Badanie aktywnosci spolecznej i partycypacji …Bialy_A.]_Diagnoza...„Założeń Długofalowej...

2017

SENIORZY 60+

AKTYWNI OBYWATELE

Raport z badań przeprowadzonych

w wybranych dzielnicach Lublina

Arkadiusz Biały

SENIORZY 60+

AKTYWNI OBYWATELE

Raport z badań przeprowadzonych

w wybranych dzielnicach Lublina

Arkadiusz Biały

Lublin 2017

Projekt „Proaktywni 60 + na START – II edycja” dofinansowano ze środków Rządowego

Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014-2020 (ASOS)

ISBN 978-83-947007-1-3

© Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych Lublin 2017

WYDAWCA:

Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych

20-076 Lublin, ul. Krakowskie Przedmieście 53

tel.: +48 81 534 70 04

[email protected]

www.flop.lublin.pl

www.facebook.com/flop.lublin

mailto:[email protected]

http://www.flop.lublin.pl/

http://www.facebook.com/flop.lublin

Spis treści

3

Spis treści

Wprowadzenie .................................................................................................... 5

1. Starzenie się społeczeństwa w krajach Unii Europejskiej ............................. 9

2. Ludność w wieku 60+ w Lublinie ................................................................. 12

3. Opis zastosowanej metodologii i narzędzia badawczego ............................ 24

4. Charakterystyka demograficzno-społeczna respondentów ......................... 26

a) Płeć i wiek ....................................................................................................... 27

b) Wykształcenie .................................................................................................. 28

c) Źródło utrzymania i ocena własnej sytuacji materialnej ....................................... 28

d) Stan cywilny i liczba osób w gospodarstwie domowym ....................................... 31

5. Analiza wyników badań ................................................................................ 32

a) Stosunek respondenta do dzielnicy, w której mieszka ......................................... 32

b) Zainteresowanie wydarzeniami w dzielnicy/ mieście, ocena działań władz

lokalnych ..................................................................................................... 33

c) Poczucie wpływu na rozwój dzielnicy ................................................................. 35

d) Aktywność obywatelska osób 60+ ..................................................................... 37

e) Uczestnictwo w wyborach ................................................................................. 39

f) Udział w głosowaniu w Budżecie Obywatelskim i ocena mechanizmu ................... 42

g) Potrzeby seniorów oraz działania, które należałoby podjąć w ich miejscu

zamieszkania ................................................................................................ 45

Wnioski i rekomendacje .................................................................................... 48

Spis kartogramów, tabel i wykresów ............................................................... 52

Kartogramy .......................................................................................................... 52

Spis treści

4

Tabele ................................................................................................................. 52

Wykresy .............................................................................................................. 53

Bibliografia ........................................................................................................ 56

Załącznik. Kwestionariusz ankiety ................................................................... 58

Wprowadzenie

5

Wprowadzenie

Zagadnienie starzenia się społeczeństw jest przedmiotem zainteresowań nie tylko

demografów czy gerontologów, lecz także polityków (społecznych), ekonomistów,

socjologów czy pracowników służby zdrowia. W debacie publicznej często zwraca się

uwagę na koszty jakie generują osoby starsze – wskazuje się m.in. na „wzrost udziału

wydatków związanych ze starością w produkcie krajowym brutto”1. Na dalszym planie

akcentuje się ich przydatność w kontekście opieki nad wnukami, pomocy domowej, czy

zaangażowania w lokalnej społeczności. Jeszcze rzadziej podkreśla się ich wartość

wypływającą z godności, którą posiada każda istota ludzka.

Badania pedagogów społecznych, szczególnie prowadzących badania gerontologiczne

wykazały, że na poziom aspiracji życiowych, planów, realizowanych form aktywności

i potrzeb seniorów wpływ ma szczególnie środowisko społeczne i tworzone w lokalnym

środowisku warunki uczestnictwa osób starszych w życiu społecznym i publicznym.

Zdaniem Marka Niezabitkowskiego „z badań tych wynika niemal jednoznacznie, iż

stymulujące środowisko, dające osobom starszym możliwość wyjścia poza monotonię

codzienności i zróżnicowania swoich czynności i działań, rozbudza w ten sposób szersze

zainteresowanie światem, wzmacnia samoocenę i poczucie własnej kompetencji oraz

podnosi poziom aspiracji życiowych”2. W literaturze przedmiotu podkreśla się również, że

aktywność społeczna seniorów jest dla nich szansą na stworzenie nowych lub utrzymanie

bieżących relacji międzyludzkich, a tym samym sposobem na przeciwdziałanie izolacji

i samotności tej grupy społecznej3. Aktywne uczestnictwo seniorów w życiu społecznym

znacząco wpływa na poprawę ich zdrowia, jakości życia i funkcji poznawczych, a także

zmniejszenie ryzyka umieralności4.

1 P. Błędowski, Z. Szweda-Lewandowska, Polityka wobec starości i starzenia się w Polsce w latach 2015-2035. Aspekty teoretyczne i praktyczne, IPiSS, Warszawa 2016, s. 9. Por. np. A. Nawrot, Jesień życia to czas na żniwa. Diagnoza partycypacyjna potrzeb osób starszych i prezentacja modelowych rozwiązań,

Proethica, Ruda Śląska 2013, s. 12.

2 M. Niezabitkowski, Ludzie starsi w perspektywie socjologicznej. Problemy uczestnictwa społecznego,

„Biblioteka Pracownika Socjalnego”, Katowice 2007, s. 88.

3 Por. T. Schimanek, Z. Wejcman, Aktywni seniorzy: inspirator dla organizacji, Instytut Spraw Publicznych,

Warszawa 2013, s. 6.

4 Jednostka osadzona w sieci społecznej ma zapewnione poczucie bezpieczeństwa, wynikające m.in.

z przynależności, akceptacji i zintegrowania z tą społecznością. Przynależność do konkretnej wspólnoty

lokalnej wpływa na poprawę dobrego samopoczucia tej jednostki. Zdaniem Pikuły „wsparcie społeczne jest

Wprowadzenie

6

Pogłębiające się zjawisko starzenia się społeczeństwa skłoniły Rząd Polski do opracowania

„Założeń Długofalowej Polityki Senioralnej w Polsce na lata 2014-2020”5. W dokumencie

tym polityka senioralna określana jest jako „ogół celowych działań organów administracji

publicznej wszystkich szczebli oraz innych organizacji i instytucji, które realizują zadania

i inicjatywy kształtujące warunki godnego i zdrowego starzenia się”6. Podkreśla się w nim

konieczność realizacji działań zapewniających warunki wydłużenia aktywności społecznej

i zawodowej oraz samodzielnego, zdrowego, bezpiecznego i niezależnego życia osób

starszych. Jednym z kierunków interwencji jest włączenie potencjału osób starszych

w obszar aktywności społecznej i obywatelskiej oraz zwiększenie udziału tych osób

w różnych formach wolontariatu7.

Celem głównym polityki senioralnej w obszarze aktywności społecznej seniorów jest

zwiększenie zaangażowania seniorów w życie środowisk lokalnych i sprawy kraju oraz

wzrost roli osób starszych w rozwiązywaniu problemów społecznych. Cel ten ma być

realizowany przez:

• upowszechnianie uczestnictwa seniorów w aktywności obywatelskiej;

• tworzenie warunków w środowiskach lokalnych dla rozwoju zaangażowania

obywatelskiego wśród seniorów (m.in. w ramach rad seniorów) oraz innych ciał

dialogu społecznego;

• zwiększenie zaangażowania samorządu lokalnego w programy aktywizacji

seniorów;

• zapewnienie seniorom równego dostępu do korzystania z praw wyborczych poprzez

ograniczanie barier w dostępie do lokali wyborczych oraz zapewnienie

instrumentów usprawniających procedury głosowania (głosowanie

korespondencyjne, przez pełnomocnika);

• wspieranie aktywnego zaangażowania seniorów w życie społeczności lokalnych;

zasobem, który człowiek uzyskuje dzięki uczestnictwu społecznemu; odgrywa korzystną rolę dla zdrowia,

ponieważ działa wzmacniająco, a w trudnej sytuacji pełni funkcję bufora zmniejszającego napięcie” –

N. Pikuła, Senior w przestrzeni społecznej, Wydawnictwo BORGIS, Warszawa 2013, s. 96-97.

5 Zob. Uchwała Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2013 r. w sprawie przyjęcia dokumentu Założenia Długofalowej Polityki Senioralnej w Polsce na lata 2014-2020, Monitor Polski, Poz. 118.

6 Tamże, s. 4.

7 Por. tamże, s. 5, 40, 43.

Wprowadzenie

7

• tworzenie bazy dobrych praktyk oraz organizacji działających na rzecz seniorów8.

Z kolei celem głównym polityki senioralnej w obszarze wolontariatu jest zwiększenie

udziału seniorów w różnych formach wolontariatu, pozwalających na zagospodarowanie

potencjału tych osób oraz na rozwój nowych kompetencji. Cel będzie realizowany przez:

• tworzenie warunków do rozwoju wolontariatu osób starszych w środowiskach

lokalnych;

• budowanie społecznego zaufania do wolontariuszy w podeszłym wieku;

• przygotowanie koordynatorów i animatorów wolontariatu;

• rozwój instytucjonalny wolontariatu;

• zachęcanie instytucji publicznych (m.in. biblioteki, domy kultury, muzea, ośrodki

i domy pomocy społecznej) do inicjowania działań wolontarystycznych wśród

seniorów;

• wzmocnienie współpracy i komunikacji pomiędzy organizatorami wolontariatu

młodzieżowego i organizatorami wolontariatu osób starszych;

• promowanie wolontariatu wśród seniorów9.

Wyżej wymienione aspekty związane z aktywnością obywatelską i wolontariatem seniorów

były przedmiotem badań przeprowadzonych wśród osób w wieku 60 lat i więcej,

mieszkających w 6 wybranych dzielnicach miasta Lublin: Czechów Południowy, Czechów

Północy, Czuby Południowe, Czuby Północne, Ponikwoda i Wieniawa. Badania dotyczyły

takich obszarów aktywności seniorów, jak: uczestnictwo w wyborach, konsultacjach

społecznych i budżecie partycypacyjnym, wpływanie na wydarzenia w mieście

i w dzielnicach Lublina, stopień zainteresowania działaniami władz lokalnych. Badania

były kontynuacją analogicznych działań przeprowadzonych we wrześniu 2016 roku

w pierwszej edycji projektu Proaktywni 60 + na START, w takich dzielnicach Lublina, jak:

Bronowice, Dziesiąta, Kalinowszczyzna, Rury, Śródmieście i Tatary10. W celu uzyskania

8 Por. tamże, s. 40-41.

9 Por. tamże, s. 43-44.

10 Zob. E. Miszczak, Badanie aktywności społecznej i partycypacji obywatelskiej seniorów – mieszkańców Miasta Lublin. Raport z badań terenowych, Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji

Pozarządowych, Lublin 2016.

Wprowadzenie

8

zbliżonych wyników przyjęto definicję aktywności społecznej i partycypacji obywatelskiej

zastosowaną przez Ewę Miszczak. Autorka raportu definiuje pojęcie aktywności społecznej

jako „udział jednostek w działaniach grupowych podejmowanych w swoich

społecznościach na rzecz innych osób lub tzw. dobra wspólnego i przejawiających się

np. w uczestnictwie w formalnych organizacjach pozarządowych (stowarzyszeniach,

fundacjach), wspólnotach nieformalnych (np. parafialnych) czy działaniach

podejmowanych indywidualnie w postaci np. pomocy sąsiedzkiej”11. Z kolei

partycypacja obywatelska rozumiana jest jako „zaangażowanie obywateli (mieszkańców,

członków społeczności) w działanie różnorodnych demokratycznych struktur organizacji

państwowej i/lub struktur samorządu lokalnego (np. udział w konsultacjach

społecznych, budżecie partycypacyjnym, wyborach samorządowych

i ogólnopaństwowych, zainteresowanie wydarzeniami w kraju, mieście i dzielnicy)”12.

Niniejszy raport składa się z pięciu części. W pierwszej przybliżono zjawisko starzenia się

ludności w krajach europejskich i w Polsce, w drugiej skoncentrowano się na

mieszkańcach 60+ w Lublinie. Trzecia część zawiera krótką charakterystykę zastosowanej

metodologii oraz narzędzia badawczego. W czwartej omówiono charakterystykę

społeczno-demograficzną respondentów, a w piątej wyniki uzyskanych badań. Raport

zamykają ogólne wnioski i rekomendacje. Do raportu załączono kwestionariusz ankiety,

który przeprowadzono wśród respondentów w wieku 60 lat i więcej.

Słowa podziękowania kieruję do wszystkich osób, bez których ten raport nie mógłby

powstać. Szczególne podziękowania należą się wolontariuszom za nieocenioną pomoc przy

realizacji badań. Wyrazy wdzięczności składam również wszystkim respondentom, którzy

zgodzili się poświęcić swój cenny czas, by wziąć udział w badaniach. Dzięki ich opiniom

można było sformułować wiele interesujących wniosków.

11 Tamże, s. 4.

12 Tamże.

1. Starzenie się społeczeństwa w krajach Unii Europejskiej

9


Proces demograficznego starzenia się ludności występuje na całym świecie, a zwłaszcza

w krajach UE. Starzenie się ludności wynika przede wszystkim z niskiego wskaźnika

rozrodczości i rosnącej liczby osób, które dożywają późnego wieku13. Jednym ze

sposobów zilustrowania zmian związanych ze starzeniem się społeczeństw europejskich

jest współczynnik obciążenia demograficznego osobami starszymi wyrażający się

stosunkiem liczby osób w starszym wieku (65 lat i więcej) do ludności w wieku

produkcyjnym (15-64 lat). W 2017 roku współczynnik ten w UE-28 wynosił 29,9 na każde

100 osób w wieku produkcyjnym (zob. Kartogram 1).

Kartogram 1. Współczynnik obciążenia demograficznego: ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób

w wieku produkcyjnym w krajach europejskich w 2017 r.

Źródło: Old-age-dependency ratio. Per 100 persons, Eurostat, http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/mapTool

Closed.do?tab=map&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tps00198&toolbox=types (dostęp: 21.10.2017)

13 Por. C. Żołędowski, Starzenie się ludności – Polska na tle Unii Europejskiej, „Problemy Polityki

Społecznej. Studia i Dyskusje”, R. 2012, nr 17, s. 29-30.

32,4

34,8

24,2

33,2

32,5

33,6


10

Najwyższy wskaźnik odnotowano we Włoszech (34,8), Grecji (33,6), Finlandii (33,2),

Portugalii (32,5) i w Niemczech (32,4). Oznacza to, że w krajach tych, średnio na każdą

osobę w wieku 65 lat lub więcej, przypadały trzy osoby w wieku produkcyjnym. W Polsce

współczynnik obciążenia demograficznego osobami starszymi wyniósł 24,2 (tj. cztery

osoby w wieku produkcyjnym na jedną osobę w wieku 65+).

Prognozy Eurostatu wskazują, że w nadchodzących dziesięcioleciach we wszystkich

krajach europejskich wystąpi wzrost obciążenia demograficznego (zob. Kartogram 2).

Kartogram 2. Prognozowany współczynnik obciążenia demograficznego: ludność w wieku

poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w krajach europejskich w 2080 r.

Źródło: Projected old-age dependency ratio. Per 100 persons, Eurostat, http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/

mapToolClosed.do?tab=map&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tps00200&toolbox=types (dostęp: 21.10.2017)

Odsetek osób starszych w liczbie osób w wieku produkcyjnym poszczególnych państw UE

znacząco wzrośnie na skutek przesunięcia się pokolenia powojennego wyżu

demograficznego w wiek emerytalny i wydłużonego średniego trwania życia („starzenie

się na szczycie” piramidy ludności) oraz w wyniku utrzymujących się niskich

61,5

62,7

65,3

69


11

współczynników dzietności przyczyniających się do spadku liczby urodzeń („starzenie się

na dnie” piramidy ludności przejawiające się w zwężającej się podstawie piramidy

ludności). W 2080 r. najwyższy poziom obciążenia demograficznego osobami starszymi

będzie w Portugalii (69), Grecji (65,3), czy we Włoszech (62,7). Polska także stanie się

jednym z krajów Europy o najbardziej zaawansowanym procesie starzenia się populacji

(61,5).

2. Ludność w wieku 60+ w Lublinie

12


Zjawisko starzenia się ludności obserwowane jest także w Lublinie. Charakterystyka

demograficzna ludności zamieszkującej Miasto wskazuje m.in. na nasilanie się spadku

liczby ludności, postępujący proces migracji społeczeństwa i ujemny przyrost naturalny.

Według danych Urzędu Miasta Lublin na koniec października 2017 roku w mieście było

323 332 zameldowanych osób, w tym 175 673 kobiet (54,3%) i 147 659 mężczyzn

(45,7%). W Lublinie przebywało także 6 991 tymczasowo zameldowanych mieszkańców.

W 2013 roku osoby 60+ stanowiły ok. 23% mieszkańców Lublina. Z roku na rok ich udział

w liczbie ludności miasta wzrastał. W 2017 roku osoby powyżej 60 roku życia stanowiły

już 26% mieszkańców Lublina, udział osób do 18 roku życia wzrósł o 0,4%. W przypadku

osób w wieku 19-60 lat odnotowano spadek o 3,5% (zob. Wykres 1).

Wykres 1. Liczba osób zameldowanych w Lublinie w latach 2013-2017 – podział na grupy wiekowe

Źródło: opracowanie własne w oparciu o „Dane demograficzne” publikowane na stronie BIP Urzędu Miasta Lublin

(https://bip.lublin.eu/informacja-publiczna/dane-demograficzne/)

W perspektywie ostatnich pięciu lat liczba mieszkańców Lublina zmniejszyła się o 5 692

osób. Spadek dotyczy przede wszystkim osób w wieku 19-60 lat (-14 918). W przypadku

osób po 60 roku życia odnotowano wzrost o 8 909 osób w porównaniu do 2013 roku.

W przedziale wiekowym 0-18 lat odnotowano nieznaczny wzrost (zob. Wykres 2).

58,134 58,433 58,561 58,613 58,451

195,581 191,820 187,967 184,116 180,663

75,309 77,551 79,738 81,908 84,218

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

350,000

2013.11.30 2014.12.31 2015.12.31 2016.12.31 2017.10.31

0-18 lat 19-60 lat Powyżej 60 lat


13

Wykres 2. Różnica w liczbie osób zameldowanych na terenie Lublina w poszczególnych przedziałach

wiekowych między rokiem 2013 a latami 2014-2017

Źródło: opracowanie własne w oparciu o „Dane demograficzne” publikowane na stronie BIP Urzędu Miasta Lublin

(https://bip.lublin.eu/informacja-publiczna/dane-demograficzne/)

Zmiany w grupach wiekowych 19-60 oraz 60+ związane są przede wszystkim

z przesuwaniem się powojennego wyżu demograficznego w wiek emerytalny oraz

migracjami młodych osób w wieku produkcyjnym na tereny podmiejskie, innych miast

lub za granicę w celu poszukiwania lepiej płatnej pracy zarobkowej.

Lublin jest jednym z miast Polski, w którym obserwuje się wzmożone zjawisko

suburbanizacji polegające na wyludnianiu się centrum i rozwoju granicznych obszarów

miasta i strefy podmiejskiej. Analiza salda migracji wewnętrznych na 1000 ludności

w Lublinie i gminach sąsiadujących z Miastem wykazała, że ujemne saldo migracji

odnotowano tylko w Lublinie (-1,3) oraz Świdniku (-3,0). W gminach, które sąsiadują

z Lublinem i Świdnikiem odnotowano dodatnie saldo migracji, tj. więcej osób meldowało

się na terenach gmin podmiejskich niż wymeldowywało (zjawisko suburbanizacji).

Najwyższe saldo odnotowano w gminach: Głusk (27,1) i Wólka (17,8). Gminy te

charakteryzuje również wysoki udział osób do 18 roku życia (Głusk – 25,2%; Wólka –

25,1%) oraz w wieku 19-60 (Wólka – 58,9%; Głusk – 57,3%) (zob. Kartogram 3).

Warto ponadto zaznaczyć, że najwyższy udział osób 60+ w ogólnej liczbie ludności

występuje w Lublinie (26,5%) i Świdniku (27,9%), a najniższy w gminie Wólka (16,0%)

i gminie Głusk (17,5%) (zob. Wykres 3).

299 427 479 317

-3,761

-7,614

-11,465

-14,918

2,2424,429

6,599

8,909

-15,000

-10,000

-5,000

0

5,000

10,000

15,0002014.12.31 2015.12.31 2016.12.31 2017.10.31

0-18 lat 19-60 lat Powyżej 60 lat


14

Kartogram 3. Saldo migracji wewnętrznych na 1000 ludności

w Lublinie i gminach sąsiadujących z Miastem (2017 rok)

Wykres 3. Udział osób w poszczególnych kategoriach wiekowych w liczbie mieszkańców

Lublina i gmin sąsiadujących z Miastem ogółem (2017 rok)

Źródło: opracowanie na podstawie danych BDL GUS

25.2%

22.4%

22.3%

23.6%

23.1%

23.6%

25.1%

18.2%

22.4%

18.5%

57.3%

57.2%

56.1%

56.5%

57.6%

54.4%

58.9%

53.9%

56.3%

55.0%

17.5%

20.4%

21.6%

19.9%

19.3%

22.0%

16.0%

27.9%

21.3%

26.5%

Głusk

Jastków

Konopnica

Niedrzwica Duża

Niemce

Strzyżewice

Wólka

Świdnik

Mełgiew

Lublin

0-19 20-59 60 lat i więcej


15

Analiza różnic w liczbie ludności Lublina i gmin sąsiadujących z Miastem między 2017

a 2013 rokiem wykazała, że w Lublinie i Świdniku wystąpiły największe zmiany w liczbie

ludności w wieku 20-59 oraz 60 lat i więcej. W ciągu 4 lat liczba ludności w wieku 20-

59 lat w Lublinie spadła o 13 120, a w Świdniku o 1 851 osób. Z kolei liczba osób

w wieku 60 lat i więcej wzrosła odpowiednio o 9 220 i 1 407 osób (zob. wykres 4).

Wykres 4. Różnica w liczbie ludności Lublina i gmin sąsiadujących z Miastem między 2017 a 2013 rokiem

– podział według kategorii wiekowych

Lublin

Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane BDL GUS

Różnice w zmianach liczby ludności między październikiem 2017 roku a listopadem

2013 roku widoczne są również między dzielnicami w centrum Lublina a tymi położonymi

na obrzeżach miasta. Liczba ludności w centrum Miasta zmniejszyła się, podczas gdy na

obrzeżach Lublina wzrosła (zob. Kartogram 6). Największy przyrost mieszkańców

odnotowano w dzielnicy Węglin Południowy (wzrost o 129% w stosunku do 2013 roku),

a także w takich dzielnicach, jak: Szerokie (19,9%), Sawin (12,2%), Felin (10,0%),

Ponikwoda (9,0%), Abramowice (7,3%), Zemborzyce (4,2%), Głusk (2,0%) i Wrotków

(1,0%). Z kolei największy spadek ludności odnotowano w dzielnicach położonych

w centrum Miasta, m.in. w dzielnicy Stare Miasto (-11,1%), Śródmieście (-9,8%), Czuby

Południowe (-8,6%), Za Cukrownią (-8,1%), Wieniawa (7,5%), czy Rury (-7,1%)

(zob. Kartogram 6).

15

2-1

3,1

20

9,2

20

-15,000

-10,000

-5,000

0

5,000

10,000

28

8

-11

4

88

-89

46

-4

11

2

-49

-19

58

1

10

3 32

2

78 3

28

-85

52

9

-1,8

51

12

4

31

1

40

3

47

4

20

9 54

5

19

9

25

6

1,4

07

21

2

-2,000

-1,500

-1,000

-500

0

500

1,000

1,500

2,000

Głu

sk

Jast

ków

Ko

no

pn

ica

Nie

drz

wic

a D

uża

Nie

mce

Strz

yżew

ice

Wó

lka

Świd

nik

Meł

giew

0-19 20-59 60 lat i więcej


16

Kartogram 4. Odsetek osób w wieku 60 lat i więcej w Lublinie i gminach

sąsiadujących z Miastem w 2017 roku

Wykres 5. Udział osób w poszczególnych kategoriach wiekowych w liczbie

mieszkańców Lublina i gmin sąsiadujących z Miastem ogółem (2017 rok)


25.2%

22.4%

22.3%

23.6%

23.1%

23.6%

25.1%

18.2%

22.4%

18.5%

57.3%

57.2%

56.1%

56.5%

57.6%

54.4%

58.9%

53.9%

56.3%

55.0%

17.5%

20.4%

21.6%

19.9%

19.3%

22.0%

16.0%

27.9%

21.3%

26.5%

Głusk

Jastków

Konopnica

Niedrzwica Duża

Niemce

Strzyżewice

Wólka

Świdnik

Mełgiew

Lublin

0-19 20-59 60 lat i więcej


17

Kartogram 5. Liczba mieszkańców w dzielnicach Lublina

(pobyt stały, stan na dzień 31.10.2017)

Kartogram 6. Procentowy wzrost/spadek liczby mieszkańców Lublina

w 2017 roku w stosunku do 2013 r. – podział według dzielnic

Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane „Dane demograficzne” publikowane na stronie BIP Urzędu Miasta Lublin


18

Na proces starzenia się społeczeństwa Miasta Lublin wskazuje również analiza struktury

wiekowej jego mieszkańców. Wynika z niej, że w 2002 roku osoby w wieku 60 lat

i więcej stanowiły 16,4%, a w 2016 25,8% mieszkańców Lublina (zob. Wykres 6). Dane

z 2016 roku wykazują, że mężczyźni przeważają do 25 roku życia, natomiast kobiety –

po 25 roku życia, a szczególnie po 60 roku życia. Najwięcej osób jest w wieku 25-45 lat

(II fala wyżu demograficznego) oraz 55-70 (I fala wyżu demograficznego). Osoby

w wieku 25-45 lat, to młodzi ludzie w wieku produkcyjnym mobilnym, dla których

istotnym aspektem będzie znalezienie dobrze płatnej pracy w miejscu zamieszkania lub

poza nim (emigracja do innego, większego miasta lub za granicę) (zob. Wykres 7).

Prognozy GUS wskazują, że liczba seniorów w 2030 roku będzie stanowiła 31% osób

(wzrost o 5,2% w stosunku do roku 2016) zamieszkałych w Lublinie (zob. Wykres 8),

a w 2050 r. nawet 44,1% (wzrost o 13,1% w stosunku do roku 2016) mieszkańców

Miasta (zob. Wykres 9).

Wykres 6. Struktura ludności według płci i grup wiekowych w Lublinie w 2002 r.

2002


19



2016

2030


20



Dane Głównego Urzędu Statystycznego wykazują, że liczba ludności systematycznie

spada (w 2016 roku odnotowano spadek liczby ludności o 9 017 w stosunku do 2010

roku). Według prognoz GUS liczba ludności zmniejszy się z 340 466 osób w 2016 r. do

322 618 w 2030 r. (spadek o 17 848 osób).

Prognozy wskazują ponadto, że w związku z przesuwaniem się wyżów demograficznych

będzie następował proces starzenia się społeczeństwa w Lublinie. I fala wyżu

demograficznego wkracza w wiek emerytalny. Do 2030 roku liczba osób w wieku

przedprodukcyjnym zmniejszy się o 4 873 osoby, w wieku produkcyjnym o 25 104,

wzrośnie natomiast liczba osób w wieku emerytalnym (poprodukcyjnym) o 12 129 osób

w stosunku do 2016 roku (zob. Wykres 10).

2050


21

Wykres 10. Prognoza liczby ludności według ekonomicznych grup wieku w Lublinie do 2030 roku


Wykres 11. Prognoza liczby mieszkańców Lublina w poszczególnych przedziałach wiekowych w latach

2016-2020, 2030, 2040 oraz 2050


Według prognoz Głównego Urzędu Statystycznego liczba mężczyzn wzrośnie o 15,6 tys.

osób (z 31,6 tys. w 2016 roku do 47,5 tys. w 2050 roku), z kolei liczba kobiet wzrośnie

o 14,5 tys. osób (z 50,9 tys. w 2016 roku do 65,5 tys. w 2050 roku). Średnia różnica

między liczbą kobiet i mężczyzn będzie kształtowała się na poziomie ok. 20 tys. osób –

o tyle więcej będzie kobiet niż mężczyzn (zob. wykres 12).

56

,43

9

56

,56

8

56

,71

3

56

,90

6

57

,24

8

57

,37

0

57

,37

8

57

,19

5

56

,75

2

56

,10

7

55

,31

0

54

,20

2

53

,42

4

52

,44

3

51

,56

6

20

7,0

19

20

3,9

63

20

1,2

25

19

8,7

14

19

6,0

24

19

3,7

91

19

1,6

15

18

9,6

72

18

8,0

92

18

6,8

98

18

5,8

82

18

5,1

43

18

3,9

87

18

3,0

60

18

1,9

15

77

,00

8

79

,16

5

80

,93

6

82

,36

5

83

,75

6

84

,81

5

85

,84

8

86

,74

2

87

,43

7

87

,85

0

88

,16

5

88

,42

9

88

,70

3

88

,89

1

89

,13

7

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

350,000

2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030

przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny

57,340 57,005 56,684 56,445 56,137 48,406 40,174 35,889

199,605 196,450 193,243 190,290 187,833172,684

148,655116,864

82,557 84,604 86,684 88,402 89,65593,846

101,769

112,727

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

350,000

2016 2017 2018 2019 2020 2030 2040 2050

0-18 19-60 pow. 60 lat


22

Wykres 12. Prognoza liczby kobiet i mężczyzn w Lublinie pow. 60 roku życia w latach 2016-2020, 2030,

2040 oraz 2050


Analizy danych GUS i wyników badań CBOS wskazują na feminizację procesu starzenia

się. Szczególnie jest ona widoczna w grupie osób 75+. W przypadku osób do 60 roku

życia różnica udziału kobiet i mężczyzn wynosi 4%, w grupie wiekowej 60-65 lat oraz 66-

74 lata – 6%. W najstarszej grupie, czyli 75 lat i więcej, różnica wzrasta do 16%14

(zob. wykres 13).

Wykres 13. Udział kobiet i mężczyzn w grupach wiekowych: do 59 lat, 60-65, 66-74 oraz 75 lat i więcej

Źródło: opracowanie własne w oparciu o J. Kalka (oprac.), Portret społeczno-demograficzny seniorów, Komunikat

z badań nr 160/2016, Centrum Badań Opinii Społecznej CBOS, Warszawa, listopad 2016, s. 3

Osoby po 60 roku życia charakteryzuje ponadto wysoki stopień singularyzacji, tj. osób

żyjących w gospodarstwach jednoosobowych. W przypadku osób w wieku od 18 do 44

14 Por. J. Kalka (oprac.), Portret społeczno-demograficzny seniorów, Komunikat z badań nr 160/2016,

Centrum Badań Opinii Społecznej CBOS, Warszawa, listopad 2016, s. 3.

31

,62

0

32

,43

5

33

,18

7

33

,93

7

34

,43

5

36

,11

9

40

,76

8

47

,25

5

50

,93

7

52

,16

9

53

,49

7

54

,46

5

55

,22

0

57

,72

7

61

,00

1

65

,47

2

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

2016 2017 2018 2019 2020 2030 2040 2050

Mężczyźni Kobiety

48%

47%

47%

42%

52%

53%

53%

58%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

do 59 lat

60–65 lat

66–74 lata

75 lat i więcej

Mężczyźni Kobiety


23

roku życia udział jednoosobowych gospodarstw jest niski – nie przekracza 6%. Im starsze

osoby, tym częściej żyją w gospodarstwach jednoosobowych. Wśród 75-latków jest to

prawie co trzecia osoba (31%). Warto również podkreślić, że w przypadku osób po 55

roku życia zaczynają dominować dwuosobowe gospodarstwa domowe15 (zob. wykres 14).

Wykres 14. Z ilu osób, łącznie z Panem(ią), składa się Pana(i) gospodarstwo domowe?

Źródło: opracowanie własne w oparciu o J. Kalka (oprac.), Portret społeczno-demograficzny seniorów, Komunikat

z badań nr 160/2016, Centrum Badań Opinii Społecznej CBOS, Warszawa, listopad 2016, s. 2

15 Por. tamże, s. 1-2.

3

6

4

7

13

14

19

31

9

16

11

23

46

49

52

46

23

33

24

26

20

17

13

9

31

27

39

26

11

10

5

5

34

18

22

18

10

10

10

9

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

18–24 lata

25–34

35–44

45–54

55–64

60–65

66–74

75 lat i więcej

Jedna Dwie Trzy Cztery Pięć i więcej

3. Opis zastosowanej metodologii i narzędzia badawczego

24


Ze względu na złożone cele badań zastosowano metodologię łączącą techniki jakościowe

(analiza źródeł wtórnych) i ilościowe (kwestionariusz ankiety). Pierwszy etap obejmował

analizę danych zastanych dostępnych m.in. na stronie Urzędu Miasta Lublin dotyczących

liczby mieszkańców w poszczególnych dzielnicach Lublina, czy dokumentów

programowych odnoszących się do osób starszych mieszkających w Lublinie. Ponadto

wykorzystano dostępne wyniki badań poświęcone problematyce osób starszych, w tym

dane z Banku Danych Lokalnych GUS. Badania ankietowe zostały przeprowadzone we

wrześniu 2017 r. na grupie 102 przedstawicieli mieszkańców Lublina w wieku 60 lat

i więcej w 6 dzielnicach objętych wsparciem w projekcie „Proaktywni 60+ na START –

II edycja”, tj. Czechów Południowy, Czechów Północy, Czuby Południowe, Czuby

Północne, Ponikwoda i Wieniawa (zob. Kartogram 7).

Kartogram 7. Dzielnice Lublina objęte wsparciem w I i II edycji projektu „Proaktywni 60+ na START”

I edycja:

I.1. Bronowice

I.2. Dziesiąta

I.3. Kalinowszczyzna

I.4. Rury

I.5. Śródmieście

I.6. Tatary

II edycja:

II.1. Czechów Południowy

II.2. Czechów Północy

II.3. Czuby Południowe

II.4. Czuby Północne

II.5. Ponikwoda

II.6. Wieniawa

W każdej z dzielnic objętych wsparciem w projekcie przeprowadzono średnio po

ok. 20 kwestionariuszy ankiet. Badania wspierali przeszkoleni oraz doświadczeni


25

ankieterzy-wolontariusze. Należy jednak podkreślić, iż liczebność osób 60+ nie jest

reprezentatywna dla populacji seniorów badanych dzielnic miasta Lublin.

W badaniach udział wzięli seniorzy, którzy zwykle są aktywni społecznie, uczestniczą

w wydarzeniach kulturalnych, rekreacyjnych itp. Nie mniej badania stanowią istotny

rekonesans poznawczy, ukazujący istnienie i zakres problemów związanych

z aktywnością społeczną osób starszych w Lublinie, szczególnie tych aktywnie

uczestniczących w życiu społecznym, kulturalnym, rekreacyjnym itp. Badanie może

stanowić przyczynek do przeprowadzenia w przyszłości pogłębionych analiz na

liczniejszej i reprezentatywnej próbie badawczej mieszkańców w wieku 60 lat i więcej.

Narzędziem badawczym był dziesięciostronicowy kwestionariusz ankiety z powiększoną

czcionką, zawierający 26 pytań (zob. załącznik znajdujący się na końcu raportu). Ankietę

poprzedzał krótki instruktaż – informacja o celu badań oraz prośba o udzielenie

odpowiedzi na wszystkie pytania zawarte w ankiecie. Narzędzie zawierało 17

zasadniczych pytań otwartych, półotwartych i zamkniętych oraz 9 pytań

metryczkowych. Badanych pytano o:

• ocenę jakości życia w miejscu zamieszkania,

• ocenę działań radnych dzielnicy oraz radnych i prezydenta miasta Lublin,

• stopień wpływu jednostki/respondenta, grup społecznych i władz na różnych

poziomach administracji na rozwój dzielnicy, w której mieszka respondent,

• udział respondenta w wyborach lokalnych, parlamentarnych, prezydenckich i do

Parlamentu Europejskiego,

• udział w głosowaniu i ocenę budżetu obywatelskiego w Lublinie,

• zaangażowanie respondentów na rzecz lokalnej społeczności,

• braki/potrzeby osób starszych w lokalnym środowisku,

• działania, które należałoby podjąć, w celu polepszenia sytuacji bytowej osób

starszych mieszkających w Lublinie.

4. Charakterystyka społeczno-demograficzna respondentów

26

4. Charakterystyka demograficzno-społeczna respondentów

Kwestionariusz ankiety wypełniło 129 osób. Po weryfikacji odpowiedzi do analizy

zakwalifikowano 102 ankiety. Pozostałe 27 odrzucono ze względu na istotne braki danych

(n=5), a także dlatego, że zostały wypełnione przez osoby poniżej 60 roku życia (n=6),

spoza badanych dzielnic (n=16), a nawet Lublina (n=2) (zob. Wykres 15).

Wykres 15. Przyczyny/powody odrzucenia ankiet (n=27)

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań

W doborze liczby uczestników do badań uwzględniono liczbę ludności zamieszkującą

dzielnice, które zostały objęte wsparciem w ramach II edycji projektu „Proaktywni 60+ na

START”. Respondenci, którzy wypełnili ankietę zamieszkiwali przede wszystkim takie

dzielnice jak Czechów Północny (n=24) i Południowy (n=9) oraz Czuby Północne (n=23)

i Południowe (n=18). Ponadto ankietę wypełniło 13 seniorów z Wieniawy i 12

z Ponikwody. Trzy osoby nie wskazały dzielnicy, w której mieszkają (zob. Tabela 1).

Tabela 1. Liczba uczestników badania – podział na dzielnice Lublina, które objęto wsparciem w II edycji

projektu „Proaktywni 60+ na START” (n=102)

Dzielnica, w której mieszka respondent n %

Czechów Północny 24 23,5%

Czechów Południowy 9 8,8%

Wieniawa 13 12,7%

Czuby Północne 23 22,5%

Czuby Południowe 18 17,6%

Ponikwoda 12 11,8%

Brak danych 3 2,9%

Razem 102 100,0%


16

6

5

2

0 4 8 12 16 20

Osoby spoza badanych dzielnic

Osoby poniżej 60 r.ż.

Istotne braki danych

Osoby spoza Lublina


27

a) Płeć i wiek

Kwestionariusz ankiety wypełniło 89 kobiet (87,3%) i 11 mężczyzn (10,8%), 2 osoby

nie podały informacji o swojej płci (zob. Wykres 16).

Wykres 16. Płeć respondentów (n=102)


W badaniach uczestniczyli głównie respondenci w wieku 60-70 lat (n=67, co stanowi

65,7% osób, które wypełniły ankietę). Co piąty senior miał więcej niż 70 lat. Najstarszy

uczestnik miał 91 lat, a uczestniczka – 90 lat. 12 respondentów (11,8%) nie podało

informacji o swoim wieku (zob. Wykres 17).

Wykres 17. Wiek respondentów (n=102)


89 11 2

0 20 40 60 80 100

Kobieta Mężczyzna Brak danych

3332%

3433%

1414%

33%

66%

1212%

60 - 65

66 - 70

71 - 75

76 - 80

pow. 80

Braki danych


28

b) Wykształcenie

Ponad połowa respondentów (n=55) posiadała wykształcenie średnie, co trzecia osoba

– wyższe (n=35), niewielka część legitymowała się wykształceniem zasadniczym

zawodowym, tylko jedna osoba podała, że ma wykształcenie podstawowe. Cztery osoby

nie podały informacji o poziomie wykształcenia (zob. Wykres 18).

Wykres 18. Wykształcenie respondentów (n=102)


c) Źródło utrzymania i ocena własnej sytuacji materialnej

Zdecydowana większość respondentów (n=96; 94,1%) utrzymuje się z emerytury. Badani

podkreślali, że jest to ich własna, wypracowana emerytura. Tylko nieliczne osoby w wieku

60 lat i więcej wskazywały również na inne źródła dochodu, jak renta inwalidzka (n=2),

wynagrodzenie w ramach pracy zawodowej w pełnym wymiarze (n=1), świadczenia

socjalne (n=1) (zob. Wykres 19).

11%

77%

5554%

3534%

44%

Niepełne podstawowe/ podstawowe

Zasadnicze zawodowe

Średnie

Wyższe

Brak danych


29

Wykres 19. Źródła* utrzymania respondentów (n=102)

* liczebności nie sumują się do n=102 ze względu na możliwość wyboru kilku odpowiedzi


Badanych pytano również o ocenę własnej sytuacji materialnej (poziom dochodów

i związany z nim stopień zaspokojenia potrzeb materialnych). Większość określiła ją jako

przeciętną (n=66; 64,7%). Na złą (n=13; 12,7%) lub bardzo złą sytuację materialną

(n=1; 1%) wskazywało 13,7% badanych. Podobny rozkład odpowiedzi wystąpił

w przypadku osób, które określiły ją jako dobrą (n=13; 12,7%) lub bardzo dobrą (n=1;

1%) (zob. Wykres 20).

Wykres 20. Ocena własnej sytuacji materialnej (n=102)


96

2

1

0

1

0

1

Emerytura (własna lub po małżonku)

Renta inwalidzka

Praca zawodowa w pełnym wymiarze

Praca zawodowa w niepełnym wymiarze (źródłododatkowe)

Zasiłki pielęgnacyjne/ świadczenia socjalne

Zapomogi różnego rodzaju

Inne

0 20 40 60 80 100

1

13

66

13

18

0

20

40

60

80

Bardzo dobrze Dobrze Przeciętnie Źle Bardzo źle Brak danych


30

Respondentów zapytano także o ocenę własnej sytuacji dochodowej, mieszkaniowej,

żywnościowej i zdrowotnej oraz o potrzeby związane z dostępem do kultury, na ile ona

zmieniła się w porównaniu z sytuacją sprzed dwóch lat. Wielu badanych podkreślało, że

ich warunki nie zmieniły się w żadnym z ww. wymiarów, szczególnie jeśli chodzi

o warunki mieszkaniowe (n=67; 65,7%). Istotną zmianę można było dostrzec jedynie

w przypadku zaspokojenia potrzeb związanych z kulturą, gdzie aż 27,5% badanych

zaznaczało, że ich sytuacja w tym obszarze poprawiła się (zob. Wykres 21).

Wykres 21. Ocena własnej sytuacji materialnej, mieszkaniowej, żywnościowej i zdrowotnej,

w porównaniu z sytuacją sprzed dwóch lat (n=102)


Co trzeci senior wskazywał na pogorszenie sytuacji dochodowej (n=30; 29,4%), a także

w obszarze zaspokojenia potrzeb żywnościowych (n=35; 34,3%) i zdrowotnych (n=32;

31,4%).

Zakres potrzeb seniorów i możliwość ich zaspokojenia warunkowane są przede wszystkim

ich sytuacją zdrowotną, ekonomiczną oraz społeczną: „Pogarszający się stan zdrowia

i sprawności fizycznej może powodować ograniczenia w realizacji niektórych potrzeb

(np. integracji, uczestnictwa) i/lub pojawienie się innych, dotychczas nieodczuwanych

(np. opieki, zależności). Sytuacja społeczna człowieka starszego może wpływać na zakres

potrzeb, kształtując je, na przykład potrzebę rozwoju, edukacji w sytuacji emerytury

i możliwości, jakie stwarza zamieszkiwanie w dużym mieście, lub potrzebę uczestnictwa

społecznego w najbliższym otoczeniu (osiedle, parafia, stowarzyszenie) czy pełnienia roli

babci w sytuacji posiadania wnuków”16.

16 A. Chabior, A. Fabiś, J. K. Wawrzyniak, Starzenie się i starość w perspektywie pracy socjalnej, seria

„Nowa Praca Socjalna”, Warszawa 2014, s. 42.

35

3

5

32

30

3

4

28

3

4

44

67

41

38

45

20

28

28

29

23

0% 20% 40% 60% 80% 100%

zaspokojenie potrzeb żywnościowych

warunki mieszkaniowe

zaspokojenie potrzeb związanych z kulturą

zaspokojenie potrzeb zdrowotnych

sytuacja dochodowa respondenta

Pogorszyło się Poprawiło się Nie zmieniło się Brak danych


31

d) Stan cywilny i liczba osób w gospodarstwie domowym

Największą grupę respondentów stanowiły wdowy lub wdowcy (n=42; 41,2%) oraz

osoby będące w związku małżeńskim (n=39; 38,2%). W badaniach uczestniczyło również

5 osób niebędących w związku, które wcześniej nie pozostawały w stanie małżeńskim

(4,9%). Jedna osoba wskazała na inny niż ww. stan cywilny, 5 osób (5%) odmówiło

odpowiedzi na zadane pytanie (zob. Wykres 22).

Wykres 22. Stan cywilny respondentów (n=102)


Przeprowadzone badania wykazały, że 42,2% osób w wieku 60 lat i więcej mieszka

samotnie. Pozostałe osoby deklarowały mieszkanie wspólnie z małżonkiem (n=37;

36,3%) i/lub z dzieckiem (n=11; 10,8%), z dzieckiem i jego rodziną (n=7; 6,9%), czy

z krewnym (n=6; 5,9%) (zob. Tabela 2).

Tabela 2. Zamieszkiwanie respondentów z innymi osobami lub samotnie* (n=102)

Z kim mieszka Pan(i) we wspólnym domu/mieszkaniu? N %

Samotnie 43 42,2%

Z małżonkiem 37 36,3%

Z dzieckiem 11 10,8%

Z dzieckiem i jego rodziną 7 6,9%

Z krewnym 6 5,9%

Z osobą obcą 0 0,0%



55%

3938%

4241%

1010%

11%

55%

Panna/ kawaler

Mężatka/ żonaty

Wdowa/ wdowiec

Rozwiedziona/ rozwiedziony

Inne

Brak danych

5. Analiza wyników badań

32


Aktywność społeczna ludzi starszych, rozumiana jako uczestnictwo tych osób

w strukturach społeczeństwa obywatelskiego, przejawia się przede wszystkim w ich

uczestnictwie w wyborach (do rad dzielnic, samorządowych, parlamentarnych,

prezydenckich, europejskich), głosowaniu w budżecie obywatelskim, ale także

zaangażowaniu seniorów w organizacjach i stowarzyszeniach społecznych, grupach

samopomocowych, ciałach dialogu społecznego (np. gminna rada seniorów) i innych

strukturach pośrednich (np. partnerstwa), działalności na rzecz społeczności parafialnej,

czy aktywność wolontarystyczną.

a) Stosunek respondenta do dzielnicy, w której mieszka

Zdecydowana większość osób w wieku 60 lat i więcej (96%) jest zadowolona

z mieszkania w swojej dzielnicy. Tylko 2 osoby nie podzielały zdania większości, a dwóm

innym badanym trudno było udzielić odpowiedzi na tak postawione pytanie (zob. Tabela

3).

Tabela 3. Ocena stopnia zadowolenia respondentów z mieszkania w swojej dzielnicy (n=102)

Czy jest Pan(i) zadowolony(a) z tego, że mieszka w swojej dzielnicy? N %

Zdecydowanie tak 56 54,9%

Raczej tak 42 41,2%

Raczej nie 2 2,0%

Zdecydowanie nie 0 0,0%

Trudno powiedzieć 2 2,0%

Brak danych 0 0,0%

Razem 102 100,0%


Respondentów zapytano również o ich stosunek do dzielnicy (osiedla), w której mieszkają

i możliwość przeprowadzki do innego miejsca. Ponad połowa osób powyżej 59 roku życia

(n=60; 58,8%) czuje się związana ze zwoją dzielnicą i nie wyobraża sobie mieszkania

w innej dzielnicy miasta lub poza Lublinem. Wśród badanych 28,4% czuje przywiązanie

do miejsca zamieszkania, ale mogliby mieszkać również w innym miejscu. Dla 7 osób

(6,9%) jest to obojętne, mogą mieszkać w każdym innym miejscu, tylko 3 osoby

deklarowały brak związania ze swoją dzielnicą/osiedlem i zakładają możliwość


33

przeprowadzki do innej dzielnicy Lublina lub poza miasto (zob. Wykres 23).

Wykres 23. Stosunek respondenta do dzielnicy, w której mieszka (n=102)


b) Zainteresowanie wydarzeniami w dzielnicy/ mieście, ocena działań władz

lokalnych

Analiza wyników badań wykazała, że większość badanych interesuje się tym, co robią

lokalne władze dzielnicowe, czy samorządowe (n=69; 67,6%), brak zainteresowania

sprawami lokalnymi deklarowali tylko nieliczni badani (n=14; 13,7%), podobna grupa

osób nie była w stanie ustosunkować się do tak zadanego pytania (zob. Wykres 24).

Wykres 24. Czy ogólnie interesuje się Pan(i) tym co robią władze lokalne? (n=102)


60

29

7

2

1

3

0 20 40 60

Czuje się bardzo związany, nie chciałby mieszkać winnym miejscu

Czuje się związany, ale mógłby mieszkać w innymmiejscu

Jest mu to obojętne, mógłby mieszkać w jakimkolwiekinnym miejscu

Raczej nie czuje się związany z miejscem zamieszkania idopuszcza możliwość przeprowadzki

Zdecydowanie nie czuje się związany z miejscemzamieszkania i chętnie przeprowadziłby się, gdyby

pojawiła się taka możliwość

Brak danych

15 54 13 1 15 4

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie

Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć Brak danych


34

Respondentów zapytano skąd czerpią informacje na temat wydarzeń, które dzieją się na

osiedlu/ dzielnicy? Dla co drugiej osoby głównym źródłem informacji są ogłoszenia

wiszące na tablicach, pod sklepem, w urzędach, czy na słupach reklamowych (n=53;

52%). Na drugiej pozycji są sąsiedzi, znajomi (n-45; 44,1%). Co trzeci senior dowiaduje

się o tego typu wydarzeniach z ogłoszeń parafialnych w kościele (n=28; 27,5%) lub od

przypadkowo spotkanych osób (n=28; 27,5%). Kilkanaście osób wymieniło również takie

źródła informacji, jak: prasa, radio, telewizja, internet, organizacja pozarządowa

(stowarzyszenie, fundacja, klub seniora).

Tabela 4. Źródła informacji na temat wydarzeń, które dzieją się na osiedlu/ dzielnicy (n=102)

Skąd czerpie Pan(i) informacje na temat wydarzeń, które dzieją się na osiedlu/ dzielnicy? N %

Od sąsiadów/znajomych 45 44,1%

Od zaprzyjaźnionej/zaprzyjaźnionego urzędniczki/urzędnika 11 10,8%

Z ogłoszeń wiszących na tablicach, pod sklepem, urzędami 53 52,0%

Z ogłoszeń parafialnych w kościele 28 27,5%

Od osób spotkanych przypadkowo 28 27,5%

Inne 13 12,7%



Respondentów poproszono również o ocenę działań członków rady dzielnicy, radnych

Rady Miasta oraz prezydenta miasta Lublin (zob. Wykres 25).

Wykres 25. Ocena działań członków rady dzielnicy, radnych Rady Miasta

oraz prezydenta miasta Lublin (n=102)


Najwyżej oceniane są działania podejmowane przez prezydenta miasta Lublin (średnia

2

3

5

14

9

4

45

47

27

22

30

19

11

3

40

8

10

7

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

członków rady dzielnicy

radnych miasta Lublin

prezydenta miasta Lublin

1. bardzo źle 2. 3. 4. 5. bardzo dobrze Brak danych


35

ocen: 3,9 w pięciostopniowej skali, gdzie 1 oznacza bardzo złą ocenę, a 5 – bardzo

dobrą). Warto zauważyć, że blisko 40% osób w wieku 60 lat i więcej wystawiło

Krzysztofowi Żukowi, prezydentowi Miasta Lublin, ocenę bardzo dobrą. W przypadku

oceny działalności członków rad dzielnicowych, czy radnych miasta Lublin, dominowały

przeciętne oceny. Negatywne oceny wystawiano głównie przedstawicielom rad dzielnic

(n=16 osób).

c) Poczucie wpływu na rozwój dzielnicy

Osoby powyżej 60 r. życia mają stosunkowo niskie poczucie wpływu na rozwój własnej

dzielnicy, aż 41,2% badanych jest zdania, że ich poczucie wpływu na kształt dzielnicy jest

mały, niewiele większy jest też wpływ innych mieszkańców dzielnicy (14,7%), czy

lokalnych organizacji społecznych (19,6%). W ich ocenie największy wpływ ma prezydent

– co druga osoba (52,9%) uznała, że jego wpływ jest znaczny. Na Radę Miasta

i członków rady dzielnicy wskazywała co trzecia osoba.

Wykres 26. Wpływ ……. na rozwój dzielnicy, w której mieszka respondent (n=102)


Niskie poczucie wpływu udzieliło się również przy pytaniu dotyczącym jakości życia

w dzielnicy, którą zamieszkują badani. Tylko co piąty badany po 60 roku życia (20,6%)

jest zdania, że seniorzy mają jakikolwiek wpływ na jakość życia w dzielnicy. Nisko

oceniana jest również dostępność do opieki socjalnej i bezpieczeństwo osób starszych

w zamieszkiwanych przez nich dzielnicach. Najlepiej oceniano dostępność do miejsc

7

15

20

31

34

54

22

19

24

21

40

32

38

31

19

31

19

18

42

33

22

18

13

12

23

28

21

16

4

13

5

10

7

14

23

28

16

10

15

10

14

10

12

13

11

0% 20% 40% 60% 80% 100%

respondenta

mieszkańców dzielnicy

(lokalnych) organizacji społecznych

członków rady dzielnicy

Rady Miasta

Prezydenta Lublina

Urzędu Marszałkowskiego

władz centralnych

Unii Europejskiej

W dużym stopniu W średnim stopniu W małym stopniu Trudno powiedzieć Brak danych


36

kultury i możliwość rozwijania aktywności fizycznej (zob. Wykres 27).

Wykres 27. Czy w dzielnicy… (n=102)


Warto podkreślić, że badania CBOS wskazują na rosnącą tendencję poczucia wpływu

mieszkańców Polski na sprawy lokalnej społeczności. Większe poczucie podmiotowości

odczuwają przede wszystkim młodsi badani, respondenci mający wyższe wykształcenie,

lepiej oceniający swoją sytuację materialną, a także mieszkańcy większych miast

(powyżej 100 tys. ludności) (zob. wykres 28)17.

Wykres 28. Czy, Pana(i) zdaniem, ludzie tacy jak Pan(i) mają wpływ na sprawy swojego miasta, gminy?

Źródło: A. Głowacki (oprac.), Poczucie wpływu na sprawy publiczne, „Komunikat z badań” nr 95/2017, CBOS,

Warszawa, lipiec 2017 r., s. 3

17 Por. A. Głowacki (oprac.), Poczucie wpływu na sprawy publiczne, „Komunikat z badań” nr 95/2017,

CBOS, Warszawa, lipiec 2017 r., s. 2-3.

65

38

21

46

62

25

16

45

23

25

7

36

28

29

8

5

12

8

4

7

0% 20% 40% 60% 80% 100%

są miejsca kultury atrakcyjne dla osób starszych?

osoby starsze mają należyty dostęp do opiekisocjalnej?

seniorzy mają wpływ na jakość życia w dzielnicy?

osoby starsze mogą czuć się bezpiecznie?

osoby starsze mają gdzie rozwijać aktywnośćfizyczną?

(Zdecydowanie/ raczej) tak (Zdecydowanie/ raczej) nie Trudno powiedzieć Brak danych


37

Badania przeprowadzone przez CBOS wskazują na wyraźną korelację pomiędzy

poczuciem wpływu na sprawy publiczne a chęcią podejmowania działalności społeczno-

politycznej. Jeśli obywatele mają angażować się w jakąkolwiek formę aktywności, muszą

mieć poczucie, że ich działania w realny sposób wpływają na rzeczywistość społeczną

w środowisku lokalnym, czy w kraju18.

d) Aktywność obywatelska osób 60+

W literaturze poświęconej problematyce osób starszych często zwraca się uwagę na duże

zainteresowanie osób starszych sprawami lokalnymi. Do najważniejszych form aktywności

społecznej seniorów należy ich zaangażowanie w sprawy lokalnej społeczności,

w działania organizacji społecznych (klubach seniora, uniwersytetach trzeciego wieku,

organizacjach hobbystycznych, czy religijnych) oraz udział w wyborach. Dostępne

badania wskazują na istotną zależność między poziomem wykształcenia seniorów

a poziomem ich aktywności społecznej. Osoby z wyższym wykształceniem częściej niż

gorzej wykształcone uczestniczą w wyborach (np. samorządowych, czy

parlamentarnych), czy w działaniach organizacji, a także w różnego rodzaju inicjatywach

o charakterze społecznym czy kulturalnym19. Potwierdzają to również badania

przeprowadzone wśród 120 osób w wieku 60 lat i więcej. Respondentów z wybranych

dzielnic zapytano o różne formy zaangażowania obywatelskiego począwszy od

głosowania w wyborach radnych do rady dzielnicy, głosowanie w budżecie obywatelskim,

przez udział w posiedzeniach rady miasta, rady dzielnicy, wolontariat, czy uczestnictwo

w inicjatywach kulturalnych, sportowych, aktywność w organizacjach społecznych

(w tym w klubach seniora, kołach różańcowych itp.).

W przypadku pytania o wolontariat praktycznie wszyscy uczestnicy badań deklarowali, że

wiedzą czym jest wolontariat i na czym polega (n=95; 93,1%), ale tylko niecałe 30%

respondentów pracowało lub pracuje w charakterze wolontariusza (przynajmniej

dorywczo) (n=30; 29,4%) (zob. Wykres 29).

18 Por. tamże, s. 1.

19 Zob. J. Czapiński, P. Błędowski, Aktywność społeczna osób starszych w kontekście percepcji Polaków. Diagnoza Społeczna 2013. Raport tematyczny, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Centrum Rozwoju

Zasobów Ludzkich, Warszawa 2014, s. 65-71.


38

Wykres 29. Czy wie Pan(i) co oznacza i na czym polega „wolontariat”? (n=102)


Wśród badanych największą grupę stanowili uczestnicy klubów seniora (n=63, 61,8%),

czy korzystający z oferty lokalnego domu/ośrodka kultury, świetlicy, klubu osiedlowego

(n=50, 49,0%). Co drugi respondent deklarował udział w głosowaniu na projekty

w budżecie obywatelskim (n=49, 48%). Działalność w organizacjach charytatywnych,

społecznych deklarowało 31 seniorów (30,4%), co czwarty udziela się w parafii,

np. w kołach różańcowych, kołach Radia Maryja itp. (n=25, 24,5%). Tylko nieliczni

badani brali udział w organizowaniu wydarzeń sportowych (n=4, 3,9%), w zebraniach

rady miasta (n=5, 4,9%). Ponadto n=6 osób (5,9%) wskazywało również na inne formy

działań na rzecz lokalnej społeczności w ciągu ostatnich 2 lat: głównie na zaangażowanie

w konkretnej organizacji społecznej, przedsięwzięciu o charakterze biznesowym lub

pomoc sąsiedzką.

Należy jednak podkreślić, że uzyskanych wyników odnoszących się do aktywności

seniorów nie można ekstrapolować na wszystkie osoby 60+, w badaniach udział wzięła

przede wszystkim aktywna grupa seniorów zainteresowanych udziałem w projekcie

„Proaktywni 60+ na START – II edycja”.

30

65

3

1

3

0 20 40 60 80

Tak wiem, i sam(a) pracuję w charakterzewolontariusza (przynajmniej dorywczo)

Tak wiem, ale nigdy nie pracowałem(am) jakowolontariusz

Nie jestem pewien/pewna

Nie wiem

Brak danych


39

Wykres 30. Działania osób 60+ na rzecz lokalnej społeczności w ostatnich 2 latach (n=102)


e) Uczestnictwo w wyborach

Głosowanie w wyborach jest przywilejem i obowiązkiem każdego obywatela. Wybory

powszechne są nierozłączną cechą demokracji. W literaturze przedmiotu poświęconej

problematyce społeczeństwa obywatelskiego udział w wyborach uznaje się za jedno

z kluczowych wskaźników świadczących o dojrzałości społeczeństwa obywatelskiego.

31

22

5

11

18

49

63

4

25

19

37

13

50

6

9

0 10 20 30 40 50 60 70

Działalność w organizacjach charytatywnych,społecznych

Udział w zebraniach rady dzielnicy

Udział w zebraniach rady miasta

Formułowanie i/lub pism, skarg, wniosków do władz

Udział w organizowaniu wydarzeń kulturalnych

Udział w głosowaniu na projekty w budżecieobywatelskim

Uczestnictwo w klubie seniora

Udział w organizowaniu wydarzeń sportowych

Udzielanie się w parafii (koła różańcowe, koło RadiaMaryja itp.)

Udział w konsultacjach społecznych (np. planuzagospodarowania przestrzennego)

Udział w głosowaniu w wyborach do Rady Dzielnicy

Udział w protestach, manifestacjach

Korzystam z oferty lokalnego domu/ośrodka kultury,świetlicy, klubu osiedlowego

Inne

Respondent nie uczestniczył w działaniach na rzeczlokalnej społeczności


40

Badanych zapytano o ich udział w ostatnich wyborach radnych do rady dzielnicy

(w 2015 r.), wyborach samorządowych (w 2014 r.), parlamentarnych (w 2015 r.),

prezydenckich (w 2015 r.) oraz do Parlamentu Europejskiego (w 2014 r.). Seniorzy

deklarowali udział przede wszystkim w wyborach prezydenckich (87,3%)

i parlamentarnych (79,4%). Do wyborów do Parlamentu Europejskiego, które odbyły się

w maju 2014 r. poszło 64,7% badanych. Tylko co druga osoba pow. 60 roku życia

deklarowała udział w wyborach samorządowych (56,9%), jeszcze mniej – w wyborach

radnych do rady dzielnicy (46,1%) (zob. wykres 31).

Wykres 31. Uczestnictwo w wyborach do… (n=102)


Warto zwrócić uwagę na deklarację udziału badanych w wyborach radnych do rad

dzielnic w Lublinie, a rzeczywistym udziałem mieszkańców Lublina w tego typu wyborach.

Frekwencja wśród badanych osób 60+ jest najniższa w porównaniu do wyborów na

wyższych szczeblach (wybory samorządowe, parlamentarne, prezydenckie, do

Parlamentu Europejskiego), jednak jest ona wyższa (47% badanych deklarowało udział w

wyborach radnych do rady dzielnicy w 2015 roku) w porównaniu do frekwencji

rzeczywistej, która w 2015 roku wyniosła zaledwie 7,3%, a w poprzednich latach (2011

i 2006) była jeszcze niższa (zob. wykres 32).

47

58

81

89

66

33

20

8

8

15

17

18

8

2

17

5

6

5

3

4

0% 20% 40% 60% 80% 100%

do rady dzielnicy (w 2015 r.)

samorządowych (w 2014 r.)

parlamentarnych (posłów, senatorów) (w 2015 r.)

Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (w 2015 r.)

do Parlamentu Europejskiego (w 2014 r.)

Tak Nie Nie pamiętam Brak danych


41

Wykres 32. Frekwencja w wyborach do rad dzielnic w Lublinie ogółem, w latach 2006, 2011, 2015

Źródło: opracowanie w oparciu o dane BIP Urzędu Miasta Lublin, http://um.lublin.eu/radydzielnic/

Frekwencja w wyborach do rad dzielnic/osiedli miast w Polsce należy do najniższych

w Europie. Wynika to przede wszystkim z niewielkich kompetencji jednostek

pomocniczych samorządu – ich rola jest zazwyczaj marginalna. Paweł Swianiewicz

wskazuje wręcz na błędne koło marginalizacji jednostek pomocniczych w polityce

miejskiej: z jednej strony uważa się, że skoro rady dzielnic, czy osiedli cieszą się

niewielkim zainteresowaniem społeczności lokalnych, przejawiającym się niską

frekwencją w wyborach do rad dzielnic/osiedli, to nie ma potrzeby zwiększania ich

kompetencji. Z drugiej strony mieszkańcy nie interesują się działalnością jednostek

pomocniczych samorządów, bo są pozbawione kompetencji i nie mają większego wpływu

na sprawy życia codziennego mieszkańców dzielnic/osiedli20.

Swianiewicz wskazuje na jeszcze jedną prawidłowość, zaobserwowaną w wyborach do

jednostek pomocniczych praktycznie w każdym mieście, w którym funkcjonują takie

jednostki pomocnicze – wysokie zainteresowanie wyborami do rad dzielnic/osiedli

obserwuje się przede wszystkim w niewielkich, położonych na peryferiach miast

i stosunkowo jednorodnych dzielnicach/osiedlach. Natomiast najniższa frekwencja

notowana jest w dzielnicach/osiedlach w centrach miast, w blokach z wielkiej płyty, gdzie

mieszkańcy są dla siebie bardziej anonimowi. Prawidłowość tę potwierdza również analiza

rozkładu frekwencji w wyborach do rad dzielnic w Lublinie, które odbyły się w 2015 roku

(zob. kartogram 8)21.

20 Por. P. Swianiewicz, J. Krukowska, M. Lackowska, A. Kurniewicz, Błędne rondo marginalizacji? Jednostki pomocnicze samorządu w zarządzaniu dużymi miastami, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2013, s. 70; P. Swianiewicz, Jednostki pomocnicze w dużych miastach: błędne rondo marginalizacji czy ślepa uliczka?,

„Samorząd Terytorialny” nr 1-2/2014, s. 62, 67-71.

21 Por. tamże.

4.3%

6.11%

7.3%

0.0% 1.0% 2.0% 3.0% 4.0% 5.0% 6.0% 7.0% 8.0%

Lublin

2006

2011

2015


42

Kartogram 8. Frekwencja w wyborach do rad dzielnic w Lublinie (w %) w 2015 roku

Źródło: opracowanie w oparciu o dane BIP Urzędu Miasta Lublin, http://um.lublin.eu/radydzielnic/

f) Udział w głosowaniu w Budżecie Obywatelskim i ocena mechanizmu

Udział w głosowaniu na projekty w ostatniej edycji Budżetu Obywatelskiego 2016

w Lublinie deklarowało 57% osób po 60 roku życia (zob. wykres 33). Wśród tych, którzy

głosowali w Budżecie Obywatelskim największą, grupę stanowiły osoby oceniające ten

mechanizm przeciętnie (n=25; 39,1%), co trzecia osoba ocenia BO dobrze (n=22;

34,4%), a co piąta (n=12; 18,8%) – bardzo dobrze. Tylko pojedyncze osoby oceniały go

bardzo nisko (zob. wykres 34).


43

Wykres 33. Czy respondent głosował w

ostatniej edycji BO 2016 w Lublinie? (n=102)

Wykres 34. Ogólna ocena Budżetu Obywatelskiego

2016 w Lublinie (n=102)


Najczęściej wskazywanym powodem braku udziału w głosowaniu w Budżecie

Obywatelskim 2016 była niewiedza respondenta o tym mechanizmie, a także brak

możliwości oddania głosu w wyznaczonym terminie (badani nie zdążyli zagłosować na

projekty). Tylko nieliczni wskazywali na brak projektów, które mogłyby ich zainteresować

i na które warto byłoby oddać głos, czy brak zainteresowania budżetem obywatelskim

jako takim (zob. Wykres 35).

Wykres 35. Powody braku udziału w głosowaniu w Budżecie Obywatelskim 2016 (n=102)*

* Kategoria „Nie dotyczy” odnosi się do osób, które brały udział w głosowaniu w BO 2018


5857%

4342%

11%

Tak Nie Brak danych

2

3

25

22

12

36

2

0 10 20 30 40

1. bardzo źle

2.

3.

4.

5. bardzo dobrze

Trudno powiedzieć/…

Brak danych

13.7%

5.9%

7.8%

9.8%

3.9%

54.9%

3.9%

0.0% 10.0% 20.0% 30.0% 40.0% 50.0% 60.0%

Respondent nie słyszał o Budżecie Obywatelskim wLublinie

Nie interesuje go ta inicjatywa

Wśród zgłoszonych projektów nie było takiego, którygo interesował

Respondent nie zdążył zagłosować na projekt(y)

Inne powody

Nie dotyczy

Brak danych


44

Badanych zapytano o czynniki, które zdecydowały o ich udziale w głosowaniu w ostatniej

edycji BO. Co czwarty wskazywał na chęć głosowania na projekt, który ich zainteresował

(n=24; 23,5%). Co piąty głosujący sugerował się opiniami członków rodziny/znajomych

(n=22; 21,6%) lub też otrzymał list (np. od spółdzielni mieszkaniowej), bądź spotkał

osoby zwracające się z prośbą o poparcie wybranych projektów (n=21; 20,6%)

(zob. Tabela 5).

Tabela 5. Czynniki wpływające na wybór projektów, na które respondent oddał głos

w ostatniej edycji budżetu obywatelskiego 2016 w Lublinie (n=102)

Czynniki Tak Nie Nie dotyczy Brak danych Razem

N % N % N % N % N %

Opinie członków rodziny, znajomych 22 21,6% 51 50,0% 26 25,5% 3 2,9% 102 100,0%

Kampanie promocyjne/reklamy promujące konkretne projekty

19 18,6% 54 52,9% 26 25,5% 3 2,9% 102 100,0%

Informacje w lokalnej prasie i telewizji 13 12,7% 60 58,8% 26 25,5% 3 2,9% 102 100,0%

Chęć poparcia projektów promowanych przez organizacje pozarządowe, szkoły

10 9,9% 62 61,4% 26 25,7% 3 3,0% 101 100,0%

Osoby zwracające się z prośbą o poparcie określonych projektów

21 20,8% 51 50,5% 26 25,7% 3 3,0% 101 100,0%

Respondent otrzymał list (np. od spółdzielni mieszkaniowej) z prośbą o poparcie wybranych projektów

21 20,6% 52 51,0% 26 25,5% 3 2,9% 102 100,0%

Chęć udziału w projekcie, który zainteresował respondenta

24 23,5% 49 48,0% 26 25,5% 3 2,9% 102 100,0%

Inne 3 2,9% 70 68,6% 26 25,5% 3 2,9% 102 100,0%


Mechanizm budżetu obywatelskiego staje się coraz popularniejszy wśród osób starszych.

Analiza wyników głosowania w IV edycji Budżetu Obywatelskiego w Lublinie (na 2018)

w oparciu o dane pozyskane z Urzędu Miasta Lublin wykazała, że osoby po 60 roku życia

były najliczniejszą grupą uczestniczącą w głosowaniu i stanowiły 25,4% osób głosujących

(zob. Tabela 6, Wykres 36). W poprzednich edycjach Budżetu Obywatelskiego osoby

starsze stanowiły znacznie mniejszy odsetek głosujących.


45

Tabela 6, Wykres 36. Grupy wiekowe głosujące w IV edycji Budżetu Obywatelskiego

w Lublinie na 2018 r. (n= 37 430)

Wiek N %

0-6 1 411 3,8%

7-12 1 619 4,3%

13-17 1 096 2,9%

18-24 2 848 7,6%

25-34 6 641 17,7%

35-44 7 841 20,9%

45-59 6 483 17,3%

60 i więcej 9 491 25,4%

Razem 37 430 100,0%

Źródło: opracowanie własne w oparciu o wyniki głosowania pozyskane z UM Lublin 2017

g) Potrzeby seniorów oraz działania, które należałoby podjąć w ich miejscu

zamieszkania

Osoby w wieku 60 lat i więcej zapytano czego najbardziej brakuje osobom starszym

w Lublinie? Spośród zaproponowanej listy można było wybrać kilka odpowiedzi lub

zaproponować własne. Najczęściej wskazywano na brak lub niewystarczającą ilość

inicjatyw związanych z ochroną i poprawą zdrowia (50,0%), czy małe zainteresowanie

problemami osób starszych (46,1%). Badani wskazywali również na niewystarczający

poziom infrastruktury dostostosowanej do osób starszych przejawiający się

w występowaniu barier architektonicznych utrudniających poruszanie się osobom, które

mają problemy z chodzeniem (strome schody, wysokie krawężniki itp.) (41,2%).

Respondenci wskazywali także na niewystarczającą ilość inicjatyw kulturalnych, festynów,

czy biesiad (41,2%), warto zaznaczyć, że w Lublinie każdego roku realizowanych jest

wiele inicjatyw kulturalnych, w których mogą uczestniczyć różne kategorie wiekowe.

Można jedynie przypuszczać, że osoby starsze oczekiwałyby większej dostępności

wydarzeń/inicjatyw o charakterze kulturalnym dla osób starszych, dostosowane do ich

potrzeb i organizowane w dzielnicach i osiedlach, bliżej ich miejsca zamieszkania

(zob. wykres 37).

4% 4%3%

8%

18%

21%

17%

25%

0-6

7-12

13-17

18-24

25-34

35-44

45-59

60 i więcej


46

Wykres 37. Czego najbardziej brakuje osobom starszym w mieście? (n=102)


Respondentów zapytano również o działania, które należałoby zrealizować w ich miejscu

zamieszkania, by zmienić dzielnicę na jeszcze bardziej atrakcyjną dla osób starszych.

Większość z nich jest za koniecznością wzbogacenia oferty spędzania czasu wolnego

(n=66; 64,7%) oraz za tworzeniem większej ilości miejsc spotkań dla seniorów

w dzielnicach/osiedlach (n=55; 53,9%). Dla blisko co drugiej osoby istotne jest również

tworzenie przyjaznych miejsc spacerowych (n=45; 44,1%) i dostęp do większej ilości

wydarzeń kulturalnych dedykowanych osobom starszym (festyny, potańcówki itp.)

(n=42; 41,2%). Co trzecia osoba wskazywała na konieczność zwiększenia ilości miejsc do

siedzenia (n=37; 36,3%), zadbania o większe bezpieczeństwo (n=32; 31,4%) oraz

czystość (n=31; 30,4%) w dzielnicy/na osiedlu. Tylko n=8 osób (7,8%) uznało, ze nie

trzeba nic zmieniać w dzielnicy/na osiedlu (zob. wykres 38).

42

51

47

5

31

27

30

26

42

4

0 10 20 30 40 50 60

Infrastruktury dostosowanej do osób starszych(strome schody, wysokie krawężniki itp.)

Inicjatyw związanych z ochroną i poprawą zdrowia

Zainteresowania osobami starszymi

Wydarzeń związanych z kultem religijnym

Wolontariatu na rzecz osób starszych

Spotkań z władzami i ciekawymi ludźmi

Miejsc spotkań dla seniorów (np. klub seniora,biblioteka, osiedlowy dom kultury)

Inicjatyw sportowych i dostępu do infrastrukturysportowej dla osób starszych

Inicjatyw kulturalnych, festynów, biesiad

Inne


47

Wykres 38. Zmiany, które należałoby wprowadzić w miejscu zamieszkania respondenta, aby osobom

starszym żyło się lepiej (n=102)


8

55

66

45

32

37

15

42

31

9

0 10 20 30 40 50 60 70

Nic nie trzeba zmieniać

Powinno być znacznie więcej miejsc spotkań dlaseniorów na osiedlu/w dzielnicy

Należy wzbogacić ofertę spędzania czasu wolnego naosiedlu

Stworzyć przyjazne miejsca spacerowe

Zadbać o większe bezpieczeństwo w dzielnicy/ naosiedlu

Utworzyć więcej miejsc do siedzenia

Powinno być więcej zieleni w dzielnicy/ na osiedlu

Powinno być więcej wydarzeń kulturalnych (festynów,potańcówek itp.)

Należałoby zadbać o większą czystość w dzielnicy/naosiedlu

Inne

Wnioski i rekomendacje

48


W ostatnich latach proces starzenia się społeczeństwa polskiego nabrał na sile, co

związane jest z przesuwaniem się wyżów demograficznych, zwłaszcza powojennego,

który wchodzi obecnie w wiek emerytalny. Proces starzenia się wpływa niemal na każdą

sferę ludzkiego życia. Z wiekiem zwiększa się ryzyko występowania trudności

zdrowotnych, zmniejsza się natomiast poziom sprawności i aktywności.

Podstawową kategorią opisująca zjawisko i proces starzenia się osób starszych jest

aktywność społeczna, która uznawana jest za jedną z najlepszych strategii adoptowania

się osób w podeszłym wieku do ich aktualnej sytuacji życiowej, do życia w starości.

Utrzymanie przez ludzi starszych wysokiego poziomu aktywności fizycznej, emocjonalnej,

intelektualnej oraz społecznej do jak najpóźniejszych lat życia jest warunkiem udanego

starzenia się, a tym samym dobrego samopoczucia i dobrostanu22. Zdaniem Elżbiety

Trafiałek seniorzy „są grupą społeczną, która odczuwa ogromną potrzebę akceptacji oraz

aktywności, pełnienia różnorodnych ról społecznych, prawdziwego i w miarę swoich

możliwości pełnego uczestniczenia w codziennym życiu wspólnot rodzinnych,

towarzyskich, sąsiedzkich, religijnych oraz lokalnych. Rodzina jest dla nich najważniejsza,

ale równie ważny jest klimat społeczny najbliższego otoczenia, czyli przyjaźnie nastawieni

sąsiedzi, życzliwy lekarz, pielęgniarka, pracownik socjalny, uprzejmy urzędnik

i ekspedientka. Są wrażliwi i czuli na wszelkie przejawy akceptacji lub odrzucenia,

głęboko odczuwają brak szacunku i empatii. Ich obawy związane z przewidywana utratą

samodzielności i sprawności są równie poważne jak lęk przed odtrąceniem i brakiem

użyteczności”23.

Literatura przedmiotu, a także badania przeprowadzone na próbie 102 seniorów

wykazały, że jest to grupa wiekowa, która chce jak najdłużej pozostawać samodzielna

i aktywna w życiu społecznym. Seniorzy potrzebują odpowiednich warunków do

podejmowania aktywności w różnych sferach życia, a w szczególności w życiu

publicznym, kulturalnym, czy sportowym. Bez wsparcia ich potencjał wynikający m.in.

22 Por. A. Chabior, A. Fabiś, J. K. Wawrzyniak, Starzenie się i starość w perspektywie pracy socjalnej, seria

„Nowa Praca Socjalna”, Warszawa 2014, s. 80-82.

23 E. Trafiałek, Polska starość w dobie przemian, „Śląsk” Sp. z o.o. Wydawnictwo Naukowe, Katowice 2003,

s. 108.


49

z czasu, którym dysponują przebywając na emeryturze oraz doświadczenia

zawodowego, będzie niewykorzystany. Osoby te będą wypychane z życia publicznego,

marginalizowane i zdane na pomoc otoczenia.

Badania przeprowadzono na próbie celowej 102 osób w wieku 60 lat i więcej

w wybranych dzielnicach Lublina (Czechów Południowy, Czechów Północy, Czuby

Południowe, Czuby Północne, Ponikwoda i Wieniawa). Uzyskane wyniki nie są więc

reprezentatywne dla całego Miasta. Odzwierciedlają opinie jedynie aktywnych seniorów

w zakresie problemów i potrzeb tej grupy społecznej w mieście.

W badaniach uczestniczyły osoby, które utrzymują się głównie z emerytury. Największą

grupę stanowiły wdowy lub wdowcy (41,2%) oraz osoby będące w związku małżeńskim

(38,2%). 42,2% osób w wieku 60 lat i więcej mieszka samotnie. Mieszkanie wspólnie

z małżonkiem deklarowało 36,3% respondentów. Większość z nich ocenia własną

sytuację materialną jako przeciętną (64,7%). Co trzeci senior wskazywał na pogorszenie

sytuacji w zakresie zaspokojenia potrzeb żywnościowych, zdrowotnych i sytuacji

dochodowej. Warunki mieszkaniowe większości badanych nie uległy zmianie. Istotną

poprawę można było dostrzec tylko w przypadku zaspokojenia potrzeb związanych

z dostępem do kultury.

Seniorzy interesują się tym, co robią lokalne władze dzielnicowe, czy samorządowe

(67,6%). Najwyżej oceniane są działania podejmowane przez prezydenta miasta Lublin.

W przypadku oceny działalności członków rad dzielnicowych, czy radnych miasta Lublin,

dominowały przeciętne oceny. Negatywne oceny wystawiano głównie przedstawicielom

rad dzielnic.

Osoby powyżej 60 roku życia mają stosunkowo niskie poczucie wpływu na rozwój

własnej dzielnicy. Ich zdaniem niewiele większy jest też wpływ innych mieszkańców

dzielnicy, czy lokalnych organizacji społecznych. W ich ocenie największy wpływ na to, co

dzieje się w Lublinie ma prezydent miasta.

Badani nisko oceniają dostępność do opieki socjalnej w mieście oraz bezpieczeństwo

osób starszych w zamieszkiwanych przez nich dzielnicach. Najlepiej oceniano dostępność

do miejsc kultury i możliwość rozwijania aktywności fizycznej.

Jeśli chodzi o aktywność społeczną respondentów – należy podkreślić, że w badaniach


50

udział wzięli aktywni seniorzy, którzy deklarowali przede wszystkim udział w klubie

seniora (61,8%), korzystanie z oferty lokalnego domu/ośrodka kultury, świetlicy, klubu

osiedlowego (49,0%). Co drugi respondent brał udział w głosowaniu na projekty

w budżecie obywatelskim (48%), co trzeci działa na rzecz organizacji charytatywnych/

społecznych (30,4%), a co czwarty udziela się w parafii, np. w kołach różańcowych,

kołach Radia Maryja itp. (24,5%).

Seniorzy deklarowali udział przede wszystkim w wyborach prezydenckich (w 2015 r.)

(87,3%) i parlamentarnych (w 2015 r.) (79,4%). W wyborach do Parlamentu

Europejskiego (2014 r.) udział wzięło 64,7% badanych. Tylko co druga osoba powyżej

60 roku życia uczestniczyła w wyborach samorządowych (w 2014 r.) (56,9%), jeszcze

mniej – w wyborach radnych do rady dzielnicy (w 2015 r.) (46,1%).

Respondenci pytani o potrzeby oraz działania, które należałoby podjąć w ich miejscu

zamieszkania wskazywali przede wszystkim na niewystarczającą ilość inicjatyw

związanych z ochroną i poprawą zdrowia (50,0%), czy małe zainteresowanie

problemami osób starszych (46,1%). Ponadto sygnalizowano takie problemy, jak

niewystarczający poziom infrastruktury dostostosowanej do osób starszych (41,2%), czy

mała ilość inicjatyw kulturalnych, festynów, czy biesiad (41,2%).

Respondenci są za wzbogaceniem oferty spędzania czasu wolnego (64,7%) oraz za

tworzeniem większej ilości miejsc spotkań dla seniorów w dzielnicach/osiedlach

(53,9%).

Osoby starsze są ponadto za tworzeniem przyjaznych miejsc spacerowych (44,1%),

a także większej ilości wydarzeń kulturalnych dedykowanych seniorom (festyny,

potańcówki itp.) (41,2%). Oczekują wydarzeń/inicjatyw dostosowanych do ich potrzeb

i organizowanych w dzielnicach i osiedlach, bliżej ich miejsca zamieszkania.

Co trzeci badany wskazywał na konieczność zwiększenia ilości miejsc do siedzenia

(36,3%), zadbania o większe bezpieczeństwo (31,4%) oraz czystość (30,4%) na terenie

dzielnicy/osiedla.


51

Wyniki przeprowadzonych badań wskazują ponadto na konieczność:

• zwiększenia poczucia wpływu seniorów na polityki publiczne realizowane

w mieście Lublin i na poziomie dzielnic/osiedli, szczególnie te, które mają istotny

wpływ na polepszenie jakości życia seniorów;

• poprawy infrastruktury miejskiej i na poziomie dzielnic/osiedli, aby była

dostostosowana do potrzeb osób starszych, m.in. przez likwidację barier

architektonicznych (strome schody, niekiedy bez barierek, wysokie krawężniki),

czy transportowych;

• poprawy sytuacji materialnej osób starszych;

• zwiększenia dostępności do opieki socjalnej i zdrowotnej;

• większego zainteresowania problemami i potrzebami osób starszych w Lublinie,

szczególnie tych mieszkających samotnie i zmagających się

z niepełnosprawnością;

• promowania wśród osób starszych wolontariatu i zaangażowania w organizacjach

społecznych;

• organizacji szkoleń informatycznych dla seniorów, które pozwolą im na

samodzielne korzystanie z nowoczesnych technologii (np. możliwość

wykonywania przelewów bankowych on-line, przygotowywania pism w edytorze

tekstu, korzystania z portali internetowych, informacyjnych, korzystania ze

smartfonu);

• organizacji zajęć dokształcających (np. na uniwersytecie trzeciego wieku).

Spis kartogramów, tabel i wykresów

52


Kartogramy

Kartogram 1. Współczynnik obciążenia demograficznego: ludność w wieku

poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w krajach

europejskich w 2017 r. ..................................................................................... 9

Kartogram 2. Prognozowany współczynnik obciążenia demograficznego: ludność

w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w krajach

europejskich w 2080 r. .................................................................................. 10

Kartogram 3. Saldo migracji wewnętrznych na 1000 ludności w Lublinie i

gminach sąsiadujących z Miastem (2017 rok) ................................................... 14

Kartogram 4. Odsetek osób w wieku 60 lat i więcej w Lublinie i gminach

sąsiadujących z Miastem w 2017 roku .............................................................. 16

Kartogram 5. Liczba mieszkańców w dzielnicach Lublina (pobyt stały, stan na

dzień 31.10.2017) .......................................................................................... 17

Kartogram 6. Procentowy wzrost/spadek liczby mieszkańców Lublina w 2017

roku w stosunku do 2013 r. – podział według dzielnic ...................................... 17

Kartogram 7. Dzielnice Lublina objęte wsparciem w I i II edycji projektu

„Proaktywni 60+ na START” ........................................................................... 24

Kartogram 8. Frekwencja w wyborach do rad dzielnic w Lublinie (w %) w 2015

roku .............................................................................................................. 42

Tabele

Tabela 1. Liczba uczestników badania – podział na dzielnice Lublina, które objęto

wsparciem w II edycji projektu „Proaktywni 60+ na START” (n=102) ................ 26

Tabela 2. Zamieszkiwanie respondentów z innymi osobami lub samotnie*

(n=102) ........................................................................................................ 31

Tabela 3. Ocena stopnia zadowolenia respondentów z mieszkania w swojej

dzielnicy (n=102) ........................................................................................... 32


53

Tabela 4. Źródła informacji na temat wydarzeń, które dzieją się na osiedlu/

dzielnicy (n=102) ........................................................................................... 34

Tabela 5. Czynniki wpływające na wybór projektów, na które respondent oddał

głos w ostatniej edycji budżetu obywatelskiego 2016 w Lublinie (n=102) .......... 44

Tabela 6, Wykres 36. Grupy wiekowe głosujące w IV edycji Budżetu

Obywatelskiego w Lublinie na 2018 r. (n= 37 430) ......................................... 45

Wykresy

Wykres 1. Liczba osób zameldowanych w Lublinie w latach 2013-2017 – podział

na grupy wiekowe .......................................................................................... 12

Wykres 2. Różnica w liczbie osób zameldowanych na terenie Lublina w

poszczególnych przedziałach wiekowych między rokiem 2013 a latami

2014-2017 ..................................................................................................... 13


mieszkańców Lublina i gmin sąsiadujących z Miastem ogółem (2017 rok) ........... 14

Wykres 4. Różnica w liczbie ludności Lublina i gmin sąsiadujących z Miastem

między 2017 a 2013 rokiem – podział według kategorii wiekowych ................... 15


mieszkańców Lublina i gmin sąsiadujących z Miastem ogółem (2017 rok) ........... 16

Wykres 6. Struktura ludności według płci i grup wiekowych w Lublinie w 2002 r. ....... 18




Wykres 10. Prognoza liczby ludności według ekonomicznych grup wieku w

Lublinie do 2030 roku ..................................................................................... 21

Wykres 11. Prognoza liczby mieszkańców Lublina w poszczególnych przedziałach

wiekowych w latach 2016-2020, 2030, 2040 oraz 2050 ................................... 21

Wykres 12. Prognoza liczby kobiet i mężczyzn w Lublinie pow. 60 roku życia


54

w latach 2016-2020, 2030, 2040 oraz 2050 ..................................................... 22

Wykres 13. Udział kobiet i mężczyzn w grupach wiekowych: do 59 lat, 60-65, 66-

74 oraz 75 lat i więcej .................................................................................... 22

Wykres 14. Z ilu osób, łącznie z Panem(ią), składa się Pana(i) gospodarstwo

domowe? ....................................................................................................... 23

Wykres 15. Przyczyny/powody odrzucenia ankiet (n=27) .......................................... 26

Wykres 16. Płeć respondentów (n=102) .................................................................. 27

Wykres 17. Wiek respondentów (n=102) ................................................................. 27

Wykres 18. Wykształcenie respondentów (n=102) ................................................... 28

Wykres 19. Źródła* utrzymania respondentów (n=102) ........................................... 29

Wykres 20. Ocena własnej sytuacji materialnej (n=102) ........................................... 29

Wykres 21. Ocena własnej sytuacji materialnej, mieszkaniowej, żywnościowej i

zdrowotnej, w porównaniu z sytuacją sprzed dwóch lat (n=102) ....................... 30

Wykres 22. Stan cywilny respondentów (n=102) ...................................................... 31

Wykres 23. Stosunek respondenta do dzielnicy, w której mieszka (n=102) ................ 33

Wykres 24. Czy ogólnie interesuje się Pan(i) tym co robią władze lokalne?

(n=102) ........................................................................................................ 33

Wykres 25. Ocena działań członków rady dzielnicy, radnych Rady Miasta oraz

prezydenta miasta Lublin (n=102)................................................................... 34

Wykres 26. Wpływ ……. na rozwój dzielnicy, w której mieszka respondent

(n=102) ........................................................................................................ 35

Wykres 27. Czy w dzielnicy… (n=102) ..................................................................... 36

Wykres 28. Czy, Pana(i) zdaniem, ludzie tacy jak Pan(i) mają wpływ na sprawy

swojego miasta, gminy? ................................................................................. 36

Wykres 29. Czy wie Pan(i) co oznacza i na czym polega „wolontariat”? (n=102) ........ 38

Wykres 30. Działania osób 60+ na rzecz lokalnej społeczności w ostatnich

2 latach (n=102) ............................................................................................ 39


55

Wykres 31. Uczestnictwo w wyborach do… (n=102) ................................................ 40

Wykres 32. Frekwencja w wyborach do rad dzielnic w Lublinie ogółem, w latach

2006, 2011, 2015 ........................................................................................... 41

Wykres 33. Czy respondent głosował w ostatniej edycji BO 2016 w Lublinie?

(n=102) ........................................................................................................ 43

Wykres 34. Ogólna ocena Budżetu Obywatelskiego 2016 w Lublinie (n=102) ............ 43

Wykres 35. Powody braku udziału w głosowaniu w Budżecie Obywatelskim 2016

(n=102)*....................................................................................................... 43

Tabela 6, Wykres 36. Grupy wiekowe głosujące w IV edycji Budżetu

Obywatelskiego w Lublinie na 2018 r. (n= 37 430) ......................................... 45

Wykres 37. Czego najbardziej brakuje osobom starszym w mieście? (n=102) ............ 46

Wykres 38. Zmiany, które należałoby wprowadzić w miejscu zamieszkania

respondenta, aby osobom starszym żyło się lepiej (n=102) .............................. 47

Bibliografia

56

Bibliografia

Błędowski P., Szweda-Lewandowska Z., Polityka wobec starości i starzenia się w Polsce

w latach 2015-2035. Aspekty teoretyczne i praktyczne, IPiSS, Warszawa 2016.

Chabior A., Fabiś A., Wawrzyniak J. K., Starzenie się i starość w perspektywie pracy

socjalnej, seria „Nowa Praca Socjalna”, Warszawa 2014.

Czapiński J., Błędowski P., Aktywność społeczna osób starszych w kontekście percepcji

Polaków. Diagnoza Społeczna 2013. Raport tematyczny, Ministerstwo Pracy

i Polityki Społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa 2014.

Głowacki A. (oprac.), Poczucie wpływu na sprawy publiczne, „Komunikat z badań”

nr 95/2017, CBOS, Warszawa, lipiec 2017 r.

Kalka J. (oprac.), Portret społeczno-demograficzny seniorów, „Komunikat z badań”

nr 160/2016, Centrum Badań Opinii Społecznej CBOS, Warszawa, listopad 2016.

Miszczak E., Badanie aktywności społecznej i partycypacji obywatelskiej seniorów –

mieszkańców Miasta Lublin. Raport z badań terenowych, Związek Stowarzyszeń

Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych, Lublin 2016.

Nawrot A., Jesień życia to czas na żniwa. Diagnoza partycypacyjna potrzeb osób

starszych i prezentacja modelowych rozwiązań, Proethica, Ruda Śląska 2013.

Niezabitkowski M., Ludzie starsi w perspektywie socjologicznej. Problemy uczestnictwa

społecznego, „Biblioteka Pracownika Socjalnego”, Katowice 2007.

Pikuła N., Senior w przestrzeni społecznej, Wydawnictwo BORGIS, Warszawa 2013.

Swianiewicz P., Krukowska J., Lackowska M., Kurniewicz A., Błędne rondo marginalizacji?

Jednostki pomocnicze samorządu w zarządzaniu dużymi miastami, Dom

Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2013.

Swianiewicz P., Jednostki pomocnicze w dużych miastach: błędne rondo marginalizacji

czy ślepa uliczka?, „Samorząd Terytorialny” nr 1-2/2014, s. 55-71.

Trafiałek E., Polska starość w dobie przemian, „Śląsk” Sp. z o.o. Wydawnictwo Naukowe,

Katowice 2003.

Uchwała Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2013 r. w sprawie przyjęcia dokumentu

Bibliografia

57

Założenia Długofalowej Polityki Senioralnej w Polsce na lata 2014-2020, Monitor

Polski, Poz. 118.

Żołędowski C., Starzenie się ludności – Polska na tle Unii Europejskiej, „Problemy Polityki

Społecznej. Studia i Dyskusje”, R. 2012, nr 17, s. 29-43.

Załącznik. Kwestionariusz ankiety

58


ANKIETA

Szanowni Państwo,

Zwracamy się z prośbą o udzielenie odpowiedzi na pytania zawarte w ankiecie, która

posłuży do diagnozy potrzeb osób starszych (60+) w dzielnicach Lublina w zakresie

rozwoju aktywności społecznej i zaangażowania obywatelskiego.

Prosimy odpowiedzieć na wszystkie pytania. Pozostawianie pytań bez odpowiedzi obniża

wartość całego badania.

Z góry dziękujemy za udział w badaniu i jednocześnie zapewniamy, iż ankieta jest

anonimowa, a uzyskane dane będą przetwarzane wyłącznie w celach statystycznych

i badawczych.

1. Czy jest Pan/Pani zadowolony(a) z tego, że mieszka w swojej dzielnicy?

Proszę wskazać tylko jedną odpowiedź

Zdecydowanie tak

Raczej nie

Trudno powiedzieć

Raczej tak

Zdecydowanie nie

2. Czy ogólnie interesuje się Pan(i) tym co robią władze lokalne?


Zdecydowanie tak

Raczej nie

Trudno powiedzieć

Raczej tak

Zdecydowanie nie

3. Jak ocenia Pan(i) działania:

Proszę przy każdym podpunkcie zaznaczyć odpowiednią wartość na skali

a) radnych swojej dzielnicy? bardzo źle 1 2 3 4 5 bardzo dobrze

b) radnych miasta Lublin? bardzo źle 1 2 3 4 5 bardzo dobrze

c) prezydenta miasta Lublin? bardzo źle 1 2 3 4 5 bardzo dobrze


59

4. Czy głosował(a) Pan(i) w ostatnich wyborach: Proszę przy każdym podpunkcie zaznaczyć odpowiednią odpowiedź

Tak Nie Nie pamiętam

Do rady dzielnicy (w 2015 r.)

Samorządowych (w 2014 r.)

Parlamentarnych (wybór posłów, senatorów) (w 2015 r.)

Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (w 2015 r.)

Do Parlamentu Europejskiego (w 2014 r.)

5. W jakim stopniu, w Pana(i) ocenie, rozwój dzielnicy, w której Pan(i) mieszka zależy

od:

Proszę przy każdym podpunkcie zaznaczyć odpowiednią odpowiedź

W dużym

stopniu

W średnim

stopniu

W małym

stopniu

Trudno

powiedzieć

Pani/Pana

Mieszkańców Pani/Pana dzielnicy

(Lokalnych) organizacji społecznych

Rady dzielnicy

Rady Miasta

Prezydenta Lublina

Urzędu Marszałkowskiego

Władz centralnych

Unii Europejskiej

6. Czy w ciągu ostatnich 2 lat uczestniczył/a Pan/i aktywnie w życiu dzielnicy poprzez

działania na rzecz lokalnej społeczności?


Tak

Nie → proszę przejść do pytania nr 8


60

7. W jaki sposób uczestniczy Pan/i w działaniach na rzecz lokalnej społeczności

w ostatnich 2 lat?

Może Pan(i) wskazać więcej niż jedną odpowiedź

Działalność w organizacjach charytatywnych, społecznych

Udział w zebraniach rady dzielnicy

Udział w zebraniach rady miasta

Formułowanie i/lub pism, skarg, wniosków do władz

Udział w organizowaniu wydarzeń kulturalnych

Udział w głosowaniu na projekty w budżecie obywatelskim

Uczestnictwo w klubie seniora

Udział w organizowaniu wydarzeń sportowych

Udzielanie się w parafii (koła różańcowe, koło Radia Maryja itp.)

Udział w konsultacjach społecznych (np. planu zagospodarowania przestrzennego)

Udział w głosowaniu w wyborach do Rady Dzielnicy

Udział w protestach, manifestacjach

Korzystam z oferty lokalnego domu/ośrodka kultury, świetlicy, klubu osiedlowego

Inne, jakie? ………………………………………………………………………….

8. Czy w Pana/Pani dzielnicy:

Proszę przy każdym podpunkcie zaznaczyć X odpowiednią wartość na skali gdzie:

1 2 3 4 5 6 7

Zdecydowanie

Tak Tak Raczej tak

Trudno

powiedzieć Raczej nie Nie

Zdecydowanie

nie

a) są miejsca kultury atrakcyjne dla osób starszych? 1 2 3 4 5 6 7

b) osoby starsze mają należyty dostęp do opieki socjalnej? 1 2 3 4 5 6 7

c) seniorzy mają wpływ na jakość życia w dzielnicy? 1 2 3 4 5 6 7

d) osoby starsze mogą czuć się bezpiecznie 1 2 3 4 5 6 7

e) osoby starsze mają gdzie rozwijać aktywność fizyczną? 1 2 3 4 5 6 7


61

9. Czy głosował(a) Pan(i) na projekty w ostatniej edycji Budżetu Obywatelskiego 2016

w Lublinie?

Tak

Nie

10. Jak ogólnie ocenia Pan(i) Budżet Obywatelski 2016 w Lublinie:

Proszę zaznaczyć odpowiednią wartość na skali

bardzo źle 1 2 3 4 5 bardzo dobrze

Trudno powiedzieć/nie głosował(a)em → proszę przejść do pytania nr 12

11. Jakie czynniki wpłynęły na wybór projektów, na które Pan/Pani oddał/a głos

w ostatniej edycji budżetu obywatelskiego 2016 w Lublinie?


Opinie członków rodziny, znajomych

Kampanie promocyjne/reklamy promujące konkretne projekty

Informacje w lokalnej prasie i telewizji

Chęć poparcia projektów promowanych przez organizacje pozarządowe, szkoły

Osoby zwracające się z prośbą o poparcie określonych projektów

Otrzymałam/em/ list (np. od spółdzielni mieszkaniowej) z prośbą o poparcie

wybranych projektów

Chęć udziału w projekcie, który mnie zainteresował

Inne, jakie? ………………………………………………………………………….

→ Proszę przejść do pytania nr 13

12. Dlaczego nie brał/a Pan/i udziału w głosowaniu w Budżecie Obywatelskim 2016?

Może Pan(i) wskazać tylko jedną odpowiedź

Nie słyszałem/ słyszałam o Budżecie Obywatelskim w Lublinie

Nie interesuje mnie ta inicjatywa

Wśród zgłoszonych projektów nie było takiego, który mnie interesował

Nie zdążyłem/am zagłosować na projekt(y)

Inne powody, jakie? ……………………………………………………………………


62

13. Jak określił(a)by Pan(i) swój stosunek do dzielnicy (osiedla), w której Pan(i)

mieszka?


Czuję się bardzo związany(a), nie chciałbym/chciałabym mieszkać w innym miejscu

Czuję się związana/y, ale mógłbym/mogłabym mieszkać w innym miejscu

Jest mi to obojętne, mógłbym/mogłabym mieszkać w jakimkolwiek innym miejscu

Raczej nie czuję się związany(a) z miejscem zamieszkania i dopuszczam możliwość

przeprowadzki

Zdecydowanie nie czuję się związany(a) z moim miejscem zamieszkania i chętnie

przeprowadziłbym/przeprowadziłabym się, gdyby pojawiła się taka możliwość

14. Co według Pana/Pani należałoby zmienić, aby w miejscu Pana/Pani zamieszkania

osobom starszym żyło się lepiej?


Nic nie trzeba zmieniać

Powinno być znacznie więcej miejsc spotkań dla seniorów na osiedlu/w dzielnicy

Należy wzbogacić ofertę spędzania czasu wolnego na osiedlu

Stworzyć przyjazne miejsca spacerowe

Zadbać o większe bezpieczeństwo w dzielnicy/ na osiedlu

Utworzyć więcej miejsc do siedzenia

Powinno być więcej zieleni w dzielnicy/ na osiedlu

Powinno być więcej wydarzeń kulturalnych (festynów, potańcówek itp.)

Należałoby zadbać o większą czystość w dzielnicy/na osiedlu

Inne, jakie? ………………………………………………………………………….


63

15. Czego według Pana/Pani najbardziej brakuje osobom starszym w mieście?


Infrastruktury dostosowanej do osób starszych (strome schody, wysokie krawężniki itp.)

Inicjatyw związanych z ochroną i poprawą zdrowia

Zainteresowania osobami starszymi

Wydarzeń związanych z kultem religijnym

Wolontariatu na rzecz osób starszych

Spotkań z władzami i ciekawymi ludźmi

Miejsc spotkań dla seniorów (np. klub seniora, biblioteka, osiedlowy dom kultury)

Inicjatyw sportowych i dostępu do infrastruktury sportowej dla osób starszych

Inicjatyw kulturalnych, festynów, biesiad

Inne, jakie? ………………………………………………………………………….

16. Czy wie Pan(i) co oznacza i na czym polega „wolontariat”?


Tak wiem, i sam(a) pracuję w charakterze wolontariusza (przynajmniej dorywczo)

Tak wiem, ale nigdy nie pracowałem(am) jako wolontariusz

Nie jestem pewien/pewna

Nie wiem

17. Skąd czerpie Pan(i) informacje na temat wydarzeń, które dzieją się na osiedlu/

dzielnicy?


Od sąsiadów/znajomych

Od zaprzyjaźnionej/zaprzyjaźnionego urzędniczki/urzędnika

Z ogłoszeń wiszących na tablicach, pod sklepem, urzędami

Z ogłoszeń parafialnych w kościele

Od osób spotkanych przypadkowo

Inne, jakie? ………………………………………………………………………….


64

18. Czy ogólnie interesuje się Pan(i) tym co robią władze lokalne?


Zdecydowanie tak

Raczej nie

Trudno powiedzieć

Raczej tak

Zdecydowanie nie

M1. Płeć

Kobieta

Mężczyzna

M2. Proszę podać swój wiek:

……………

M3. Wykształcenie:

Proszę zaznaczyć tylko jedną odpowiedź

Niepełne podstawowe/ podstawowe

Zasadnicze zawodowe

Średnie

Wyższe

M4. Stan cywilny:


Panna/kawaler

Mężatka/żonaty

Wdowa/wdowiec

Rozwiedziona/rozwiedziony

Określił(a)bym inaczej, jak? …………………………………………………………………

M5. Miejsce zamieszkania:


Czechów Północny

Czechów Południowy

Wieniawa

Czuby Północne

Czuby Południowe

Ponikwoda

Inna (jaka?) …………………………………………………………………..


65

M6. Źródło utrzymania


Emerytura (własna lub po małżonku)

Renta inwalidzka

Praca zawodowa w pełnym wymiarze

Praca zawodowa w niepełnym wymiarze (źródło dodatkowe)

Zasiłki pielęgnacyjne/świadczenia socjalne

Zapomogi różnego rodzaju

Inne, jakie? ………………………………………………………………………….

M7. Jak ocenia Pan/Pani własną sytuację materialną?


Bardzo dobrze

Źle

Przeciętnie

Dobrze

Bardzo źle

M8. Czy w porównaniu do sytuacji sprzed dwóch lat:

Proszę przy każdym podpunkcie zaznaczyć odpowiednią odpowiedź

Pogorszyło

się

Poprawiło

się

Nie zmieniło

się

zaspokojenie potrzeb żywnościowych

warunki mieszkaniowe

zaspokojenie potrzeb związanych z kulturą

zaspokojenie potrzeb zdrowotnych

sytuacja dochodowa Pana(i)

M9. Z kim mieszka Pan(i) we wspólnym domu/mieszkaniu?


Z małżonkiem

Z krewnym

Z dzieckiem

Z osobą obcą

Z dzieckiem i jego rodziną

Samotnie

Dziękujemy za wypełnienie ankiety!

ISBN 978-83-947007-1-3

Badanie aktywnosci spolecznej i partycypacji …Bialy_A.]_Diagnoza...„Założeń Długofalowej...

Documents

Transcript of Badanie aktywnosci spolecznej i partycypacji …Bialy_A.]_Diagnoza...„Założeń Długofalowej...