jego funkcje w badaniach naukowych. Przegląd Psychol., 1986, 3, 733-46.
Wsparcie społeczne
Podstawowym i koniecznym warunkiem
wystąpienia interakcji wsparcia są obiektywnie
istniejące sieci społeczne, z którymi powiązana
jest jednostka, lub które są dla niej dostępne.
Liczebność więzi społecznych nie decyduje o
efektywności wsparcia*. Poszukiwanie wsparcia
społecznego traktuje się najczęściej jako element
strategii radzenia sobie ze stresem**.
*Sęk H. (red.): Społeczna psychologia kliniczna. PWN, Warszawa, 1991, ss 493-95.
**Skrzypek M., Widomska-Czekajska T.: Miejsce wsparcia społecznego wśród czynników psychospołecznych związanych z chorobą
niedokrwienną serca. Kardiol. Pol., 2000, 52, 385-90.
Wsparcie społeczne i wrogość u osób
narażonych na stres psycho-społeczny
Wysoki poziom wrogości wiąże się z płcią męską, niskim poziomem wykształcenia,
większym nasileniem stresu życiowego oraz niskim poziomem wsparcia
społecznego. Prawdopodobnie wysoki poziom wrogości jako czynnik wyjściowy
prowadzi do zaburzeń funkcjonowania społecznego, może powodować izolację
społeczną i zmniejszać możliwości korzystania ze wsparcia społecznego w razie
życiowej awarii*.
Osoby z wysokim poziomem wrogości mogą wykazywać większą skłonność do
konfliktów w obrębie rodziny oraz w środowisku pracy, co jest źródłem stresu i
jednocześnie powodem dalszej izolacji od otoczenia i zmniejszenia zasobów
wsparcia**. Stwierdzono, że osoby o Typie A zachowania (wysoki poziom
wrogości), mimo wyższego ryzyka jakie ten wzór zachowania stwarza, znacząco
rzadziej umierały nagle z przyczyn sercowych, kiedy doświadczały wsparcia ze
strony innych osób, niż osoby o Typie B (niski poziom wrogości), ale żyjące w
poczuciu izolacji społecznej***. *Scherwitz L., et al.. Cook-Medley Hostility Scale and subsets: relationship to demographic and psychosocial characteristics in young adults in CARDIA study. Psychosom.
Med 1991: 53: 36-49. **Skrzypek M., Widomska-Czekajska T. Miejsce wsparcia społecznego wśród czynników psychospołecznych związanych z chorobą
niedokrwienną serca. Kardiol. Pol 2000; 52: 385-90. ***Tylka J. Komentarz redakcyjny. Kardiol. Pol 2000; 52: 390.
Wsparcie społeczne
Wartość wsparcia społecznego docenia każdy
człowiek, gdy w jego otoczeniu zabraknie
najbliższej osoby, zazwyczaj z powodu jej śmierci.
Ma to szczególne znaczenie, kiedy doświadczy
niepełnej sprawności, wywołanej chorobą lub
kalectwem.
Podsumowanie 1
1. Stres psychospołeczny jest często zależny od stresów związanych z
pracą zawodową. Do najczęstszych sytuacji prowadzących do
przewlekłego stresu należą:
bezrobocie,
przeciążenie pracy (zespół wypalenia
zawodowego),
mobbing i inne.
2. Bezrobocie należy do patologii psycho-społecznych, z określonymi
ujemnymi skutkami dla społeczeństwa i dla osoby dotkniętej
bezrobociem, a także jego najbliższych. Może przyczyniać się do
rozerwania więzi bezrobotnego z innymi osobami i nasila jego
izolację społeczną.
Podsumowanie 2
3. Zespół wypalenia zawodowego (burnt out) jest pojęciem przyjętym
w wielu krajach i przez niektórych jest traktowany jako odmiana
depresji. Jest on wynikiem zużycia się „zasobów energetycznych”
człowieka.
4. Prześladowanie (mobbing) w pracy zaczyna się na ogół od konfliktu,
czasem banalnego incydentu, który przekształca się w dramat
człowieka przeważnie niżej usytuowanego w hierarchii firmy.
Kluczowym momentem w rozwoju sytuacji mobbingowej jest
wkroczenie w konflikt szefa instytucji.
Podsumowanie 3
5. W sposobach radzenia ze stresem związanym z pracą zawodową
istotną rolę odgrywa wsparcie społeczne - ze strony:
rodziny, przyjaciół, kolegów w pracy.
6. Wsparcie społeczne może dotyczyć:
- sfery emocjonalnej (zapewnianie o miłości lub przyjaźni),
- materialnej – rzeczowej (udzielanie konkretnej pomocy i opieki)
- informacyjnej (dostarczanie potrzebnych informacji przydatnych
w samodzielnym rozwiązywaniu problemu).
7. Osoby z wysokim poziomem wrogości mogą wykazywać większą
skłonność do konfliktów w obrębie rodziny oraz w środowisku
pracy, co jest źródłem stresu i jednocześnie powodem dalszej
izolacji od otoczenia i zmniejszenia możliwości korzystania ze
wsparcia społecznego.
Spotkanie XIX (12 kwietnia 2012): Niektóre aspekty
ludzkiej płciowości. [Uwaga, II czwartek miesiąca, ponieważ I czwartek = Wielki Czwartek]
Spotkanie XX (10 maja 2012): Radość życia i przeszkody
w jej odczuwaniu. [Uwaga, II czwartek miesiąca, ponieważ I czwartek = 3 Maja]
Następne spotkania
w 2012 r.
PREZENTACJE Z BIOETYKI SĄ DOSTĘPNE
NA STRONIE INTERNETOWEJ
www.bioetyka.pl
1. Strona startowa
2. Zagadnienia ogólne
3. Prezentacje