ARTYKUŁY - Aktualności | Wydział Prawa, …. Prusak, Z. Świda, Prawo karne procesowe. Cze ść...

Skuteczność przedstawienia zarzutów

Prokuratura i Prawo 6, 2013

5

ARTYKUŁY

Ryszard A. Stefa ński

Skuteczno ść przedstawienia zarzutów

Streszczenie

Przedmiotem artykułu są rozwaŜania dotyczące skuteczności przedsta-wienia zarzutów, które to zagadnienie jest rozbieŜnie pojmowane w doktry-nie i judykaturze. Wykrystalizowały się dwa przeciwstawne stanowiska: pierwsze, uznające, Ŝe dla skuteczności przedstawienia zarzutów wystar-czające jest sporządzenie postanowienia o przedstawienia zarzutów, oraz drugie, wymagające dodatkowo jego ogłoszenia podejrzanemu i przesłu-chanie go. Autor drobiazgowo omawia argumenty przytaczane na poparcie tych poglądów i opowiada się za drugim stanowiskiem, przywołując róŜne okoliczności mające je uzasadniać.

I. Wprowadzenie

Przedstawienie zarzutów – wbrew innemu twierdzeniu w piśmiennictwie1 – jest pojęciem normatywnym. Określenie to jest uŜyte w art. 311 § 2 k.p.k., w którym jest mowa o wyłączeniu verba legis „czynności związanych z przedstawieniem zarzutów”. Ustawodawca z reguły jednak na określenie tej instytucji posługuje się określeniem „wydanie postanowienia o przedstawieniu

1 Pisze się wprost, Ŝe „w polskiej procedurze karnej instytucja ‘przedstawienia zarzutów’ rów-

nieŜ nie występuje” (B. M i k, O potrzebie dodatkowego, szczególnego unormowania odpo-wiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za niesłuszne skazanie oraz niewątpliwie niesłuszne oskarŜenie, przedstawienie zarzutów lub zastosowanie nieizolacyjnego środka zapobiegawczego, Prok. i Pr. 2012, nr 12, s. 56).

R. A. Stefański


6

zarzutów” (art. 71 § 1, art. 249 § 2, art. 308 § 2 k.p.k.). Pojęcie przedstawienie zarzutów funkcjonuje teŜ powszechnie w doktrynie, w której tym mianem okre-śla się akt pociągnięcia określonej osoby do odpowiedzialności karnej2.

II. Znaczenie przedstawienia zarzutów

Przedstawienie zarzutów jest jednym z najistotniejszych aktów proceso-wych podejmowanym w postępowaniu przygotowawczym. Czynność ta koń-czy postępowanie przygotowawcze w sprawie (in rem) i powoduje jego przejście w następną fazę przeciwko osobie (in personam). Stanowi granicę oddzielającą obie jego fazy3. Przedstawienie zarzutów konkretyzuje osobę

2 L. S c h a f f, Komentarz wraz ze wstępem do postępowania przygotowawczego, Warszawa

1956, s. 24; A. M u r z y n o w s k i, Areszt tymczasowy oraz inne środki zapobiegające uchy-laniu się od sądu, Warszawa 1963, s. 74; J. T y l m a n, (w:) M. S i e w i e r s k i, J. T y l m a n, M. O l s z e w s k i, Postępowanie karne w zarysie, Warszawa 1971, s. 54; t e n Ŝ e, (w:) T. G r z e g o r c z y k, J. T y l m a n, Polskie postępowanie karne, Warszawa 2009, s. 628; F. P r u s a k, Pociągnięcie podejrzanego do odpowiedzialności w procesie karnym, Warsza-wa 1973, s. 38–39; t e n Ŝ e, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, t. II, Warszawa 1999, s. 879; S. K a l i n o w s k i, Polski proces karny w zarysie, Warszawa 1981, s. 270; M. C i e ś l a k, Postępowanie karne. Zarys instytucji, Warszawa 1982, s. 88; A. K o r d i k, F. P r u s a k, Z. Św i d a, Prawo karne procesowe. Cześć szczególna, Warszawa–Szczecin 1996, s. 22; W. G r z e s z c z y k, Przebieg postępowania przygotowawczego, (w:) Nowa ko-dyfikacja karne. Kodeks postępowania karnego. Krótkie komentarze, nr 5, Warszawa 1997, s. 86; t e n Ŝ e, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2012, s. 371; P. M i e r z e j e w s k i, Postępowanie karne. Repetytorium, Warszawa 1998, s. 123–124; S. S t a c h o w i a k, (w:) T. N o w a k, S. S t a c h o w i a k, Prawo karne procesowe. Dynamika postępowania, Bydgoszcz 2000, s. 36; t e n Ŝ e, (w:) K. M a r s z a ł, S. S t a c h o w i a k, K. S y c h t a, J. Z a g r o d n i k, K. Z g r y z e k, Proces karny. Przebieg postępowania, Katowi-ce 2008, s. 39; T. G a r d o c k a, Postępowanie karne. Podręcznik praktyczny, Warszawa 2002, s. 190; D. O s o w s k a, (w:) A. B u l s i e w i c z, M. J e Ŝ - L u d w i c h o w s k a, D. K a l a, D. O s o w s k a, A. L a c h, Przebieg procesu karnego, Toruń 2003, s. 41; M. K l e j n o w s k a, Z. S o b o l e w s k i, (w:) G. A r t y m i a k, M. K l e j n o w s k a, C. P. K ł a k, A. M a s ł o w s k a, Z. S o b o l e w s k i, P. K. S o w i ń s k i, Proces karny. Część szczególna, pod red. G. A r t y -m i a k, M. R o g a l s k i e g o, Z. S o b o l e w s k i e g o, Warszawa 2007, s. 35; P. H o f m a ń -s k i, E. S a d z i k, K. Z g r y z e k, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. II, Warszawa 2007, s. 96; T. G r z e g o r c z y k, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2008, s. 668; S. W a l t o ś, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2009, s. 494; W. P o -s n o w, (w:) Z. Św i d a, J. S k o r u p k a, R. P o n i k o w s k i, W. P o s n o w, Postępowanie karne. Część szczególna, pod red. Z. Św i d y, Warszawa 2011, s. 56; K. T. B o r a t y ń s k a, (w:) K. T. B o r a t y ń s k a, A. G ó r s k i, A. S a k o w i c z, A. W a Ŝ n y, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2012, s. 670; J. G r a j e w s k i, Przebieg procesu karnego, Warszawa 2012, s. 56; C. K u l e s z a, (w:) B. B i e ń k o w s k a, P. K r u s z y ń s k i, C. K u l e -s z a, P. P i s z c z e k, S. P a w e l e c, Wykład prawa karnego procesowego, pod red. P. K r u s z y ń s k i e g o, Białystok 2012, s. 303–304; K. T. B o r a t y ń s k a, Ł. C h o j n i a k, W. J a s i ń s k i, Postępowanie karne, Warszawa 2012, s. 246.

3 S. W a l t o ś, Proces karny…, s. 494; W. G r z e s z c z y k, Przebieg postępowania przygoto-wawczego, s. 86; Z. M ł y n a r c z y k, Przedstawienie zarzutów, badanie wniosków dowodo-



7

podejrzanego w postępowaniu karnym, kierując przeciwko niej postępowa-nie. Wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów jest formalnym wy-razem pociągnięcia określonej osoby do odpowiedzialności karnej4. Z tego teŜ powodu stanowi zwrotny moment postępowania przygotowawczego, gdyŜ – jak juŜ podnoszono – od tej chwili toczy się ono w fazie in personam5. Tym samym osoba, przeciwko której zostało skierowane ściganie karne, uzyskuje status podejrzanego, stając się stroną procesową (art. 299 § 1 k.p.k.). Z tym momentem staje się podmiotem praw i obowiązków. Stanowi więc jedną z najwaŜniejszych instytucji o charakterze gwarancyjnym w po-stępowaniu przygotowawczym6. Ponadto instytucja przedstawienia zarzutów – jak słusznie podnosi się w doktrynie – stwarza dla podejrzanego gwaran-cję, Ŝe prowadzone przeciwko niemu postępowanie będzie przebiegać w wytyczonych w ten sposób granicach7.

Z faktem tym kodeks postępowania karnego wiąŜe istotne konsekwencje nie tylko w zakresie prawa procesowego, ale takŜe i innych gałęzi prawa, np. w prawie karnym materialnym powoduje przedłuŜenie terminów przedaw-nienia (art. 102 k.k.).

Szczególnego znaczenia zatem nabiera określenie momentu, w którym dochodzi do skutecznego przedstawienia zarzutów, tzn. chwili, od której czynność ta zostaje zrealizowana, zaś osoba, w stosunku do której ją podję-to, uzyskuje status podejrzanego.

III. Zrealizowanie przedstawienia zarzutów

W doktrynie dzieli się przedstawienie zarzutów na zwykłe i uproszczone8. W ramach zwykłego przestawienia zarzutów wyróŜnia się przedstawienie zarzutów w podstawowej, pełnej formie9 oraz skróconej10. Przyjmuje się, Ŝe art. 313 § 1 k.p.k. reguluje dwie sytuacje związane z przedstawieniem zarzu-tu popełnienia przestępstwa, a mianowicie, gdy po sporządzeniu postano-

wych, niektóre czynności dowodowe oraz zaznajomienie z materiałami postępowania przy-gotowawczego. Prok. i Pr. 1995, nr 7–8, s. 129.

4 Wyrok SN z dnia 10 czerwca 2009 r., sygn. II KK 1/09, LEX nr 519595. 5 A. L u d w i c z e k, Wszczęcie postępowania przeciwko osobie jako moment przerwania bie-

gu terminu przedawnienia karalności, Iustitia 2012, nr 2, s. 93. 6 F. P r u s a k, Pociągnięcie podejrzanego…, s. 68. 7 J. T y l m a n, (w:) T. G r z e g o r c z y k. J. T y l m a n, Polskie postępowanie karne, Warszawa

2009, s. 628. 8 C. K u l e s z a, (w:) B. B i e ń k o w s k a, P. K r u s z y ń s k i, C. K u l e s z a, P. P i s z c z e k,

S. P a w e l e c, Wykład…, s. 304; K. T. B o r a t y ń s k a, (w:) K. T. B o r a t y ń s k a, A. G ó r -s k i, A. S a k o w i c z, A. W a Ŝ n y, Kodeks postępowania karnego…, s. 670.

9 J. T y l m a n, Postępowanie przygotowawcze w procesie karnym, Warszawa 1998, s. 50; t e n Ŝ e, (w:) T. G r z e g o r c z y k, J. T y l m a n, Polskie postępowanie karne…, s. 624.

10 J. T y l m a n, (w:) T. G r z e g o r c z y k. J. T y l m a n, Polskie…, s. 625.

R. A. Stefański


8

wienia istnieje moŜliwość faktyczna jego ogłoszenia i przesłuchania podej-rzanego (art. 313 § 1 in principio k.p.k.) oraz gdy takiej moŜliwości nie ma z powodu ukrywania się lub nieobecności w kraju podejrzanego (art. 313 § 1 in fine k.p.k.)11.

1. Zrealizowanie zwykłego przedstawienia zarzutów

Normatywnym wyznacznikiem zwykłego przedstawienia zarzutów jest art. 313 k.p.k. W przepisie tym jest mowa nie o przedstawieniu zarzutów, a o sporządzeniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów. Ten zwrot do-prowadził do rozbieŜności w piśmiennictwie i judykaturze co do tego, kiedy dochodzi do urzeczywistnienia przedstawienia zarzutów. Spór dotyczy tego, czy wystarczy samo sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzu-tów, czy teŜ konieczne jest jeszcze jego ogłoszenie i przesłuchanie podej-rzanego. Wykrystalizowały się w tej kwestii dwa poglądy.

Według pierwszego poglądu przedstawienie zarzutów jest równoznaczne ze sporządzeniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów i samo jego wydanie czyni przedstawienie zarzutów skutecznym12.

W myśl drugiego poglądu o przedstawieniu zarzutów nie decyduje samo sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów, ale konieczne jest dokonanie dalszych czynności, których wykonanie czyni skutecznym przed-stawienie zarzutów. JednakŜe nie ma zgodności co do tego, jakie to mają być czynności. Przyjmuje się, Ŝe chodzi o: a) ogłoszenie postanowienia, w którym są one sformułowane13,

11 K. W o ź n i e w s k i, Glosa do postanowienia SN z dnia 24 kwietnia 2007 r., sygn. IV KK

31/07, Gd. Stud. Praw. Prz. Orz. 2008, nr 1, s. 116. 12 J. H a b e r, Zagadnienie prawomocności postanowień prokuratorskich w postępowaniu kar-

nym, NP 1961, nr 4, s. 447; A. M u r z y n o w s k i, Z problematyki wznowienia śledztwa lub dochodzenia, NP 1961, nr 11, s. 1426; A. K a f t a l, O ponownym wszczęciu prawomocnie umorzonego postępowania przygotowawczego, Sł. MO 1964, nr 2, s. 754; F. P r u s a k, Ele-menty przedstawienia zarzutów w procesie karnym, Sł MO 1970, nr 1, s. 21; J. T y l m a n, Gwarancje procesowe podejrzanego w postępowaniu karnym, ZNUŁ 1971, nr 83, s. 65; T. G r z e g o r c z y k, Instytucja przedstawienia zarzutów w postępowaniu uproszczonym, ZNUŁ 1974, nr 106, s. 43; W. G r z e s z c z y k, W jakim trybie moŜna wzruszyć prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego przeciwko osobie, wobec któ-rej wydano postanowienia o przedstawieniu zarzutów, lecz nie przesłuchano jej w charakte-rze podejrzanego?, Prok. i Pr. 1995, nr 4, s. 115; K. G r z e g o r c z y k, Glosa do postanowie-nia SN z dnia 22 czerwca 2001 r., sygn. III KKN 44/2001, WPP 2002, nr 3, s. 163–168; t e n Ŝ e, Glosa do wyroku SN z dnia 13 stycznia 2000 r., sygn. III RN 116/99, WPP 2002, nr 4, s. 135–142; J. K a s i u r a, Moment wszczęcia postępowania przeciwko osobie, Proku-rator 2011, nr 2, s. 60–83; K. T. B o r a t y ń s k a, (w:) K. T. B o r a t y ń s k a, A. G ó r s k i, A. S a k o w i c z, A. W a Ŝ n y, Kodeks postępowania karnego…, s. 670; M. G a b r i e l - W ę g -l o w s k i, Uwagi o linii orzeczniczej Sądu NajwyŜszego w przedmiocie wydania postanowie-nia o przedstawieniu zarzutów, PS 2013, nr 2, s. 32–48.

13 O. P e n n e r, O zmianie przepisów kodeksu postępowania karnego, NP 1956, nr 2, s. 40, K. K i e l s k i, Uwagi na marginesie niektórych zmian postępowania karnego, Biul. PG 1956,



9

b) ogłoszenie postanowienia niezwłocznie podejrzanemu oraz przesłucha-nie go14,

c) niezwłoczne ogłoszenie postanowienia podejrzanemu, pouczenie o pra-wie Ŝądania podania mu ustnie podstaw zarzutów, a takŜe sporządzenia ich uzasadnienia na piśmie oraz przesłuchanie podejrzanego15,

d) niezwłoczne ogłoszenie treści postanowienia podejrzanemu, przesłucha-nie go (chyba Ŝe ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie jest nie-moŜliwe z powodu jego ukrywania lub nieobecności w kraju), pouczenie podejrzanego o prawie Ŝądania podania mu ustnie podstaw zarzutów, a takŜe sporządzenia uzasadnienia postanowienia na piśmie, doręczenie uzasadnienia podejrzanemu i ustanowionemu obrońcy w ternie 14 dni16. Wskazana wyŜej rozbieŜność w ramach drugiego poglądu wiąŜe się

z tym, Ŝe w art. 313 k.p.k. wymienia się szereg czynności, które muszą być wykonane po sporządzeniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów.

nr 5, s. 13, Z. M ł y n a r c z y k, O kilku zagadnieniach karnoprocesowych na tle praktyki, NP 1961, nr 4, s. 513–514; S. W a l t o ś, Model postępowania przygotowawczego na tle praw-noporównawczym, Warszawa 1968, s. 324–325; B. M i k, Glosa do postanowienia SN z dnia 17 czerwca 1994 r., Prok. i Pr. 1995, nr 11–12, s. 179.

14 J. T y l m a n, Postępowanie przygotowawcze w procesie karnym, Warszawa 1998, s. 50; t e n Ŝ e, (w:) T. G r z e g o r c z y k, J., T y l m a n, Polskie postępowanie karne…, s. 624; R. A. S t e f a ń s k i, Glosa do postanowienie SN z dnia 22 czerwca 2001 r., sygn. III KKN 44/2001, Prok. i Pr. 2002, nr 5, s. 84–89; t e n Ŝ e, Glosa do postanowienia SN z dnia 16 stycznia 2009 r., sygn. IV KK 256/08, Prok. i Pr. 2009, nr 9, s. 152–158; t e n Ŝ e, Glosa do postanowienia SN z dnia 13 czerwca 2012 r., sygn. II KK 302/11, PiP 2013, nr 1, s. 116–121; B. J. S t e f a ń s k a, Glosa do postanowienia SN z dnia 24 kwietnia 2007 r., sygn. IV KK 31/07, WPP 2007, nr 3, s. 135–140; K. W o ź n i e w s k i, Glosa…, s. 113–118; W. P o s n o w, (w:) Z. Św i d a, J. S k o r u p k a, R. P o n i k o w s k i, W. P o s n o w, Postępowanie karne…, s. 58; K. T. B o r a t y ń s k a, (w:) K. T. B o r a t y ń s k a, Ł. C h o j n i a k, W. J a s i ń s k i, Postę-powanie karne…, s. 246; A. L u d w i c z e k, Wszczęcie postępowania…, s. 93; A. K i e ł t y -k a, (w:) D. K a l a, A. K i e ł t y k a, K. K l u g i e w i c z, D. K u b e r s k i, R. P e l e w i c z, A. R y ń s k i, M. S i w e k, Zbiór orzeczeń z zakresu prawa karnego procesowego wraz z ko-mentarzami. Postępowanie przygotowawcze, czynności sądu w tym postępowaniu, środki przymusu, pod red. K. K l u g i e w i c z a, Warszawa 2012, s. 76.

15 W. G r z e s z c z y k, Przebieg postępowania…, s. 87; t e n Ŝ e, Kodeks postępowania karne-go…, s. 371–372.

16 S. W a l t o ś, Proces karny…, s. 495; J. P e c z e n i u k, Instytucja przedstawienia zarzutu w świetle przepisów kodeksu postępowania karnego, WPP 1994, nr 3–4, s. 44; W. D a s z -k i e w i c z, (w:) W. D a s z k i e w i c z, T. N o w a k, S. S t a c h o w i a k, Proces karny, Poznań 1996, s. 42–43; S. S t a c h o w i a k, Przedstawienie zarzutów w kodeksie postępowania kar-nego, Prok. i Pr. 1999, nr 2, s. 29; t e n Ŝ e, (w:) K. M a r s z a ł, S. S t a c h o w i a k, K. S y c h -t a, J. Z a g r o d n i k, K. Z g r y z e k, Proces karny…, s. 40; M. K l e j n o w s k a Z. S o b o -l e w s k i, (w:) G. A r t y m i a k, M. K l e j n o w s k a, C. P. K ł a k, A. M a s ł o w s k a, Z. S o b o -l e w s k i, P. K. S o w i ń s k i, Proces karny. Część szczególna…, s. 36; J. G r a j e w s k i, (w:) J. G r a j e w s k i, L. K. P a p r z y c k i, S. S t e i n b o r n, Kodeks postępowania karnego. Ko-mentarz, t. I, Warszawa 2010, s. 977–978; K. T. B o r a t y ń s k a, (w:) K. T. B o r a t y ń s k a, A. G ó r s k i, A. S a k o w i c z, A. W a Ŝ n y, Kodeks postępowania karnego…, s. 670; W. C., (w:) Leksykon prawa karnego procesowego. 100 podstawowych pojęć, pod red. W. C i e ś l a k a, Warszawa 2012, s. 190–191.

R. A. Stefański


10

Przepis ten wymaga niezwłocznego ogłoszenia postanawiania o przedsta-wienia zarzutów podejrzanemu i przesłuchania go (§ 1), pouczenia podej-rzanego o moŜliwości Ŝądania do czasu zawiadomienia go o terminie zazna-jomienia z materiałami śledztwa podania mu ustnie podstaw zarzutów, a takŜe sporządzenia uzasadnienia na piśmie, z tym, Ŝe w razie zgłoszenia takiego Ŝądania doręcza się je jemu i ustanowionemu obrońcy w terminie 14 dni (§ 3).

Wydaje się, Ŝe struktura art. 313 k.p.k. pozwala w sposób stosunkowo prosty rozwiązać te rozbieŜności. Wymienienie tych czynności nie w jednym paragrafie tego przepisu, a w odrębnych jednostkach redakcyjnych, nie jest przypadkowe. Wynika z faktu, Ŝe ustawodawca nadał im róŜne znaczenie. Wymienione w § 1 mają znaczenie podstawowe, a w § 2 – uzupełniające. Trafnie przyjmuje się, Ŝe sporządzenie postanowienia o przedstawieniu za-rzutów, jego niezwłoczne ogłoszenie podejrzanemu oraz przesłuchanie go są czynnościami zasadniczymi przedstawienia zarzutów i muszą być zreali-zowane kumulatywnie17.

Moment, w którym przedstawienie zarzutów staje się skuteczne, jest teŜ rozbieŜnie wskazywany w orzecznictwie.

Prezentuje się pogląd, Ŝe dla skuteczności przedstawienia zarzutów wy-starczające jest sporządzenie tylko postanowienia o przedstawieniu zarzu-tów18.

Zajmowane jest teŜ inne stanowisko, a mianowicie, Ŝe: – „Za osobę przeciwko której prowadzone jest postępowanie przygotowaw-

cze (…) nie moŜe zostać uznana osoba, której nie ogłoszono postano-wienia o przedstawieniu zarzutów i dlatego jej paszport nie moŜe zostać uniewaŜniony na podstawie tych przepisów”19.

– „Przekształcenie dochodzenia z pierwszej fazy w drugą (…) następuje wraz z „wydaniem” postanowienia o przedstawieniu zarzutów – art. 71 § 1 k.p.k. Znaczenie terminu „wydanie” i odkodowanie wynikających z niego norm prawnych moŜe nastąpić jedynie przez pryzmat treści art. 313 § 1 k.p.k. Pomiędzy terminami „wydanie” postanowienia z art. 71 § 1 k.p.k. a „sporządzenie” z art. 313 § 1 k.p.k. zachodzi istotna róŜnica,

17 W. P o s n o w, (w:) Z. Św i d a, J. S k o r u p k a, R. P o n i k o w s k i, W. P o s n o w, Postępo-

wanie karne…, s. 58; K. T. B o r a t y ń s k a, (w:) K. T. B o r a t y ń s k a, A. G ó r s k i, A. S a -k o w i c z, A. W a Ŝ n y, Kodeks postępowania karnego…, s. 671; postanowienie SN z dnia 24 kwietnia 2007 r., sygn. IV KK 31/07, Biul. PK 2007, nr 11, poz. 1.2.15, z glosami: czę-ściowo krytyczną K. W o ź n i e w s k i e g o, Gd. Stud. Paw. Prz.Orz. 2008, nr 1, s. 113–118 i aprobującą B. J. S t e f a ń s k i e j, WPP 2007, nr 3, s. 135–140.

18 Postanowienie SN z dnia 13 czerwca 2012 r., sygn. II KK 302/11, Prok. i Pr. 2012, dodatek „Orzecznictwo”, nr 12, poz. 14, z glosą krytyczną R. A. S t e f a ń s k i e g o, PiP 2013, nr 1, s. 116–121.

19 Wyrok SN z dnia 13 stycznia 2000 r., sygn. III RN 116/99, OSNAPiUS 2000, nr 20, poz. 737, z glosą krytyczną K. G r z e g o r c z y k a, WPP 2002, nr 4, s. 135–142.



11

jako Ŝe dla „wydania” niezbędne jest dopełnienie kolejnych czynności procesowych określonych w tym drugim przepisie, w piśmiennictwie na-zywanych „promulgacją” postanowienia, niezbędną dla skuteczności tej procesowej czynności”20.

– „Wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów nie moŜna utoŜsa-miać z jego sporządzeniem, gdyŜ wydanie postanowienia oznacza zara-zem jego uzewnętrznienie. Aby postanowienie to zostało uznane za wy-dane, czyli prawnie skuteczne, niezbędne jest kumulatywne spełnienie 3 warunków: sporządzenie postanowienia, jego niezwłoczne ogłoszenie i przesłuchanie podejrzanego”21.

– „Pomiędzy terminami „wydanie” postanowienia z art. 71 § 1 k.p.k. a „spo-rządzenie” postanowienia z art. 313 § 1 k.p.k., zachodzi istotna róŜnica, jako Ŝe dla „wydania” niezbędne jest dopełnienie kolejnych czynności procesowych wskazanych w tym drugim przepisie, określanych jako „promulgacja” postanowienia, która jest z kolei niezbędna dla skuteczno-ści tej czynności procesowej”22.

– „Przekształcenie postępowania z fazy in rem w fazę ad personam ma miejsce z chwilą wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów, z czym nie naleŜy utoŜsamiać jego sporządzenia, gdyŜ wydanie posta-nowienia oznacza zarazem jego uzewnętrznienie”23.

– „W pojęciu „wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów” mieści się nie tylko jego sporządzenie, lecz takŜe obowiązek niezwłocznego ogłoszenia go osobie, wobec której je sporządzono (art. 71 i art. 313 k.p.k.). Istota tej czynności procesowej polega na przedstawieniu zarzu-tów osobie, wobec której zebrano w toku postępowania przygoto-wawczego dowody wskazujące na popełnienie przez nią przestępstwa”24. Zdaniem zwolenników poglądu, Ŝe wydaniem postanowienia o przedsta-

wieniu zarzutów jest juŜ samo jego sporządzenie przemawia przede wszyst-kim treść art. 71 § 1 k.p.k., który reguluje chwilę nadania określonej osobie statusu biernej strony postępowania karnego – podejrzanego. Z jego treści

20 Wyrok SN z dnia 7 listopada 2006, IV KK 150/06, OSNwSK 2006, poz. 2107; wyrok SN

z dnia 2 czerwca 2010 r., sygn. V KK 376/09, LEX nr 590304 21 Postanowienie SN z dnia 24 kwietnia 2007 r., sygn. IV KK 31/07, Biul. PK 2007, nr 11, poz.

1.2.15, z częściowo aprobującą glosą K. W o ź n i e w s k i e g o, Gd. Stud. Praw. – Prz. Orz. 2008, nr 1, s. 113–118 i aprobującą glosą B. J. S t e f a ń s k i e j, WPP 2007, nr 3, s. 135–140.

22 Postanowienie SN z dnia 16 stycznia 2009 r., sygn. IV KK 256/08, Prok. i Pr. 2009, dodatek „Orzecznictwo”, nr 6, poz. 26, z glosą aprobującą R. A. S t e f a ń s k i e go. Prok. i Pr. 2009, nr 9, s. 152–158; wyrok SN z dnia 7 listopada 2006 r., sygn. IV KK 150/06, OSNwSK 2006, poz. 2107; wyrok SO w Łodzi z dnia 14 marca 2012 r., sygn. V KZ 148/12, Legalis.

23 Wyrok SN z dnia 2 czerwca 2010 r., sygn. V KK 376/09, LEX nr 590304. 24 Wyrok NSA z dnia 26 lipca 2000 r., sygn. V SA 1405/99, LEX nr 49427. Zob. teŜ wyrok SN

z dnia 21 stycznia 1982 r., sygn. II KR 338/81, OSNKW 1982, nr 3, poz. 14, z glosą P. K r u -s z y ń s k i e g o, OSP 1983, nr 1, poz. 9; wyrok SN z dnia 6 lutego 1962 r., sygn. IV K 961/60, OSN 1962, nr 1, poz. 77.

R. A. Stefański


12

ma wnikać, Ŝe o wszczęciu postępowania przeciwko niemu przesądza samo wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów, tj. sporządzenie doku-mentu o takiej treści, jego podpisanie przez wydającego i włączenie do akt sprawy albo postawienie mu zarzutów w związku z przystąpieniem do prze-słuchania w charakterze podejrzanego, bez uprzedniego wydania takiego postanowienia. Twierdzi się, Ŝe wydanie postanowienia jest równoznaczne z jego sporządzeniem, a kodeks postępowania karnego posługuje się nim zamiennie, o czym świadczy art. 313 § 1 k.p.k., w którym jest mowa o spo-rządzeniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów i niezwłocznym jego ogłoszeniu25.

Wskazuje się, Ŝe pojęcie „wydać” ma swoiste znaczenie prawne i nie moŜna go utoŜsamiać z takim samym zwrotem w języku potocznym. Kon-strukcja art. 71 § 1 k.p.k. w sposób wyraźny wskazuje, Ŝe termin „wydać” jest odpowiednikiem słowa „sporządzić”. „Wydanie” postanowienia jest w tym przepisie wymienione w znaczeniu konkretnej czynności procesowej, obok przedstawienia (ogłoszenia) zarzutu i przesłuchania podejrzanego. Nie ma więc szerszego znaczenia, obejmując dodatkowe czynności, takie jak ogło-szenie postanowienia i przesłuchania podejrzanego26.

Wnioskowanie to jest dowolne, niczym nieuzasadnione. W art. 71 § 1 k.p.k. chodzi o dwa róŜne tryby przedstawienia zarzutów, w których dokony-wane są inne czynności procesowe. Z uproszczonego przedstawienia zarzu-tów nie sposób wyprowadzać wniosku co do tego, w jaki sposób następuje zwykłe przedstawienie zarzutów. Ten ostatni rodzaj przedstawienia zarzutów jest uregulowany w art. 313 § 1 k.p.k.

Ponadto twierdzi się, Ŝe zawarty w art. 71 § 1 k.p.k. zwrot „bez wydania takiego postanowienia” znaczy tyle, co „bez sporządzenia” takiego postano-wienia27. Takie rozumienie tego zwrotu wskazywałoby, Ŝe ustawodawca na określenie tej samej czynności uŜywa róŜnych określeń, gdyŜ w art. 325g § 1 k.p.k., który dotyczy uproszczonego przestawienia zarzutów, jest mowa o niesporządzaniu postanowienia o przedstawienia zarzutów. W art. 308 § 2 k.p.k. z kolei uŜywa się zwrotu „przed wydaniem postanowienia o przed-stawieniu zrzutów”, czyli określenia szerszego, co jest związane z tym, Ŝe chodzi o sytuację, w której naleŜałoby wydać postanowienia o przedstawie-niu zarzutów, a ze względów czasowych jest to niemoŜliwe. Wniosek ten potwierdza treść art. 308 § 3 k.p.k., który nakazuje w śledztwie obligatoryj-nym wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów, jeŜeli dana osoba miałby dalej mieć status podejrzanego, czyli dokonanie czynności określo-nych w art. 313 § 1 k.p.k. Gdyby istota przedstawienia zarzutów polegała na sporządzeniu tylko postanowienia o przedstawieniu zarzutów, to wystarczyło 25 W. G r z e s z c z y k, W jakim trybie…, s. 117. 26 J. K a s i u r a, Moment wszczęcia…, s. 67. 27 Ibidem.



13

w przepisie tym nałoŜyć na prokuratora obowiązek sporządzenia postano-wienia o przedstawieniu zarzutów. Skoro ustawodawca nie uczynił tego, to znaczy, Ŝe pojęciu wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów nadał szerszą treść. Za zrównaniem czasowników „wydać” i „sporządzić” nie prze-mawia – jak twierdzi się w piśmiennictwie – uŜyty w art. 308 § 2 k.p.k. zwrot „jeŜeli zachodzą warunki do jego sporządzenia”, tj. postanowienia o przed-stawieniu zarzutów28. PosłuŜenie się tym sformułowaniem było konieczne z tego względu, Ŝe przedstawienie zarzutów w tym trybie jest uzasadnione brakiem czasu na sporządzenie takiego postanowienia. „Treść postanowie-nia o przedstawieniu zarzutów (art. 313 § 2 k.p.k.) – jak słusznie zauwaŜył Sąd NajwyŜszy – obrazuje wiedzę organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze co do sprawstwa określonej osoby odnośnie do określone-go czynu”29.

Argumentu ma dostarczać treść art. 313 § 1 k.p.k., który nakazuje nie-zwłoczne ogłoszenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów podejrzane-mu i przesłuchanie go. Twierdzi się, Ŝe sam ustawodawca osobę podejrze-waną o popełnienie przestępstwa po sporządzeniu postanowienia o przed-stawieniu zarzutów określa juŜ podejrzanym30. PosłuŜenie się tym sformuło-waniem było uzasadnione tym, Ŝe z chwilą rozpoczęcia przesłuchania osoba podejrzana, której ogłoszono postanowienie o przedstawieniu zarzutów, sta-je się podejrzanym. Ponadto, z przepisów kodeksu postępowania karnego wynika, Ŝe osoba przesłuchiwana w procesie moŜe występować w roli świadka, biegłego lub podejrzanego. Przepisy nie przewidują przesłuchania osoby podejrzanej. Zachowanie spójności uregulowań wymagało takie wła-śnie określenie osoby przesłuchiwanej po ogłoszeniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów.

Ze względu na to, Ŝe przez zwolenników obu poglądów jest róŜnie odczy-tywane słowo „wydać”, konieczne jest odwołanie się do jego znaczenia języ-kowego. Czasownik „wydać” oznacza „dać, wydzielić komu tyle, ile się nale-Ŝy, tyle, ile trzeba wręczyć”31, „ogłosić, podać do wiadomości”32, „powiado-mić o czymś autorytatywnie”33, a „sporządzić” – „wykonać coś, zrobić z cze-goś”34, „przygotować coś, zwłaszcza róŜnego rodzaju pisma, dokumenty”35,

28 Ibidem, s. 69. 29 Wyrok SN z dnia 1 czerwca 2006 r., sygn. III KK 380/05, LEX nr 193002. 30 J. K a s i u r a, ibidem, s. 67. 31 Mały słownik języka polskiego, pod red. S. S k o r u p k i, H. A n d e r s k i e j, Z. Ł e m p i c k i e j,

Warszawa 1968, s. 922. 32 Słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa 1994, s. 899. 33 Słownik współczesnego języka polskiego, pod red. B. D u n a j a, Warszawa 1996, s. 1263. 34 Mały słownik…, s. 768. 35 Słownik współczesnego języka…, s. 1047.

R. A. Stefański


14

„uchwalić i ogłosić coś”36, wydać „zaświadczenia lub „upowaŜnienia”37, „wy-pisać” i „wystawić”38.

PowyŜsza prezentacja znaczeń słownikowych tego słowa wskazuje, Ŝe jest ono wieloznaczne. Ze względu na tę wieloznaczność argumentuje się, Ŝe skoro w języku potocznym słowo „wydać” nie zawsze łączy się z jego „uzewnętrznieniem”, a nawet gdyby przyjąć, Ŝe sformułowanie „wydać” jest rozumiane jako „uzewnętrznienie” czegoś sporządzonego, to wykładnia ję-zykowa oparta o takie rozumienie tego pojęcia, bez uwzględnienia jego zna-czenia w języku prawnym, narusza poszczególne językowe reguły interpre-tacyjne, prowadząc tym samym do błędnych wniosków co do zawartości semantycznej tego pojęcia39. Wyciągając taki wniosek, nie bierze się pod uwagę, Ŝe w wypadku wieloznaczności interpretowanego zwrotu naleŜy ustalić jego sens na gruncie kontekstu językowego, biorąc pod uwagę nie tylko kontekst najbliŜszy obejmujący sąsiednie wyrazy, całe zdanie, sąsied-nie zdania powiązane z przepisem, ale takŜe kontekst najszerszy, obejmują-cy cały akt40. Odwołując się do tej dyrektywy, trzeba sięgnąć do art. 313 § 1 k.p.k., który reguluje przedstawienie zarzutów, o którym mowa w art. 71 § 1 k.p.k. Treść tego pierwszego przepisu w sposób jednoznaczny określa czyn-ności składające się na wydanie postanowienia o przedstawienie zarzutów.

Rozumowaniu temu nie stoi na przeszkodzie fakt, Ŝe ustawodawca rze-czywiście posługuje się czasownikiem „wydać” w sposób niejednolity. Traf-nie podnosi się, Ŝe w kodeksie postępowania karnego w niektórych przepi-sach z kontekstu uŜytego słowa „wydać” jednoznacznie wynika, Ŝe chodzi o sporządzenie orzeczenia. I tak w art. 100 § 1 k.p.k. stwierdza się, Ŝe „orze-czenie lub zarządzenie wydane na rozprawie ogłasza się ustnie”, a w § 2, Ŝe „orzeczenie lub zarządzenie wydane poza rozprawą naleŜy doręczyć”. Arty-kuł 305 § 3 k.p.k. zaś stanowi, Ŝe postanowienie o odmowie wszczęcia lub umorzeniu śledztwa „wydane przez Policję zatwierdza prokurator”. Dopiero po ewentualnym zatwierdzeniu przez prokuratora tak wydanego postano-wienia następuje jego doręczenie stronom41. Podkreśla się teŜ, Ŝe nie wszystkie orzeczenia i zarządzenia wydawane w postępowaniu karnym wy-magają uzewnętrznienia, np. przez ogłoszenie lub doręczenie. W wypadku wszczęcia śledztwa z urzędu (art. 303 k.p.k.), przy braku ujawnionego po-krzywdzonego, o wydaniu takiego postanowienia nikogo się nie zawiadamia. i jest ono skuteczne42.

36 Słownik języka polskiego, pod red. M. S z y m c z a k a, Warszawa 1999, s. 736. 37 Słownik języka polskiego, pod red. L. D r a b i k, Warszawa 2010, s. 1185. 38 W. C i e n k o w s k i, Praktyczny słownik wyrazów bliskoznacznych, Warszawa 1994, s. 303. 39 J. K a s i u r a, Moment wszczęcia…, s. 64. 40 M. Z i e l i ń s k i, Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 20120, s. 336–227. 41 J. K a s i u r a, ibidem, s. 69–70. 42 Ibidem, s. 70.



15

Wskazane wyŜej przepisy wyraźnie unaoczniają, Ŝe w wydanie orzecze-nia jest utoŜsamiane z jego sporządzeniem. JednakŜe nie świadczy to o tym, Ŝe takie samo znaczenie ma takŜe w art. 313 § 1 k.p.k. Wprawdzie za-kaz interpretacji homonimicznej, zwany teŜ dyrektywą konsekwencji termino-logicznej43, uniemoŜliwia nadawanie tym samym zwrotom róŜnych zna-czeń44, lecz nie jest to reguła absolutna. Obowiązuje ona tylko wtedy, gdy z aktu prawnego nie wynikają wskazówki pozwalające na róŜne rozumienie tych zwrotów45. Ponadto czasownik wieloznaczny w róŜnych kontekstach ma róŜne znaczenie, a jedno z potencjalnych jego znaczeń aktualizuje się w konkretnym tekście, a nawet w innej części tego tekstu. Trzeba zatem od-czytywać go w związku ze znaczeniem pozostałych słów tworzących wyra-Ŝenie. Kontekst jego uŜycia uściśla, w którym znaczeniu został uŜyty cza-sownik w analizowanej wypowiedzi46. Konieczne jest zatem odwołanie się do treści art. 313 § 1 k.p.k., mającego podstawowe znaczenie dla interpreta-cji wydania postanowienia o przedstawienia zarzutów. Jego treść nie pozo-stawia wątpliwości, Ŝe na przedstawienie zarzutów składają się sporządze-nie postanowienia o przedstawienie zarzutów, jego niezwłoczne ogłoszenie i przesłuchanie podejrzanego. W art. 71 § 1 k.p.k. zdefiniowano pojęcie po-dejrzany, ograniczając się do stwierdzenia, Ŝe chodzi o osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, a o tym, kiedy dochodzi do wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów, mówi się w art. 313 § 1 k.p.k.

Zresztą zwolennicy ograniczenia wydania postanowienia o przedstawie-nia zarzutów do jego sporządzenia zdają sobie sprawę z kruchości swoich argumentów, skoro twierdzą, Ŝe „wydanie” oznacza sporządzenie orzecze-nia lub zarządzenia i swoistą jego promulgację, polegającą na załączeniu tej decyzji procesowej do akt konkretnej sprawy. Akta indywidualnie oznaczonej sprawy, której przedmiot określony jest postanowieniem o wszczęciu śledz-twa lub dochodzenia, stanowi zbiór dokumentów procesowych dotyczących konkretnego przestępstwa lub przestępstw i ich sprawcy albo sprawców47. Tym samym odchodzą od pierwotnego załoŜenia, Ŝe nie jest konieczne jego ogłoszenie.

Ponadto twierdzi się, Ŝe wykładnia ta rodzi skutki nie tylko w zakresie do-tyczącym postanowień o przedstawieniu zarzutów, ale dotyczy wszystkich

43 S. W r o n k o w s k a, M. Z i e l i ń s k i, O korespondencji dyrektyw redagowania i interpreto-

wania tekstu prawnego, Studia Prawnicze 1985, nr 3–4, s. 310; J. W r ó b l e w s k i, Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1988, s. 134.

44 L. M o r a w s k i, Wstęp do prawoznawstwa, Toruń 2001, s. 173; t e n Ŝ e, Zasady wykładni prawa, Toruń 2009, s. 105.

45 J. W r ó b l e w s k i, Sądowe…, s. 132. 46 A. M a l i n o w s k i, Redagowanie tekstu prawnego. Wybrane wskazania logiczno-językowe,

Warszawa 2008, s. 29 i 34. 47 J. K a s i u r a, Moment wszczęcia…, s. 73.

R. A. Stefański


16

orzeczeń, zarządzeń i poleceń (art. 93 k.p.k.), co przy takim rozumieniu tego terminu pozbawia je skutków prawnych pomiędzy ich sporządzeniem a przed ogłoszeniem lub doręczeniem oraz godzi wprost w gwarancje pro-cesowe podejrzanego, naruszając jego podstawowe prawa48. Jak wykazano wyŜej, wcale tak nie musi być, gdyŜ w wypadku przedstawienia zarzutów czasownik ten ma inne znaczenie.

Za tym poglądem zwolenników zawęŜenia postanowienia o przedstawie-niu zarzutów ma przemawiać treść art. 314 k.p.k., który nakazuje w wypad-ku, gdy w toku śledztwa okaŜe się, Ŝe podejrzanemu naleŜy zarzucić czyn nieobjęty wydanym uprzednio postanowieniem o przedstawieniu zarzutów, wydać niezwłocznie nowe postanowienie, ogłosić je podejrzanemu oraz przesłuchać go49. Argument ten rozwinął Sąd NajwyŜszy, wywodząc, Ŝe art. 314 k.p.k. „zupełnie jednoznacznie oddziela samo «wydanie» nowego postanowienia o przedstawieniu zarzutów od następujących po nim czynno-ści polegających na «ogłoszeniu» postanowienia podejrzanemu i «przesłu-chaniu» go”. Z tego powodu, jego zdaniem, nie ma dostatecznych norma-tywnych racji przemawiających za tym, aby na gruncie art. 313 § 1 k.p.k. „wydanie” postanowienia obejmowało łącznie jego: „sporządzenie”, „ogło-szenie”, a takŜe „przesłuchanie” osoby, której postawiono zarzut popełnienia czynu zabronionego, skoro juŜ w kolejnej jednostce redakcyjnej tego same-go rozdziału kodeksu postępowania karnego ustawodawca traktuje całkowi-cie samodzielnie zarówno pierwszą, jak i dwie ostatnie czynności. Ponadto, art. 313 § 1 k.p.k. zawiera wyraźną wskazówkę interpretacyjną, podkreślając sekwencję czasową czynności organu procesowego; najpierw sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów, a następnie ogłasza się je juŜ „podejrzanemu”, co oznacza, Ŝe nabycie statusu podejrzanego wcale nie musi wiązać się dopiero z ogłoszeniem tego postanowienia i przesłuchaniem osoby w tym charakterze50.

Rzeczywiście, z art. 314 k.p.k. moŜna wysnuć wniosek, Ŝe wydanie ozna-cza to samo co sporządzenie, bowiem gdyby wydanie postanowienia obej-mowało takŜe ogłoszenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów i prze-słuchanie podejrzanego, zbędne byłoby wskazywane w tym przepisie na konieczność ogłoszenia tego postanowienia i przesłuchania podejrzanego51. Jest to moim zdaniem superfluum, ale uzasadnione koniecznością podkre-ślenia dokonania wszystkich czynności wymaganych do skutecznego wyda-nia postanowienia o przedstawieniu zarzutów. W celu wyeliminowania tych wątpliwości uzasadniona jest zmiana tego przepisu przez zastąpienie zwrotu

48 J. K a s i u r a, Moment wszczęcia…, s. 64–66. 49 W. G r z e s z c z y k, W jakim trybie…, s. 117. 50 Postanowienie SN z dnia 13 czerwca 2012 r., sygn. II KK 302/11, Prok. i Pr. 2012, dodatek

„Orzecznictwo”, nr 12, poz. 14. 51 J. K a s i u r a, Moment wszczęcia…, s. 67.



17

„wydaje się niezwłocznie nowe postanowienie” słowami „sporządza się nowe postanowienie”.

Niezasadne jest odwołanie się na poparcie tego poglądu do wypowiedzi w doktrynie52, Ŝe opisane w art. 313 § 1 k.p.k. czynności w postaci sporzą-dzenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów, ogłoszenia ich podejrza-nemu oraz przesłuchania go są „czynnościami związanymi z przedstawie-niem zarzutów”, opisując instytucję przedstawienia zarzutów53. Autorzy przywołani na poparcie tej tezy piszą wyraźne, Ŝe „instytucja przedstawienia zarzutów składa się z pewnego ciągu czynności procesowych i to dokony-wanych w określonych przez ustawodawcę kolejności”54 lub „przedstawienie zarzutów składa się z następujących, kolejnych czynności”55. Wskazuje to, Ŝe ich zdaniem przedstawienie zarzutów i wydanie postanowienia o przed-stawieniu zarzutów są toŜsame.

Niezrozumiały jest argument, jakoby uzaleŜnianie wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów od ogłoszenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów podejrzanemu i przesłuchania go ogranicza uprawnienia podejrza-nego. Istotnie, w razie zatrzymania albo otrzymania wezwania do stawien-nictwa w charakterze podejrzanego osoba podejrzana nie moŜe ustanowić obrońcy i tym samym realizować swoich praw oraz nie ma odpowiedniego czasu celem przygotowania się do obrony56. JednakŜe jako zatrzymany ma prawo kontaktowania się z adwokatem (art. 245 § 1 k.p.k.), a w wypadku otrzymania wezwania, z którego wynika, Ŝe jest wzywany w charakterze po-dejrzanego, nie ma przeszkód, by stawił się z adwokatem, ustanawiając go juŜ na początku przesłuchania swoim obrońcą i Ŝądać jego obecności przy przesłuchaniu. Mając wiedzę, w jakim charakterze jest wzywany, moŜe teŜ przygotować się do obrony. Chybiona jest argumentacja, Ŝe w wypadku cho-roby czy teŜ czasowego wyjazdu poza miejsce zamieszkania, a więc oko-liczności uniemoŜliwiających niezwłoczne ogłoszenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów, podejrzany winien mieć moŜliwość ustanowienia obrońcy działającego w jego imieniu, który mógłby podjąć czynności przygo-towujące i realizujące jego obroną, np. zapoznawanie się z aktami postępo-wania, składanie wniosków dowodowych, zaskarŜanie wydawanych w toku postępowania57. Pomija się kwestię, Ŝe osoba ta nie moŜe ustanowić obroń-cy, gdyŜ nie wie, Ŝe przeciwko niej jest prowadzone postępowanie, skoro nie ogłoszono jej postanowienia o przedstawieniu zarzutów.

52 S. S t a c h o w i a k, Przedstawienie zarzutów w kodeksie postępowania karnego…, s. 29;

Z. M ł y n a r c z y k, Przedstawienie zarzutów…, s. 130. 53 J. K a s i u r a, Moment wszczęcia…, s. 74. 54 S. S t a c h o w i a k, ibidem. 55 Z. M ł y n a r c z y k, ibidem. 56 J. K a s i u r a, ibidem, s. 71–73. 57 Ibidem, s. 71 i 73.

R. A. Stefański


18

Wymagane czynności po sporządzeniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów mają być wykonane niezwłocznie i podejrzany nie jest pozbawiony moŜliwości realizacji swoich praw. Nieogłoszenie postanowienia o przedsta-wieniu zarzutów i nieprzesłuchanie podejrzanego dopiero ogranicza jego prawa. Nie wiedząc, Ŝe ma status podejrzanego, nie moŜe korzystać z uprawnień przysługujących podejrzanemu i nie moŜe wykonywać ciąŜą-cych na nim obowiązków, naraŜając się tym samym na konsekwencje zwią-zane z ich nieprzestrzeganiem. Trafnie podkreśla się w doktrynie, Ŝe inter-pretacja zwrotu „wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów”, obej-mująca takŜe promulgację postanowienia o przedstawieniu zarzutów, po-średnio wzmacnia gwarancyjną funkcję instytucji przedstawienia zarzutów58. Aby skutecznie podjąć obronę zarówno w sensie materialnym, jak i formal-nym, podejrzany powinien wiedzieć, jaki czyn jest mu zarzucany, jaka jest jego kwalifikacja prawna i na podstawie jakich dowodów sformułowany jest zarzut59. Ze względu na to, Ŝe ogłoszenie postanowienia o przedstawienia zarzutów i przesłuchanie podejrzanego moŜe nastąpić z opóźnieniem, oso-ba, której dotyczy postanowienie, moŜe być pozbawiona przez ten okres moŜliwości ustanowienia obrońcy lub Ŝądania jego wyznaczenia z urzędu.

Oprócz bowiem funkcji informacyjnej, w ramach której informuje się po-dejrzanego o zakresie przedmiotowym skierowanego przeciwko niemu po-stępowania, akt taki ma równieŜ podstawowe znaczenie dla zakresu upraw-nień procesowych, jakie od tej chwili przysługują podejrzanemu60. Właściwa informacja procesowa, w tym zakres przyznanych uprawnień procesowych w ramach prawa do obrony, z punktu widzenia realizacji zasady rzetelnego postępowania moŜe wchodzić w grę dopiero z chwilą, gdy treść postanowie-nia o przedstawieniu zarzutów zostanie ogłoszona podejrzanemu. Instytucja przedstawienia zarzutów – jak słusznie podnosi się w doktrynie – została wprowadzona do postępowania przygotowawczego przede wszystkim po to, by zapewnić osobie pociąganej do odpowiedzialności karnej informację o treści stawianych zarzutów i przyjętej przez organ ścigania kwalifikacji prawnej61.

Nie bez racji podkreśla się w piśmiennictwie, Ŝe bezsensownym byłoby zezwalanie osobie podejrzanej o popełnienie przestępstwa, ale nie posiada-

58 K. W o ź n i e w s k i, Glosa…, s. 116. 59 R. K m i e c i k, Przedstawienie, zmiana i rozszerzenie zarzutów w postępowaniu przygoto-

wawczym (na tle problematyki niezmienności i niepodzielności przedmiotu procesu karne-go), (w:) Problemy wymiaru sprawiedliwości karnej. Księga jubileuszowa Profesora Jana Skupińskiego, pod red. A. B ł a c h n i o - P a r z y c h, J. J a k u b o w s k i e j - H a r y, J. Ko s o -n o g i, H. K u c z y ń s k i e j, Warszawa 2013.

60 J. T y l m a n, (w:) T. G r z e g o r c z y k, J. T y l m a n, Polskie postępowanie karne…, s. 628; S. S t a c h o w i a k, (w:) K. M a r s z a ł, S. S t a c h o w i a k, K. S y c h t a, J. Z a g r o d n i k, K. Z g r y z e k, Proces karny…, s. 41.

61 J. T y l m a n, (w:) T. G r z e g o r c z y k, J. T y l m a n, ibidem.



19

jącej wiedzy o fakcie sformułowania przeciwko nie zarzutów i o ich treści, na realizację uprawnień procesowych podejrzanego, np. składanie wniosków dowodowych, wnoszenie zaŜaleń, niepraworządnym zaś byłoby egzekwo-wanie od niej ciąŜących na podejrzanym obowiązków, np. poddania się ba-daniom lub oględzinom62.

Jak słusznie podkreśla się, „sporządzenie postanowienia o przedstawie-niu zarzutów” obejmuje zredagowanie postanowienia o przedstawieniu za-rzutów, przelanie na papier, podpisanie i wpięcie do akt. Jest to normatywna nazwa czynności technicznej, stanowiącej materialny przejaw oceny upraw-nionego organu procesowego odnośnie do istnienia podstaw do przedsta-wienia określonej osobie zarzutów i jednocześnie pierwszy etap instytucji przedstawienia zarzutów, wywołującej skutki prawne dopiero z chwilą ogło-szenia postanowienia połączonego z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego63. Zasadnie uznaje się, Ŝe sporządzenie posta-nowienia o przedstawieniu zarzutów jest czynnością inaugurującą przedsta-wienie zarzutów64. Samo sporządzenie takiego postanowienia stanowi jedy-nie czynność techniczną, warunkującą jego wydanie65.

Zwolennicy poglądu, Ŝe na wydanie postanowienia o przedstawieniu za-rzutów składa się sporządzenie takiego postanowienia, jego niezwłoczne ogłoszenie i przesłuchanie podejrzanego, podnoszą, Ŝe są to podstawowe czynności, które muszą być wykonane, by doszło do skutecznego przedsta-wienia zarzutów. Niezwłoczne ogłoszenie postanowienia i przesłuchanie po-dejrzanego mogą być niewykonane tylko wówczas, gdy – co zostało wyraź-nie zastrzeŜone w art. 313 § 1 in fine k.p.k. – nie jest to moŜliwe z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju. Nie ma znaczenia przyczyna nieobecności podejrzanego w kraju66. W takim wypadku dopuszczalna jest skrócona forma przedstawienia zarzutów, ograniczona do sporządzenia po-stanowienia o przedstawienia zarzutów, a ogłoszenie nastąpi później po ustaniu przyczyny uniemoŜliwiającej dokonanie tego niezwłocznie po jego sporządzeniu67. W tych wypadkach ogłoszenie postanowienia jest technicz-nie niemoŜliwe, bowiem organ procesowy nie ma kontaktu z osobą, której ma być ono ogłoszone. Wymaganie, by w takiej sytuacji uznać, Ŝe przed-stawienie zarzutów następuje dopiero po ogłoszeniu postanowienia o przed-

62 B. M i k, Glosa…, s. 88–89. 63 Ibidem, s. 88. 64 J. B e d n a r z a k, (w:) J. B a f i a, J. B e d n a r z a k, M. F l e m m i n g, S. K a l i n o w s k i,

H. K e m p i s t y, M. S i e w i e r s k i, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 1971, s. 318; F. P r u s a k, Elementy przedstawienia zarzutów…, s. 21; J. P e c z e n i u k, In-stytucja przedstawienia zarzutu…, s. 40.

65 A. L u d w i c z e k, Wszczęcie postępowania…, s. 98. 66 Postanowienie SA w Szczecinie z dnia 16 października 2012 r., sygn. II AKz 404/12, LEX

nr 122063. 67 J. T y l m a n, (w:) T. G r z e g o r c z y k. J. T y l m a n, Polskie postępowanie karne…, s. 625.

R. A. Stefański


20

stawieniu zarzutów i przesłuchaniu podejrzanego, prowadziłoby do paraliŜu postępowania przygotowawczego, bowiem nie moŜna byłoby np. wydać listu gończego, co istotnie utrudniałoby ujęcie tej osoby. Jest to wyjątek od reguły panującej w tym względzie68.

Tylko te dwie okoliczności powodują, Ŝe samo sporządzenie postanowie-nia o przedstawieniu zarzutów wywołuje takie same skutki, jak wydanie po-stanowienia o przedstawieniu zarzutów. Tylko w takim wypadku przedsta-wienie zarzutów staje się skuteczne z chwilą sporządzenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów. Okoliczności te stanowią katalog zamknięty (nu-merus clausus)69, w związku z czym inne, mimo Ŝe utrudniają lub wręcz uniemoŜliwiają ogłoszenie takiego postanowienia i przesłuchania podejrza-nego – ze względu na dyrektywę wykładni exceptiones non sunt extenden-dae – nie powodują takich skutków. Słusznie Sąd NajwyŜszy podniósł, Ŝe „Nie znajduje przy tym jakiegokolwiek uzasadnienia sformułowany w kasacji pogląd, Ŝe wymienienie w przepisie art. 313 § 1 in fine k.p.k. moŜliwych po-wodów zwłoki w ogłoszeniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów nie ma charakteru taksatywnego. (…) Aktualnie katalog okoliczności zwalniają-cych z obowiązku natychmiastowej promulgacji postanowienia o przedsta-wieniu zarzutów jest katalogiem zamkniętym, bowiem w przepisie tym (art. 313 § 1 k.p.k.) ustawodawca nie posłuŜył się Ŝadnym tego rodzaju sformułowaniem (np. «w szczególności»), które dopuszczałoby moŜliwość wskazania innych jeszcze okoliczności pozwalających na zwłokę w dopeł-nieniu takiej czynności i traktowanie wymienionych w samym przepisie prze-słanek jako wyłącznie przykładowych. Byłaby to zresztą niedopuszczalna interpretacja rozszerzająca na niekorzyść”70. Zasadnie twierdzi się, Ŝe jeŜeli tego rodzaju przeszkody nie mają miejsca, organ ścigania jest obowiązany ogłosić postanowienie o przedstawieniu zarzutów i przesłuchać podejrzane-go w moŜliwie krótkich odstępach czasu71. Dodając do art. 313 § 1 k.p.k. te wyłączenia ustawą z dnia 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks postę-powania karnego, ustawy o świadku koronnym i ustawy o ochronie informa-cji niejawnych72, ustawodawca chciał zapobiec naduŜywaniu niewykonywa-nia wspomnianych czynności. Z tego teŜ względu za sprzeczny z kodeksem postępowania karnego trzeba uznać § 155 Regulaminu prokuratorskiego73,

68 K. W o ź n i e w s k i, Glosa…, s. 116. 69 Tak teŜ W. G r z e s z c z y k, Kodeks postępowania karnego…, s. 372. 70 Postanowienie SN z dnia 16 stycznia 2009 r., sygn. IV KK 256/08, Prok. i Pr. 2009, dodatek

„Orzecznictwo”, nr 6, poz. 26. 71 J. T y l m a n, (w:) T. G r z e g o r c z y k, J. T y l m a n, Polskie postępowanie karne…, s. 625. 72 Dz. U. Nr 17, poz. 155. 73 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 marca 2010 r. – Regulamin wewnętrz-

nego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz. U. Nr 49, poz. 296 ze zm.).



21

który stanowi, Ŝe postanowienie o przedstawieniu zarzutów naleŜy sporzą-dzić, mimo niemoŜności ogłoszenia go, jeŜeli zachodzi konieczność zawie-szenia postępowania przygotowawczego z przyczyn leŜących po stronie oso-by podejrzanej. Przepis ten pozostaje w asymetrii z § 153 tego Regulaminu, w myśl którego wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów obejmuje jego sporządzenie, niezwłoczne ogłoszenie i przesłuchanie podejrzanego (ust. 1), a sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów uwaŜa się za jego wydanie, gdy ogłoszenie tego postanowienia lub przesłuchanie podej-rzanego nie jest moŜliwe z powodów określonych w art. 313 § 1 k.p.k.

W świetle art. 313 § 1 in fine k.p.k. nie znajdują normatywnego uzasad-nienia twierdzenia, Ŝe odstąpienie od ogłoszenia postanowienia o przedsta-wieniu zarzutów i przesłuchania podejrzanego jest uzasadnione „w tych wszystkich wypadkach, gdy nie jest moŜliwe przedstawienie zarzutów z przyczyn faktycznych”74, z powodu cięŜkiej choroby75 czy stanu zdrowia psychicznego76. Istotnie, mogą zaistnieć, poza wymienionymi w art. 313 § 1 in fine k.p.k., inne sytuacje uniemoŜliwiające ogłoszenie postanowienia i przesłuchanie podejrzanego, np. niemoŜność nawiązania z nim kontaktu z powodu cięŜkiej choroby. Z tego teŜ powodu nasuwa się postulat de lege ferenda, by w przepisie tym poszerzyć te wyjątki o inne sytuacje uniemoŜliwia-jące wykonanie tych czynności. Chodzi o okoliczności zachodzące po stronie podejrzanego, którego zachowanie uniemoŜliwia ogłoszenie postanowienia oraz przesłuchanie go.

Sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów nie musi mieć miejsca dopiero wówczas, gdy organ procesowy będzie miał praktyczną moŜliwość niezwłocznego ogłoszenia jego treści podejrzanemu. MoŜna spo-rządzić postanowienie o przedstawieniu zarzutów niezaleŜnie od tego, czy w dniu jego sporządzenia dojdzie równocześnie do jego ogłoszenia podej-rzanemu. By wykonać je juŜ w momencie sporządzenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów, powinny zostać podjęte czynności związane z wezwaniem podejrzanego do stawiennictwa w realnym terminie77. Gdy zajdzie taka konieczność, organ procesowy powinien podjąć pozostające w jego dyspozycji środki przymusu, by doprowadzić do ich wykonania. Słusznie wskazuje się w doktrynie, Ŝe w razie niestawienia się takiej osoby

74 Z. G o s t y ń s k i, S. Z a b ł o c k i, (w:) J. B r a t o s z e w s k i, L. G a r d o c k i, Z. G o s t y ń s k i,

S. M. P r z y j e m s k i, R. A. S t e f a ń s k i, S. Z a b ł o c k i, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, pod red. Z. G o s t y ń s k i e g o, t. I, Warszawa 2003, s. 513.

75 M. G a b r i e l - W ę g l o w s k i, Regulamin prokuratury: § 96–220 i § 245–260. Komentarz, Warszawa 2009, s. 73.

76 Postanowienie SN z dnia 13 czerwca 2012 r., sygn. II KK 302/11, Prok. i Pr. 2012, dodatek „Orzecznictwo”, nr 12, poz. 14.

77 J. G r a j e w s k i, (w:) J. G r a j e w s k i, L. K. P a p r z y c k i, S. S t e i n b o r n, Kodeks postę-powania karnego…, t. I, s. 978; A. L u d w i c z e k, Wszczęcie postępowania…, s. 94.

R. A. Stefański


22

bez usprawiedliwienia konieczne moŜe być zarządzenie zatrzymania i przymusowego doprowadzenia (art. 247 § 1 k.p.k.)78.

Treść art. 313 § 1 in fine k.p.k. wskazuje, Ŝe ogłoszenie postanowienia i przesłuchanie podejrzanego w wypadku, gdy ukrywa się lub jest nieobecny w kraju, zostaje przesunięte w czasie, chociaŜ sporządzone postanowienie o przedstawieniu zarzutów jest traktowane jak jego wydanie. Za taką inter-pretacją przemawia nie tylko wykładnia językowa, ale takŜe funkcja gwaran-cyjna ogłoszenia takiego postanowienia i przesłuchania podejrzanego. Słusznie Sąd NajwyŜszy uznał, Ŝe w takim wypadku ogłoszenie go podej-rzanemu nastąpi dopiero wtedy, gdy będzie to moŜliwe i wówczas nie-zwłocznie po powstaniu owej moŜliwości79. Wobec tego nie znajduje uza-sadnienia normatywnego pogląd, Ŝe sporządzenie postanowienia o przed-stawieniu zarzutów i zarządzenie nawet poszukiwań podejrzanego listem gończym umoŜliwia prokuratorowi – w sytuacji gdy dowody wykaŜą, Ŝe sprawcą jest ktoś inny – na zaniechanie ogłoszenia zarzutów i przesłuchanie podejrzanego oraz umorzenie postępowania przygotowawczego in rem, umotywowanego zmianą realiów dowodowych po sporządzeniu postano-wienia o przedstawieniu zarzutów i przed nawiązaniem kontaktu z pierwotnie podejrzanym o popełnienie danego przestępstwa80.

Podkreśla się, Ŝe w art. 313 § 1 k.p.k. mowa jest nie o wydaniu postano-wienia o przedstawieniu zarzutów, ale o jego sporządzeniu, co ma istotne znaczenie dla prowadzonych rozwaŜań. UŜycie przez ustawodawcę w art. 313 § 1 k.p.k. sformułowania „sporządzenie postanowienia” z pewnością nie jest przypadkowe. Gdyby rzeczywiście wyrazy „sporządzenie” i „wydanie” miały mieć toŜsame znaczenie, to nic nie stało na przeszkodzie, by ustawo-dawca w art. 313 k.p.k. uŜył właśnie słowa „wydanie”, skoro pojęciem tym – jak wykazano wyŜej – operuje w innych przepisach. Skoro tak nie postąpił, to oznacza, iŜ termin „sporządzenie” ma inne znaczenie81. Nie moŜe być ono utoŜsamiane z „wydaniem postanowienia”. Trafnie wskazuje się w doktrynie, Ŝe pojęcie to naleŜy pojmować jako wynik podejmowanych przez uprawnio-ne organy procesowe czynności, w następstwie których w obrocie prawnym

78 J. G r a j e w s k i, Przebieg…, s. 52–53. 79 Wyrok SN z dnia 2 czerwca 2010 r., sygn. V KK 376/09, LEX nr 590304. Tak teŜ T. G r z e -

g o r c z y k, Kodeks postępowania karnego…, s. 670; P. H o f m a ń s k i, E. S a d z i k, K. Z g r y z e k, Kodeks postępowania karnego…, s. 98; J. G r a j e w s k i, Przebieg…, s. 58.

80 B. M i k, Glosa…, s. 90–91. 81 R. A. S t e f a ń s k i, Glosa do postanowienia SN z dnia 22 czerwca 2001 r., sygn. III KKN

44/01, Prok. i Pr. 2002, nr 5, s. 86–87.



23

pojawia się decyzja procesowa82. Sporządzenie postanowienia o przedsta-wieniu zarzutów jest czynnością inaugurującą przedstawienie zarzutów83.

Kontrargumentu na ograniczenie wydania postanowienia o przedstawie-niu zarzutów tylko do sporządzenia tego postanowienia dostarcza art. 326 § 3 pkt 4 k.p.k., pozwalający prokuratorowi nadzorującemu postępowania przygotowawczego uchylać m.in. postanowienia wydane przez prowadzące-go postępowanie. MoŜliwość taka jest ograniczona do postanowień, które nie zostały podane do wiadomości stron lub innych uczestników. Uchylenie postanowienia w trybie nadzoru jest moŜliwe w okresie między jego sporzą-dzeniem a zawiadomieniem o nich stron lub innych uczestników postępowa-nia84.

Ze względu na to, Ŝe na wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzu-tów składają się trzy czynności, istotne znaczenie ma określenie końcowego momentu procesu jego wydania. Chodzi o wskazanie momentu, w którym postanowienie o przedstawieniu zarzutów znajdzie się w obrocie prawnym. Generalnie następuje to w momencie uzewnętrznienia postanowienia. Jest to moment, w którym treść orzeczenia zostaje przekazana do wiadomości innym osobom, a w szczególności uczestnikom postępowania. W doktrynie wskazuje się, Ŝe uzewnętrznianie postanowienia oznacza wykreowanie orzeczenia w taki sposób, Ŝe przestaje ono być wewnętrzną sprawą organu procesowego. Od tej chwili rozpoczyna się byt prawny orzeczenia, a ewen-tualne jego zmiany mogą być dokonywane wyłącznie w sposób określony prawem. Takie orzeczenie staje się dokumentem urzędowym, który ani nie moŜe być uznany za nieistniejący, ani nie mogą w nim być dokonywane Ŝadne merytoryczne zmiany, poza przypadkami dopuszczalnego uzupełnie-nia orzeczenia (art. 420, art. 626 § 2 k.p.k.)85. W doktrynie rozróŜnia się uze-wnętrznienie orzeczenia od jego oznajmienia. Uzewnętrznienie następuje jednorazowo, a oznajmienie orzeczenia moŜe następować w róŜnym czasie w stosunku do poszczególnych uczestników postępowania, a zwłaszcza stron i ich przedstawicieli, poprzez ogłoszenie orzeczenia lub jego doręcze-nie. Chwila uzewnętrznienia orzeczenia kreuje jego byt; orzeczenie takie staje się faktem procesowym, z którym prawo karne procesowe łączy okre-ślone skutki prawne86. Mając powyŜsze na uwadze, twierdzi się, Ŝe uze-wnętrznienie postanowienia o przedstawieniu zarzutów moŜe nastąpić wcześniej niŜ jego oznajmienie podejrzanemu. Taka sytuacja wystąpi wów-

82 A. L u d w i c z e k, Wszczęcie postępowania…, s. 95. 83 J. B e d n a r z a k, (w:) J. B a f i a., J. B e d n a r z a k, M. F l e m i n g, S. K a l i n o w s k i,

H. K e m p i s t y, M. S i e w i e r s k i, Kodeks postępowania karnego…, s. 318; F. P r u s a k, Elementy przedstawienia zarzutów…, s. 21.

84 B. M i k, Glosa…, s. 89. 85 A. L u d w i c z e k, Wszczęcie postępowania…, s. 96. 86 Ibidem.

R. A. Stefański


24

czas, gdy podejrzany nie będzie pierwszą osobą, która zaznajomi się z tre-ścią przedmiotowego postanowienia, a o jego sporządzeniu wcześniej do-wiedzą się inne osoby niŜ podejrzany. Do uzewnętrznienia sporządzonego postanowienia o przedstawieniu zarzutów dochodzi z chwilą przekazania go przez organ procesowy do wykonania do sekretariatu czy teŜ załączenia go do akt87.

W wypadku postanowienia o przedstawienia zarzutów sposób uze-wnętrznienia został określony w art. 313 § 1 k.p.k.; jest nim ogłoszenie po-stanowienia i przesłuchania podejrzanego. Oznacza to, Ŝe do czasu ogło-szenia podejrzanemu treści postanowienia o przedstawieniu zarzutów nie dochodzi do wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów z wyjątkiem sytuacji, gdy oskarŜony ukrywa się lub jest nieobecny w kraju. W tych wyjąt-kowych wypadkach, mimo nieuzewnętrznienia postanowienia o przedsta-wieniu zarzutów, z woli ustawodawcy, ma miejsce wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów; wyjątkowo nie jest konieczna jego promulgacja.

W wypadku pełnego przedstawienia zarzutów staje się ono skuteczne z chwilą rozpoczęcia przesłuchania podejrzanego. W tym momencie osoba podejrzana uzyskuje status podejrzanego. Przyjęcie, Ŝe cezurą tą jest za-kończenie przesłuchanie, uniemoŜliwiałoby podejrzanemu skorzystanie z moŜliwości Ŝądania dokonania tego przesłuchania z udziałem ustanowio-nego obrońcy (art. 301 k.p.k.). Trzeba mieć na uwadze, Ŝe to pierwsze prze-słuchanie ma istotne znaczenia dla dalszej obrony podejrzanego. Ponadto, w ten sposób określony moment pozostaje w korelacji z chwilą uzyskania statusu podejrzanego w wypadku uproszczonego przedstawienia zrzutów, którym – zgodnie z wyraźnym postanowieniem w art. 325g § 2 in fine k.p.k. – jest rozpoczęcie przesłuchania.

2. Zrealizowanie uproszczonego przedstawienia zarzu tów

Nie nastręcza trudności określenie momentu zrealizowania przedstawie-nia zarzutów w wypadku uproszczonego przedstawienia zarzutów, które po-lega na zaniechaniu sporządzenia postanowienia o przedstawieniu zarzu-tów, a przesłuchaniu osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa w cha-rakterze podejrzanego po powiadomieniu jej o treści zarzutu wpisanego do protokołu przesłuchania (art. 308 § 2 i art. 325g § 2 k.p.k.). Zgodnie z art. 325g § 2 in fine k.p.k., osobę tę od chwili rozpoczęcia przesłuchania uwaŜa się za podejrzanego. Oznacza to, Ŝe przedstawienie zarzutów nastę-puje z chwilą rozpoczęcia przesłuchania, a nie jego zakończenia. Treść art. 325g § 2 k.p.k. dowodzi, Ŝe uproszczone przedstawienie zarzutów róŜni się od zwykłego tym, iŜ nie sporządza się postanowienia o przedstawieniu zarzutów. Zarzut wpisuje się do protokołu na początku protokołu przesłu-

87 Ibidem.



25

chania podejrzanego przed odpowiedzią na pytanie, czy podejrzany przy-znaje się do zarzucanego mu czynu. Zarzut powinien dokładnie określać zarzucany czyn oraz jego kwalifikację prawną. Powinien być sformułowany w taki sam sposób, jak to przewiduje art. 313 § 1 k.p.k.88. Nie znajduje uza-sadnienia – przede wszystkim ze względów gwarancyjnych – rozluźnianie rygorów w tym zakresie i poprzestanie na ogólnej informacji o zdarzeniu fak-tycznym będącym przedmiotem zarzutu89. Podanie kwalifikacji prawnej ma istotne znaczenie nie tylko dla obrony podejrzanego, ale takŜe wskazuje na to, czy dochodzenie jest dopuszczalne90. Przed przesłuchaniem osobę po-dejrzaną informuje się o treści zarzutu, skoro przepis warunkuje jej przesłu-chanie powiadomieniem o treści zarzutu. Powiadomienie bowiem oznacza „przekazanie komuś wiadomości o czymś, poinformowanie kogoś o jakimś zdarzeniu”91. Nie jest to jednak – jak przyjmuje się w literaturze92 – ustne przedstawienie zarzutów. Zarzut jest podany w protokole i wpis ten zastępu-je postanowienie o przedstawienie zarzutów, a powiadomienie jest de facto ogłoszeniem zarzutów.

Wyraźne upowaŜnienie organu dochodzeniowego do rezygnacji tylko ze sporządzenia postanowienia o przedstawienia zarzutów wskazuje, Ŝe muszą być wykonane czynności określone w art. 313 § 3 k.p.k. W związku z tym naleŜy przyjąć, Ŝe podejrzany ma prawo Ŝądać, aby podano mu ustnie pod-stawy zarzutów, a takŜe sporządzenia uzasadnienia na piśmie93. Przemawia za tym poglądem treść art. 325a § 2 k.p.k., zgodnie z którym w dochodzeniu

88 J. T y l m a n, (w:) T. G r z e g o r c z y k, J. T y l m a n, Polskie postępowanie karne…, s. 454. 89 W. G r z e s z c z y k, Tryb uproszczony w postępowaniu przygotowawczym, Warszawa 1974,

s. 41. 90 T. Św i t, Postępowanie uproszczone w procesie karnym, Warszawa 1972, s. 85–86;

S. W a l t o ś, Postępowania szczególne w procesie karnym, Warszawa 1973, s. 123–124; W. G r z e s z c z y k, Tryb..., s. 42.

91 Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, pod red. H. Z g ó ł k o w e j, t. 31, Poznań 2001, s. 335.

92 W. P o s n o w, (w:) Z. Św i d a, J. S k o r u p k a, R. P o n i k o w s k i, W. P o s n o w, Postępo-wanie karne…, s. 61, J. T y l m a n, (w:) T. G r z e g o r c z y k, J. T y l m a n, Polskie postępo-wanie karne…, s. 624. K. T. B o r a t y ń s k a, (w:) K. T. B o r a t y ń s k a, A. G ó r s k i, A. S a -k o w i c z, A. W a Ŝ n y, Kodeks postępowania karnego…, s. 695.

93 F. P r u s a k, Przedstawienie zarzutów w dochodzeniu uproszczonym, PP 1972, nr 2, s. 36; T. Św i t, Postępowanie uproszczone…, s. 87; R. A. S t e f a ń s k i, (w:) J. B r a t o s z e w s k i, L. G a r d o c k i, Z. G o s t y ń s k i, S. M. P r z y j e m s k i, R. A. S t e f a ń s k i, S. Z a b ł o c k i, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. II, Warszawa 2004, s. 451; J. T y l m a n, (w:) T. G r z e g o r c z y k, J. T y l m a n, Polskie postępowanie karne..., s. 655; S. S t a c h o w i a k, (w:) K. M a r s z a ł, S. S t a c h o w i a k, K. S y c h t a, J. Z a g r o d n i k, K. Z g r y z e k, Proces karny…, s. 42; P. H o f m a ń s k i, E. S a d z i k, K. Z g r y z e k, Kodeks postępowania karne-go..., t. II, s. 176; W. P o s n o w, (w:) Z. Św i d a, J. S k o r u p k a, R. P o n i k o w s k i, W. P o -s n o w, Postępowanie karne…, s. 61; W. G r z e s z c z y k, Kodeks postępowania karnego…, s. 403; K. T. B o r a t y ń s k a, (w:) K. T. B o r a t y ń s k a, A. G ó r s k i, A. S a k o w i c z, A. W a Ŝ n y, Kodeks postępowania karnego…, s. 695.

R. A. Stefański


26

stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące śledztwa, jeŜeli przepisy roz-działu 36a nie stanowią inaczej. Przepisy te co do Ŝądania podania ustanie podstaw zarzutów oraz sporządzenia uzasadnienia na piśmie nie stanowią inaczej. Artykuł 313 § 3 k.p.k. przewidujący te uprawnienia nie został wyłą-czony w dochodzeniu. Uproszczone przedstawienie zarzutów zmierza do uproszczenia trybu pociągania do odpowiedzialności karnej, a nie ogranicza merytorycznie uprawnień podejrzanego94. Zasadnie zwraca się uwagę w doktrynie, Ŝe za tym, iŜ podejrzany moŜe Ŝądać uzasadnienia zarzutów, przemawia treść art. 313 § 3 k.p.k., który nakazuje uzasadnić zarzuty, a nie postanowienie o przedstawienie zarzutów95.

Nie moŜna jednak podzielić poglądu, Ŝe w razie zgłoszenia takiego Ŝąda-nia konieczne jest sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów96. Uprawnienie do Ŝądania uzasadnienia zarzutów jest ściśle związane z przedstawieniem zarzutów, a nie ze sporządzeniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów, i tego pierwszego konsekwencją jest obowiązek sporządzania uzasadnienia zarzutów97.

Dokonanie wszystkich czynności związanych z przedstawieniem zarzu-tów, określonych w art. 313 k.p.k., jest wymagane w stosunku do podejrza-nego, wobec którego jest stosowany środek zapobiegawczy. W postępowa-niu przygotowawczym moŜna bowiem stosować środki zapobiegawcze tylko względem osoby, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu za-rzutów (art. 249 § 2 k.p.k.) Środkiem takim moŜe być takŜe tymczasowe aresztowanie, ale dotyczy to – ze względu na wyłączenia podmiotowe docho-dzenia (art. 325c pkt 1 k.p.k.) – podejrzanego, który został ujęty na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem. Nie jest moŜliwa rezygnacja ze sporządze-nia postanowienia o przedstawieniu zarzutów w sytuacji, gdy osoba podejrza-na jest tymczasowo aresztowana (art. 325g § 1 in fine k.p.k.). Podkreślenie tego w art. 325g § 1 in fine k.p.k. stanowi superfluum, gdyŜ prowadzenie do-chodzenia jest wyłączone w stosunku do podejrzanego pozbawionego wolno-ści w tej lub innej sprawie (art. 2325c § 1 k.p.k.), a dopuszczenie moŜliwości prowadzenia dochodzenia w stosunku do podejrzanego tymczasowo aresz-towanego, który został ujęty na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem, pozostaje bez wpływu na wymóg sporządzenia postanowienia o przedstawie-niu zarzutów przed tymczasowym aresztowaniem (art. 249 § 2 k.p.k.).

Wątpliwości budzi przedstawienie zarzutów w dochodzeniu prowadzonym w postępowaniu przyśpieszonym. W art. 517c § 1 k.p.k. stwierdza się, Ŝe

94 J. T y l m a n, (w:) T. G r z e g o r c z y k, J. T y l m a n, Polskie postępowanie karne…, s. 655. 95 T. G r z e g o r c z y k, Kodeks postępowania karnego…, s. 670–671. 96 F. P r u s a k, Przedstawienie zarzutów w dochodzeniu..., s. 36; T. Św i t, Postępowanie

uproszczone..., s. 87–88. 97 T. G r z e g o r c z y k, Dochodzenie uproszczone po nowelizacji, Prok. i Pr. 1996, nr 7–8,

s. 31.



27

dochodzenie moŜna ograniczyć m.in. do przesłuchania podejrzanego, a nie jest – tak jak w art. 325g § 2 k.p.k. – określony sposób wykonania tej czyn-ności. MoŜe to sugerować, Ŝe nie ma obowiązku powiadomienia podejrza-nego o treści zarzutu i wpisania go do protokołu. Interpretację taką wspiera treść art. 325h k.p.k., dotyczącego tzw. dochodzenia zapiskowego, w którym równieŜ są ograniczone czynności procesowe, lecz expressis verbis naka-zano wykonanie czynności przewidzianych w art. 325g § 2 k.p.k., tj. przesłu-chania osoby podejrzanej po powiadomieniu jej o treści zarzutu. Nasuwa się zatem logiczny wniosek, Ŝe skoro nie ma takiego odesłania w art. 517c § 1 k.p.k., nie wykonuje się tych czynności w tym dochodzeniu. W doktrynie za-sadnie przyjmuje się, Ŝe w postępowaniu tym ma zastosowanie art. 325g § 1 i 2 k.p.k., bowiem w postępowaniu przyspieszonym prowadzi się dochodze-nie, a tym samym mają zastosowanie przepisy dotyczące dochodzenia98. Wprawdzie brak jest bezpośredniego odesłania do art. 325g § 2 k.p.k., lecz fakt, Ŝe chodzi o dochodzenie, a takŜe względy gwarancyjne przedstawienia zarzutów i pragmatyczne, nakazują do tego przesłuchania stosować reguły uproszczonego przedstawienia zarzutów (art. 325 § 1 i 2 k.p.k.), tj. przed przesłuchaniem powiadomić osobę podejrzaną o treści stawianego jej zarzu-tu, po uprzednim wpisaniu do protokołu. Nie sposób przesłuchać podejrza-nego, nie informując go o treści stawianego mu zarzutu, skoro ma ustosun-kować się do zarzucanego mu czynu, co jest głównym celem przesłuchania.

IV. Moment wydania postanowienia o przedstawieniu z arzutów

Przedstawienie zarzutów – jak juŜ wskazywano – ma charakter gwaran-cyjny. Tylko wobec osoby, której przedstawiono zarzuty, moŜna stosować instytucje przewidziane prawem procesowym, w tym takŜe środki przymusu umoŜliwiające realizację celów postępowania karnego, a takŜe tylko podej-rzany moŜe korzystać z praw przysługujących stronie. WaŜne więc znacze-nie ma określenie momentu, w którym naleŜy wydać postanowienie o przed-stawieniu zarzutów. Słusznie w doktrynie wskazuje się, Ŝe charakter gwa-rancyjny ma teŜ czas, w którym powinno nastąpić przedstawienie zarzu-tów99. Z tego powodu decyzja o przedstawieniu zarzutów powinna być po-dejmowana rozwaŜnie, z pełną odpowiedzialnością, by zapobiec bezzasad-nemu i pochopnemu pociąganiu do odpowiedzialności karnej osób niewin-nych100. 98 P. H o f m a ń s k i, E. S a d z i k, K. Z g r y z e k, Kodeks postępowania karnego. Komentarz,

t. III, Warszawa 2012, Legalis; J. G r a j e w s k i, S. S t e i n b o r n, (w:) J. G r a j e w s k i, L. K. P a p r z y c k i, S. S t e i n b o r n, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. III, Warszawa 2010, s. 24; G r z e s z c z y k, Kodeks postępowania karnego…, s. 621.

99 P. H o f m a ń s k i, E. S a d z i k, K. Z g r y z e k, Kodeks…, t. II, s. 96. 100 J. P e c z e n i u k, Instytucja przedstawienia zarzutu…, s. 44.

R. A. Stefański


28

Trafnie zwraca się uwagę w literaturze, Ŝe z jednej strony niedopuszczal-ne jest nieuzasadnione pociąganie obywatela do odpowiedzialności karnej i uwikłanie go w tok postępowania karnego, a z drugiej nie moŜe być tak, by postępowanie przygotowawcze toczyło się w fazie in rem, pomimo tego, Ŝe sprawca przestępstwa jest znany, bowiem oznaczałoby to pozbawienie go moŜliwości działania w procesie w charakterze strony postępowania przygo-towawczego101. Przedwczesne wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów prowadzi do niezasadnego pociągnięcia określonej osoby do od-powiedzialności karnej, z kolei zbyt późne uniemoŜliwia przyjęcie przez oso-bę podejrzaną właściwej roli procesowej, a tym samym rozpoczęcie obrony przed stawianym jej zarzutem102. Czas, w którym powinno nastąpić przed-stawienie zarzutu, ma takŜe charakter gwarancyjny. Nie bez powodu w orzecznictwie Sądu NajwyŜszego i w zasadzie w doktrynie ugruntował się pogląd o zakazie przesłuchania osoby w charakterze świadka, o ile zebrane dowody uzasadniają dostatecznie podejrzenie, Ŝe popełniła przestępstwa i z tego powodu powinien być jej przedstawiony zarzut103. Niezrozumiała jest

101 S. S t a c h o w i a k, Przedstawienie zarzutów…, s. 28. 102 W. G r z e s z c z y k, Przebieg…, s. 93; t e n Ŝ e, Kodeks postępowania karnego…, s. 373;

S. S t a c h o w i a k, (w:) K. M a r s z a ł, S. S t a c h o w i a k, K. S y c h t a, J. Z a g r o d n i k, K. Z g r y z e k, Proces karny…, s. 40; F. P r u s a k, Pociągnięcie podejrzanego…, s. 68; T. G r z e g o r c z y k, Kodeks postępowania karnego…, s. 766 i 822; S. S t a c h o w i a k, (w:) T. N o w a k, S. S t a c h o w i a k, Prawo karne procesowe…, s. 36; P. H o f m a ń s k i, E. S a d z i k, K. Z g r y z e k, Kodeks postępowania karnego…, t. II, s. 96.

103 Uchwała SN z dnia 20 czerwca 1991 r., sygn. I KZP 12/91, OSNKW 1991, nr 10–12, poz. 46, z glosami: aprobującą Z. K w i a t k o w s k i e g o, PS 1992, nr 7–8, s. 134, częściowo kry-tycznymi L. K. P a p r z y c k i e g o, Palestra 1992, nr 1–2, s. 95; A. W ą s k a, WPP 1992, nr 3–4, s. 73 oraz uwagami aprobującymi R.A. S t e f a ń s k i e go, Przegląd uchwał Izby Karnej Sądu NajwyŜszego w zakresie prawa karnego procesowego za lata 1991–1993, WPP 1995, nr 2, s. 55; uchwała SN z dnia 26 kwietnia 2007 r., sygn. I KZP 4/07, OSNKW 2007, nr 6, poz. 45, z glosami: krytyczną M. W a r c h o ł a, WPP 2007, nr 3, s. 1109–119, aprobującymi M. S i w k a, PS 2008, nr 3, s. 131; J. P o t u l s k i e g o Gd. Stud. Praw. Prz. Orz. 2008, nr 3, s. 111–116 i częściowo krytyczną R. A. S t e f a ń s k i e g o, OSP 2008, nr 3, s. 191–195 oraz uwagami aprobującymi R. A. S t e f a ń s k i e go, Przegląd uchwał Izby Kar-nej Sądu NajwyŜszego w zakresie prawa karnego materialnego i prawa wykroczeń za 2007 r., WPP 2008, nr 1, s. 138–145; uchwała SN z dnia 20 września 2007 r., sygn. I KZP 26/07, OSNKW 2007, nr 10, poz. 71, z glosami: aprobującymi M. F i l a r a, OSP 2008, nr 4, s. 307–309; A. L a c h a, LEX/el. nr 200883583; S. S t o p y ł y, Mon. Praw. 2008, nr 15 i częściowo krytyczną R. K m i e c i ka, Prok. i Pr. 2007, nr 12, s. 161–166 oraz uwagami aprobującymi R. A. S t e f a ń s k i e g o, Przegląd uchwał Izby Karnej Sądu NajwyŜszego w zakresie prawa karnego materialnego i prawa wykroczeń za 2007 r., WPP 2008, nr 1, s. 145–147; posta-nowienie SN z dnia 22 września 2008 r., sygn. IV KK 241/08, Prok. i Pr. 2009, dodatek „Orzecznictwo”, nr 2, poz. 6; wyrok SN z dnia 12 lutego 2009 r., sygn. III KK 339/08, LEX nr 486545. Zob. teŜ W. D a s z k i e w i c z, (w:) W. D a s z k i e w i c z, T. N o w a k, S. S t a -c h o w i a k, Proces karny…, s. 42; W. C i e ś l a k, Brak lojalności organu procesowego jako okoliczność wyłączająca odpowiedzialność karną za złoŜenie fałszywych zeznań, (w:) Re-forma prawa karnego. Propozycje i komentarze. Księga pamiątkowa Prof. B. Kunickiej-Michalskiej, pod red. J. J a k u b o w s k i e j - H a r y, C. N o w a k, J. S k u p i ń s k i e g o, War-



29

więc wypowiedź, Ŝe w wypadku, gdy bez przesłuchania osoby podejrzanej w charakterze podejrzanego nasuwa się wątpliwość, czy zostało popełnione przestępstwo albo czy przestępstwa tego dopuściła się dana osoba, moŜna przesłuchać ją w charakterze świadka, a dopiero po tym – o ile zajdą pod-stawy przewidziane w art. 313 § 1 k.p.k. – w charakterze podejrzanego104. Takie działanie organów ścigania jest nielojalne i sprzeczne z rzetelnym pro-cesem karnym105.

Zgodnie z art. 313 k.p.k., przedstawienie zarzutów w postępowaniu przy-gotowawczym powinno nastąpić w momencie, gdy dane istniejące w chwili wszczęcia postępowania lub zgromadzone w jego toku uzasadniają dosta-tecznie podejrzenie, Ŝe czyn popełniła określona osoba. Jest to jednak na-der skromna wskazówka dla określenia momentu wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów. Nie pozwala precyzyjnie określić tej chwili, gdyŜ chodzi o kwestie ocenne: po pierwsze, o ocenę zabranych dowodów, która ma charakter subiektywny, po drugie, nie jest jasne, kiedy zachodzi dosta-teczne podejrzenie, Ŝe dana osoba popełniła przestępstwo. NiezaleŜnie od powyŜszych zastrzeŜeń treść art. 313 § 1 k.p.k. wskazuje, Ŝe ma to nastąpić w momencie, kiedy zebrane dowody dostatecznie uzasadniają podejrzenie popełnienia przestępstwa przez określona osobę106. Kiedy warunek ten zo-staje zrealizowany, decydują ustalenia w konkretnej sprawie, zaś w wypadku ich spełniania organ ścigania ma obowiązek wydać postanowienie o przed-stawieniu zarzutów. Jak słusznie zauwaŜył Sąd NajwyŜszy: „Porównanie

szawa 2008, s. 323–336; J. C z a b a ń s k i, M. W a r c h o ł, Prawo do milczenia czy prawo do kłamstwa, Prok. i Pr. 2007, nr 12, s. 35–50; D. G r u s z e c k a, Zasięg prawa do obrony w kontekście odpowiedzialności za fałszywe zeznania, CzPKiNP 2010, nr 2, s. 139–162; A. J a s k u ł a, Zasada nemo se ipsum accusare tentur a odpowiedzialność za składanie fał-szywych zeznań, Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury 2012, nr 2, s. 5–18; P. K a r d a s, Podstawy wyłączania odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania a proce-sowa konstrukcja zakazów dowodowych. próba analizy dogmatycznej na tle aktualnego stanu orzecznictwa w, Aktualne problemy prawa karnego. Księga pamiątkowa z okazji jubi-leuszu 70. urodzin Prof. A. J. Szwarca, pod red. T. S o k o ł o w s k i e g o, Ł. P o h l a, R. Z a -b ł o c k i e g o, Poznań 2009, s. 225–247; G. K r y s z t o f i a k, Prawo do obrony osoby podej-rzanej oraz faktycznie podejrzanego – uwagi na tle uchwał SN z dnia 26 kwietnia 2007 r., sygn. I KZP 4/07 oraz z dnia 20 września 2007 r., sygn. I KZP 26/07; Problemy prawa pol-skiego i obcego w ujęciu historycznym, praktycznym i teoretycznym. Część 2, pod red. B. T. B i e ń k o w s k i e j, D. S z a f r a ń s k i e g o, Warszawa 2009, 163–180; S. S z y p u ł a, Fałszywe zeznania a prawo do obrony, Mon. Praw. 2008, nr 15.

104 B. T y m o s z ó w, (w:) Postępowanie przyśpieszone i występek chuligański, Zbiór przepisów z wprowadzeniem komentarzowym, Warszawa 2997, s. 61.

105 R. A. S t e f a ń s k i, Przegląd uchwał Sądu NajwyŜszego w zakresie prawa karnego mate-rialnego i prawa wykroczeń za 2007 r., WPP 2008, nr 1, s. 138–147.

106 W. D a s z k i e w i c z, (w:) W. D a s z k i e w i c z, T. N o w a k, S. S t a c h o w i a k, Proces kar-ny…, s. 42; P. N i e d z i e l a, K. P e t r y n a, (w:) A. K r y Ŝ e, P. N i e d z i e l a, K. P e t r y n a, T. E. W i r z m a n, Kodeks postępowania karnego…, s. 538; J. G r a j e w s k i, Przebieg…, s. 56.

R. A. Stefański


30

treści art. 303 k.p.k. z treścią art. 313 k.p.k. prowadzi do jednoznacznego wniosku, Ŝe dostatecznie uzasadnione podejrzenie w odniesieniu do kon-kretnej osoby oznacza wyŜszy stopień podejrzenia tak co do faktu popełnie-nia przestępstwa, jak i co do osoby sprawcy. Nie chodzi zatem o ustalenie, Ŝe określona osoba popełniła przestępstwo, lecz o to, iŜ zebrane dowody wskazują na wysokie prawdopodobieństwo zaistnienia tego faktu”107. MoŜli-we jest opóźnienie przedstawienia zarzutów – na co zwraca się uwagę w doktrynie – w wypadku gdy osoba podejrzana korzysta z immunitetu for-malnego, który stanowi przeszkodę do pociągnięcia jej do odpowiedzialności karnej108.

W piśmiennictwie podkreśla się, Ŝe wprawdzie przedwczesne przedsta-wienie zarzutów jest uchybieniem, ale właśnie powstające w takiej chwili gwarancje procesowe związane z moŜliwością realizacji określonych praw, umoŜliwiających w konsekwencji kontrolę takich decyzji w toku procesu, ma-ją słuŜyć ograniczeniu negatywnych efektów takich nieprawidłowości. Opie-rając się na tym, Ŝe Ŝaden przepis nie zakazuje opóźniania wydania posta-nowienia o przedstawieniu zarzutów, dopuszcza się takie opóźnienie, np. ze względów taktyki procesowej zmierzającej do realizacji celów procesu karnego109. Twierdzi się nawet, Ŝe aspekt taktyczny wzbogaca procesowy model instytucji przedstawienia zarzutów110. Pogląd ten nie sposób aprobo-wać, gdyŜ prowadzi on do manipulacji ze szkodą dla interesów podejrzane-go, który nie moŜe składać w odpowiednim czasie wyjaśnień i wniosków dowodowych oraz uczestniczyć w czynnościach dowodowych, w tym niepo-wtarzalnych. Słusznie zwraca się uwagę w judykaturze, Ŝe „Niezrozumiałe jest powstrzymywanie się prowadzącego śledztwo od przedstawienia podej-rzanemu zarzutu o dalsze przestępstwa, choć podejrzenie popełnienia ich wynika z zebranych dowodów, a prokurator przesłuchuje go co do tych prze-stępstw. Bezczynność ta moŜe podejrzanemu utrudnić obronę, zwłaszcza gdy prowadzący śledztwo domaga się, by przedłuŜyć tymczasowe areszto-wanie podejrzanego”111. Wymowy krytycznej uwzględniania załoŜeń tak-tycznych nie zmienia sugestia, Ŝe kryteria taktyczne spełniają w stosunku do warunku dowodowego rolę pomocniczą112.

107 Uchwała SN z dnia 23 lutego 2006 r., sygn. SNO 3/06, LEX nr 470201. 108 W. D a s z k i e w i c z, (w:) W. D a s z k i e w i c z, T. N o w a k, S. S t a c h o w i a k, Proces kar-

ny…, s. 42. 109 J. K a s i u r a, Moment wszczęcia…, s. 78–79; J. P e c z e n i u k, Instytucja przedstawienia

zarzutu…, s. 43–44. 110 J. P e c z e n i u k, ibidem, s. 43. 111 Postanowienie SA w Krakowie z dnia 24 marca 1993 r., sygn. II AKz 67/93, KZS 1993, nr 3,

poz. 15. 112 J. P e c z e n i u k, ibidem, s. 44.



31

V. Wnioski

Kodeksowa regulacja przedstawienia zarzutów w art. 313 § 1 k.p.k. zo-stała skonstruowana prawidłowo i nie powinna budzić wątpliwości. Z jego treści wynika, Ŝe przedstawienie zarzutów następuje w wyniku wydania po-stanowienia o przedstawieniu zarzutów, które obejmuje sporządzenie posta-nowienia o przedstawieniu zarzutów, jego niezwłoczne ogłoszenie podejrza-nemu i przesłuchanie go. Wątpliwości zaś co do prawidłowego odczytania treści tego przepisu nasuwa art. 314 k.p.k., w którym ustawodawca przewi-dział wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów, wymagając jedno-cześnie wprost jego ogłoszenia podejrzanemu i przesłuchania go. Jego treść sugeruje, Ŝe wydanie postanowienia jest równoznaczne z jego sporządze-niem. Jest to wyraźne potknięcie ustawodawcy i dlatego niezbędna jest zmiana tego przepisu przez zastąpienie zwrotu „wydaje się niezwłocznie nowe postanowienie” słowami „sporządza się nowe postanowienie”.

Effective presentation of charges

Abstract

This paper addresses effective presentation of charges, which presenta-tion receives divergent interpretation from legal academics and commenta-tors on the one hand, and in judicial decisions on the other. There are two opposite viewpoints: one is that it is sufficient for presentation of charges to be effective if a decision is issued to present charges; the other is that charges must be also announced to the suspect and the suspect must be examined. The author hereof discusses arguments for both viewpoints, fa-vouring the second one and referring to various circumstances to justify his stand.

ARTYKUŁY - Aktualności | Wydział Prawa, …. Prusak, Z. Świda, Prawo karne procesowe. Cze ść...

Documents

Transcript of ARTYKUŁY - Aktualności | Wydział Prawa, …. Prusak, Z. Świda, Prawo karne procesowe. Cze ść...