ASERTYWNOść W ZAWODZIE ASERTYWNOść W ZAWODZIE BIBLIOTEKARZABIBLIOTEKARZA

Psychologiczno-geograficzna metafora Psychologiczno-geograficzna metafora asertywności:asertywności:

AsertywnośćAsertywność to styl podróżowania przez to styl podróżowania przez życie z dużą świadomością własnego kierunku, życie z dużą świadomością własnego kierunku,

własnego celu, własnych potrzeb. własnego celu, własnych potrzeb. Niezbędnikiem takiego podróżowania jest dobra Niezbędnikiem takiego podróżowania jest dobra mapa swych potrzeb i rozeznanych możliwości mapa swych potrzeb i rozeznanych możliwości (wiem czego chcę i co mogę) oraz wartości (co (wiem czego chcę i co mogę) oraz wartości (co

jest dla mnie ważne). Potrzebny jest także jest dla mnie ważne). Potrzebny jest także wewnętrzny kompas, który mnie informuje czy wewnętrzny kompas, który mnie informuje czy zbliżam się do swojego celu, czy oddalam, czy zbliżam się do swojego celu, czy oddalam, czy

dryfuję w nieznanym kierunku.dryfuję w nieznanym kierunku.

Asertywność. Materiały do samodzielnego treningu, Z. Kępińska, TRENDY Asertywność. Materiały do samodzielnego treningu, Z. Kępińska, TRENDY uczenie w XXI wieku Internetowy magazyn CODN nr 3/7/2006uczenie w XXI wieku Internetowy magazyn CODN nr 3/7/2006

Postawa asertywnaPostawa asertywna

Człowiek asertywny potrafi wyrazić siebie z Człowiek asertywny potrafi wyrazić siebie z wiarą we własne możliwości, nie zachowuje się wiarą we własne możliwości, nie zachowuje się biernie lub agresywnie i nie manipuluje innymi biernie lub agresywnie i nie manipuluje innymi osobami. Postawa taka wymaga pogłębienia osobami. Postawa taka wymaga pogłębienia

samoświadomości i poznania swego prawdziwego samoświadomości i poznania swego prawdziwego „ja”, polubienia siebie i wzięcia odpowiedzialności „ja”, polubienia siebie i wzięcia odpowiedzialności za własną osobę. W celu osiągnięcia asertywnego za własną osobę. W celu osiągnięcia asertywnego

wyrażania siebie należy nauczyć się słuchać innych wyrażania siebie należy nauczyć się słuchać innych i reagować na ich potrzeby, nie zapominając o i reagować na ich potrzeby, nie zapominając o własnych interesach i zasadach. Tak rozumiana własnych interesach i zasadach. Tak rozumiana

postawa asertywna wydaje się być jak najbardziej postawa asertywna wydaje się być jak najbardziej pożądana w zawodzie bibliotekarza, gdzie kontakt z pożądana w zawodzie bibliotekarza, gdzie kontakt z

czytelnikiem jest podstawowym elementem czytelnikiem jest podstawowym elementem codziennej praktyki bibliotekarskiej.codziennej praktyki bibliotekarskiej.

S. Bishop, Asertywność, Poznań 1999.S. Bishop, Asertywność, Poznań 1999.

Asertywne porozumiewanie Asertywne porozumiewanie się wg S. Bishop:się wg S. Bishop:

To dobór odpowiednich do danej To dobór odpowiednich do danej sytuacji słów, ale także brzmienie, sytuacji słów, ale także brzmienie, intonacja i siła głosu, wyraz twarzy, intonacja i siła głosu, wyraz twarzy, gestykulacja i tzw. język ciała.gestykulacja i tzw. język ciała.

Elementy składowe zachowania Elementy składowe zachowania asertywnego:asertywnego:

1. emocje, które przeżywasz1. emocje, które przeżywasz

2. postawa ciała, mimika i ton głosu2. postawa ciała, mimika i ton głosu

3. słowa, które wypowiadasz3. słowa, które wypowiadasz

Asertywność. Materiały do samodzielnego treningu, Z. Kępińska, Asertywność. Materiały do samodzielnego treningu, Z. Kępińska, TRENDY uczenie w XXI wieku Internetowy magazyn CODN nr TRENDY uczenie w XXI wieku Internetowy magazyn CODN nr 3/7/20063/7/2006

Poczucie własnej wartości jako Poczucie własnej wartości jako element warunkujący postawę element warunkujący postawę asertywną:asertywną:

Poczucie własnej wartości bazuje na Poczucie własnej wartości bazuje na prostym założeniu „jestem w porządku”. prostym założeniu „jestem w porządku”. Wyrażenie to sugeruje świadomość swoich Wyrażenie to sugeruje świadomość swoich mocnych i słabych stron i akceptację siebie mocnych i słabych stron i akceptację siebie jako osoby. Zakłada ono również możliwość jako osoby. Zakłada ono również możliwość popełniania błędów, wyrażanie swojego popełniania błędów, wyrażanie swojego zdania, które może być odmienne od zdania zdania, które może być odmienne od zdania rozmówcy i ogólne prawo do wyrażania rozmówcy i ogólne prawo do wyrażania siebie takim jakim jestem. Warunkiem jest siebie takim jakim jestem. Warunkiem jest tylko przyznawanie takich samych praw tylko przyznawanie takich samych praw innym ludziom, czyli następne proste innym ludziom, czyli następne proste założenie „ty też jesteś w porządku”.założenie „ty też jesteś w porządku”.

Prawa człowieka według Herberta Prawa człowieka według Herberta Fensterheima:Fensterheima:

• „ „ Masz prawo do wyrażania siebie, swoich opinii, Masz prawo do wyrażania siebie, swoich opinii, potrzeb, uczuć – tak długo, dopóki nie ranisz innych.potrzeb, uczuć – tak długo, dopóki nie ranisz innych.

• Masz prawo do wyrażania siebie – nawet jeśli rani to Masz prawo do wyrażania siebie – nawet jeśli rani to kogoś innego – dopóki Twoje intencje nie są kogoś innego – dopóki Twoje intencje nie są agresywne. agresywne.

• Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb – dopóki uznajesz, że mają oni prawo odmówić.– dopóki uznajesz, że mają oni prawo odmówić.

• Są sytuacje, w których kwestia praw Są sytuacje, w których kwestia praw poszczególnych osób nie jest jasna. Zawsze jednak poszczególnych osób nie jest jasna. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej sytuacji z masz prawo do przedyskutowania tej sytuacji z drugą osobą.drugą osobą.

• Masz prawo do korzystania ze swoich praw.”Masz prawo do korzystania ze swoich praw.”

M. Król-Fijewska, Stanowczo, łagodnie, bez lęku, Warszawa 2001.M. Król-Fijewska, Stanowczo, łagodnie, bez lęku, Warszawa 2001.

Pozytywny język komunikatu:Pozytywny język komunikatu:Zamiast:Zamiast:„„Proszę nie zaginać rogów w książce, Proszę nie zaginać rogów w książce, niszczy ją Pan/Paniniszczy ją Pan/Pani””Lepiej:Lepiej:„„Proszę tu są kolorowe zakładki do książki, Proszę tu są kolorowe zakładki do książki, na pewno przydadzą się przy czytaniuna pewno przydadzą się przy czytaniu”.”.Zamiast:Zamiast:„„Dlaczego Pan/Pani zawsze zdejmuje Dlaczego Pan/Pani zawsze zdejmuje okładki z książek?okładki z książek?”.”.Lepiej:Lepiej:„„Proszę, wszystkie książki mają foliowe Proszę, wszystkie książki mają foliowe okładki, dzięki temu książki pozostaną okładki, dzięki temu książki pozostaną dłużej w dłużej w dobrym staniedobrym stanie””

Uważne słuchanie:Uważne słuchanie:1.1. Skup uwagę na rozmówcy. Zwracaj uwagę – poza Skup uwagę na rozmówcy. Zwracaj uwagę – poza

treścią wypowiedzi – na takie sygnały, jak język ciała, treścią wypowiedzi – na takie sygnały, jak język ciała, sposób i rytm mówienia, zdenerwowanie lub spokój.sposób i rytm mówienia, zdenerwowanie lub spokój.

2.2. Zastanów się nad tym, co przeszkadza ci wysłuchać Zastanów się nad tym, co przeszkadza ci wysłuchać rozmówcę, a następnie świadomie wyeliminuj te rozmówcę, a następnie świadomie wyeliminuj te bariery. Jedną z nich może być niechęć do tej osoby bariery. Jedną z nich może być niechęć do tej osoby ( nie podoba ci się np. jej ubranie, wymowa lub ton ( nie podoba ci się np. jej ubranie, wymowa lub ton głosu). Nie pozwól, by twoją uwagę rozpraszały głosu). Nie pozwól, by twoją uwagę rozpraszały nieistotne elementy zewnętrzne.nieistotne elementy zewnętrzne.

3.3. Wykorzystaj zapasową pojemność myślową, by Wykorzystaj zapasową pojemność myślową, by podsumowywać, przeglądać i przewidywać do czego podsumowywać, przeglądać i przewidywać do czego zmierza twój rozmówca (trzymaj się jednak w ryzach, zmierza twój rozmówca (trzymaj się jednak w ryzach, gdyż w przeciwnym razie zgubisz wątek.gdyż w przeciwnym razie zgubisz wątek.

4.4. Porządkuj informacje, oddzielając fakty od Porządkuj informacje, oddzielając fakty od przypuszczeń i oczywiste dowody od poglądów i opinii.przypuszczeń i oczywiste dowody od poglądów i opinii.

5.5. Wykaż zaangażowanie podczas rozmowy w cztery Wykaż zaangażowanie podczas rozmowy w cztery oczy. Swoją uwagą, zainteresowaniem i pytaniami oczy. Swoją uwagą, zainteresowaniem i pytaniami zachęć interlokutora do mówienia. Staraj się odkryć w zachęć interlokutora do mówienia. Staraj się odkryć w jego wypowiedzi ukryte znaczenia.jego wypowiedzi ukryte znaczenia.

S. Bishop, Asertywność, Poznań 1999S. Bishop, Asertywność, Poznań 1999

Przykłady taktownego ponownego dojścia Przykłady taktownego ponownego dojścia do głosu:do głosu:

- To ciekawe co Pan/Pani mówi, mogę - To ciekawe co Pan/Pani mówi, mogę jednak powiedzieć, że…jednak powiedzieć, że…

- Chciałabym powrócić do tego co - Chciałabym powrócić do tego co powiedział Pan/ Pani przed chwilą...powiedział Pan/ Pani przed chwilą...

- W tym miejscu muszę stwierdzić, że…- W tym miejscu muszę stwierdzić, że…

Asertywna odmowa:Asertywna odmowa:

Łagodnie, spokojnie, aczkolwiek Łagodnie, spokojnie, aczkolwiek stanowczostanowczo

Stwierdzenie czytelne, bezpośrednie i Stwierdzenie czytelne, bezpośrednie i uczciweuczciwe

Słowo „nie” i jasna informacja o tym, jak Słowo „nie” i jasna informacja o tym, jak zamierzamy postąpićzamierzamy postąpić

Wyjaśnienie, które pomoże rozmówcy lepiej Wyjaśnienie, które pomoże rozmówcy lepiej zrozumieć nasze postępowaniezrozumieć nasze postępowanie

Przykłady asertywnej odmowy:Przykłady asertywnej odmowy:

Nie, nie przedłużę Panu/Pani terminu Nie, nie przedłużę Panu/Pani terminu wypożyczonych książek, ponieważ został wypożyczonych książek, ponieważ został przekroczony termin ich zwrotu i jest przekroczony termin ich zwrotu i jest naliczona opłata.naliczona opłata.

Nie, nie wypożyczę Panu/ Pani kolejnej Nie, nie wypożyczę Panu/ Pani kolejnej książki, ponieważ wypożyczył już Pan/ Pani książki, ponieważ wypożyczył już Pan/ Pani dopuszczalną ilość książekdopuszczalną ilość książek

Nie, nie wypożyczę Panu/ Pani książek, Nie, nie wypożyczę Panu/ Pani książek, ponieważ nie posiada Pan/ Pani żadnego ponieważ nie posiada Pan/ Pani żadnego dokumentu, który może poświadczyć, że dokumentu, który może poświadczyć, że jest Pan/Pani właścicielem konta jest Pan/Pani właścicielem konta bibliotecznegobibliotecznego

Przykłady asertywnej odmowy z Przykłady asertywnej odmowy z komentarzem wyrażającym dobrą wolę komentarzem wyrażającym dobrą wolę

mówiącego:mówiącego:Nie, nie przedłużę Panu/Pani terminu Nie, nie przedłużę Panu/Pani terminu

wypożyczonych książek, ponieważ został wypożyczonych książek, ponieważ został przekroczony termin ich zwrotu i jest naliczona przekroczony termin ich zwrotu i jest naliczona opłata, ale jeśli przyjdzie Pan/Pani z książkami i opłata, ale jeśli przyjdzie Pan/Pani z książkami i uiści należność za przetrzymanie, to jeśli nie uiści należność za przetrzymanie, to jeśli nie będą one zarezerwowane przez innego będą one zarezerwowane przez innego czytelnika wypożyczę je Panu/Pani jeszcze raz.czytelnika wypożyczę je Panu/Pani jeszcze raz.

Nie, nie wypożyczę Panu/ Pani kolejnej Nie, nie wypożyczę Panu/ Pani kolejnej książki, ponieważ wypożyczył już Pan/ Pani książki, ponieważ wypożyczył już Pan/ Pani dopuszczalną ilość książek, ale mogę ją Panu/ dopuszczalną ilość książek, ale mogę ją Panu/ Pani zamówić, wtedy będzie na Pana/ Panią Pani zamówić, wtedy będzie na Pana/ Panią czekała siedem dni.czekała siedem dni.

... Bez pretensji i usprawiedliwień....... Bez pretensji i usprawiedliwień....

Osoby, które mają problem z Osoby, które mają problem z odmawianiem czują się zwykle „nie w odmawianiem czują się zwykle „nie w porządku” wobec drugiej osoby, dlatego albo porządku” wobec drugiej osoby, dlatego albo szukają przebaczenia (przepraszają, szukają przebaczenia (przepraszają, usprawiedliwiają sięusprawiedliwiają się), albo próbują ), albo próbują dowieść, ze rozmówca jest „nie w porządku” dowieść, ze rozmówca jest „nie w porządku” ((pretensjepretensje). Zachowaniem asertywnym ). Zachowaniem asertywnym będzie natomiast poinformowanie rozmówcy będzie natomiast poinformowanie rozmówcy o swoich zamierzeniach i wyjaśnienie mu o swoich zamierzeniach i wyjaśnienie mu motywów swojego postępowania. Bez motywów swojego postępowania. Bez usprawiedliwiania się i bez pretensji.usprawiedliwiania się i bez pretensji.

Ćwiczenie umiejętności asertywnych Ćwiczenie umiejętności asertywnych zachowań sprzyja poprawie wizerunku nas zachowań sprzyja poprawie wizerunku nas samych jako pracowników bibliotek, jak i samych jako pracowników bibliotek, jak i

poprawie relacji z otoczeniem, co jest poprawie relacji z otoczeniem, co jest istotną kwestią w bibliotekarskiej istotną kwestią w bibliotekarskiej

codzienności.codzienności.