Bez klapsa - edukacja.fdds.pl · jalistyczne szkolenia z zakresu problematyki dziecka krzywdzonego...

JAK Z MIŁOŚCIĄ I SZACUNKIEM WYZNACZAĆ DZIECKU GRANICE

Bezklapsa:

SCENARIUSZE ZAJĘĆ

© To

mas

z Tr

ojan

owsk

i - F

otol

ia.c

om

Copyright © 2011 Fundacja Dzieci Niczyje

ISBN: 978-83-931508-3-0

Fundacja Dzieci Niczyje ul. Walecznych 59 03-926 Warszawa tel. 022 616 16 69 e-mail: [email protected] www.fdn.pl

Projekt graficzny: Ewa Brejnakowska-Jończyk

Skład: Studio ESTA

Redakcja: Sylwia Romańczak

Autorzy: Aneta Kwaśny, Marlena Trąbińska-Haduch

Podziękowania dla Joanny Fejfer-Szpytko, Haliny Gut, Karoliny Lewandowskiej i Renaty Szredzińskiej za trafne uwagi i wskazówki, korekty oraz poprawki.

Publikacja wydana dzięki środkom Unii Europejskiej w ramach programu Daphne

„Smack free home for every child” oraz ze środków The World Childhood Foundation

FUNDACJA DZIECI NICZYJE działa od 1991 roku. Jest największą w Polsce organi-zacją pozarządową zajmującą się ochroną dzieci przed krzywdzeniem oraz pomocą dzieciom – ofiarom przemocy i wykorzystywania, a także ich rodzicom. W placówkach prowadzonych przez fundację udzielana jest pomoc psychologiczna, medyczna i prawna dzieciom – ofiarom krzywdzenia i ich opiekunom. Fundacja Dzieci Niczyje działa na rzecz poprawy sytuacji dzieci uczestniczących w procedurach prawnych w charakterze świadków. Prowadzi programy pro-filaktyki krzywdzenia dzieci przez dorosłych oraz rówieśników, m.in. program przeciwdziałania zagrożeniom dzieci w Internecie, program wsparcia rodziców przeżywających trudności w wy-chowaniu dzieci oraz programy pomocy telefonicznej dla dzieci. Fundacja organizuje spec-jalistyczne szkolenia z zakresu problematyki dziecka krzywdzonego dla różnych grup profes-jonalistów oraz zespołów interdyscyplinarnych. Prowadzi także badania i analizy poszerzające wiedzę o problemie oraz stanowiące podstawę prowadzonych działań. W ramach działalności organizacji wydawany jest kwartalnik „Dziecko Krzywdzone. Teoria. Badania. Praktyka” i inne publikacje tematyczne. Fundacja Dzieci Niczyje to lider kampanii społecznych przeciwko krzyw- dzeniu dzieci, działający także poza granicami kraju.

Spis treściWstęp 2

Warsztatydlarodzicównatematwychowywaniabezklapsa–charakterystykazajęć 3

Blok I „Nie” dla klapsa

Spotkanie1 Poznajmysię! 5Spotkanie2 Ja,mojedzieckoi…klaps 8Trochęteorii Czyklapstoteżprzemoc?Czemurodzicebijąswojedzieci? 10

Blok II Uczucia

Spotkanie3 Bankuczuć 14Spotkanie4 Błędnekoło 16Trochęteorii Emocjerodzicielskieinietylko…jakjeopanować? 19

Blok III Zamiast klapsa

Spotkanie5 Wiem,żedaszradę! 23Spotkanie6 Karanieaponoszeniekonsekwencji 26Trochęteorii Karyakonsekwencjeikilkaprzykładów 29

Zakończenie 32

Załączniki 33

1

2

WstępOddajemywPaństwaręcepodręcznik,któryumożliwi

przygotowanieiprzeprowadzeniewarsztatówdlarodziców

natematwychowaniabezklapsa,czylijakzmiłością

iszacunkiemstawiaćdzieckugranice.

ZnajdąwnimPaństwoscenariuszeposzczególnychspotkań

zrodzicami,atakżeopisyteoretyczneomawianychzagadnień.

aby móc skutecznie prowadzić warsztaty, zachęcamy do:

zapoznaniasięztreściącałegopodręcznika;

przeanalizowaniaopisówposzczególnychspotkań,zeszczególnym

uwzględnieniemćwiczeń;

przygotowaniamateriałówpomocniczych,

potrzebnychdoprzeprowadzeniazajęć;

przećwiczeniaswojejrolijakoprowadzącego,

np.przywspółpracownikachlubzaprzyjaźnionychosobach;

zapoznaniasięzmateriałamidlarodziców,któresą

uzupełnieniemscenariuszywarsztatów(broszura

Zamiast klapsa,którąmożnazamówićwFundacjiDzieci

Niczyjelubpobraćzestronywww.dobryrodzic.fdn.pl).

Zapraszamytakżedokontaktuzautorkamiporadnikawsprawie

konsultacjiprzedlubwtrakciezajęć(telefonicznie:22616-16-69

lubmailowo:[email protected],[email protected]).

Istniejemożliwośćwzięciaudziałuwszkoleniu,przygotowującym

doprowadzeniawarsztatu,wFundacjiDzieciNiczyje.Szczegółowe

informacjiuzyskająPaństwonastroniewww.dobryrodzic.fdn.pl

wdziale„szkolenia”lubpodnumeremtel.22616-16-69.

3

Warsztaty dla rodziców na temat wychowy-wania bez klapsa – charakterystyka zajęć Cel zajęćDziękiudziałowiwwarsztatachuczestnicy–rodzice: będąbardziejświadomiswoichuczuć,myśli,przekonań,potrzeb; będąlepiejrozpoznawaćmotywyswoichdziałań; zdobędąumiejętnośćrozpoznawaniawłasnychemocjiiichkontroli; poszerząswojeumiejętnościwychowawcze,którepomogąimwychowywaćdziecibezprzemocy; poznająibędąmielimożliwośććwiczenianowych,bardziejsprzyjającychdzieckuwzorcówzachowań.

Planowanie spotkań Czas trwania Warsztattrwa12godzin,podzielonychnasześćdwugodzinnychsesji,włączającwto10minutprzerwy.Spotkaniapowinnyodbywaćsięcotydzień.

Liczebność grupy Liczebnośćgrupyzależnajestodmożliwościlokalowych.Zalecasięjednak,abygrupaliczyłaniemniejniż8osóbiniewięcejniż14.Umożliwitokażdemuuczestnikowiefektywnąpracę.

Grupa odbiorcza Rodzicedzieciwwieku0-6lat.

Miejsce Miejsce,wktórymbędąprowadzonezajęcia,powinnozapewniaćuczestnikomkomfortfizyczny:wygodnekrzesła,przestrzeńwystarczającadoswobodnegoporuszaniasiępodczasprzerwy,dostępnośćnapojów–kawa,her-bata,ciastkastworząmiłąatmosferęnieformalnegospotkania,pozwoląpoczućsięuczestnikomswobodnie.

Potrzebne materiały Doprowadzeniazajęćpotrzebnebędąnastępującemateriały: flipchart, kolorowemazakidopisanianaflipcharcie, kartkiA4(np.ryzabiałegopapieru), długopisydlauczestników, identyfikatory,abykażdyzuczestnikówmógłwpisaćnanimswojeimięimógłgoprzypinaćprzedkażdymizaję-ciami(pozajęciachidentyfikatoryzostająuprowadzącego), podkładkidokartek, zeszyty16-kartkowedlauczestników(napracedomowe), broszuraZamiast klapsa. Jak z szacunkiem i miłością wyznaczać dziecku granice;

broszurę można zamówić w Fundacji Dzieci Niczyje lub pobrać w wersji elektronicznej ze strony www.dobryrodzic.fdn.pl.

Prowadzący Najlepszymi osobami do realizowania niniejszych warsztatów będą osoby posiadającedoświadczeniewpracyzgrupamirodzicówmetodąwarsztatową.Wydajenamsięniezbędneposiadaniewiedzyzzakresurozwojudzieckaimetodwychowawczychopartychnastawianiugranic,identyfikacjiirozumieniuuczuć,odzwierciedlaniu ich i umiejętnym radzeniu sobie znimi, aktywnymsłuchaniu,uczeniudziecka konsekwencjipodejmowanychdziałań,atakżewzmacnianiujegopozytywnychzachowań.

Metody pracy Wprowadzeniuzajęćwykorzystanezostanąróżnemetodypracy: aktywneformyprowadzeniazajęć:ćwiczeniawparach,wpodgrupach,odgrywaniescenek,wypowiedzinafo-rumgrupy,burzemózgów(doświadczanieprzezuczestnictwo); pracedomowe; wykorzystywanieosobistychdoświadczeńpodczasćwiczeń.

Treści przekazywane podczas warsztatu Warsztatpodzielonyjestnatrzyblokitematyczne.1.„Nie”dlaklapsa–dlaczego„nie”dlaklapsa?Próbującodpowiedziećnatakpostawionepytanie,uczestnicybędą

mogliprzyjrzećsięmotywom,którenimikierują,gdystosujątęmetodęwychowawczą,atakżeprzyjąćperspek-tywędziecka,któredoświadczatakiegosposobuwychowywania.

2.Uczucia–uczestnicybędązajmowaćsięobszaremuczuć,podwpływemktórychstosująklapsyjakometodęwy-chowawczą.Będąposzukiwaćsposobównarozpoznawanieuczućwsobie,winnychorazradzeniasobieznimiwsytuacjachtrudnych.

3.Zamiastklapsa–uczestnicybędąposzukiwać,uczyćsięićwiczyćinneniżklapssposobypostępowaniazdziec-kiem,którezachęcąjedowspółpracyinaucząponosićkonsekwencjeswojegozachowania.

PokażdymblokutematycznymzescenariuszamizajęćznajdąPaństworównieżkrótkimateriał,będącybaząteo-retycznądonaszychpropozycjiwarsztatowych. Zawieraon zarównopotrzebnąwiedzę, jak równieżdodatkowewskazówki,któremożnaprzekazaćrodzicom.

Blok I „Nie” dla klapsa

© G

alin

a B

arsk

aya

- Fot

olia

.com

Czas trwania2x55minutplus10minutprzerwy

Cele Wzajemnepoznaniesięuczestników

IntegracjagrupyRozpoznanieoczekiwańuczestników

Zawarciekontraktu

Potrzebne materiały:tablicaflipchart+kartkiflipchart,

kolorowemazakidopisanianakartkach,identyfikatoryzkarteczkamidowpisaniaimionprzezuczestników

+pudełkodoichprzechowywaniamiędzyzajęciami.

Przebieg spotkania

1.OMóWIENIECELUSPOTKAń(5MINUT)

Podczas dzisiejszego spotkania poznamy się nawzajem. Omówimy, czego oczekujecie od warszta-tów oraz ustalimy zasady, jakie będą obowiązywały na naszych spotkaniach.

2.PRZEDSTAWIENIESIęPROWADZąCEgO/PROWADZąCyCh(10MINUT)

Prowadzącypowinniprzedstawićsięuczestnikomzajęć,podająctakieinformacje,jak: imięinazwisko, zawód,wykonywanezadania, informacjeosobie–colubię,czymamdzieci.Znaszegodoświadczeniawynika,żerodziceza-wszeposzukujątejinformacji.Dlarodzicówdodatkowązaletąjest,żeprzynajmniejjedenzpro-wadzącychjestrodzicemiprzedstawianezagadnieniaznatakżezwłasnego,prywatnegożycia.

3.ĆWICZENIE:PRZEDSTAWIENIESIęUCZESTNIKóW(20MINUT)

Uczestnicydobierająsięwpary,parymogąsiętworzyćztychosób,któresiedząoboksiebie.Wparachrodziceopowiadająosobie,uwzględniająctakieinformacje,jak:imię,liczbadzieci,imionadzieci,wiekdzieci,atakżeczymsięzajmująwżyciu,colubią(czasokoło10minut,po5minutdlakażdejzosób).

Następnieuczestnicydzieląsięzgrupązdobytymiinformacjamioswoimtowarzyszuzpary.Przed-stawiająsięnawzajem.Osobaprzedstawianaprzypinasobieidentyfikatorzimieniem.

Wszyscyuczestnicymuszązostaćprzedstawieni.

4.TWORZENIELISTyOCZEKIWAńUCZESTNIKóW(20MINUT)

Dlaczego wybrałeś ten warsztat? Każdyuczestnikproszonyjestopowiedzenie,dlaczegozdecydowałsięnaudziałwtychzajęciach,czegosiętutajchcedowiedzieć,nauczyć.

5

Spotkanie 1 Poznajmy się!

Wskazówki dla prowadzącego Po wypowiedzi każdego uczestnika wskazane byłoby sparafrazowanie (powtórzenie własnymi sło-wami) usłyszanych treści dla upewnienia się, czy dobrze rozumie się jego motywy udziału w spo-tkaniach.

Prowadzący może spisywać sobie główne wątki na kartce – pomaga to w późniejszym podsumo-waniu i odniesieniu się do tego, co ma zaplanowane prowadzący.

5.PRZERWA(10MINUT)

Wskazówki dla prowadzącego Warto wykorzystać przerwę do uporządkowania informacji dotyczących oczekiwań uczestników.

6.PODSUMOWANIE

Podsumowanieiomówieniewypowiedziuczestników,napisanienatablicylistyspodziewanychte-matów.Przedstawienietematykiplanowanychzajęćiodniesienieichdooczekiwańuczestników.

7.ZASADy,NORMygRUPOWE–KONTRAKT(20MINUT)

Aby efektywnie pracować w czasie spotkań, warto żebyśmy ustalili zasady, jakie będą obowiązy-wały na naszych spotkaniach. Niech każdy z nas zastanowi się, czego potrzebuje, żeby czuć się tutaj bezpiecznie, aby móc realizować swoje oczekiwania. Utworzona w ten sposób lista będzie nam towarzyszyła podczas wszystkich zajęć, aby każdy z uczestników mógł się do niej odwołać w odpo-wiednim dla siebie momencie.

Spisujemynakartcezflipczartu listępotrzeb–będątozasady,normy,którychbędziemyprze-strzegaćwgrupieprzezcałyczasjejtrwania.Wśródzasadpowinnysięznaleźćtakiepunkty,jak: mówimysobiepoimieniu; nieoceniamywspółuczestniczącychwspotkaniurodziców; obowiązujenastajemnica,poufność:nierozmawiamyzosobamispozagrupynatematinfor-macji,jakieusłyszeliśmyodinnychrodziców;

mówimyosobieiswoichdoświadczeniach; niekrytykujemysięnawzajem; nieprzerywamysobie; każdymaprawodowyrażeniaswojegozdania; bierzemyaktywnyudziałwćwiczeniach; mamyprawodoodmowywzięciaudziałuwćwiczeniu; każdymówiosobietyle,ileczuje,żechce; 50%odpowiedzialnościuczestników,50%odpowiedzialnościprowadzących.Tooznacza,żepro-wadzącyodpowiedzialnisązaprzygotowanieiprzeprowadzeniezajęć,natomiastto,cozzajęćuczestnicywdrożąwżycie,zależytylkoodnich;

wszyscydbamy,abyprzestrzegaćustalonychzasad.

Spisujemyrównieżformalnezasadyuczestnictwawzajęciach: spotkaniarazwtygodniuprzez6tygodni; aktywnaformaprowadzeniazajęć:ćwiczenia,symulowaniesytuacji,burzemózgów,pracedo-mowe(wykonywaniepracydomowejtojedenzelementówbraniaodpowiedzialnościzato,czyuczestnicyzbliżająsiędorealizacjioczekiwań,zktórymitutajprzyszli);

uczestnictwowewszystkichzajęciach; punktualneprzychodzenienazajęciaipowrotyzprzerwy; wyciszenietelefonówkomórkowych.

Wskazówki dla prowadzącego Ważne, aby powiedzieć uczestnikom, że zmiana, która może pojawić się w ich życiu, szczególnie w odniesieniu do sposobu postępowania z dzieckiem, zależy od ich zaangażowania, otwartości i aktywności na zajęciach.

6

Zmiany, których mogą oczekiwać, to: uzyskanie większej świadomości tego, co czują i myślą w trudnych sytuacjach z dzieckiem; zdobycie wiedzy na temat zastosowania metod, których będą mogli użyć zamiast klapsa; uzyskanie większej świadomości, co zrobić z własną bezradnością; lepsze zrozumienie uczuć i przeżyć dziecka w sytuacji karania; bardziej świadome stosowanie metod wychowawczych, a także większa świadomość konse-

kwencji tych metod dla dziecka, rezygnacja z wcześniejszych sposobów dyscyplinowania na rzecz nowych, niekrzywdzących.

Warto też pokazać rodzicom, że to, co teraz robią, to krok do wejścia na drogę bardziej świadome-go rodzica, który chce wychowywać bez klapsa.

Poomówieniuwszystkich zasad, każdyuczestnik indywidualnie powinienwyrazić zgodęna ichprzestrzeganieiświadomeuczestnictwowspotkaniachpoprzezwypowiedzeniegłośnonastępu-jącegozdania:Rozumiemiprzyjmujętezasady,będęichprzestrzegałidecydujęsięnauczestnic-twownaszychspotkaniach.

8.RUNDKADLAWSZySTKICh(20MINUT)

Jaki jest Twój stosunek do KLAPSA?Każdyuczestnikproszonyjest,abywypowiedziałsię,comyślioklapsiejakometodziewychowawczej.

Wskazówki dla prowadzącegoProwadzący powinien zwrócić szczególną uwagę na to, jakie nastroje wśród uczestników wywołuje temat klapsa i jakie mają opinie na ten temat. Może też się okazać, że niektóre osoby będą mówiły o swoich własnych doświadczeniach. Ważne, aby parafrazować wypowiedzi uczestników, ale także na koniec dodać komentarz:– Nie będziemy Was przekonywać, czy klaps jest dobry czy zły. Na kolejnych spotkaniach będziemy chciały pokazać Wam, czym klaps – ale także inne metody wychowawcze – są dla Was, a czym sta-ją się dla Waszego dziecka. Zobaczycie także, jak można inaczej budować dobrą relację pomiędzy dzieckiem a rodzicem. Może po tych 6 tygodniach Wasz stosunek do klapsa się nie zmieni, ale na pewno będziecie mogli dokonać wyboru: klaps albo inny sposób rozwiązania problemów. Warto pamiętać także, aby uczestnikom podziękować za wszystkie wypowiedzi.

9.PRACADOMOWA

Wypełnijarkuszepracydomowej(załączniknr1–nakońcuksiążkiznajdzieszwersjędopowielenia).

Jakie cZynniki sPraWiaJą, że LePieJ radZisZ sobie Z WychoWyWanieM dZiecka?

Czynniki,którezależąodCiebie Czynniki,któreniezależąodCiebie

0.Przeczytanieksiążkiorozwojudziecka 0.Elastycznegodzinypracy

1. 1.

2. 2.

3. 3.

4. 4.

5. 5.

Uwaga:Wpiszminimum5czynników.

10.RUNDKAKOńCZąCA(10-15MINUT)

Powiedz,zjakimirefleksjamikończyszdzisiejszespotkanie.

7

Spotkanie 2 Ja, moje dziecko i… klaps


Cele Zastanowieniesięnadzwiązkiemmiędzysposobamiwychowywaniadzieciatym,jakimiosoba-mistająsięonewdorosłymżyciu

Zastanowieniesięnadtym,czymjestklapsiwjakichsytuacjachgostosujemy

Potrzebne materiały: tablicaflipchart+kartkiflipchart, kolorowemazakidopisanianakartkach, wydrukowanedlakażdegouczestnikazałącznikidoćwiczeń.

Przebieg spotkania

1.PRZyWITANIE(10MINUT)

Dokończzdanie: Dzisiaj jestem kolorem…

2.OMóWIENIEPRACyDOMOWEJ(15MINUT)

Dzielimyuczestnikównatrzyosobowepodgrupy.Wpodgrupachuczestnicydzieląsiętym,cospi-saliwdomachitworząztegojednąwspólnąlistę.Skupiająsiętylkonaczynnikachzależnychodnich,którepomagająimradzićsobiezwychowywaniemdziecka(około10minut).Następniejednaosobaprezentujenaforumwynikiichwspólnejpracy.

Wskazówki dla prowadzącego Wszystkie efekty pracy rodziców zachowujemy do końca cyklu zajęć. Treści kolejnych spotkań odwołują się do wcześniej wypracowanych punktów, dlatego warto skorzystać z poprzednio za-pisanych ustaleń.

3.DySKUSJANAFORUM–POMyŚLOSWOJEJROLIRODZICA(30MINUT)

Spróbujodpowiedziećnaponiższepytania.

Prowadzący dzieli arkusz na dwie części. Na jednej zapisuje odpowiedzi rodziców na pytania z punk-tu a, a na drugiej części – odpowiedzi na punkt b, tak, by można było jednocześnie widzieć wszystkie propozycje rodziców.

a) Jakiedzieckochceszwychować?Jakieonomabyć,gdydorośnie? Uczestnicypodająwszystkieodpowiedzi,jakieprzychodząimdogłowy–spisujemyjenadużym

arkuszupapieru.Powstajelistaokreśleń,którapokazujerodzicom,doczegodążąwprocesiewychowania,np.dzieckozaradne,potrafiącekochać,potrafiąceszanować,osiągającesukces,przyjacielskie, empatyczne, ciekawe świata, radosne, szczęśliwe, uczciwe, potrafiące dbaćowłasnepotrzebyitp.

b)Jakiemetodystosujesz,żebywychowaćswojedziecko? Uczestnicypodająwszystkieokreślenia,jakieprzychodząimdogłowy–spisujemyjenadużym

arkuszupapieru.Powstajelistametodwychowawczych,którestosująrodzice,np.tłumaczenie,rozmowa,krzyk,bicie,klaps–ważne,abysiępojawił,jeślisięniepojawi,toprowadzącysammusionimpowiedzieć;szantażowanie,straszenie,przekupywanie,pokazywanieitp.

8

Pospisaniuodpowiedzi rodzicówprowadzącyzadajepytanie: Którymi metodami z pkt. b da się osiągnąć cele z pkt. a?

Omówienie ćwiczenia

Wskazówki dla prowadzącego okazuje się, że większością metod wychowawczych spisanych na arkuszu nie da się osiągnąć posta-wionego sobie celu. Zazwyczaj rodzice reagują pytaniem: to co mamy robić? Mogą również pojawić się silne emocje, będące konsekwencją uświadomienia sobie faktu, że być może to, co robili do-tychczas dla swojego dziecka, nie było dla niego dobre. Mimo że czynili to dla jego dobra. Ważne, aby powiedzieć uczestnikom, że to, co zobaczyli, nie świadczy o tym, że są „złymi rodzicami” i nie jest celem prowadzących ocenianie ich ani krytykowanie. byli takimi rodzicami, jakimi potrafili być, a fakt, że są na tych zajęciach, świadczy, iż jako rodzice chcą się rozwijać, a przez to dbają o swoje dziecko.

4.PRZERWA(10MINUT)

5.ĆWICZENIE(10MINUT)

Burzamózgów–dlaczegorodzicedajądzieciomklapsaalbostosująinnemetodywychowawcze,wymienionewcześniej,np.szantażowanie,straszenie,przekupywanie,któreokreślamyjako„nie-konstruktywne”?

Sporządzamylistęnabaziewypowiedziuczestników,np.: zbezsilności, botoskutecznametoda, boinaczejniepotrafię, skoromniebiliiwyrosłemnaporządnegoczłowieka,tomojemudzieckuteżniezaszkodzi, bodzieckomusiwiedzieć,żeźlepostępujeitd.


Każdyuczestnikwypełniaarkusz(załączniknr2–nakońcuksiążkiznajdzieszwersjędopowielenia).

Jakiezachowaniadzieckasprawiają,żemaszochotędać/dajeszmuklapsa?

Jakiesytuacjezewnętrzne(niezwiązanezdzieckiem)powodują,żemaszochotędać/dajeszdzieckuklapsa?

Jakieuczucia,myślisprawiają,żemaszochotędać/dajeszdzieckuklapsa?

Każdyuczestnikwypełniapowyższyarkusz,następnieuczestnicydobierająsięwgrupytrzyosobo-weiomawiająposzczególnepodpunktymiędzysobą.Potemrozmawiająotymnaforum.


Wskazówki dla prowadzącegoomówienie powyższego ćwiczenia powinno skoncentrować się na pokazaniu uczestnikom, że wy-mienione przez nich sytuacje są tylko „wyzwalaczami” ich zachowania, natomiast nie odpowiadają za samo zachowanie. Warto podczas omawiania poszczególnych części w tabeli zwrócić uwagę na to, że:

za zachowania uznajemy jedynie to, co możemy nagrać na kamerę, dyktafon bądź zrobić temu zdjęcie, np. zachowaniem będzie machanie rękoma, płacz, krzyk dziecka – a nie „wymuszanie”,

9

jak określają to rodzice, sytuacje zewnętrzne to np. choroba rodzica, nieporozumienia z mężem, pośpiech, uczucia to np. złość, bezsilność, strach; natomiast myśli to np. znowu robi mi na złość, ciągle to

robi, już tego nie wytrzymam.

7.PRACADOMOWA

Każdyzuczestnikówdostajeplikmałychkarteczek.Mawypisaćnanichwszystkieuczucia,którezna.

8.RUNDKAKOńCZąCA(15-20MINUT)

Powiedz,zjakimirefleksjamikończyszdzisiejszespotkanie,cobyłodlaCiebieważne.

Trochę teorii Czy klaps to też przemoc? Czemu rodzice bĳ ą swoje dzieci? Krzywdzeniem dziecka nazywamy intencjonalne akty, zachowania (bądź ich brak), które powodują, bądź mogą spowodować szkody dla dobra, rozwoju czy zdrowia dziecka (Piekarska2003).Zpowyż-szejdefinicjiwynika,żekaryfizyczne,wtymtakżeklapsy,sąformąkrzywdzeniadziecka:powodująbólfizycznyicierpieniepsychiczne.

Niestetyniewszyscyzgadzająsięztąopinią.Zbadańwynika,żebiciedziecidlaznacznejczęściopinii społecznej jestciągledopuszczalną, skuteczną ipolecanąmetodąwychowawczą.Aż61%badanychstwierdza,żeklapsjestmetodąwychowawczą,którąrodzicmaprawostosować(FDN,SMg/KRC2008).Wtychsamychbadaniachponad60%rodzicówprzyznałosię, żewielokrotniestosowali/stosują klapsy wobec dziecka jako karę.Wyniki badań przeprowadzonych w 2008 r.przezTNSOBOP,nazlecenieMinisterstwaPracyiPolitykiSpołecznej,prezentująformęiczęstotli-wośćstosowanychwdomachkarfizycznych.Okazujesię,żenajczęściejstosowanąformąkaryjestklaps–doświadczyłojej56%badanychosób.Anastępnie:szarpanie,popychanie(20%),uderzenielekko ścierkąorazpaskiem lub innymprzedmiotem (15%), ciągnięcie zaucho,włosy (5%),ude-rzeniedzieckapaskiemlubinnymprzedmiotem,takżenacieledzieckapozostałyślady–siniaki,skaleczenia(5%).

Wartozapoznaćsięzprzepisamiprawnymidotyczącymizakazustosowaniakarfizycznychiprze-mocy.Nowelizacjaustawyoprzeciwdziałaniuprzemocywrodzinie,któraweszławżycie1sierpnia2010r.wprowadziławyraźnyzakazstosowaniakarcielesnychwstosunkudodzieci.Takżeszereginnychprzepisówprawnychporuszatematnietykalnościcielesnejigodnościkażdegoczłowieka.

Konstytucja RP

Art. 40 Niktniemożebyćpoddanytorturomaniokrutnemu,nieludzkiemulubponiżającemutraktowaniuikaraniu.Zakazujesięstosowaniakarcielesnych.

Art. 41 ust. 1 Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą iwolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczeniewolnościmożenastąpićtylkonazasadachiwtrybieokreślonychwustawie.konwencja o Prawach dziecka

przyjętaprzezZgromadzenieOgólneNarodówZjednoczonychdnia20listopada1989r.

10

Art. 3 2.Państwa–Stronydziałająnarzeczzapewnieniadzieckuochronyiopiekiwtakimstopniu,wja-kimjesttoniezbędnedlajegodobra,biorącpoduwagęprawaiobowiązkijegorodziców,opieku-nówprawnychlubinnychosóbprawniezanieodpowiedzialnych,iwtymcelubędąpodejmowaływszelkiewłaściwekrokiustawodawczeorazadministracyjne.

Ustawa z dn. 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw

Art. 2. Wustawiezdnia25lutego1964r.–Kodeksrodzinnyiopiekuńczy(Dz.U.Nr9,poz.59,zpóźn.zm.)poart.96dodajesięart.961wbrzmieniu:„Art.961.Osobomwykonującymwładzęrodzicielskąorazsprawującymopiekęlubpieczęnadma-łoletnimzakazujesięstosowaniakarcielesnych.”.

Kodeks karny

Art. 217 §1.Ktouderzaczłowiekalubwinnysposóbnaruszajegonietykalnośćcielesną,podlegagrzywnie,karzeograniczeniawolnościalbopozbawieniawolnościdoroku.

Art. 207 §1.Ktoznęcasięfizycznielubpsychicznienadosobąnajbliższąlubnadinnąosobąpozostającąwstałymlubprzemijającymstosunkuzależnościodsprawcyalbonadmałoletnimlubosobąnie-poradnązewzględuna jejstanpsychiczny lubfizyczny,podlegakarzepozbawieniawolnościod3miesięcydolat5.

Dlaczegostosowaniekarfizycznychwobecdzieckaspotykasięztakdużąspołecznąakceptacją,aprzedewszystkimtakpowszechnymstosowaniem?Comożnazrobić,abytozmienić?

Wśródzwolennikówkarfizycznychprzywoływanyjestczęstoargument,żeosoby,któredoświad-czyłyklapsówwyrosłynaporządnychludzi,żedladzieciczasemzbawiennyjestkontaktzrodzi-cielskimpasem,aklapsmożewręczratowaćżycie,np.dziecko,którewybiegłonaulicępowinnozostaćzatoukaraneklapsem,abywiedziało,żemawięcejtegonierobić.Częstootychmetodachmyślisięjakoojedynymsposobiebudowaniaiutrzymaniaautoryteturodzicielskiego.

Abyzmienićpoglądyrodziców,koniecznejestnietylkopokazanieim,żetakiemyślenieoklapsiejestbłędne,aleprzedewszystkimwyposażenieichwalternatywnedlakarfizycznychsposobypostępo-waniazdzieckiem.

Wierzymy, że skoro sięgnęli Państwo po scenariusze naszego warsztatu, to właśnie z intencjąwprowadzeniazmian–uczenia rodziców jakwychowywaćdziecibezstosowaniaklapsa.Częstorodzicesądzą,żeniemusząsięniczegouczyć,przecieżpatrzylinaswoichrodziców,wynieśli zeswoichdomówwzoryzachowania,przekonania,sposobypostępowania.Aleczyonewystarczają,abybyćdostateczniedobrymrodzicemdlaswojegodziecka?

Nasze doświadczenia codziennej pracy z rodzicami pokazują, że nie. To, czego nauczyliśmy sięwewłasnymdomurodzinnym,wnaszej rodziniemożeniedziałać–dzieckosięniesłucha, jestkrnąbrne,złośliwe,czasamizamieniasięw„małegotyrana”,jaktoczęstookreślająrodzice.

Wtedypojawiasięproblem ipytanie:Co ja mam zrobić?Najczęściej rodzicesięgająposposób,który jestnajłatwiejszy–pokaryfizyczne,którepozornie (szczególnienapoczątku)wydają sięrodzicowiskuteczne.Przestraszonedzieckostarasięunikaćprzyrodzicuzachowania,zaktóredo-stajelanie.

Jednakklaps,takjakinneformyprzemocy,nieuczydzieckajakpostępować.Klapsjestrodzajem„czarnejpedagogiki”,która:

uczydziecko,żeprzemocjestdozwolonawkontaktachmiędzyludzkichiwtensposóbmożna

11

załatwiaćróżneżyciowesprawy, pokazujedziecku,żesilniejszymaracjęinieliczysięmądrośćtylkosiłafizyczna.

Pozatymkaryfizyczne,wtymklaps: sprawiają,żedzieckonieuczysięszacunkudorodziców,tylkostrachuprzednimi; pogarszająwięźzrodzicamiirzutująnarelacjezinnymi;jeśliwięździeckazrodzicemnieopierasięnapoczuciubezpieczeństwaorazwzajemnymszacunku,todzieckowswymdorosłymżyciubędziebudowaćswojerelacjezinnyminazasadach,jakichnauczyłosięodrodziców:nastrachuiwykorzystywaniuprzewagifizycznej,nienaszacunku;

sprawiają,żedzieckokontrolujeswojezachowaniewtedy,gdydorosłyjestwpobliżu,agdygoniema,robicochce;

dają dziecku informację o przedmiotowym traktowaniu (rodzic naruszając naturalną granicęciaładziecka,pokazujemu,żetoobszar,którymożnałatwonaruszać,bezliczeniasięzezda-niemdziecka);

dzieckonabywaprzekonania,żeukochanaosobamożezadawaćból.

Bijącdzieci,uczysięje,żezałatwianiesprawzużyciemprzemocyjestdozwolone.Takwyedukowa-nymaluchmożepotemodwzorowywaćzachowaniarodzicaiwsytuacjachkonfliktowychteżbićsłabszych,np.kolegównapodwórku.Albomożewyrosnąćnaosobęuległą,podatnąnanarzuca-niemuwoliprzezinnychludzi.Klapsponiża(dzieckomusiuznaćprzewagęsilniejszegodorosłego),aponiżanedzieckotraciwiaręwewłasnemożliwości.

Żadenrodzicwychowującyswojedzieciniechce ichkrzywdzić.Wychowujemydziecipoto,abybyłydobre,umiałyprzestrzegaćregułipraw,potrafiłykochać,szanowałysiebieiinnych,byłysa-modzielne,ciekaweświata,szczęśliwe,przyjacielskieitd.Dlategoważnejest,abyrodzicpoprzezswojezachowaniedawałdzieckuprzykład,boprzecieżdziecinajszybciejucząsięprzeznaśladowa-nie.Wpierwszejkolejnościnaśladujątych,którzysąimnajbliżsi,czylirodziców.

12

Blok II Uczucia

©fre

d go

ldst

ein

- Fot

olia

.com

Spotkanie 3 Bank uczuć


Cele Znalezienieodpowiedzinapytania:Jakieznamyuczucia?Czyistniejepodziałuczućnadobreizłe? Naukarozpoznawaniauczućusiebieiuinnych

Potrzebne materiały: tablicaflipchart+kartkiflipchart, kolorowemazakidopisanianakartkach, koloroweflamastrylubkredki, wydrukowanedlakażdegouczestnikazałącznikidoćwiczeń.

Przebieg spotkania

1.RUNDKANAPRZyWITANIE(10MINUT)

Dokończzdanie:Gdybym mógł być zwierzęciem, to byłbym…

2.BANKUCZUĆ(2MINUTy)

Każdyzuczestnikówprzekazujedobankuuczućkarteczki,naktórychwypisywałwdomuznanesobieuczucia.Prowadzącyzbierakarteczki.

3.ĆWICZENIE:PODZIAłUCZUĆ(13-18MINUT)

Uczestnicypróbująpodzielićwypisaneuczucianadwiepodgrupy–dobreizłe.Prowadzącyod-czytujekażdeuczuciezapisanenakarteczce,auczestnicydecydują,doktórejkategoriipowinnozostaćzaliczone.

Wskazówki dla prowadzącego Podział uczuć zazwyczaj okazuje się kłopotliwy, a poglądy uczestników mogą się różnić. Może się także okazać, że będą uczucia, których nie da się zaliczyć do żadnej z kategorii. Ważne, aby zapy-tać uczestników, z czego może wynikać taka różnica poglądów. czy istnieje podział na dobre i złe uczucia?

Wniosek–niemadobrychizłychuczuć.Możnanatomiastmówićoprzyjemnyminieprzyjemnymdoznaniupodczasichprzeżywania.Podziałnadobreizłejestpodziałemsztucznym.Możebyćdlanaswskazówką,zktórymiuczuciamilepiej,azktórymigorzejsobieradzimy.

4.ĆWICZENIE:JAKROZPOZNAWAĆRODZAJPRZEŻyWANyChEMOCJIUSIEBIE?(25MINUT)

Uczestnicydzieląsięnatrzypodgrupy.Każdazpodgrupmanadużymarkuszupapierunarysowaćpostaćczłowiekaizaznaczyćzewnętrzneiwewnętrzneobjawyprzeżywanychuczuć(sygnałyciała,zachowania,myśli).1. podgrupa–radość,szczęście,euforia,2. podgrupa–irytacja,złość,wściekłość,3. podgrupa–przygnębienie,smutek,rozpacz.Prezentacjapracnaforum.

14

5.PRZERWA(10MINUT)

6.ĆWICZENIE–PANTOMIMA:JAKROZPOZNAWAĆPRZEŻyWANEUCZUCIAUINNyCh?(20MINUT)

Uwaga – to ćwiczenie jest ćwiczeniem dodatkowym – nie musi być wykorzystane w całym warsztacie.

Każdy z uczestników losuje karteczkę, na której zapisane jest uczucie. Następnie poprzez pan-tomimęmapokazaćgrupie, jakieuczucieprzeżywa.Resztauczestnikówodgaduje.Dopierogdyktośpoprawnieodgadnie,uczestnikprzestajepokazywać.Listauczućdowpisanianakarteczkidlauczestników:szczęście,złość,smutek,rozpacz,irytacja,radość,zdziwienie,wstręt,strach,obrzy-dzenie,lęk,żal,tęsknota,zazdrość,spokój.


Omówieniepowinnozawieraćodpowiedzinaponiższepytania:1)doodgadujących: czyłatwobyłoodgadnąć,jakietouczucie? coułatwiało,acoutrudniałoodgadnięcieuczucia?2)doprezentującego: cosięzTobądziało,gdyinnipróbowaliiimsięnieudawało? czyłatwobyłoCipokazać,coprzeżywasz?

7.ĆWICZENIE:KTOODPOWIADAZAMOJEZAChOWANIE?(20MINUT)

Omówieniemechanizmuwyzwalaniazachowanianaprzykładziesytuacjirodziczdzieckiemi„złypies”.co się dzieje, gdy widzimy „złego psa”?Nadużymarkuszuprowadzącyrysujelubprzyczepiazdję-ciezłegopsaiprzekazujegrupiekomunikat:Wyobraź sobie, że na spacerze nagle staje przed Tobą rozjuszone zwierzę.Następnie zadaje kolejnoponiższepytania, a odpowiedzi grupy zapisuje naarkuszu:Jakiepojawiająsięuczucia?–strach,lęk,przerażenie,panika.Cosiędziejez naszym ciałem?–np.zastygamywbezruchu,ściśniętegardło,nogijakzwaty,gęsiaskórkaitd.Cosiędziejewmyślach(jakiepierwszemyślisiępojawiają?)–uciec,cojazrobię,możegoprzego-nię,tokoniecitd.Jaksięzachowujemy?–uciekamy,stoimywmiejscu,wchodzimynadrzewo,krzyczymypopomocitd.Pospisaniuwszystkichodpowiedzi,prowadzącyzadajepytania:Czymamykontrolęnadtym,żeuczuciapojawiająsięwróżnychsytuacjach?Czymamywpływnato,żenaszeciałoróżniereaguje?Czymamywpływnato,żeprzebiegająnamprzezgłowęróżnemyśli?Czymamywpływnato,jakzachowamysięwróżnychsytuacjach?


gdy jesteśmy uczestnikami różnych sytuacji w naszym życiu, pojawiające się emocje sprawiają,że w naszym ciele zachodzą procesy fizjologiczne, na które niemamywpływu, np. przyspieszo-ny rytm serca, zaczerwienione policzki itd.W głowie pojawiają się teżmyśli, będące poza nasząkontrolą, tzw.myśliautomatyczne,odzwierciedlającenaszeprzeżyciaemocjonalne.Niemamynato wpływu. To, comożemy zrobić, to spróbować zidentyfikować, co się z nami dzieje, a potempodjąćdecyzję–jaksięzachować.To,nacomamywpływ,tojedynienaszezachowanie.

Wskazówki dla uczestników co można zrobić, aby nie pojawiły się w naszym postępowaniu zachowania, które mogą skrzyw-dzić dziecko?

Wskazówki: rozpoznaćinazwaćemocje,któreprzeżywamy; rozpoznaćmyśli,jakiepojawiająsięwnaszejgłowie; skontrolowaćnaszezachowaniepoprzezzapanowanienadprzeżywanymiuczuciamiimyślami,któreautomatycznienamsiępojawiają.

15

Wskazówki dla prowadzącego Ważne, aby zaznaczyć że to, co podlega kontroli, to nasze zachowania. Uczucia i myśli, które po-jawiają się pod wpływem jakiegoś wydarzenia, po prostu są – przeżywamy je. aby nie skrzyw-dzić swoim zachowaniem dziecka, trzeba być świadomym przeżywanych emocji i pojawiających się myśli – wtedy łatwiej zapanować nad sytuacją. Uczestnicy będą się tego uczyć na kolejnych spotkaniach.

8.PRACADOMOWA

Przeztydzieńprowadździennikuczuć–jakiesiępojawiają,gdziesązlokalizowanewTwoimciele,jakiemyśliimtowarzyszą(załączniknr3–nakońcuksiążkiznajdzieszwersjędopowielenia).

Uczucie Lokalizacjawciele Myśli

9.RUNDKAKOńCZąCA(15MINUT)

Powiedz,zjakimirefleksjamikończyszdzisiejszezajęcia,czybyłocośdlaCiebieważnego.

Spotkanie 4 Błędne koło


Cele Radzeniesobiezwłasnymiuczuciamiimyślamiwsytuacjachtrudnych Rozpoznaniejakieuczuciaprzeżywadziecko,gdydostajeklapsa,atakżeczegopotrzebujewte-dyodrodzica

Poznaniedefinicji„błędnekołozłości”


Przebieg spotkania


Wymień2uczucia,zjakimizaczynaszdzisiejszespotkanie.


Uczestnicyproszenisą,abynaforumgrupypodzielilisięswojąpracądomową.Chętneosobyod-czytująinformacje,któreudałoimsięwpisaćwposzczególneczęścitabelki.

Wskazówki dla prowadzącego celem pracy domowej było przećwiczenie przez uczestników umiejętności identyfi kacji i nazywa-

16

nia przeżywanych uczuć, podczas różnych sytuacji w codziennym życiu. dodatkowym elementem pracy domowej była próba identyfikowania myśli, które wyzwalają bądź wpływają na eskalację przeżywanych emocji – wypisane przykłady konkretnych myśli uczestników, jakie im się pojawiały, będą wykorzystane w trakcie spotkania w ćwiczeniu w pkt. 7. do myśli wyzwalających emocje uczestnicy będą starali się stworzyć adekwatne monity, czyli myśli uspokajające, wyciszające prze-żywane emocje. Prowadzący pyta uczestników: co było dla nich łatwe w wykonaniu pracy domowej? co było trudne? Jakie są ich odczucia w związku z tą pracą domową?

3.ĆWICZENIE:WSPOMNIENIE(20MINUT)

Uczestnicyłącząsięwpary.Każdyproszonyjest,abyprzypomniałsobiesytuację,kiedybyłdziec-kiem i ktoś z dorosłych dałmu klapsa lub zastosował inną zmetod niesprzyjających dobremuwychowaniu (możnaw tymmiejscu przypomnieć uczestnikom tabelę, którą stworzyli podczasspotkania2,ćwiczeniezpkt.3b).Uczestnicywparachmająopowiedziećsobieotym,cowtedyczuli,comyśleli,atakżecorobililubmieliochotęzrobić.

Następnienaforumuczestnicy(ktochce)mówiąouczuciach,myślachizachowaniach,jakieprze-żywaliwtamtychsytuacjach.Wypisujemyteuczucianaarkuszupapieru.

Wskazówki dla prowadzącego Lista uczuć, o których opowiadają rodzice, to lista uczuć, które przeżywają dzieci, gdy są karane. Ważne, aby rodzice dostrzegli tę analogię. okazuje się także, że dzieci, gdy rodzice ich karzą, czują to samo co rodzice, gdy podejmują takie działania (złość, bezsilność, rozgoryczenie, wstyd, smu-tek). Wobec tego uczą się niekonstruktywnego sposobu radzenia sobie z nimi – nie można się za-tem dziwić, że bite dzieci biją innych.

4.TEORIA:BłęDNEKOłOZłOŚCI(15MINUT)

Prowadzącyprzekazujeinformacjęnatemattego,żezłośćbudzizłość,agresjabudziagresję.gdyrodziceniereagująnapozytywnezachowaniadzieci,niewzmacniająich–doceniając,chwa-ląc,dziecipróbujązwrócićichuwagęnasiebiewinnysposób.Podejmowanewtedyprzezdziecidziałania i zachowania sąbardzo częstonieakceptowaneprzeznajbliższych– krzyk, tzw. jęcze-nie,szturchanie,szarpanie,zaczepianie,bicieitp.Rodzicwtedypodejmujeinterwencję–wformiekrzyku,klapsa,uderzeniadzieckaitd.,wierząc,żenauczytodziecko,żetakniewolnorobić.Dziejesię jednak inaczej. Takie zachowania rodzicamogą sprawić, że negatywne zachowania dziecka,zamiastsięwyciszać,będąsiępowtarzaćinasilać,wmyślzasady:„lepiejbyćskrzyczanymizbi-tymniż ignorowanym”.Dladzieckanajważniejszajestuwagarodzica,więcgdyrodzicskupiasięwyłącznienazłymzachowaniudziecka,dzieckojepowtarza.i wtedy możemy mówić o bŁĘdnyM koLe ZŁoŚci, czyli im dziecko się gorzej zachowuje, tym gwałtowniej reaguje rodzic. im rodzic gwałtowniej reaguje, tym dziecko bardziej eskaluje swoje zachowanie itd.

5.PRZERWA(10MINUT)

6.ĆWICZENIE:BURZAMóZgóW(15MINUT)

Przypomnijsobiesytuację,wktórejprzeżywałeś/przeżywałaśsilneemocje.Zastanówsię,jakietobyłyuczuciaipowiedz,copomagałoCiwtedyzapanowaćnadswoimzachowaniem,np.niedałaśswojemudzieckuklapsa.

Zwypowiedziuczestnikównadużymarkuszuzapisywanesąwszystkiepomysłyradzeniasobiewsytu-acjachprzeżywaniasilnychemocji.Wynikipracyuczestnikówmogąbyćpodobnedoponiższejlisty,np.:

sprzątam, palępapierosa, wychodzęzpokoju,wycofujęsięzkontaktu, głębokooddycham, mówięotwarcieoprzeżywanychemocjach–komunikat„ja”,

17

krzyczę, liczędo10,20,100, rozmawiamzmężem/żoną, idępobiegać, wyprowadzampsanaspacer, wychodzęzpokoju,trzaskającdrzwiami, rzucamprzedmiotami(poduszką), zaczynammyślećoczymśprzyjemnym.

Następniezaznaczamyzcałejlistytesposoby,któresąkonstruktywne.Spośródnichdodatkowowyróżniamymetody,któremożnazastosowaćwkażdejsytuacji(naliściepowyżejpodkreślone).Sątotzw.REDUKTORy,czylisposobynaobniżenieprzeżywanegonapięcia.

7.ĆWICZENIE:BURZAMóZgóW(20MINUT)

Przypomnijsobiesytuację,wktórejprzeżywałaśsilneemocje.Zastanówsię,jakiemiałaśwtedymyśliipowiedz,któreznichniepomagałyCizapanowaćnadswoimzachowaniem,np.dałaśswo-jemudzieckuklapsa.Możeszsięgnąćdoswoichnotatekzpracydomowej,wktórejzapisywałaśmyśli,pojawiającesięwróżnychcodziennychsytuacjach.

Nadużymarkuszuzapisywanesąwybranemyśliuczestników,któresprawiały,żepojawiającesięuczucia, nasilały się i sprzyjały pojawianiu się krzywdzących zachowańwobec dziecka.Następ-niepodczasburzymózgówuczestnicyproszenisąopodawanietakichmyśli,którepomogłybyimwporadzeniusobiezeswoimiemocjami.Wynikipracyuczestnikówmogąbyćpodobnedoponiż-szejlisty,np.:

uspokójsię; onnierobitegozłośliwie; jestjeszczemałyiniewie,jakinaczejprosićopomoc; pooddychamgłęboko,tomipomoże; jaksięzezłoszczę,będziejeszczegorzej; tylkospokójmnieuratuje.

Sątotzw.MONITy,czyliuspokajającemyśli,którekierowaćmożnadosamegosiebie.

Wskazówki dla prowadzącego – do ćwiczenia w pkt. 6 i w pkt. 7 dzięki tym ćwiczeniom powstaje lista sposobów – redUkTorÓW i MoniTÓW, które pomagają rodzicom radzić sobie z trudnymi dla nich emocjami. Warto rodzicom zaznaczyć, że głównym za-daniem monitów jest odniesienie się do błędów poznawczych w postrzeganiu zachowań innych, a w szczególności dziecka (przypisywanie innym negatywnych intencji, stwierdzenia typu „zawsze, nigdy”, myślenie biało-czarne, czytanie w myślach).na zakończenie spotkania można rozdać rodzicom przygotowaną wcześniej na kartkach taką listę, aby każdy z uczestników mógł zabrać ją do domu i korzystać z niej w codziennym życiu (załącznik nr 4 – na końcu książki znajdziesz wersję do powielenia. różne pomysły jak radzić sobie z emocja-mi, znajdują się także w broszurze Zamiast klapsa).

8.ĆWICZENIE–SAMONAgRADZANIE(10MINUT)

Samonagradzanie to pochwała dla siebie samego za zapanowanie nad swoim zachowaniem.Wzmacniawłasnepoczuciesprawstwa,aprzeztowpływanapozytywnyobrazsiebie ipomagabudowaćpoczuciewartości.

Prośba,abykażdyzuczestnikówdokończyłjednozezdań:Udało mi się…(opisz,coudałoCisięzrobić).Cieszę się, bo… (opisz,coudałoCisięzrobić).Jestem dumny/dumna z …(opisz,coudałoCisięzrobić).

Wskazówki dla prowadzącego Ważne, aby prowadzący w tym miejscu, po zakończonych ćwiczeniach, powiedział uczestnikom jak istotne jest samonagradzanie. Ważne, aby uczestnicy nauczyli się dostrzegać swoje najdrobniejsze

18

sukcesy, zmiany w zachowaniach w stosunku do dzieci i doceniali tę zmianę w sobie. samonagra-dzanie może być w tym bardzo pomocne.

9.PRACADOMOWA

Każdyzuczestnikówmadokończyćzdanie:Postanowiłem, że od dzisiaj…

10.RUNDKAKOńCZąCA(10MINUT)

Wymień2uczucia,zjakimikończyszdzisiejszespotkanie.

Trochę teorii Emocje rodzicielskie i nie tylko…

jak je opanować? WtymmiejscuproponujemyPaństwutrochęteorii,będącejrozwinięciemtematuemocjiiradze-nia sobie znimi.Poniżejmożna znaleźćkonkretne sposoby radzenia sobie i rozumieniaemocji.Wskazówkitemożnawykorzystywaćwkontaktachzrodzicami, jeślizobacząPaństwopotrzebęrozwinięciategotematu.

Emocjetoprzeżycia,któresązazwyczajkrótkotrwałe,wywołanekonkretnąsytuacją,oróżnejsilenatężenia.Człowiekrodzisięzumiejętnościądoświadczaniatakichemocjijak:strach,gniew,smu-tek,radość,wstyd;czasemdodajesiędotejlistyrównieżzdziwienie.Uczuciasąbardziejtrwałeodemocji;niemającharakteruwrodzonego–człowiekuczysięichwtokuswojegożyciawwy-nikuróżnychkontaktówspołecznych.Składowąichmożebyćkilkaemocji.Przykłademmogąbyćuczucia:miłości,przyjaźni,zazdrości,rozczarowania,frustracjiitd.Sąoneprzeżyciamispecyficznieludzkimi,awięcwyjątkowymi.Emocjeiuczuciatowarzyszączłowiekowinieustannie,naichpoja-wianiesięniemamywpływu.Wżyciucodziennymodczuwanieichprzeplatasięiczęstookreśleń„emocje” i„uczucia”używamyzamiennie.Dlategoteżwponiżejzamieszczonymtekścieteżtakbędziemyrobić.

gdyrodzicdajedzieckuklapsa,zdarzasię,żetłumaczącswojepostępowaniemówi:Bo mnie wy-prowadził z równowagi; zezłościł mnie.Takjakbydzieckoodpowiadałozato,corobidorosłypodwpływemswoichodczuć.Aprzecieżtakniejest.Toosoba,któraprzeżywadaneuczucia,odpowia-dazato,cowtedyrobi.Rodzicomtrudnoprzyznaćsiędotego,coczują.Bezradność,złość,smutekmaskujązachowaniami,któremogąbyćprzykredlainnych,np.dzieci.Dlategotym,którzychcązmienićswojemetodywychowawcze,wartopokazywać,żemająprawoprzeżywaćróżneuczuciaisąsposobyradzeniasobieznimitak,abyniekrzywdzićnajmłodszych.

Jakradzićsobiezwłasnymiuczuciami?Zaakceptowaniefaktuprzeżywaniaróżnychuczuć–przyjemnychinieprzyjemnych–dawaniesobiedotegoprawa,jestdlarodzicapierwszym,bardzoważnymkrokiemwradzeniusobiezemocjami.

Kolejnykroktonauczeniesięrozpoznawaniaswoichuczuć.Wartowykorzystywaćdotegosygnały,jakieprzekazujenamnaszeciało.Tocennewskazówki.Itak,gdynp.przestraszymysięczegoś,wystę-pujeszeregreakcjiorganizmu:szybciejimocniejbijeserce,szerokootwierająsięoczy,mięśniespinająsię,pojawiasięgęsiaskórka,zmieniasięrytmoddechu,pojawiasięuczucie„nógzwaty”,drżenierąk,zaciśnięciegardłaitd.gdyczujemyspokój,ciałorozluźniasię,oddechjestspokojnyigłęboki,twarzjestrozluźniona.Zakażdymuczuciemkryjąsiękonkretnesygnałyorganizmu.Wartozwracaćuwagęnainformacje,jakiewysyłanamnaszeciało,byuświadomićsobie,jakieuczuciaprzeżywamy.

Zdarzasięczasem,żeprzeżywaneuczuciejestbardzosilne.Imwiększajestjegosiła,tymmniejrefleksyjneiprzemyślanestajesięzachowanie.Jeślidajemysięponieśćnaszymemocjom,zwięk-

19

szamyprawdopodobieństwopodjęciadziałań,którychpotemmożemyżałować.Uczuciem,które–jeśliniezostanieopanowane–możeprzynieśćnamsporoszkód,jestzłość.Częstomaonaswojeźródłownarastającejbezsilności.Rodzicomnieobcesązazwyczajobateprzeżycia,zwłaszczagdysązmęczeni.Brakujeosoby,którabywspierałaichwcodziennychtrudach,adotegodzieckowciążnieprzestajepłakać.

Zdarzasię,żepodwpływemniepohamowanejzłościrodzicmożezachowaćsięwsposób,któregopotembędzieżałować(krzyknienadziecko,uderzyje).Umiejętnośćsamokontrolipozwalamiećwiększywpływnawłasnezachowanie,atymsamymograniczyćdziałania,któremogąbyćkrzyw-dzącedlainnych.

Sposobypomagającerodzicomwopanowaniuuczuć Zatrzymaj sięchwilęnadtym,coczujesz.Nazwij swoje uczucie.Możeszteżpowiedziećnagłosnp.Jestem zła/jestem zły.Uświadomieniesobieprzeżywanychuczućtopierwszyważnykrok,byodzyskaćsamokontrolę.

Głęboko oddychaj.Bardzopowoliróbwdechipowoliwydech.Niechwciąganepowietrzedo-cieraażdoTwojegobrzucha–poznasztopotym,żebędziesięunosićiopadać,podobniejakklatkapiersiowa.

Liczwmyślachod10do0.Możeszrównieżutrudnićsobiezadanie,np.liczyćparzyścieod100do0(100,98,96…itd.).Imbardziejzaangażujeszswojąuwagęwtęczynność,tymlepszybędzieefekt,boopróczemocjidogłosuzaczniewwiększymstopniudochodzićrównieżrozum.

Pomyśl o czymś miłym.Wyobraźsobielubprzypomnijsytuację,gdyczułaś/eśsiębezpiecznie,spokojnie,byłaś/eśzrelaksowana/y,szczęśliwa/y.Możetobyćnp.wspomnieniezwakacji,miłymomentzkimśbliskim–coś,cojużsięwydarzyłolubjestmarzeniem.Niechtamyślopróczobrazówmadźwięki,zapachy,kolory.Przygotujsobietaką„ciepłąmyśl”,którąbędzieszprzy-woływaćwtrudnychchwilach.

Zaciśnij mocno pięści, aby zgromadziło sięw nich całe Twoje napięcie, a potem mocno je strzepnij.

Kierujdosiebiewmyślachuspokajające lub upominające komunikaty.Mogąbyćogólne,odno-szącesiędowszystkichsytuacji,np.spokojnie;uspokójsię;damradę.Mogązawieraćkonkretneinstrukcje,np.spokojnie,weźtrzygłębokiewdechy;opanujsię,pomyślowakacjachnadmorzem.Mogąrównieżbyćbardziejszczegółowe,odnoszącesiędookreślonejsytuacji,np.zachowamspo-kój,przecieżonnierobimitegospecjalnie;opanujsię,napewnoniemiałniczegozłegonamyśli.

Starajsięmyśleć o konsekwencjach swojego działania.gdychoćchwilępoświęcisznazastano-wieniesięnadskutkamiswojegowybuchuzłości,zwiększyszprawdopodobieństwopowstrzy-maniasięoddestrukcyjnychzachowań.

oceń „obszary ryzyka” i przygotuj się do trudnych sytuacji.Zastanówsię,przeanalizuj:wja-kichokolicznościachtraciszcierpliwość,zaczynaszoddawaćsięwewładanieswoimemocjom?Niektórychsytuacjimożnauniknąć, innemożnaprzewidzieć iprzygotowaćsiędonich.Jeśliwiesz, że tracisznadsobąpanowanie,gdyTwojedzieckobiega iniesłuchaTwoichpoleceńwtrakciezakupówwsupermarkecie,zaplanujswojedziałaniatak,bymócpowstrzymaćswójwybuch.MożeudasięzostawićdzieckozkimśwdomunaczasTwoichzakupów?Albomożejestktoś,ktopomożeipójdziezTobąnazakupy?Dladzieckawszystkowokółjestinteresu-jące,bardzotrudnojestmupowstrzymaćsięprzedpoznawaniemnowegootoczenia.Wartowcześniejustalić zdzieckiemzasadywspółpracy: idziesz obok mnie, a jeśli się oddalisz, bę-dziesz jechać w wózku.Możeszteżwciągnąćdzieckodowspółpracy:produkty, które Ci podam, będziesz wkładać do koszykalubzabraćzesobązabawkę,którąmogłobysięzająćTwojedziec-ko,gdysiedziwwózku–bywa,żedziecinudząsiępodczaswyprawdosklepu.

Mów o swoich uczuciach –pozwala to zmniejszyćodczuwanenapięcie.Pomocnymożebyćkomunikat: ja... (nazwijswojeuczucie), kiedy ty...(nazwijkonkretnezachowaniedziecka),po-nieważ... (pokaż,jakiekonsekwencjemadlaCiebietozachowanie).Komunikatdobiegającegoposklepiedzieckamógłbybrzmieć:Złościmnie,kiedybiegaszposklepie,ponieważniemogęprzeztorobićzakupów.

Mów o swoich oczekiwaniach.Jasnoustalajzasady.Czasemtopozwalauniknąćnerwowychsytuacji.Możeszużyćsformułowań:oczekuję, że...; chcę, żebyś...; zależy mi na tym, żebyś...

Pamiętaj o swoich potrzebach.Wychowywanie dziecimoże być trudne imęczące. Dlategowartodbaćowłasnąkondycjępsychicznąifizyczną–dawaćsobieprawodoodpoczynku,chwili

20

relaksu,czasutylkodlasiebie,kiedyrobisięcoś,cosprawiaprzyjemność.Toważne,bopozwalauniknąćprzemęczenia,odktórego jużmałykrokdo frustracji, irytacji,uczuciaprzytłoczeniaibezsilności.

doceniaj i nagradzaj siebie. Każdegodniapostaraj siędokończyć zdanie:Mogę być z siebie dumna/dumny, bo... Doceńnawetdrobiazgi–toznichskładasięcodzienneżycie.Pokazujso-bie,jakdużorobisz,potrafisz,możesz,jakogromnywpływmasznato,codziejesięwTwoimżyciu.Niechnagrodąbędziechoćjednadzienniepochwałaskierowanadosiebie.

Kiedy czujesz, że zarazwybuchniesz,wyjdź na chwilę z pokoju lub odsuń się i spróbuj się uspokoić.Powiedzdziecku,dlaczegowychodzisz.Komunikat: jestem okropnie zła/zły i muszę wyjść, żeby się uspokoićdadzieckujasność,cosięzTobądzieje.Pamiętaj,żedzieckomaprawodowychowaniabezjakiejkolwiekprzemocyfizycznejipsychicznej.Trzebazrobićwszystko,żebyniezdarzałysięprzypadki,gdywwynikubezsilnościdorosłychdziecidoświadczająkrzywdy.

Konkluzja

Zuczuciaminiepowinniśmywalczyć,ale towcalenie znaczy, żepowinniśmysię impoddawać.To,cowartorobić,touczyćsięjerozpoznawaćiprawidłowowyrażać,toznaczytak,abynieranićinnych.Wszystkiepowyższewskazówkiwartostosować,żebyzachowaćsamokontrolę,czyliniepozwolić,byuczucianamiwładały,atymsamymzmniejszyćprawdopodobieństwopodejmowaniakrzywdzącychzachowań.

21

Blok III Zamiast klapsa

©N

iDer

Land

er -

Foto

lia.c

om

Spotkanie 5 Wiem, że dasz radę!


Cel Zapoznanierodzicówzmetodamizachęcaniadzieckadowspółpracy

Potrzebne materiały: tablicaflipchart+kartkiflipchart,

kolorowemazakidopisanianakartkach, wydrukowanedlakażdegouczestnikazałącznikidoćwiczeń.

Przebieg spotkania




Prowadzącypytauczestników czyudało im się zapisaćpostanowienia. Chętneosobydzielą sięniminaforum.


Przyglądamysięliściestworzonejnaspotkaniu2–ćwiczeniezpkt.2bdotyczącemetod,jakiesto-sująrodzice,abywychowaćdzieci.Listatazawierazarównokonstruktywne,jakiniekonstruktywnemetodywychowawcze.Skupiamysięjedynienakonstruktywnychsposobach,takichjak:

dawaniewskazówek, sygnałnazatrzymanie,jednosłowo–hasło,np.„stop”, określenieczasunawykonaniezadania–czasna„ochłonięcie”dlarodzica, umowazdzieckiem:mówienieooczekiwaniach,ustaleniezasad,pomocrodzicawrealizacji,powiedzenieokonsekwencjachniewykonaniapolecenialubnieprzestrzeganiazasad,

chwalimykonkretnezachowaniadziecka,opisujemyto,cowidzimy,doceniamywysiłekdziecka,opisujemyswojeuczuciawzwiązkuztąsytuacją,

poświęcaniedzieckuczasu, pokazywanie, modelowanie:rodzicwzorcemdonaśladowania, uczenie, tłumaczenie, rozmowa.

Wśródwymienionychmetodpowinienpojawićsiępunktdotyczącykomunikacji,awszczególności:a)otwartej komunikacji –schodzimydopoziomudziecka,np.kucamyczysiadamynawysokości

dziecka,patrzymynadziecko,zwracamysięprzodemdoniego,używamyjęzykaadekwatnegodoetapurozwojowegodziecka,krótkiekomunikaty,spójnykomunikatwerbalnyiniewerbalny;

b) komunikat „ja”–składasięztrzechelementów,opisującychnaszeuczuciawzwiązkuzkon-kretnymdziałaniemdzieckaiwskazującychnakonsekwencje,jakiemyponosimywzwiązkuztąsytuacją:

23

Ja…(uczucie) kiedy ty… (opiskonkretnegozachowania) ponieważ…(wskazanienakonsekwencje,jakieponoszęwzwiązkuztym,wyjaśnieniepowodów

przeżywanychuczuć). Naprzykład:Jestem zła, kiedy chodzisz bez kapci, ponieważ potem nie mogę doprać skarpetek. Potymkomunikaciemożnadodaćoczekiwania,jakiemasięwzwiązkuztąsytuacją,używając

określeń–oczekuję, że…; zależy mi, żebyś…; chcę, żebyś…; potrzebuję….

Następniedopisujemydotejlistypięćnowychsposobów. nazwij problem bez oceniania. daj dziecku wskazówkę, jak może go rozwiązać –tensposóbniewskazujewinnego,pozwalaskupićsięnatym,conależyzrobić.Mleko jest rozlane, potrzebna jest ścierka.Komunikat:Rozlałeś mleko,możewywoływaćpoczuciewinyichęćwalki,żebyobronićsie-bie.Lepiejwskazaćdzieckuodrazu,comożezrobićzproblememlubjakmożenaprawićszkodę.

opisz dziecku konsekwencje jego zachowania. Mów o prawidłowościach, jakimi rządzi się świat –tudajeszdzieckucośbardzocennego:informacjeoświecieiwskazówki,zktórychmożezawszeskorzystać,np.Mleko kwaśnieje, kiedy nie jest w lodówce; skaleczenie musi być zdezyn-fekowane.Trudnościąwtejmetodziejestpowstrzymaniesięodkomentarzy:Mleko kwaśnieje, kiedy nie jest w lodówce. Ty nigdy go nie chowasz, czekasz, aż ktoś zrobi to za ciebie.

Powiedz jednym słowem–tooszczędzanaszestrunygłosoweinerwy.Komunikat:Pies,gdypupildomagasięwyjścianaspacer,lubKrzyczysz,gdymaluchpodnosigłos–jestdladzieckawystarczającojasny,aprzytymdajemymumożliwośćwykazaniasię.Uwaga:niestosujtegosposobu,używającimieniadziecka,np.Agnieszka!Kiedydzieckoczęstosłyszyswojeimięwy-powiadanezpretensją,zaczynajeźlekojarzyć.

Komunikat „ja”–Lepiej poczekaj, czuję się teraz zdenerwowana i nie mam ochoty patrzeć na Twoje wypracowanie. Kiedy poczuję się lepiej, to chętnie je przeczytam.Dziękitemudzieckorozu-miepowodypostępowaniarodzicaorazdowiadujesięoprzeżywanychprzezniegoemocjach.

napisz liścik–dziecilubiąlisty.Oneniekrzyczą.Wzięcieołówkaikartkiniewielenaskosztuje.Do-brze,żebylistbyłkrótkiikonkretny.Będziejeszczeskuteczniejszy,jeślibędziehumorystyczny.

4.PRZERWA(10MINUT)


Każdy uczestnik dostaje arkusz dowypełnienia. Zawiera on przykładowe sytuacje, któremogąprzydarzyćsięwcodziennymżyciu.Zadaniepoleganastworzeniu,wedługwcześniejpoznanychsposobów,komunikatówkierowanychdodziecka(załączniknr5–nakońcuksiążkiznajdzieszwer-sjędopowielenia).Wartozadbaćoto,abyuczestnicysiedzącyoboksiebieniemieliidentycznychwersji,np.wersjęAdajemycotrzeciejosobie.

Wersja A Wchodziszdopokojudzieckaiwidziszbałagan:porozrzucanezabawkinapodłodze,ubraniazwi-niętewkłębekwszafce,nastolikurozgniecionechrupki,wymieszanezfarbamidomalowania.

a. Napisztypowezdania,któremogłybybyćwypowiedzianedodziecka,aktóreniepomogłybyrozwiązaćsytuacji.

b.Wedługponiżejpodanychsposobówsformułujinapiszzdaniaskierowanedodziecka.

Nazwijproblembezoceniania.Dajdzieckuwskazówkę,jakmożegorozwiązać. Opiszdzieckukonsekwencjejegozachowania.Mówoprawidłowościach,jakimirządzisięświat. Powiedzjednymsłowem. Komunikat„ja”. Napiszliścik.

Wersja B Spieszyszsiędopracy,naszykowałaś/eśsynkowiubraniedoprzedszkolaizostawiłaś/eśnałóżku,aby się ubrał. Sama/samposzłaś/poszedłeś przygotować śniadanie.Wracaszpo chwili, a Twojedzieckosiedzinadalbezruchu,nieubierasię.

24

a.Napisztypowezdania,któremogłybybyćwypowiedzianedodziecka,aktóreniepomogłybyrozwiązaćsytuacji.



Wersja C Twojacóreczkaciąglezostawiakapcienaśrodkukuchni.




6.OMóWIENIEĆWICZENIAZPKT.5

Każdyuczestnik odczytuje swoje propozycje.Omawiamy je i zwracamyuwagęna te elementy,któreudałosiędobrzezrobić.Zastanawiamysię,comożnabyłozrobićinaczej.

7.PRACADOMOWA

Wypełnijarkusz (załączniknr6–nakońcuksiążkiznajdzieszwersjędopowielenia).Zawieraonprzykładowesytuacje,któremogąCisięprzydarzyćwcodziennymżyciu.Zadaniepoleganastwo-rzeniu,według5sposobów,propozycjikomunikatówkierowanychdodziecka:


sytuacje:a.Dzieckomyłorączkiwłazience,zostawiłoodkręconykranizatkanykorkiemzlew.Tywchodzisz

dołazienkiiwidzisz,jakzachwilęwodasięprzeleje.b.Twojedzieckobardzochciałomiećpsa;dostałogopodwarunkiem,żebędziesięnimzajmować.

Porazkolejnywidzisz,żepiesdomagasięwyjścianadwór.Najprawdopodobniejdawnoniktgoniewyprowadzał.

c.PorazkolejnyTwojedzieckozostawiłozapaloneświatłopowyjściuzeswojegopokoju,mimożezwracałaś/eśuwagęjużwielerazy.

d.Jesteśzmęczona/y,amusiszjeszczeprzygotowaćkolację.Niktniewykazujechęcipomocy.e.Twojedzieckomażepościanach.f.Próbujeszwyjaśnićcośdziecku,aonociągleprzerywa,kiedymówisz.

Prowadzącyprosiuczestników,abyspróbowalizastosowaćpoznanąmetodęwdomu,wrealnychsytuacjachzdomownikami(dziećmi,współmałżonkiem).

25

Spotkanie 6 Karanie a ponoszenie konsekwencji


Cele PokazanieróżnicymiędzykarąakonsekwencjąZakończenie,podsumowaniezajęć


Przebieg spotkania




Prowadzącyprosząuczestników,abypodzielili się tym,coudało imsięwypisaćwpracydomo-wej.

3.ĆWICZENIE:DWIEhISTORIE(20MINUT)

Prowadzącyodczytujedwieponiżejzamieszczonehistorie;wcześniejdzieliuczestnikównadwiegrupy–rodzicówidzieci.Osobywposzczególnychgrupachmająwczućsięwodpowiedniegobo-haterawhistoryjce–rodzicewrodzica,dzieciwdziecko.Poprzeczytaniukażdejzhistoryjekwrazzuczestnikamistaramysięodpowiedziećnanastępującepytania:

Jakabyłamotywacjarodziców,abyukaraćdziecko?–odpowiadająrodzice, Jakczułosięwtejsytuacjidziecko?–odpowiadajądzieci.

Odpowiedziobupodgrupzapisujemynaarkuszupapieru.Pokażetouczestnikomsprzecznemoty-wydziałania,któreprzyświecałystronom,atakżejaknieadekwatnedopotrzebdziecibyłyreakcjerodziców.

Zakupy w hipermarkecie Mamarobizakupywhipermarkeciezeswoim3-letnimsynkiem.Chłopiecbiegamiędzyregałami.Mamacałyczasdoniegomówi:Przestań biegać pomiędzy regałami. Chcę żebyś podczas zakupów trzymał się koszyka mamusi. Dlaczego wszystkiego dotykasz? Powiedziałam: Trzymaj się koszyka! Odłóż z powrotem te banany. Nie, nie kupimy ich: mamy dość w domu. Przestań dusić te pomidory! Ostrzegam Cię, jeżeli nie bę-dziesz trzymać się koszyka, to pożałujesz. Weź ręce od tego, słyszysz? Wyjmę lody. Znowu biegasz. Chcesz upaść? O, widzisz stało się! Czy wiesz, że o mało nie przewróciłeś tej starszej pani? Prosisz się, żeby Cię ukarać. Nie zasługujesz na to, żeby dostać choć jedną łyżkę lodów, które kupiłam na wieczór. Może to oduczy Cię zachowywania się jak dzikie zwierzę!

Rozmowazuczestnikami.Próbauzyskaniaodpowiedzinapostawionewcześniejpytania.

26

Pomazany stół Mamawchodzidokuchni iwidzi, żecałyblatstołu jestpomazanykredkami.Wołaswojącórkęimówi:M:Czy to Ty pomazałaś stół kredkami?C: Nie. M:Ale chyba nikt inny nie rysował kredkami? C: Nie, naprawdę nie pomazałam. M:Dlaczego w takim razie cały stół jest pomazany? Rysowałaś ostatnio coś przy stole? C: Tak, ogródek. M:A więc skłamałaś, że nie pomazałaś stołu! C: Nie pamiętam. M: I jeszcze się zapierasz! Zapomnij o rysowaniu przy stole kuchennym. I może uświadomisz sobie,

że nieładnie jest kłamać. Jutro zamiast pójść na bal urodzinowy Krzysia, zostaniesz w domu.

Rozmowazuczestnikami.Próbauzyskaniaodpowiedzinapostawionewcześniejpytania.

Wskazówki dla prowadzącego Ważne, by w tym miejscu pokazać rodzicom różnicę pomiędzy karami i konsekwencjami.

Kara: jestczęstonieadekwatnadozachowaniadzieckainiekiedyprzybieraformy,któresąkrzywdzą-cedladziecka(np.krzyki,klapsy,straszenie),ponieważrodzicsamprzeżywasilneemocje;

przezto,żeniewynikalogiczniezzachowaniadziecka,jestczęstodlaniegoniejasna,wywołujepoczuciekrzywdy,chęćodwetuibuntu–bocowspólnegomanp.zakazoglądaniabajkizwy-lanymnapodłogęnapojem;

zpunktuwidzeniarodzicapowinnabyćbolesnaidotkliwa,abydzieckozapamiętałodlaczegozostałoukarane;

bywaodwetemrodzicanadzieckuzajegoniewłaściwezachowanie; bywaodroczona,czasemzależyodnastrojuitego,ileczasumarodzic(odrodzicazależykiedyjązastosuje);

dzieckonie jestwcześniejoniejuprzedzane–reakcjanastępujepowystąpieniuzachowanianieakceptowanegoiczęstojestdladzieckadużymzaskoczeniem–zarównodlatego,żesiępo-jawia,jakizpowoduformy,którąprzyjmuje;

czasemstaje sięniemożliwado zrealizowaniaprzez samego rodzica, gdyż jest zbyt silna lubdotkliwa,np.przezmiesiącdzieckomaniewychodzićzdomu.

Konsekwencje: mogąbyćnaturalne,logiczniewypływającezzachowaniaidziałańdziecka,wcześniejzdziec-kiemuzgodnionepodczaswspólnychrozmów,wynikajązustalonychzasad;

występujązarazpozachowaniu,anawetjeślisąodroczonewczasie,nadalsąlogiczniezwiąza-nezzachowaniem;

powinnybyćadekwatnedowiekuimożliwościdziecka; powinnybyćodpowiedniedorodzajuprzewinienia,abydzieckobyłowstaniezrozumiećzwią-zekmiędzyswoimzachowaniemakonsekwencjąjakazniegowynika–wtensposóbuczysię,jakiezachowaniawartopodejmować,azjakichlepiejzrezygnować;

powinnybyćmożliwedozaakceptowaniaprzezrodzica,którykonsekwentniejestosuje; wartoonichprzypominać i uprzedzaćdzieckoprzed ichpojawieniem się, jeśli zachowanianieakceptowanepowtarzająsię;

ucządzieckaodpowiedzialności ipodejmowaniadecyzji,nawetjeślinadalzachowujesięnie-właściwieitymsamymgodzisięnaponiesieniekonkretnychkonsekwencji;

ucządzieckojaknaprawićwyrządzonąszkodę.

4.ĆWICZENIE:BURZAMóZgóW–JAKINACZEJMOgLIZAChOWAĆSIęRODZICE?(15MINUT)

Naarkuszu spisujemywszystkiepropozycjeuczestników.Dbamy, aby znalazły się tamsposoby,którebyłyomawianenapoprzednimspotkaniu,zuwzględnieniemtakichmetodjak:

wskazywaniedzieckuwczymmożepomóc;

27

ustaleniewspólniezasad; mówieniedzieckucomożerobić,zamiastwprowadzaniazakazów; wyrażanieswoichuczuć; pokazywaniedziecku,jakmożenaprawićzło; dawaniedzieckuwyboru; dawaniedzieckuodczućkonsekwencjezłegozachowania.

Wskazówki dla prowadzącego Ważne, aby rodzice usłyszeli, czym różni się kara od konsekwencji. na przykład: „(…) dziecko po-winno odczuć konsekwencje swojego złego zachowania, ale nie w postaci kary. We wzajemnych stosunkach nie ma miejsca na kary. (…) Problem stosowania kar polega na tym (...), iż sposób ten po prostu nie skutkuje, gdyż powoduje rozterkę duchową i dziecko zamiast poczucia winy za to, co zrobiło oraz myślenia nad tym, jak to naprawić – oddaje się całkowicie myślom o odwecie. in-nymi słowy, karząc dziecko, pozbawiamy je w tym samym momencie bardzo ważnych procesów wewnętrznych, unaoczniających mu złe zachowanie.” (Faber, Mazlish 2001, s. 108).

5.PRZERWA(10MINUT)


Przećwiczenienazajęciachkonsekwencjizachowania(załączniknr7–nakońcuksiążkiznajdzieszwersjędopowielenia).Uczestnicyłącząsięwpary.Zazadaniemająwypełnićarkuszezprzykłada-misytuacjiproblemowych.Kara–uczestnicymająnapisać,cowtakiejsytuacjibyłobytypowąkarą.Konsekwencja–uczestnicymająnapisać,jakabyłabyspołecznalubnaturalnakonsekwencjaza-chowaniadziecka.

a. dziecko uderzyło kolegę w piaskownicy łopatką w głowę.Kara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Konsekwencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b.dziecko popsuło zabawkę. Kara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Konsekwencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c.dziecko nie chciało przytulić się do taty.Kara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Konsekwencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

d.dziecko bije mamę. Kara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Konsekwencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e. dziecko ciągnie za ogon kota. Kara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Konsekwencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

f.dziecko awanturuje się, żeby kupić mu zabawkę. Kara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Konsekwencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

g.dziecko dało młodszemu bratu cukierka.Kara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Konsekwencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

28

7.ZAKOńCZENIE(35MINUT)

Podziękowanieuczestnikomzaudziałwzajęciach.Każdyuczestnikproszonyjestopowiedzenie,cobyłodlaniegoważnepodczasspotkań,zjakimiemocjamidzisiajjekończy.

Pożegnanie Nazakończeniewartoprzygotowaćdlauczestnikówdyplomypotwierdzająceuczestnictwo.Będzietodlanichmiłyakcentidocenieniewysiłku,jakiwłożyliwewspólnąpracęprzezostatnietygodnie.Wartoteżpowiedziećrodzicom,gdziemogąszukaćpomocyidalszegowsparcia,np.przekazaćimspisplacówekzbezpłatnąofertą.

Zachęcamy do udzielenia informacji o programie „Dobry Rodzic – Dobry Start”, stronie inter-netowejwww.dobryrodzic.fdn.pl,zktórejmożnapobraćm.in.Apel Twojego dziecka.Polecamyrównież rozdawanie rodzicommateriałów, któremożna zamówić poprzez stronę internetowąwww.fdn.pl.Wzałącznikachznajdują się takżewskazówkidla rodziców,m.in.10 kroków anty-klapsowych,któremożnapowielićiprzekazaćzainteresowanym.

Trochę teorii Kary a konsekwencje

i kilka przykładów Ważnytemat,naktórywartopoświęcićczaswkontakciezrodzicami,tokary.Poniższytekststarasięwskazaćróżnicęmiędzykaramiakonsekwencjami,atakżepokazać,żecele,któreprzyświeca-jąrodzicom,np.wychowaniedzieckanaszczęśliwego,dobrzemyślącegoosobiedorosłego,niesąmożliwedoosiągnięciaprzypomocykar.Tym,couczy,sąkonsekwencje.Karyjedynieranią.Tekst jestposzerzeniemtematówporuszanychnazajęciach;zawierarównieżwskazówki,któremożnapodsunąćrodzicowi,jakokonkretnemetodypostępowaniazdzieckiem.

Kara tonajczęściejwybieranametodawychowawcza,po którą sięgają rodzice, gdydzieckoniezachowujesięzgodniezichoczekiwaniami.Karamanauczyćdzieckowłaściwegopostępowania;częstoprzybieraona formęnakazów,zakazów,bicia,klapsów,manipulacji,krzyków,porównań,„dawaniaszlabanów”,prawieniakazań,straszenia,przekupywania.Wszystkodladobradzieci–poto,abybyłydobre,umiałyprzestrzegaćregułipraw,potrafiłykochać,szanowałysiebieiinnych,byłyotwarte,samodzielne,ciekaweświata,szczęśliwe,przyjacielskieitd.Czywcześniejwymienionymisposobamidasiętoosiągnąć?NapewnoNIE. Kara,choćnapierwszyrzutokawydajesięskuteczna(dzieckozaprzestajedanegozachowania),nadłuższąmetęjestmałoprzydatna,gdyżmożepociągaćzasobąwieleskutkówubocznych,wi-docznychnietylkonacieledziecka(siniaki,zranienia),aletakżenajegopsychice.Karywywołująudzieciróżneprzykreemocje,zktórymitrudnoimsobieporadzić.Dzieciprzestająsięzachowy-waćwniewłaściwysposóbzpowodulęku,aniedlatego,żezrozumiały,dlaczegoniewolnoczegośrobić.Dlategozazwyczajrazwymierzonakaraniewystarcza–dziecinierozumieją,cozrobiłyźlei zachowanie,którewywołałokarę,będzie siępowtarzać.Częstodzieciuczą się, żeważna jestniezmianapostępowania,aleto,abyniedaćsięprzyłapaćrodzicom.Dzieci,którenieotrzymująodrodzicówpozytywnejuwagi,będąwręczpowtarzałyniewłaściwezachowania,wmyślzasady:lepiej być skrzyczanym i zbitym niż ignorowanym.Dladzieckanajważniejsza jestuwagarodzica,więcgdyrodzicskupiasięwyłącznienazłymzachowaniudziecka,powodujewzmacnianieniepo-żądanegopostępowania.Pojawiasięwtedybłędnekołozłości:imdzieckogorzejsięzachowuje,tymgwałtowniejreagujerodzic;imrodzicgwałtowniejreaguje,tymdzieckobardziejeskalujeswojezachowanieitd.

co w takim razie robić? Jeślidzieckoprzejawiazachowania,któresądlanasniedozaakceptowania,musiodczućkonse-kwencjeswojegopostępowania.Różnicamiędzykaramiaponoszeniemkonsekwencji jest taka,żekonsekwencjewychowują,akaryranią.Konsekwencjebędąnaturalnymwynikiemzachowań

29

dziecka,karynatomiastczęstoprzyjmująformy,któreabsolutnieniewynikająlogiczniezkonkret-negozachowaniadzieckainajczęściejwogóleniesąznimzwiązane.Karą,gdydzieckowylejesok,będzienaprzykładzakazoglądaniabajki.Karanijakniewiążesięlogiczniezzachowaniemdziecka.Konsekwencjąwtejsytuacjidladziecka,byłbyjużsamfakt,żerozlałoononapój–doznałopew-negorodzajuporażki,adodatkowąkonsekwencjąmogłobybyć,naprzykład,zaangażowaniedzieckawwycieraniepodłogi.

konsekwencje mogą być: naturalne, logiczne, wformieprzerwy, przejęciemkontrolifizycznej.

Konsekwencje naturalnesąnaturalnymwynikiemzachowaniadziecka.Osobąodpowiedzialnązazływybórczyniądziecko.Wymagająoneodrodzicówniewielkiegozaangażowania,pozapowstrzy-maniemsięodnaprawianiasytuacji.Przykład–dzieckobawiłosięsamochodzikiemigopopsuło.Konsekwencja–popsutymsamochodzikiemniemożnasiębawić.Innesytuacje,kiedydzieckodoświadczanaturalnychkonsekwencji,to:

gdyubraniazostanązniszczone,zgubione,skradzione,np.zpowoduniewłaściwegoużywanialubbrakuodpowiedzialności;

gdydziecizapominają; gdyniewywiązująsięzeswoichobowiązków.

konsekwencje logicznebywająpozytywneinegatywne.Pokazujądziecku,jaknależypostępować,aczegowięcejnie robić.Aby takasytuacjamogłazaistnieć,dzieckomusi znać regułypanującewdomu.Jesttodlaniegobardzoważne,gdyżwiedzaotym,jakiezachowaniaakceptujemy,ajakienamsięniepodobają,budujejegopoczuciebezpieczeństwa,pozwalateżpodjąćdecyzję:zrobięźle–poniosękonsekwencję,postąpięzgodniezoczekiwaniamirodziców–dostanępochwałę.gdydajemydzieckuodczućkonsekwencjejegozachowania,dajemymuszansęnazastanowieniesięjaktozachowaniezmienić,np.jaknaprawićwyrządzonąkomuśkrzywdę.

Konsekwencjepowinnybyćsformułowanejakoregułyzachowania.Niejestkonieczne,abydziecko(szczególniemałe,zestarszymmożnajeustalaćwspólnie)zgadzałosięnanie–torodzicjewyzna-cza.Jeślijeustalimy,powinniśmystanowczoikonsekwentnieichprzestrzegać,ajeślicośwnichzmieniamy,dzieckopowinnobyćotymuprzedzone.Przykładowesytuacje,wktórychmożemyzastosowaćkonsekwencjelogiczne:

niewłaściweużyciezabawek, bałagan, antyspołecznezachowania.

Dziecinajskuteczniejucząsięprzyjmowaniaodpowiedzialności zaswojedziałanianapodstawiekonsekwencjiwłasnychzachowań:Jeśli tylko bawisz się jedzeniem, to najwyraźniej już się najadłeś i możesz odejść od stołu. Jeżeli dokuczasz młodszemu bratu, on nie będzie się z tobą bawił.

Racjonalnekonsekwencjełamaniaregułpomagajądzieciomwcorazlepszymichrozumieniuiprze-strzeganiu.

Przerwatoprocedurałatwaiszybkadozastosowania.To„czasodłączeniadzieckaodwzmocnienia”,czylipozbawieniegotego,naczymmunajbardziejzależy–uwaginajbliższych,czylirodziców,brata,siostry;czasuspędzonegonaulubionychzajęciach;swobodyrobieniatego,nacomasięochotę.Można jąstosowaćdodziecipowyżej3. rokużycia.Tametodaróżnisięodkary tym,żedzieckowcześniejjestuprzedzoneowprowadzeniutakiejkonsekwencji,jeślijeszczerazzachowasięwnie-akceptowanysposób.Ważne,bypamiętaćokilkuistotnychzasadachdotyczącychtejmetody:

powinnabyćstosowanadopierowtedy,gdyinne(wcześniejopisane)sposobyniedziałają; powinnatrwaćtyleminut,ilelatmadziecko:trzylatek–3minuty,czterolatek–4minutyitd.; miejsce,wktórymbędzieprzebywaćdziecko,powinnozostaćwcześniejwybraneidzieckopo-winnozostaćotymuprzedzone;ważne,abyniebyłownimdużoprzedmiotówdostarczającychrozrywki,aleumożliwiałodzieckuirodzicowikontaktwzrokowy;

30

czas powinienbyćdokładniemierzony–możnado tegowykorzystać klepsydrę, budzik, ku-chennyminutnik,żebydzieckowiedziało,żeczasminął;

dzieckopowinnowiedzieć,wjakichsytuacjachbędąstosowaneprzerwy–powinnysięodnosićdokonkretnychzachowań;

pozakończeniuprzerwy„kontodzieckajestczyste”.

Wartoprzekazaćrodzicom,abynienadużywalitejmetody,gdyżmożesięokazać,żedzieckowcią-gudnianicnierobi,tylkosiedzizdalaodinnych,boma„przerwę”.

Przejęcie kontroli fizycznej,takzwane„nasiłę”.Ostatniadeskaratunkudlarodziców.Tofizycz-na kontrola, pozbawiona przemocy forma powstrzymania niewłaściwego zachowania dziecka.Niemanicwspólnegozbiciem,dawaniemklapsówlubzadawaniembóludzieckuwjakikolwiekinnysposób.Poleganaobjęciudzieckaitrzymaniuwpozycjiumożliwiającejbezpośrednikontaktwzrokowytakdługo,iletrzeba,abydzieckomogłowramionachrodzicaukoićsię,odzyskaćkon-trolęnadsobą,uspokoićsięiwyciszyć.Podczastrzymaniadzieckarodzicpowiniendoniegocałyczasspokojnieprzemawiać,opisując,cosięznimdzieje,nazywaćjegouczucia,abydzieckomogłoczućsiębezpiecznie.Jeśliwskazujemynakonsekwencje,powinniśmyjeodnosićdokonkretnegoczynu,aniedodzieckajakotakiego(Jestem zła, że stłukłeś mój kubekzamiast: Jesteś niedorajdą).Wartopamiętać,abykonsekwencjebyłydostosowanedowiekuimożliwościdzieckaorazabydo-świadczeniekonsekwencjibyłomożliwe.Naprzykładniejestmożliwe,żebyśmyrano,spieszącsiędopracy,zostawilidzieckowdomu,jakokonsekwencjętego,żezbytwolnosięubiera.Stwierdze-nie:Jak się zaraz nie ubierzesz, to zostaniesz sam w domubyłobystraszeniem,aniewyciąganiemkonsekwencjizzachowaniadziecka.

Kilkadodatkowychcechskutecznychkonsekwencjito:a) natychmiastowość–wyciąganiekonsekwencjinatychmiastponiewłaściwymzachowaniu;b) spójność –możemiećwielewymiarów: spójnośćmiędzykomunikatemwerbalnymakomu-

nikatemzawartymwdziałaniu,spójnośćmiędzydziałaniemkażdegozrodzicówosobnoaichdziałaniemwspólnym,spójnośćwsposobiewyciąganiakonsekwencjiprzyróżnychokazjach;

c) logiczny związek –konsekwencjepowinienłączyćlogicznyzwiązekznieakceptowanymzacho-waniem,któremająpowstrzymać.

Oto kilka pomocnych sposobów, którewarto zastosować zamiast karania, a któremożnapod-sunąćrodzicomjakokonkretnemetodypostępowaniazdzieckiem,gdyzachowujesięwsposóbnieakceptowany.

1. Wyraź swoje uczucia, nieatakując charakteru dziecka. Złoszczę się, kiedy widzę porozrzucane zabawki w Twoim pokoju.

2. określ swoje oczekiwania. Oczekuję, że zabawki będą posprzątane.

3. Wskaż dziecku, jak może naprawić zło. Misie poukładaj na półce, a samochodziki i klocki do pudełek.

4. Zaproponuj wybór. Możesz bawić się wszystkimi zabawkami, ale musisz je sprzątać zanim pójdziesz oglądać bajkę.

Jeśli nie posprzątasz zabawek, nie będziesz mógł oglądać bajki. Zdecyduj sam.

5. Przejmij inicjatywę. Dziecko:Dlaczego telewizor jest wyłączony i nie mogę oglądać bajki? Ojciec:Ty mi powiedz dlaczego? Pozwóldzieckusamodzielnieznaleźćodpowiedźnadręczącejepytanie,dziękitemudostrzeże

konsekwencjeswojegopostępowania.

6. Wspólnie rozwiąż problem. Możemy ustalić, że jeśli będziesz potrzebował pomocy przy sprzątaniu, poprosisz mnie o pomoc,

a potem wspólnie pooglądamy bajkę.

31

Wyznaczaniekonsekwencji jestprocesemuczenia się inauczania.Nie zawszezamierzonyefektosiąga się natychmiast. Zdarza się, że rodzic będziemusiałwielokrotnie powtarzaćwyciąganiedanychkonsekwencji.Oznaczato,żedzieckomaprzedsobąjeszczewielenauki,anazachodzącąwnimzmianępotrzebaczasu.

Zakończenie DziękujemyPaństwuzazainteresowanieprogramemBez klapsa: jak z miłością i szacunkiem wy-znaczać dziecku graniceorazzaangażowaniewpromowanieideiwychowywaniadziecibezprze-mocy.Mamynadzieję,żestworzoneprzeznasscenariuszeokażąsiędlaPaństwapomocnewpra-cyzrodzicami.

Zależynamnawysokiejjakościproponowanejprzeznasmetodypracy,dlategocennedlanasbędąwszelkiePaństwauwagiiinformacjedotyczącescenariuszyspotkańwarsztatowych.Chcielibyśmyrównieżwiedzieć,jakwarsztattenjestodbieranyprzezrodziców,którzywzięliwnimudział.Dla-tegozwracamysięzprośbą,bynaostatnichzajęciachrozdawaliPaństworodzicomankietyewa-luacyjne,anastępniewypełnioneprzysyłalidonas,wrazzeswoimiuwagami,naadres:FundacjaDzieciNiczyje,ul.Walecznych59,03-926Warszawa.

Pomożenamtonabieżącomonitorować,czywarsztatspełniaswojezadanieijestadekwatnydopotrzebzarównorodziców,jakiprofesjonalistówpracującychtąmetodą.

FundacjaDzieciNiczyjeprzygotowała szeregwydawnictw, z którychmogąPaństwoskorzystać,przygotowując się do pracy z rodzicami. Publikacjemożna zamawiać za pośrednictwem stronyinternetowej,którąstworzyliśmyzmyśląowspieraniuprofesjonalistów,pracującychzdziećmi:

www.dobryrodzic.fdn.pl– stronaprogramu„DobryRodzic–DobryStart”skierowanegodorodzicówdzieciwwieku0–3lata,przeżywającychtrudneemocjeistresrodzicielski.Nastronieistniejespecjalnydziałdlaprofesjonalistów:znajdująsiętaminformacjedotycząceskuteczne-gopomaganiarodzicomzmałymdzieckiemorazmożliwościpodnoszeniaswoichkwalifikacjizawodowychwtymzakresie.

Literatura

„Dzieckokrzywdzone.Teoria.Badania.Praktyka”(2003),nr3,FundacjaDzieciNiczyje,Warszawa.

FaberA.,MazlishE.(2001),Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły,MediaRodzina,Poznań.

goldsteinA.,FeindlerE.,gibbsJ.(2006),Program niwelowania agresji oraz rozwoju umiejętności prospołecznych,KlubFairPlay(Karan),Warszawa.

gordonT.(1991),Wychowanie bez porażek,InstytutWydawniczyPAX,Warszawa.

SakowskaJ.(1999),Szkoła dla rodziców i wychowawców,CentrumMetodycznePomocyPsycholo-giczno-PedagogicznejMinisterstwaEdukacjiNarodowej,Warszawa.

MacKenzieR.J.(2008),Kiedy pozwolić? Kiedy zabronić?,gdańskieWydawnictwoPsychologiczne,gdańsk.

32

Załączniki

33

ZaŁącZnik 1

Jakie cZynniki sPraWiaJą, że LePieJ radZisZ sobie Z WychoWyWanieM dZiecka?Uwaga:Wpiszminimum5czynników

Czynniki,którezależąodCiebie Czynniki,któreniezależąodCiebie

0.Przeczytanieksiążkiorozwojudziecka 0.Elastycznegodzinypracy

1. 1.

2. 2.

3. 3.

4. 4.

5. 5.

6. 6.

34

Jakiezachowaniadzieckasprawiają,żemaszochotędać/dajeszmuklapsa?

Jakiesytuacjezewnętrzne(niezwiązanezdzieckiem)powodują,żemaszochotędać/dajeszdzieckuklapsa?

Jakieuczucia,myślisprawiają,żemaszochotędać/dajeszdzieckuklapsa?

ZaŁącZnik 2

35

ZaŁącZnik 3

Uczucie Lokalizacjawciele Myśli

36

ZaŁącZnik 4

Reduktory Wychodzęzpokoju,wycofujęsięzkontaktu. głębokooddycham. Liczędo10,20,100. Mówięotwarcieoprzeżywanychemocjach–komunikat„ja”. Zaczynammyślećoczymśprzyjemnym.

Monity Uspokójsię. Onnierobitegozłośliwie. Jestjeszczemałyiniewie,jakinaczejprosićopomoc. Pooddychamgłęboko,tomipomoże. Jaksięzezłoszczę,będziejeszczegorzej. Tylkospokójmnieuratuje.

Pamiętaj – to są sposoby, które możesz zastosować zawsze.

37

ZaŁącZnik 5

Wersja A Wchodziszdopokojudzieckaiwidziszbałagan:porozrzucanezabawkinapodłodze,ubraniazwi-niętewkłębekwszafce,nastolikurozgniecionechrupki,wymieszanezfarbamidomalowania.



Nazwijproblembezoceniania.Dajdzieckuwskazówkę,jakmożegorozwiązać.

Opiszdzieckukonsekwencjejegozachowania.Mówoprawidłowościach,jakimirządzisięświat.

Powiedzjednymsłowem.

Komunikat„ja”.

Napiszliścik.

38

Wersja B Spieszyszsiędopracy,naszykowałaś/eśsynkowiubraniedoprzedszkolaizostawiłaś/eśnałóżku,aby się ubrał. Sama/samposzłaś/poszedłeś przygotować śniadanie.Wracaszpo chwili, a Twojedzieckosiedzinadalbezruchu,nieubierasię.






Komunikat„ja”.

Napiszliścik.

ZaŁącZnik 5

39

Wersja C Twojacóreczkaciąglezostawiakapcienaśrodkukuchni.

a.Napisztypowezdania,któremogłybybyćwypowiedzianedodziecka,aktóreniepomogłybyrozwiązaćsytuacji.





Komunikat„ja”.

Napiszliścik.

ZaŁącZnik 5

40

ZaŁącZnik 6

Wypełnijarkusz:zawieraonprzykładowesytuacje,któremogąCisięprzydarzyćwcodziennymżyciu.Zadaniepoleganastworzeniu,według5sposobów,propozycjikomunikatówkierowanychdodziecka:


a.Dzieckomyłorączkiwłazience,zostawiłoodkręconykranizatkanykorkiemzlew.Tywchodzisz

dołazienkiiwidzisz,jakzachwilęwodasięprzeleje.

b.Twojedzieckobardzochciałomiećpsa.Dostałogopodwarunkiem,żebędziesięnimzajmować.Porazkolejnywidzisz,żepiesdomagasięwyjścianadwór.Najprawdopodobniejdawnoniktgoniewyprowadzał.

c.PorazkolejnyTwojedzieckozostawiłozapaloneświatłopowyjściuzeswojegopokoju,mimożezwracałaś/eśuwagęjużwielerazy.

d.Jesteśzmęczona/y,amusiszjeszczeprzygotowaćkolację.Niktniewykazujechęcipomocy.

e.Twojedzieckomażepościanach.

f.Próbujeszwyjaśnićcośdziecku,aonociągleprzerywa,kiedymówisz.

41

ZaŁącZnik 7

a. dziecko uderzyło kolegę w piaskownicy łopatką w głowę.

Kara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Konsekwencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b.dziecko popsuło zabawkę.

Kara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Konsekwencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c.dziecko nie chciało przytulić się do taty.

Kara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Konsekwencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

d.dziecko bije mamę.

Kara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Konsekwencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e. dziecko ciągnie za ogon kota.

Kara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Konsekwencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

f.dziecko awanturuje się, żeby kupić mu zabawkę.

Kara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Konsekwencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

g.dziecko dało młodszemu bratu cukierka.

Kara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Konsekwencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

42

ZaŁącZnik 7

10 kroków antyklapsowych

1.Okazujswojemudzieckumiłośćiciepłotakczęsto,jaktotylkomożliwe.Bezobawy–nieroz-pieściszgotakimpostępowaniem.Pokażeszmu,jakbardzojestdlaCiebieważne.

2.Bądźprzydziecku,gdyprzeżywasilneemocje,zktóryminiepotrafisobieporadzić.Onowtedy

najbardziejCiępotrzebuje.

3.Stosujpochwały.Onewzmacniająpozytywnezachowania.Sprawiają,żedzieckobędziezchę-

ciąjepowtarzało.

4.Ustaljasne,prostezasadyigranice.Bądźkonsekwentnywichegzekwowaniu.

5.Dawajdzieckuprzykładswoimzachowaniem.To,jakbędziezachowywałosiędziecko,wdużej

mierzezależyodtego,jakTysięzachowujesz,bojesteśdlaniegopierwszymwzoremdonaśla-dowania.

6.Zauważajkażdąpozytywnązmianęwzachowaniudziecka.Doceniajjegowysiłki.

7.Ignorujzachowania,którychnieakceptujesz,szczególniejeślimaszdzieckoponiżej3.rokużycia.

8.Mów,coczujeszwzwiązkuzkonkretnym,negatywnymzachowaniemdzieckaijakiemaono

dlaCiebiekonsekwencje.DziękitemuTwojedzieckobędziewiedziało,dlaczegoniechcesz,abyjepowtarzało.

9.Używajpoczuciahumoru,żebyopanowaćtrudnesytuacje.Śmiechtonajlepszysposóbnaroz-

ładowanienapięcia.

10. Pozwóldzieckunadoświadczeniekonsekwencjiswojegozachowania.Zachęcajdowspólnego

podejmowaniadecyzji,dokonywaniawyborów.DzieckotakjakTypotrzebujepoczuć,żemanacośwpływ,aTyliczyszsięzjegozdaniem.

43

Informacje zwrotne od uczestników warsztatu BEZ KLAPSA

Skopiujirozdajuczestnikomwarsztatówankietyewaluacyjne.Wypełnioneankietywrazzponiższymformularzemodeślijnaadres:FundacjaDzieciNiczyje,ul.Walecznych59,03-926Warszawa,zdopiskiem:„DobryRodzic–DobryStart”

Wypełniaprowadzący

Datawypełnieniaankiety

Nazwaośrodka/placówkirealizującejwarsztaty

Adres

Imionainazwiskaosóbprowadzących

Datarozpoczęciawarsztatów

Datazakończeniawarsztatów

Informacje zwrotne od uczestników warsztatu BEZ KLAPSA

Bardzosięcieszymy,żeuczestniczyłaś/eśwnaszychwarsztatach.ZależynamnaTwoichspostrze-żeniachiodczuciach.Wzwiązkuztymprosimyowypełnienieankietyioddaniejejosobieprowa-dzącej.Mamynadzieję, żeuzyskaneodCiebie informacjepozwoląnamnadoskonalenienaszejpracyiofertydlarodziców.

czy jesteś? kobietą mężczyzną

ile masz lat?

Jakie masz wykształcenie?

Podstawowe Zawodowe Średnie

Pomaturalne/licencjackie Wyższe

ile masz dzieci?

W jakim wieku jest /są Twoje dziecko/dzieci?

Udział w zajęciach pozostawił w Tobie uczucie (możesz zaznaczyć kilka):

zadowolenia nadziei spokoju

bezradności rozczarowania złości niedosytu

44

Proszę, opisz szerzej swoje odczucia związane z zajęciami:

................................................................................

................................................................................

który blok zajęć uważasz za najbardziej przydatny w Twoim codziennym życiu?Uzasadnijswójwybór.

„Nie”dlaklapsa Uczucia Zamiastklapsa

................................................................................

................................................................................

czy zauważyłaś/łeś zmiany w swoich relacjach z dzieckiem/dziećmi, od czasu kiedy zaczęłaś/ zacząłeś uczestniczyć w warsztatach?Opiszjekrótko.

................................................................................

................................................................................

Jak oceniasz umiejętności osób prowadzących warsztaty? Podziel się z nami swoimi uwagami nt. warsztatów

Bardzodobre Dobre Wystarczające

Przeciętne Słabe

................................................................................

................................................................................

najbardziej podobało mi się…

................................................................................

................................................................................

najmniej podobało mi się…

................................................................................

................................................................................

Dziękujemyzawypełnienieankiety!

45

FUNDACJA DZIECI NICZYJEul. Walecznych 5903-926 WarszawaTel. 22 616 16 69

[email protected] www.fdn.pl

Bez klapsa - edukacja.fdds.pl · jalistyczne szkolenia z zakresu problematyki dziecka krzywdzonego...

Documents

Transcript of Bez klapsa - edukacja.fdds.pl · jalistyczne szkolenia z zakresu problematyki dziecka krzywdzonego...