Bezpieczeństwo infrastruktury...

Bezpieczeństwo infrastruktury

krytycznej

wybrane opracowania

Zeszyt nr 4

Kancelaria J. Bójko i Wspólnicyul. Targ Rybny 11a/4, 80-838 Gdańsk

tel.: + (48) 58 305 46 63+ (48) 664 114 082

K A N C E L A R I A

ISBN 978-83-950313-0-4

9 7 8 8 3 9 5 0 3 1 3 0 4

1

Spis treściI. Wstęp �� 2

II. Wybrane opracowania �� 31. Nowa polska administracja wodna i rozwój transportu śródlądowego na polskich rzekach – mity czy

rzeczywistość �� 31. Nowe struktury administracji wodnej �� 32. Europejskie i krajowe opracowania stanowiące podstawę dla rozwoju transportu śródlądowego w Polsce �� 43. Porozumienie AGN nadzieją dla polskiego wodnego transportu śródlądowego? �� 64. Czy proponowany system zachęt dla Państw do inwestycji w wodny transport śródlądowy może istotnie

wpłynąć na poprawę sytuacji w Polsce? �� 65. Plany, ich realizacja oraz finansowanie �� 76. Podsumowanie �� 8

2. BREEAM, czyli szansa na rozwój budownictwa i nowych technologii �� 91. Czym jest BREEAM i jak działa? �� 92. Systemy certyfikacji �� 103. Sposób certyfikacji �� 104. Budowanie kultury zrównoważonego budownictwa �� 115. BREEAM w Polsce �� 116. Przyszłość nowoczesnych technologii i rozwój świadomości społecznej �� 127. Podsumowanie �� 12

3. Przetwarzanie danych osobowych a zamówienia publiczne – połączenie możliwego z niemożliwym 131. Udostępnienie dokumentacji postępowania �� 132. Przesłanka niezbędności �� 133. Powierzenie danych osobowych �� 144. Obowiązek informacyjny Zamawiającego �� 14

4. Czy umiesz reagować na naruszenie ochrony danych osobowych? �� 171. Naruszenie bezpieczeństwa a naruszenie ochrony danych osobowych �� 172. Współpraca z podmiotami przetwarzającymi dane osobowe �� 183. Obowiązki podmiotu przetwarzającego dane �� 184. Same konsekwencje naruszenia bezpieczeństwa danych mogą mieć kluczowy wpływ na dalszą

działalność zarówno po stronie administratora jak i podmiotów przetwarzających dane� �� 195. Podsumowanie �� 20

5. Ryzyko braku zgodności u przedsiębiorców będących w posiadaniu infrastruktury krytycznej �� 211. Co to jest compliance w sektorze infrastruktury krytycznej �� 212. Co to jest compliance �� 223. Geneza i rozwój funkcji compliance �� 224. Wytyczne o charakterze uniwersalnym �� 235. Rekomendacja M �� 236. Compliance management systems – (CMS) – dla wszystkich podmiotów działającyh na rynku �� 247. Comply or explain �� 248. Podsumowanie �� 25

6. Janusowe oblicze rewitalizacji: miejska gentryfikacja �� 261. Gentryfikacja w działaniu �� 262. Rewitalizacja czy dewitalizacja? �� 273. Dokąd zmierzamy? �� 29

III. Informacje o autorach �� 301. Autorzy �� 302. JBW �� 31

Bezpieczeństwo infrastruktury krytycznej (Zeszyt nr 4)

2

I. WstępSzanowni Państwo,

Mamy zaszczyt oddać w Państwa ręce czwarty z Zeszytów „Bezpieczeństwo Infrastruktury Krytycznej”.

Dziś infrastruktura otacza nas wszędzie i definiować ją można na wiele sposobów. Może być

to infrastruktura techniczna, komunikacyjna, transportowa, logistyczna, społeczna lub miejska. Infrastrukturą

są budynki, budowle, systemy i urządzenia mające znaczenie dla utrzymania niezbędnego funkcjonowania

organizmów społecznych (jak państwa, miasta, osiedla), umożliwiające bytowanie ludności, magazynowanie

towarów, dostawę mediów, komunikację, transport i logistykę, służące realizacji funkcji społecznych, ochronie

zdrowia, stabilności materialnej lub społecznej ludności – których zakłócenie lub zniszczenie miałoby istotny

wpływ na istnienie więzi i funkcjonowanie struktur społecznych.

Równie niełatwo jest właściwie zdefiniować infrastrukturę krytyczną. Starając się spojrzeć szerzej niż definiuje dziś

ustawa o zarządzaniu kryzysowym z dnia 26 kwietnia 2017 roku, zgodnie z międzynarodową praktyką i wymogami

współczesnego świata przyjmujemy, że na infrastrukturę krytyczną składają się aktywa, usługi i systemy wspierające

życie ekonomiczne, polityczne i społeczne, których waga jest istotna dla funkcjonowania społeczeństwa.

Jednym z najaktualniejszych tematów w obszarze rozwoju infrastruktury są obecnie inwestycje związane z żeglugą

śródlądową oraz rozwojem europejskiej multimodalnej sieci TEN-T w Polsce. Podstawy prawne i perspektywy

rozwoju omówiono w artykule pierwszym.

Jako zachętę do szerszego spojrzenia na infrastrukturę, w bieżącym wydaniu znajdą Państwo także

rozważania dotyczące kształtowania społecznie zdrowej tkanki miejskiej oraz instrumentów służących

zrównoważonemu budownictwu.

Bezpieczeństwo infrastruktury krytycznej analizujemy tym razem przez pryzmat nowoczesnych instrumentów

compliance, a także zastosowania i wdrożenia procedur ochrony i przetwarzania danych – w celu uniknięcia

ryzyk i kosztów reagowania na ewentualne naruszenia.

Zeszyt nr 4 zawiera także podręczny przewodnik jak radzić sobie z RODO przy zamówieniach publicznych,

a także jak reagować na naruszenia danych.

Partnerem obecnego wydania jest Forum Infrastruktury Sp. z o.o. (www.foruminfr.com.pl), którego motto brzmi

„Infrastruktura otacza Cię wszędzie”. Think tank skupiający ekspertów prawnych i technicznych, którego misją

jest prowadzenie prac rozwojowych, analitycznych oraz doradczych w zakresie budowy infrastruktury.

Zapraszamy do kontaktu z Kancelarią JBW (www.kancelariajbw.com.pl) lub naszym Partnerem Forum Infrastruktury

gdyby byli Państwo zainteresowani sprawami zasygnalizowanymi w niniejszym wydaniu.

Z poważaniem,

Justyna Bójko

3

II. Wybrane opracowania1. Nowa polska administracja wodna i rozwój transportu śródlądowego na polskich rzekach – mity czy rzeczywistość

(Opracowanie: Justyna Bójko, Mateusz Kamm, Kancelaria J� Bójko i Wspólnicy)

Podobno pewien Holender uwierzył, że transeuropejską drogą wodną E-70 można podróżować od Antwerpii, przez Berlin, Poznań do Kaliningradu. Niestety, jego motorowa barka utknęła na niespławnej Warcie. Nieszczęśnik przez kilka miesięcy czekał na przybór wód1.

1. Nowe struktury administracji wodnejNowelizacja Prawa wodnego z dnia 20 lipca 2017 r.1 (w formie nowego tekstu całości ustawy, której więk-szość zapisów weszła w życia 1 stycznia 2018 r.) zrewolucjonizowała system gospodarki wodnej; wprowadza także nowy podział Państwa na obszary dorzeczy, regiony wodne i zlewnie. Marszałkowie woje-wództw i starostowie nie są już organami właściwymi do wydawania pozwoleń wodnoprawnych – kom-petencje te przekazane zostały na rzecz Państwo-wego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie („Wody Polskie”), będącego państwową osobą prawną w rozu-mieniu art. 9 pkt 14 ustawy o finansach publicz-nych. Jednostkami organizacyjnymi wchodzącymi w jego skład są: Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej z siedzibą w Warszawie, regionalne zarządy gospo-darki wodnej z siedzibami w jedenastu miastach (w porównaniu ze stanem sprzed wejścia w życie ustawy dodatkowo w Białymstoku, Bydgoszczy, Lubli-nie i Rzeszowie), na których czele stoją dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, zarządy zlewni z dyrektorami zarządów zlewni oraz nadzory wodne z kierownikami nadzorów wodnych.

Organem Wód Polskich, kierującym ich działalnością, jest Prezes Wód Polskich. Podmiot ten wykonuje także zadania dotychczasowego Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, dotychczasowych dyrek-torów regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz marszałków województw – dotyczące utrzymania wód oraz pozostałego mienia Skarbu Państwa związanego z gospodarką wodną, a także właściwymi dla niej 1 http://www.polishclub.org/2017/09/28/dlatego-zegluga-srodladowa-

polsce-wegetuje/ (dostęp: 22.08.2018 r.)

inwestycjami. W konsekwencji, od początku stycznia 2018 roku to Wody Polskie reprezentują Skarb Pań-stwa oraz wykonują jego uprawnienia właścicielskie w stosunku do szeregu wód i nieruchomości.

Można jednak spotkać się z opiniami, że początki działalności nowej instytucji nie były łatwe. Przy-kładowo, rozstrzygnięty w połowie 2018 r. przetarg dotyczący studium wykonalności zagospodarowania wybranych odcinków dróg wodnych E-40 oraz E-70 został przeprowadzony przez Zarząd Morskiego Portu Gdańsk S.A. ze względu na brak doświadczenia w tym zakresie bardziej właściwych dla przedmio-towego zadania „Wód Polskich” (o czym szerzej w dalszej części niniejszego tekstu)2.

2 Zob. A. Grzeszak, J. Winiecki, Na wodzie pisane, Polityka 29/3168, s. 38-40.


4

2. Europejskie i krajowe opracowania stanowiące podstawę dla rozwoju transportu śródlądowego w Polsce

Na poziomie Unii Europejskiej, jak i na poziomie krajowym, od wielu lat przygotowywane są regulacje, porozumienia oraz opracowania, których celem jest wsparcie rozwoju żeglugi śródlądowej.

Porozumienie AGN (Europejskie porozumienie w sprawie głównych śródlądowych dróg wodnych o znaczeniu międzynarodowym) zostało w 1996 r. opublikowane przez Główną Grupę Roboczą Żeglugi Śródlądowej, działająca przy Komitecie Transportu Wewnętrznego EKG ONZ w Genewie. Uznać je można za porozumienie analogiczne do istniejących euro-pejskich umów dotyczących sieci transportu drogo-wego (AGR3), kolejowego (AGC4) i kombinowanego (AGTC5). Pomimo upływu już ponad dwóch dekad od publikacji porozumienia AGN, wciąż stanowi ono jeden z najważniejszych punktów odniesienia dla działań rozwojowych w przedmiocie żeglugi śródlą-dowej, wzmacnianego następnie zapisami wynika-jącymi z kolejnych dokumentów, przede wszystkim o charakterze programowym. Przykładowo, stosownie do zapisów Białej Księgi Transportu (czyli unijnej strategii dotyczącej rozwoju transportu):

• do 2030 r. 30% drogowego transportu towarów na odległość większą niż 300 km należy przenieść na inne środki transportu, np. kolej lub transport wodny, zaś do 2050 r. powinno to być ponad 50% tego typu transportu;

• do 2030 r. stworzona ma zostać w pełni funkcjo-nalna unijna multimodalna sieć bazowa TEN-T (transeuropejskiej sieci transportowej), zaś do 2050 r. nastąpi osiągnięcie wysokiej jakości i przepustowości tej sieci, jak również stworzenie odpowiednich usług informacyjnych6.

Ponadto stosownie do art. 16 rozporządzenia (UE) nr 1315/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. w sprawie unijnych wytycznych dotyczących rozwoju transeu-ropejskiej sieci transportowej (TEN-T), najważniejsze

3 Umowa europejska AGR–o głównych drogach ruchu międzynarodowego sporządzona w Genewie dnia 15 listopada 1975, do której Polska przystąpiła w roku 1985.

4 Umowa europejska AGC – o głównych międzynarodowych liniach kolejowych, podpisana w Genewie dnia 31 maja 1985, zaczęła obowiązywać w Polsce w roku 1989.

5 Umowa europejska AGTC – o głównych międzynarodowych liniach kolejowych transportu kombinowanego i obiektach towarzyszących, podpisana w Genewie dnia 1 lutego 1991. W Polsce weszła w życie w 2002 roku.

6 https://ec.europa.eu/transport/sites/transport/files/themes/strategies/doc/2011_white_paper/white-paper-illustrated-brochure_pl.pdf (dostęp: 22.08.2018 r.)

priorytety w zakresie rozwoju infrastruktury śródlądo-wych dróg wodnych są następujące:

• w przypadku istniejących śródlądowych dróg wodnych: wdrażanie środków niezbędnych do osiągnięcia standardów śródlądowych dróg wodnych klasy IV;

• wdrażanie aplikacji telematycznych, w tym usługi informacji rzecznej (RIS);

• łączenie infrastruktury portów śródlądowych z infra-strukturą transportu kolejowego towarowego i trans-portu drogowego;

• promowanie zrównoważonego transportu wod-nego śródlądowego;

• modernizacja i zwiększenie przepustowości infra-struktury, konieczne do celów operacji transporto-wych w obszarze portu.

Warto też wspomnieć o przyjętych w 2013 roku pro-gramach Connecting Europe Facility (CEF) oraz NAIA-DES II. Connecting Europe Facility jest instrumentem przeznaczonym do likwidacji tzw. „wąskich gardeł” we wszystkich rodzajach transportu. W przypadku transportu wodnego śródlądowego wskazano szereg brakujących powiązań transportowych między wscho-dem a zachodem, a także w krajach Beneluksu oraz Niemiec, gdzie udział ten gałęzi transportu w trans-porcie towarów jest najwyższy7. Celem NAIADES II jest zaś stworzenie odpowiednich warunków dla śródlądowego transportu wodnego, tak aby stał się dobrze zarządzanym, wydajnym, bezpiecznym, zintegrowanym w łańcuch transportu intermodalnego, z miejscami pracy dla wykwalifikowanych pracowni-ków oraz spełniającym wysokie standardy w zakresie ochrony środowiska. Program NAIADES II przewiduje m.in.: poprawę jakości infrastruktury oraz wspieranie włączania śródlądowego transportu wodnego w łań-cuch logistyczny; wsparcie sprawnego funkcjonowania rynku i restrukturyzacji sektora; podniesienie poziomu ekologiczności w sektorze poprzez ograniczenie emisji i stymulowanie innowacyjności8.

Co więcej, w 2015 roku przez Komisję Europejską i Europejski Bank Inwestycyjny utworzony został Euro-pejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (tzw. Plan Junckera, „EFIS”). Do wsparcia w ramach EFIS

7 https://ec.europa.eu/inea/en/connecting-europe-facility (dostęp: 22.08.2018 r.)

8 https://ec.europa.eu/transport/modes/inland/promotion/naiades2_en (dostęp: 22.08.2018 r.)

5

kwalifikują się m.in. projekty realizowane w obszarze sektora rozwój infrastruktury transportowej, sprzętu transportowego i innowacyjnych technologii w dzie-dzinie transportu. Projekty muszą być uzasadnione z ekonomicznego i technicznego punktu widzenia, a także zgodne z polityką Unii Europejskiej w takich obszarach jak ochrona środowiska, rozwój infrastruk-tury, tworzenie miejsc pracy czy poprawa konkuren-cyjności gospodarki europejskiej. Muszą być także zgodne z zasadą dodatkowości oznaczającą, że ich realizacja bez wsparcia EFIS nie byłaby możliwa, przy-najmniej w określonym czasie lub pożądanej skali9.

Do pozostałych opracowań (o rodowodzie krajowym), w sposób pośredni lub bezpośredni nawiązujących do wykorzystania potencjału żeglugi śródlądowej, zaliczyć można:

• „Strategię Rozwoju Transportu do 2020 (z per-spektywą do 2030 roku)10”, gdzie za główny cel krajowej polityki transportowej uznano zwiększenie dostępności terytorialnej, poprawę bezpieczeństwa uczestników ruchu i efektywności sektora trans-portowego przez utworzenie spójnego, zrówno-ważonego i przyjaznego użytkownikowi systemu transportowego w wymiarze krajowym, europejskim i globalnym. Omawiana strategia uznaje wodny transport śródlądowy za jednym z najtańszych a jednocześnie najbardziej przyjaznych dla śro-dowiska gałęzi między innymi ze względu na: relatywnie małe zużycie energii; niską emisyjność zanieczyszczeń powietrza; relatywnie niewielkie zanieczyszczenie wód oraz niższą niż w trans-porcie drogowym koszty zewnętrzne. Ponadto w dokumencie zaznaczono, że „perspektywy roz-woju śródlądowego transportu wodnego wskazują, iż transport ładunków ma szanse w miarę dyna-micznie rozwijać się jedynie na Odrzańskiej Dro-dze Wodnej. W dłuższej perspektywie możliwe jest transportowe wykorzystanie Wisły, zwłaszcza odcinka dolnego, w ramach redystrybucji towarów z portów morskich oraz w jej górnym biegu (Kaskada Górnej Wisły)”11;

• „Założenia do planów rozwoju śródlądowych dróg wodnych w Polsce na lata 2016–2020 z perspek-tywą do roku 2030”, przyjęte Uchwałą nr 79 Rady

9 https://www.bgk.pl/samorzady/fundusze-i-programy/plan-junckera-europejski-fundusz-na-rzecz-inwestycji-strategicznych/; https://www.miir.gov.pl/strony/zadania/plan-inwestycyjny-dla-europy/europejski-fundusz-na-rzecz-inwestycji-strategicznych-efis/ (dostęp: 21.09.2018 r.)

10 Uchwała Nr 6 Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 2013 r. w sprawie Strategii Rozwoju Transportu do 2020 r. (z perspektywą do 2030 r.); https://www.gov.pl/infrastruktura/strategia-rozwoju-transportu-do-2020 (dostęp: 21.09.2018 r.)

11 Tamże.

Ministrów z dnia 14 czerwca 2016 r.12. Jest to doku-ment kierunkowy określający priorytety i zadania, które powinny zostać zrealizowane w celu roz-woju śródlądowych dróg wodnych jako elementu zrównoważonego systemu transportowego kraju. Za koordynowanie i nadzorowanie realizacji „Zało-żeń” odpowiada Minister Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej. Przedmiotowe opracowanie zawiera cztery główne priorytety: (i) Odrzańska Droga Wodna (E-30) – osiągnięcie międzynaro-dowej klasy żeglowności i włączenie w europejską sieć dróg wodnych; (ii) Droga wodna rzeki Wisły – uzyskanie znacznej poprawy warunków nawiga-cyjnych; (iii) Połączenie Odra-Wisła-Zalew Wiślany i Warszawa-Brześć – rozbudowa dróg wodnych E-70 i E-40; (iv) Rozwój partnerstwa i współpracy na rzecz śródlądowych dróg wodnych. Natomiast za główny cel rozwoju śródlądowych dróg wodnych istotnych z punktu widzenia transportowego uznano ich budowę lub zmodernizowanie do parametrów co najmniej IV klasy żeglowności oraz spełnie-nie wymogów infrastruktury transportu wodnego śródlądowego dla sieci TEN-T (w przypadku sieci TEN-T podstawowym wymogiem również jest osiągniecie IV klasy żeglowności)13. Wskazano przy tym, że inwestycje infrastrukturalne na dro-gach wodnych charakteryzują się wysoką kapita-łochłonnością oraz dużą produktywnością ponie-sionych nakładów. Oznacza to, że zainwestowane w drogę wodną środki służą nie tylko żegludze, ale także innym ważnym funkcjom gospodar-czym, np.: przeciwpowodziowym (przeciwdziałanie i łagodzenie skutków powodzi); przemysłowym i komunalnym (ujęcia wód); rolniczym i leśnym (utrzymywanie właściwych stosunków wodno-gle-bowych i nawadnianie gruntów); transportowym (wykorzystanie stopnia wodnego jako przeprawy drogowej); energetycznym (wykorzystywanie energii przepływającej wody do produkcji energii elektrycznej); sportowo-rekreacyjnym (wypoczy-nek na wodzie) oraz społecznym (funkcjonowanie różnych obiektów związanych z rzeką)14.

12 https://mgm.gov.pl/wp-content/uploads/2017/11/zalozenia-do-planow-rozwoju-srodladowych-drog-wodnych-w-polsce-na-lata-2016–2020-z-perspektywa-do-roku-2030.pdf (dostęp: 22.08.2018 r.)

13 Tj. stosownie do art. 15 Rozporządzenia (UE) nr 1315/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. w sprawie unijnych wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T), przede wszystkim: rzeki, kanały i jeziora powinny spełniać minimalne wymogi dla dróg wodnych klasy IV; rzeki, kanały i jeziora powinny być utrzymywane tak, by zachować dobre warunki nawigacyjne, przy jednoczesnym przestrzeganiu mających zastosowanie przepisów z zakresu ochrony środowiska; rzeki, kanały i jeziora powinny być wyposażone w usługi informacji rzecznej (RIS).

14 Zob. Uchwała nr 79 Rady Ministrów z dnia 14 czerwca 2016 r., „Założenia do planów rozwoju śródlądowych dróg wodnych w Polsce na lata 2016-2020 z perspektywą do roku 2030”.


6

3. Porozumienie AGN nadzieją dla polskiego wodnego transportu śródlądowego?

Polska ratyfikowała porozumienie AGN w dniu 6 marca 2017 r.15. Wykaz śródlądowych dróg wodnych o znaczeniu międzynarodowym objęty jest Aneksem nr I do porozumienia AGN, natomiast Niebieska Księga wydana w 1998 r. na podstawie Porozumienia AGN (której pierwsza zrewidowana edycja opublikowana została w 2006 r.16) zawiera wykaz standardów i para-metrów sieci dróg wodnych o znaczeniu międzyna-rodowym. Stosownie do przywołanych opracowań, przez terytorium Polski przebiegają trzy śródlądowe szlaki żeglugowe o znaczeniu międzynarodowym (kategorii E), tj.:

E-30 – łączący Morze Bałtyckie z Dunajem w Bra-tysławie, obejmując na terenie Polski rzekę Odrę, od Świnoujścia do granicy z Czechami;

E-40 – łączący Morze Bałtyckie w Gdańsku z Dnie-prem w rejonie Czarnobyla i dalej przez Kijów, Nową Kachowkę i Chersoń z Morzem Czarnym, obejmując na terenie Polski rzekę Wisłę od Gdańska do War-szawy, rzekę Narew oraz rzekę Bug do Brześcia;

E-70 – łączący Holandię z Rosją i Litwą, a na terenie Polski obejmujący Odrę od ujścia kanału Odra – Hawela do ujścia Warty w Kostrzynie, drogę wodną Wisła – Odra oraz od Bydgoszczy dolną Wisłę i Szkar-pawę lub Wisłę Gdańską.15 Oprócz Polski, porozumienie AGN podpisało 17 państw, są to:

Austria, Chorwacja, Finlandia, Federacja Rosyjska, Francja, Grecja, Litwa, Luksemburg, Niemcy, Holandia, Republika Czeska, Republika Mołdawii, Rumunia, Słowacja, Szwajcaria, Węgry i Włochy. Natomiast obecnie 18 państw jest Stronami Porozumienia, są to: Austria, Białoruś, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Federacja Rosyjska, Litwa, Luksemburg, Holandia, Republika Czeska, Republika Mołdawii, Rumunia, Serbia, Słowacja, Szwajcaria, Ukraina, Węgry i Włochy.

16 http://www.unece.org/fileadmin/DAM/trans/doc/finaldocs/sc3/ECE-TRANS-SC3-144r1e.pdf (dostęp: 19.09.2018).

Drogami wodnymi kategorii E są wyłącznie drogi wodne spełniające co najmniej podstawowe wyma-gania klasy IV. Realizacja osiągnięcia wskazanego celu, co uszczegółowia Aneks III porozumienia AGN, wymaga przyjęcia i stosowania następujących zasad:

• tylko drogi wodne spełniające co najmniej pod-stawowe wymagania klasy IV (minimalne wymiary statków 85 x 9,5m) można uważać za drogi wodne kategorii E, dla których ograniczenia w zakresie zanurzenia statków (mniej niż 2,5m) oraz minimalnej wysokości pod mostami (mniej niż 5,25m) mogą zostać dopuszczone jako wyjątek i tylko w przy-padku istniejących dróg wodnych;

• nowe drogi wodne E powinny spełniać jednak wyma-gania klasy Vb jako minimum, w związku z czym zapewnić należy minimalne zanurzenie 2,80 m;

• przy modernizacji dróg wodnych klasy IV (jak również mniejszych regionalnych dróg wodnych) zaleca się spełnienie parametrów co najmniej klasy Va (tj. zanurzenie statków 2,5–2,8 m, a minimalna wysokość prześwitu pod mostami ponad poziom najwyższej wody żeglownej wynosić powinna 5,25 lub 7m).

Oczywiście wymagania dotyczące parametrów tech-nicznych dla dróg wodnych kategorii E, o których mowa w porozumieniu AGN, powinny zostać spełnione w odniesieniu do wszystkich przebiegających przez Polskę dróg wodnych o znaczeniu międzynarodowym, tj. dróg wodnych o oznaczeniach E-30, E-40 oraz E-70.

4. Czy proponowany system zachęt dla Państw do inwestycji w wodny transport śródlądowy może istotnie wpłynąć na poprawę sytuacji w Polsce?

Od lat 80. można w naszym kraju zaobserwować kon-sekwentny spadek przewozów transportem wodnym śródlądowym17. Tendencję spadkową lub – w naj-lepszym wypadu – utrzymującą się stagnację zdają się także potwierdzać statystyki udostępniane przez Główny Urząd Statystyczny.

17 E. Skupień, E. Kuciaba, A. Gąsior, Perspektywy Rozwoju Żeglugi Śródlądowej w Polsce w latach 2016-2030, Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni nr 97/2016.

Zgodnie z opublikowanym przez GUS opracowaniem „Transport wodny śródlądowy w Polsce w 2017 r.” 18, w 2017 r. żeglugą śródlądową przetransportowano w Polsce 5,77 mln ton ładunków, wykonując 877,3 mln tonokilometrów pracy przewozowej, co oznacza zmniejszenie przewozów ładunków o 7% w stosunku do roku 2016 (przy jednoczesnym zwiększeniu wyko-nanej pracy przewozowej o 5,4%)19.18 h t tp : / / s ta t .gov.p l /down load /g f x /po r ta l i n fo rmacy jny /p l /

defaultaktualnosci/5511/4/8/1/transport_wodny_srodladowy_w_polsce_w_2017.docx (dostęp: 10.08.2018 r.)

19 Tamże.

7

Jak informuje urząd, udział transportu śródlądowego w przewozach ładunków ogółem w latach 2000–2017 zmalał z 0,8 proc. do 0,3 proc. Natomiast wymagania stawiane drogom o znaczeniu międzynarodowym (tj. klasy IV i V) w 2017 r. spełniało w Polsce 5,9% jedy-nie długości dróg wodnych (214 km). Pozostałą sieć dróg wodnych tworzą drogi o znaczeniu regionalnym (klasy I, II i III), których łączna długość w 2017 r. wynio-sła 3440 km (94,1% ogólnej długości dróg wodnych)20. 20 Tamże. GUS poinformował także, iż długość sieci śródlądowych dróg

wodnych w Polsce w 2017 r. utrzymała się na poziomie podobnym jak w roku 2016 i wyniosła 3654 km, z czego 2417 km stanowiły uregulowane rzeki żeglowne, 644 km – skanalizowane odcinki rzek, 335 km – kanały, a 259 km – jeziora żeglowne.

W odniesieniu do tych danych, w udostępnionym opracowaniu GUS-u zawarto następującą, dość ponurą konkluzję: „Niedostateczne zagospodarowanie dróg żeglownych w Polsce, zarówno pod względem charakteru (rzeki skanalizowane, swobodnie płynące, kanały), jak i parametrów żeglugowych (wymiary śluz, głębokość i szerokość szlaku, wysokości mostów) wpływa na specyfikę żeglugi śródlądowej i powoduje, że nie odgrywa znaczącej roli w polskim systemie transportowym”21.

21 Tamże.

5. Plany, ich realizacja oraz finansowanieSkalę koniecznych do przeprowadzenia inwestycji zdaje się dostrzegać obecny rząd, ponieważ w opu-blikowanym komunikacie Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej szacunkowe koszty przystosowania polskich śródlądowych dróg wodnych do standardów określonych w porozumieniu AGN określono następująco:

• Odrzańska Droga Wodna – 30,7 mld. zł;

• Kaskada Wisły na odcinku Warszawa – Gdańsk – 31,5 mld. zł;

• Połączenie Odra – Wisła – 6,5 mld. zł;

• Połączenie Wisła – Brześć – 8,1 mld. zł22.

Co ciekawe, jeszcze w 2016 roku zakładano, że źródłem finansowania inwestycji na drogach wod-nych będą m.in. środki pochodzące z: „budżetu Unii Europejskiej, instrumentów finansowych np. w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Stra-tegicznych w ramach tzw. Planu Junckera, źródeł prywatnych (w tym od przedsiębiorców, w szcze-gólności zainteresowanych zagospodarowaniem energetycznego potencjału rzek, właścicieli portów lub przedsiębiorstw logistycznych, w ramach part-nerstwa publiczno-prywatnego), budżetów samo-rządów terytorialnych, budżetu państwa lub funduszy celowych (głównie jako źródło wkładu własnego do przedsięwzięć współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej)”23.

Wiadomo jednak obecnie, że nawet mnogość euro-pejskich strategii rozwojowych nie jest równoznaczna z możliwością pozyskania odpowiednich środków –

22 https://mgm.gov.pl/ministerstwo/aktualnosci/prezydent-rp-andrzej-duda-ratyfikowal-konwencje-agn/ (dostęp: 10.08.2018 r.)

23 Datowana na grudzień 2016 roku „Opinia do ustawy o ratyfikacji Europejskiego porozumienia w sprawie głównych śródlądowych dróg wodnych o znaczeniu międzynarodowym (AGN), sporządzonego w Genewie dnia 19 stycznia 1996 r. (druk nr 385)”.

Ministerstwu Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądo-wej nie udało się bowiem w ostatnim czasie pozyskać stosownego finansowania z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na inwestycje na polskich rzekach24.

Niemniej, pomimo wyraźnych trudności faktycznych i finansowych, w ostatnich miesiącach rozstrzygnięte zostały dwa ważne przetargi, rzecz jasna na razie bez zaangażowania unijnych środków, tj. „Studium wykonalności dla kompleksowego zagospodarowania międzynarodowych dróg wodnych: E-40 dla rzeki Wisły na odcinku od Gdańska do Warszawy, E-40 od War-szawy do granicy Polska-Białoruś (Brześć) oraz E-70 na odcinku od Wisły do Zalewu Wiślanego (Elbląg)25”; „Analiza sektora transportu wodnego śródlądowego w zakresie wynikającym z modernizacji Odrzańskiej Drogi Wodnej oraz Drogi Wodnej rzeki Wisły26”.

Warto przy tym zauważyć, że w 2015 roku przez Konsorcjum w składzie: Instytut Morski w Gdańsku, Narodowa Akademia Nauk Białorusi oraz Ukraiński

24 A. Grzeszak, J. Winiecki, Na wodzie pisane, op. cit.

25 W połowie czerwca 2018 roku oferta złożona przez Halcrow Group Limited z siedzibą w Wielkiej Brytanii wybrana została jako najkorzystniejsza w postępowaniu przetargowym dotyczącym wykonania „Studium wykonalności dla kompleksowego zagospodarowania międzynarodowych dróg wodnych: E-40 dla rzeki Wisły na odcinku od Gdańska do Warszawy, E-40 od Warszawy do granicy Polska-Białoruś (Brześć) oraz E-70 na odcinku od Wisły do Zalewu Wiślanego (Elbląg)”. Oferent zaproponował cenę ryczałtową brutto w wysokości 4.612.500 zł. Umowę podpisano w dniu 2 lipca 2018 r., zaś zlecone studium powinno zostać wykonane w terminie 18 miesięcy. Przetarg został przeprowadzony przez Zarząd Morskiego Portu Gdańsk S.A. ze względu na brak doświadczenia właściwej dla tego zadania, powstałej w dniu 1 stycznia 2018 r. instytucji – Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie Zob. https://dziennikbaltycki.pl/zarzad-morskiego-portu-gdansk-chce-drogi-wodnej-podpisano-umowe-na-opracowanie-studium-wykonalnosci-drogi-wodnej-rzeki-wisly/ar/13308711; A. Grzeszak, J. Winiecki, Na wodzie pisane, op. cit.

26 W dniu 22 grudnia 2018 r. Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej opublikowało zamówienie w przedmiocie wykonania „Analizy sektora transportu wodnego śródlądowego w zakresie wynikającym z modernizacji Odrzańskiej Drogi Wodnej oraz Drogi Wodnej rzeki Wisły”. Wybrano ofertę złożoną przez spółkę WYG International Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, z którą podpisano umowę w dniu 16 marca 2018 r; termin realizacji ostatniego etapu zamówienia upływa w terminie 240 dni od daty zawarcia umowy. Zob. https://gospodarkamorska.bip.gov.pl/publiccontracts/view/10531.


8

Państwowy Regionalny Instytut Projektowo-Badawczy „Dniprodiprovodgosp” sporządzony został niezbyt dobrze znany w Polsce raport pt. „Odbudowa drogi wodnej E40 na odcinku Dniepr-Wisła: od strategii do planów”. Wynika z niego, iż np. Bugu nie sposób użeglownić w stopniu wystarczającym dla porusza-

nia się po nim potężnych barek, także ze względu na objęcie rzeki ochroną na podstawie programu Natura 200027.

27 http://konradz.webd.pl/PROGRESS/E40/E40.FINAL160314POL.pdf (dostęp: 29.08.2018 r.); A. Grzeszak, J. Winiecki, Na wodzie pisane, op. cit.

6. PodsumowanieW wyniku postępującego pogarszania się stanu tech-nicznego polskich dróg wodnych, statki śródlądowe wycofywały się z eksploatacji kolejnych nienadających się do żeglugi szlaków przebiegających przez Polskę.

W trzynastu europejskich krajach rzeki efektywnie wykorzystywane są do prowadzania działalności transportowej. Na cztery z nich (Holandię, Niemcy, Belgię i Francję) przypada jednak 94% wszystkich przewozów. Przykładowo, Niemcy uruchomiły już łącznie 6 programów wsparcia sektora żeglugi śródlądowej, m.in. w zakresie finansowego wspar-cia zakupu silników niskoemisyjnych, wprowadzenia nowych technologii budowy statków, a nawet szkolenia kadry dla żeglugi śródlądowej28 – mamy więc przy-kład modelowego zarządzania rozwojem wodnego transportu śródlądowego tuż za naszą zachodnią granicą. To właśnie na Renie realizowane są także największe przewozy kontenerów, co jest przede wszystkim wynikiem możliwości przepustowych tej drogi wodnej, na której możliwe są przewozy kon-tenerów barkami motorowymi nawet w 4 warstwach na pokładzie29. Oprócz Renu, ekonomicznie opłacalne przewozy kontenerowe realizowane są zwłaszcza na Łabie, Kanale Bocznym Łaby, Kanale Śródlą-dowym, Rodanie oraz Sekwanie. Według danych na rok 2015, w rejonie systemu drogi wodnej Łaby

28 http://biznes.onet.pl/wiadomosci/kraj/zegluga-srodladowa-w-polsce-i-w-europie-2017/6etfc8 (dostęp: 22.08.2018 r.)

29 K. Wójewódzka-Król, R. Rolbiecki, Transport kombinowany kontenerów na dolnej Wiśle nr 8(2) / 2017.

w przewożono 130 tys. TEU w stosunku rocznym, a na kanałach w Niemczech – ponad 160 tys. TEU30.

Biorąc pod uwagę ekonomiczne i pozaekonomiczne korzyści, wynikające z właściwego zagospodarowa-nia dróg wodnych, niepodjęcie stosownych działań inwestycyjnych byłoby zaprzepaszczeniem rozwojo-wego potencjału wodnego transportu śródlądowego w Polsce.

Wskazuje się, że prace inwestycyjne powinny być zaplanowane i przeprowadzone w taki sposób, aby w pierwszej kolejności doprowadzić do eliminacji w przebiegu głównych dróg wodnych miejsc naj-bardziej limitujących parametry eksploatacyjne31. Przystąpienie Polski do porozumienia AGN jawi się więc jako ogromna szansa dla przywrócenia funkcji transportowych polskich rzek, co może w przyszłości doprowadzić do uwzględnienia najważniejszych pol-skich dróg wodnych w przebiegu transeuropejskiej sieci TEN-T oraz umożliwić ew. ubieganie się o dodat-kowe środki finansowe z funduszy europejskich na ich modernizację, budowę lub rozbudowę (co jednak w obecnej unijnej perspektywie finansowej okazuje się być niełatwym zadaniem).

30 Tamże.

31 Zob. K. Woś, Plany rozwoju polskich śródlądowych dróg wodnych, Problemy Transportu i Logistyki 1/2017 (37).

9

2. BREEAM, czyli szansa na rozwój budownictwa i nowych technologii

(Opracowanie: Justyna Bójko, Paulina Radecka, Kancelaria J� Bójko i Wspólnicy)

W niniejszym artykule przedstawiono genezę certyfikatu BREEAM oraz cel i proces jego przyznawania. BREEAM, czyli metoda oceny zrównoważonego budownictwa, posiada wielki potencjał dla rynku polskiego, a także dla wsparcia zastosowania nowych rozwiązań w budownictwie i inwestycjach infrastrukturalnych. W ślad za tym powinno pójść wypracowanie polskich standardów.

1. Czym jest BREEAM i jak działa?BREEAM to wiodąca na świecie metoda oceny zrów-noważonego rozwoju w zakresie planowania projek-tów, infrastruktury i budynków. Uznaje i odzwierciedla wartość aktywów o wyższej wydajności w całym cyklu życia środowiska zbudowanego, od nowej kon-strukcji po użytkowanie i renowację. Zrównoważony rozwój jest modelem rozwoju, w którym zaspokajane są bieżące potrzeby społeczne z uwzględnieniem potrzeb przyszłym pokoleń. W budownictwie pro-ces zaspokajania tych potrzeb jest równoznaczny z troską o zachowanie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, jak również zgodny jest z postępem ekonomicznym i cywilizacyjnym.

Zachowanie zasady równoważonego rozwoju budow-nictwa oznacza, iż w procesie planowania i realizo-wania projektów uwzględnia się oszczędność oraz odpowiednie wykorzystanie zasobów naturalnych, przeciwdziałanie zanieczyszczeniu gleby, powietrza i wody.

Odbywa się to m.in. poprzez odzyskiwanie i powtórne wykorzystanie materiałów budowlanych, oszczęd-ność surowców naturalnych, utylizację materiałów nieodnawialnych w sposób zapewniający ochronę środowiska przyrodniczego32.

Certyfikat BREEAM (BRE Environmental Assessment Metod) jest obecnie jedną z najbardziej zaufanych i najczęściej wybieranych metod oceny budynków

32 Opracowanie „Zrównoważony rozwój w budownictwie” dr. Inż. Teresa Rucińska

pod kątem ekologiczności w Europie i na świecie, wywodzi się ona z Wielkiej Brytanii.

Metoda certyfikacji jest wybierana, ponieważ pomaga ona w dostarczaniu i potwierdzaniu wartości zrów-noważonego rozwoju aktywów w opłacalny sposób oraz w uznawanym na całym świecie i solidnym standardzie, wypróbowanym i przetestowanym od czasu jego uruchomienia33. BREEAM pomaga klientom zarządzać i łagodzić ryzyko poprzez demon-strowanie wyników w zakresie zrównoważonego rozwoju podczas planowania, projektowania, budowy, eksploatacji lub modernizacji, pomagając przy tym obniżyć koszty eksploatacji, maksymalizować zyski poprzez wartość rynkową oraz przyciągać i zatrzy-mywać lokatorów w pożądanych miejscach do życia i pracy. Nie bez znaczenia są także przywileje lub zachęty podatkowe, wynikające ze stosowania metod zrównoważonego budownictwa dostępnych w wielu krajach. Metoda oceny budownictwa cechuje się współpracą ze światowymi ekspertami w dziedzinie certyfikacji oraz oceną wykorzystania nowoczesnych technologii w budownictwie, dostosowaniem systemu oceniania do warunków lokalnych przy uwzględnieniu głównych problemów środowiska, ustanawianiem standardów technicznych oraz zachowaniem równo-wagi między spełnianiem rygorystycznych wymogów a zapewnieniem atrakcyjności komercyjności obiektu.

33 https://www.breeam.com/discover/how-breeam-certification-works/


10

2. Systemy certyfikacjiCertyfikat BREEAM przyznawany jest przez BRE (Building Research Establishment) Global na pod-stawie materiałów i raportu przygotowanych przez licencjonowanego asesora, który w trakcie procesu certyfikacji współpracuje z zespołem projektowym34. Systemem BREEAM zarządza BRE Global Ltd35, wchodząca w skład BRE Group. Metoda ta została stworzona w 1990r. przez organizację BRE Group, która pierwotnie powstała z myślą o utworzeniu grupy specjalistów badających różnorodne materiały budow-lane i metody budowy odpowiednie do zastosowania w nowym budownictwie36.

BREEAM powstał w Wielkiej Brytanii i posiada swoje odpowiedniki w postaci innych certyfikatów, takich jak amerykański LEED, niemiecki DGNB i francuski HQE, które również skupiają się na efektywności energetycznej, jakości środowiska wewnętrznego budynku, efektywnym gospodarowaniu wodą, reduk-cją odpadów i maksymalizacją recyklingu, materiałach

34 https://plgbc.org.pl/certyfikacja-wielokryterialna/breeam/

35 Niezależna organizacja zewnętrzna, która oferuje certyfikację produktów, usług i systemów na rynku międzynarodowym.

36 https://bregroup.com/about-us

użytych do wybudowania budynku oraz transporcie i lokalizacji. Istnieje także amerykański certyfikat WELL koncentrujący się na obszarach zdrowia, komfortu i samopoczuciu użytkowników budynku. WELL opiera się na założeniu, że budynek (gdzie spędzamy 90% naszego czasu) w istotny sposób wpływa na osoby z niego korzystające – fizyczne otoczenie w budynku wspiera zdrowie, produktywność i samopoczucie użytkowników, co poparte jest licznymi naukowymi i medycznymi badaniami analizującymi ten związek. W tym wypadku certyfikat ten jest o tyle odmienny od pozostałych, iż stanowi potwierdzenie dla właści-cieli budynków i pracowników, że sposób projekto-wania ich przestrzeni promuje zdrowie i dobre samo-poczucie. WELL Building Standard jest podzielony na siedem kategorii: powietrze, wodę, odżywanie, światło, kondycję fizyczną, komfort i umysł. WELL został stworzony z myślą o harmonijnym łączeniu go z innymi systemami certyfikacji wielokryterialnej (w szczególności LEED), jest on więc następnym krokiem ku polepszaniu jakości istniejących i nowo-powstających budynków oraz przestrzeni pracy37.37 https://plgbc.org.pl/certyfikacja-wielokryterialna/well-building-standard/

3. Sposób certyfikacjiCertyfikowana ocena odzwierciedla wyniki osiągnięte przez projekt i jego udziałowców, mierzone w stosunku do standardu i jego wzorców. Ocena ta zapewnia porównywalność pomiędzy projektami i zapewnia pewność klientom i użytkownikom, co z kolei jest podstawą jakości i wartości aktywów. Obiekt podle-gający certyfikacji może uzyskać ocenę Acceptable, Pass, Good, Very Good, Excellent lub Outstanding, która przyznawana jest po ocenie dziesięciu kategorii: Energia – będąca kategorią zachęcającą do rozwi-jania i projektowania energooszczędnych rozwiązań, systemów oraz sprzętu budowlanego, które wspierają zrównoważone zarządzanie budynkiem. Zagadnienia tej części dotyczą środków mających na celu poprawę efektywności energetycznej budynku, zachęcenie do redukcji dwutlenku węgla oraz wspieranie efektywnego zarządzania przez cały okres eksploatacji budynku. Zdrowie i dobre samopoczucie – celem tej kategorii jest zachęta do zapewniania większego komfortu, zdrowia i bezpieczeństwa użytkowników budynku, gości oraz innych osób znajdujących się w pobliżu. Sekcja ta mówi o poprawie jakości życia w budynkach

poprzez zachęty do tworzenia zdrowego i bezpiecz-nego środowiska wewnętrznego i zewnętrznego dla użytkowników budynku. Innowacje – kategoria innowacji stwarza możliwości uznawania wzorco-wych osiągnięć i innowacji, które nie są objęte lub wykraczają poza wymogi standardowych kryteriów. Wykorzystanie terenu – ta kategoria sprzyja zrówno-ważonemu użytkowaniu gruntów, ochronie i tworzeniu siedlisk oraz poprawie długoterminowej różnorodności biologicznej na terenie budynku oraz otaczającego go terenu. Zagadnienia tej kategorii odnoszą się do ponownego wykorzystania terenów zdegrado-wanych lub terenów o niskiej wartości ekologicznej, łagodzenia i poprawy ekologii oraz długoterminowego zarządzania różnorodnością biologiczną. Materiały – celem tej kategorii jest zachęcenie do podjęcia kroków mających na celu zmniejszenie wpływu mate-riałów budowlanych poprzez projektowanie, budowę, konserwację oraz naprawy, zagadnienia w tej sekcji koncentrują się na zakupie materiałów pozyskiwa-nych w odpowiedzialny sposób, mając na uwadze sposób ich wydobycia, przetwarzania, produkcji

11

czy recyklingu. Zarządzanie – sekcja zarządzania zachęca do przyjmowania praktyk zrównoważonego zarządzania w związku z projektowaniem, budową, przekazaniem itp. w celu zapewnienia, że konkretne cele w zakresie niezawodności zostaną określone i zastosowane w działaniu budynku. Zanieczysz-czenia – kategoria ta dotyczy zapobiegania i kon-troli zanieczyszczeń oraz spływów wód powierzch-niowych związanych z lokalizacją budynku i jego użytkowaniem. Zagadnienia tej sekcji mają na celu zmniejszenie wpływu budynków na otaczające je społeczności z powodu zanieczyszczenia świetlnego, hałasu, powodzi, zanieczyszczeń powietrza, ziemi oraz wody. Transport – sekcja transportu zachęca do tworzenia lepszego dostępu do zrównoważonych środków transportu dla użytkowników budynków.

Zagadnienia tej kategorii koncentrują się na dostęp-ności transportu publicznego i innych alternatywnych rozwiązań transportowych. Odpady – kategoria ta sprzyja zrównoważonemu zarządzaniu konstrukcją. Poprzez zachęcanie do dobrych praktyk w zakresie projektowania i budowy, zagadnienia tej sekcji mają na celu zmniejszenie ilości odpadów powstających w wyniku budowy i eksploatacji budynku, zachę-cając przy tym do składowania odpadów. Woda – zagadnienia tej kategorii skupiają się na zachęceniu do zrównoważonego użytkowania wody w eksploatacji budynku i jego lokalizacji. Sekcja ta koncentruje się na określeniu sposobów zmniejszenia zużycia wody pitnej przez cały okres użytkowania budynku oraz minimalizacji strat przez wycieki38.

38 https://www.breeam.com/discover/how-breeam-certification-works/

4. Budowanie kultury zrównoważonego budownictwaW miejscu początków certyfikatu, Wielkiej Brytanii, BREEAM jest traktowany bardziej jako standard niż zachęta do osiągania celów w procesie rozwoju budownictwa i inwestycji. Strategia rządu Zjednoczo-nego Królestwa jasno określa, że ocena środowiskowa powinna być przeprowadzana we wszystkich projek-tach publicznych w celu uzyskania oceny Excellent w BREEAM (lub równoważnej, jeżeli stosowany jest system alternatywny).

Władze lokalne mogą zastrzec certyfikację BREEAM w ramach ich lokalnego planu lub jako konkretny warunek planowania w ramach narzucenia określonej ścieżki rozwoju.39 Zarówno metoda oceny środowisko-wej BREEAM oraz Code for Sustainable Homes CSH (luźno tłumaczone jako kod klasyfikacji zrównoważo-nych domów) są zawarte w tworzonych przez lokalne władze przepisach dot. planowania, a nawet można uznać je za konieczność dla nowego budownictwa40.39 https://www.thenbs.com/knowledge/what-is-breeam

40 Opracowanie „Environmental Legislation and Incentives in the UK” Carbon Action2050 & The Chartered Institute of Building

Metody certyfikacji zrównoważonego budownictwa w systemach BREEAM, LEED i innych charaktery-zują się elastycznością i różnorodnością ze względu na konieczność dopasowania wymogów stawianych budynkom w celu dokonania oceny do czynników takich jak strefy klimatyczne, strefy kulturowe, prze-znaczenie budynków oraz poziom innowacyjno-ści stosowanych technologii. Ekspansja zielonych certyfikatów skutkuje postrzeganiem ich jako normy na różnych kontynentach, w krajach takich jak Stany Zjednoczone, Kanada, Wielka Brytania, Niemcy, a także krajach rozwijających się: Chinach, Zjed-noczonych Emiratach Arabskich, Brazylii, Meksyku. Stosowanie certyfikatu jako zachęty ma podobne podłoże w różnych regionach świata – budynki cer-tyfikowane cechują się większą rentownością czy spadkiem ryzyka inwestycyjnego, jako że atrakcyjność obiektu wzrasta względem okolicznych nieruchomości danego obszaru.

5. BREEAM w PolsceWedług ogólnodostępnych raportów statystyki uka-zują BREEAM jako dominujący system certyfikacji w Polsce41. Ogólna powierzchnia użytkowa certyfi-kowanych budynków wynosi 11 804 580m², z czego sam BREEAM obejmuje 9 242 270m² powierzchni użytkowych – wartość ta obejmuje wszystkie rodzaje

41 Certyfikacja Zielonych Budynków w Liczbach, Raport 2018 Edycja 8 – Polskie Stowarzyszenie Budownictwa Ekologicznego, Polish Green Building Council PLGBC 2018

budynków, certyfikowane we wszystkich analizowa-nych systemach. Pierwszym przyznanym w Polsce certyfikatem był LEED (styczeń 2010r.), BREEAM zadebiutował pół roku później. Na przestrzeni 8 lat na mapie Polski pojawiło się już ponad 500 certyfiko-wanych obiektów. 90% przyznanych we wszystkich rodzajach certyfikatów BREEAM to oceny Very Good i powyżej, co może mieć znaczenie w kwestiach


12

potencjalnych regulacji prawnych dotyczących zwol-nienia od podatku od nieruchomości.42

Porównując liczbę obiektów certyfikowanych (BREEAM, LEED, DGNB, HQE oraz WELL) na obsza-rze 14 krajów Europy Środkowo-Wschodniej Polska pozostaje na pozycji lidera. Polskie budynki objęte certyfikatem stanowią 48% tego zestawienia.

Jednakże tego typu certyfikaty to nie tylko staty-styki, ale również szansa dla inwestorów. Potencjalną

42 Podział branżowy wszystkich certyfikowanych budynków wskazuje na dominację budynków typu office (66,7%), następnie kolejno Retail (17,3%), Industrial (11,6%), Residential (2,4%), Hotel (1,8%), School (0,2%). Przewaga certyfikowanych przestrzeni biurowych jest nie tylko tendencją polską, ale również tendencją ogólnoświatową. W stosunku do 2017r. najbardziej spektakularnie wzrósł procentowo sektor mieszkaniowy – aż o 140%. Pomimo wcześniejszych niskich wartości jest to element godny podkreślenia, jako że sektor ten dopiero zaczyna się rozwijać. Sektor nieruchomości wzrósł o 24%, o 4% więcej niż w roku poprzednim. 50% obiektów certyfikowanych znajduje się w województwie mazowieckim (250 budynków). Kolejne miejsca przypadają województwu małopolskiemu (11%, 55 budynków), oraz dolnośląskiemu (10%, 48 budynków).

zachętą do wprowadzania na rynek nowych techno-logii i propagowania ekologicznego budownictwa jest stosowanie zachęt podatkowych. Przykładową regulacją jest chociażby Uchwała nr XVII/408/16 Rady Miasta Szczecin z dnia 22 marca 2016r. w sprawie zwolnienia od podatku od nieruchomości przedsię-biorców realizujących inwestycje początkowe.43

43 „§ 1. 1. Zwalnia się od podatku od nieruchomości na okres do trzech lat grunty, nowo wybudowane budynki lub ich części, nowo wybudowane budowle stanowiące inwestycję początkową, zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej.

2. Zwolnieniu od podatku od nieruchomości, o którym mowa w ust. 1, podlegają:

– powierzchnie biurowe o wysokim standardzie w nowo wybudowanych budynkach,

– powierzchnie konferencyjne w nowo wybudowanych budynkach, oraz budowle związane z tymi budynkami.

[…]

5. Nowo wybudowany budynek podlega zwolnieniu od podatku od nieruchomości w całości, jeżeli co najmniej 60% jego powierzchni użytkowej stanowią powierzchnie, o których mowa w § 1 ust. 2, a jednocześnie posiada certyfikat LEED na poziomie Gold lub certyfikat BREEAM na poziomie Very Good.” Uchwała nr XVII/408/16 Rady Miasta Szczecin z dnia 22 marca 2016r.

6. Przyszłość nowoczesnych technologii i rozwój świadomości społecznej

BREEAM to ekologia, a ekologii sprzyja innowacyj-ność. Niezwykle istotnym elementem, a zarazem wielkim potencjałem inwestycyjnym są wprowadzane na rynek innowacyjne rozwiązania, których wykorzy-stanie w zakresie planowania projektów i budownictwa wiąże się z zapewnieniem kilku znaczących punktów w procesie certyfikacji budynków. Przykładem nowych technologii wykorzystujących zasoby naturalne i nie tylko jest chociażby zarządzanie zasobami wod-nymi, zapewnienie odpowiedniego nasłonecznienia

budynku, odpowiedniej wentylacji, kontrola zużycia wody, proces odprowadzania ścieków, technologie związane z efektywnością energetyczną budynku oraz wiele więcej. Nie można oczywiście pominąć dochodowości tego typu rozwiązań, coraz większa popularność nowych technologii oraz ekologiczności budownictwa zwiększa również społeczną świado-mość w zakresie jakości życia i pracy w tworzonym wokół nas środowisku.

7. PodsumowanieIlość oraz wartość zalet przemawiających za certyfi-kowaniem budynków daje podstawę oceny czy tego typu rozwiązania są warte inwestowania. Poza wspo-mnianymi wcześniej kwestiami zwiększenia nacisku na korzystanie z zasobów naturalnych i wdrażania nowych technologii w zakresie planowania projektów, infrastruktury oraz budynków należy zaznaczyć do czego tak naprawdę certyfikat się w rzeczywistości przyczynia. Dzięki zaangażowaniu w tematykę zrów-noważonego budownictwa Europa i świat są w stanie w znaczący sposób ograniczyć emisję CO2, zużycie nieodnawialnych zasobów oraz przyczynić się do poprawy jakości powietrza oraz sytuacji ekonomicznej. Wartość budynku wzniesionego zgodnie z zasadami zrównoważonego budownictwa wzrasta względem wartości pozostałych budynków danego obszaru,

a wzrost jakości życia społeczeństw przyczynia się do wzrostu rentowności certyfikowanych budyn-ków. Wdrażanie nowych standardów budownictwa pozwala na optymalizację planowania przestrzeni do życia i pracy, z czego bezpośrednio wynika wzrost jakości otoczenia i lepsza funkcjonalność obiektów. W przypadku budynku certyfikowanego należy również nadmienić kwestię znaczącego zmniejszenia ryzyka inwestycyjnego. Pozostaje tylko kwestia zachęt do rozpowszechniania zrównoważonego budow-nictwa, które nie mogą się opierać tylko i wyłącznie na samych certyfikatach – tu śmielej powinien zadziałać ustawodawca, jako iż metody certyfikacji zdobywają coraz większą popularność, a w Polsce z roku na rok przybywa coraz więcej budynków opa-trzonych certyfikatem BREEAM, LEED oraz innych.

13

3. Przetwarzanie danych osobowych a zamówienia publiczne – połączenie możliwego z niemożliwym(Opracowanie: Kinga Rochalska, ekspert Forum Infrastruktury oraz aplikant w firmie prawniczej LSW)

Mając świadomość, iż w obecnym stanie prawnym większość dużych projektów infrastrukturalnych realizowana jest w trybie zamówień publicznych, dodatkowym wyzwaniem dla zamawiających stały się przepisy rozporządzenia RODO44. W niniejszym artykule przedstawiono wybrane aspekty przetwarzania danych osobowych z punktu widzenia specyfiki zamówień publicznych.

1. Udostępnienie dokumentacji postępowaniaZasada jawności postępowania o udzielenie zamó-wienia publicznego jest jedną z podstawowych zasad zamówień publicznych. Z zasady tej wynika obowiązek udostępniania wszelkich dokumentów dotyczących prowadzonego postępowania. Nie ma ona jednak charakteru nieograniczonego. Podkreślić należy, że zamawiający prowadzący postępowanie o udzie-lenie zamówienia publicznego i przetwarzający dane osobowe znajdujące się w ofertach ma obowiązek chronić te dane. Jednocześnie jest on zobowiązany udostępniać informacje publiczne, ale w taki sposób, by nie naruszało to prawa do prywatności osoby fizycznej, w tym zasad ochrony danych osobowych.

Jeżeli zamawiający dysponuje odpowiednią zgodą osoby fizycznej na przetwarzanie danych osobowych zawartych w ofertach, może te dane bez przeszkód przetwarzać. Regulacje ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych nie dają jednak zamawiającemu podstaw do żądania takiej zgody jako załącznika do oferty. Nawet zaś gdyby zama-wiający zażądał dołączenia do oferty takiej zgody, nie mógłby wyciągnąć na gruncie ustawy negatywnych konsekwencji, w przypadku braku otrzymania zgody.44

44 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE;

2. Przesłanka niezbędnościW zamówieniach publicznych, w większości przy-padków, podstawą do przetwarzania danych osobo-wych jest przesłanka niezbędności dla wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na administratorze (art. 6 ust. 1 lit. c) RODO). Ma to szczególne zna-czenie, jeśli zamawiający nie dysponuje zgodą osoby fizycznej na przetwarzanie jej danych osobowych zawartych w ofercie.

Zamawiający, jako administrator, każdorazowo przed udostępnieniem danych osobowych ma obo-wiązek dokonać analizy przesłanek legalizujących przetwarzanie danych osobowych. W praktyce, co do zasady, brak jest podstaw do udostępnienia w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicz-nego danych osobowych, które nie są niezbędne z punktu widzenia celu posługiwania się danymi w postępowaniu. Takimi danymi będą m.in.: data

urodzenia, imię ojca, imię matki, nazwisko rodowe matki, miejsce urodzenia, obywatelstwo oraz miejsce zamieszkania (znaczenie ma jedynie kraj zamiesz-kania). Z uwagi na fakt, iż niektóre dane nie są nie-zbędne do realizacji celów udostępnienia danych w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, w przypadku braku zgody osoby, której dane dotyczą na ich przetwarzanie, dane te powinny być każdo-razowo zanonimizowane przed ich udostępnieniem osobom trzecim.

Przewodnik po ogólnym rozporządzeniu o ochronie danych osobowych (RODO)

14

3. Powierzenie danych osobowychRODO wprowadza również istotne zmiany w zakre-sie powierzenia przetwarzania danych osobowych. W przypadku zatem, gdy w wyniku wykonania przed-miotu zamówienia dochodzić będzie do powierzenia danych osobowych, należy uwzględnić nowe obo-wiązki i ryzyka wynikające z RODO.

Zmiany w określaniu nowych warunków udziału w postępowaniu wprowadza art. 24 ust. 1 RODO, zgodnie z którym administrator danych (zamawiający) uwzględniając charakter, zakres, kontekst i cele prze-twarzania oraz ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych o różnym prawdopodobieństwie i wadze zagrożenia, wdraża odpowiednie środki tech-niczne i organizacyjne, aby przetwarzanie odbywało się zgodnie z RODO i aby móc to wykazać. Podmio-tem przetwarzającym dane w imieniu administratora (wykonawcą) może być natomiast, zgodnie z art.

28 ust. 1 RODO, jedynie podmiot, który zapewnia wystarczające gwarancje wdrożenia odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych, by przetwa-rzanie chroniło prawa osób, których dane dotyczą.

Jak wynika ze wskazanych przepisów, to na zama-wiającym ciąży obowiązek zagwarantowania, by wykonawca, któremu powierzy on dane w ramach wykonywania zamówienia publicznego zapewniał prawidłowe przetwarzanie danych. W tym celu, już w dokumentach przetargowych, zamawiający powinien przewidzieć odpowiednie warunki udziału w postępowaniu poprzez np. postawienie wymogów posiadania wysokich standardów ochrony danych przez potencjalnych wykonawców. Słuszne wydaje się także wskazywanie dodatkowych kryteriów oceny ofert poprzez punktowanie wyższych standardów ochrony danych osobowych.

4. Obowiązek informacyjny ZamawiającegoCo istotne, RODO wprowadziło obowiązek informa-cyjny w przypadku zbierania danych osobowych bezpośrednio od osoby fizycznej, której dane dotyczą, w celu związanym z postępowaniem o udzielenie zamówienia publicznego.

W zamówieniach publicznych administratorem danych osobowych obowiązanym do spełnienia obowiązku informacyjnego z art. 13 RODO jest w szczególności:

1) zamawiający – względem osób fizycznych, od których dane osobowe bezpośrednio pozyskał. Dotyczy to w szczególności:

a) wykonawcy będącego osobą fizyczną,

b) wykonawcy będącego osobą fizyczną, prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą,

c) pełnomocnika wykonawcy będącego osobą fizyczną (np. dane osobowe zamieszczone w pełno-mocnictwie),

d) członka organu zarządzającego wykonawcy, będącego osobą fizyczną (np. dane osobowe zamiesz-czone w informacji z KRK),

e) osoby fizycznej skierowanej do przygotowania i przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego;

2) wykonawca – względem osób fizycznych, od których dane osobowe bezpośrednio pozyskał. Dotyczy to w szczególności:

a) osoby fizycznej skierowanej do realizacji zamówienia,

b) podwykonawcy/podmiotu trzeciego będącego osobą fizyczną,

c) podwykonawcy/podmiotu trzeciego będącego osobą fizyczną, prowadzącą jednoosobową dzia-łalność gospodarczą,

d) pełnomocnika podwykonawcy/podmiotu trzeciego będącego osobą fizyczną (np. dane osobowe zamieszczone w pełnomocnictwie),

e) członka organu zarządzającego podwykonawcy/podmiotu trzeciego, będącego osobą fizyczną (np. dane osobowe zamieszczone w informacji z KRK)

15

3) podwykonawca/podmiot trzeci – względem osób fizycznych, od których dane osobowe bezpośrednio pozyskał. Dotyczy to w szczególności osoby fizycznej skierowanej do realizacji zamówienia.

Jak wskazano w komunikacie Urzędu Zamówień Publicznych45, przyjmuje się, iż obowiązek informa-cyjny z art. 13 RODO powinien być wykonany wraz ze zbieraniem (tj. podczas pozyskiwania) danych osobowych, a informacja powinna dotrzeć w sposób zindywidualizowany do osoby, której dane osobowe dotyczą. Mając na względzie specyfikę zamówień publicznych, uznać należy, że zamawiający może zawrzeć klauzulę informacyjną z art. 13 RODO w ogło-szeniu o zamówieniu lub w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Potencjalny wykonawca będący osobą fizyczną, musi bowiem już na początku postępowania zapoznać się z treścią ogłoszenia o zamówieniu (dotyczy przetargu nieograniczonego oraz trybów dwuetapowych) lub specyfikacji istotnych warunków zamówienia (dotyczy w szczególności przetargu nieograniczonego), aby móc uczestniczyć w danym postępowaniu. W pozostałych trybach udzielania zamówień, w których postępowanie nie jest wszczynane w drodze ogłoszenia o zamówie-niu lub brak jest specyfikacji istotnych warunków zamówienia, klauzula informacyjna z art. 13 RODO powinna być przekazywana podczas pozyskiwania danych osobowych, a więc w praktyce wraz z pierwszą korespondencją kierowaną do wykonawcy będącego

45 https://www.uzp.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0026/36818/Wskazowki-dotyczace-prowadzenia-postepowania-o-udzielenie-zamowienia-publicznego-z-uwzglednieniem-regulacji-RODO.pdf;

osobą fizyczną, w tym prowadzącego jednooso-bową działalność gospodarczą. Co istotne, również wykonawca oraz podwykonawca podczas pozyski-wania danych osobowych na potrzeby konkretnego postępowania o udzielenie zamówienia musi wypełnić obowiązek informacyjny wynikający z art. 13 RODO względem osób fizycznych, których dane osobowe dotyczą i od których dane te bezpośrednio pozyskał. Obowiązek informacyjny wynikający z art. 13 RODO nie ma zastosowania w przypadku, gdy osoba której dane dotyczą dysponuje już tymi informacjami.

Informacje, o których mowa w art. 13 RODO muszą być zamieszczone w łatwo dostępnej formie i opisane zwięzłym, przejrzystym, zrozumiałym, jasnym i prostym językiem, co wynika z treści art. 12 RODO.

Przykładowa klauzula zamieszczana w dokumentach przetargowych, w ocenie Urzędu Zamówień Publicz-nych, może brzmieć następująco46:

46 Zamieszczone zapisy klauzuli informacyjnej z art. 13 RODO mają charakter przykładowy. Przy ich tworzeniu przyjęto założenie, że klauzula informacyjna może być wykorzystywana przez zamawiających w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego, w których „przetwarzanie jest niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na administratorze”, a więc na podstawie prawnej określonej w art. 6 ust. 1 lit. c RODO. Zob.: https://www.uzp.gov.pl/baza-wiedzy/wzorcowe-dokumenty/rozporzadzenie-o-ochronie-danych-osobowych-rodo


16

Zgodnie z art. 13 ust. 1 i 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporzą-dzenie o ochronie danych) (Dz. Urz. UE L 119 z 04.05.2016, str. 1), dalej „RODO”, informuję, że:

§ inspektorem ochrony danych osobowych w ………….. /nazwa zamawiającego/ jest Pani/Pani ……………… /imię i nazwisko, kontakt: adres e-mail, telefon/ *;

§ administratorem Pani/Pana danych osobowych jest ………… /nazwa i adres oraz dane kontaktowe zama-wiającego/;

§ Pani/Pana dane osobowe przetwarzane będą na podstawie art. 6 ust. 1 lit. c RODO w celu związanym z postępowaniem o udzielenie zamówienia publicznego ……………………… /dane identyfikujące postępowanie, np. nazwa, numer/ prowadzonym w trybie ………………….;

§ Pani/Pana dane osobowe będą przechowywane, zgodnie z art. 97 ust. 1 ustawy Pzp, przez okres 4 lat od dnia zakończenia postępowania o udzielenie zamówienia, a jeżeli czas trwania umowy przekracza 4 lata, okres przechowywania obejmuje cały czas trwania umowy;

§ odbiorcami Pani/Pana danych osobowych będą osoby lub podmioty, którym udostępniona zostanie dokumentacja postępowania w oparciu o art. 8 oraz art. 96 ust. 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1579 i 2018), dalej „ustawa Pzp”;

§ w odniesieniu do Pani/Pana danych osobowych decyzje nie będą podejmowane w sposób zautoma-tyzowany, stosowanie do art. 22 RODO;

§ obowiązek podania przez Panią/Pana danych osobowych bezpośrednio Pani/Pana dotyczących jest wymogiem ustawowym określonym w przepisach ustawy Pzp, związanym z udziałem w postępowa-niu o udzielenie zamówienia publicznego; konsekwencje niepodania określonych danych wynikają z ustawy Pzp;

§ posiada Pani/Pan:

− na podstawie art. 15 RODO prawo dostępu do danych osobowych Pani/Pana dotyczących;

− prawo do wniesienia skargi do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, gdy uzna Pani/Pan, że przetwarzanie danych osobowych Pani/Pana dotyczących narusza przepisy RODO;

− na podstawie art. 16 RODO prawo do sprostowania Pani/Pana danych osobowych **;

− na podstawie art. 18 RODO prawo żądania od administratora ograniczenia przetwarzania danych osobowych z zastrzeżeniem przypadków, o których mowa w art. 18 ust. 2 RODO ***;

§ nie przysługuje Pani/Panu:

− w związku z art. 17 ust. 3 lit. b, d lub e RODO prawo do usunięcia danych osobowych;

− prawo do przenoszenia danych osobowych, o którym mowa w art. 20 RODO;

− napodstawieart.21RODOprawosprzeciwu,wobecprzetwarzaniadanychosobowych, gdyżpodstawąprawnąprzetwarzaniaPani/Panadanychosobowychjestart.6ust.1lit.cRODO.

* Wyjaśnienie: informacja w tym zakresie jest wymagana, jeżeli w odniesieniu do danego administratora lub podmiotu przetwarzającego istnieje obowiązek wyznaczenia inspektora ochrony danych osobowych.

** Wyjaśnienie: skorzystanie z prawa do sprostowania nie może skutkować zmianą wyniku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego ani zmianą postanowień umowy w zakresie niezgodnym z ustawą Pzp oraz nie może naruszać integralności protokołu oraz jego załączników.

*** Wyjaśnienie: prawo do ograniczenia przetwarzania nie ma zastosowania w odniesieniu do przechowywania, w celu zapewnienia korzystania ze środków ochrony prawnej lub w celu ochrony praw innej osoby fizycznej lub prawnej, lub z uwagi na ważne względy interesu publicznego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego.

17

4. Czy umiesz reagować na naruszenie ochrony danych osobowych?

(Opracowanie: Dr Marlena Wach, Kancelaria J� Bójko i Wspólnicy)

Rozporządzenie o ochronie danych osobowych (RODO) zobowiązuje do całościowego zarządzania sposobem uzyskania i wykorzystania danych osobowych i dostępu do nich, wprowadzając m.in. konieczność współpracy pomiędzy administratorem danych a podmiotami przetwarzającymi dane w zakresie m.in. odpowiadania na zapytania podmiotów danych oraz reagowania a także zapobiegania naruszeń danych.

Dlaczego musisz działać już teraz

Brak koordynacji i współpracy w zakresie naruszeń ochrony danych osobowych może prowadzić do nieodwracalnych skutków dla Twojego biznesu.

Czy jako administrator danych wiesz, kto przetwarza Twoje dane osobowe i czy podmioty przetwarzające dane korzystają z innych podmiotów przetwarzając danych lub z usług hostingu, rozwiązań chmurowych. Należy to sprawdzić i wprowadzić odpowiednie zobowiązania w umowach. Czy jako podmiot przetwa-rzający dane zawarłeś postanowienia dotyczące ochrony danych w umowach z podwykonawcami prze-twarzającymi dane klientów.

Rozwiązaniem jest przygotowanie procedur wewnętrznych dostosowanych do danej organizacji i jej dziel-ności, wyznaczenie osób, oznaczenie adresu kontaktowego, zawarcie postanowień dotyczących danych osobowych w umowach oraz wdrożenie zasad bezpieczeństwa odpowiednich do zakresu, charakteru danych, świadczonych usług i celów przetwarzania, ryzyk naruszenia praw lub wolności osób fizycznych.

Badaj systemy, testuj, dokonuj oceny zastosowanych środków technicznych i organizacyjnych, prowadź dokumentację, a w przypadku pytań poszukaj doradcy i zadaj pytania.

1. Naruszenie bezpieczeństwa a naruszenie ochrony danych osobowych

Naruszenie ochrony danych osobowych jest to naruszenie bezpieczeństwa prowadzące do przypad-kowego lub niezgodnego z prawem zniszczenia, utraty, zmodyfikowania, nieuprawnionego ujawnienia lub nie-uprawnionego dostępu do danych osobowych, które są przesyłane, przechowywane lub przetwarzane.

Naruszenie bezpieczeństwa informacji/danych jest co do zasady definiowane szerzej niż samo naru-szenie ochrony danych osobowych. W takiej sytuacji w procedurze wewnętrznej zgłaszania naruszeń trzeba oddzielić sytuacje naruszeń danych osobowych od różnego rodzaju innych naruszeń bezpieczeństwa fizycznych, organizacyjnych czy systemowych, które nie prowadzą do naruszenia danych osobowych.

Należy opracować instrukcję postępowania i kontak-towania się w celu przeanalizowania wewnętrznego czy zewnętrznego zgłoszenia naruszenia i identyfikacji, czy jest to tego rodzaju naruszenie, które należy raportować.

Ponadto obok zasad naruszenia bezpieczeństwa ochrony danych osobowych mamy także konieczność zgłaszania naruszenia zasad cyberbezpieczeństwa (ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa), czy też zgłaszanie naruszeń przez operatorów telekomunikacyjnych (Rozporzą-dzenia Komisji (UE) Nr 611/2013 z dnia 24 czerwca 2013 r. w sprawie środków mających zastosowa-nie przy powiadamianiu o przypadkach naruszenia danych osobowych, na mocy dyrektywy 2002/58/WE o prywatności i łączności elektronicznej).


18

2. Współpraca z podmiotami przetwarzającymi dane osoboweAdministrator danych ma 72 godziny na zgłoszenie naruszenia ochrony danych osobowych do organu nadzorczego. Jest to niewiele czasu biorąc pod uwagę często skalę naruszenia, konieczność jego analizy oraz współpracy z podmiotami przetwarzającymi w celu identyfikacji problemu. Jakość tej współpracy zależy także w dużej mierze od tego, jakie postanowienia znajdą się w umowie z podmiotem przetwarzającym nasze lub naszych klientów dane. Artykuł 28 ust. 3

lit f) jest bardzo ogólny i stanowi, że podmiot przetwa-rzający, uwzględniając charakter przetwarzania oraz dostępne mu informacje, pomaga administratorowi wywiązać się z obowiązków określonych w m.in. w art. 33-34 RODO. Artykuł 33 oraz 34 RODO regulują sytuacje zgłaszania naruszeń ochrony danych oso-bowych organowi nadzorczemu oraz zawiadomienia o naruszeniu kierowane do podmiotu danych.

3. Obowiązki podmiotu przetwarzającego daneStosowanie do art. 33 ust. 2 RODO podmiot przetwa-rzający dane po stwierdzeniu naruszenia ochrony

danych osobowych bez zbędnej zwłoki zgłasza je administratorowi danych.

W zgłoszeniu takim podmiot przetwarzający dane powinien co najmniej wskazać:

(i) charakter naruszenia ochrony danych osobowych, w tym w miarę możliwości wskazywać kategorie i przybliżoną liczbę osób, których dane dotyczą, oraz kategorie i przybliżoną liczbę wpisów danych osobowych, których dotyczy naruszenie;

(ii) imię i nazwisko oraz dane kontaktowe inspektora ochrony danych lub podać inną możliwość kontaktu do osoby, od której można uzyskać więcej informacji;

(iii) możliwe konsekwencje naruszenia ochrony danych osobowych;

(iv) środki zastosowane lub proponowane przez administratora w celu zaradzenia naruszeniu ochrony danych osobowych, w tym w stosownych przypadkach środki w celu zminimalizowania jego ewentu-alnych negatywnych skutków.

Przetwarzający dane wraz z administratorem danych po dokonaniu analizy naruszenia bezpieczeństwa danych muszą uzgodnić i wdrożyć środki naprawcze odnośnie samego naruszenia ale także w celu zapobiegania powstania takich lub podobnych naruszeń w przyszłości. Strony zapewne podejmą także odpowiednie działania komunikacyjne.

Uwaga: Ważne jest iż informacji można udzielać sukcesywnie bez zbędnej zwłoki ale jedynie w zakresie, w jakim nie da się ich udzielić w tym samym czasie co pozostałych informacji

Powyżej wskazane informacje podmiot przetwarza-jący dane powinien umieć zidentyfikować, zebrać i przekazać w odpowiedniej formie do administratora danych i współpracować z nim w celu rozwiązania problemu, przygotowaniu zgłoszenia, wdrożeniu planu naprawy i zapobiegania kolejnym naruszeniom tego samego lub podobnego rodzaju.

Potrzebna jest do tego struktura zarządzania bez-pieczeństwem danych oraz komunikacji i zgłoszeń, procedura oraz dedykowany adres (punkt kontak-towy) i osoby.

19

4. Same konsekwencje naruszenia bezpieczeństwa danych mogą mieć kluczowy wpływ na dalszą działalność zarówno po stronie administratora jak i podmiotów przetwarzających dane�

RODO zdecydowanie wymaga całościowego myśle-nia o przetwarzaniu danych i wbudowania prywat-ności we wszystkie procesy w danej organizacji. I należy o tym pomyśleć i wdrożyć zanim nie będziemy mieli już innego wyboru, jak tylko w pośpiechu ratować się przed skutkami naruszenia danych osobowych.

(1) Zgłoszenia naruszeń do organu nadzorczego (art. 33 RODO)

W sytuacji naruszenia ochrony danych osobowych, administrator danych bez zbędnej zwłoki – w miarę możliwości, nie później niż w terminie 72 godzin po stwierdzeniu naruszenia – zgłasza je organowi nadzorczemu. Do zgłoszenia przekazanego orga-nowi nadzorczemu po upływie 72 godzin dołącza się wyjaśnienie przyczyn opóźnienia. Jednakże nie ma konieczności zgłaszania naruszenia, gdy jest mało prawdopodobne, aby dane naruszenie skut-kowało ryzykiem naruszenia praw lub wolności

osób fizycznych. Administrator danych dokumentuje wszelkie naruszenia ochrony danych osobowych, w tym okoliczności naruszenia ochrony danych oso-bowych, jego skutki oraz podjęte działania zaradcze. Dokumentacja ta musi pozwolić organowi nadzor-czemu weryfikowanie przestrzegania obowiązków administratora danych określonych w RODO.

(2) Zawiadomienie podmiotu danych o naruszeniu (art. 34 RODO)

W sytuacji, gdy naruszenie ochrony danych osobo-wych może powodować wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych, administrator danych bez zbędnej zwłoki zawiadamia osobę, której dane dotyczą, o takim naruszeniu (art. 33 RODO). Zawiadomienie to musi w prosty i zrozumiały sposób opisywać charakter naruszenia i wskazywać tożsame informacje, jak wskazane powyżej przy obowiązkach podmiotu przetwarzającego dane lit. (ii) – (iv).

Kiedy zawiadomienie w trybie art. 34 ust. 1 (podmiotu danych) RODO nie jest jednak wymagane:

(i) gdy administrator wdrożył odpowiednie techniczne i organizacyjne środki ochrony i środki te zostały zastosowane do danych osobowych, których dotyczy naruszenie, w szczególności środki takie jak szyfrowanie, uniemożliwiające odczyt osobom nieuprawnionym do dostępu do tych danych osobowych;

(ii) gdy administrator zastosował następnie środki eliminujące prawdopodobieństwo wysokiego ryzyka naruszenia praw lub wolności osoby, której dane dotyczą;

(iii) gdy wymagałoby ono niewspółmiernie dużego wysiłku. W takim przypadku wydany zostaje publiczny komunikat lub zastosowany zostaje podobny środek, za pomocą którego osoby, których dane dotyczą, zostają poinformowane w równie skuteczny sposób.

(3) Konieczna dokumentacja prowadzona przez administratora oraz podmiot przetwarzający dane

Zarówno administratora danych osobowych, jak i podmioty przetwarzające dane są zobowiązane do rejestrowania czynności przetwarzania danych zgodnie z art. 30 RODO. W rejestrze zawarte są informacje m.in. określające:

(i) imię i nazwisko lub nazwę oraz dane kontaktowe administratora oraz inspektora ochrony danych,

(ii) cele przetwarzania,

(iii) opis kategorii osób, których dane dotyczą, oraz kategorii danych osobowych,

(iv) kategorie odbiorców, którym dane osobowe zostały lub zostaną ujawnione,

(v) przekazywanie danych osobowych do państwa trzeciego lub organizacji międzynarodowej,

(vi) planowane terminy usunięcia poszczególnych kategorii danych,

(vii) opis technicznych i organizacyjnych środków bez-pieczeństwa.

Każdy podmiot przetwarzający dane musi prowadzić rejestr wszystkich kategorii czynności przetwarza-


20

nia dokonywanych w imieniu administratora, który to rejestr zawiera podobne do powyżej wskazanych w punktach (i), (v), (vii) informacje oraz kategorie przetwarzań dokonywanych w imieniu każdego z administratorów. Rejestry te mogą być prowadzone w formie elektronicznej.

Obowiązki wskazane powyżej dotyczące prowadzenia rejestrów nie mają zastosowania do przedsiębiorcy

lub podmiotu zatrudniającego mniej niż 250 osób, chyba że przetwarzanie, którego dokonują, może powodować ryzyko naruszenia praw lub wolności osób, których dane dotyczą, nie ma charakteru sporadycznego lub obejmuje szczególne kategorie danych osobowych (dane wrażliwe) lub dane osobowe dotyczące wyroków skazujących i naruszeń prawa.

Podsumowanie

Zasadnym jest zainwestowanie niezbędnych środków w przeciwdziałanie naruszeniom i zbudo-wanie struktury reagowania na zgłoszenia oraz opracowanie, wdrożenie mechanizmów ochrony, przy których będzie mało prawdopodobne, aby dane naruszenie skutkowało ryzykiem naruszenia praw lub wolności osób fizycznych.

Jest to rozwiązanie skuteczniejsze, niż konieczność ponoszenia dużo większych kosztów związanych z odpowiedzialnością względem:

(i) regulatora – kara administracyjna,

(ii) administratora danych – odpowiedzialność umowna,

(iii) podmiotu danych – odpowiedzialność cywilna za naruszenie danych,

(iv) ponoszenie ryzyka reputacyjnego,

(v) wydatków prawnych, konsultingowych i naprawczych związanych z samym naruszeniem.

21

5. Ryzyko braku zgodności u przedsiębiorców będących w posiadaniu infrastruktury krytycznej

(Opracowanie: Agata Wiśniewska, Justyna Bójko, Kancelaria J� Bójko i Wspólnicy)

Co oznacza obowiązek wprowadzenia procedur zgodności? Niniejszy artykuł odpowiada na pytanie czemu służy funkcja compliance (CMS) w przedsiębiorstwach posiadających infrastrukturę krytyczną i czy ta infrastruktura może być bardziej bezpieczna po wprowadzeniu takiej funkcji? Aby to ocenić sięgnąć trzeba nie tylko do definicji infrastruktury krytycznej, spojrzeć na ryzyka przedsiębiorstw operujące na tej infrastrukturze, ale także dobrze zrozumieć genezę funkcji compliance.

1. Co to jest compliance w sektorze infrastruktury krytycznejInfrastruktura krytyczna w Polsce została zdefinio-wana w ustawie o zarządzaniu kryzysowym z dnia 26 kwietnia 2007 r. (tj. z dnia 6 lipca 2018 r., Dz.U. z 2018 r. poz. 1401) dalej zwanej Ustawą.47

Wiele definicji przyjętych w innych krajach euro-pejskich określa ją jeszcze szerzej – jako szereg „produktów, usług i procesów im towarzyszących, które w przypadku zakłóceń lub zniszczeń mogłyby spowodować duże społeczne zakłócenia implikujące znaczną liczbę ofiar i poważne ekonomiczne zniszcze-nia” (Holadia) lub jako „fizycznych i informatycznych obiektów, sieci, usług i aktywów, których zakłócenie lub zniszczenie wywołałoby poważny wpływ na zdrowie, bezpieczeństwo, ochronę, ekonomiczną pomyślność” (Kanada), „organizacje i obiekty bardzo ważne dla społeczeństwa, których zniszczenie lub uszkodze-nie mogłoby spowodować trwały niedobór dostaw, znaczne zakłócenia porządku publicznego lub inne dramatyczne następstwa” (Niemcy), „aktywa, usługi i systemy wspierające życie ekonomiczne, polityczne i społeczne, których waga (znaczenie) jest tak istotna” (Wielka Brytania).

Tak więc szeroki katalog procesów, systemów, akty-wów i usług w bardzo zróżnicowanych sektorach gospodarki został określony jako strategiczny dla Państwa macierzystego.

47 Zgodnie z powyższą ustawą przez infrastrukturę krytyczną–należy rozumieć systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców. Infrastruktura krytyczna obejmuje systemy zaopatrzenia w energię, surowce energetyczne i paliwa, łączności, sieci teleinformatycznych, finansowe, zaopatrzenia w żywność, zaopatrzenia w wodę, ochrony zdrowia, transportowe, ratownicze, zapewniające ciągłość działania administracji publicznej, produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych i promieniotwórczych, w tym rurociągi substancji niebezpiecznych.

Infrastruktura krytyczna podlega ochronie na bardzo wielu płaszczyznach, ale jednym z nich zaczyna być wprowadzanie tzw. „procedur zgodności” w przed-siębiorstwach o różnym stopniu skomplikowania w zakresie struktury organizacyjnej, ryzyka operacyj-nego oraz prawno–regulacyjnego – które łączy fakt zarządzania lub posiadania infrastruktury krytycznej.

Ustawa o zarządzaniu kryzysowym, która definiuje pojęcie infrastruktury krytycznej, nakłada na przed-siębiorców pewne zadania z zakresu ochrony infra-struktury krytycznej, które obejmują między innymi:

• gromadzenie i przetwarzanie informacji dotyczą-cych zagrożeń infrastruktury krytycznej,

• opracowywanie i wdrażanie procedur na wypadek wystąpienia zagrożeń infrastruktury krytycznej,

• odtwarzanie infrastruktury krytycznej oraz współ-pracę między administracją publiczną a właścicie-lami oraz posiadaczami samoistnymi i zależnymi obiektów, instalacji lub urządzeń infrastruktury krytycznej w zakresie jej ochrony.

Właściciele oraz posiadacze samoistni i zależni obiek-tów, instalacji lub urządzeń infrastruktury krytycznej mają również obowiązek ich ochrony:

• w szczególności przez przygotowanie i wdrażanie, stosownie do przewidywanych zagrożeń, planów ochrony infrastruktury krytycznej

• utrzymywanie własnych systemów rezerwowych zapewniających bezpieczeństwo i podtrzymują-cych funkcjonowanie tej infrastruktury, do czasu jej pełnego odtworzenia.


22

Ponieważ w Polsce brakuje regulacji dotyczących obowiązków w zakresie wprowadzania procedur zgodności dla przedsiębiorców zarządzających tą specyficzną infrastrukturą – pomocne, zadanie

autorów, mogą okazać się wypracowane i istniejące już na rynku mechanizmy kontroli zgodności u przed-siębiorców – za pomocą funkcji compliance.

2. Co to jest complianceZwrócić należy uwagę iż brak jest normatywnej definicji funkcji compliance. Poszczególne branże wprowadzają funkcję compliance w różnym zakresie i w różnej formie. Na ogół odbywa się to w ramach wytycznych, rekomendacji organu nadzorczego lub w ramach samoregulacji sektora. Co do zasady compliance na ogół rozumiany jest jako funkcja zapewniająca zgodność z prawem powszechnie obowiązującym, wytycznymi i rekomendacjami regulatora oraz wszelkimi innymi normami i zasa-dami, które dany przedsiębiorca chce przestrzegać.

Compliance czuwa więc nad bezpieczeństwem prawno-regulacyjnym, co nie tylko w teorii, ale także w praktyce powinno zapewniać najwyższy poziom bezpieczeństwa biznesu prowadzonego w ramach infrastruktury krytycznej.

Istotą obowiązków jednostki ds. zgodności powinno być wspomaganie zarządu w efektywnym zarządza-niu ryzykiem braku zgodności, z jakimi spotyka się organizacja.

Podstawowymi obowiązkami jednostki ds. compliance jest doradztwo zarządowi w sprawach prawa, przepi-sów i standardów, a także informowanie go o zmia-nach w tym zakresie. Kolejnymi obowiązkami jest identyfikacja, pomiar i ocena ryzyka braku zgodności oraz monitorowanie, testowanie i sprawozdawczość. Poza tym jednostka ds. compliance może posiadać specyficzne obowiązki ustawowe. Może również współdziałać z organami nadzorczymi oraz instytu-cjami normalizującymi.

Na przykład – w ostatnim czasie pojawiła się szeroko omawiana kwestia również regulacyjna dotycząca lotów dronami nad infrastrukturą krytyczną. Właści-wie działająca funkcja compliance w przedsiębior-stwie powinna taki problem w odpowiednim czasie zauważyć i podjąć odpowiednie kroki zmierzające do zmniejszenia ryzyka w tym zakresie dla prowa-dzonej działalności (np: poprzez wprowadzenie strefy wolnej od lotów, stworzenia odpowiedniego systemu antydronowego).

3. Geneza i rozwój funkcji complianceNajdłuższą historię w zakresie funkcjonowania com-pliance ma niewątpliwie sektor finansowy, w szcze-gólności sektor bankowy. Najwcześniej powstał doku-ment „Zgodność i funkcja zapewnienia zgodności w bankach” („Dokument”). 48

Wyrażenie “ryzyko braku zgodności” jest definiowane tam jako ryzyko sankcji prawnych bądź regulamino-wych, materialnych strat finansowych lub utraty dobrej reputacji, na jakie narażony jest bank w wyniku nie zastosowania się do ustaw, rozporządzeń, przepisów czy przyjętych przez siebie standardów i kodeksów postępowania mających zastosowanie w jego dzia-łalności.

48 W 2005 roku Komitet Bazylejski ds. Nadzoru Bankowego wydał dokument, który w polskim tłumaczeniu nosi tytuł: „Zgodność i funkcja zapewnienia zgodności w bankach”. Dokument dotyczy wprawdzie jedynie banków, jednakże zawiera liczne wytyczne i wskazówki, które mogą być stosowane również w innych sektorach i branżach.

Odpowiednie normy prawa i standardy generalnie dotyczą kwestii takich, jak:

• przestrzeganie właściwych standardów zacho-wań rynkowych,

• zarządzanie konfliktami interesów,

• sprawiedliwe traktowanie klientów i zapewnienie właściwego doradztwa dla klientów.

Zazwyczaj dotyczą one też konkretnych zagad-nień specyficznych dla danej branży.Podkreśla się, że polityka zgodności powinna stanowić część kultury danej organizacji, nie zaś jedynie wchodzić w zakres zadań specjalistów.

23

Kolejnymi dokumentami implementującymi w zakresie wewnętrznych procedur zgodności były:

• wydana w styczniu 2013 roku przez Komisję Nad-zoru Finansowego, Rekomendacja M

• wydana w grudniu 2014 roku norma ISO 19600, które zostały omówione poniżej.

4. Wytyczne o charakterze uniwersalnymDokument określa obowiązki poszczególnych organów korporacyjnych przedsiębiorcy, stwierdzając m.in. iż:

• organ nadzorczy przedsiębiorcy odpowiada za nadzorowanie zarządzania ryzykiem braku zgodności i oceny stopnia efektywności zarzą-dzania ryzykiem braku zgodności,

• zarząd zaś odpowiada za efektywne zarządza-nie tym ryzykiem, jest przy tym odpowiedzialny za ustanowienie i ogłoszenie polityki zgodności, dopilnowanie jej przestrzegania. Zarząd odpo-wiada ponadto za ustanowienie stałej i efektywnie działającej jednostki ds. zgodności.

Komitet Bazylejski49 zaleca jednak, żeby dla większej efektywności w zarządzaniu ryzykiem zgodności wydzielić jednostkę ds. zgodności działającą zgodnie z zasadami funkcjonowania omówionymi w Dokumen-cie. Struktura i umiejscowienie funkcji compliance nie jest jednoznacznie określona.

Każdy przedsiębiorca powinien zorganizować swoją jednostkę ds. zgodności i ustalić priorytety w zarządzaniu ryzykiem braku zgodności w sposób spójny z własną strategią i strukturami zarządza-nia ryzykiem.:

• niektórzy przedsiębiorcy mogą podjąć decy-zję o włączeniu swojej jednostki ds. zgodności do jednostki ryzyka operacyjnego, jako że istnieje bliski związek między ryzykiem braku zgodności a pewnymi aspektami tego ryzyka.

49 Komitet Bazylejski powstał w 1974 roku, z inicjatywy prezesów banków centralnych Grupy Dziesięciu - G10 (Belgia, Francja, Kanada, RFN, Włochy, Japonia, Holandia, Szwecja, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone) oraz Szwajcarii i Luksemburgu. Było to następstwo poważnych zaburzeń na rynkach walutowych i bankowych - szczególnie bankructwa banków Bankhaus Herstatt i Franklin National Bank.

• innym rozwiązaniem może być rozdzielanie jed-nostek ryzyka braku zgodności i operacyjnego, a za to ustanowić mechanizmy wymagające ści-słego współdziałania między tymi dwiema jednost-kami w kwestiach zgodności,

• często się też zdarza, że funkcja compliance jest organizacyjnie blisko powiązana z służbami praw-nymi przedsiębiorstwa.

Niezależność funkcji compliance

Na koncepcję niezależności składają się cztery współ-zależne elementy:

• jednostka ds. zgodności powinna posiadać w ramach organizacji status formalny.

• powinien zostać wyznaczony urzędnik wysokiego szczebla na poziomie grupy lub kierownik jednostki ds. zgodności ponoszący całkowitą odpowie-dzialność za koordynację zarządzania ryzykiem braku zgodności.

• pracownicy jednostki ds. zgodności, a w szcze-gólności kierownik tej jednostki nie powinni zajmo-wać stanowisk, na których może nastąpić konflikt interesów między ich obowiązkami związanymi z kwestiami zgodności i jakimikolwiek innymi obo-wiązkami, które na nich spoczywają.

• pracownicy jednostki ds. zgodności powinni mieć swobodny dostęp do informacji i pracowników organizacji, których pomoc jest im konieczna do wywiązania się z obowiązków.

Ponadto jednostka ds. compliance powinna mieć zasoby odpowiednie do efektywnego wypełniania swoich obowiązków.

5. Rekomendacja MKolejnym dokumentem dotyczącym zarządzania ryzykiem operacyjnym była, wydana w styczniu 2013 roku przez Komisję Nadzoru Finansowego, Rekomendacja M – która jednak nie zmieniała pod-stawowych zasad opisanych powyżej. Dodatkowo Rekomendacja zdefiniowała co należy rozumieć pod pojęciem „ryzyka operacyjnego”. Zgodnie

z tą definicją „ryzyko operacyjne to możliwość wystą-pienia straty wynikającej z niedostosowania lub zawod-ności procesów wewnętrznych, ludzi i systemów lub ze zdarzeń zewnętrznych, obejmujące również ryzyko prawne”. Widać więc, że ryzyko braku zgod-ności to część ryzyka operacyjnego.


24

Komisja podkreśliła, co bardzo istotne, że z uwagi na różnorodność struktury i procesów w poszcze-gólnych bankach, pierwszoplanowe znaczenie ma zasada proporcjonalności w celu wypracowania optymalnych mechanizmów zarządzania ryzykiem w skali całego przedsiębiorstwa.

Zasady te wydają się aktualne także przy wdrażaniu funkcji compliance czy szerzej funkcji zarządzania

ryzykiem operacyjnym w innych przedsiębiorstwach należących do infrastruktury krytycznej.

Wypełnienie próżni regulacyjnej w zakresie zarza-dzania ryzykiem może stanowić norma ISO 19600 poprzez usystematyzowanie lub dla niektórych przedsiębiorców wprowadzenia w materię zasad bezpieczeństwa i zgodności.

6. Compliance management systems – (CMS) – dla wszystkich podmiotów działających na rynku

Compliance management systems (CMS) – ujęty został normą ISO 19600–wskazuje, jakie zasady powinny być uwzględnione przy tworzeniu i zapew-nieniu skuteczności działania funkcji compliance. W normie została podkreślona jej uniwersalność tj. fakt, że może ona być stosowana bez względu na rozmiar, strukturę i poziom złożoności danego przedsiębiorcy oraz strukturę właścicielską. Należy przede wszystkim podkreślić, że:

• norma może mieć zastosowanie do wszelkich form prawnych – spółek, stowarzyszeń, fundacji, ale także jednostek administracji państwowej i innych jednostek sektora publicznego;

• norma bazuje na zasadach dobrej polityki zarządza-nia (good governance), elastyczności, proporcjo-nalności, transparentności oraz trwałego rozwoju;

• norma wprowadza szeroką definicję compliance rozumianego jako zgodność ze wszystkimi obo-

wiązkami compliance danej organizacji, tj. wyma-ganiami, które organizacja musi lub chce spełnić50;

• z uwagi na zachowanie zasad efektywności i sku-teczności norma zaleca, aby funkcja compliance była zintegrowana z istniejącymi w organizacji systemami zarządzania innymi rodzajami ryzyka, np. ryzyka operacyjnego czy ryzyka reputacji;

• funkcja compliance powinna mieć bezpośredni dostęp do kierownictwa organizacji, być niezależna i dysponować odpowiednimi upoważnieniami oraz zasobami;

• kluczowym dla efektywnego systemu compliance jest budowanie kultury compliance objawiającej się tym, że każdy z pracowników przedsiębiorstwa powinien mieć wyznaczone zadanie w ramach monitoringu zgodności oraz powinien aktywnie wspierać i rozwijać kulturę compliance.

50 Zgodnie z tą definicją compliance obejmuje nie tylko zgodność z obowiązującym prawem, ale również z zasadami etycznymi, standardami i wszelkimi normami, których przedsiębiorca będzie chciał przestrzegać.

7. “Comply or explain”Wprowadzający funkcję compliance powinien więc w pierwszym etapie określić jakie regulacje prawa powszechnie obowiązującego jego dotyczą.

Następnie powinien zidentyfikować cały obszar regu-lacji branżowych, wytycznych regulatora, dobrych praktyk, które powinien stosować albo przynajmniej być świadomy ich istnienia. Może się bowiem zdarzyć, że świadomie podejmie decyzję, iż niektóre zasady czy wytyczne nie będą stosowane w przedsiębiorstwie.

W ramach szeroko pojętych dobrych praktyk bardzo często zdarza się, że stosowana jest zasada imple-mentacji: „comply or explain” – co w skrócie oznacza: zastosuj lub wytłumacz dlaczego nie zastosowałeś.

Widać więc, że nawet gdy nie można (lub rezygnuje się ) z przestrzegania wszelkich norm branżowych czy sektorowych – dobrze jest je znać, poddać anali-zie wewnętrznej, oszacować ryzyko braku zgodności i de facto ustalić jaka jest gotowość na ryzyko danego przedsiębiorcy.

25

8. PodsumowanieKażda branża, w tym szczególnie wrażliwy sektor infrastruktury krytycznej – będzie miała swoje specy-ficzne normy i regulacje. Ważne jest, żeby na bieżąco je monitorować i w przypadku zmian ocenić, jaki te zmiany mają wpływ na prowadzony biznes. Funk-cja compliance jest odpowiedzialna za stworzenie polityki compliance, w tym przeprowadzanie szko-leń w zakresie zgodności, wprowadzanie procesów monitorowania ryzyka braku zgodności, informowanie władz przedsiębiorstwa o wszelkich zaobserwowanych przypadkach braku zgodności.

Ustawa o zarządzaniu kryzysowym nakłada na wszystkich przedsiębiorców będących w posia-daniu infrastruktury krytycznej szerokie obowiązki sankcjonowane prawnie. Kolejne to już wymogi prawne specyficzne dla poszczególnych branż i sektorów i te właśnie należy zidentyfikować w ramach funkcji compliance. Do ich identyfikacji oraz oceny ewentualnego braku zgodności bardzo pomocne będą wskazane wyżej instrumenty prawne. Dla przedsiębiorców spoza sektora finansowego – norma ISO 19600 może okazać się doskonałym przewodnikiem i kompendium wiedzy w zakresie wdrażania i budowania funkcji compliance.


26

6. Janusowe oblicze rewitalizacji: miejska gentryfikacja

(Opracowanie: Mateusz Kamm, Kancelaria J� Bójko i Wspólnicy)

Działania rewitalizacyjne podejmowane w polskich miastach, podobnie jak miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, nie stanowią narzędzi o jednoznacznie pozytywnym wpływie na otacząjącą nas przestrzeń, zwłaszcza jeśli stosowane są bezrefleksyjnie. Niemniej, także zaniechanie korzystania z nich doprowadzić może do niekontrolowanych skutków, przede wszystkim o charakterze społecznym.

1. Gentryfikacja w działaniuW 1872 roku napisano następujące, obecnie zdu-miewająco aktualne słowa:

„Rozrost nowoczesnych wielkich miast sprawia, że zwłaszcza na terenach położonych w centrum place nabierają wartości sztucznej, często niezmiernie wysokiej; wzniesione tu budynki, zamiast tę wartość zwiększać, raczej ją obniżają, przestają bowiem odpowiadać zmiennym stosunkom, a przeto burzy się je i zastępuje innymi. Spotyka to przede wszystkim położone w centrum mieszkania robotnicze, za które komorne, nawet przy największym ich przepełnie-niu, nie może nigdy lub tylko niesłychanie rzadko przekraczać pewnego maksimum. Burzy się je więc i buduje na ich miejscu sklepy, składy towarów lub gmachy publiczne”51.

Niewątpliwie w powyższym cytacie wybrzmiewa konflikt, który będzie zajmował teoretyków przez wiele kolejnych lat: w miastach mamy do czynienia z wielością „aktorów” których role w istocie pozo-stają konfliktowe. To Marks był jednym z pierwszych teoretyków, który zwrócił uwagę na fakt, że wartość ziemi stanowi pewną fikcję (z czym, jak się wydaje, współcześnie należałoby się zgodzić niezależnie od poglądów na dorobek tego myśliciela) – na rzeczywi-stą wartość ziemi składa się bowiem renta gruntowa skapitalizowana jako procent od pewnego wyobra-żonego kapitału52. W takim ujęciu, nieruchomości zyskują charakter kapitału fikcyjnego, który podlega nieustannej cyrkulacji.

Jednym z wielu katalizatorów przywołanego procesu jest zjawisko gentryfikacji, której prawdopodobnie naj-

51 F. Engels, W kwestii mieszkaniowej, [w:] F. Engels, K. Marks, Dzieła, t. 18, Warszawa 1962, s. 235, cyt. za: D. Harvey, Bunt Miast, Warszawa 2012, s. 39-40.

52 A. Merrifield, Nowa kwestia miejska, Warszawa 2016, s. 42.

prostsza, nieco przewrotna definicja brzmi: „biała klasa średnia wraca do miast”53. W Polsce, gentryfikacja widoczna jest w dużych ośrodkach miejskich takich jak Warszawa, Kraków, Poznań lub Trójmiasto, gdzie łatwiejsze jest uzyskanie wysokiej renty gruntowej. Jako cechy procesu gentryfikacji (który, przynajmniej w Polsce, nie doczekał się jeszcze definicji norma-tywnej) wymienić można: „(i) kompleksową poprawę stanu substancji mieszkaniowej; (ii) zmiany stosunków najmu-własności, najczęściej poprzez rozproszenie własności i wyeliminowanie najmu; (iii) wzrost cen gruntów i budynków; (iv) wymianę klasową, wysie-dlenie uboższej ludności i napływ bogatszej klasy średniej54. Oczywiście jednymi z najbardziej opłacal-nych inwestycji pozostają przestrzenie „nierozwinięte” (np. poprzemysłowe) – stopa zysku inwestorów jest wtedy największa. Dla porządku warto też nadmienić, że jednymi z najczęściej przywoływanych studiów przypadku gentryfikacji w Polsce jest warszawska Praga55 oraz poznańska Śródka56.

Czy polityka prowadzona przez organy gmin może mieć istotny wpływ na pobudzanie lub hamowanie zjawiska gentryfikacji? Przytoczyć można słowa wypo-wiedziane przy okazji konferencji naukowej przez byłego Prezydenta Poznania: „W Polsce każdy grunt ma wartość zgodnie z tym jak mógłby być zabudowany, a planowanie przestrzenne tę wartość zabiera. W Niem-czech grunty nie mają wartości, a dopiero w wyniku

53 K. Pobłocki, Kapitalizm. Historia krótkiego trwania, Warszawa 2017, s. 242.

54 A. Jadach-Sepioło, Gentryfikacja miast, Problemy Rozwoju Miast, nr 3/2007, s. 67.

55 Ł. Drozda, Uszlachetniając przestrzeń. Jak działa gentryfikacja i jak się ją mierzy, Warszawa 2017 (rozdział: Gentryfikacja po realnym socjalizmie – przykład Polski).

56 K. Pobłocki, Gentryfikacja, własność i polski kapitalizm polityczny, Politeja 1(27)/2014, s. 168 in.

27

planowania ją otrzymują”57 – wydaje się jednak, że jest dokładnie odwrotnie. To właśnie (niekiedy arbi-tralną) politykę władz samorządowych uznać można za główny wyznacznik wartości gruntów. Obecnie coraz częściej wytwarzanie przestrzeni ma charakter polityczny, zarówno na poziomie samorządowym, jak i państwowym58. Obok miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, kształtujących miejską politykę w sposób bezpośredni, narzędziem o bardziej pośrednim charakterze są gminne pro-gramy rewitalizacji, uchwalane na podstawie ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji. Stosownie do art. 2 ust. 1 przywołanej ustawy, „rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzyso-wego obszarów zdegradowanych, prowadzony w spo-sób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospo-darki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego programu rewitalizacji”.

Jeden ze znanych polskich badaczy tego procesu przeanalizował wybrane gminne programy rewitali-zacji (GPR) w celu zbadania związków tego narzę-dzia miejskiej polityki publicznej z szeroko pojętym zjawiskiem gentryfikacji59. Autor doszedł jednak do nienapawającego optymizmem wniosku: w przy-

57 Wypowiedź Ryszarda Grobelnego. Zob. http://www.portalsamorzadowy.pl/prawo-i-finanse/prawo-planowania-przestrzennego-do-zmiany,55004.html (dostęp: 22.08.2018)

58 K. Pobłocki, Gentryfikacja, własność i polski kapitalizm polityczny, op. cit.

59 Zob. Ł. Drozda, Pułapka gentryfikacji? Związki „uszlachetniania” przestrzeni z programami rewitalizacji polskich miast, Studia Regionalne i Lokalne, nr 4(70)/2017.

padku większości przeanalizowanych przez niego gminnych programów rewitalizacji, „uszlachetnianie” przestrzeni nie jest postrzegane przez ich autorów jako realne zagrożenie dla obszarów zdegradowanych, a wręcz uważane jest za integralną część polityki miejskiej60. Przykładowo, pod kątem sprzyjania pro-cesom gentryfikacji, analizie poddane zostały m.in. cele nadrzędne gminnych rewitalizacji. Pomimo faktu, że cele nadrzędne w większości miast odnosiły się do potrzeby zapewnienia inkluzji społecznej ludności obszarów zdegradowanych, to jedynie w krakowskim oraz gdańskim gminnym programie rewitalizacji nie postulowano wśród celów szczegółowych wdrażania rozwiązań sprzyjających gentryfikacji–co najczęściej sprowadza się do wzmacniania infrastruktury kultural-nej i turystycznej, kierowanej w pierwszej kolejności nie do potrzeb mieszkańców rewitalizowanych obszarów, ale grup potencjalnych gentryfierów napływających z zewnątrz61. Wydaje się więc, że przynajmniej na tym poziomie, autorzy poszczególnych GPR nie zamie-rzali, przynajmniej w sposób świadomy, przeciwdzia-łać zjawisku gentryfikacji. Autor ponadto zauważył, że efektywność GPR często bywa wręcz mierzona postępem procesu gentryfikacji, np.: w połowie ana-lizowanych GPR, jako przykład sukcesu programu miejskiej rewitalizacji przywołano wzrost cen nierucho-mości, zwiększenie intensywności ruchu turystycznego lub liczbę przedsiębiorstw z branży kreatywnej62. Czy zatem polskie prawo w jakimś stopniu sprzyja takiemu podejściu do kwestii rewitalizacji?60 Tamże, s. 19.

61 Tamże, s. 12.

62 Tamże, s. 16.

2. Rewitalizacja czy dewitalizacja?Rewitalizacja jest fakultatywnym zadaniem własnym gminy. Obszar rewitalizacji został przy tym ściśle powiązany z pojęciem obszaru zdegradowanego, tzn. w pierwszej kolejności wyznaczeniu podlega obszar zdegradowany, a następnie na tej podstawie wyznaczony zostaje obszar rewitalizacji, który nie może wykraczać poza granice obszar zdegradowanego. Przesłanki wyznaczenia obszaru zdegradowanego (o charakterze gospodarczym, środowiskowym, prze-strzenno-funkcjonalnym oraz technicznym) zawarto w art. 9 ustawy o rewitalizacji. Interesująco jest jed-nak czytać ten artykuł łącznie z art. 10 ust. 3 ustawy o rewitalizacji, który stanowi iż „niezamieszkałe tereny poprzemysłowe, w tym poportowe i powydobywcze, tereny powojskowe albo pokolejowe (...) mogą wejść

w skład obszaru rewitalizacji wyłącznie w przypadku, gdy działania możliwe do przeprowadzenia na tych terenach przyczynią się do przeciwdziałania negatyw-nym zjawiskom społecznym (wymienionym w art. 9 ust. 1 ustawy)”. Zatem aby możliwe było włączenie przedmiotowych terenów w zakres obszaru rewita-lizacji, „organy gminy powinny wykazać powiązanie funkcjonalne wskazanych terenów z zasadniczą czę-ścią obszaru rewitalizacji, w taki sposób, aby działania możliwe do podjęcia na tych terenach można było powiązać z celami społecznymi rewitalizacji; wyklu-czone jest wyznaczenie obszaru rewitalizacji wyłącznie na niezamieszkałych terenach poprzemysłowych


28

[podkr. autora]”63. Wymóg powiązania ze „społecznymi celami rewitalizacji” wydaje się być na pierwszy rzut oka całkiem zdroworozsądkowy – lecz czy na pewno?

Ze względów historycznych (m.in. postępująca subur-banizacja terenów podmiejskich od lat 70’), polska logika przestrzenna opierała się na łączeniu nierówno-miernie rozmieszczonych połaci „zagęszczenia” oraz „rozrzedzania” osadnictwa i zabudowy64. Ponadto, przestrzeń zurbanizowana podlegała w znacznym stopniu regulowaniu na podstawie jednostkowych decyzji administracyjnych (tj. przede wszystkim decy-zji o warunkach zabudowy, potocznie nazywanych „wuzetkami”). Oczywiście to społeczeństwo powinno być najważniejszym beneficjentem prowadzonych działań rewitalizacyjnych, jednakże czy tak zdefinio-wany warunek „przeciwdziałania negatywnym zjawi-skom społecznym” może mieć istotne znacznie, jeżeli przesłanki wymienione w art. 9 ustawy o rewitalizacji w ogóle nie podkreślają konieczności zapewnienia odpowiedniego poziomu inkluzji społecznej65, a także zdają się ignorować niekonsekwencje specyfiki pla-nowania przestrzennego w Polsce? Niezamieszkałe tereny poprzemysłowe bywają niezwykle atrakcyjne dla deweloperów, ponieważ to sam „charakter” dziel-nicy najczęściej stanowi przedmiot obrotu w procesie gentryfikacji, a interesujące codzienne życie dzielnicy jest nierozłączne od zagadnienia społecznej inkluzji – pozostawienie terenów poprzemysłowych nie-jako poza obszarem bezpośredniego odziaływania ustawy o rewitalizacji może doprowadzić do nega-tywnych efektów w przyszłości, przede wszystkim poprzez umożliwienie niekontrolowanego procesu gentryfikacji, poza prawnymi ograniczeniami.63 K. Borówka (red.), J. H. Szlachetko (red.), Ustawa o rewitalizacji. Komentarz,

Gdańsk 2017 (komentarz do art. 10, publikacja dostępna do pobrania na stronie: https://www.im.edu.pl/ksiazki).

64 K. Pobłocki, Gentryfikacja, własność i polski kapitalizm polityczny, op. cit., s. 167.

65 „Jednym z najważniejszych społecznych celów rewitalizacji miast polskich w odniesieniu do obszarów mieszkaniowych powinno być dążenie do utrzymania społecznego przemieszania (mixite sociale, social mixing), które zostało odziedziczone po słusznie minionym ustroju. Generalizując, działania rewitalizacyjne powinny być dwutorowe – z jednej strony należy dążyć do poprawy szeroko rozumianej atrakcyjności mieszkaniowej obszaru, tak aby zatrzymać lepiej sytuowanych mieszkańców lub przyciągnąć nowych; z drugiej strony–potrzebne będą programy wspierające tych mniej zamożnych”. Zob. K. Janas, W. Jarczewski, W. Wańkowicz, Model Rewitalizacji Miast, Tom 10, Kraków 2010, 119–120.

Oczywiście postulat zapewnienia odpowiedniego poziomu inkluzji społecznej wyłania się także spomiędzy wersów autorstwa Fryderyka Engelsa, cytowanych na wstępnie niniejszego tekstu. Rów-nież Henri Lefevbre, słynny socjolog zajmujący się miejską problematyką, postulował, że do istoty miejskości powinny należeć „rzeczy, obiekty, ludzie oraz sytuacje które wzajemnie się wyłączają, ponie-waż są zróżnicowane, ale równocześnie są inklu-zywne, występują bowiem razem i zakładają swoją wzajemną obecność”66. Godny pochwały cel spo-łecznej inkluzji nie może jednak zostać skutecz-nie zrealizowany w modelu zakładającym odwrót od sfery „reprodukcji społecznej” – rozumianej przede wszystkim jako potrzeba zapewnienia w co najmniej przeważającym stopniu współfinansowanych przy udziale środków publicznych np. mieszkań, szkół oraz szpitali. W tym kontekście, David Harvey propo-nuje rozróżnienie na przestrzenie publiczne i dobra publiczne z jednej strony (public spaces and public goods) oraz dobra wspólne (the commons) z drugiej. Sfera „reprodukcji społecznej” łączy się z zagadnie-niem przestrzeni oraz dóbr publicznych, natomiast „dobro wspólne” oznacza np. atmosferę i ogólną atrakcyjność danego miasta (dzielnicy), które mogą stać się przedmiotem zawłaszczenia przez postę-pujący proces gentryfikacji. Dobro wspólne posiada istotną funkcję kulturotwórczą, podlegającą cią-głemu zagrożeniu zbanalizowaniem przez czyhający na horyzoncie kapitał: w ostatecznym rozrachunku, „rdzenni” mieszkańcy danej dzielnicy mogą być zagrożeni podwyżkami czynszów, a jej unikatowy charakter zamiast rewitalizacji podlegał będzie „dewi-talizacji”67. Prawdopodobnie autorzy niektórych gminnych programów rewitalizacji nawet nie zdawali sobie sprawy, jak bardzo niebezpieczne może być mierzenie skali powodzenia miejskiej rewitalizacji z pozoru niewinnym „wzrostemcennieruchomości,zwiększeniemintensywnościruchuturystycznegolubliczbąprzedsiębiorstwzbranżykreatywnej”.

66 D. Harvey, Bunt Miast, Warszawa 2012, s. 23–24.

67 Tamże, s. 102 i n.

29

3. Dokąd zmierzamy?Rzecz jasna, postulowanie ochrony przez zawłaszcze-niem „dóbr wspólnych” na poziomie ustawowym wydaje się być celem niemożliwym do zrealizowania – takie podejście musiałoby nieuchronnie zakładać wprowadzenie daleko idących regulacji prawno--ekonomicznych w odniesieniu do istotnej części systemu. Tymczasem panujący obecnie klimat jest zgoła odmienny. Przykładowo, w art. 5 ust. 3 nie-dawno uchwalonej ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. „o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszących” (tzw. lex deweloper) zapisano: „inwestycję mieszkaniową lub inwestycję towarzyszącą realizuje się niezależnie od istnienia lub ustaleń miejscowego planu zagospo-darowania przestrzennego, pod warunkiem że nie jest sprzeczna ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz uchwałą o utworzeniu parku kulturowego”.

Kształtowanie miejskiej polityki poprzez ustalenia miejscowego planu, jak już w niniejszym tekście przywołano, bywa z wielu słusznych względów kry-tykowane. Jednakże zezwolenie na całkowite odstą-pienie od stosowania tego narzędzia może okazać się tym bardziej niebezpieczne. Podobnie, ustawa o rewitalizacji powinna być postrzegana jako rodzaj niedoskonałego narzędzia, które każdorazowo nale-żałoby stosować mając na uwadze konieczność zapewnienia odpowiedniego poziomu społecznej wrażliwości w odniesieniu do podejmowanych działań – np. potrzeba zagwarantowania „inkluzji społecznej” oraz dbania o „dobra wspólne”, które ze swej natury posiadają unikalny, niematerialny charakter. W prze-ciwnym wypadku miejska polityka przestrzenna może już w całości należeć do deweloperów, a konsekwen-cje procesu gentryfikacji zostaną na stałe wpisane w tkankę miejską, być może już nawet niezależnie od dramatycznych działań zaradczych podejmo-wanych przez najbardziej zapobiegliwe samo-rządy lokalne.


30

III. Informacje o autorachJustyna Bójko – Radca Prawny, Wspólnik, Redaktor wydania, Nadzór merytoryczny nad wydaniem (adres mailowy: j�bojko@kancelariajbw�com�pl)Specjalizuje się w prawie cywilnym i administracyjnym, inwestycjach infrastrukturalnych oraz infrastrukturze krytycznej i cyberbezpieczeństwie. Przez wiele lat zarządzała kilkuosobowym działem nieruchomości i infrastruktury

w dużej polskiej kancelarii. Współpracowała przy przygotowaniu i realizacji największych transakcji z zakresu przemysłu ciężkiego, pracując m.in. przy zakupie przez inwestorów krajowych i zagranicznych hut, kopalni, stoczni oraz dużych zakładów przemysłowych. Posiada doświadczenie w prawie budowlanym, partnerstwie publiczno-prywatnym, prawie zamówień publicznych oraz prawie energetycznym, kolejowym, wodnym, ochrony środowiska oraz finansowaniu inwestycji. Obecnie rozwija praktykę w zakresie wsparcia klientów w sprawach bezpieczeństwa cyfrowego oraz budowy infrastruktury krytycznej współpracując z polskimi i międzynarodowymi podmiotami.

Pomysłodawczyni i współautorka wydawanych od 2015 r. zeszytów „Bezpieczeństwo infrastruktury krytycznej”. Założycielka think tanku Forum Infrastruktury, który od 2016 r. skupia wybitnych ekspertów – prawników i inżynierów.

Mateusz Kamm – Radca prawny (adres mailowy: m�kamm@kancelariajbw�com�pl)Posiada kilkuletnie doświadczenie w doradztwie z zakresu infrastruktury, w tym również spraw odnoszących się do procesu inwestycyjnego na rynku nieruchomości oraz w toku postępowań sądowych i administracyjnych z zakresu prawa cywilnego, budowlanego i administracyjnego. Dysponuje obszerną

wiedzą w opracowywaniu kompleksowych ekspertyz i opinii dotyczących m.in. polskich i unijnych regulacji w przedmiocie bezpieczeństwa transportu oraz systemów logistycznych, aspektów cyberbezpieczeństwa, a także prawnych i faktycznych aspektów ochrony krajowej, europejskiej i światowej infrastruktury krytycznej. Doradzał polskim i zagranicznym Klientom w kwestiach dotyczących przygotowywania i przeprowadzania procesu nabycia podmiotów prawa handlowego. Świadczył także bieżące doradztwo prawne na rzecz podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w aspektach dotyczących spełnienia wymagań wynikających z branżowych regulacji prawnych, w tym reprezentuje i doradza w przebiegu kontroli prowadzonych przez właściwe organy administracyjne. Ekspert w think tanku Forum Infrastruktury.

Kinga Rochalska – Aplikant adwokackiSpecjalizuje się w sprawach z zakresu obrotu nieruchomościami, realizacji procesu budowlanego oraz prawa zamówień publicznych. Posiada doświadczenie zawodowe w obsłudze kontaktów budowlanych oraz przygotowywaniu i negocjowaniu umów związanych z procesem budowlanych, najmem oraz sprzedażą nieruchomości. Prowadzi sprawy przed sądami powszechnymi

oraz administracyjnymi. Ważnym obszarem jej aktywności są sprawy z zakresu prawa zamówień publicznych, w szczególności zamówień publicznych w sektorze infrastrukturalnym, a także zagadnienia dotyczące wyceny nieruchomości.

31

Kancelaria J. Bójko i Wspólnicy („JBW”) to Kancelaria ekspercka stworzona przez wysokiej klasy specjalistów funkcjonujących w przyjaznej dla Klientów strukturze. Tworzą ją Prawnicy – eksperci i pasjonaci, od wielu lat praktykujący w wielu obszarach prawa publicznego i prywatnego. Do naszych specjalizacji należą w szczególności: prawo nieruchomości, infrastruktura (w tym infrastruktura krytyczna), inwestycje majątkowe, zamówienia publiczne, partnerstwo publiczno-prywatne, prawo energetyczne, prawo wodne, prawo ochrony środowiska, transakcje i restrukturyzacje majątkowe, oraz wparcie prawne sektora przemysłu ciężkiego i wydobycia, bankowość i sektor finansowy, a także aspekty prawne cyberbezpieczeństwa, ochrony danych osobowych i naruszenia danych osobowych.

Dr Marlena Wach – Radca prawnyDoktor nauk prawnych, radca prawny, ekspert w zakresie danych osobowych, prawa telekomunikacyjnego, IT, nowych technologii, prawa autorskiego, mediów, infrastruktury, cloud computing, sztucznej inteligencji, Internetu rzeczy, big data, prawa konkurencji i konsumentów. Posiada wieloletnie doświadczenie w negocjowaniu umów, prawie zamówień publicznych, prawie unijnym oraz mediacji. Pracowała 7 lat doradzając w sektorze telekomunikacyjnym oraz

regulacjach, a następnie była szefem praktyki technologii, mediów, telekomunikacji w międzynarodowych kancelariach DLA Piper oraz Bird & Bird oraz starszym prawnikiem w DZP i K&L Gates. Marlena przez 6 lat była wykładowcą, obecnie prowadzi szkolenia dla biznesu. Jest także autorem wielu publikacji biznesowych oraz naukowych. Zajmuje się także doradztwem w ramach programów funduszy unijnych oraz krajowych.

Agata Wiśniewska – Radca prawnyPosiada wieloletnie doświadczenie w kompleksowej obsłudze prawnej sektora bankowego i energetycznego, w tym również spółek należących do obszaru infrastruktury krytycznej; współpracowała z Rzecznikiem Finansowym jako ekspert rynku bankowego i kapitałowego (instytucje płatnicze, biura usług płatniczych, instytucje pieniądza elektronicznego, banki krajowe i zagraniczne, oddziały banków zagranicznych, oddziały instytucji kredytowych, instytucje finansowe, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, fundusze inwestycyjne, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, firmy inwestycyjne i instytucje pożyczkowe). Posiada doświadczenie z zakresu compliance uzyskane na stanowisku kierowniczym w banku z kapitałem amerykańskim. Posiada doświadczenie jako wykładowca z zakresu prawa i compliance. Pracowała również dla administracji publicznej (MSWiA, UKIE) w zakresie wdrażania w Polsce prawa Unii Europejskiej.

Kancelaria J� Bójko i Wspólnicyul� Targ Rybny 11a/4, 80-838 Gdańsk

tel�: + (48) 58 305 46 63+ (48) 664 114 082

ISBN 978-83-950313-0-4

9 7 8 8 3 9 5 0 3 1 3 0 4

Bezpieczeństwo infrastruktury...

Documents

Transcript of Bezpieczeństwo infrastruktury...