Arthur Conan Doyle

Ostatnia zagadkaSherlocka Holmesa

TłumaczyłJarosław Kotarski

Po raz pierwszy ujawnione! Modny ostatnio trend usuwania "Białych Plam" na historii nie może ominąć i literatury sensacyjnej.Sir Arthur Conan Doyle napisał kilkadziesiąt opowiadań, których bohaterami byli Holmes i Watson.

W Polsce dotąd ukazała się jedynie niewielka ich część.Niniejszy tom jest prezentacją premierową nigdy dotąd w Polsce nie tłumaczonych opowiadań z tej serii. Po raz pierwszy więc czytelniku bierzesz do ręki tom Conan Doyle'a, którego nikt dotąd poza tobą nie czytał.

Opowiadania:

Trzej Garridebowie Sprawy czerwonego kręgu Sprawa diabelskiej stopy Druga Plama Tajemnica Wisteria Lodge Sprawa kartonowego pudełka

Trzej Garridebowie

Mogłaby to być historia równie komiczna, co tragiczna. Jednego człowieka kosztowała spokój, mnie trochę krwi, a jeszcze innego bliższą znajomość z wymiarem sprawiedliwości. A mimo to sprawa miała w sobie coś z komedii. Czym była w rzeczywistości, niech każdy oceni sam. Doskonale pamiętam, kiedy to było, gdyż zdarzyło się w tym samym miesiącu, w którym Holmes odmówił przyjęcia szlachectwa za usługi... być może pewnego dnia je opiszę. Wspominam o tym tylko zdawkowo, gdyż jako jego towarzysz i osoba zaufana zobligowany jestem do unikania jakichkolwiek niedyskrecji. Powtarzam jednak, iż dlatego właśnie jestem w stanie podać dokładną datę, a mianowicie: ostatnie dni czerwca 1902 roku, krótko po rozstrzygnięciu wojny burskiej Holmes spędził kilka dni w łóżku, co było czasami jego zwyczajem, lecz tego ranka pojawił się na śniadaniu z obszernym pismem w dłoni i błyskiem zainteresowania w oczach. - Oto okazja zarobienia paru groszy, mój drogi - oznajmił. - Słyszałeś kiedyś nazwisko "Garrideb"? - Przyznam szczerze, że nie. - Szkoda, gdybyś znał jakiegoś, mógłbyś na tym skorzystać. - Dlaczego? - O, to długa i oryginalna historia. Nie sądzę, byśmy w dotychczasowych badaniach natury ludzkiej natrafili na coś równie specyficznego. Nasz klient będzie tu niedługo, toteż poczekam z omówieniem problemu do czasu jego przybycia. Przedtem spróbujemy tego, co najprostsze. Książka telefoniczna leżała obok mnie, toteż zabrałem się do przerzucania jej stronic. Zwykle takie poszukiwania nie dawały efektu, ale tym razem, ku swemu zaskoczeniu, znalazłem w niej owo dziwne nazwisko. - Mam, Holmesie! - wykrzyknąłem. - Garrideb N. - Przeczytał mój przyjaciel pochylając się nad stronicą - 136 Little Ryder Street, W. Przykro mi cię rozczarować, mój drogi, ale to właśnie nasz człowiek. Ten adres figuruje na jego liście. Potrzebny nam jeszcze jeden, żeby było do pary. Pani Hudson pojawiła się w drzwiach z wizytówką na tacy. Wziąłem ją zaskoczony. - Oto i on! John Garrideb, radca prawny z Moorville w Kansas, Usa - zawołałem. Holmes uśmiechnął się, spoglądając na wizytówkę. - Obawiam się, że będziesz się musiał zdobyć na jeszcze jeden wysiłek, mój drogi. Ten dżentelmen jest również zamieszany w całą historię, choć przyznaję, że nie spodziewałem się dziś go ujrzeć. Jest on jednak w stanie opowiedzieć nam znacznie więcej o całej sprawie i jestem tej opowieści nader ciekaw. W chwilę potem nasz gość był już w pokoju. John Garrideb, radca prawny, był krępym, silnym mężczyzną o świeżo ogolonej, rumianej twarzy, charakterystycznej dla przedstawiciela amerykańskich sfer finansowych. Był to młodzieniec o szerokim i szczerym uśmiechu, choć najbardziej przykuwały uwagę jego oczy - rzadko bowiem widuje się źrenice tak żywe, tak wyraziście i gwałtownie odzwierciedlające każdą myśl. Miał amerykański akcent, ale nie towarzyszyła mu typowa dla przedstawicieli tej nacji ekscentryczna wymowa. - Pan Holmes? - spytał, spoglądając wpierw na mnie, potem na Sherlocka. - O, to pan!

Pańskie fotografie są dość podobne do oryginału. Otrzymał pan list od Nathana Garrideba, prawda? - Proszę usiąść. Jak sądzę, mamy sporo spraw do omówienia - zaproponował mój przyjaciel. - Pan jest oczywiście tym Johnem Garridebem, o którym wspomina niniejszy dokument. Przebywa pan w Anglii już od dość dawna, czyż nie? - Co pana skłania do takiego wniosku? Wydawało mi się, że w oczach naszego gościa czai się podejrzliwość. - Pańskie ubranie jest angielskie. - Czytałem o pańskich metodach - Garrideb roześmiał się nieszczerze. - Ale nigdy nie sądziłem, że sam będę obiektem tych pańskich sztuczek. Jak pan to zauważył? - Krój płaszcza w ramionach, noski butów. Czy ktokolwiek może wątpić? - Cóż, nie miałem pojęcia, że się tak zanglizowałem. Interesy przywiodły mnie tu już jakiś czas temu i stąd to ubranie, prawie w całości kupione w Londynie. Sądzę jednakże, że pański czas jest zbyt cenny, zaś moje skarpetki nie są celem naszego spotkania, toteż, jeśli pan pozwoli, proponowałbym przejść do tych papierów, które ma pan w ręku. Zachowanie Holmesa musiało nieco dotknąć naszego gościa, gdyż jego twarz straciła sporo ze swego radosnego wyglądu i przybrała poważny wyraz. - Spokój i cierpliwość, panie Garrideb - odparł mój przyjaciel łagodnie. - Doktor Watson może panu powiedzieć, że te moje dygresyjki niejednokrotnie kończyły się w całkowicie poważny sposób. Przechodząc zaś do rzeczy, dlaczego pan Nathan Garrideb nie przybył z panem? - Należałoby raczej zadać pytanie, dlaczego on w ogóle pana w to mieszał? - warknął z nagłym gniewem zapytany. - Nie ma pan z tym nic wspólnego. Dwóch dżentelmenów załatwia ze sobą pewną sprawę i oto jeden z nich postanawia wezwać detektywa na pomoc. Widziałem go rano i jestem tu dlatego, że powiedział mi o tym, co zrobił. Nie zmienia to jednak mojej oceny jego postępowania. - O panu nie ma w tym liście nic, poza niewielką wzmianką. Po prostu prosi mnie o pomoc w osiągnięciu celu, który, jeśli się nie mylę, jest równie ważny dla obu panów. Wie, że mam różne możliwości uzyskiwania informacji i jest rzeczą zupełnie normalną, że zwrócił się do mnie. Wyraz rozdrażnienia powoli znikał z twarzy naszego gościa. - Cóż, to zmienia postać rzeczy. Kiedy zobaczyłem się z nim dziś rano i dowiedziałem się, że udał się po pomoc do detektywa, wziąłem jedynie pański adres i z miejsca przybyłem tutaj. Nie lubię policji grzebiącej w prywatnych sprawach. Ale jeśli ograniczy się pan do pomocy w odnalezieniu brakującego nam człowieka, to może to jedynie znacznie ułatwić nasze zadanie. - O to właśnie chodzi - zapewnił go Holmes. - A teraz korzystając z tego, że już pan tu jest, może usłyszymy od pana jak mają się sprawy. Obecny tu mój przyjaciel nie ma pojęcia, o co chodzi, a i ja z przyjemnością posłucham pańskiej relacji. Garrideb przyjrzał mi się niezbyt przychylnym wzrokiem. - Czy on musi wiedzieć? - spytał. - Zazwyczaj pracujemy razem. - No cóż, właściwie nie jest to żadna tajemnica. By oszczędzić czasu, podam panom fakty pokrótce. Gdybyście panowie pochodzili z Kansas, tłumaczenie, kto to taki Alexander Hamilton Garrideb, byłoby niepotrzebne. Zrobił pieniądze na handlu nieruchomościami, a potem zbożem w Chicago. Kupił za nie tyle ziemi, że mógłby zmierzyć nią obszar niektórych państw w Europie. Wszystko, co leży na zachód od Fort Dodge, wzdłuż Arkansas River, to jego posiadłości. Łąki, pola i lasy, które razem wzięte przynoszą komuś, kto wie, jak z nich korzystać, fortunę. Nie miał krewnych ani rodziny (a jeśli miał, to ja nigdy o nich nie słyszałem), ale był dumny z dziwności i unikalności swojego nazwiska. I to nas właśnie połączyło. Studiowałem prawo w Topeka.

Pewnego dnia odwiedził mnie starszy człowiek, uradowany niepomiernie, iż spotkał kogoś, kto nosi to samo nazwisko. To był jego pomysł, by poszukać, czy są na świecie jeszcze inni ludzie o takim nazwisku. Kazał mi znaleźć jeszcze jednego, a gdy mu oznajmiłem, że jestem zbyt zajęty, by włóczyć się po świecie, złożył mi propozycję, która diametralnie zmieniła moje podejście do sprawy. Zmarł rok później, pozostawiając testament, chyba najdziwniejszy, jaki kiedykolwiek sporządzono w stanie Kansas. Podzielił w nim swój majątek na trzy części, jedna z nich przypada mnie pod warunkiem, że znajdę dwóch innych Garridebów, dla których są pozostałe części. Wypada tego po pięć milionów dolarów dla każdego, ale nie mogę dostać z nich ani centa, póki pozostali nie stawią się przed sądem i nie potwierdzą oficjalnie swych nazwisk. Szansa była zbyt kusząca, toteż zawiesiłem praktykę prawniczą i zająłem się poszukiwaniami. W Stanach nie znalazłem ani jednego, a szukałem, proszę mi wierzyć, naprawdę uczciwie. Zająłem się więc starym krajem i w książce telefonicznej Londynu znalazłem pierwszego. Zjawiłem się u niego dwa dni temu, wyjaśniając mu całą sprawę. Ale człowiek ten, podobnie jak i ja, jest samotny, a w testamencie wyraźnie napisano, że chodzi o trzech dorosłych mężczyzn. Jak pan widzi, mamy jeszcze jeden wakat i jeśli pomoże nam go pan zapełnić, z przyjemnością zapłacimy panu honorarium. - Cóż, Watsonie - odezwał się mój przyjaciel - powiedziałem ci, że to niecodzienna sprawa. Dla mnie oczywistym posunięciem jest danie ogłoszenia w gazetach. - Zrobiłem tak, panie Holmes, i nie uzyskałem żadnej odpowiedzi. - No, no. To doprawdy ciekawostka, którą trzeba będzie zająć się poważniej. A tak przy okazji, skoro pan jest z Topeka. Miałem tam znajomego, niestety już nie żyje. Stary doktor Lysander Starr, był burmistrzem w 1890 roku. Znał go pan? - Dobry, poczciwy doktor Starr! - ucieszył się nasz gość. - Jego imię nadal jest żywe w tym mieście. Sądzę, panie Holmes, że najlepiej zrobimy, jeśli każdy z nas spróbuje dalej szukać brakującej osoby i będzie na bieżąco informować pozostałych o postępach. Proponuję spotkanie za dzień lub dwa. Po tych słowach skłonił się i wyszedł. Holmes zapalił fajkę i przez chwilę siedział w milczeniu, z dziwnym uśmieszkiem na ustach. - I cóż? - spytałem w końcu. - Zastanawiam się, mój drogi. - Nad czym? - Zastanawiam się, Watsonie - powiedział biorąc fajkę w rękę. - Dlaczego na Boga, ten człowiek naopowiadał nam tyle bzdur. Niewiele brakowało, a spytałbym go o to wprost. Wiesz przecież, że czasami najlepszą bronią jest frontalny atak, ale doszedłem w końcu do wniosku, że lepiej będzie pozostawić go chwilowo w przekonaniu, iż udało mu się nas oszukać. Zacznijmy od tego, że nosi angielską marynarkę, wytartą nieco na łokciach, i takież spodnie z wypchniętymi, od co najmniej rocznego noszenia kolanami, a według dokumentów i jego własnych słów jest prowincjonalnym Amerykaninem przybyłym tu nie tak dawno. W londyńskich gazetach nie było żadnych ogłoszeń. Wiesz, że ten dział jest moją ulubioną lekturą i coś takiego nie uszłoby mojej uwadze. Poza tym nigdy nie znałem doktora Starra z Topeka i nie mam pojęcia, czy ktoś taki kiedykolwiek istniał. Sądzę, że nasz gość faktycznie jest Amerykaninem, ale od lat przebywa w Londynie, co znacznie wygładziło jego akcent. Natomiast godny uwagi jest cel, jaki chce osiągnąć poprzez to niewiarygodne poszukiwanie Garridebów, gdyż, zakładając, iż jest to kanalia, przyznać należy, że inteligentna i pomysłowa.

Teraz musimy stwierdzić, czy autor tego listu nie jest także oszustem. Zadzwoń do niego, jeśli łaska. Wykręciłem numer i usłyszałem po drugiej stronie piskliwy, drżący nieco głos: - Tak, tu Nathan Garrideb. Czy to pan Holmes? Bardzo chciałbym z nim mówić. Mój przyjaciel wziął słuchawkę i usłyszałem następującą połówkę dialogu: - Tak, był tutaj. Rozumiem, że pan go nie zna... Jak długo?... Tylko dwa dni!... Tak, oczywiście, perspektywa nader nęcąca. Będzie pan w domu wieczorem? Przypuszczam, że nie w jego towarzystwie?... Doskonale, zjawimy się wobec tego. Wolałbym porozmawiać pod jego nieobecność... doktor Watson będzie mi towarzyszył... Z pańskiego listu wnoszę, że nie wychodzi pan często... Tak, około szóstej idealnie mi odpowiada... Nie musi pan o tym informować naszego amerykańskiego przyjaciela... Doskonale, wobec tego do zobaczenia. Zmierzchało już, gdy znaleźliśmy się na Little Ryder Street, jednej z najmniejszych przecznic Edgware Road o rzut kamieniem od osławionego Tyburrn Tree, o którym złe wspomnienia żywe są jeszcze w pamięci co starszych londyńczyków. Dom, do którego kierowaliśmy swe kroki, był dużym budynkiem, zbudowanym we wczesnogregoriańskim stylu, o regularnej fasadzie i jedynie dwóch oknach na parterze. Tam właśnie mieszkał nasz klient, a okna wychodziły z dużego pokoju, w którym spędzał dzień. Holmes zwrócił uwagę na mosiężną tabliczkę z wygrawerowanym nazwiskiem na drzwiach. - Wisi ładnych parę lat, Watsonie. Jest to zatem jego prawdziwe nazwisko, co wydaje się w tej sprawie dość istotne. Klatka schodowa była wspólna dla całego domu, a z listy lokatorów poznać można było innych mieszkańców, oraz instytucje, które miały tu swe biura. Ogólnie wyglądało to bardziej na kącik starych kawalerów, niż na rezydencję mieszczańskich rodzin. Nasz klient otworzył nam drzwi osobiście, gdyż, jak oznajmił, kobieta, która u niego sprząta, wychodzi o #/16#00. Nathan Garrideb okazał się wysokim, chudym osobnikiem, bladym i łysym jak kolano, w wieku mniej więcej sześćdziesięciu lat. Miał trupią twarz o bladej cerze człowieka, któremu obce jest słońce i spacery, a kozia bródka i duże, okrągłe okulary nadawały mu wygląd kogoś wiecznie ciekawego nowinek. Ogólnie sprawiał wrażenie przyjaznego ekscentryka. Pokój, do którego nas wprowadził, był równie dziwny jak jego właściciel. Wypełniały go szafki i gabloty z okazami geologicznymi i anatomicznymi. Na ścianach wisiały oprawione kolekcje motyli. Na środku pomieszczenia stał stół zawalony najrozmaitszymi szczątkami, spośród których wyzierała mosiężna tuba silnego mikroskopu. Rozglądałem się po wnętrzu zaskoczony wszechstronnością zainteresowań gospodarza - od monet, poprzez instrumenty muzyczne, do skamielin. Nad biurkiem wisiał rząd gipsowych czaszek, opatrzonych napisami "Neandertalczyk", "Heidelberg", "Cromagnon". Nasz gospodarz tymczasem stał przed nami, wycierając kawałkiem skóry jakąś monetę. - Syrakuzy z okresu świetności - wyjaśnił widząc moje zainteresowanie. - Pod koniec znacznie się zdegenerowali. Niektórzy wolą szkołę aleksandryjską, ale ja uważam ich za najlepszych. Krzesło jest tutaj, panie Holmes, tylko proszę mi pozwolić uprzątnąć te kości. A pan... no tak, doktor Watson, jeśli byłby pan tak uprzejmy i odstawił tę japońską wazę... o, doskonale, proszę spocząć. Co prawda, mój lekarz ma mi za złe, że nie wychodzę na powietrze, ale to, co panowie widzą, to całe moje życie. A poza tym, po co mam wychodzić, skoro tyle jest tutaj interesujących problemów. Dokładne skatalogowanie którejkolwiek z tych szaf zabrałoby około trzech miesięcy. Holmes rozejrzał się z ciekawością. - I nigdy pan stąd nie wychodzi? - spytał.

- Czasami do Sotheby'ego lub Christee, ale poza tym naprawdę rzadko. Nie jestem już młody, a moje badania zabierają mi sporo czasu. Może pan sobie wyobrazić, panie Holmes, jaki szok, przyjemny co prawda, przeżyłem, słysząc o tym niespodziewanym uśmiechu fortuny. Potrzeba jeszcze tylko jednego Garrideba, z pewnością go znajdziemy. Miałem brata, ale niestety, nie żyje, a żeńskie przedstawicielki rodu nie wchodzą w grę. Ale przecież na świecie musi być jeszcze jakiś Garrideb. Słyszałem, że zajmuje się pan dziwnymi przypadkami i dlatego napisałem do pana. Oczywiście ten dżentelmen z Ameryki miał całkowitą rację, iż najpierw powinienem spytać go o radę, ale działałem w jak najlepszej wierze. - Osobiście sądzę, że postąpił pan rozsądnie - wtrącił Holmes. - Ale, tak na marginesie, zamierza pan osiąść w Stanach? - Ależ skąd! Nic nie skłoni mnie do opuszczenia zbiorów, lecz ten dżentelmen zapewnił mnie, że jak tylko ustalimy nasze prawa, wykupi moją część za pięć milionów dolarów. Jest na rynku z tuzin okazów, które doskonale pasowałyby do mojej kolekcji, a których nie mogę nabyć z powodu braku paruset funtów. A tu! Aż strach pomyśleć, co mógłbym zrobić mając te pieniądze. Stworzyłbym zalążek muzeum narodowego, byłbym Hansem Sloane naszego wieku. Oczy za szkłami błyszczały mu gorączkowo i jasne było, że gotów jest na wszystko, byle tylko znaleźć brakującego przedstawiciela rodu. - Zadzwoniłem jedynie po to, by pana poznać, toteż nie ma powodu, dla którego miałby pan przerywać swe studia - odezwał się mój przyjaciel. - Zawsze wolę osobiście poznać tych, z którymi wiążą mnie interesy. Mam do pana parę pytań, które uzupełnią obraz całej sprawy, w czym i tak znacznie pomógł mi już nasz amerykański przyjaciel. Rozumiem, że do tego tygodnia w ogóle nie wiedział pan o jego istnieniu? - Dokładnie tak. Zadzwonił w zeszłą środę. - Czy opowiedział panu o naszej dzisiejszej rozmowie? - Tak, przybył tu prosto od pana i był bardzo zdenerwowany. - Dlaczego? - Zdawał się sądzić, że moja prośba do pana stanowi jakąś ujmę na jego honorze. - Czy zaproponował jakieś konkretne działanie? - Nie. - Czy otrzymał lub prosił pana o jakieś pieniądze? - Dotąd nie. - Nie widzi pan też niczego, co chciałby osiągnąć? - Poza celem, o którym mówi od początku, nie. - Czy powiedział mu pan o naszym spotkaniu? - Tak. Holmes pogrążył się w zadumie i zauważyłem, że jest zaskoczony. - Czy w swej kolekcji ma pan jakieś cenne eksponaty? - spytał po chwili. - Nie, nie jestem bogaty i choć ten zbiór jest interesujący, nie jest cenny. - Nie obawia się pan złodziei? - Nie. - Jak długo mieszka pan pod tym adresem? - Prawie pięć lat. Dalsze wypytywanie przerwało niecierpliwe pukanie do drzwi. Ledwie nasz gospodarz je otworzył, do wnętrza wpadł podniecony gość z Ameryki. - Jest! - krzyknął wymachując nad głową jakimś papierem. - Pomyślałem, panie Garrideb, że natychmiast dam panu znać i pogratuluję osobiście. Jest pan teraz bogatym człowiekiem, a nasz wspólny interes został szczęśliwie zakończony. Co do pana, panie Holmes, to możemy jedynie przeprosić za zbędny kłopot.

Wręczył naszemu gospodarzowi trzymany w ręku papier. Ten wpatrywał się weń zachłannie. Obaj z Holmesem pochyliliśmy się i przez ramię przeczytaliśmy następujące ogłoszenie: Howard Garrideb Konstruktor maszyn rolniczych. Grabie, łopaty, parowe i ręczne płógi, świdry, wozy, brony i inne narzędzia farmerskie. Urządzenia do studni artezyjskich. Grosvenor Building. Aston. - Wspaniale - gospodarz odzyskał głos. - Mamy wobec tego trzeciego. - Rozpocząłem poszukiwania w Birmingham - wyjaśnił nowo przybyły. - Mój agent przysłał mi to ogłoszenie z lokalnej gazety. Musimy jednak dopilnować sprawy na miejscu. Napisałem do tego dżentelmena i wyjaśniłem mu, że zobaczy się pan z nim jutro w jego biurze około #/16#00. - Chce pan, żebym tam jechał? - A co pan radzi, panie Holmes? Nie sądzi pan, że to byłoby najrozsądniejsze? Dlaczego miałby uwierzyć mnie, obywatelowi obcego państwa? Tymczasem jest tutaj obywatel imperium, z solidnymi referencjami i to, co on powie, w uszach rodaka będzie miało zupełnie inną wagę. Pojechałbym z panem, ale akurat jutro jestem bardzo zajęty, a poza tym zawsze mogę tam dojechać, jeśli tylko napotka pan jakieś problemy. - Cóż, nie jeździłem tak daleko już od paru ładnych lat. - Drobiazg, panie Garrideb. Spisałem rozkład jazdy pociągów. Wyjedzie pan o #/12#00, a po #/14#00 powinien pan być już na miejscu. Wrócić może pan tej samej nocy. Wszystko, co ma pan tam do zrobienia, to tylko zobaczyć się z tym człowiekiem, wyjaśnić mu sytuację i otrzymać dokument potwierdzający jego nazwisko. Do diabła! W porównaniu z tym, co ja musiałem zrobić, żeby pana znaleźć, ta stumilowa przejażdżka to nic wielkiego. - Zgadzam się - wtrącił nagle Holmes. - W tym, co pan mówi, jest wiele racji. Nathan Garrideb wzruszył z rezygnacją ramionami. - Cóż, jeśli panowie nalegacie, to pojadę. Trudno mi czegokolwiek odmówić zwiastunowi tak wielkich i wspaniałych nowin. - Wobec tego uzgodnione - powiedział mój przyjaciel. - Mam nadzieję, że da mi pan znać zaraz po powrocie. - Osobiście tego dopilnuję - ucieszył się Amerykanin, spoglądając na zegarek. - Przykro mi, ale muszę już iść. Zadzwonię jutro, panie Garrideb, i odwiozę pana na dworzec. Idzie pan, panie Holmes? Nie? W takim razie do zobaczenia, mam nadzieję, że jutro będziemy mieli dla pana ciekawe wiadomości. Zauważyłem, że twarz mego towarzysza rozjaśniła się, gdy niespodziewany gość wyszedł. Poprzednio wyrażała skupienie. - Chciałbym dokładniej zapoznać się z pańskimi zbiorami - zwrócił się Holmes do gospodarza. - W moim zawodzie wszystkie wiadomości, nawet najdziwniejsze, mogą się przydać. A ten pokój jest ich pełen. Po usłyszeniu tych słów Garrideb wyraźnie poweselał. - Wiedziałem, że jest pan inteligentnym człowiekiem. Oprowadzę pana natychmiast, jeśli ma pan oczywiście czas. - Niestety, teraz nie mam, ale okazy są tak doskonale opisane, że nie musi się pan trudzić. Gdybym znalazł czas jutro, czy nie miałby pan nic przeciwko temu, żebym je obejrzał pod pana nieobecność? - Absolutnie nie. Mieszkanie będzie oczywiście zamknięte, ale pani Sanders jest do #/16#00 w suterenie i wpuści pana. - Doskonale się składa. Mam akurat wolne popołudnie i gdyby pan ją uprzedził o mojej wizycie, zjawię się z prawdziwą przyjemnością. Tak na marginesie, kto jest właścicielem tego budynku? - "Hollowey i Steele" z Edgware Road. A dlaczego pan pyta?

- Jeśli chodzi o budynki, to jestem archeologiem amatorem - roześmiał się Holmes. - Zastanawiałem się, czy zbudowano go za królowej Anny, czy później? - Bez wątpienia później. - Tak też sądziłem, ale to i tak bez znaczenia. Do zobaczenia, panie Garrideb, życzę udanej podróży do Birmingham. Ponieważ firma na Edgware Road była już zamknięta, poszliśmy do domu i dopiero po kolacji Holmes wrócił do tego tematu. - Nasza mała sprawa zbliża się ku końcowi - oznajmił. - Nie wątpię, że również wpadłeś na ogólne zarysy rozwiązania. - Przyznam ci się, że nie mam o nim zielonego pojęcia. - Pojęcie powinieneś mieć, gdyż widać jasno jak na dłoni, a kolor ustalimy jutro. Nie zauważyłeś niczego dziwnego w tym ogłoszeniu? - Zauważyłem, że "pługi" było napisane z błędem. - O, dostrzegłeś to! Moje gratulacje. Drukarz złożył tak, jak dostał w oryginale, ale nie to jest akurat istotne. "Studnie artezyjskie" to typowo amerykańskie określenie. Zresztą samo urządzenie jest w Anglii dość rzadko spotykane. To typowe ogłoszenie z amerykańskiej gazety, a ma być rzekomo anonsem brytyjskiej firmy. Co o tym sądzisz? - Mogę jedynie przypuszczać, że ten Amerykanin sam je ułożył, choć nie wiem, co chciał przez to osiągnąć. - Wyjaśnień jest kilka, ale tylko jedno pasować będzie do jego poczynań. Pewne jest, że chce się pozbyć naszego niedawnego gospodarza z domu i wysyła go do Birmingham. Mogłem go ostrzec, ale po namyśle stwierdziłem, że lepiej będzie oczyścić scenę i przyspieszyć bieg wydarzeń. Jutro, Watsonie, dowiemy się wszystkiego. Holmes wyszedł wcześnie rano, a gdy powrócił na lunch, zauważyłem, że ma zatroskany wyraz twarzy. - Sprawa jest znacznie poważniejsza, niż sądziłem, Watsonie - oznajmił. - Muszę cię uprzedzić, że staje się niebezpieczna, choć wiem równocześnie, że to cię i tak nie powstrzyma. Powinieneś jednak wiedzieć, że kryje się w niej niebezpieczeństwo, i to znaczne. - Cóż, nie pierwszy raz, i mam wrażenie, że nie ostatni. Co konkretnie grozi nam tym razem? - Mamy do czynienia z trudnym przeciwnikiem. Zidentyfikowałem bowiem Johna Garrideba, radcę prawnego z Ameryki. To "Killer" Evans, osobnik o reputacji mordercy. - Wydaje mi się, że nie miałem dotąd przyjemności bliższego poznania go. - No cóż, nie nosisz w pamięci przenośnego archiwum Newgate. Widziałem się z komisarzem Lestrade'em w Scotland Yardzie i choć nie są tam obdarzeni nadmiernie wyobraźnią, to jednak cechuje ich dokładność i rutyna. Pomyślałem sobie, że może uda mi się rozpoznać naszego podopiecznego w ich archiwum, i faktycznie znalazłem jego radosną podobiznę w Galerii Przestępców. Jones Winter, alias Morecroft, alias "Killer" Evans, tak głosił podpis. - Holmes wyjął z kieszeni kopertę. - Zapisałem parę szczegółów jego kariery. Lat czterdzieści sześć, urodzony w Chicago i ścigany za potrójne morderstwo. Dzięki politycznym koneksjom uciekł do Anglii w 1893 roku. W styczniu 1895 w nocnym klubie na Waterloo Road, zastrzelił przy kartach człowieka, ale okazało się, że to tamten zaczął. Zabitym był niejaki Rodger Prescot, słynny fałszerz z Chicago. Evansa zwolniono w 1901 roku. Był pod nadzorem policji, lecz jak dotąd prowadził uczciwe i przykładne życie. To człowiek niebezpieczny, zawsze ma broń i jest gotowy jej użyć w każdej chwili. - Ale o co mu chodzi? - I to zaczyna się wyjaśniać. Byłem w hipotece. Nasz klient, jak sam mówił, mieszka na Little Ryder Street od pięciu lat.

Wcześniej mieszkanie stało puste przez cały rok, a poprzednim lokatorem był człowiek o nazwisku Waldron, którego wygląd dobrze tam zapamiętano i który nagle zniknął, nie dając do tej pory znaku życia. Był wysokim mężczyzną, z ciemną brodą i takimiż włosami. Prescot, którego zabił Evans, według danych Scotland Yardu wyróżniał się takim właśnie wyglądem. Jako hipotezę roboczą przyjąłem, że to on właśnie zamieszkiwał ten sam pokój, który nasz nieświadomy przyjaciel zamienił na muzeum. - A dalej? - Musimy to sprawdzić. Wyjął z szuflady rewolwer i wręczył mi go ze słowami: - Swój ulubiony mam w kieszeni. Jeśli nasz przyjaciel z Dzikiego Zachodu będzie się starał potwierdzić swój przydomek, to lepiej, żebyśmy byli na to przygotowani. Daję ci godzinę na sjestę, a potem pora na finał na Ryder Street. Było już po czwartej, kiedy dotarliśmy do dziwnego apartamentu Nathana Garrideba. Pani Sanders szykowała się wprawdzie do wyjścia, ale wpuściła nas bez wahania, wyjaśniając, że drzwi mają sprężynowy zatrzask, który Holmes solennie obiecał sprawdzić przed wyjściem. Wkrótce potem trzasnęły frontowe drzwi, jej kapelusz przedefilował przed naszym oknem i wiedzieliśmy, że zostaliśmy sami. Holmes błyskawicznie zbadał otoczenie i wybrał stojącą w mrocznym kącie szafkę, odstającą nieco od ściany. Odsunęliśmy ją jeszcze dalej przycupnęliśmy za nią, podczas gdy mój przyjaciel wyjaśniał mi szeptem swe zamiary: - Chciał pozbyć się stąd gospodarza, to nie ulega wątpliwości, a ponieważ ten rzadko wychodzi, wymagało to sporego zachodu. Cały pomysł z Garridebami służył właśnie temu celowi i muszę przyznać, Watsonie, że na swój sposób jest genialny. To wykorzystanie dziwacznego nazwiska, przy braku innych możliwości legalnego wejścia, jest doprawdy godne podziwu. Wykazał w tej sprawie dużo pomysłowości i cierpliwości. - A co jest jego celem? - Właśnie po to tu jesteśmy, żeby się tego dowiedzieć. Nie ma to nic wspólnego z naszym klientem, przynajmniej o ile wiem. Natomiast jest powiązane z człowiekiem, którego zastrzelił i który, być może, był jego wspólnikiem. W tym pokoju kryje się jakiś mroczny sekret. Z początku sądziłem, że Garrideb ma w swych zbiorach jakiś cenny eksponat i nie zdaje sobie z tego sprawy, ale fakt, że niesławnej pamięci Rodger Prescot zamieszkiwał ten pokój, wskazuje na głębsze podłoże sprawy. Cóż, mój drogi, możemy jedynie ćwiczyć cierpliwość i czekać na to, co przyniosą nam najbliższe godziny. Trzeba przyznać, że nie czekaliśmy długo - może po pół godzinie usłyszeliśmy skrzypienie drzwi wejściowych i głośny szczęk klucza w zamku. Po chwili nasz znajomy z Ameryki znalazł się wewnątrz zamykając za sobą cicho drzwi. Rozejrzał się wokół, po czym stwierdziwszy, że jest bezpieczny, zdjął płaszcz i zdecydowanym krokiem kogoś, kto doskonale wie, czego chce, podszedł do stojącego na środku pokoju stołu. Przesunął go na bok, zwinął dywan i wyjętym z kieszeni dłutem zabrał się do usuwania deski w podłodze. Usłyszeliśmy serię niezbyt głośnych trzasków. W chwilę później otworzył się w podłodze prostokąt wejścia, w którym przybysz zniknął z ogarkiem świeczki w dłoni. Nasza chwila nadeszła. Holmes dotknął mojej ręki i razem ruszyliśmy ku drzwiom w podłodze. Poruszaliśmy się ostrożnie, ale mimo to stara podłoga skrzypnęła pod naszymi stopami i głowa Amerykanina wynurzyła się nagle z otworu. Spojrzał na nas z niedowierzaniem, które błyskawicznie zmieniło się we wściekłość, a ta z kolei w niewyraźny uśmiech przywołany na twarz, gdy uzmysłowił sobie, że są weń wycelowane dwa pistolety. - No, cóż - mruknął gramoląc się na górę. - Nie mogę się z panem równać, panie Holmes. Przejrzał pan moją grę od samego początku i szpetnie mnie wykiwał. Przyznaję, że mnie pan pokonał i...

Szybkim jak mgnienie oka ruchem wyciągnął zza paska spodni rewolwer i dwukrotnie nacisnął spust. Poczułem na udzie dotyk rozpalonego żelaza i ujrzałem, jak broń Holmesa opada na głowę strzelającego. Ten rozciągnął się na podłodze, z krwawiącą raną na czole. Mój przyjaciel zabrał mu broń i sprawdził, czy przypadkiem nie ma drugiego rewolweru. Następnie podszedł do mnie i ostrożnie poprowadził w stronę krzesła. - Nie jesteś ranny? Watsonie, na Boga, to chyba nic poważnego? To stwierdzenie warte było rany, nawet nie jednej - poznać tę głębię lojalności i przywiązania, jaka kryła się pod zimną maską. Jego błękitne oczy przez moment były zamglone, a pewne zwykle dłonie drżały. Przez tę chwilę widziałem serce równie wielkie, co umysł, choć przez wszystkie te lata nie zdawałem sobie sprawy z tej wielkości. - To nic, Holmesie, zwykłe skaleczenie. Holmes rozciął mi nogawkę spodni i odetchnął z ulgą. - Masz rację, to tylko powierzchowny postrzał - spojrzał płonącym wzrokiem na ruszającego się więźnia. - Masz szczęście, gdybyś zabił Watsona, nie wyszedłbyś stąd żywy. A teraz, co masz nam do powiedzenia? Okazało się, że nic. Wspierając się na ramieniu Holmesa zajrzałem do otworu. Prowadził do niewielkiej piwniczki, oświetlonej migotliwym blaskiem świeczki przyniesionej przez Evansa. Na pierwszy rzut oka dostrzegłem jakąś przerdzewiałą maszynerię, bele papieru i rzędy butelek, a potem niewielkie, starannie poukładane na stole paczuszki. - Prasa drukarska - mruknął Holmes. - I owszem - nasz więzień z trudem dobrnął do krzesła i opadł na nie z ulgą. - Największy i najlepszy punkt fałszowania funtów w całym Londynie. Pordzewiałe urządzenie to maszyna Prescota, a w paczuszkach na stole jest dwa tysiące banknotów po sto funtów każdy, które bez mrugnięcia okiem zostaną przyjęte w każdym banku. Proszę wziąć ile chcecie, i zakończmy tym samym sprawę. Holmes parsknął śmiechem. - Nie robimy takich rzeczy, panie Evans. W tym kraju nie ma dla pana kryjówki. To pan zastrzelił Prescota? - Ja... I uczciwie odsiedziałem za to pięć lat, choć to on pierwszy wyciągnął broń. Za ten dobry uczynek powinienem dostać od was medal, i to wielkości talerza. Nikt nie jest w stanie odróżnić jego banknotów od tych, jakie emituje Bank Anglii. Gdybym go nie zastrzelił, zalałby nimi całe państwo. Byłem jedynym, który wiedział, gdzie je produkuje, i chyba was nie dziwi, że chciałem się tu dostać. Możecie sobie panowie wyobrazić, jak się czułem, stwierdziwszy, że siedzi tu ten łowca robaków o głupim nazwisku, nie mający o niczym pojęcia i nie opuszczający tych czterech ścian ani na krok. Może byłoby rozsądniej usunąć go z drogi definitywnie, co nie stanowiłoby żadnego problemu, ale nigdy dotąd nie zastrzeliłem nikogo, kto nie miał w ręku broni. Proszę mi powiedzieć, panie Holmes, kiedy popełniłem błąd? Nic nie zrobiłem temu staremu; nie drukowałem tych pieniędzy. O co więc mnie pan oskarży? - O usiłowanie zabójstwa. Ale to już nie ja, zajmie się tym policja. Nam zależało jedynie na wyjaśnieniu całej sprawy. Bądź tak uprzejmy Watsonie, i zadzwoń do Scotland Yardu. Nie będzie to całkiem niespodziewany telefon, ale lepiej ich nie denerwować. Tak przedstawiają się fakty w sprawie "Killera" Evansa i jego godnej uwagi pomysłowości. Dowiedzieliśmy się potem, że Nathan Garrideb nigdy nie doszedł do siebie po ciosie spowodowanym rozwianiem marzeń o fortunie. Ostatnie, co o nim wiem, to że znalazł się w domu opieki społecznej w Brixton. W Scotland Yardzie natomiast odkrycie warsztatu Prescota było świętem - wiedzieli, że taki istniał, ale nie mieli pojęcia gdzie; a po śmierci fałszerza stracili nadzieję na jego odnalezienie. Było niezaprzeczalnym faktem, że banknoty stanowiły klasę wśród

fałszerstw i gdyby znalazły się na rynku, byłyby bardzo trudne do wychwycenia. Chciano nawet dać Evansowi ten medal wielkości talerza, ale sąd miał inny pogląd na całą sprawę i "Killer" wrócił w cień murów, które tak niedawno opuścił. Zaginiony sportowiec Co prawda, byliśmy już z Holmesem przyzwyczajeni do dziwnych telegramów przychodzących na Baker Street, ale ten, który nadszedł owego zimowego poranka przed siedmiu czy ośmiu laty utkwił mi szczególnie w pamięci. Był zaadresowany do Sherlocka i brzmiał następująco: "Proszę mnie oczekiwać. Straszne nieszczęście. Zaginął prawoskrzydłowy, nie zastąpiony jutro. Overton" - Nadany na Strand o #/10#30 - oznajmił Holmes oglądając depeszę. Overton musiał być mocno podniecony, gdy go wysyłał, stąd ta nielogiczność i nieprzejrzystość. Myślę, że zjawi się tu niebawem, i to zanim skończę czytać "Timesa". Od niego dowiemy się wszystkiego. Nawet najgłupsza sprawa będzie jakąś odmianą w tych nudnych czasach. Od dłuższego czasu nic ciekawego nam się nie trafiło. Zacząłem się już nawet bać o Holmesa, gdyż dotychczasowe doświadczenia nauczyły mnie, iż takie przedłużające się okresy bezczynności są niebezpieczne dla aktywnego umysłu mego przyjaciela przyzwyczajonego do ciągłej pracy. Przez lata odzwyczajałem go od uciekania się w takich przypadkach do narkotyków, ale wiedziałem też, że przeciwnik nie zginął, a jedynie zasnął, gotów w każdej chwili zbudzić się z letargu. Poznawałem to po oczach Holmesa, gdy przeciągały się okresy bezczynności, i dlatego wdzięczny byłem temu Overtonowi, kimkolwiek był, za przerwanie ową wiadomością apatii, groźniejszej dla mojego przyjaciela niż wszystkie związane z jego zajęciem niebezpieczeństwa razem wzięte. Jak się spodziewaliśmy, telegram niewiele wyprzedził nadawcę, którego przybycie oznajmił nam bilet wizytowy. Cyril Overton z Cambridge, potężnie zbudowany i umięśniony, wypełniał prawie całą futrynę swymi barami atlety, przyglądając się nam kolejno sympatycznymi, choć zaniepokojonymi oczyma. - Pan Sherlock Holmes? Mój towarzysz skłonił się w milczeniu. - Byłem w Scotland Yardzie i widziałem się z inspektorem Hopkinsem, który poradził mi zwrócić się do pana. Powiedział też, że jego zdaniem moja sprawa bardziej nadaje się dla pana, niż dla policji. - Proszę więc usiąść i wyjaśnić mi, o co chodzi. - To okropne, panie Holmes! Sam się dziwię, że jeszcze nie osiwiałem. Godfrey Staunton: słyszał pan oczywiście o nim? Jest on po prostu centralnym elementem planu gry całej drużyny. Wolałbym, żeby mi zabrakło trzech innych graczy niż jego. Obojętnie, w ataku czy obronie, nie ma sobie równych. Co teraz robić? Mam co prawda rezerwowego, nazywa się Moorhause, ale został źle przeszkolony i ciągle zapuszcza się na prawo, zamiast pilnować swego miejsca w linii. Ma dobry wykop, ale zły sprint i brak mu wyczucia sytuacji. Morton czy Johnson z Oxfordu załatwią się z nim bez problemów. Stevenson z kolei dobrze biega, ale nie trafi z dwudziestki piątki, a skrzydłowy, który tego nie umie nie wart jest w ogóle wzmianki. Nie, panie Holmes, jeśli nie pomoże mi pan odnaleźć Godreya, jesteśmy skończeni.Holmes przysłuchiwał się temu z rozbawieniem, zwłaszcza że przemowa obfitowała

w gwałtowne gesty i ożywioną mimikę gościa akcentującego każde zdanie silnym uderzeniem pięści w kolano. Gdy zamilkł, mój przyjaciel sięgnął po "leksykon" i przestudiował uważnie literę "S". - Jest tu Arthur H. Staunton, początkujący fałszerz - mruknął. - I Henry Staunton, którego pomogłem powiesić. Ale Godfrey jest dla mnie zupełnie nową postacią. Teraz nasz gość wyglądał na zupełnie zaskoczonego. - Ale... słyszałem, że pan wie o wszystkim, co się dzieje na świecie - wyjąkał. - Przepraszam pana. Wobec tego, jeśli nie słyszał pan o Godfreyu Stauntonie, to nie zna pan również Cyrila Overtona? Holmes przytaknął z uśmiechem. - Święty Boże! - jęknął Overton. - Byłem rezerwowym Anglii przeciwko Walii, i to przez cały rok. Ale nie o to chodzi. Nigdy bym nie przypuścił, że jest ktoś w tym kraju, kto nie słyszał o Godfreyu Stauntonie, najlepszym prawoskrzydłowym z Cambridge, Blackheth. Dobry Boże! Panie Holmes, na jakim świcie pan żyje? Tym razem Holmes, nie mogąc się opanować, parsknął śmiechem. - Pan żyje w innym świecie, niż ja - odparł. - W świecie znacznie zdrowszym i przyjemniejszym. Moje zainteresowania rozciągają się na wszystkie prawie afery towarzyskie, ale sportu jak dotąd nie objęły, co jest zresztą najlepszym dowodem zdrowia i pogody tej sfery zainteresowań angielskiego społeczeństwa. Jednakże pańska wizyta przekonuje mnie, że tu również jest pole do popisu dla moich umiejętności. Proszę więc się uspokoić, przejść do porządku nad tym, że nie orientuję się w ogóle w tych sprawach i dokładnie opowiedzieć mi, co się stało i jak mogę panu pomóc. Twarz młodzieńca wskazywała jasno, że jest on bardziej przyzwyczajony do używania mięśni, niż głowy, ale stopniowo, z powtórzeniami i przerwami, których pozwolę sobie nie przytaczać, opowiedział nam dziwną historię. - Wygląda to tak, panie Holmes. Jestem kapitanem zespołu piłkarskiego Unirex Cambridge, a Godfrey to mój najlepszy zawodnik. Jutro gramy mecz z Oxfordem, tu, w Londynie. Przyjechaliśmy wszyscy wczoraj i zamieszkaliśmy w prywatnym hotelu "Bentley". O godz. 10 wieczorem sprawdziłem, czy wszyscy udali się na spoczynek, jako że mocny i długi sen jest niezbędny do tego, by być w dobrej formie. Zamieniłem też przy okazji parę słów z Godfreyem, zanim położył się spać. Wydał mi się blady i zaniepokojony, ale na moje pytania odparł, że nic mu nie jest, tylko trochę boli go głowa. Wyszedłem życząc mu dobrej nocy. Jednakże niepokoił mnie jego stan. W pół godziny później portier poinformował mnie, że zjawił się jakiś podejrzany typ z wiadomością dla niego. Godfrey jeszcze nie spał, gdy mu ją doręczono do pokoju. Przeczytał i jak rażony gromem padł na krzesło, co tak przeraziło portiera, że chciał biec po lekarza i po mnie. Ale Godfrey powstrzymał go, wypił nieco wody i najwyraźniej zebrał się w sobie, gdyż zszedł do oczekującego posłańca. Zamienili parę słów i wyszli. Portier zauważył, że udali się w kierunku Strand. Dziś rano pokój Godfreya okazał się pusty, a łóżko nadal pościelone. Wszystkie jego rzeczy były na tym samym miejscu, co wczoraj, gdy się rozstaliśmy. A zatem oddalił się poprzedniego wieczora po otrzymaniu nagłej wiadomości, wraz z tym obcym i zniknął, nie dając znaku życia. To prawdziwy sportowiec, panie Holmes, i z całą pewnością nie zrobiłby tego dobrowolnie przed tak ważnym meczem, gdyby nie zaszło coś nagłego i nieprzewidzianego. Mam przeczucie, że zniknął na dobre i że nigdy go więcej nie ujrzymy. Holmes wysłuchał opowieści z uwagą, po czym zapytał: - Co pan zrobił? - Zatelegrafowałem do Cambridge, czy mają jakieś wiadomości od niego i dostałem odpowiedź, że nikt go nie widział. - Mógł tam dojechać w nocy?

- Owszem kwadrans po #/23#00 jest ostatni pociąg. - Ale z tego, co pan wie, nie pojechał nim? - Nikt go tam nie widział. - Co pan uczynił dalej? - Zatelegrafowałem do Lorda Mount_Janesa. - Dlaczego? - Godfrey jest sierotą, a najbliższym jego krewnym jest właśnie Lord Mount_Janes. O ile dobrze pamiętam, jest on wujem Godfreya. - Rzuca to nowe światło na sprawę - mruknął mój przyjaciel. - To jeden z najbogatszych ludzi w Anglii. Tak mówił Godfrey. - I byli blisko spokrewnieni? - Jest jego jedynym spadkobiercą, a stryj ma już ponad osiemdziesiąt lat i podagrę, która mocno mu dokucza. Poza tym, jak słyszałem, jest strasznym skąpcem. Nigdy nie dał Godfreyowi ani szylinga, choć trzeba przyznać, że zapisał mu wszystko. - Czy dostał pan odpowiedź na swój telegram? - Nie. - A jaki, pańskim zdaniem, cel miałby Godfrey, by się tam udać? - No cóż, coś go trapiło. Jeśli chodziło o pieniądze, to zrozumiałe, że udał się do najbliższego krewnego, zwłaszcza że ten ma ich w bród. Co prawda, szansa na ich uzyskanie byłaby nikła, ale jeśli nie miał innego wyjścia... - Cóż, wyjaśnimy to, sądzę, dość szybko, ale nie rozwiązuje to sprawy nocnych odwiedzin i wrażenia, jakie wywarła na nim otrzymana wiadomość. Overton złapał się za głowę szepcząc: - Nic z tego nie rozumiem. - Proszę się uspokoić, mamy piękny dzień, a ja z przyjemnością zajmę się tą sprawą - pocieszył go Holmes. - Radziłbym panu przygotować się do meczu nie biorąc pod uwagę tego młodzieńca. Powodem jego nieobecności musi być, jak sam pan powiedział, nader istotna przyczyna, która może zatrzymać go przez jakiś czas. Chodźmy do hotelu zobaczyć, czy portier może coś dodać do tego, co już panu powiedział. Holmes był mistrzem w wydobywaniu prawdy od świadków i dość szybko w opuszczonym pokoju Stauntona dowiedział się wszystkiego, co wiedział lub przypuszczał portier. Nocny gość nie był ani robotnikiem, ani dżentelmenem. Portier opisał go jako "średnio zamożnego", około pięćdziesiątki, o potarganej brodzie, bladej twarzy i spokojnym w kolorach i kroju ubraniu. Sam wydawał się mocno zdenerwowany - drżała mu ręka, gdy podawał list. Godfrey wsunął go w kieszeń, wychodząc z pokoju, a obecnemu nie podał nawet ręki. Zamienili kilka słów, z których portier usłyszał jedynie "czas", i wyszli - zegar hotelowy wskazywał wtedy godz. 22.30. - Podsumujmy - Holmes usiadł na łóżku Stauntona. - Jesteście dziennym portierem, nieprawdaż? - Tak, sir. Kończę pracę o jedenastej. - Nocny portier, jak rozumiem, nic nie zauważył? - Nie, sir. Jedna para wróciła późno z teatru, poza tym nikogo nie było. - Cały dzień byliście wczoraj na służbie? - Oczywiście, sir. - Czy przed nocną wizytą nie było żadnych listów do pana Stauntona? - Był telegram. - Ciekawe, o której? - Około osiemnastej. - Gdzie przebywał Staunton, gdy mu go doręczyliście?

- Tutaj, w swoim pokoju. - Byliście przy tym, gdy go czytał? - Tak, czekałem, czy będzie odpowiedź. - Była? - Tak, sir. Sam ją napisał. - Wysłaliście ją? - Nie, sir. Sam ją zaniósł na pocztę. - Ale pisał w waszej obecności? - Tak, sir. Ja czekałem przy drzwiach, a on siedział przy stole. Gdy skończył pisać, powiedział, że sam ją wyśle. - Czym pisał? - Piórem. - Czy na tych formularzach telegraficznych, które leżą na stole? - Tak, sir. Na pierwszym z góry. Holmes podniósł się żywo, wziął ze stołu leżący tam stosik i dokładnie obejrzał przy oknie. - Szkoda, że nie użył ołówka - mruknął rozczarowany. - Jak z pewnością zauważyłeś, Watsonie, tekst często odbija się na następnej stronicy, co niejednego złoczyńcę zaprowadziło już za kratki. Tu jednak nie ma ani śladu. Natomiast bibularz powinien nam być wielce pomocny, jeśli tylko pióro było grube... O, nie mówiłem? - Wyjął z bibularza kartkę, na której znajdowały się następujące hieroglify: "Eżkat ąksob ćotil an, iman z źdąb" - Niech pan przyłoży to do lustra. - Overton był silnie podniecony. - Nie ma potrzeby - uspokoił go Holmes. - Bibuła jest cienka, wystarczy spojrzeć na odwrotną stronę. Patrzcie. - Odwrócił kartkę i przeczytaliśmy: "Także bądź z nami na litość boską". - Jest to więc zakończenie telegramu, który wysłał na parę godzin przed swym zniknięciem. Co najmniej sześć słów tej wiadomości umknęło nam, ale to, co zostało, wskazuje wyraźnie, że piszącemu zagrażało poważne niebezpieczeństwo, z którego ktoś mógł go wybawić. Wraz z nim wplątana w sprawę była przynajmniej jeszcze jedna osoba, stąd użyta w telegramie liczba mnoga. Najprawdopodobniej był to ów blady brodacz o niezbyt silnych nerwach. Pozostaje pytanie: co mają ze sobą wspólnego? I jeszcze jedno: kto jest adresatem tego wezwania o pomoc? Praktycznie nasze zadanie sprowadza się do znalezienia odpowiedzi na te dwa pytania - zakończył mój przyjaciel. - W zasadzie wystarczyłoby znaleźć adresata - zasugerowałem. - Właśnie, mój drogi Watsonie. To samo przyszło mi do głowy. Ale pozwolę sobie zauważyć, że gdybyśmmy poszli na pocztę i zażądali wglądu w depesze, nie spotkalibyśmy się ze zrozumieniem i pomocą ze strony urzędników tej instytucji. Nie wątpię jednak, że przy odrobinie sprytu i finezji uda nam się ten cel osiągnąć. Teraz chciałbym w pana obecności, panie Overton, przejrzeć leżące na stole papiery. Leżało tam sporo listów, rachunków i notatek, które Holmes przejrzał uważnie. - Nic - mruknął w końcu. - Pański przyjaciel był, jak rozumiem, zupełnie zdrowy i nie uskarżał się na żadne dolegliwości? - Był zdrów jak ryba. - Czy kiedykolwiek chorował w czasie, w którym panowie się znacie? - Nie. Raz skaleczył się w rękę, innym razem skręcił nogę, ale przy czynnym uprawianiu sportu to się zdarza. - Być może nie był tak całkiem zdrów, jak się panu wydaje. Myślę, że coś mu jednak dolegało, ale zachował to w tajemnicy. Jeśli nie ma pan nic przeciwko temu, zabiorę te dwie kartki. Mogą nam być nader pomocne w ustaleniu prawdy.

- Chwileczkę! - rozległo się za naszymi plecami. Głos był dość żałosny, toteż obejrzeliśmy się jak na komendę. W drzwiach stał, postękując i trzęsąc się, zasuszony starzec, niewysokiego wzrostu, ubrany w staromodne, zużyte czarne ubranie i takiż cylinder. Na szyi nosił białą chustę. Sprawiał wrażenie biednego pastora albo emerytowanego urzędnika niższego szczebla. Jednakże mimo dziwnego, niepokaźnego wyglądu jego głos przyzwyczajony był do rozkazywania, a zachowanie zwracało uwagę. - Kim pan jest i jakim prawem dotyka pan tych papierów? - spytał. - Jestem prywatnym detektywem, zobowiązanym do wyjaśnienia zagadki zniknięcia ich właściciela. - O, doprawdy? A wobec kogo jest pan zobowiązany? - Wobec mojego klienta, tu obecnego przyjaciela pana Stauntona, którego skierował do mnie Scotland Yard. - A kim pan jest? - to pytanie skierowane było do Overtona. - Cyril Overton. - Aa, to pan wysłał do mnie telegram! Jestem Lord Mount_Janes i przybyłem tu tak szybko, jak mógł mnie przywieźć autobus. Wynająłeś więc pan detektywa? - Tak, sir. - I gotów pan jesteś zapłacić za jego usługi? - Nie wątpię, że uczyni to Godfrey, gdy go znajdziemy. - A jeśli go nie odnajdziecie? No, odpowiedz pan. - W takim przypadku bez wątpienia zapłaci jego rodzina. - Nic podobnego! Jestem całą rodziną, jaką ma ten młody człowiek, i nie ponoszę odpowiedzialności za jego zobowiązania. Nie dam ani pensa! Rozumiesz pan, panie detektyw? Jeśli wydaje mu się inaczej to dlatego, że zebrałem trochę grosza dzięki mej oszczędności i nie zamierzam jej teraz zaprzestać. Co zaś się tyczy papierów, w których żeś pan tak beztrosko grzebał, to oznajmiam, że jeśli było tam cokolwiek wartościowego, to będziesz pan dokładnie rozliczony z tego, co pan z nimi zrobisz. - Doskonale - odparł Holmes. - A teraz mógłby mi pan powiedzieć, co sądzi o zniknięciu tego młodego człowieka? - Nic nie sądzę, mój panie. Jest za duży i za stary, by nie potrafić zatroszczyć się o siebie. A jeśli był na tyle głupi, że zaginął, to ja bynajmniej nie zamierzam ponosić kosztów poszukiwań. - Rozumiem dokładnie pańskie stanowisko - w oczach Holmesa czaiła się złośliwość, co tylko ja zauważyłem - ale z całą pewnością pan niedokładnie rozumie moje. Godfrey Staunton zdaje się być nierozważnym człowiekiem. Jeśli go porwano, to nie dla czegokolwiek, co sam posiada. Wieść o pańskim majątku jest szeroko rozpowszechniona, nie tylko w Anglii, ale i poza jej granicami, sir. Jest całkiem możliwe, że gang złodziei porwał pańskiego siostrzeńca, by uzyskać od niego informacje dotyczące pańskiego domu, skarbów i przyzwyczajeń. Twarz nowo przybyłego zbladła tak bardzo, że dorównała kolorowi chustki na szyi. - Wielki Boże! - pisnął. - Co za pomysł? Nic podobnego nawet mi na myśl nie przyszło! Co za łotry! Ale Godfrey to dobry chłopak, nie zdradziłby własnego stryja. Srebra jeszcze dzisiaj oddam do banku, a pan niech nie szczędzi trudów. Proszę zrobić wszystko, żeby go sprowadzić całego i zdrowego. Co do pieniędzy, to na piątkę, czy dziesiątkę może pan zawsze u mnie liczyć. Choć udobruchany i wstrząśnięty, nie był nam w stanie jednakże udzielić informacji, które mogłyby być pomocne, gdyż prawie nic nie wiedział o prywatnym życiu swego siostrzeńca. Naszą jedyną nadzieją pozostał telegram, toteż pozbyliśmy się zarówno lorda, jak i Overtona,

który udał się na konferencję z resztą drużyny, by powiedzieć im o nieszczęściu, jakie ich spotkało i skierowaliśmy się do najbliższego urzędu telekomunikacyjnego. - Spróbujemy szczęścia - powiedział Holmes, gdy zatrzymaliśmy się przed drzwiami. - Rzecz jasna, mając nakaz moglibyśmy oficjalnie przejrzeć te telegramy, ale jeszcze nie teraz. Nie sądzę też, żeby w tak wielkim urzędzie zapamiętywali twarze klientów. Chodźmy zatem. - Przepraszam, że panią fatyguję - odezwał się uprzejmie do młodej urzędniczki w okienku "telegramy". - Wczoraj nadałem tu telegram i zrobiłem niewielki błąd. Nie mam dotąd odpowiedzi i obawiam się, że go nie podpisałem. Mogłaby mi pani pomóc? Panienka wzięła do ręki stertę formularzy. - O której godzinie pan tu był? - spytała. - Tuż po osiemnastej. - Do kogo był adresowany? Holmes spojrzał na nią błagalnie i położył palec na ustach. Ostatnie słowa brzmiały: "na litość boską!" - szepnął zmartwiony. - Jestem niepocieszony, że nie mam odpowiedzi. Urzędniczka wyciągnęła jeden z formularzy. - Zgadza się, jest bez podpisu - oznajmiła, kładąc go przed Holmesem. - To dlatego nie ma odpowiedzi - ucieszył się mój przyjaciel. - Ależ głupiec ze mnie. Do widzenia pani i serdecznie dziękuję. Ledwie znaleźliśmy się na zewnątrz, zachichotał i zatarł ręce z radości. - I co? - spytałem. - Robimy postępy, mój drogi. Miałem siedem różnych pomysłów, jak obejrzeć telegram, ale, doprawdy, nie liczyłem na to, że już pierwszy okaże się skuteczny. - A co przez to uzyskałeś? - Punkt wyjścia naszego śledztwa - oznajmił zatrzymując dorożkę. - Kings Cross Station. - Wybieramy się więc w podróż? - Pojedziemy odwiedzić stare Cambridge. Wszystko wskazuje na to, iż tam właśnie znajdzie się rozwiązanie. - Powiedz mi - zapytałem, gdy znaleźliśmy się w pojeździe - czy masz jakieś podejrzenia co do powodów jego zniknięcia? Nie sądzę, bym spotkał dotąd sprawę, której motywy byłyby bardziej niejasne. Tego, co powiedziałeś jego stryjowi, nie myślisz chyba naprawdę? - Przyznaję, mój drogi, że nie wydaje mi się to zbyt prawdopodobne. Ale było doskonałym pretekstem, by zainteresować tego wielce nieprzyjemnego starca. - I w rzeczy samej zainteresowało. Ale jaką masz alternatywę? - Mógłbym wymienić parę. Musisz przyznać, że dość zastanawiający jest fakt, iż wypadek ów miał miejsce na krótko przed meczem. Nieobecność Godfreya na boisku przesądza o wyniku spotkania. Może to być oczywiście przypadek, ale dość niezwykły. Sport amatorski wolny jest od zakładów, ale nikt nie broni publiczności obstawiać wygranych. Niewykluczone, że komuś opłacało się wyeliminować zawodnika na podobieństwo konia z wyścigów. To jedno wyjaśnienie. Po drugie, jest on dziedzicem fortuny i może chodzić o najzwyklejsze w świecie porwanie dla okupu. - Żadna z tych wersji nie wyjaśnia jednakże sprawy telegramu. - Słusznie, Watsonie. Telegram nadal pozostaje jedyną konkretną przesłanką, z jaką mamy do czynienia, i nie możemy sobie pozwolić na to, by o nim zapomnieć. Właśnie aby wyjaśnić jego znaczenie, jesteśmy teraz w drodze do Cambridge i, choć sprawa jest nieco zagmatwana, byłbym zaskoczony, gdybyśmy przed wieczorem jej nie wyjaśnili lub nie dokonali znacznych postępów. Było już ciemno, gdy znaleźliśmy się w starym, uniwersyteckim mieście. Ze stacji wzięliśmy dorożkę i pojechaliśmy do oddalonego ledwie o parę minut jazdy domu doktora Leslie

Armstronga. Dom był przestronny, położony przy jednej z głównych ulic. Po dość długim oczekiwaniu znaleźliśmy się w gabinecie gospodarza, który przyjął nas siedząc za biurkiem. O tym, jak dalece przestałem być na bieżąco ze swoim zawodem, świadczy fakt, że nazwisko Armstrong było mi całkowicie obce, a był on wówczas nie tylko jednym z najznakomitszych profesorów swej uczelni, ale także jedną z najtęższych głów w tej gałęzi nauki, uczonym o euro-pejskiej sławie. Mimo to, nawet jeśli się go nie znało, nie sposób było, nie być pod wrażeniem tej twarzy, przenikliwych, ukrytych pod krzaczastymi brwiami oczu, oraz masywnej, wykutej jakby z granitu szczęki. Człowiek bystrego umysłu i głębokiego charakteru, uważny i rzutki, pewny siebie, lecz uczynny dla innych - tak oceniłem go jeszcze przed rozmową. Trzymał w dłoni wizytówkę mojego przyjaciela i przyglądał się jej z niezbyt miłym wyrazem twarzy. - Słyszałem o panu, panie Holmes i zdaję sobie sprawę, czym pan się zajmuje, choć z góry uprzedzam, że nie pochwalam tego zajęcia. - Podobnie jak wszyscy przestępcy tego kraju - odparł Holmes spokojnie. - Dopóki pańskie wysiłki są skierowane na zwalczanie przestępczości, powinny mieć poparcie każdego uczciwego członka społeczeństwa, choć osobiście nie wątpię, że oficjalny aparat ścigania jest wystarczająco sprawny. Zupełnie inna sprawa, gdy wdziera się pan w czyjeś prywatne życie, wywleka na światło dzienne sekrety rodzinne i marnuje czas osób, które są bardziej zajęte niż pan. W tej chwili powinienem pisać rozprawę naukową, a nie rozmawiać z panem. - Nie wątpię w to, a jednak ta rozmowa może okazać się ważniejsza od rozprawy naukowej. Tak na marginesie, zmuszony jestem poprawić pana. Robimy dokładnie coś przeciwnego niż to, co pan powiedział: staramy się, by jak najmniej osobistych spraw przeniknęło do wiadomości publicznej, co niechybnie nastąpiłoby, gdyby sprawą zajęły się czynniki oficjalne. Może pan mnie uważać za pioniera, który wyprzedza regularne siły policyjne w tym kraju. Pana natomiast chciałbym zapytać o Godfreya Stauntona. - A konkretnie? - Zna go pan, prawda? - Jest moim bliskim przyjacielem. - Wie pan o tym, że zniknął? - Ach, w rzeczy samej? - wyraz twarzy naszego gospodarza nie uległ zmianie. - Zeszłej nocy opuścił hotel i do tej pory nie dał znaku życia. - Powróci bez wątpienia. - Jutro jego drużyna gra bardzo ważny mecz. - Nie interesują mnie te chłopięce zabawy, w przeciwieństwie do losów i przyszłości tego młodzieńca, jako że znam go i lubię serdecznie. Mecz piłkarski natomiast zupełnie mnie nie obchodzi. - W takim razie liczę na pańską pomoc w odnalezieniu Godfreya. Wie pan, gdzie on jest? - Skądże znowu! - Nie widział go pan od wczoraj? - Nie. - Czy Staunton jest zdrowym człowiekiem? - Absolutnie. - Czy wiadomo panu, by kiedykolwiek chorował? - Nigdy. Holmes położył na jego biurku kartkę papieru wyjętą z kieszeni. - To może wyjaśni mi pan, skąd rachunek opiewający na trzynaście gwinei, zapłacony przez Godfreya Stauntona w zeszłym miesiącu panu Leslie Armstrongowi z Cambridge. Znalazłem go w papierach zaginionego w jego pokoju hotelowym. Doktor poczerwieniał z gniewu. - Nie widzę najmniejszego powodu, dla którego musiałbym to robić, panie Holmes.

Mój przyjaciel schował rachunek do notesu. - Jeśli woli pan publiczne wyjaśnienia, to mogę zapewnić, że niedługo do nich dojdzie - oznajmił sucho. - Mówiłem już panu przed chwilą, że mogę wyciszyć niejedną sprawę, która w przeciwnym wypadku dostałaby się do publicznej wiadomości, i wielokrotnie już to robiłem. Doprawdy, rozsądniej z pana strony byłoby obdarzyć mnie zaufaniem. - Nie mam nic do powiedzenia. - Miał pan jakieś wiadomości od Stauntona z Londynu? - Żadnych. - No, patrzcie państwo! Jakaż ta poczta jest opieszała - westchnął Holmes. - Bardzo pilny telegram został wysłany przez niego do pana wczoraj wieczorem, a pan go jeszcze nie otrzymał. Ma to bez wątpienia związek z jego zniknięciem. Na pana miejscu udałbym się na pocztę i złożył zażalenie. Gospodarz poderwał się na nogi, czerwony z wściekłości. - Zmuszony jestem prosić pana, by pofatygował się razem z przyjacielem za drzwi - warknął. - Może pan oznajmić swemu zwierzchnikowi, Lordowi Mount_Janesowi, że nie życzę sobie mieć nic wspólnego z nim samym ani z ludźmi nasłanymi przez niego. Ani słowa więcej! Z furią pociągnął za sznur dzwonka i oznajmił lokajowi, gdy ten stanął w drzwiach: - Johnie, wskaż panom wyjście. Służący wyprowadził nas uprzejmie, acz zdecydowanie. Gdy już znaleźliśmy się na ulicy, Holmes parsknął śmiechem. - Doktor Armstrong z pewnością jest człowiekiem energicznym i zdecydowanym - powiedział po chwili. - Nie spotkałem dotąd człowieka, który gdyby skierował w tę stronę swe talenty, byłyby bardziej predestynowany do zajęcia wolnego miejsca po niesławnej pamięci profesorze Moriartym. Tak oto, mój biedny przyjacielu znaleźliśmy się, niebożęta, w niegościnnym mieście, którego jednak nie możemy opuścić, jeśli chcemy rozwiązać tę zagadkę. Gospoda po przeciwnej stronie ulicy zdaje się być wprost wymarzona dla naszych potrzeb. Gdybyś był tak uprzejmy i zajął się wynajęciem pokoi oraz nabyciem paru drobiazgów potrzebnych do noclegu, mógłbym się tymczasem nieco rozejrzeć. Rozglądanie okazało się jednak dłuższe niż Holmes przypuszczał, gdyż w gospodzie znalazł się dopiero po dziewiątej wieczorem. Był blady i zmęczony, a ubranie pokryte miał kurzem; do chwili spożycia oczekującej na stole kolacji nie odezwał się słowem. Dopiero gdy zapalił fajkę, był w stanie spojrzeć na sytuację na wpół ironicznie, na wpół filozo-ficznie, co było dla niego naturalne, gdy sprawy nie układały się po jego myśli. Odgłos kopyt końskich skłonił go do podejścia do okna. Przed drzwiami doktora stał powóz zaprzężony w parę gniadoszy. - Nie było go trzy godziny - mruknął. - Wyjechał o wpół do siódmej, a wrócił dopiero teraz. To daje odległość około dwunastu mil. Jeździ tam codziennie, a zdarza się, że i dwukrotnie w ciągu dnia. - Jest to dość naturalne dla lekarza z praktyką. - On w istocie nie jest praktykującym lekarzem. To teoretyk i konsultant, ale bez praktyki z pacjentami, która rozpraszałaby go i zajmowała czas potrzebny na pracę naukową. Te wyjazdy są jak na niego czymś niezwykłym. Rodzi się zatem pytanie, do kogo tak zapamiętale jeździ? - Jego woźnica... - Mój drogi, a jak sądzisz, od kogo zacząłem? Nie wiem, czy powodowany własną złośliwością, czy poleceniem chlebodawcy, poszczuł mnie psem. Ani pies, ani on nie polubili mojej laski

i sprawa się nie udała. Po incydencie uzgodniliśmy poglądy i z tych uzgodnień jasno wynika, że dalsze próby dowiedzenia się czegokolwiek z tego źródła skazane są na niepowodzenie. Wszystko, czego się dowiedziałem, pochodzi od przyjaznej duszy z tutejszej gospody. Ona właśnie powiedziała mi o zwyczajach doktora i codziennych podróżach powozem. Jakby potwierdzając jego słowa, ten ostatni podjechał pod dom. - Nie mogłeś go śledzić? - Doskonale, Watsonie! Masz dziś genialne pomysły. Rzecz jasna, przyszło mi to do głowy, a jak zapewne zauważyłeś, nie opodal jest sklep z rowerami. Od właściciela wypożyczyłem rower i wyjechałem jeszcze przed powozem, starając się, by odległość między nami nie przekraczała stu jardów. W mieście pomagały mi go śledzić tylne światła, ale gdy znaleźliśmy się na wsi, zdarzył się niezbyt miły wypadek. Otóż powóz zatrzymał się nagle, doktor wysiadł, zbliżył się do mnie i w sardoniczny sposób oznajmił mi, iż choć droga jest wąska, obawia się, że nie na tyle, by jego pojazd blokował mi drogę. Przyznaję, że zrobił to naprawdę w doskonały sposób. Przejechałem obok powozu i trzymając się głównej drogi ujechałem parę mil, po czym zatrzymałem się w dogodnym miejscu, by nań poczekać. Nie pojawił się jednak, widać skręcił w którąś z licznych bocznych dróg. Przyjechałem z powrotem, nadal nie widząc jego śladu, i oto teraz dopiero powrócił. Naturalnie z początku nie miałem żadnych powodów, by łączyć te wyjazdy ze sprawą Godfreya; zająłem się nimi jedynie dlatego, by mieć pełniejszy obraz poczynań doktora Armstronga, ale po tym wydarzeniu sprawa nabiera nowego znaczenia. Jeśli ktoś spodziewa się, że będzie śledzony, jest to już samo w sobie podejrzane. Nie spocznę, dopóki nie wyjaśnię tej zagadki. - Możemy jutro za nim pojechać. - Naprawdę? To nie jest takie proste, jak ci się wydaje. Nie znasz okolic Cambridge, a jest to teren płaski i nie zalesiony, w którym naprawdę trudno się ukryć. W dodatku człowiek, który nas interesuje, nie jest głupcem, co dobitnie dziś wykazał. Zadepeszowałem do Owertona, by pod ten adres dał mi znać o każdym nowym wydarzeniu w Londynie, tymczasem możemy skoncentr-ować się na osobie doktora Armstronga, którego nazwisko pozwoliła mi przeczytać w urzędzie pocztowym ta miła osóbka. Mogę się założyć, że wie on doskonale, gdzie jest ten młody człowiek, i jeśli się tego nie zdołamy dowiedzieć, będzie to wyłącznie nasza wina. Jak dotych-czas, on jest górą, ale znasz mnie i wiesz, że nie pozwolę, by ten stan rzeczy trwał zbyt długo. Mimo tego zapewnienia następny dzień minął nie zbliżając nas ani o krok do rozwiązania zagadki, a przy lunchu dostarczono nam następujący liścik: "Sir, Mogę Pana zapewnić, że śledząc mnie traci Pan czas. Jak odkrył Pan ostatniej nocy, mam okno w tylnej ściance powozu, a zatem jeśli życzy Pan sobie dwudziestomilowej przejażdżki, która przywiedzie Pana do miejsca, z którego Pan wyjechał - służę uprzejmie: wystarczy, by jechał Pan za mną. Pragnę też poinformować Pana, że szpiegowanie mnie w żadnym razie nie pomoże Stauntonowi. Natomiast przekonany jestem, iż największą przysługą, jaką może mu Pan oddać, jest natychmiastowy powrót do Londynu i poinformowanie swego chlebodawcy o Pańskich bezowocnych poszukiwaniach. Czas spędzony tutaj, to dla Pana czas stracony. Z poważaniem Leslie Armstrong" - Szczery i otwarty przeciwnik - skomentował Holmes. - No cóż, list ten wzmaga tylko moją ciekawość; zanim stąd wyjadę, muszę ją zaspokoić. - Jego powóz zajechał - poinformowałem go. - Właśnie wsiada, spoglądając w nasze okna. Może ja spróbowałbym szczęścia na rowerze? - Nie, mój drogi. Z całym szacunkiem dla ciebie, ale nie sądzę, byś był godnym dlań przeciwnikiem. Raczej spróbuję coś osiągnąć za pomocą innych środków. Obawiam się, że będę zmuszony pozostawić cię samego, gdyż pojawienie się dwóch obcych wypytujących się o różne rzeczy w tej sielankowej wiejskiej okolicy mogłoby wzbudzić więcej plotek, niż to potrzebne. NIe wątpię, że znajdziesz coś interesującego w tym szacownym mieście i mam nadzieję, że wieczorem będę miał dla ciebie lepsze nowiny.

Holmes wrócił ponownie zmęczony i rozczarowany. - Zmarnowałem dzień, Watsonie - oświadczył. - Znając kierunek, w którym się udał nasz doktor, spędziłem dzisiejszy dzień na odwiedzaniu wiosek leżących po tamtej stronie Cambridge i rozmowach z gospodarzami. Przyznaję, że zwiedziłem spory szmat kraju: Chesterton, Histon, Waterbeach, Oakington. Nigdzie jednak nie natrafiłem na najmniejszy nawet ślad. Nie można przeoczyć czegoś takiego, jak codzienne wizyty powozu, i to zupełnie nieznanego. Doktor wygrał drugą rundę. Czy jest jakiś telegram? - Owszem, pozwoliłem go sobie otworzyć. Oto treść: "O Pompeya spytać Jeamy Dixona, Trinity College". - Zupełnie go nie rozumiem. - Och, to jasne. Jest to odpowiedź naszego przyjaciela Overtona na pewne pytanie, które mu wcześniej wysłałem. Prześlę wiadomość do Dixona i pewien jestem, że tym razem szczęście się do nas uśmiechnie. ~a propos, czy są jakieś wiadomości o tym meczu? - Owszem, lokalna popołudniówka zamieściła doskonałe sprawozdanie z jego przebiegu. Oxford wygrał, i to dzięki, co wyraźnie napisano, nieszczęśliwej absencji Godfreya Stauntona, którego nieobecność na boisku dała się odczuć już w pierwszych minutach meczu. Brak tego zawodnika tak osłabił atak i obronę, że udaremnił zupełnie wysiłki drużyny. - Zatem obawy Owertona były uzasadnione - mruknął Holmes. - W pełni zgadzam się z doktorem Armstrongiem. Futbol nie interesuje mnie zupełnie. Kładziemy się spać, Watsonie, gdyż dzień jutrzejszy, jak sądzę, będzie męczący i, mam nadzieję, rozstrzygający. Następnego ranka, tuż po przebudzeniu, przestraszył mnie widok Holmesa, który siedział przy kominku ze strzykawką w dłoni. Widząc wyraz mojej twarzy, roześmiał się i położył strzykawkę na stole. - Nie, mój drogi, tym razem to nie morfina. Ten drobiazg jest kluczem do naszej zagadki, a przynajmniej mam taką nadzieję. Właśnie wróciłem z małego zwiadu i sądzę, że wszystko jest na najlepszej drodze. Zjedz dobre śniadanie, gdyż udamy się śladem doktora Armstronga i nie będziemy się zatrzymywać na posiłki, dopóki nie znajdziemy tajemniczego miejsca przeznaczenia. - Wobec tego najlepiej będzie zabrać ze sobą drugie śniadanie. Jego powóz zajechał - oznajmiłem. - Spokojnie, niech sobie jedzie. Jeśli nam się tym razem nie uda, to przeproszę go osobiście na piśmie. Zjedz teraz, a potem przedstawię cię komuś, kto jest niezastąpionym specjalistą w roz-wiązywaniu takich zadań. Gdy wyszliśmy, Holmes udał się ku stajni. Tu otworzył drewniany kojec, z którego wyskoczył średnich rozmiarów pies, cały biały w brązowe łaty i z długimi uszami - coś pośredniego między wyżłem a ogarem. - Pozwól przedstawić sobie Pompeya - powiedział mój przyjaciel. - Jest chlubą tutejszej sfory. Choć niezbyt szybki, co widać po jego budowie, jest niezastąpiony na tropie. Cóż, Pompeyu, może nie jesteś szybki na polowaniu, ale obawiam się, że dwóch londyńczyków i tak ci nie dotrzyma kroku. Wobec tego pozwól, że założę ci smycz. A teraz chodź i pokaż, co potrafisz. Poprowadził psa do bramy wjazdowej domu doktora. Zwierzę obwąchało ją i z piskiem podniecenia ruszyło w dół ulicy, ciągnąc smycz z całych sił. Po pół godzinie byliśmy już za miastem, żwawo maszerując wiejską drogą. - Co ty właściwie zrobiłeś? - spytałem.

- Użyłem nietrwałego i może niehonorowego, ale za to skutecznego w takich wypadkach środka. Dziś rano spryskałem zawartością strzykawki, którą widziałeś, tylne koła powozu Armstronga. To anyż, mój drogi, a pies myśliwski pójdzie za tym zapachem na koniec świata. Armstrong musiałby przejechać przez rzekę, żeby zgubić trop, a nie sądzę, by mu to przyszło do głowy. O, szelma! To w ten sposób wtedy mi zniknął! Pies skręcił nagle z drogi na porośnięty trawą trakt, który pół mili dalej wychodził na inną drogę, a trop skręcał ostro w prawo, w stronę miasta, z którego właśnie przyszliśmy. Droga biegła na południe, omijając Cambridge, i dalej w przeciwnym kierunku niż ten, w którym szliśmy. - A więc to kółko było tylko na naszą cześć - warknął rozeźlony Holmes. - Nic dziwnego, że moje poszukiwania w tych wioskach nie dały rezultatu. Trzeba przyznać, że doktorek rozegrał partię jak prawdziwy zawodowiec grający o dużą stawkę. Na prawo powinno być Trumpington i, na Boga, oto i powóz wyjeżdżający zza rogu. Szybko, Watsonie, albo koniec z nami. Skoczył w pole, ciągnąc za sobą psa, a ja za nim. Ledwie zdążyliśmy się skryć, gdyż powóz minął nas z turkotem. Dojrzałem przelotnie doktora Armstronga siedzącego ze zwieszonymi ramionami i twarzą ukrytą w dłoniach - przedstawiał sobą obraz najwyższej rozpaczy. Sądząc po wyrazie twarzy mego przyjaciela, także to zauważył. - Obawiam się, że nasze poszukiwania mogą się smutno skończyć - powiedział po chwili. - Chodź, Pompeyu, otóż i dom stojący w polu. Nie mogło być wątpliwości, że oto osiągnęliśmy cel naszych poszukiwań. Pompey z radosnym skowytem minął bramę, za którą w miękkiej ziemi widać było ślady kół powozu. Przez trawnik, w stronę drzwi prowadziła wąska ścieżka, toteż Holmes przywiązał psa do pompy i ruszyliśmy ku budynkowi. Mój towarzysz zapukał lekko zardzewiałą kołatką, ale nie wywołało to żadnego odzewu. Domek jednak nie był opuszczony, gdyż do naszych uszu dobiegł niski dźwięk - coś jakby zawodzenie po niepowetowanej stracie. Holmes zatrzymał się na chwilę, po czym spojrzał na drogę. Zbliżał się nią powóz, którego zaprzęgu nie sposób było zapomnieć. - Doktorek wraca! - krzyknął. - To upraszcza sprawę. Musimy zobaczyć, co się tam dzieje, zanim się tu zjawi. Otworzył drzwi i znaleźliśmy się w hallu - zawodzenie było teraz głośniejsze i dochodziło z góry, toteż pognaliśmy tam co sił w nogach. Mój przyjaciel otworzył uchylone drzwi i obaj zamarliśmy na progu. Młoda, piękna kobieta leżała martwa na łóżku. Otwartymi, błękitnymi i niewidzącymi oczyma wpatrywała się w sufit. W nogach posłania klęczał młody mężczyzna, z twarzą ukrytą w pościeli; jego ciałem wstrząsał szloch. Był tak pogrążony w rozpaczy, że nie zauważył nas, dopóki Holmes nie położył mu ręki na ramieniu. - Pan Godfrey Staunton? - Tak, ale... spóźnił się pan. Ona odeszła. Był zbyt przytłoczony nieszczęściem, by zrozumieć, że nie jesteśmy lekarzami przysłanymi do pomocy. Holmes chciał mu wyjaśnić nieporozumienie i poinformować o niepokoju, jaki wywołało jego zniknięcie, gdy na schodach zadudniły ciężkie kroki, a po chwili w drzwiach pojawił się zaskoczony doktor Armstrong. - Więc to tak - wykrztusił po chwili. - Osiągnął pan swój cel i z wrodzoną sobie delikatnością wybrał stosowny do tego moment. Nie będę nic więcej mówił w obliczu śmierci, ale zapewniam, że gdybym był młodszy, nie uszłoby panu takie postępowanie na sucho. - Proszę mi wybaczyć, doktorze, sądzę, że niedokładnie

się rozumiemy - odparł Holmes. - Gdyby był pan łaskaw zejść z nami na dół, wyjaśnilibyśmy sobie to nieporozumienie. W parę minut później znaleźliśmy się we trójkę w salonie. - Słucham. - Chciałbym na wstępie panu wyjaśnić, że nie jestem opłacany przez Lorda Mount_Janesa, a moje prywatne sympatie nie znajdują się po stronie tegoż szlachcica. Gdy ktoś ginie, a jego przyjaciel zwraca się do mnie z prośbą o pomoc, bym odszukał zaginionego, dokładam wszelkich starań, by to wykonać - tłumaczył mój towarzysz. - Jeśli stwierdzę, że nie miało miejsca żadne przestępstwo, to robię co mogę, by zatuszować całą sprawę zamiast rozgłaszać ją wszem i wobec. Skoro w tym przypadku, jak sądzę, nie zostało naruszone prawo, może pan całkowicie polegać na mojej dyskrecji. Doktor Armstrong złapał rękę Holmesa i potrząsnął nią silnie. - Jest pan uczciwym człowiekiem - powiedział. - Źle pana oceniłem i dziękuję Niebiosom, że wyrzuty sumienia wobec biednego, pozostawionego tu samotnie Godfreya skłoniły mnie do powrotu i bliższego poznania pana. Wie pan już wystarczająco wiele, reszta jest prosta do wyjaśnienia. Rok temu ten młodzieniec mieszkał przez pewien czas w Londynie. Zakochał się tam w córce kobiety, u której wynajmował mieszkanie. Pokochali się, pobrali. Żona jego była równie miła, co piękna i nie musiał się jej wstydzić. Ale Godfrey jest dziedzicem tego skretyniałego sknery i był zupełnie pewien, że gdyby dotarła do jego uszu wieść o małżeństwie, byłoby to równoznaczne z końcem sprzyjającej mu fortuny. Znam Godfreya dobrze i darzę go głębokim uczuciem. Zrobiłem co można, by pomóc im utrzymać ten związek w tajemnicy. Dzięki temu domkowi i wrodzonej dyskrecji Godfrey do tej pory zachował sekret. Poza mną i służącym, który udał się właśnie po pomoc do wioski, nikt o niczym nie wiedział. Niestety, cios nadszedł z zupełnie nieoczekiwanej strony: żona Godfreya zachorowała nagle i to poważnie. Biedak omal nie oszalał, a musiał jechać do Londynu na ten głupi mecz, gdyż bez wyjaśnienia całej sytuacji nie miał żadnych powodów, by tam nie być. Starałem się telegraficznie informować go o stanie zdrowia żony i podtrzy- mywać na duchu. W odpowiedzi na mój telegram wysłał mi depeszę, o której pan się dowiedział, choć pojęcia nie mam jakim cudem. Nie powiedziałem mu oczywiście jak groźna jest sytuacja, wiedząc, że jego obecność i tak nic nie pomoże. Ale ojcu dziewczyny napisałem całą prawdę. On też natychmiast skontaktował się z Godfreyem i obaj przyjechali tutaj. Dziś rano śmierć położyła kres jej cierpieniom. I to wszystko, panie Holmes. Jestem pewien, że mogę polegać na dyskrecji pana i pańskiego przyjaciela. Holmes uścisnął mu dłoń i bez słowa odwrócił się. Wyszliśmy w milczeniu z tego domu żałoby na dwór, gdzie świeciło słabe, zimowe słońce. Szlachetnie urodzony kawaler Zarówno małżeństwo lorda St. Simona, jak i dziwne unieważnienie tego związku dawno już przestało być tematem zainteresowania w kręgach, w których obracał się nieszczęsny oblubieniec. Nowe skandale przyćmiły to pechowe małżeństwo, a rozmaite pikantne szczegóły odciągnęły plotki od czteroletniego już dramatu. Mam jednakże podstawy sądzić, że nie wszystkie fakty są znane szerokiemu ogółowi, a ponieważ mój przyjaciel Sherlock Holmes, miał znaczny udział w roz-wikłaniu całej zagadki, śmiem twierdzić, że żadne wspomnienia nie są kompletne bez tego epizodu. Było to na parę tygodni przed moim własnym małżeństwem, kiedy wciąż jeszcze mieszkałem z Holmesem na Baker Street. Wrócił on wieczorem tegoż dnia i zastał list adresowany do siebie. Przez cały dzień nie wychodziłem z mieszkania, gdyż niespodziewanie zaczęło padać i zrobiło się wietrznie, co powodowało nieodmiennie przypominanie się rany od kuli po afgańskiej kampanii. Siedząc w fotelu, z nogami opartymi na drugim, otoczony stertą gazet, które zdążyłem już

przeczytać, na wpół leżąc oglądałem imponujący herb i monogram na kopercie, zastanawiając się leniwie, kim też może być szlachetny korespondent mojego przyjaciela. - Jest tu godna uwagi epistoła - poinformowałem go, gdy wszedł. - Twoja poranna korespondencja, jeśli dobrze pamiętam, składa się przeważnie z listów od sklepikarzy i agentów ubezpieczeniowych. - Istotnie, twój sąd nie jest pozbawiony podstaw - zgodził się z uśmiechem. - Ten zaś tutaj wygląda jak jedno z tych niepożądanych i uciążliwych zaproszeń na zebrania towarzyskie, na których zmuszają człowieka bądź do nudzenia się, bądź do kłamania. Złamał pieczęć i przebiegł wzrokiem treść listu. - Patrzcie państwo - mruknął. - Okazuje się, że to jednak coś interesującego. - Od szlachetnie urodzonego klienta? - Jednego z najlepiej urodzonych w tym kraju. - Moje serdeczne gratulacje. - Mogę cię zapewnić, Watsonie, że wysokie urodzenie, czy też jego brak, nie ma dla mnie żadnego znaczenia, w przeciwieństwie do tego, czy sprawa jest interesująca, czy też nie. Możliwe, że ta okaże się zupełnie banalna. Czytałeś, jak widzę, najświeższe gazety? - Owszem - przytaknąłem - patrząc na stertę papierów koło fotela. - Z braku lepszego zajęcia... - Dobrze się składa, oszczędzi nam to wiele czasu. Osobiście poza rubryką kryminalną i ogłoszeniami nie czytałem nic. Jeśli zaś przeglądałeś najnowsze wydarzenia, to musiała ci wpaść w oko notatka o lordzie St. Simonie i jego ślubie. - I owszem. - Doskonale. List, który mam w ręku, jest właśnie od niego. Przeczytam ci go, a ty przewróć te papierzyska i poszukaj mi wszystkiego, co wiąże się z tą sprawą. Oto, co przeczytał mi Sherlock: "Drogi Panie Holmes! Lord Backwater powiedział mi, że mogę mieć zaufanie do Pana sądów i dyskrecji. Zdecydowałem się wobec tego napisać i prosić Pana o radę w kwestii nader bolesnej. Wiąże się to z moim ślubem. Pan Liestrade ze Scotland Yardu działa już w tej sprawie, ale zapewnił mnie, że nie ma nic przeciwko pańskiej współpracy. Obaj sądzimy, że może być nam wielce pomocna. Zjawię się o godz. 4 po południu i byłbym bardzo zobowiązany, gdyby znalazł Pan dla mnie czas, gdyż sprawa jest, przynajmniej dla mnie, najwyższej wagi. Z poważaniem Robert St. Simon" - Wysłany z Grosvenor Mansions, pisany piórem, a autor miał pecha i umazał się atramentem na zewnętrznej powierzchni małego palca prawej dłoni - dodał Holmes składając list. - Napisał, że będzie tu o czwartej, a więc mamy godzinę, by wyrobić sobie zdanie na podstawie tego, co piszą w prasie. Zajmij się tymi artykułami, a ja sprawdzę, kim jest konkretnie nasz gość. Z półki nad kominkiem wziął oprawny w skórę tom i zaczął kartkować. - Jest. "Robert Walsingham de Vere St. Simon, drugi syn księcia Balmoral. Herb - czerwone tło, trzy kotwice nad sobolem. Urodzony w 1846 roku". Ma wobec tego 41 lat, co w zupełności wystarczy do małżeństwa. Był podsekretarzem do spraw zagranicznych. Są bezpośrednimi potomkami Plantagenetów, a pośrednimi Tudorów. Poza tym nic ciekawego. Mam nadzieję, że tobie się lepiej powiodło. - To, co potrzebne, znalazłem bez problemów. Wydarzenia są zupełnie świeże, a cała sprawa utkwiła dość silnie w mej pamięci. NIe chciałem ci jednak nic mówić, bo wiem, że masz w tej chwili na głowie dochodzenie i nie lubisz, jak coś innego odrywa cię od tej pracy.

- Och, masz na myśli tę błahą sprawę wozu meblowego z Grosvenor Square? Wszystko jest już zupełnie jasne, właściwie od początku nie wzbudzało wątpliwości. Streść mi, proszę, co piszą w gazetach. - Oto pierwsza wzmianka, na jaką się natknąłem. Zamieszczona była w "Morning Post" przed paru tygodniami. Tytuł brzmi: "Uzgodnione małżeństwo": Jeśli wiadomości nasze zostaną potwierdzone, wkrótce zostanie zawarty związek małżeński pomiędzy lordem Robertem St. Simonem, drugim synem księcia Balmoral a Katty Doran, jedyną córką Aloysiusa Dorana, Esg. Z San Francisco, Kalifornia, USA. - Zwięzłe i jasne - wtrącił Holmes wyciągając nogi w stronę ognia. - W tym samym tygodniu był o tym cały artykuł w jednej z gazet towarzyskich. O, mam: Wkrótce będzie trzeba ogłosić przepisy antyeksportowe na małżeńskim rynku, gdyż obecnie trwająca wolna konkurencja zdaje się zdecydowanie nie sprzyjać naszemu rodzimemu produktowi. Szlachetne damy Wielkiej Brytanii przechodzą po kolei w ręce naszych kuzynów zza oceanu. W ostatnim tygodniu do imponującej listy łupów tych uroczych najeźdźców dołączył lord St. Simon, który przez ponad dwadzieścia lat okazał się odporny na strzały Amora. Obecnie ogłosił on o swym zbliżającym się małżeństwie z panną Katty Doran, fascynującą córką kalifornijskiego milionera. Panna Doran, której zgrabna postać i pociągająca twarz zwracały uwagę w Westbury House, jest jedynaczką i najświeższe notowania jej posagu przekraczają sześć cyfr. Dodając do tego fakt, który jest wszystkim znany, a mianowicie, że książę Balmoral zmuszony był w ostatnich latach wyzbyć się części kolekcji obrazów, a lord St. Simon nie posiada żadnych nieruchomości poza niewielką posiadłością w Birchmoor, oczywiste jest, że nie tylko amerykańska oblubienica skorzysta na tym związku, który z republikańskiej damy zmieni ją w szlachetnie urodzoną lady. - Coś jeszcze? - spytał Holmes ziewając. - Och, całe mnóstwo. Choćby notatka z "Morning Post" oświadczająca, że związek zawarty będzie po cichu w Kościele St. George na Hanover Square z udziałem jedynie pół tuzina najbliższych przyjaciół, a nowożeńcy powrócą do domu na Lancaster Gate zakupionego przez pana Dorana. Dwa dni później jest krótka notatka, iż małżeństwo odbyło się, a miesiąc miodowy spędzony zostanie w posiadłości lorda Backwatera koło Petersfield. To wszystko, co pojawiło się w prasie przed zniknięciem panny młodej. - Przed czym? - Holmes aż się poderwał. - Przed zniknięciem oblubienicy. - Kiedy to się stało? - Na ślubnym śniadaniu. - To zaczyna być bardziej obiecujące, niż się zapowiadało. Powiedziałbym, że wręcz dramatyczne. - Owszem, mnie też uderzyło. Trochę odbiega to od zwyczaju. - Bywa, jak zauważyłeś, że panny znikają przed ceremonią, a czasami w trakcie miodowego miesiąca. Ale nie mogę sobie przypomnieć podobnego przypadku. Podaj mi szczegóły. - Ostrzegam cię, że z pewnością nie są kompletne. - Nie szkodzi. - Na szczegóły składa się jeden artykuł we wczorajszej gazecie, który ci przeczytam. Zatytułowany jest: "Szczególne wydarzenie na weselu". Oto jego treść: "Rodzina lorda St. Simona doznała niemałej konsternacji w związku z dziwnym wypadkiem na jego weselu. Ceremonia ślubna - co zostało podane w gazetach wczorajszych - miała miejsce poprzedniego ranka, ale dopiero teraz możliwym stało się potwierdzenie dziwnych plotek, które się po niej pojawiły.

Wbrew usiłowaniom przyjaciół, by wyciszyć całą sprawę, rzecz stała się przedmiotem powszechnych rozmów. Ceremonia odbyła się w Kościele St. George na Hanover Square. Była cicha i skromna, a uczestniczyli w niej jedynie: ojciec panny młodej, księżna Balmoral, lord Eustace i lady Clara St. Simon (młodszy brat i siostra pana młodego) oraz lady Alicja Whittington. Całe towarzystwo udało się do domu Pana Dorana na Lancaster Gate, gdzie przygotowano śniadanie. Wygląda na to, że kłopoty sprawiła pewna kobieta o nieznanym nazwisku, która wdarła się do domu w ślad za gośćmi twierdząc, iż ma prawo widzieć się z lordem St. Simonem. Dopiero po długiej i bolesnej scenie udało się lokajowi i odźwiernemu ją usunąć. Panna młoda, która na szczęście zdążyła wejść przed tym przykrym wydarzeniem, zasiadła ze wszystkimi do śniadania, gdy niespodziewanie zdjęta nagłą niedyspozycją, musiała wycofać się do swego pokoju. Jej przedłużająca się nieobecność wywołała sporo komentarzy, zatem ojciec panny młodej udał się po nią. Od pokojówki dowiedział się, że pani pojawiła się tylko na chwilę, wzięła pelerynę, kapelusz i wybiegła. Jeden ze służących twierdzi, że widział, jak młoda kobieta opuszcza dom, ale nie rozpoznał panny młodej, o której sądził, że przebywa z gośćmi. Stwierdziwszy, że jego córka zniknęła, Pan Doran wraz z panem młodym natychmiast skontaktowali się z policją, która wszczęła nader energiczne śledztwo. Powinno ono wkrótce przynieść wyjaśnienie tego niespotykanego wypadku. Do późnych godzin nocynych jednak nie było wiadomo, gdzie przebywa zaginiona dama. Chodzą słuchy o zagrażającym jej niebezpieczeństwie i mówi się, że policja aresztowała kobietę, która była sprawczynią zamieszania przed wejściem do domu, podejrzewając, że z zazdrości lub innych powodów mogła ona przyczynić się do dziwnego zaginięcia panny młodej". - To wszystko? - Jest jeszcze wzmianka w porannej gazecie, krótka, ale za to nader agresywna. - I co ona głosi? - Że panna Flora Millar, która wywołała zamieszanie, w rzeczy samej została aresztowana. Była poprzednio baletnicą w teatrze i znała pana młodego przez parę lat. Nie ma dalszych szczegółów; sprawa jest teraz w twoich rękach. To wszystko, na co możesz liczyć, jeśli chodzi o gazety. - Sprawa wydaje się nader oryginalna. Za nic w świecie nie chciałbym, żeby wymknęła mi się z rąk. Ale cóż i dzwonek do drzwi. Zegar wskazuje trzy minuty po czwartej i można spokojnie założyć, że to nasz zapowiedziany klient. NIe zbieraj się do wyjścia, Watsonie, gdyż bez ciebie zmuszony byłbym rzucić całą sprawę, a wolałbym tego uniknąć. Poza tym chcę mieć świadka na wypadek nagłej utraty pamięci. - Lord Robert St. Simon - zaanonsował nasz służący otwierając drzwi. Do pokoju wszedł dżentelmen o miłym, kulturalnym obliczu, ozdobionym spiczastym nosem znamionującym zarówno opanowanie, jak i przyzwyczajenie do posłuchu. Jego ruchy były żywe, ale sprawiał wrażenie osoby mającej już swoje lata. Chodził lekko przygarbiony, z nieznacznie ugiętymi kolanami. Gdy zdjął kapelusz, można było dostrzec, że na czubku głowy włosy zaczynają mu już rzednąć. Ubrany był nader starannie, w czarne ubranie nienagannego kroju i śnieżnobiałą koszulę. Stroju dopełniały skórzane rękawiczki i takież buty. Wszedł rozglądając się uważnie, trzymając w dłoni okulary w złotej oprawie. - Witam milordzie - Holmes wstał i ukłonił się uprzejmie. - Proszę usiąść i pozwolić przedstawić sobie mojego najlepszego przyjaciela i współpracownika, doktora Watsona. Proszę się przysiąść do ognia i powiedzieć nam, co pana sprowadza. - Nader bolesna dla mnie sprawa, jak pan może z łatwością sobie wyobrazić, panie Holmes. Wiem, że miał pan już w swojej karierze parę spraw równie delikatnej natury, choć ośmielę się zauważyć, że dotyczyły ludzi z trochę niższych klas społecznych. - Powiedziałbym raczej, że wręcz przeciwnie.

- Przepraszam? - Ostatnim moim klientem był król. - Och, przepraszam! Nie wiedziałem. A który, jeśli wolno spytać? - Król Skandynawii. - Czyżby on też stracił żonę? - Niezupełnie. Ale rozumie pan, obowiązuje mnie wobec moich klientów taka sama dyskrecja, jaką obiecałem panu. - Oczywiście! Bardzo słusznie i proszę mi wybaczyć niestosowną ciekawość. Co do mojej sprawy, to naturalnie gotów jestem podać panu wszelkie informacje, jakich tylko będzie pan potrzebował. - Dziękuję. Dowiedziałem się już tego, co podano do publicznej wiadomości, ale jak dotąd jest to wszystko, co wiem. Zakładam, że artykuły te, ot, chociażby ten o zniknięciu panny młodej, są napisane rzetelnie. Lord St. Simon przejrzał podaną mu gazetę. - Tak, to, co tu napisano, zgodne jest z prawdą. - Ale zanim ktoś wyrobi sobie na tej podstawie jakąś rozsądną opinię, należałoby tę informację uzupełnić - dodał mój przyjaciel. - Prosiłbym, żeby udzielił mi pan odpowiedzi na parę pytań. - Proszę bardzo. - Kiedy po raz pierwszy spotkał pan pannę Katty Doran? - Rok temu, w San Francisco. - Podróżował pan po Stanach? - Tak. - Czy wówczas się zaręczyliście? - Nie. - Ale wasza znajomość stała się dość bliska? - Podobała mi się i wiedziałem, że o tym wie. - Jej ojciec jest bardzo bogaty? - Mówią, że jest najbogatszym człowiekiem na wybrzeżach Pacyfiku. - Wie pan, jak doszedł do pieniędzy? - Kopalnie. Parę lat temu miał niewiele, ale znalazł złoto i mądrze inwestował. - Jaka jest pana opinia o tej młodej damie? Jaki ma charakter? Nasz gość poruszył okularami i zapatrzył się na długą chwilę w ogień. - Widzi pan, panie Holmes - powiedział wolno - moja żona miała dwadzieścia lat, kiedy jej ojciec stał się bogaty. Wcześniej mieszkała w obozach górniczych, wśród lasów i gór, co spowodowało, że swą edukację bardziej zawdzięcza naturze niż nauczycielom. Jest - jak to nazywamy w Anglii - "swobodna i świeża". Ma silny charakter, nie skażony żadnymi tradycjami czy zwyczajami. Jest wybuchowa i szybka w decyzjach. Z drugiej strony nie dałbym jej nazwiska, które noszę, gdybym nie był przekonany, że jest kobietą szlachetną i honorową. Jestem pewien, że zdolna jest do wielkich poświęceń i nigdy nie zrobiłaby niczego niezgodnego ze swoim honorem. - Ma pan jej portret? - Przyniosłem jeden, sądząc, że będzie panu potrzebny - otworzył portfel i pokazał nam twarz uroczej kobiety. NIe była to fotografia, lecz miniatura z kości słoniowej, na której artysta doskonale oddał kruczoczarne loki, wielkie, ciemne oczy i doskonale wykrojone usta. Holmes przyjrzał jej się uważnie, po czym oddał miniaturę właścicielowi. - Młoda dama przybyła więc do Londynu i odnowiliście państwo znajomość? - spytał. - Ojciec przywiózł ją na ten sezon. Spotkaliśmy się kilkakrotnie, zaręczyliśmy, a w ostatnim czasie pobraliśmy.

- Jak rozumiem, wniosła panu pokaźny posag? - Nie większy, niż jest to przyjęte w mojej rodzinie. - Skoro małżeństwo zostało zawarte, posag pozostanie rzecz jasna w pana rodzinie? - Przyznam, że nie orientuję się w tej kwestii. - Oczywiście. Widział pan pannę Doran w przeddzień tej uroczystości? - Tak. - W jakim była nastroju? - Doskonałym. Rozmawialiśmy o tym, co będziemy robili w przyszłości. - Ciekawe. A rankiem, w dniu ślubu? - Była taka jak zwykle, przynajmniej do zakończenia ceremonii. - Czy wówczas zaobserwował pan jakąś zmianę w jej zachowaniu? - Cóż, prawdę mówiąc, zauważyłem wtedy, że ma ostry temperament i zmienne nastroje. Sam incydent był jednak zbyt trywialny, by o nim mówić, a poza tym nie ma żadnego związku ze sprawą. - Chciałbym jednak, by pan o tym opowiedział. - Och, to dziecinne. Gdy szliśmy do wyjścia, upuściła bukiet. Akurat mijaliśmy przednie ławki i bukiet wpadł pomiędzy nie, co na moment nas opóźniło, ale siedzący tam dżentelmen podał jej kwiaty, a upadek nie wyrządził im żadnej szkody. Mimo to, gdy ją o to spytałem, odpowiedziała mi dość gwałtownie, a w powozie przez całą drogę wydawała się absurdalnie podenerwowana tym drobiazgiem. - Powiedział pan, że ktoś tam siedział. Ceremonia była więc dostępna publiczności. - Cóż, nie da się tego uniknąć, gdy kościół jest otwarty. - Ten dżentelmen był znajomym pańskiej żony? - Nie. Nazwałem go dżentelmenem tylko przez grzeczność, ale wyglądał pospolicie, zresztą nie zapamiętałem go prawie wcale. Doprawdy sądzę, że odbiegliśmy od tematu. - Tak więc lady St. Simon wróciła z ceremonii ślubnej w mniej radosnym nastroju, niż na nią pojechała. Co zrobiła, gdy znalazła się w domu ojca? - Widziałem, jak rozmawia ze swoją służącą. - Kto to taki? - Na imię ma Alice, jest Amerykanką i przyjechała ze swoją panią z Kalifornii. - To zaufana służąca? - Nawet zbyt zaufana. Zdaje mi się, że jej pani pozwala na zbyt wiele swobody. Choć muszę przyznać, że w Ameryce patrzą na te sprawy zupełnie inaczej. - Ile czasu rozmawiały? - Och, parę minut. Miałem co innego na głowie w tym momencie i nawet mi to odpowiadało. - Nie słyszał pan przypadkiem, o czym mówiły? - Lady St. Simon powiedziała coś o "skoczeniu po swoje". Była przyzwyczajona do używania pewnych gminnych wyrażeń. Pojęcia nie mam, co to może znaczyć. - Amerykański slang jest czasami nader obrazowy - wtrącił mój przyjaciel. - Co pańska żona zrobiła po rozmowie ze służącą? - Weszła do jadalni. - Wsparta na pańskim ramieniu? - Nie, w takich drobiazgach była niezależna. Po jakichś dziesięciu minutach posiłku wstała pospiesznie i wyszła przepraszając. Nigdy potem już jej nie widziałem. - Ale, jak rozumiem, to służąca Alece oświadczyła, że jej pani poszła do swojego pokoju, założyła pelerynę, kapelusz i opuściła dom.

- Właśnie. Potem widziano ją idącą w stronę Hyde Parku w towarzystwie Flory Millar, która przebywa obecnie w areszcie i która tego ranka wywołała już pewne zamieszanie w domu pana Dorana. - Hm, tak. Chciałbym poznać parę szczegółów dotyczących tej młodej damy i pańskich z nią stosunków. Lord St. Simon wzruszył ramionami i uniósł w górę brwi w niemym zdumieniu. - Byliśmy na przyjacielskiej stopie od paru lat. Mogę powiedzieć, że nawet na bardzo przyjacielskiej stopie. Nie byłem oszczędny, więc nie miała podstaw, by zgłaszać pretensje, ale sam pan wie, jakie są kobiety. Flora to kochane stworzenie, może tylko nader lekkomyślne i zbyt silnie do mnie przywiązane. Gdy dowiedziała się, że zamierzam wstąpić w związek małżeński, pisywała do mnie tragiczne listy i, prawdę powiedziawszy, dlatego właśnie zdecydowałem się na cichy ślub. Po prostu obawiałem się, by nie wywołała skandalu w kościele. Zjawiła się pod drzwiami domu tuż po naszym powrocie z kościoła i wepchnęła się do środka, wyrażając się przy tym dość sugestywnie o mojej żonie, a nawet jej grożąc. Przewidziałem coś podobnego i wydałem służbie odpowiednie instrukcje, toteż szybko znalazła się na zewnątrz. Wówczas uspokoiła się, rozumiejąc najwyraźniej, że nic dobrego nie wyniknie z awantury. - Czy żona to słyszała? - Dzięki Bogu nie. - I potem widziano ją, jak spaceruje z tą kobietą? - Tak i dlatego pan Lestrade ze Scotland Yardu potraktował to tak poważnie. NIe jest zresztą wykluczone, że Flora mogła wywabić dokądś moją żonę i zastawić na nią groźną pułapkę. - Cóż, to możliwe - przyznał z wahaniem Holmes. - Pan w to nie wierzy? - Powiedziałbym, że jest to mało prawdopodobne. A co pan o tym sądzi? - Myślę, że Flora nie skrzywdziłaby nawet muchy. - Mimo tego, że zazdrość dziwnie zmienia charaktery? Jaka jest pańska teoria na temat tego, co się wydarzyło? - Prawdę mówiąc, po to właśnie do pana przyszedłem. Powiedziałem panu wszystko, co wiem. Skoro jednak pan o to pyta, to wydaje się zupełnie możliwe, że podniecenie i świadomość tego, jak dalece polepszyła swoją pozycję społeczną, mogły wywołać pewne zakłócenia w systemie nerwowym mojej żony. - Mówiąc krótko: załamanie? - Cóż, gdy się weźmie pod uwagę z czego nagle zrezygnowała... NIe mówię o sobie, ale o pozycji, o którą tak wielu stara się bez sukcesu. Nie mogę znaleźć innego wytłumaczenia. - Jest to godna rozważenia hipoteza - uśmiechnął się Holmes. - Myślę, lordzie St. Simon, że mam już teraz prawie wszystkie potrzebne informacje. Muszę jeszcze spytać, czy przy śniadaniu mógł pan widzieć, co dzieje się za oknem? - Widać było przeciwną stronę ulicy i park. - Cóż, wobec tego nie sądzę, abym musiał zatrzymywać pana dłużej. Proszę oczekiwać wiadomości ode mnie w najbliższym czasie. - Oby był pan w stanie rozwiązać ten problem - oświadczył nasz klient wstając. - Rozwiązałem go. - Hm... słucham? - Powiedziałem, że go rozwiązałem. - Wobec tego gdzie jest moja żona? - To jest właśnie ten szczegół, którego jeszcze muszę się dowiedzieć i dowiem się tak szybko, jak tylko będę mógł.

- Obawiam się, że ta zagadka wymaga mądrzejszych głów niż pańska czy moja - nasz gość potrząsnął ze smutkiem głową, po czym skłonił się uprzejmie i wyszedł. - To nader wielkoduszne z jego strony, że zniżył się do porównania mojej głowy ze swoją - roześmiał się Holmes. - Myślę, że zasłużyłem sobie na cygaro i whisky. Przyznaję, że opinia, jaką wyrobiłem sobie o całej sprawie, zanim nasz gość się tu zjawił, jak dotąd sprawdziła się w całej pełni. - Mój drogi! - oburzyłem się. - Mam notatki dotyczące paru podobnych spraw, choć żadna, przyznaję, nie była aż tak oczywista. Moje pytania miały jedynie na celu zmianę przypuszczeń w pewność. Dowody poszlakowe są częstokroć równie przekonywające jak naoczni świadkowie. - Ależ ja słyszałem to samo co ty! - Nie znasz natomiast podobnych przypadków, które ułatwiły mi niezmiernie całą sprawę. Istnieje spore podobieństwo na przykład ze sprawą z Aberdeen i nader zbliżoną z Monachium z czasów wojny francusko_pruskiej. To jedna z... o, oto i Lestrade! Dobry wieczór. Szklankę znajdzie pan w szafce, a cygara są tu. Detektyw odziany był w marynarkę piaskowego koloru i podobnej barwy krawat, co nadawało mu tropikalny zgoła wygląd, w ręku zaś miał czarną torbę. Usiadł po krótkim przywitaniu i zapalił podane mu przez Holmesa cygaro. - O co chodzi? - spytał mój przyjaciel. - Wygląda pan na rozczarowanego. - I tak też się czuję. To przez tę przeklętą sprawę tego arystokratycznego małżeństwa. W ogóle nie mogę się w niej połapać. - Doprawdy? Zadziwia mnie pan. - Czy kto kiedy słyszał o tak pokrętnej sprawie? Każdy ślad zdaje się przeciekać między palcami. Cały dzień się nad nią męczyłem. - Co, zdaje się, przemoczyło pana solidnie - dodał Holmes, dotykając rękawa jego piaskowej marynarki. - Owszem, przeszukiwaliśmy Serpentine. - Po co, na miłość boską? - Szukaliśmy ciała lady St. Simon. Sherlock odchylił się w fotelu, tłumiąc chichot. - A basen na Trafalgar Square też? - spytał, uspokoiwszy się nieco. - Co? Co pan ma na myśli? - To, że szanse, iż ją tam znajdziecie, są w obu przypadkach takie same. Lestrade posłał mu niezbyt miłe spojrzenie. - Przypuszczam, że pan już zna rozwiązanie - warknął. - Przyznaję, że poznałem jedynie przebieg faktów, ale mam już wyrobioną opinię. - Och, doprawdy? I sądzi pan, że Serpentine nie ma tu nic do rzeczy? - Myślę, że jest to nader mało prawdopodobne. - To może uprzejmie wyjaśni mi pan, jakim cudem znaleźliśmy to w rzece? - spytał, otwierając torbę i wyrzucając na podłogę suknię ślubną, parę białych pantofelków i wianek wraz z welonem, wszystko przesiąknięte wodą. - Oto - dołożył obrączkę - jest mały orzech do zgryzienia dla pana, panie Holmes. - I wyciągnęliście to wszystko z Serpentine? - spytał Sherlock puszczając symetryczne kółka dymu. - Nie, znalazł je stróż pływające przy brzegu. Zostały zidentyfikowane jako jej rzeczy i sądzę, że ciało powinno być gdzieś niedaleko. - Według tych błyskotliwych zasad dedukcji ciało każdego człowieka powinno znajdować się w pobliżu jego szafy. Można wiedzieć, co zamierza pan osiągnąć dzięki temu? - Holmes wskazał na stertę Ml niewielki pugilares, wewnątrz którego znajduje się kartka - położył ją przed sobą na stole.

- Proszę posłuchać jej treści: "Zobaczymy się, gdy wszystko będzie gotowe. Fhm" - Teraz moja teoria o zwabieniu lady St. Simon przez Florę Millar, która wraz ze wspólnikami jest bez wątpienia odpowiedzialna za jej zniknięcie, potwierdza się. Tu oto jest podpisana jej inicjałami notatka, która naturalnie została wsunięta w dłoń damy, aby wywabić ją na zewnątrz. - Doskonale - zachichotał Holmes. - Wspiął się pan na szczyty. Mógłbym zobaczyć tę kartkę? Obejrzał ją bez zainteresowania, ale stan ten błyskawicznie uległ zmianie, gdy zbadał ją dokładniej. - To faktycznie bardzo ważne - mruknął po chwili. - Ha! Przyznaje mi pan rację! - Szczerze gratuluję. Lestrade'a rozpierała duma. Spojrzał uważnie na mojego przyjaciela. - Przecież pan ogląda nie tę stronę! - pisnął. - Ta właśnie jest przypadkowo właściwa. - Zwariował pan? Notatka napisana jest ołówkiem na drugiej stronie. - A tu jest najwyraźniej fragment rachunku hotelowego, który bardzo mnie zainteresował. - Nic ciekawego tam nie ma - skrzywił się Lestrade. - Czwarty października. Pokoje osiem szylingów, śniadanie dwa szylingi sześć pensów, cocktail jeden szyling, lunch dwa szylingi sześć pensów, sherry osiem pensów. Nic nadzwyczajnego. - A jednak. Co do samej notatki, to również jest istotna, a przynajmniej inicjały. Pozwolę sobie ponownie panu pogratulować. - Straciłem już wystarczająco wiele czasu - rzucił Lestrade wstając. - Wierzę w ciężką pracę, a nie w snucie teorii przy kominku. Do widzenia, panie Holmes. Zobaczymy, kto pierwszy dojdzie prawdy. Zebrał rzeczy do torby i skierował się ku drzwiom. - Dam panu ślad - odezwał się niespodziewanie mój przyjaciel. - Podam panu prawdziwe rozwiązanie całej sprawy. Lady St. Simon to mit. Nie ma i nigdy nie było takiej osoby. Lestrade spojrzał na niego z żalem, po czym zwrócił się do mnie i potrząsnął smutno głową, pukając się w czoło, a następnie pospieszył ku drzwiom. Ledwie zdołał je za sobą zamknąć, gdy Holmes wstał i nałożył pospiesznie płaszcz. - Coś jest w tej wychwalanej przez niego ciężkiej pracy - oznajmił. - Pozwolisz, że zostawię cię na jakiś czas z papierami, Watsonie. Sherlock wyszedł około piątej po południu. NIe zdążyłem poczuć się samotny, gdy po niespełna godzinie od jego wyjścia zjawił się na Backer Street właściciel pobliskiej restauracji, z kelnerem i wielkim pudłem. Ku memu zaskoczeniu zawierało ono wystawną zimną kolację, która zaraz też znalazła się na naszym stole. Była tam kaczka, bażant, zestaw ciast i serów, a do tego odpowiednia kolekcja butelek. Nakrywszy stół, obaj zniknęli bez słowa, niczym dżiny z arabskich opowieści. Jedyne, co zdołałem od nich wyciągnąć, to wyznanie, że posiłek został opłacony i bez dwóch zdań polecono im dostarczyć go pod ten właśnie adres. Tuż przed dziewiątą wieczorem zjawił się w pokoju Sherlock. Minę miał poważną, ale błysk w jego oczach przekonał mnie, że nie zawiódł się. - Przynieśli kolację - mruknął na widok stołu. - Zdaje się, że oczekujesz gości. Jest pięć nakryć. - Wydaje mi się, że ktoś do nas wpadnie. Powiem więcej, dziwi mnie, że lord St. Simon jeszcze się nie zjawił. Aha, jeśli się nie mylę, to właśnie jego kroki słychać na schodach.

Faktycznie, nasz poranny gość niemal wpadł do pokoju, zawzięcie machając okularami, z dość dziwnym wyrazem na arystokratycznym obliczu. - Czy mój posłaniec zdołał pana odnaleźć? - spytał Holmes. - Tak, i muszę przyznać, że wiadomość wstrząsnęła mną do głębi. Jest pan pewien tego, co napisał? - Najzupełniej. Lord St. Simon opadł na fotel i gestem rozpaczy potarł czoło. - Co powie książę - jęknął - gdy się dowie, że ktoś z naszej rodziny doznał takiego upokorzenia? - To czysty przypadek. NIe widzę w tym żadnego upokorzenia - sprzeciwił się Holmes. - Spogląda pan na to z niewłaściwej strony. - Nie widzę winnego. Naprawdę, ta młoda dama nie mogła postąpić inaczej, choć gwałtowna metoda, jaką przyjęła, godna jest ubolewania. Ale dziewczyna nie ma matki, ani nikogo, kogo mogłaby się poradzić w tak krytycznej chwili. Nasz gość zaczął bębnić palcami w stół. - Nie zmienia to faktu, że zostałem zlekceważony, i to publicznie. - Musi być pan wyrozumiały dla tej biednej dziewczyny, która znalazła się w tak nieoczekiwanej sytuacji. - Nie mogę być wyrozumiały. Prawdę powiedziawszy, zły jestem, że wykorzystano mnie, i to w taki sposób. - Chyba ktoś dzwonił - odezwał się po chwili milczenia mój przyjaciel. - Skoro ja nie jestem w stanie zmienić pańskiego podejścia do sprawy, mam nadzieję, że adwokat, którego pozwoliłem sobie zaprosić, odniesie na tym polu większe sukcesy. Otworzył drzwi, wpuszczając do środka damę i towarzyszącego jej dżentelmena. - Lordzie St. Simon - powiedział Holmes - proszę pozwolić przedstawić sobie państwa Moultonów. Panią Moulton, jak sądzę, miał pan już okazję poznać. Na widok nowo przybyłych nasz klient zerwał się na równe nogi i zamarł bez ruchu. Stał ze wzrokiem wbitym w ziemię i dłonią założoną za kieszeń, stanowiąc doskonały obraz urażonej godności. Dama postąpiła krok do przodu, wyciągając ku niemu dłoń, ale on nadal nie podnosił oczu. Było to rozsądne posunięcie, gdyż wyraz jej twarzy mógłby łatwo skruszyć twardsze, niż jego, sumienie. - Jesteś zły na mnie, Robercie - powiedziała. - Nie przeczę, że masz wszelkie po temu powody. - Nie przepraszaj - odparł kwaśno lord St. Simon. - Och, wiem, że potraktowałam cię okrutnie i że najpierw powinnam była z tobą porozmawiać. Ale od momentu, gdy zobaczyłam Franka, nie wiedziałam, co mówię czy robię. Do tej pory nie mogę się nadziwić, że nie zemdlałam w kościele. - Może woli pani, byśmy z przyjacielem wyszli, póki nie skończy pani wyjaśnień - zaproponował Holmes. - Jeśli mogę się wtrącić - rzekł milczący dotąd nowo przybyły - to uważam, że wokół tej sprawy zebrało się i tak zbnyt wiele tajemnic. Jeśli o mnie chodzi, nie mam nic przeciwko temu, by cała Europa do spółki z Ameryką znały prawdę. Był niezbyt wysoki, ale zgrabny, o opalonej twarzy, ostrych rysach i żywym usposobieniu. - I tak wreszcie muszę o wszystkim powiedzieć - zgodziła się z nim kobieta. - Frank i ja spotkaliśmy się w 1881 roku w obozie Mc Quire w pobliżu Rockies, gdzie tata prowadził prace. Zaręczyliśmy się, ale pewnego dnia tata trafił na żyłę, stając się bogaty, podczas gdy działka Franka okazała się całkowicie pusta. Im szybciej tata się bogacił, tym szybciej Frank biedniał. I w końcu tata nie chciał więcej słyszeć o naszych zaręczynach. Zabrał mnie do Frisco, ale Frank nie rezygnował tak łatwo. Pojechał za nami i mimo przeszkód spotykał się ze mną bez wiedzy ojca, wiedząc, że to by go tylko rozwścieczyło. Obiecał, że nie spocznie, dopóki

nie dorówna ojcu, a ja przyrzekłam mu, że będę na niego czekać i nie wyjdę za innego. W końcu zdecydowaliśmy się pobrać w tajemnicy, zachowując całą rzecz w sekrecie, dopóki Frank po mnie nie przyjedzie. Tak też zrobiliśmy i Frank pojechał szukać fortuny, a ja wróciłam do ojca. Dochodziły mnie o nim wieści, że jest w Montanie, potem w Arizonie, a na końcu w Nowym Meksyku. Potem długo nic i wreszcie artykuł w gazecie o tym, jak to obóz górników w tych okolicach został zaatakowany przez Apaczów. Wśród zabitych znajdował się Frank. Na tę wiadomość zemdlałam i przez długie miesiące chorowałam. Ojciec szukał porady u najlepszych lekarzy, ale nie przyznałam się, co jest powodem mej słabości. Ponad rok nie miałam żadnych wieści i nie wątpiłam w to, że Frank nie żyje. Po roku lord St. Simon zjawił się w Stanach, potem ja w Londynie i uzgodniliśmy, że się pobieramy. Ale w głębi serca czułam, że nikt inny i tak nie zajmie w mym sercu miejsca, które miał biedny Frank. Nie można kierować swymi uczuciami, ale można i należy swoimi czynami. Poszłam do ołtarza ze szczerym zamiarem poślubienia lorda St. Simona i przekonaniem, że będę tak dobrą żoną, jak tylko potrafię. Możecie wyobrazić sobie, co czułam, gdy tuż przy ołtarzu ujrzałam Franka wpatrującego się we mnie z pierwszej ławki. Pomyślałam z początku, że to jego duch, ale gdy obejrzałam się powtórnie, nadal tam był i miał taki wyraz oczu, jakby pytał, czy cieszy mnie, czy też martwi jego widok. Dziwię się, że nie zemdlałam. Czułam, że wszystko wokół mnie wiruje, a słowa księdza były dla mnie pustym dźwiękiem. NIe wiedziałam, co czynić: czy przerwać uroczystość i zrobić scenę w kościele, czy też pozwolić, by wszystko toczyło się swoją koleją. Zerknęłam na Franka, który zdawał się wiedzieć, jakie myśli przelatują mi przez głowę, gdyż uniósł palec do ust. Zobaczyłam, że pisze coś na skrawku papieru i wiedziałam, że to wiadomość dla mnie. Gdy mijałam jego ławkę, odchodząc od ołtarza, upuściłam bukiet. Podając go, wsunął mi w dłoń karteczkę. Była to prośba, żebym się z nim spotkała. Oczywiście ani przez moment nie miałam wątpliwości, wobec kogo w tej sytuacji powinnam być lojalna; gotowa byłam na wszystko, byle dotrzymać słowa. Ledwie znalazłam się w domu, opowiedziałam o wszystkim Alice, która znała Franka jeszcze z Kalifornii i zawsze była doń przyjaźnie nastawiona. Nakazałam jej całkowite milczenie i poleciłam przygotować parę rzeczy, w tym moją pelerynę. Wiedziałam, że powinnam porozmawiać z Robertem, ale przy jego matce i tych wszystkich gościach było to po prostu niemożliwe. Postanowiłam zniknąć i wyjaśnić wszystko później. Siedziałam przy stole nie dłużej niż dziesięć minut i wtedy ujrzałam Franka po drugiej stronie ulicy. Skinął głową i ruszył w stronę parku. Wymknęłam się z domu i ruszyłam za nim. Po drodze przyłączyła się do mnie jakaś kobieta, mówiąc różne rzeczy o lordzie St. Simonie. Wyglądało na to, że on też miał swoje małe sekrety przedmałżeńskie. Udało mi się jej pozbyć i wreszcie spotkałam się z Frankiem. Wsiedliśmy do dorożki i pojechaliśmy do hotelu na Gordon Square. Po tylu latach oczekiwania miałam prawdziwe wesele. Frank, jak się okazało, był przez długi czas więźniem Apaczów, zanim udało mu się uciec. Przybył do Frisco, stwierdził, że uznałam go za zmarłego i pojechał za mną do Londynu po to, by znaleźć mnie w dzień mojego ślubu. - Zobaczyłem wiadomość w gazecie - wyjaśnił Amerykanin. - Podano tam tylko, gdzie odbędzie się ślub. Nie było natomiast jej adresu. - RozmawialiśMy o tym, co dalej robić; Frank był zdania, że należy wszystko ujawnić, ale mnie było tak wstyd, że najchętniej zniknęłabym i nigdy więcej nikomu nie pokazywała się na oczy, przysyłając tylko ojcu wiadomość, że żyję i nic mi nie jest. Wobec takiego stanowiska Frank zabrał mój ślubny strój i pozbył się go, żeby nie można było mnie wyśledzić. Nazajutrz mieliśmy zamiar wyjechać do Paryża. Pan Holmes przyszedł do nas po południu, choć pojęcia nie mam, jak nas znalazł, i wyjaśnił nam, że to Frank, a nie ja, miał rację i że błędem było tak długo to wszystko ukrywać.

Zaofiarował się dać nam szansę spotkania z lordem St. Simonem sam na sam. Przybyliśmy tu nie zwlekając. Teraz, Robercie, usłyszałeś całą historię. Bardzo mi przykro, że sprawiłam ci ból. Mam nadzieję, że nie będziesz długo żywił do mnie urazy. Lord St. Simon stał nieporuszony, ale słuchał całej tej wypowiedzi ze zmarszczonym czołem i wyrazem napięcia na twarzy. - Proszę mi wybaczyć - odezwał się, gdy skończyła - ale nie leży w moich zwyczajach omawianie najintymniejszych spraw publicznie. - Więc mi nie przebaczysz? Nie podasz mi ręki zanim się rozstaniemy? - Och, jeśli ci to sprawi przyjemność - wyciągnął dłoń i chłodno uścisnął podaną mu rękę. - Miałem nadzieję - wtrącił się Holmes - że zjemy wspólnie kolację. - Myślę, że zbyt wiele pan ode mnie wymaga - odparł arystokrata. - Byłem zmuszony przyjąć do wiadomości te wyjaśnienia, ale trudno oczekiwać, by mnie one cieszyły. Za pozwoleniem państwa, życzę wszystkim dobrej nocy. Skłonił się nam oficjalnie i wyszedł. - Wobec tego mam nadzieję, że państwo zaszczycicie nas swym towarzystwem - Holmes zwrócił się do stojącej niepewnie pary. - Zawsze sprawia mi przyjemność poznanie przedstawiciela pańskiego narodu, gdyż jestem jednym z tych, którzy wierzą, że mimo głupoty ministrów i błędów monarchy nasze dzieci pewnego dnia staną się obywatelami kraju podobnego do pańskiego nie tylko pod względem języka i barw na fladze. - Sprawa była dość interesująca - zauważył Holmes, gdy nasi goście wyszli - choćby jako dowód, że najprostsze wyjaśnienie jest słuszne. Nic nie może być naturalniejszego, niż przebieg tych wypadków, o których opowiedziała nam panna młoda. Podobnie jak nic nie może być dziwniejszego, jeśli patrzy się na te sprawy z punktu widzenia Lestrade'a. - Którego ty nie podzielałeś. - Od początku były dla mnie oczywiste dwa fakty: pierwszy, że dama zupełnie dobrowolnie wzięła udział w ceremonii zaślubin i drugi, że pożałowała swej decyzji w parę minut po powrocie do domu. Najwyraźniej zaszło coś, co spowodowało zmianę jej nastawienia. Rodziło się pytanie: co też to było? Nie mogła z nikim rozmawiać, gdyż przez cały czas pozostawała w towarzystwie pana młodego. Wobec tego musiała kogoś zobaczyć. Jeśli tak, to musiał to być ktoś z Ameryki, gdyż w Anglii przebywała zbyt krótko, by ktoś mógł wywrzeć na niej tak silne wrażenie. Pozostawała kwestia: kim jest ów Amerykanin i dlaczego ma na nią tak wielki wpływ? Mógł to być kochanek, mógł to być mąż - to było najbardziej oczywiste. Wiedziałem, że spędziła młodość w różnych dziwnych miejscach i w dziwnym towarzystwie, i to zanim jeszcze powiedział nam o tym lord St. Simon. Gdy mówił o mężczyźnie, który podał bukiet jego żonie i zmianie w jej zachowaniu (zresztą upuszczenie bukietu jest tak trywialnym sposobem, by przy tej okazji móc otrzymać jakąś karteczkę, że szkoda mówić), byłem już bliski rozwiązania zagadki. Dalej, ta konferencja tuż po powrocie do domu z zaufaną służącą i wypowiedź, której lord nie zrozumiał, a która w górniczym slangu oznacza objęcie w posiadanie działki, do której ktoś inny miał prawo pierwszeństwa. Cała sprawa stała się zupełnie jasna. Zniknęła z mężczyzną, który był bądź jej kochankiem, bądź mężem. - A jak udało ci się ich odnaleźć? - Byłoby to znacznie trudniejsze, gdyby nie to, że Lestrade miał w swych rękach informację, z której wartości sam nie zdawał sobie sprawy. Inicjały są tu naturalnie bardzo istotne, ale większe znaczenie miał fakt, że autor notatki zamieszkał w zeszłym tygodniu w jednym z najlepszych hoteli Londynu. - Skąd wiedziałeś, że w jednym z najlepszych?

- Zorientowałem się po cenach. Osiem szylingów za pokój i osiem pensów za sherry wskazywały wyraźnie, że to jeden z najdroższych hoteli. Niewiele jest takich w tym mieście. W drugim, który odwiedziłem, dowiedziałem się z książki meldunkowej, że Francis H. Moulton, Amerykanin, wymeldował się zaledwie wczoraj. Zauważyłem też notatkę, że korespondencję do niego należy przesyłać na 226 Gordon Square. Tam też się udałem i miałem na tyle szczęścia, że udało mi się zastać zakochaną parę. Pozwoliłem sobie udzielić im ojcowskiej rady, że dla wszystkich zainteresowanych byłoby lepiej, gdyby wyjaśnili motywy swego postępowania zarówno opinii publicznej, jak i lordowi St. Simonowi. Zaprosiłem ich więc tutaj i jego też nakłoniłem do przybycia. - Z niezbyt dobrymi rezultatami - zauważyłem. - Jego reakcja nie była zbyt przyjazna. - Cóż, Watsonie - uśmiechnął się Holmes - myślę, że twoja reakcja również nie byłaby zbyt przyjazna, gdybyś po całych problemach z zalotami i ze ślubem znalazł się w sytuacji osoby pozbawionej nie tylko uroczej żony, ale w dodatku i jej fortuny. Myślę, że powinniśmy traktować lorda St. Simona wyrozumiale, nie mówiąc już o tym, że mało prawdopodobne wydaje mi się, byśMy kiedykolwiek znaleźli się w jego sytuacji. A teraz bądź tak uprzejmy i podaj mi skrzypce, gdyż jedynym problemem, jaki nam pozostał, to jak spędzić te przygnębiające, jesienne wieczory.

Sprawy czerwonego kręgu

I - Cóż, pani Warren, doprawdy nie sądzę, aby miała pani powody do obaw, ani też nie mogę zrozumieć dlaczego miałbym mieszać się w tę sprawę. Przykro mi, lecz ostatnio mój czas jest dość cenny i mam inne sprawy, które mnie zajmują - stwierdził Sherlock Holmes wracając do swojego albumu, do którego wklejał najnowsze wycinki prasowe. Tym razem jednak trafił na godnego przeciwnika. Nasz gość bowiem miał upór i przenikliwość właściwą swej płci i ani trochę nie zamierzał ustąpić. - W zeszłym roku zajął się pan problemem jednego z moich lokatorów, pana Fairdale'a Hobbsa. - O, to była całkiem prosta sprawa. - A on przez cały czas wspomina pańską uprzejmość i sposób, w jaki rozwiązał pan tę tajemnicę. Przypomniałam sobie jego słowa, gdy sama znalazłam się w podobnych okolicznościach i wiem, że gdyby pan tylko zechciał... Z moim przyjacielem można było postępować na dwa sposoby: schlebiać jego próżności lub okazywać wiarę w jego dobroć. Były to jedyne słabostki jego charakteru, co potwierdziło się także i tym razem. Odłożył z westchnieniem klej i zrezygnowany spojrzał na gościa. - Dobrze, pani Warren, niech pani mówi. Nie ma pani nic przeciwko tytoniowi? Doskonale. Jak rozumiem, jest pani niespokojna, gdyż pani nowy lokator pozostaje w mieszkaniu i nie może go pani zobaczyć. Gdybym to ja był tym lokatorem, mogłaby mnie pani nie widywać całymi tygodniami. - NIe wątpię w to, sir, ale to coś zupełnie innego. Jestem przerażona, panie Holmes, i nie mogę spać. Słuchać jego szybkich kroków, rozlegających się w całym mieszkaniu od wczesnego świtu do późnego wieczora i nie widzieć absolutnie niczego, to przekracza granice mojej wytrzymałości. Mąż jest również zdenerwowany, ale on dzień spędza w pracy. Ja nie mam ani chwili spokoju. Dlaczego on się ukrywa? Co takiego zrobił? Nie licząc służącej jestem w całym domu zupełnie sama i moje nerwy nie wytrzymują tego dłużej. Mój przyjaciel pochylił się kładąc dłoń na jej ramieniu - miał hipnotyczną siłę uspokajania, jeśli tylko chciał. Przestrach zniknął z oczu siedzącej, jej rysy rozluźniły się, tracąc wyraz zdenerwowania. - Żeby zająć się tą sprawą, muszę wiedzieć wszystko, znać każdy najdrobniejszy nawet szczegół. Proszę się nie spieszyć i dobrze zastanowić - często najdrobniejszy detal okazuje się być najistotniejszym. Powiedziała pani, że ten mężczyzna zjawił się dziesięć dni temu i zapłacił z góry za mieszkkanie i posiłki, tak? - Spytał o moje warunki. Powiedziałam, że biorę pięćdziesiąt szylingów za tydzień. Mieszkanie składa się z salonu i niewielkiej sypialni na piętrze, jest umeblowane i zapewnia całkowitą prywatność. Powiedział, że da mi pięć funtów za tydzień, jeśli będzie miał je na swoich warunkach. Jestem biedną kobietą, panie Holmes, mąż też niewiele zarabia i te pieniądze wiele dla mnie znaczą. Dał mi dziesięć funtów mówiąc, że będę tyle dostawać co dziesięć dni, jeśli dotrzymam uzgodnionych warunków. Jeśli nie, to on natychmiast się wyprowadzi. - Jakie to warunki? - Po pierwsze, klucz do drzwi wejściowych, co jest zupełnie naturalne, po drugie, że ma być zostawiony sam i nikt nigdy, pod żadnym pozorem, nie będzie mu przeszkadzać, co na pierwszy rzut oka także wydaje się zrozumiałe. Tyle, że w praktyce jest to zupełnie nienormalne.

Mieszka u nas od dziesięciu dni i ani ja, ani mąż, ani służąca, nie widzieliśmy go od tego czasu. Wciąż słyszymy jego kroki, ale, nie licząc pierwszej nocy, nie wyszedł z mieszkania ani razu. - A więc jednak raz wyszedł? - Tak, sir. I wrócił bardzo późno, gdy wszyscy poszliśmy już spać. Uprzedził mnie o tym, kiedy płacił i prosił, żebym nie zamykała drzwi. Było już po północy, gdy słyszałam jak wchodził po schodach. - A posiłki? - Dokładnie wytłumaczył, że gdy zadzwoni, mam postawić tacę na krześle przy drzwiach, a gdy zadzwoni ponownie, zabrać ją. Jeśli będzie czegoś potrzebował, napisze drukowanymi literami na kartce i zostawi ją przy naczyniach. - Drukowanymi? - Tak, drukowane litery pisane ołówkiem. Przyniosłam wszystkie kartki, jakie napisał do tej pory, żeby panu pokazać. Oto one: "Mydło" "Zapałka", a pierwszego ranka o, ta: "Daily Gazette". Zostawiam ją zawsze razem ze śniadaniem - wyjaśniła. - No, no - mruknął zainteresowany nagle Sherlock przyglądając się kawałkom papieru, które podała mu pani Warren. - To faktycznie nienormalne. Dlaczego druk? Stawianie drukowanych liter jest znacznie bardziej mozolne od zwykłego pisania. Co o tym sądzisz, Watsonie? - Że piszący nie chciał ujawnić swego charakteru pisma. - Dlaczego? Co za różnica czy osoba, u której wynajmuję mieszkanie, zobaczy słowo czy dwa napisane moją ręką? Mimo to możesz mieć rację, mój drogi. Zastanawia mnie też, dlaczego te wiadomości są tak lakoniczne. - Pojęcia nie mam. - Otwiera to dość obiecujące pole do snucia przypuszczeń. Pisano szerokim, fioletowym ołówkiem, co nie jest niczym nadzwyczajnym, a papier został z boku oddarty, już po zapisaniu go. Zobacz, brakuje części "M" w słowie "Mydło". To może mieć tylko jedną przyczynę, nieprawdaż? - Ostrożność? - Właśnie. Był tu jakiś znak, być może odcisk kciuka, który mógłby doprowadzić do odkrycia tożsamości piszącego. Mówiła pani, że był to mężczyzna średniego wzrostu, o śniadej cerze, czarnych włosach i brodzie. Ile mógł mieć lat? - Sądzę, że nie więcej niż trzydzieści. - Nic więcej nie umie pani o nim powiedzieć? - Mówił dobrą angielszczyzną, ale myślę, że był obcokrajowcem. Miał taki dziwny akcent. - I był dobrze ubrany? - Doskonale, sir, Prawie jak dżentelmen. Ciemne ubranie i nic rzucającego się w oczy. - Nie podał swojego nazwiska? - Nie, sir. - I nikt do niego nie dzwonił ani nie pisał? - Nikt. - Ale rankiem pani albo służąca macie dostęp do jego pokoju? - Nie. Jest całkowicie samowystarczalny, jak to określił. - O, to nader ciekawe. A bagaż - Miał ze sobą tylko dużą, brązową torbę. - Niewiele tego... Mówiła pani, że niczego nie wyrzucał. Jest pani tego pewna? Kobieta wyciągnęła z torebki kopertę i wysypała z niej dwie spalone zapałki oraz niedopałek papierosa.

- Dziś rano znalazłam to na jednym z talerzyków. Przyniosłam, ponieważ słyszałam, że potrafi pan wiele wywnioskować z takich drobiazgów. Holmes wzruszył ramionami. - Zapałek użyto do zapalenia papierosa - mruknął. - To oczywiste, biorąc pod uwagę w jakiej części zostały spalone. Gdyby były spalone w połowie, wówczas chodziłoby o fajkę lub cygaro. Natomiast ten niedopałek jest nader ciekawy. Mówi pani, że miał brodę i wąsy? - Tak, sir. - Nie rozumiem. Tego papierosa mógł wypalić tylko człowiek nie noszący zarostu. Nawet taki wąs, jak twój, Watsonie, byłby lekko przypalony. - Cygarniczka? - spytałem. - Nie, nic na to nie wskazuje, a musiałby zostać ślad. Pani Warren, czy w pani mieszkaniu nie ma przypadkiem dwóch osób? - Nie, sir. Je tak niewiele, że często zastanawiam się jak można na tym przeżyć. - No cóż, sądzę, że musimy poczekać aż będziemy mieć więcej informacji. Mimo wszystko nie ma pani na co narzekać: dostała pani pieniądze, a lokator nie jest uciążliwy, choć bez dwóch zdań nietypowy. Płaci dobrze, i to, że się ukrywa, na dobrą sprawę nie jest pani zmartwieniem. Nie mamy jak dotąd żadnych podstaw, by naruszać jego spokój, jako że nic nie wskazuje na popełnienie jakiegokolwiek przestępstwa. Proszę mnie zawiadomić o każdym nowym wydarzeniu i proszę być pewną, że pomogę pani, jeśli zajdzie taka potrzeba. Gdy nasz gość wyszedł, mój towarzysz zatarł ręce i oznajmił: - Cała sprawa zapowiada się ciekawie. Może mieć oczywiście trywialne wyjaśnienie, ot, choćby egocentryzm, ale parę drobiazgów wskazuje na poważniejszy jej charakter, niż się wydaje. Najbardziej oczywiste jest to, że osoba przebywająca obecnie w tym mieszkaniu nie jest tą samą, która je wynajęła. - Co skłania cię do takich przypuszczeń? - Nie licząc już niedopałka, czy nie jest wyraźną przesłanką fakt, iż człowiek ten opuścił pokój tylko raz, i to zaraz po wynajęciu mieszkania? Powrócił - on, albo ktoś inny - w porze, w której wszyscy ewentualni świadkowie spali. Nie ma żadnego dowodu, że osoba, która wyszła, jest tą samą, która wróciła. Poza tym wynajmujący mówił dobrą angielszczyzną, a na kartce napisano "zapałka", nie "zapałki", jak powinno być. Sądzę, że zostało to zaczerpnięte ze słownika, w którym była tylko liczba pojedyncza. Lakoniczność może być spowodowana chęcią ukrycia nieznajomości języka. Tak, Watsonie, przyznasz, że są to wystarczające powody, by podejrzewać zamianę lokatórów. - Tylko po co? - To właśnie jest problem. Ale mamy dość prosty sposób, by to sprawdzić - wziął gruby zeszyt, w który wklejał ogłoszenia z rozmaitych gazet i zaczął go kartkować. - Ależ to zbiorowisko skarg, śmiechu i naiwności... a jednocześnie najlepsze łowisko dla kogoś, kto szuka rzeczy dziwnych i ciekawych. Ten ktoś jest sam, jak to zostało zaznaczone na wstępie, nie odbiera telefonów i listów, ani nie przyjmuje gości. Prenumeruje natomiast jedną jedyną gazetę. Zatem musi porozumiewać się z kimś za pomocą ogłoszeń i wiemy nawet od kiedy możemy się ich spodziewać... "Dama w czarnym boa w Prince's Skating Club..." - możemy sobie darować, "Jimmy nie będzie łamał serca..." - to też, "Jeśli dama, która zemdlała w autobusie..." - również, "Każdego dnia me serce..." - to także. O, to już bardziej pasuje, posłuchaj: "Cierpliwości, znajdę jakiś pewny sposób łączności. Na razie tutaj - G." Wydrukowane w dwa dni po wprowadzeniu się do pani Warren owego niepokojącego lokatora. Wygląda to prawdopodobnie. Ten ktoś, kto tam jest obecnie, może nie mówić, ale musi rozumieć po angielsku. Inaczej ogłoszenie nie miałoby sensu. Zobaczymy czy jest ciąg dalszy... o, trzy dni później... "Sprawy idą dobrze, cierpliwości i spokoju. Chmury się rozwieją - G." Przez tydzień cisza i coś konkretniejszego: "Prawie sukces.

Jeśli będę mógł, pamiętaj stary kod: 1 - A, 2 - B itd. Usłyszysz wkrótce - G." To wczorajsze ogłoszenie. W dzisiejszej prasie nie ma nic na ten temat. Wszystko wskazuje, że adresatem jest ów tajemniczy lokator. Jeśli trochę poczekamy, sądzę, że sprawy staną się znacznie jaśniejsze. Tak też się stało. Rankiem następnego dnia znalazłem Holmesa siedzącego przed kominkiem z pełnym satysfakcji uśmiechem na twarzy. - Jak ci się to podoba? - spytał biorąc ze stołu gazetę - "Wysoki, czerwony dom z białą elewacją, 3 piętro, 2 okno od lewej po zmroku - G.". Sądzę, że po śniadaniu urządzimy sobie wycieczkę krajoznawczą po sąsiedztwie posesji pani Warren. O, a oto i ona we własnej osobie. Co nowego? Nasza klientka wpadła do pokoju tak gwałtownie, iż wystarczyło raz na nią spojrzeć, by wiedzieć, że coś musiało się wydarzyć, i to coś ważnego. - To sprawa dla policji, panie Holmes - krzyknęła. - Nie będę dłużej tego tolerować! On musi się wynieść z mojego mieszkania. Poszłabym tam i powiedziała mu to, ale pomyślałam, że uczciwość nakazuje mi zasięgnąć najpierw pana opinii. Moja cierpliwość ma granice, a kiedy dochodzi do porwania mojego własnego męża, to... - Kto był tak bezczelny? - Sama chciałabym to wiedzieć! Dziś rano wyszedł jak zwykle przed siódmą - jest portierem u Mortona i Wazylighta na Tettenham Court Road - i zanim zdołał zrobić dziesięć kroków dwaj ludzie zaszli go z tyłu, zarzucili mu na głowę płaszcz i wepchnęli do czekającego przy krawężniku auta. Przez godzinę wozili go po mieście, potem otworzyli drzwi i wyrzucili jak worek kartofli. Gdy się pozbierał, po samochodzie nie zostało śladu, a on sam był w Hampstead Heath. Przyjechał do domu i dochodzi do siebie, a ja natychmiast przybyłam dać panu o tym znać. - Nader ciekawe. Czy widział tych ludzi, lub słyszał ich rozmowę? - Nie. Wie tylko, że nagle zrobiło się ciemno i został uniesiony w górę, a potem wyrzucony z jadącego wozu. Było ich dwóch albo trzech. - A dlaczego łączy pani tę napaść ze swoim lokatorem? - Żyjemy w tym miejscu od piętnastu lat. To spokojna okolica i nigdy nic podobnego nie miało tu miejsca. To nie jest przypadek, mam tego dość. Pieniądze nie są najważniejsze i dziś jeszcze chcę widzieć, jak ten człowiek wynosi się z mojego domu. - Pani Warren, niech pani nie robi niczego gwałtownego. Proszę poczekać z eksmisją. Zaczynam sądzić, że ta sprawa jest znacznie poważniejsza niż się z pozoru wydawało. Oczywiste jest, że pani lokatorowi zagraża poważne niebezpieczeństwo. Jest równie prawdopodobne, że oczekujący w zasadzce wrogowie pomylili w porannej mgle pani męża z pani lokatorem, a stwierdziwszy swą pomyłkę wypuścili go. Możemy się jedynie domyślać, co zrobiliby, gdyby nie popełnili pomyłki. - Wobec tego co ja mam zrobić, panie Holmes? - Bardzo chciałbym zobaczyć tego pani lokatora. - Nie wiem jak by to można było zrobić, chyba że wyłamie pan drzwi. Otwiera je dopiero, gdy słyszy jak schodzę. Nigdy wcześniej. - Musi zabrać tacę. Jeśli jest jakieś miejsce, w którym moglibyśmy się schować i obserwować drzwi... Kobieta zastanowiła się przez dłuższą chwilę. - Po drugiej stronie korytarza jest niewielki pokoik. Ustawię tam lustro i jeśli siądziecie panowie za drzwiami, powinno się to udać. - Doskonale! - ucieszył się Scherlock. - O której jest lunch? - Około pierwszej, sir. - Wobec tego będziemy przed pierwszą. Do zobaczenia, pani Warren.

O wpół do pierwszej znaleźliśmy się na schodach domu pani Warren, wysokiego budynku z żółtej cegły, przy Great Orne Street, wąskiej uliczce po północno_wschodniej stronie British Museum. Stał on w pobliżu narożnika i widok z niego obejmował też Howe Street, zabudowaną bardziej pretensjonalnie. Mój towarzysz z uśmiechem wskazał jeden z budynków. - Widzisz, Watsonie? "Wysoki, czerwony dom z białą elewacją". Oto nasza stacja nadawcza. Znamy miejsce, znamy szyfr, toteż nie powinno być kłopotów. O, w oknie jest kartka "Do wynajęcia", a więc mieszkanie jest puste i łatwo dostępne. Witam panią, pani Warren. Co teraz? - Wszystko przygotowałam, ale musicie panowie zostawić buty na półpiętrze, żeby uniknąć hałasu. Proszę za mną. Pokoik stanowił doskonałe ukrycie, a lustro umieszczone było tak, że sami siedząc w mroku widzieliśmy dokładnie interesujące nas drzwi. Niewiele czasu minęło odkąd zajęliśmy swoje miejsca, gdy odległy głos dzwonka oznajmił porę lunchu tajemniczego lokatora. Wkrótce też pojawiła się pani Warren z tacą, którą zostawiła na krześle przy drzwiach, po czym stąpając ciężko zeszła ze schodów. NIe odrywaliśmy wzroku od lustra - kiedy kroki ucichły, rozległ się zgrzyt klucza w zamku i przez uchylone drzwi dwie szczupłe dłonie porwały tacę z krzesła, by po krótkiej chwili umieścić ją tam z powrotem. Przez moment widziałem śniadą i piękną twarz, z przerażeniem spoglądającą w uchylone drzwi naszego pokoiku. Drzwi zatrzasnęły się, klucz zazgrzytał znowu, po czym zapadła cisza. Holmes pociągnął mnie za rękaw i obaj ostrożnie zeszliśmy na dół, zachowując absolutną ciszę. - Zadzwonię wieczorem - poinformował oczekującą nas właścicielkę. - Myślę, Watsonie, że z dyskusją poczekamy do powrotu do domu. - Jak widziałeś, moje przypuszczenia okazały się słuszne - zaczął z głębin fotela. - Nastąpiła zamiana lokatorów. NIe przewidziałem tylko, że jest to również zamiana płci. To kobieta i to niezwykła kobieta, mój drogi. - Widziała nas. - NIekoniecznie. Widziała coś, co ją zaniepokoiło, nie ulega to wątpliwości. Ogólny przebieg wypadków jest jasny, nieprawdaż? Pewna para szuka schronienia przed zagrożeniem, i to poważnym, biorąc pod uwagę stopień przedsięwziętej przez nią ostrożności. Mężczyzna, który musi coś konkretnego zrobić, pozostawia kobietę w miejscu najbezpieczniejszym z możliwych. Nie jest o takie łatwo, a znajduje je w sposób naprawdę oryginalny i na tyle skuteczny, że obecność kobiety jest tajemnicą nawet dla właścicielki mieszkania, regularnie przynoszącej jej posiłki. Drukowane pismo jest teraz zrozumiałe - chodziło o ukrycie płci osoby piszącej, której ktoś znający się na rzeczy mógłby domyślić się z charakteru pisma. Mężczyzna nie może się zbliżyć do tego domu, by nie naprowadzić na ślad kobiety wrogów, a do utrzymania łączności wykorzystuje ogłoszenia w gazecie. Jak dotąd wszystko jasne i proste. - Tylko jakie są powody tego wszystkiego? - Właśnie, mój drogi. Jak zwykle jesteś praktyczny i bezpośredni! Ciekawość i przewrażliwienie pani Warren w miarę jak posuwamy się naprzód, niespodziewanie okazują się kryć rzeczywiście groźną sprawę. Słyszeliśmy o napadzie na pana Warrena, który bez wątpienia wymierzony był w jego lokatora i który dobitnie potwierdza wagę sprawy. Śmiem twierdzić, że stawką w tej grze jest życie obojga, zaś sposób w jaki zaatakowano jasno wskazuje na przewagę liczebną przeciwnika oraz na fakt, iż nie jest on świadomy zamiany. Ogólnie rzecz biorąc jest to naprawdę ciekawy i skomplikowany przypadek. - Zastanawia mnie - odezwałem się po chwili - dlaczego chcesz się nim dalej zajmować. Co zyskasz? - Sztuka dla sztuki. Sądzę, że gdy praktykowałeś w zawodzie wielokrotnie udzielałeś porad

i badałeś pacjentów bez zapłaty. Jakie były tego powody? - Wiedza i doświadczenie. - Nauka nigdy się nie kończy. Całe życie to seria lekcji, z których najważniejsze są przeważnie te ostatnie. Ta zagadka jest bardzo pouczająca i mimo braku widoków na honorarium czy sławę mam ochotę, i to przemożną, rozwiązać ją. Pewnien jestem, że o zmierzchu będziemy wiedzieli znacznie więcej. Gdy ponownie znaleźliśmy się w domu pani Warren, Londyn okrywała już szarówka zimowego zmierzchu, rozpraszana jedynie żółtymi kwadratami okien i mglistym blaskiem latarń gazowych. Siedząc w ciemnym salonie spoglądaliśmy uważnie na interesujące nas okno i niedługo trwało, gdy pojawiło się w nim światło. - Zaczyna się - szepnął Holmes prawie przyciskając twarz do szyby. - Widzę cień, trzyma w dłoni świecę i spogląda w naszą stronę. Najwyraźniej chce mieć pewność, że jego towarzyszka jest już w oknie. Zaczyna nadawać. Zapisuj to, byśmy mogli później się zastanowić. Pojedynczy błysk - A... ile teraz naliczyłeś? Dwadzieścia, ja też, a więc T... Co jeszcze jedno T? To musi być początek drugiego słowa... Dobrze, długa przerwa czyli koniec. Co wyszło? "Attenta", to bez sensu. Tak samo zresztą, gdy podzielimy to w jakikolwiek sposób... Chyba że Ta to czyjeś inicjały..., * O, znowu zaczyna... powtarza ten sam wyraz! Dziwne, Watsonie, naprawdę dziwne. Jeszcze raz to samo i cofnął się. Co o tym sądzisz? Wówczas wiadomość brzmiała: "At ten T. A.", czyli "O godz. 10.00 T. A." (przyp. tłum.) - Szyfr - odparłem krótko. Holmes nagle roześmiał się. - I to niezbyt skomplikowany. To po prostu nie jest po angielsku, tylko po włosku. "A" oznacza, że adresatką jest kobieta, a treść to "uwaga" powtórzone trzykrotnie. Jest to bez wątpienia ważna wiadomość, co można wywnioskować z powtórzenia. Tylko o co chodzi? Poczekajmy, znów podchodzi do okna. Ponownie zobaczyliśmy przykucniętą sylwetkę szybko przesuwającą płomień świecy. Tym razem litery nadawane były znacznie szybciej. Tak szybko, że omal nie zgubiłem się przy ich notowaniu. - Pericolo - to znaczy "niebezpieczeństwo". Tak, sygnał niebezpieczeństwa. Powtarza go... Peri... Tam do diabła, co się dzieje?! Światełko nagle zniknęło i okno pogrążyło się w ciemnościach, podobnie zresztą jak wszystkie pozostałe w tym budynku. Wiadomość została urwana w połowie i powody tego stanu rzeczy musiały dotrzeć do nas równocześnie, gdyż w tym samym momencie poderwaliśmy się na równe nogi. - Sprawa się komplikuje - szepnął Holmes. - PowinniśMy zawiadomić Scotland Yard, ale nie ma na to czasu. Chyba że wytłumaczenie jest niewinne, a wówczas wyszlibyśmy na durniów. Chodź, sprawdzimy na miejscu, o co chodzi.

II Gdy szliśmy wzdłuż Howe Street obejrzałem się w stronę budnyku, który właśnie opuściliśmy. W oknie na piętrze dostrzegłem postać wpatrującą się w mrok i czekającą w napięciu na dalszy ciąg przerwanej rozmowy. Przy drzwiach budynku z czerwonej cegły sterczał natomiast zakutany w szal mężczyzna w płaszczu, opierający się o ogrodzenie i przyglądający się nam uważnie. - Holmes! - krzyknął nagle. - Gregson! - ucieszył się zawołany, potrząsając jego prawicą. - Góra z górą... Co cię tu sprowadza?

- Sądzę, że to samo co ciebie - uśmiechnął się inspektor. - Choć nie mam pojęcia, jakim cudem się tu znalazłeś. - Różne tropy prowadzące do tego samego celu. Obserwowałem sygnały, które... - Sygnały?! - Z tego okna. Urwały się nagle, toteż przybyliśmy zbadać przyczynę. Skoro jednak sprawa jest w twoich rękach, możemy spokojnie wrócić do domu. - Poczekaj! Zróbmy to razem. Tyle razy mi pomagałeś, że cieszę się na samą możliwość drobnego rewanżu. Z tego domu jest tylko jedno wyjście, tak że nie mógł nam się wymknąć. - Kto? - Choć raz wiem więcej niż ty - niespodziewanie uderzył laską w chodnik, na który to sygnał ze stojącej w pobliżu dorożki wyskoczył i podszedł do nas woźnica z batem w ręku. - Poznaj pana Levertona z Ameryki, a ściślej z Agencji Pinkertona. A to jest słynny Sherlock Holmes. - Bohater zagadki w jaskini na Long Island? - spytał Holmes. - Sir, miło mi pana poznać. Amerykanin, młody, choć poważnie wyglądający mężczyzna o opalonej twarzy i przystojnych rysach, zaczerwienił się na te słowa. - Teraz jestem na tropie większej sprawy, panie Holmes. Jeśli zdołam złapać Gorgiano... - Gorgiano z Czerwonego Kręgu? - przerwał mu Holmes. - O, widzę, że znany jest również w Europie. Zaczęliśmy go śledzić i wiemy z całą pewnością, że ma na sumieniu około pięćdziesiąt morderstw, ale jak dotąd nie możemy go złapać. Ciągle się wymyka. Przyjechałem tu za nim z Nowego Jorku i przez tydzień byłem jego cieniem czekając na jakikolwiek pretekst, by złapać go za kołnierz. Wraz z panem Gregsonem czekamy teraz. Jest w tym domu i nie może się nam wymknąć. Jak dotąd wyszły stąd jedynie trzy osoby i przysięgam, że nie był żadną z nich. - Mówiłeś coś o sygnałach - Gregson zwrócił się do Holmesa. - Wygląda na to, że znowu wiesz więcej od nas. Mój towarzysz wyjaśnił w paru słowach sprawę, którą się zajmowaliśmy i Leverton zaklął. - To o nas chodzi - mruknął ponuro. - Musiał nas spostrzec przy jakiejś okazji. Teraz sygnalizuje któremuś ze swoich współpracowników, ma ich paru w Londynie. To, że przerwał nagle, może oznaczać jedynie, iż zauważył przez okno któregoś z nas. Postanowił działać natychmiast, skoro niebezpieczeństwo jest bliskie. Co pan proponuje, panie Holmes? - Iść na górę i przekonać się na własne oczy jak wygląda sytuacja. - Nie mamy ani nakazu rewizji, ani nakazu aresztowania. - Te budynki są nie zamieszkałe, a okoliczności bardzo podejrzane - stwierdził Gregson. - Powody chwilowo zupełnie wystarczające. Biorę na siebie odpowiedzialność za aresztowanie, a potem zobaczymy, co będzie lepsze: przetrzymać go tu, czy przekazać do Nowego Yorku. Nasi policjanci nie mają może największej wyobraźni, nie zawodzą natomiast gdy chodzi o odwagę i zdecydowanie. Gregson wspinał się po schodach, by aresztować wielokrotnego zabójcę z taką miną, jakby były to schody w Scotland Yardzie. Amerykanin usiłował przecisnąć się przed niego, ale Gregson powstrzymał go tyleż uprzejmie, co stanowczo - niebezpieczeństwa Londynu były sprawą londyńskiej policji. Drzwi na trzecim piętrze, prowadzące do mieszkania po lewej stronie, były uchylone. Gregson pchnął je zdecydowanym ruchem. Wewnątrz panowała cisza i ciemność, toteż czym prędzej zapalił kieszonkową latarkę. Gdy płomień uspokoił się, ku swemu zaskoczeniu ujrzeliśmy na białych deskach podłogi świeże ślady krwi, które prowadziły w naszą stronę

i zatrzymywały się w pobliżu okna. Prowadziły one do zamkniętych drzwi sąsiedniego pokoju. Inspektor otworzył je i trzymając światło przed sobą wszedł do środka. Ruszyliśmy za nim. W pozbawionym mebli pokoju, na środku podłogi leżała skulona postać ogromnego mężczyzny. Jego groteskowo wykrzywioną twarz otaczał krąg wymalowany krwią. Ręce miał szeroko rozrzucone, a z szyi wystawała mu kościana rękojeść sztyletu, zatopionego aż po gardę w ciele. Obok prawej dłoni leżącego spoczywały doskonale wykonany sztylet z rogową rękojeścią i czarna, dziecięca rękawiczka. Sądząc z układu ciała musiał umrzeć zanim jeszcze upadł. - O Boże! To Czarny Giorgiano! - zdumiał się Amerykanin. - Ktoś nas wyprzedził. - Na oknie jest świeca - poinformował nas Gregson. - Co ty wyprawiasz? Pytanie to było skierowane do Sherlocka, który zapalił ją i przesuwał szybko wzdłuż okna, po czym spojrzał w ciemność, zdmuchnął świecę i rzucił ją na podłogę. - Sądzę, że to nam nieco pomoże - mruknął enigmatycznie i zamarł pogrążony w myślach, podczas gdy obaj policjanci oglądali ciało. - Mówicie, że w czasie waszej obserwacji wyszły stąd trzy osoby. Przyjrzeliście się im dokładniej? - Oczywiście - odparł Gregson. - Czy był wśród nich mężczyzna około trzydziestki, średniego wzrostu, o śniadej cerze i czarnej brodzie? - Wyszedł jako ostatni. - Jak sądzę, jest to zabójca. Poza rysopisem macie doskonały ślad buta odbity we krwi. Nie powinniście mieć trudności ze znalezieniem go. - Zapewne, wśród milionów londyńczyków... - MOże i tak. Dlatego pomyślałem, że najlepiej poprosić tę panią o pomoc. Na te słowa wszyscy odwróciliśmy się w stronę drzwi, gdzie spoglądał Holmes. Stała tam wysoka i przystojna kobieta, tajemnicza lokatorka pani Warren. Podeszła powoli, blada z trwogi, wpatrując się nieruchomo w leżące na podłodze ciało. - Zabiliście go! - szepnęła. Oh, Dio Mio, zabiliście go! Nagle gwałtownie zaczerpnęła powietrza i z okrzykiem radości skoczyła w górę, po czym zaczęła tańczyć wokół pokoju klaszcząc w dłonie i z błyszczącymi oczyma mówiąc coś bez przerwy po włosku. Dziwne ze wszech miar było obserwowanie tej radości na widok trupa. Nagle zatrzymała się i spojrzała na nas pytająco. - Wy z policji, tak? Wy zabiliście Giuseppe Gorgiano, tak? - spytała niegramatyczną angielszczyzną. - Jesteśmy z policji, proszę pani - odpowiedział Gregson. Rozejrzała się zaskoczona po ciemnych kątach pomieszczenia. - A gdzie jest Gennaro? - spytała. - Mój mąż, Gennaro Lucca? Jestem Emilia Lucca z Nowego Yorku. Chwilę temu był w oknie i przybiegłam, jak kazał. - To ja poleciłem pani przyjść - odezwał się Holmes. - Jak? - Wasz szyfr nie był zbyt skomplikowany, proszę mi wierzyć, zaś pani obecność tutaj wydała mi się wskazana. Nadałem "vieni" i pani przyszła. Spojrzała nań z podziwem. - Nie rozumiem, skąd pan to wie. Gorgiano, jak... - przerwała i nagle twarz rozjaśnił uśmiech dumy - Gennaro! Mój cudowny Gennaro! Strzegł mnie i zrobił to własnoręcznie! Zabił potwora. Gennaro, jesteś cudowny. Jaka kobieta może być cię godna?

- Pani Lucca - Gregson położył dłoń na jej ramieniu takim gestem, jakby była największym chuliganem z Notting Hill. - Nie bardzo wiem kim i czym pani jest, ale powiedziała pani dość, bym miał ochotę porozmawiać z panią w Yardzie. - Poczekaj - wtrącił się Holmes. - Wydaje mi się, że ta dama może być równie chętna do udzielania nam informacji, jak my do ich wysłuchania. Rozumie pani, że jej mąż zostanie aresztowany i sądzony na okoliczność śmierci tego, który leży tu przed nami. To, co pani powie, może być użyte jako dowód na procesie, ale jeśli sądzi pani, iż działał on ze szlachetnych pobudek i chciałaby, by te pobudki były znane, to nie może mu się pani przysłużyć lepiej niż opowiadając nam tę historię. - Tak, Gorgiano nie żyje i nie obawiamy się niczego - oznajmiła radośnie. - To był diabeł i potwór w jednej osobie, żaden sędzia nie może ukarać mojego męża za to, że go zabił. - W takim razie - zaproponował mój przyjaciel - najlepiej będzie zamknąć te drzwi zostawiając wszystko tak jak było i iść z panią do jej mieszkania, by zapoznać się z całą historią. Dopiero po jej wysłuchaniu wyrobimy sobie opinię o całej sprawie. Pół godziny później siedzieliśmy w niewielkim saloniku słuchając specyficznej angielszczyzny seniory Lucca, opowiadającej nam historię, której pointę widzieliśmy na białych deskach podłogi. Aby ta długa historia stała się bardziej zrozumiała, pozwoliłem sobie nieco poprawić jej gramatykę. - Urodziłam się w Posilippo w pobliżu Neapolu, a moim ojcem był prawnik, Augusto Barelli, niegdyś deputowany z tego okręgu. Gennaro był zatrudniony przez mojego ojca. Pokochałam go, jak zrobiłaby każda kobieta, choć nie miał ani pozycji, ani majątku, przez co mój ojciec nie zgodził się na małżeństwo. Uciekliśmy, pobraliśmy się w Bari i sprzedaliśmy moje klejnoty, by opłacić podróż do Ameryki. Było to cztery lata temu i od tej chwili żyliśmy w Nowym Yorku. Z początku sprzyjało nam szczęście. Gennaro oddał przysługę włoskiemu dżentelmenowi, ratując go przed pobiciem w miejscu zwanym Bowey. Czynem tym zyskał wpływowego przyjaciela nazwiskiem Tito Castalotte, współwłaściciela firmy importującej owoce "Castalotte i Zamba". Senior Zamba był inwalidą i praktycznie całą firmą kierował nasz nowy przyjaciel. Zatrudnionych było w niej ponad trzystu pracowników. Senior Castalotte zaangażował mojego męża na stanowisko szefa działu i na każdym kroku okazywał mu swą przychylność. Był kawalerem i myślę, że traktował go jak syna, a oboje z mężem darzyliśmy go takim uczuciem, jakby był naszym ojcem. Kupiliśmy niewielki domek na Brooklynie i przyszłość rysowała się przed nami w jasnych barwach, gdy nagle pojawił się w naszym życiu Gorgiano. Przyprowadził go pewnej nocy mój mąż, ponieważ byli krajanami i znali się jeszcze z Włoch. Był to potężny mężczyzna, co sami panowie widzieliście, ale nie tylko z uwagi na posturę. Właściwie wszystko w nim było potężne i przerażające: głos jak grom, pomysły, uczucia - wszystko to było monstrualne i przesadzone. Mówił, lub raczej ryczał, z taką energią, że wszyscy musieli go słuchać przytłoczeni dźwiękiem i potokiem słów. Jego oczy pałały czymś, co przykuwało uwagę i niewoliło człowieka. Przychodził do nas często, choć zdawałam sobie sprawę z tego, że mężowi niezbyt to odpowiada. W jego obecności siedział blady i milczący, słuchając nie kończących się tyrad o polityce i sprawach socjalnych. Nic nie mówił, ale na jego twarzy widziałam wyraz, którego nie zobaczyłam nigdy dotąd. Z początku sądziłam, że to niechęć, lecz w końcu zrozumiałam, że to strach. Głęboki, przejmujący strach. Tej nocy, gdy to zrozumiałam, nakłoniłam go, by mi wszystko opowiedział. Zrobił to. Wtedy sama zaczęłam się bać. Chyba jeszcze bardziej niż on. W latach młodości, gdy cały świat zdawał mu się wrogi, a do szaleństwa doprowadzała go

niesprawiedliwość, której doświadczał na każdym kroku, mój Gennaro przyłączył się do neapolitańskiego stowarzyszenia zwanego Czerwonym Kręgiem, wywodzącego się z Karbonariuszy. Ich przysięgi i sekrety były przerażające, ale kiedy stał się już jednym z nich, ucieczka była niemożliwą. Gdy znaleźliśmy się w Ameryce sądził, że zostawił to za sobą i że sprawa jest zamknięta na zawsze. Ale pewnego dnia ku swemu przerażeniu spotkał na ulicy człowieka, który wprowadził go do Kręgu i który zasłużył sobie w południowych Włoszech na przydomek "Śmierć", gdyż ręce miał do łokci zbrukane krwią - olbrzyma Gorgiano. Przybył on do Nowego Yorku uciekając przed włoską policją i założył tam oddział Czerwonego Kręgu. Gennaro pokazał mi też wezwanie, które otrzymał, polecające mu stawienie się w określonym czasie i określonym miejscu. Już samo to było złe, ale najgorsze miało dopiero nadejść. Zauważyłam, że od pewnego czasu olbrzym przychodząc do nas ciągle patrzy i mówi do mnie; nawet jeśli słowa skierowane były do mojego męża, ani na moment nie spuszczał oczu ze mnie. Pewnego wieczora zrozumiałam dlaczego. Obudziłam w nim coś, co nazwał "miłością". Przybył do nas zanim jeszcze pojawił się Gennaro, chwycił mnie w objęcia i zaczął całować, namawiając, bym poszła z nim. Szarpałam się i krzyczałam, gdy wtem zjawił się Gennaro i zaatakował go. Nieprzytomnego zostawiliśmy na podłodze i uciekliśmy, by już nigdy nie wrócić do domu. Tej nocy przysporzyliśmy sobie śmiertelnego wroga. Parę dni potem odbyło się zebranie Kręgu. Mąż wrócił z niego z taką miną, że od razu wiedziałam, iż stało się coś strasznego. Rzeczywistość okazała się jednak gorsza od naszych najgorszych obaw. Fundusze organizacji wymuszano od bogatych Włochów. Jednym z tych, do których się zwrócono, był nasz przyjaciel Castalotte. Nie ugiął się on przed pogróżkami, a nawet przekazał sprawę policji, co spowodowało wydanie nań wyroku śmierci, tak za mieszanie obcych w sprawy narodowe jak i dla zastraszenia innych opornych lub zaczynających się buntować. Na spotkaniu postanowiono, że zostanie wysadzony z domem przy użyciu dynamitu i odbyło się losowanie wykonawcy wyroku. Gennaro losując zobaczył twarz Gorgiano i zanim wyciągnął los z Czerwonym Kręgiem, wiedział, że sprawa została w jakiś sposób uprzednio ukartowana. Miał albo zabić przyjaciela, albo narazić mnie i siebie na zemstę, gdyż w takich wypadkach Krąg karał nie tylko swoich członków, ale też wszystkich ich bliskich, było to ogólnie wiadome. Całą noc zastanawialiśmy się co zrobić, gdyż zamach należało przeprowadzić następnego wieczora. W końcu ostrzegliśmy seniora Castalotte i w południe byliśmy już w drodze do Londynu. Na wszelki wypadek poinformowaliśmy uprzednio o wszystkim policję. Resztę panowie znacie. Byliśmy pewni, że prześladowcy nie zostawią nas w spokoju. Nie licząc misji oficjalnej, Gorgiano miał osobiste motywy zemsty, a znając jego bezwzględność i upór wiedzieliśmy, że nie spocznie nim nie wykona zadania, Włochy i Ameryka dobrze przecież znają jego okrucieństwa. Mieliśmy parę dni na zorganizowanie dla mnie takiego schronienia, by niebezpieczeństwo nie mogło mnie dosięgnąć bez ostrzeżenia. Mąż natomiast musiał być wolny, by móc swobodnie kontaktować się z włoską i amerykańską policją. Sama nie wiem, gdzie mieszka, bo jedyne wieści od niego otrzymywałam przez ogłoszenia w gazecie. Pewnego razu przez okno zauważyłam dwóch Włochów obserwujących dom i wiedzi-ałam, że zostaliśmy odnalezieni. W końcu, dziś w nocy, Gennaro zaczął nadawać, ale sygnały nagle się urwały. Teraz wiem, że zdawał sobie sprawę z bliskości Gorgiana i na szczęście był przygotowany na to spotkanie. Pytam was panowie, czy po tym wszystkim, co usłyszeliście przed chwilą, możemy obawiać się czegokolwiek ze strony prawa?

Czy jakikolwiek sędzia na tym świecie mógłby skazać mego męża za to, co uczynił? - Cóż, panie Gregson - odezwał się Amerykanin spoglądając na inspektora - Nie wiem jak wy, Anglicy, zapatrujecie się na to, ale w Nowym Yorku mąż tej damy może liczyć na serdeczne podziękowanie. - Będzie pani musiała udać się ze mną i zobaczyć się z moim szefem - zdecydował policjant. - Jeśli to, co pani powiedziała jest prawdą, nie sądzę, by musiała się pani czy też jej mąż obawiać czegoś z naszej strony. Natomiast ani w ząb nie mogę pojąć, skąd, u diaska, ty się tu znalazłeś, Holmesie. - Nauka, Gregsonie. Ciekawość jest lepsza od uniwersytetu. Cóż, Watsonie, masz oto jeszcze jeden przypadek do swojej kolekcji. Tak na marginesie, jest już ósma, a dziś wieczorem w Covent Garden grają Wagnera. Jeśli się pośpieszymy, powinniśmy zdążyć na drugi akt.

Sprawa diabelskiej stopy

W mojej pracy związanej z zapisywaniem i podawaniem do publicznej wiadomości niektórych ciekawszych przypadków z kariery mego przyjaciela, największą trudność sprawiała mi zawsze jego awersja do rozgłosu. Dla niego najważniejsze było samo rozwikłanie sprawy - aresztowanie przestępcy zostawiał najczęściej czynnikom oficjalnym i z lekceważącym uśmiechem słuchał potem peanów pochwalnych, kierowanych pod niewłaściwym adresem. To właśnie nastawienie, nie zaś brak materiałów, było powodem mego milczenia w ciągu ostatnich lat. Mój udział w części jego przygód zawsze był przywilejem i przyjemnością, aleteż nakładał na mnie obowiązek milczenia tak długo, jak długo nie uzyskałem zgody Sherlocka na publikację jego przygód. Dlatego też sporą niespodziankę sprawił mi telegram od Holmesa, który przyszedł do mnie w ostatni wtorek (nigdy nie pisał listów, jeśli korespondencję można było załatwić przy pomocy depeszy). Oto jego treść: "Dlaczegóż nie opowiedzieć by im o Kornwalijskim horrorze? Najdziwniejsza sprawa, jaką miałem". Pojęcia nie mam, co przypomniało mu tę przygodę, ani też co skłoniło go do zgody. Ale, nie czekając aż zmieni zdanie, poszukałem notatek ze szczegółami i oto przedstawiam państwu tę historię. Działo się to na wiosnę 1897 roku, gdy żelazne zdrowie Sherlocka zaczęło zdradzać objawy przemęczenia ciągłą pracą, nader podniecającą, ale i wyczerpującą system nerwowy. W marcu tegoż roku doktor Moore Agar z Harley Street, którego dramatyczne spotkanie z mym przyjacielem być może przedstawię pewnego dnia, postawił jednoznaczną diagnozę, że jeśli Holmes nie zrobi sobie dłuższego odpoczynku zrywając całkowicie na ten czas z praktyką, grozi mu załamanie nerwowe. Stan własnego zdrowia nigdy nie interesował Holmesa, chyba że kolidował z jakimś jego planem, co zdarzało się nader rzadko. Tym razem jednak zagrożenie było poważne, a alternatywę dla długiej przerwy stanowiło całkowite zerwanie z zawodem, toteż zgodził się on na urlop i całkowitą zmianę otoczenia. W taki oto sposób znaleźliśmy się w niewielkim domku przy Poldhu Bay, na odległym zakątku kornwalijskiego wybrzeża. Było to miejsce dość szczególne, choć doskonale odpowiadające humorowi i osobowości mego towarzysza. Z okien naszego biało pomalowanego domku widać było prawie całe złowrogie półkole Mounts Bay - starej pułapki żaglowców. Przy północnym wietrze zatoka wyglądała spokojnie i zacisznie, zapraszając sterane burzą statki, by szukały tu schronienia i spokoju. Potem następował nagły skręt wiatru na południowo_zachodni, kotwica szorowała po dnie nie znajdując punktu zahaczenia, zbliżały się skały i koniec, który kosztował wiele załóg życie. Doświadczeni marynarze omijali to miejsce szerokim łukiem. Otaczający nas z drugiej strony ląd był równie niegościnny jak morze - przeważnie trzęsawiska i bagna, tu i tam przetykane suchym lądem, z wieżą kościelną zaznaczającą z daleka istnienie wioski. Wszędzie też spotkać można było ślady jakiejś dawno wymarłej rasy, która pozostawiła po sobie tajemnicze obeliski i nieregularne budowle kryjące prochy zmarłych oraz dziwne wały ziemne o nieznanym przeznaczeniu. Cała okolica sprawiała niesamowite i tajemnicze wrażenie, pobudzając wyobraźnię. Holmes spędzał długie godziny na wędrówkach i medytacjach, zainteresowany nie tylko budowlami, ale także starym, używanym jeszcze gdzieniegdzie w okolicy dialektem. Przypuszczał, że wywodzi się on z chaldejskiego, przywiezionego tu przez kupców fenickich zainteresowanych wydobywaną w tym rejonie cyną.

Przysłano mu sporo książek filologicznych i zajął się właśnie uzasadnianiem swej teorii, gdy nagle, ku memu żalowi a jego radości, znaleźliśmy się wobec problemu o wiele ciekawszego, bardziej skomplikowanego i poważniejszego niż te, które wygnały nas z Londynu. Seria wydarzeń, które przerwały nasz odpoczynek wywołała ogólne zainteresowanie nie tylko w Kornwalii, ale w całej zachodniej Anglii i sądzę, że wielu czytelników przypomina sobie to, co wówczas nazywano "Kornwalijskim Horrorem", choć do londyńskiej prasy dotarły relacje nader niedokładne. Teraz, po trzynastu latach, mogę dać prawdziwe świadectwo temu, co się wówczas stało. Jak już pisałem, dzwonnice kościelne stanowiły w słabo zaludnionej okolicy punkty orientacyjne. Najbliżej nas znajdowała się osada Tredennick Wollas, z której paruset mieszkańców skupiało się wokół starego i omszałego kościoła. Wikarym tej parafii był ojciec Roundhary, archeolog amator. Dzięki tym zamiłowaniom zbliżyli się z Holmesem do siebie. Był to mężczyzna w średnim wieku, miły, spokojny i doskonale zorientowany w tutejszych zwyczajach. Czasem zapraszał nas do siebie na herbatę, dzięki czemu mieliśmy okazję poznać jego lokatora, pana Mortimera Tregennisa, kawalera, wynajmującego w dużej i pustej plebanii dwa pokoje. Wikary, będąc osobą samotną, nie miał nic przeciwko temu, choć niewiele mieli z sobą wspólnego. Pamiętam, że podczas naszych, krótkich zresztą wizyt, gospodarz był nader gościnny, zaś jego lokator siedział pogrążony w milczeniu i niewesołych, sądząc z wyrazu twarzy, myślach, prawie nie zwracając uwagi na to, co się wokół działo. Ci dwaj wyżej opisani dżentelmeni zjawili się nagle w naszym saloniku 16 marca, w czwartek, tuż po śniadaniu, gdy przygotowywaliśmy się do codziennej wycieczki na pustkowia. - Panie Holmes - zaczął wikary wzburzonym głosem - przyczyną naszej wizyty jest nadzwyczaj niecodzienne i tragiczne wydarzenie, które miało miejsce ostatniej nocy. Możemy jedynie dziękować Opatrzności, że akurat znalazł się pan tutaj, gdyż jest pan tym właśnie człowiekiem, którego najbardziej nam potrzeba. Obdarzyłem go niezbyt przyjaznym spojrzeniem, natomiast Holmes aż się wyprostował w fotelu na te słowa i wskazał naszym, zdyszanym gościom sofę. Pan Tregennis, był spokojniejszy, choć nerwowe ruchy rąk i błysk oczu zdradzały, że podziela zdenerwowanie swego towarzysza. - Pan będzie mówił, czy ja? - spytał ksiądz. - Jeżeli, jak sądzę, to pan dokonał odkrycia, a wielebny zna je z drugiej ręki - wtrącił Sherlock - będzie lepiej, jeśli pan sam o nim opowie. Ponieważ wikary był ubrany niestarannie, co świadczyło o pośpiechu, zaś jego towarzysz nienagannie, wnioskowanie mojego przyjaciela było nader proste. Wywarło jednak piorunujący efekt na naszych gościach. - Może lepiej będzie jeśli wpierw coś wyjaśnię - wielebny Roundhay pierwszy odzyskał głos - potem wysłucha pan opowieści pana Tregennisa lub zadecyduje, byśmy nie zwlekając udali się na miejsce tego tajemniczego zdarzenia. Otóż, nasz przyjaciel spędził wczorajszy wieczór w towarzystwie swoich dwóch braci, Owena i Georga oraz siostry Brendy w ich domu, w Tredannick Wartha, leżącym nie opodal tego kamiennego krzyża, o którym rozmawialiśmy ostatnio. Opuścił ich krótko po dziewiątej wieczorem siedzących przy stole, przy którym właśnie zakończyli grę w karty. Pozostawił ich w doskonałym zdrowiu i humorze. Ponieważ ma zwyczaj wcześnie wstawać, także dziś rano przed śniadaniem wyszedł na spacer i po drodze spotkał bryczkę doktora Richardsa, który poinformował go, że właśnie otrzymał pilne wezwanie do Tredannick Wartha. Słysząc to pojechał naturalnie z nim i oto co znaleźli: rodzeństwo siedziało przy stole tak jak w chwili, gdy ich opuścił w nocy, z kartami leżącymi na stole i świecami wypalonymi do cna.

Siostra, martwa, wpółleżała na krześle, zaś bracia dostali pomieszania zmysłów - śmiali się, śpiewali i krzyczeli do siebie zupenie bez sensu. Wszyscy troje natomiast mieli na twarzach wyraz zupełnego przerażenia, od którego człowiekowi skóra cierpła na plecach. W domu nie było śladów czyjejkolwiek obecności, a stara pani Porter, kucharka i gospodyni, spała całą noc i niczego nie słyszała. Nic nie zginęło ani nie zostało zniszczone i nie ma żadnego wytłumaczenia, co mogło tych troje tak przerazić, że kobieta zmarła, a dwóch silnych mężczyzn zwariowało. Tak w najogólniejszym zarysie wygląda sytuacja i jeśli zdoła ją pan wyjaśnić, to pomoże nam pan ponad miarę. Miałem nadzieję, że uda mi się stłumić zainteresowanie Holmesa tą sprawą, ale jedno spojrzenie na jego twarz powiedziało mi, że jest to absolutnie niewykonalne. Siedział jeszcze przez parę chwil w milczeniu, rozmyślając, po czym oznajmił: - Zajmę się tą sprawą. Wydaje mi się nader interesująca, by nie rzec wyjątkowa. Czy ojciec wielebny był na miejscu tragedii? - Nie, panie Holmes. Pan Tregennis zdał mi relację po powrocie i natychmiast pośpieszyliśmy do pana. - Jak daleko znajduje się dom, o którym mowa? - Około mili w głąb lądu. - Wobec tego pojedziemy tam razem. Ale zanim wyjdziemy, chciałbym jeszcze zadać panu Tregennisowi kilka pytań. Ten ostatni jak dotąd milczał, ale widać było, że jego tłumione emocje są silniejsze niż duchownego - siedział z pobladłą i napiętą twarzą, wzrokiem wbitym w Holmesa i kurczowo zaciśniętymi dłońmi. Wargi mu drżały, a w ciemnych oczach zdawał się odbijać przerażający widok, który oglądały. - Proszę pytać, panie Holmes - zaoferował się, ledwie mój przyjaciel umilkł. - To straszna rzecz, ale powiem panu wszystko, co wiem. - Proszę mi opowiedzieć o przebiegu wydarzeń tej nocy. - Cóż, zjadłem z nimi kolację i George, mój starszy brat, zaproponował grę w wista. Zaczęliśmy przed dziewiątą, a ja wychodziłem kwadrans po dziesiątej, zostawiając ich przy stole, wesołych i w dobrym zdrowiu. - Kto pana wypuścił? - Pani Porter poszła już spać, ale drzwi zewnętrzne mają sprężynowy zatrzask, toteż nie musiałem nikogo fatygować. Okno do pokoju było zamknięte, choć okiennic nie zawarto. Dziś rano nic w drzwiach ani w oknie nie uległo zmianie i nie ma żadnych powodów, by przypuszczać, że ktoś obcy był w środku. A przecież siedzieli tak jak ich zostawiłem, przerażeni do utraty zmysłów, a Brenda i życia, z głową zwisającą bezwładnie przez oparcie krzesła. Do końca życia nie zapomnę widoku tego pokoju. - Fakty, jak je usłyszałem, są zaiste niecodzienne - mruknął Holmes. - Sądzę, że wy, panowie, nie macie żadnej tłumaczącej je teorii? - To diabelska sprawa, panie Holmes - zawołał Tregennis. - Nie z tego świata! Coś dostało się do tego pokoju i przeraziło ich śmiertelnie. Jaki człowiek mógłby tego dokonać?! - Nietuzinkowy. Natomiast obawiam się, że jeśli to faktycznie jest sprawa sił nadprzyrodzonych, to ja na nic się nie przydam. Posłałem wprawdzie sporo klientów do piekła, ale nie mam z nim bliższych kontaktów. Najpierw jednak, nim przypiszemy wszystko Diabłu, rozpatrzmy naturalne wyjaśnienia. Jeśli chodzi o pana, panie Tregennis, przypuszczam, że w jakiś sposób był pan poróżniony z rodzeństwem, skoro oni mieszkali razem, a pan osobno? - To prawda, choć sprawa należy do przeszłości i jest już przedawniona. Wydobywaliśmy razem cynę w Redruth, ale sprzedaliśmy działkę kompanii i wycofaliśMy się z interesu z wystarczającą ilością gotówki, by żyć w spokoju. Nie przeczę, że wystąpiły różnice zdań co do podziału tych pieniędzy.

Poróżniło to nas na pewien czas, ale te sprawy zostały wybaczone i zapomniane, tak że uczciwie można powiedzieć, iż byliśmy doskonałymi przyjaciółmi. - Wracając do wczorajszego wieczoru, czy nie utkwiło panu w pamięci coś, co mogłoby pomóc w wyjaśnieniu tej tragedii? Proszę się dobrze zastanowić, gdyż najdrobniejszy nawet szczegół może być mi wielce pomocny. - Nic takiego nie miało miejsca, sir. - Rodzina była w normalnych nastrojach? - Nigdy nie widziałem ich w lepszych. - Czy byli nerwowymi ludźmi? Czy w ich zachowaniu widać było oznaki zbliżającego się niebezpieczeństwa? - Nie, żadnej z tych rzeczy. - Ma pan coś jeszcze do dodania? Coś, co mogłoby mi pomóc? Zapytany zastanawiał się głęboko przez dłuższą chwilę. - Jeden drobiazg - odezwał się w końcu. - Gdy siedzieliśmy przy grze, byłem odwrócony plecami do okna, a Georg, będący moim partnerem, siedział zwrócony doń twarzą. W pewnym momencie zauważyłem, że przygląda się uważnie czemuś ponad moim ramieniem, toteż odwróciłem się i spojrzałem za jego wzrokiem na okno. Widać było przez nie zarośla i krzewy w ogrodzie i przez moment wydało mi się, że coś się między nimi porusza. Nie jestem pewien czy nie był to wiatr, a już zupełnie nie mogę określić czy był to człowiek, czy zwierzę. Gdy spytałem brata czemu się tak przygląda, okazało się, że odniósł podobne wrażenie. To wszystko, co mogę dodać. - Nie sprawdziliście tego wówczas? - Nie. UznaliśMy to za przywidzenie i szybko o nim zapomnieliśmy. - Opuścił ich pan bez jakiegokolwiek uczucia niebezpieczeństwa? - Zupełnie. - Jeszcze jedno. Niezbyt rozumiem, w jaki sposób dowiedział się pan tak wcześnie o nieszczęściu? - Mam zwyczaj wstawać o świcie i przed śniadaniem idę najczęściej na spacer. Dziś rano, ledwie wyszedłem, minęła mnie bryczka doktora, który powiedział mi, że pani Porter posłała do niego chłopca z pilnym wezwaniem. Wskoczyłem więc do jego powozu i pojechaliśmy razem. Razem też weszliśmy do tego strasznego pokoju. Świece i kominek musiały wygasnąć na długo przed świtem i musieli tak siedzieć w ciemnościach zanim się nie rozwidniło. Lekarz powiedział, że Brenda nie żyje od co najmniej sześciu godzin i że nie ma żadnych śladów przemocy. Po prostu na wpół leżała, przewieszona przez oparcie krzesła,z wyrazem obłędnego przerażenia na twarzy. George i Owen śpiewali strzępki piosenek i mamrotali jak dwa szympansy. To było okropne! NIe mogłem tego znieść. Lekarz też był blady jak płótno, prawie zemdlał i musieliśmy pomóc mu wyjść. - Ciekawe... bardzo ciekawe - mruknął Holmes wstając i biorąc kapelusz. - Sądzę, że najlepiej zrobimy udając się bez dalszej zwłoki na miejsce. Przyznaję, że nie przypominam sobie sprawy, która na pierwszy rzut oka robiłaby wrażenie tak skomplikowanej. Nasze poczynania tego dnia niewiele posunęły śledztwo do przodu. Zdarzył się jednak wypadek, który wywarł na nas wszystkich bardzo przygnębiające wrażenie. Do miejsca tragedii prowadziła kręta, wiejska droga, wzdłuż której szliśmy. W pewnej chwili z przodu dał się słyszeć tętent kopyt i turkot kół, po czym wyminął nas jadący z przeciwka czarny powóz. Przez małe okienko w zamkniętych drzwiach zauważyłem potwornie wykrzywioną twarz z wytrzeszczonymi oczyma, szczerzącą w naszą stronę zęby. Był to tylko moment, ale okropne wrażenie pozostało mi na długo w pamięci. Zresztą nie tylko mnie, gdyż, jak się okazało, wszyscy zwróciliśmy na nią uwagę. - Moi bracia! - jęknął Tregennis. - Zabierają ich do

Helston! Spoglądaliśmy posępnie za oddalającym się pojazdem i dopiero po dłuższej chwili ruszyliśmy ku domowi, w którym wydarzyło się to nieszczęście. Był to duży i przestronny budynek, raczej willa niż wiejski dom, otoczony sporym ogrodem, w którym przy tutejszym klimacie, zaczynały już kwitnąć kwiaty. Na ogród od naszej strony wychodziły okna salonu i tu też według opowieści pana Mortimera, musiała pojawić się owa przyczyna śMiertelnego strachu. Holmes wolno i uważnie przeszedł wzdłuż grządek i rabat tak zaabsobowany poszukiwaniami, że potknął się o wiadro z deszczówką, oblewając zarówno ścieżkę, jak i nasze stopy. Wewnątrz powitała nas starsza gospodyni rodem z sąsiedztwa, pani Porter, która z pomocą młodej dziewczyny prowadziła dom. Na pytania mojego przyjaciela odpowiadała szczerze i bez ociągania. Nie, nic w nocy nie słyszała. Gdy kładła się spać wszyscy byli w doskonałych nastrojach, rzadko widziała ich weselszych i pełniejszych ochoty do życia. Rankiem zemdlała, gdy weszła do tego pokoju, a po oprzytomnieniu czym prędzej otworzyła okna i pobiegła posłać chłopca stajennego po doktora. Jeśli chcemy zobaczyć panienkę, to jest teraz w sypialni na piętrze, a jej braci musiało zapakować do karety czterech silnych mężczyzn. Nie zostanie w tym przeklętym domu ani dnia dłużej i tegoż popołudnia wyjeżdża do rodziny w St. Ives. ObejrzeliśMy zmarłą - panna Brenda Tregennis była piękną kobietą, choć zbliżała się już do wieku średniego. Jej śniada i przystojna twarz była nadal ładna, mimo że pozostało w jej wyrazie sporo z przerażenia, które było ostatnim w jej życiu uczuciem. Następnie obejrzeliśmy salon, w którym wydarzyła się tragedia. Kominek wypełniał popiół po doszczętnie wypalonym ogniu, na stole stały cztery lichtarze z wypalonymi świecami i rozrzucone karty. Krzesła odsunięto pod ściany. Inne przedmioty pozostały na swoich miejscach. Holmes przespacerował się po pokoju, usiadł na paru krzesłach, po czym ustawił je przy stole według wskazówek pana Tregennisa, rekonstruując dokładnie ich położenie. Sprawdził dalej, jaka część ogrodu jest widoczna z którego miejsca, zbadał dokładnie sufit, podłogę i kominek, ale ani razu nie dostrzegłem tego charakterystycznego błysku w jego oczach czy skrzywienia warg, które wskazywałoby, że dostrzegł jakiś ślad. - Dlaczego rozpalono ogień? - spytał w pewnym momencie. - Czy zawsze tu palono w wiosenne wieczory? Mortimer Tregennis wyjaśnił, że noc była zimna i wilgotna, dlatego też, gdy przybył, rozpalono w kominku. - Co pan teraz zamierza, panie Holmes? - spytał w końcu. - Sądzę, Watsonie - odparł zapytany z uśmiechem - że wrócę do zatruwania się tytoniem, które tak często i słusznie potępiasz. Za waszym pozwoleniem, panowie, wrócimy do domu. NIe sądzę, by dało się tu jeszcze zauważyć cokolwiek nowego. Przeanalizujemy całą sprawę, panie Tregennis, i jeśli do czegoś dojdziemy, to z pewnością skontaktuję się z panem i ojcem Roundhay'em. Na razie pozwolę sobie życzyć panom miłego dnia. - Dopiero po powrocie do Poldhu Cottage Holmes, usadziwszy się wygodnie w fotelu, ze swą ulubioną fajką w zębach, przerwał milczenie. Jego twarz, o zamyślonym wyrazie, zmarszczonym czole i nieobecnych oczach, była ledwie widoczna zza błękitnego dymu. W końcu odłożył fajkę i roześMiał się. - To na nic, mój drogi. Chodźmy na spacer poszukać kamiennych grotów do strzał. Mamy większą szansę na znalezienie ich niż pomysłów na rozwiązanie tej sprawy. Umysł pracujący bez wystarczającego materiału to jak silnik na zbyt wysokich obrotach - może rozlecieć się na kawałki. Pozostało nam słońce, powietrze i cierpliwość. Reszta znajdzie się sama.

Gdy uszliśmy spory kawałek, nad brzegiem morza wrócił do sprawy. - Zastanówmy się, mój drogi, spokojnie, na czym stoimy. A zacząć należy od dokładnego określenia tego, co wiemy, by, gdy pojawią się nowe fakty, można je było dopasować do znanej sytuacji. Zakładam, że, jak na razie, żaden z nas nie jest skłonny zgodzić się z diabelską ingerencją w ludzkie sprawy, wobec czego wykluczmy tę możliwość. Zostajemy w takim razie z trzema ofiarami czyjejś zaplanowanej akcji, którą przyjmuję za pewnik. Kiedy miała ona miejsce? Zakładając, że to, co usłyszeliśmy jest choć w części prawdą, to praktycznie natychmiast po wyjściu Tregennisa i jest to nader ważne. Karty leżały nadal na stole, gospodarze powinni być już w łóżkach, a żadne z nich nawet nie wstało od stołu. Musiało się to zatem zdarzyć nie później niż o jedenastej w nocy. Osobiście sądzę, że wcześniej. Następnym krokiem jest sprawdzenie, na ile to w tej chwili możliwe, poczynań Mortimera Tregennisa. Nie jest to trudne i nie wydają się one być podejrzane. Znasz moje metody i wiesz, że przez wywrócenie tego wiadra z wodą uzyskałem wyraźny odcisk jego buta, co inaczej mogłoby być dość skomplikowane. Odbił się na mokrej ziemi doskonale, a jak pamiętasz, ostatnia noc była raczej wilgotna, toteż nie było zbyt trudno odnaleźć jego wczorajszy ślad. Wszystko, co można o tym rzec, to że szybko szedł w stronę plebanii. Jeśli więc wyłączymy go jako nieobecnego, to kto z zewnątrz i w jaki sposób mógł tak przerazić ofiary? Możemy wyeliminować panią Porter, jest w oczywisty sposób niegroźna. Co do sugestii Mortimera o czyjejś obecności za oknem, jest to dość ciekawa sprawa. Noc była deszczowa, pochmurna i mroczna. Żeby można było kogoś zauważyć w tych warunkach, tak jak to miało mieć miejsce, ten ktoś musiałby przyłożyć twarz do szyby. Poza tym pod samym oknem jest szeroka na trzy stopy rabata z kwiatami o miękkiej powierzchni, na której nie ma najmniejszego nawet śladu. Wobec tego wątpliwa wydaje się obecność tam kogoś obcego, nie wspominając już o sposobie, w jaki zdołałby przerazić gospodarzy. Sądzę, że zaczynasz zdawać sobie sprawę z tego, dokąd to prowadzi? - Chyba tak - mruknąłem przygnębiony. - Co wcale nie znaczy, że zagadka jest możliwa do rozwiązania. Myślę, że wśród spraw, które masz w swym archiwum, były jeszcze bardziej niż ta zagmatwane i na pozór beznadziejne. Należy jednakże dać sobie spokój z jałowymi dysputami dopóki nie uzyskamy więcj danych, toteż proponuję spędzić resztę ranka na pogoni za wymarłymi mieszkańcami tych okolic. Zawsze podziwiałem siłę woli mego przyjaciela i jego zdolność do koncentrowania się na wybranych problemach, ale tym razem zaskoczył mnie całkowicie. Tego ranka przez dwie godziny dyskutowaliśmy o Celtach, grotach strzał i innych, związanych z tym kwestiach, tak jakby nic innego nie zaprzątało jego umysłu i jakby żadna tajemnica nie czekała na wyjaśnienie. Gdy po południu wróciliśmy z wycieczki, zastaliśmy w salonie oczekującego nas gościa, który szybko sprowadził nasze myśli na bardziej współczesne tematy. Żadnemu z nas nie trzeba go było przedstawiać - potężna postać, ostre rysy z pałającymi oczyma i orlim nosem oraz szopa lekko siwiejących włosów i broda o złocistobiałej barwie, pożółkła od nikotyny w tym miejscu, w którym zawsze trzymał cygaro. Wszystko to składało się na postać równie dobrze znaną w Londynie jak i w Afryce - postać doktora Leona Sterndale'a, łowcy lwów i badacza. Słyszeliśmy o jego obecności w tej okolicy i parokrotnie widzieliśmy go na wrzosowiskach, ale ponieważ nie przejawiał najmniejszej chęci, by nas poznać, nie próbowaliśmy tego również, znając z opowieści jego zamiłowanie do samotności, które powodowało, że większość pobytu w Anglii spędzał w bungalowie położonym w lasach Beauchamp Ariance. Żył tam całkiem sam, wśród książek i map, nie mając nawet służącego i zupełnie nie interesując się sąsiadami. Jego wizyta stanowiła zaskoczenie, a jeszcze większym zaskoczeniem było pytanie zadane

z widocznym zainteresowaniem, które skierował pod adresem Holmesa. - Czy ma pan wyrobioną opinię na temat tej tajemniczej śmierci? Lokalna policja nie ma pojęcia, co o tym sądzić, ale być może pańskie doświadczenia nasunęły panu rozwiązanie tej sprawy. Pytam dlatego, że w czasie swych pobytów tutaj poznałem Tregennisów bliżej, a można by rzec, że nawet całkiem dobrze. Mógłbym zresztą określić ich jako kuzynów ze strony matki, choć to dość odległe pokrewieństwo. To, co ich spotkało, było dla mnie wielkim szokiem. Dojechałem już do Plymouth, wybierając się do Afryki, ale gdy dziś rano dowiedziałem się o tej tragedii, wróciłem natychmiast. Jeśli mogę być w czymś pomocny, proszę się nie wahać przed użyciem mojej osoby. - Zrezygnował pan przez to z miejsca na statku? - zdziwił się Holmes. - Złapię następny. - Proszę, to się nazywa prawdziwa przyjaźń. - Wie pan, więzy rodzinne też mają znaczenie. - Oczywiście. Czy pana bagaż był już na statku? - Część, większość pozostała w hotelu. - Tak. Czy mogę się dowiedzieć, skąd pan wie o tragedii? Z pewnością wiadomość nie dotarła jeszcze do prasy... - NIe dotarła. Z telegramu, jaki dostałem. - MOgę zapytać od kogo? - Jest pan nader dociekliwym człowiekiem, panie Holmes - mruknął zapytany chmurnie. - To mój zawód. Doktor Sterndale zdołał odzyskać panowanie nad sobą i mówił już spokojnie. - NIe mam powodów, by to ukrywać, po prostu nie jestem przyzwyczajony, by mnie wypytywano. Wysłał go ojciec Roundhay. - Dziękuję. Jeśli chodzi o pana pytanie: jak dotąd nie znam całej odpowiedzi, choć nie wątpię, że w najbliższych dniach ją poznam. Uważam też, że wyjawienie części moich domysłów byłoby przedwczesne. - Wobec tego być może byłby pan skłonny powiedzieć mi, czy pańskie podejrzenia kierują się ku jakiejś konkretnej osobie? - NIestety nie. - W takim razie straciłem jedynie czas i nie będę przeciągał wizyty - słynny podróżnik opuścił nas zdecydowanie zawiedziony i rozdrażniony. Chwilę potem jego śladem podążył Sherlock, którego nie widziałem aż do wieczora. - Gdy wrócił, widać było po jego minie, że niewiele zdziałał. Rzucił okiem na depeszę, która nadeszła pod jego nieobecność i zrezygnowany wyrzucił ją do kosza, z pomrukiem rozczarowania. - To z hotelu w Plymouth - wyjaśnił. - Nazwy dowiedziałem się od wikarego i zadepeszowałem tam, by upewnić się, czy relacja naszego gościa była prawdziwa. Wygląda na to, że faktycznie spędził tam ostatnią noc i pozwolił, by część jego rzeczy popłynęła do Afryki, podczas gdy on sam zjawił się tu asystować przy śledztwie. Co o tym sądzisz, Watsonie? - Jest bardzo zainteresowany wyjaśnieniem tej sprawy. - Bez dwóch zdań, mój drogi. Jest w tym coś, czego jeszcze nie wiemy, a co może okazać się nicią prowadzącą do kłębka. Głowa do góry, mój stary. Pewien jestem, że wkrótce wpadniemy na trop, który pozwoli nam rozwiązać tę zagadkę szybko i bez większych problemów. Przyznaję, że niewielką wagę przywiązywałem wówczas do jego słów. Nie przyszło mi nawet do głowy, że sprawdzą się tak szybko i w taki sposób. Rankiem, goląc się przy oknie, usłyszałem tętent kopyt i dojrzałem nadjeżdżającą galopem bryczkę. Zajechała przed nasz ganek, wyrzucając z wnętrza nader poruszonego duchownego.

Ojciec Roundhay podbiegł do naszych drzwi, na który to widok obaj z Holmesem pośpieszyliśmy mu na spotkanie. Z początku nasz gość prawie nie mógł wydobyć słowa, ale po chwili, wśród sapań i jęków, udało mu się wyjaśnić powód wizyty. - Jesteśmy nawiedzeni przez Diabła, panie Holmes! W mojej biednej parafii grasuje Szatan! - Gdyby nie widoczne przerażenie, stanowiłby raczej śmieszny widok. W końcu zdołał się opanować i wyjaśnić, co doprowadziło go do takiego wniosku. - Mortimer Tregennis zmarł tej nocy w ten sam sposób co reszta rodziny! Holmes słysząc to zerwał się na nogi. - Czy zmieścimy się we trzech w bryczce ojca? - spytał. - Myślę, że tak. - Wobec tego, Watsonie, rezygnujemy ze śniadania i ruszamy w drogę. Szybko, zanim ślady zostaną zatarte przez gapiów. Zmarły zajmował na plebanii dwa pomieszczenia położone jedno nad drugim - niżej znajdował się dość obszerny salon, wyżej zaś sypialnia. Okna obu pomieszczeń wychodziły na trawnik dochodzący do samej ściany domu. Przybyliśmy przed lekarzem i policją, tak że cała sceneria tragedii wyglądała dokładnie tak, jak znalazł ją wikary. Zapadła też w mej pamięci na tyle głęboko, że nigdy jej chyba nie zapomnę. W salonie panował nastój przygnębienia i przerażenia, tak silny, że nie sposób byłoby w nim wytrzymać, gdyby służący, który pierwszy się tu znalazł, nie otworzył szeroko okna. Częściowo powodem tego była nadal paląca się i kopcąca na środku stołu lampa. Obok niej siedział, odrzucony na oparcie krzesła, gospodarz. Okulary miał przesunięte na czoło, sterczącą prawie pionowo brodę, twarz zwróconą ku oknu i wykrzywioną w ten sam wyraz potwornego przerażenia, jaki malował się na obliczu zmarłej siostry. Układ kończyn i palców wskazywał, że zmarł nieomalże w konwulsjach, a na pewno w ataku albo skurczu strachu. Był ubrany, choć uczynił to wyraźnie w pośpiechu, a łóżko nosiło ślady niedawnego używania. Płynął stąd prosty wniosek, że nieszczęście spotkało go wczesnym ranikiem. Najlepiej można było zdać sobie sprawę z geniuszu Holmesa, gdy obserwowało się go w takich okolicznościach jak wtedy. Pozornie flegmatyczny myśliciel, o oszczędnych ruchach i spokojnej wymowie, od chwili gdy znalazł się na miejscu zbrodni zmieniał się diametralnie - napięty, z błyszczącymi podnieceniem oczyma stawał się uosobieniem energii i błyskawicznego działania. Zaczął od trawnika, wszedł do środka przez okno, błyskawicznie obszedł pokój, znalazł się w sypialni, którą przeszukał i zatrzymał się dopiero przy drugim oknie, które otworzył. Zainteresowało go najwidoczniej, gdyż mruknął coś z radością i wychylił się spoglądając przez nie, po czym zbiegł na dół, wyszedł przez okno salonu i padł plackiem na trawnik. Poleżał chwilę i ponownie wskoczył do salonu, tym razem koncentrując uwagę na lampie - typowym wyrobie produkcji seryjnej. Pomierzył starannie jej zbiornik i przy pomocy lupy dokładnie obejrzał talkowy pochłaniacz nad kloszem, zebrał z niego jakąś substancję i włożył do koperty, którą następnie starannie umieścił w portfelu. W końcu, gdy pojawił się lekarz z policją, skinął na mnie i przyglądającego się poczynaniom z osłupieniem księdza. Wyszliśmy na świeże powietrze. - Z radością mogę was poinformować, że nie trudziliśmy się na próżno. NIe mogę zostać, by przedyskutować sprawę z policją, ale byłbym nader zobowiązany, gdyby ojciec był uprzejmy przekazać moje pozdrowienia inspektorowi i zwrócił jego uwagę na okno w sypialni i lampę w salonie - oznajmił nie tracąc czasu. - Każdy przedmiot z osobna jest bardzo sugestywny, a oba razem nasuwają oczywiste wnioski. Jeśli ktoś z policji życzyłby sobie dodatkowych informacji, z przyjemnością spotkam się z nim w domku. Teraz zaś, Watsonie, myślę, że znacznie lepiej wykorzystamy czas gdzie indziej.

NIe wiem, czy nie odpowiadało im wtrącanie się amatora w śledztwo, czy też sądzili, że sami rozwiążą tę sprawę - faktem jest jednak, że ani prowadzący sprawę inspektor, ani nikt inny z policji nie zgłosił się do nas w ciągu następnych dwóch dni. Czas ten Holmes spędził na rozmyślaniu, otoczony fajkowym dymem, a głównie na samotnych spacerach po okolicy. Wracał z nich zmęczony i milczący, nie zdradzając słowem celu czy wyników, choć tego w jakim kierunku kierowały się jego podejrzenia mogłem się domyślić. Z jednej z wypraw przyniósł lampę dokładnie taką samą jak ta, przy której zmarł pan Tregennis, napełnił ją oliwą z plebanii i dokładnie zmierzył czas potrzebny do wypalenia ilości wyliczonej przez siebie na podstawie pomiarów dokonanych w miejscu śmierci lokatora wielebnego Rundhay'a. Kolejny eksperyment, którego dokonał, był znacznie mniej przyjemny i nie sądzę, bym go kiedykolwiek zapomniał. Zaczęło się jednakże od wyjaśnień. - Pamiętasz być może, mój drogi - zaczął pewnego popołudnia - że we wszystkich relacjach, jakie do nas dotarły, powtarzała się jedna rzecz. Chodzi o powietrze, czy raczej o atmosferę panującą w pomieszczeniu. Świętej pamięci Tregennis, mówiąc o swej porannej wizycie w domu rodziny, wspomniał, że doktor omal nie zemdlał, a pani Porter powiedziała nam, iż straciła przytomność, a potem natychmiast musiała otworzyć okno. W drugim przypadku sam zauważyłeś, jakie było powietrze w salonie gdy tam weszliśmy, choć służący otworzył już okno. Służący ten, jak się dowiedziałem, tak źle się poczuł, że cały dzień przeleżał w łóżku. Sam przyznasz, że to zastanawiająca zbieżność. W obu przypadkach mamy do czynienia z trującą atmosferą i z otwartym ogniem: w pierwszym w postaci kominka i świec, w drugim lampy. Świece i kominek mają logiczne uzasadnienie, natomiast lampa, jak wynika z moich obliczeń, zapalona została już po wschodzie słońca, co potwierdza moją hipotezę o ścisłym związku pomiędzy trzema punktami: spalaniem, zatrutym powietrzem i szaleństwem lub śMiercią osoby przebywającej w pobliżu źródła ognia. Czy jak dotąd zgadzasz się ze mną? - Nie widzę w tym co mówisz żadnych sprzeczności. - Wobec tego przyjmijmy hipotezę roboczą, że w obu wypadkach te groźne efekty wywołało spalanie jakiejś substancji, co dało gaz wywołujący zatrucie zakończone śmiercią. W przypadku rodziny Tregennisa umieszczono ją w kominku, co przy otwartym przewodzie kominowym nieco zmniejszyło efekty i tylko kobieta, jako istota o delikatniejszym organizmie, poniosła śmierć, a pozostałych ogarnął jedynie czasowy lub trwały obłęd, co, jak należy sądzić, jest pierwszym skutkiem działania trującego gazu. W przypadku drugim, gdzie nie było żadnego ujścia powietrza, efekt końcowy nastąpił szybciej. Tak rozumując przeszukałem naturalnie salon, w którym nastąpiła śmierć Tregennisa w poszukiwaniu pozostałości tejże tajemniczej substancji. Najbardziej oczywistym miejscem był pochłaniacz dymu na kloszu, gdzie znalazłem sporo brunatnego popiołu o dość tłustej konsystencji. Jak widziałeś, zebrałem połowę i umieściłem w tej oto kopercie. - Dlaczego połowę? - spytałem. - Ponieważ nie mam w zwyczaju przeszkadzać policji w oficjalnym śledztwie. Zostawiam im zawsze wszystkie dowody, które znajduję na miejscu zbrodni, a że nie zawsze mówię, co należy z nimi zrobić, to już inna sprawa. Dzięki temu mają takie same szanse dojścia prawdy. Na talku pozostała wystarczająca ilość trucizny, by mogli ją zbadać, jeśli oczywiście byli na tyle mądrzy, żeby na nią zwrócić uwagę. Teraz, Watsonie, zapalimy naszą lampę, otwierając uprzednio okno i drzwi, by uniknąć przedwczesnego zejścia dwóch szanowanych obywateli. Bądź łaskaw usiąść w fotelu przy oknie, chyba że jako rozsądny człowiek nie masz ochoty brać udziału w tym, przyznaję, niezbyt rozsądnym doświadczeniu. Zostajesz? Tak też sądziłem. Swoje krzesło postawię przy drzwiach, by także mieć świeże powietrze, a poza tym byśmy się mogli bez problemów obserwować.

Odległość od lampy jest taka sama i każdy z nas może przerwać eksperyment, jeśli zauważy u siebie lub u innego jakiekolwiek alarmujące objawy. Wszystko jasne? W takim razie wsypię zawartość koperty do pochłaniacza i umieszczę go nad płomieniem... Gotowe. Teraz, Watsonie, nie pozostaje nam nic innego jak czekać i obserwować, co się wydarzy! Nie trwało to długo. Ledwie zdążyłem rozsiąść się wygodnie, gdy zdałem sobie sprawę z ciężkiego, nieco gryzącego zapachu powodującego zawroty głowy i lekkie nudności. Przy pierwszym jego śladzie w powietrzu umysł i wyobraźnia wymknęły mi się całkowicie spod kontroli. Przed oczyma zawirowała gęsta, czarna chmura, w której, jak widziałem z przerażającą jasnością, obecne było wszystko co tylko istnieje we wszechświecie strasznego, monstrualnego i groźnego. Pojawiły się w niej niewyraźne kształty, rozpływające się, zanim można było dokładniej im się przyjrzeć i ustępujące miejsca innym, a każdy był na tyle przerażający, że samo jego wyraźne pojawienie się wystarczyło, by mnie zgubić. Czułem jak włosy stają mi dęba, oczy wychodzą z orbit, a otwarte usta nie są w stanie wydobyć z siebie głosu, choć bardzo tego chciałem. Byłem zdjęty takim przerażeniem jak nigdy przedtem i nigdy potem w całym moim życiu, a w głowie czułem taki zamęt, jakby lada moment miała się rozprysnąć na kawałki. W pewnym momencie chmura nieco rozrzedziła się (jak potem stwierdziłem, zapewne na skutek chwilowego powiewu wiatru) i dostrzegłem twarz Sherlocka - bladą, napiętą i przerażoną, z wyrazem, który mieli obaj nieboszczycy. Ten widok dał mi chwilę oprzytomnienia i nagły przypływ sił, dzięki którym zerwałem się z fotela, złapałem Holmesa i obaj wypadliśmy na trawę, na której długo leżeliśmy bez ruchu. Powoli zdawaliśmy sobie sprawę z przyświecającego słońca i ustępującego strachu. Ten ostatni przemijał powoli, ale w końcu udało nam się na tyle odzyskać spokój i równowagę ducha, by usiąść. Jenocześnie otarliśmy zroszone potem czoła i spojrzeliśmy na siebie. - Winien ci jestem zarówno podziękowania, jak i przeprosiny - głos Holmesa nadal nie odzyskał zwykłego tonu i spokoju. - Było to niepotrzebne narażenie swego zdrowia, a włączenie w to przyjaciela jest niczym nie wytłumaczoną głupotą. Naprawdę stokrotnie cię przepraszam. - Wiesz dobrze - odparłem wzruszony, gdyż nigdy dotąd nie okazał mi tyle uczucia - że zawsze z przyjemnością i ochotą ci pomagam. Słysząc to wrócił do swojego normalnego, na wpół ironicznego tonu. - Wpędzanie nas w obłęd byłoby zupełnie niepotrzebne, Watsonie. Na dobrą sprawę okazaliśmy się szaleńcami decydując się na ten zwariowany eksperyment. Przyznaję, że nigdy nie przyszło mi do głowy, że efekty będą tak błyskawiczne i tak gwałtowne. Poczekaj chwilę, trzeba zlikwidować źródło zła i przewietrzyć pokój. Po tych słowach zerwał się i wpadł do budynku, by po sekundzie pojawić się z lampą trzymaną w wyciągniętej dłoni. Przebiegł kilka metrów i rzucił ją w trawę. - Sądzę, mój drogi, że nie masz cienia wątpliwości, co do przyczyny tych dwóch tragedii? - spytał, skończywszy zadeptywać iskry. - Żadnych. - Natomiast powód, dla którego do nich doszło nadal jest niejasny. Ciągle jeszcze drapie mnie w gardle. Chodźmy coś wypić, nim przedyskutujemy sprawę. Gdy w spokoju usiedliśmy na ogrodowej ławce i ugasiliśmy pragnienie, Sherlock zapalił fajkę i zaczął: - Przyznać należy, że w pierwszej sprawie wszystkie dowody wskazują na świętej pamięci Tregennisa, który z kolei stał się ofiarą drugiej tragedii. Rodzinna kłótnia była powodem, a zemsta konkretnym motywem przestępstwa. Nie wiem, na ile pojednanie było fałszywe z obu stron. Sądzę, że w jego wypadku na tyle, by nie przeszkodzić w zabójstwie.

Wystarczyło popatrzeć na jego szczurzą twarz, kaprawe oczy i niskie czoło, by wiedzieć, że nie jest to człowiek z natury skłonny do wybaczania innym czegokolwiek. Jeśli dodać do tego fakt, że próbował nam wmówić, iż ktoś czaił się na dworze, co przez chwilę sprowadziło nas z właściwego tropu, nie sposób nie uznać go za podejrzanego numer jeden. W końcu, jeśli to nie on wrzucił tę substancję w ogień, gdy wychodził, to kto? Tragedia wydarzyła się natychmiast po jego wyjściu i gdyby ktoś nowy wszedł do domu, rodzina nie siedziałaby przy stole. Musieliby wstać, żeby przywitać nowo przybyłego. Poza tym w Kornwalii goście nie zjawiają się po dziesiątej wieczorem. Wszystko zatem wskazuje na niego jako na sprawcę. - Wobec tego jego śmierć to samobójstwo! - Można odnieść takie wrażenie i nie jest to całkowicie niemożliwe: poczucie winy zdolne jest skłonić mordercę do takiego kroku. Istnieją jednak istotne przesłanki przeciwko tej wersji. Na szczęście jest pewien człowiek i to niezbyt daleko stąd, który zna prawdziwy przebieg wypadków i którego pozwoliłem sobie zaprosić aranżując sytuację tak, by nam dziś o nich opowiedział. O, widzę, że się nieco pośpieszył. Proszę tutaj, doktorze Sterndale. Przeprowadziliśmy niedawno pewien eksperyment chemiczny, który chwilowo uniemożliwia przyjęcie tak szacownego gościa wewnątrz naszego mieszkania. Usłyszałem szczęk furtki ogrodowej, a po słowach Sherlocka pojawiła się na ścieżce majestatyczna postać afrykańskiego badacza. Zaskoczony skierował swe kroki ku ławce, na której siedzieliśmy. - Otrzymałem pańską wiadomość godzinę temu, panie Holmes, toteż przyszedłem jak pan prosił, choć doprawdy nie rozumiem dlaczego zobligowany miałbym być do spełnienia pańskich zachcianek. - Sądzę, że wyjaśnimy sobie tę sprawę zanim się rozstaniemy - odparł mój przyjaciel. - Wdzięczny jestem, że przychylił się pan do mojej prośby. Wybaczy pan to niezgodne z dobry-mi manierami przyjęcie w ogrodzie, ale obaj z Watsonem omal nie dopisaliśmy przed chwilą kolejnego rozdziału do tego, co gazety określają mianem "Kornwalijskiego horroru" i chwilowo wolimy świeże powietrze. Ponieważ sprawy, które mamy do omówienia dotyczą pana w nader delikatny sposób, dobrze się stało, że możemy rozmawiać w miejscu, w którym nikt nas nie podsłucha. Nasz gość wyjął z ust cygaro i przyjrzał się uważnie mojemu towarzyszowi. - Przyznaję, że nie rozumiem, jak może pan ze mną rozmawiać o moich osobistych sprawach. Ani przede wszystkim - cóż to mają być za sprawy? - Zabicie Mortimera Tregennisa. Przez chwilę żaałowałem, że nie mam broni. Twarz Sterndale'a poczerwieniała, oczy mu rozbłysły, a na czole wystąpiły żyły. Zerwał się z miejsca, ruszając ku mojemu przyjacielowi. Opanował się jednak z wysiłkiem i wrócił do zimnej, obojętnej pozy, sprawiającej zresztą jeszcze groźniejsze wrażenie, niż chwilowy wybuch gniewu. - Tyle czasu żyłem poza prawem, wśród dzikich - rzekł - że zmuszony byłem stać się prawem dla innych i dla siebie. Dobrze będzie, jeśli na przyszłość będzie pan łaskaw o tym pamiętać, gdyż nie pragnę zrobić panu krzywdy. - Ja również, doktorze Sterndale, czego najlepszyjm dowodem jest to, że wiedząc to, co wiem, posłałaem po pana, a nie po policję. Podróżnik być może po raz pierwszy w życiu zaniemówił z podziwu dla kogoś innego - ze słów Holmesa biła jednak taka pewność siebie i własnej siły, że trudno było o inne wrażenie. Przez chwilę nasz gość nerwowo sapał zaciskając dłonie, po czym spytał: - Co pan ma na myśli? Jeśli to blef, wybrał pan niewłaściwą osobę do straszenia. Nie bawmy się w kotka i myszkę. Co chce mi pan powiedzieć?

- Powiem panu uczciwie, w nadziei, że odpłaci mi pan ze swej strony taką samą uczciwością. Moje dalsze poczynania uzależniam całkowicie od pana wyjaśnień, to znaczy od tego, co pan powie w swojej obronie. - Obronie?! - Tak. - Przeciwko czemu? - Zarzutowi morderstwa Mortimera Tregennisa. - Znowu - jęknął Sterndale ocierając pot z czoła. - Czy wszystkie pańskie sukcesy opierają się na doprowadzonej do absurdu sztuce blefu? - To nie ja nadużywam blefu, lecz pan. Jako dowód tego twierdzenia, doktorze, podam panu parę faktów, z których wysnułem moje wnioski. O pańskim powrocie z Plymouth po wysłaniu części bagaży w nieznane powiem tylko, że zwrócił moją uwagę na inne okoliczności sprawy, zasługujące, by wziąć je pod uwagę przy rekonstruowaniu wydarzeń... - Wróciłem... - Słyszałem pańskie powody z pana własnych ust i uważam je za niewystarczające. Pomińmy to na razie. Przybył pan tu, by zapytać mnie, kogo podejrzewam. Odmówiłem panu udzielenia odpowiedzi na to pytanie. Wówczas poszedł pan na plebanię, poczekał tam pewien czas i wrócił do domu. - Skąd pan to wie? - Szedłem za panem. - Nikogo nie spostrzegłem. - Tak zazwyczaj bywa, gdy ja kogoś śledzę. Spędził pan bezsenną noc i ułożył określony plan, który rankiem wprowadził pan w życie. Ledwie zaświtało, wyszedł pan napełniając po drodze kieszeń kamykami leżącymi na kupce przy bramie pana posesji. Sterndale chciał coś powiedzieć, ale ugryzł się w język, spoglądając jedynie z coraz większym podziwem na mego przyjaciela. - Dalej - ciągnął Holmes - szybko przeszedł pan milę dzielącą go od plebanii, mając na nogach te same buty, co w tej chwili. Przy plebanii przeszedł pan przez ogród i dotarł do okien mieszkania wynajmowanego przez Tregennisa. Było już jasno, ale zbyt wcześnie, by ktoś, nawet ze służby, był na nogach. Przy pomocy przyniesionych kamyków, obudził pan krewniaka, rzucając dwie lub trzy garście w szybę jego sypialni... - Jest pan wcielonym diabłem! - wybuchnął Sterndale zrywając się na nogi. - Gdy tenże pojawił się w oknie, gestem nakazał mu pan wyjść - Holmes, nie przerywając opowieści, uśmiechnął się zadowolony z komplementu. - Ubrał się więc pośpiesznie i zszedł do salonu, do którego pan również wszedł przez otwarte przezeń okno. Odbyła się krótka rozmowa, w trakcie której spacerował pan po pokoju, po czym wyszedł pan zamykając okno i stał na trawniku, paląc cygaro i obserwując to, co działo się wewnątrz. Po śmierci Tregennisa wrócił pan do siebie tą samą drogą, którą pan przyszedł. Teraz oczekuję wyjaśnień dotyczących wydarzeń, jak też i motywów pańskiego postępowania. Jeśli oszuka mnie pan lub zlekceważy, ostrzegam, że sprawa wymknie się z moich rąk na zawsze. W miarę, jak mówił, nasz gość bladł, aż w końcu jego twarz przybrała barwę popiołu. Gdy Holmes skończył, siedział przez chwilę bez ruchu, po czym wiedziony jakimś nagłym impulsem wyjął z wewnętrznej kieszeni marynarki fotografię i podał mu ją. - Oto powód tego, co zrobiłem. Na zdjęciu widać było twarz bardzo pięknej kobiety. - Brenda Tregennis - mruknął Sherlock podając mi zdjęcie. - Tak, Brenda - powtórzył nasz gość. - Przez lata ją kochałem i przez lata ona mnie kochała. To jest prawdziwy powód mego pobytu w tej okolicy, który tak wielu zastanawiał. Byłem w pobliżu jedynej istoty na Ziemi, która była mi droga. Nie mogłem jej poślubić, gdyż miałem żonę, która

przed laty opuściła mnie, a z którą przez głupie prawa tego kraju nie mogłem się rozwieść. Przez lata oboje czekaliśmy i oto czego doczekaliśmy się przez tego łajdaka - gwałtowny dreszcz wstrząsnął jego masywną sylwetką, ale zdołał się opanować i mówił dalej spokojnym głosem. - Ksiądz był naszym powiernikiem i może zaświadczyć, jaka to była kobieta. Dlatego właśnie zadepeszował do mnie, i dlatego też wróciłem. Co mnie obchodzi bagaż czy cokolwiek innego, gdy dowiedziałem się, co ją spotkało? Oto brakujący panu powód mego postępowania, panie Holmes. - Proszę dalej - głos mego przyjaciela był dziwnie cichy. Sterndale wyjął z innej kieszeni marynarki niewielką paczuszkę i podał mi. Na papierze czerwonym atramentem było napisane: "Radix Pedis Diaboli". - Jak wiem, jest pan lekarzem. Czy kiedykolwiek słyszał pan o tym preparacie? - spytał. - Korzeń diabelskiej stopy? Nie, nigdy o czymś takim nie słyszałem. - Nie jest to ujma dla pańskiej wiedzy zawodowej, gdyż z tego co wiem, poza próbką w labora-torium w Budzie i tą tutaj nie znajdzie pan tego w całej Europie. Jak dotąd ta roślina nie dostała się ani do farmakologii, ani do toksykologii. Ta nazwa nadana jest przez pewnego misjonarza, botanika amatora. W pewnych rejonach zachodniej Afryki czarownicy używają jej jako niezawodnej trucizny, jest ona ich najściślej strzeżonym sekretem. Zawartość tego pakietu zdobyłem w dość nieoczekiwanych okolicznościach w Ubanghi, co nie ma jednakże większego znaczenia dla tej sprawy - otworzył paczuszkę, ukazując nieco brązowego proszku podobnego do tabaki i zwrócił się do Holmesa. - Powiem panu, co się naprawdę stało. Po pierwsze dlatego, że wie pan już tak wiele, iż lepiej dla mnie, żeby wiedział pan wszystko, a po drugie, że nie zależy mi już na życiu i przyszłości. Wyjaśniłem swój stosunek do rodziny Tregennisów i chyba jest zrozumiałe, iż z uwagi na siostrę starałem się o dobre stosunki z braćmi. O rodzinnej kłótni o pieniądze zapewne już pan wie, nie robili z tego tajemnicy. Zresztą po wyprowadzeniu się Mortimera, byłoby to dość trudne. Po ich rzekomym pojednaniu, traktowałem go jak pozostałych, choć zawsze miałem o nim nie najlepszą opinię. Uważałem go za osobę tyleż tchórzliwą, co zdradziecką i obrzydliwą, nie miałem jednak żadnego powodu, by wszcząć zwadę czy kłótnię. Parę tygodni temu odwiedził mnie i w trakcie rozmowy pokazałem mu część z posiadanych przeze mnie afrykańskich ciekawostek. Wśród nich tenże proszek, opowiadając przy tym o jego dziwnych i groźnych właściwościach. O tym jak pobudza te części mózgu, które wytwarzają poczucie strachu, powodując szaleństwo lub śmierć nieszczęśnika, który narazi się na gniew czarownika swego szczepu, jak też i o tym, jak bezsilna wobec niego jest europejska farmakologia. W jaki sposób mi go podebrał, nie wiem. Ani na chwilę nie zostawiłem go samego w pokoju, ale mimo to w jakiś sposób zdołał tego dokonać. Doskonale pamiętam, że niezwykle go ten proszek zainteresował. Wypytywał mnie o potrzebną ilość i czas konieczny do zadziałania, ale do głowy mi nie przyszło, czego do śmierci sobie nie wybaczę, że interesuje go to z jakichś osobistych powodów. Dopóki się tu nie zjawiłem, nie zaprzątałem sobie tym głowy. Jedyny błąd, jaki drań popełnił, to że się tak pośpieszył. Gdyby poczekał aż odpłynę, zresztą pewnie sądził, że to już nastąpiło, nikt nie byłby w stanie dowieść mu czegokolwiek. Po latach, które spędziłbym w Afryce sprawa stałaby się nieaktualna, albo też zdążyłby zbiec i zatrzeć za sobą ślady. Przyszedłem zobaczyć się z panem wiedząc, kto i czego użył, po relacji wikarego nie miałem co do tego żadnych wątpliwości. Miałem nadzieję nie tyle usłyszeć inne wyjaśnienie, choć nie miałbym nic przeciwko niemu, ile zorientować się co pan wie i jakie są szanse na ukaranie łotra. Okazało się, że żadne. A zrobił to bez wątpienia po to, by zagarnąć pieniądze będące ich wspólnym majątkiem i by się zemścić za zniewagę, jakiej w jego oczach dopuściło się rodzeństwo. Taka była prawda, która spowodowała obłęd dwóch mężczyzn i śmierć ukochanej osoby. A jaka miała być kara? Miałem zwrócić się do sądu? Z czym? Z wiedzą, że to, co mówię, to prawda? W jaki sposób miałem

przekonać sędziego i kilkunastu kmiotków, którzy nigdy nie wysunęli nosa poza własne hrabstwo, że ta fantastyczna historia jest prawdą, a nie moim urojeniem? Być może udałoby mi się to, choć mam wątpliwości, ale nie mogłem sobie pozwolić na ryzyko porażki. Ja musiałem się zemścić, choć może się to panu wydać niegodne. Powiedziałem już wcześniej, jak traktuję prawo, a zwłaszcza prawo tego kraju. Teraz też tak postąpiłem, decydując, że przypadnie mu los, jaki zgotował innym albo, jeśli nie starczy mu odwagi, to sprawiedliwość wymierzę mu własnoręcznie. Nie ma w tym kraju człowieka, który ceniłby własne życie mniej, niż ja w tej chwili. Teraz wie pan wszystko - ciąg dalszy dopowiedział pan sam, zanim zacząłem mówić.Wyszedłem z bronią w jednej kieszeni i proszkiem w drugiej. Przewidując problemy z obudze-niem zabrałem ze sobą nieco kamyków, którymi rzucałem w szybę dopóki nie wstał. Zszedł i wpuścił mnie przez okno. Powiedziałem mu, że wiem, co zrobił i że jestem tu jako jego sędzia i kat w jednej osobie.Widok rewolweru sparaliżował łotra, wobec tego zapaliłem lampę, nasypałem proszku na pochłaniacz dymu i wyszedłem zamykając okno, gotów zastrzelić go natychmiast, gdy tylko spróbuje opuścić pokój. NIe opuścił. Pięć minut potem był martwy i jedynym uczuciem, jakie żywiłem był żal, że tak krótko to trwało. Tak wygląda cała prawda i cała historia, panie Holmes. Sądzę, że będąc na moim miejscu zrobiłby pan to samo, ale to i tak nie ma znaczenia. Może podjąć pan kroki, jakie uzna pan za stosowne. Nie będę uciekał ani próbował w czymkolwiek panu przeszkodzić. Sherlock dłuższą chwilę siedział w milczeniu. - Jakie były pana plany, zanim dowiedział się pan o tragedii? - spytał w końcu. - Wyjechać na parę lat do Afryki Środkowej. To, co tam zacząłem, wymaga zakończenia, a jest ledwie w połowie. - Więc proszę jechać i kończyć. Ja nie mam najmniejszego zamiaru pana zatrzymywać ani ścigać. Doktor Sterndale podniósł się, skłonił nam i bez słowa odszedł, zaś Holmes starannie nabił i zapalił fajkę. - Dym, nie będący trucizną, jest miłą odmianą - mruknął. - Myślę, że zgodzisz się ze mną, iż nie jest to sprawa wymagająca mojego udziału. Nasze śledztwo było całkowicie niezależne i obojętne oficjalnym czynnikom, sądzę więc, że mamy pełne prawo zachować jego wyniki dla siebie. Czy uważasz, że postąpiłem słusznie? - Jak najbardziej. - NIgdy nie kochałem, ale gdybym kochał, i gdyby spotkał tę osobę taki koniec, sądzę, że moja zemsta mogłaby przewyższyć tę, o której słyszeliśmy niedawno... Cóż, nie będę obrażał cię tłumaczeniem tego, co oczywiste, ale dla pełniejszego obrazu podam ci parę szczegółów. Punktem wyjścia mojej dedukcji były kamyki na parapecie i pod oknem sypialni, nie przypominające tych, które leżały w ogrodzie i na podwórzu plebanii. Znalazłem podobne dopiero, gdy zwróciłem uwagę na naszego dzisiejszego gościa. Lampa zapalona w dzień i resztki proszku stanowiły jedynie dalsze ogniwa łańcucha. Teraz zaś sądzę, mój drogi, że możemy zapomnieć o całej tej sprawie i z czystym sumieniem zabrać się do studiowania fenickich korzeni kornwalijskiej mowy, będącej odmianą wspaniałego języka Celtów.

Druga Plama

Zamierzałem zakończyć opisywanie przygód Sherlocka Holmesa na opowieści "Sprawa Abbey Grange". Przyczyną nie był ani brak materiałów, jako że mam notatki dotyczące setek nie opisanych jeszcze spraw, ani też słabnące zainteresowanie mych czytelników - błyskawiczna sprzedaż wielu egzemplarzy każdego nowego opowiadania dowodzi najlepiej, że jest dokładnie przeciwnie. Prawdziwym powodem jest niechęć, z jaką Sherlock odnosił się do publikowania jego dokonań - dla niego każda ze spraw miała praktyczną wartość tylko tak długo, jak długo się nią zajmował. Odkąd ostatecznie wyjechał z Londynu i poświęcił się studiom nad pszczołami w Susex Downs, rozgłos zaczął go męczyć na tyle, iż prosił mnie, bym przestał o nim pisać - które to życzenie ze zrozumiałych względów musiałem spełnić. Wyłącznie dzięki usilnym naleganiom uzyskałem zgodę na opublikowanie w stosownym czasie sprawy "Drugiej Plamy". Uważam bowiem, że źle by się stało, gdyby długa seria opowieści o czynach mojego przyjaciela nie zawierała najważniejszego dla całego kraju sukcesu, jaki ma on w swej karierze. Udało mi się to w końcu i oto macie państwo przed sobą opis tych wydarzeń. Jeśli w tej historii jestem pod względem szczegółów nieco mniej dokładny niż zazwyczaj, to powody, dla których to czynię, są chyba zrozumiałe. Rok, a nawet miesiąc, w którym się to wydarzyło, muszę zachować dla siebie, ale dzień wolno mi podać. Otóż, pewnego jesiennego poranka, we wtorek, w naszych skromnych progach zagościły dwie osoby o europejskiej sławie. Pierwszą, dystyngowaną w każdym calu, o orlim profilu i silnej osobowości był lord Bellinger, dwukrotny premier naszego kraju. Drugą, o ciemnych włosach i doskonałej sylwetce, Trelawney Hope, Sekretarz Spraw Europejs-kich, powszechnie uważany za najzdolniejszego młodego polityka w Anglii. Siedzieli obaj na kanapie, a po napiętych rysach twarzy widać było, że przywiodła ich sprawa najwyższej wagi. Delikatne dłonie premiera zaciskały się na rączce parasola, zaś jego wzrok nieustannie krążył między Holmesem a mną. Sekretarz nerwowo podkręcał wąs i co chwila dotykał dewizki od zegarka. - Gdy odkryłem stratę, panie Holmes, co nastąpiło o ósmej rano, natychmiast zawiadomiłem pana Premiera. To on właśnie zaproponował, byśmy zasięgnęli pana porady. - Czy zawiadomił pan policję? - Nie - odparł Premier w ów charakterystyczny dla siebie sposób, mówiąc krótkimi, precyzyjnymi zdaniami. - Nie zrobiliśmy tego i nie możemy zrobić. Poinformowanie policji oznacza bowiem, po pewnym czasie, poinformowanie całego społeczeństwa. A w tej sprawie jest to w najwyższym stopniu niewskazane. - Dlaczego? - Dlatego, że dokument, który zaginął, jest zbyt doniosłej wagi. Opublikowanie go może spowodować natychmiastowe i nader istotne komplikacje w całej Europie. Nie przesadzę mówiąc, że od niego zależy pokój na świecie. Jeśli nie potrafimy odzyskać go w tajemnicy, możemy w ogóle nie próbować, ponieważ celem osób, które go ukradły, jest właśnie podanie jego treści do publicznej wiadomości. - Rozumiem. Panie Hope, byłbym zobowiązany, gdyby opowiedział mi pan dokładnie w jakich okolicznościach dokument ten zniknął. - Można to zrobić w paru słowach, panie Holmes. List - gdyż jest to list od pewnej osobistości z zagranicy - otrzymałem sześć dni temu. Był on na tyle ważny, że nigdy nie pozostawiałem go w sejfie, lecz za każdym razem zabierałem ze sobą do domu na Whitehall Terrance i trzymałem w sypialni, w zamkniętej skrzynce na korespondencję. Tam też włożyłem go wczoraj wieczorem. Mogę przysiąc, że to zrobiłem. Dokładnie w momencie, gdy ubierałem się do kolacji. Dziś rano dokumentu tam nie było.

Skrzynka ta stoi na moim nocnym stoliku, a oboje z żoną mamy lekki sen i oboje jesteśmy pewni, że nikt nie mógł wejść w nocy do sypialni niezauważony przez choćby jedno z nas. A mimo to list zniknął. - O której jadł pan kolację? - O siódmej trzydzieści. - A o której udał się pan na spoczynek? - Żona poszła do teatru i czekałem na jej powrót. Znaleźliśmy się w sypialni koło wpół do dwunastej. - Wobec tego nie widział pan skrzynki na korespondencję przez cztery godziny i nikt jej w tym czasie nie pilnował? - Poza służącą rano i moim służącym oraz pokojówką żony, gdy ich zawołamy, nikt nie ma prawa tam wejść. Oboje są dobrymi służącymi i pracują u nas od dłuższego czasu, a poza tym żadne z nich nie wiedziało, że znajduje się tam coś więcej niż normalne papiery urzędowe. - Kto w takim razie wiedział o istnieniu tego listu? - Nikt w moim domu. - Wyłączając żonę - mruknął Holmes. - Nie. Do dzisiejszego ranka nie wspomniałem jej o nim ani słowem. Premier słysząc to skinął z aprobatą głową. - Od dawna wiedziałem jak silne jest pańskie poczucie obowiązku - powiedział. - Jestem przekonany, że w sprawie takiej wagi postąpił pan słusznie, przedkładając ją nad rodzinne zwyczaje. Teraz skłonił głowę sekretarz. - Dziękuję sir. Jeszcze raz zapewniam, że do dzisiejszego ranka nie powiedziałem jej ani słowa na ten temat. - Czy mogła się czegoś domyślić? - wtrącił Holmes. - NIe. Ani ona, ani nikt inny. - Czy zdarzyło się panu już coś podobnego w przeszłości? - Nigdy, sir. - Kto jeszcze w Anglii wiedział o istnieniu tego listu? - Wszyscy członkowie gabinetu. Zostali o nim poinformowani wczoraj, ale obowiązek dochowania tajemnicy, ciążący na każdym z nich, został spotęgowany specjalnym ostrzeżeniem pana Premiera. I pomyśleć, że ja sam w kilka godzin później go utraciłem! - twarz wykrzywił mu grymas bólu i przez moment widzieliśmy człowieka, nie polityka: impulsywnego, wrażliwego i ludzkiego, lecz po sekundzie maska powróciła na jego twarz, a głos ponownie stał się opanowany. - Poza nimi dwóch lub trzech urzędników z mego departamentu. I nikt więcej, zapewniam pana, panie Holmes. - A za granicą? - Wierzę głęboko, że nikt poza osobą, która go napisała. Przekonany jestem, że ani jego ministrowie, ani nikt inny... że nie użyto normalnych, oficjalnych kanałów. Sherlock milczał przez chwilę, zastanawiając się nad czymś głęboko. - Teraz, sir, zmuszony jestem prosić o dokładniejsze informacje o naturze tego dokumentu, jak też o powodach, dla których jego zniknięcie może mieć tak kolosalne następstwa. Nasi goście wymienili spojrzenie, a krzaczaste brwi Premiera zbiegły się w jedną linię. - Panie Holmes, koperta jest podłużna, jasnobłękitna i niezbyt gruba. Jest na niej pieczęć z czerwonego wosku, na której widnieje przyczajony lew. Zaadresowana jest wyraźnym i dużym pismem, do... - Panie Premierze - przerwał mu Holmes - są to interesujące i ważne szczegóły, ale zmuszony jestem uściślić pytanie. Co jest treścią tego listu?

- To najściślejsza tajemnica państwowa i obawiam się, że nie mogę jej panu zdradzić, nawet gdybym uważał to za niezbędne. Jeśli dzięki umiejętnościom, które pan posiada, znalazłby pan kopertę o wyglądzie, który podałem, wraz z jej zawartością, oddałby pan niezmierną przysługę swemu krajowi i zasłużył na każdą nagrodę, jaka leży w naszych możliwościach. Słysząc to mój przyjaciel wstał z uśmiechem. - Jesteście panowie jednymi z najbardziej zapracowanych osób w kraju, a ja, uczciwszy proporcje, również nie narzekam na nadmiar wolnego czasu. Zmuszony jestem zatem stwierdzić, że nie ma sensu, byśMy nawzajem okradali się z tego, czego nie mamy. Niestety, nie mogę panom pomóc w tej sprawie. Premiera aż poderwało. W oczach miał błysk, który zazwyczaj przyprawiał o drżenie kolan ministrów. - Nie jestem przyzwyczajony... - zaczął, ale opanował gniew i usiadł, milcząc przez ponad minutę. Wreszcie wzruszył z rezyg-nacją ramionami i oznajmił. - Musimy przyjąć pana warunki, panie Holmes. Sądzę zresztą, że są słuszne i nie było rozsądne z naszej strony prosić pana o pomoc, nie okazując mu pełnego zaufania. - Zgadzam się z panem, sir - wtrącił sekretarz. - Polegając więc na powszechnie znanej dyskrecji, zarówno pana jak też doktora Watsona, oraz apelując do pańskiego patriotyzmu, wyjawię panu tę tajemnicę, by uniknąć nieszczęścia, które zawisło nad nami wszystkimi. - Może nam pan zaufać - zapewnił go Sherlock. - List napisała wysoko postawiona za granicą osobistość, mocno zaniepokojona sytuacją w koloniach jej kraju. Został on napisany w pośpiechu, na osobistą odpowiedzialność autora. Dyskretny wywiad, którego zasięgnęliśmy, wykazał, że jego ministrowie o niczym nie wiedzą. Niemniej jednak list napisany jest w taki sposób, a w dodatku niektóre zwroty mają tak niefortunny charakter, że ewentualna publikacja bez wątpienia bardzo wzburzyłaby obywateli naszego kraju. Sytuacja stałaby się tak poważna, że skłonny jestem sądzić, iż w przeciągu tygodnia od jego opublikowania bylibyśmy wplątani w wojnę i to w skali ogólnoświatowej. Sherlock napisał coś na kartce i podał ją Premierowi. - Tak, to właśnie on jest autorem - odparł polityk. - Ten nierozważny list może oznaczać śmierć tysięcy ludzi i straty milionów funtów. - Czy poinformowaliście go, panowie o tym, co się stało? - Tak, zaszyfrowaną depeszą. - Być może to jemu zależy na publikacji listu? - Nie. Mamy powody, by sądzić, że zrozumiał już błąd jaki popełnił pisząc go, a szczególnie formułując go w tak nieprzemyślany sposób. Publikacja listu przyniosłaby jemu i jego krajowi, jeszcze więcej szkód, niż nam. - Jeśli tak, to w czyim interesie może leżeć ogłoszenie treści listu? Dlaczego ktoś zadał sobie tyle trudu, by wejść w jego posiadanie? - Tu panie Holmes, wkraczamy w arkana polityki światowej. Znając aktualną sytuację w Europie, nietrudno odpowiedzieć na pańskie pytanie. Cały kontynent to w tej chwili dwa wielkie obozy wojskowe, pomiędzy którymi utrzymuje się chwiejna równowaga sił. My jesteśmy języczkiem u wagi. Jeśli Anglia przystąpi do wojny po którejkolwiek ze stron, należy założyć, że ta właśnie strona wygra. Przyzna pan, że stawka jest wysoka. Zwłaszcza że po publikacji tego listu będziemy mogli przystąpić tylko do jednej z nich.. - Naturalnie. W takim razie przyjmuję, że najwięcej skorzystać na tym mogą wrogowie naszego kraju, doprowadzając do rozłamu między nami, a ojczyzną autora tej epistoły? - Dokładnie tak.

- Do kogo w takim razie wysłano by ten list, gdyby wpadł w ręce ludzi, o których mowa? - Do któregokolwiek z dużych państw Europy. Obawiam się zresztą, że jest właśnie w drodze, poruszając się z szybkością idącego pełną parą statku. Pan Hope jęknął przy tych słowach, ale Premier zwrócił się do niego: - To nie pańska wina. Zdarzył się przypadek, który przytrafić się mógł każdemu. NIe zaniedbał pan żadnych środków ostrożności, toteż nie może mieć pan do siebie żalu. Teraz, panie Holmes, zna pan wszystkie fakty. Jaka jest pańska ocena sytuacji? - Sądzi pan, że jeśli nie odzyskamy tego dokumentu, wybuchnie wojna? - spytał poważnie Sherlock po chwili milczenia. - Sądzę, że jest to nader prawdopodobne. - Wobec tego proszę się do niej przygotować, sir. - To nie brzmi zbyt optymistycznie, panie Holmes. - Proszę wziąć pod uwagę fakty, sir. Nie należy zakładać, że list został wykradziony po wpół do dwunastej, od której to godziny dwie osoby były w pokoju aż do momentu odkrycia zguby. O wiele prościej było zabrać go, gdy nikogo tam nie było, czyli między wpół do ósmej a wpół do dwunastej, raczej bliżej wpół do ósmej, gdyż osobie, która go zabrała musiało zależeć na wejściu w posiadanie tego listu najszybciej jak się dało. Równie oczywistym jest, że niezwłocznie wywieziono go poza granice, bądź osobiście, bądź przez zaufanego kuriera, by przekazać zleceniodawcy do dalszego wykorzystania. Jest więc obecnie poza naszym zasięgiem i szanse jego odzyskania wydają się znikome. Słysząc to Premier wstał, oznajmiając: - Pańskie rozumowanie jest doskonale logiczne panie Holmes, i obawiam się, że ma pan całkowitą rację. - Załóżmy, że list zabrała pokojówka lub służący. - Obydwoje to starzy i zaufani ludzie. - Jeżeli dobrze pana zrozumiałem, sypialnia znajduje się na piętrze bez balkonu i nikt nie może z niej wyjść nie zauważony. Wobec tego list musiał wykraść ktoś z domowników. Powstaje pytanie: komu mógł go przekazać? Jednemu z obcych agentów, i to tych słynnych, a nazwiska ich są mi znane. Jest trzech, o których można powiedzieć, że są najlepsi i zacznę poszukiwania od sprawdzenia czy wszyscy znajdują się na miejscu. Jeśli któryś zniknął, a zwłaszcza jeśli nastąpiło to tej nocy, będziemy wiedzieć, w czyim posiadaniu znalazł się ów list. - Dlaczego miałby go zawozić osobiście? - zdziwił się Hope. - Wystarczy przecież, by zaniósł go do swojej ambasady w Londynie. - Nie. Ci ludzie działają niezależnie od ambasad, a nawet mają z nimi napięte stosunki. - Zgadzam się z panem, panie Holmes - wtrącił Premier. - Poza tym tak cenną zdobycz każdy wolałby oddać zwierzchnikowi osobiście. Uważam pański plan za najlepszy z możliwych, a w międzyczasie, Hope, nie możemy zaniedbywać innych naszych obowiązków. Gdyby dotarły do nas jakieś nowiny, skomunikujemy się z panem. A gdyby pan się czegoś dowiedział, niewątpliwie zrobi pan to samo, panie Holmes. Obaj politycy skłonili się i opuścili nas w niezbyt pogodnych nastrojach. Kiedy zamknęli za sobą drzwi, Holmes zapalił w milczeniu fajkę i pogrążył się w rozmyśla- niach. Znając go wiedziałem, że ten stan może potrwać dłużej, toteż zająłem się gazetą, w której opisywano sensacyjne morderstwo popełnione ostatniej nocy. Po pewnym czasie Sherlock zerwał się na równe nogi z okrzykiem i odłożył fajkę. - Tak - oznajmił - nie ma lepszego sposobu, by się za to zabrać. Sytuacja jest rozpaczliwa, lecz nie beznadziejna, i nawet teraz, wiedząc, który z nich ma ten list, możemy go odzyskać. Tym trzem zależy przede wszystkim na pieniądzach, a ja mam do dyspozycji skarb państwa. Jeśli mają dokument odkupię go, nawet kosztem podatników. Niewykluczone, że posiadacz czeka na oferty zanim się zdecyduje, co zrobić z łupem.

Teraz kolej na wizyty u tych trzech panów: Obersteina, La Rothiere'a i Lucasa. - Eduardo Lucasa z Godolphin Street? - spytałem unosząc głowę znad gazety. - Tak. - Nie złożysz mu wizyty. - A to dlaczego? - Bo właśnie tej nocy ktoś go zabił w jego własnym mieszkaniu. Podczas naszych przygód, Holmes tak często mnie zaskakiwał, że odwrócenie sytuacji dało niezapomniany efekt. Wpatrywał się we mnie w niemym osłupieniu przez dłuższą chwilę, po cyzm wyrwał mi gazetę i zaczął czytać artykuł, który studiowałem gdy on rozmyślał: "Morderstwo w Westminster Ostatniej nocy pod numerem 16 Godolphin Street, w jednym z osiemnastowiecznych domów leżących pomiędzy rzeką i Opactwem, prawie w cieniu wieży Parlamentu, popełniona została tajemnicza zbrodnia. Od lat dom ten zamieszkany był przez pana Eduardo Lucasa, doskonale znanego w towarzystwie z uwagi zarówno na czarującą osobowość, jak i na zasłużoną reputację jednego z najlepszych amatorskich tenorów kraju. Pan Lucas był kawalerem, miał 34 lata, a jego służba składała się z pani Pringle, starszej już wiekiem gospodyni oraz służącego Mittona. Gospodyni chadza wcześnie spać w pokoju na poddaszu, zaś służący miał tego dnia wychodne i odwiedzał przyjaciela w Hammersmith. Od dziesiątej wieczorem pan Lucas był więc praktycznie sam w domu. Co zdarzyło się w tym czasie, nie sposób dokładnie ustalić. Kwadrans po północy konstabl Barret, przechodząc obok domu numer 16, zauważył otwarte drzwi. Zastukał, lecz nie otrzymał odpowiedzi. Widząc jednak światło w pokoju, wszedł do środka. W salonie, w którym się znalazł, panowały chaos i nieład - meble były zsunięte pod jedną ze ścian, oprócz jednego, leżącego na środku krzesła. Za nim, nadal trzymając je za nogę leżał nieszczęsny gospodarz z orientalnym sztyletem w sercu. Narzędzie zbrodni pochodziło z bogatej kolekcji wschodniej broni, zdobiącej salon, zaś śmierć była natychmiastowa. Motywem zabójstwa nie mógł być rabunek - jak zgodnie twierdzi służba, nie brakuje żadnego z wartościowych przedmiotów. Nagły i tajemniczy zgon tak popularnego człowieka głęboko poruszył jego licznych przyjaciół". - I co o tym sądzisz, mój drogi? - spytał Sherlock, skończywszy lekturę. - Zaskakujący zbieg okoliczności. - Zbieg okoliczności? Nie żartuj z łaski swojej. Jeden z trzech ludzi, których wymieniłem jako przypuszczalnych sprawców interesującego nas przestępstwa, zostaje zabity tuż po jego popełnieniu - a ty twierdzisz, że to przypadek? Prawdopodobieństwo takiego zbiegu okoliczności jest nieskończenie małe. Nie, mój drogi, te dwa wydarzenia muszą być ze sobą związane, a naszym zadaniem jest wyjaśnić ten związek. - Ale teraz policja zapewne już wie o wszystkim. - A to dlaczego? Wiedzą, co zastali na Godolphin Street, natomiast nie wiedzą i nie powinni wiedzieć o Whitehall Terrace. Fakt, że sprawy te mają coś wspólnego, jest znany tylko nam. Zresztą jest jedna rzecz, która i tak zwróciła moją uwagę na Lucasa, to mianowicie, że jego mieszkanie jest o parę kroków od domu Hope'a, podczas gdy pozostali dwaj podejrzani mieszkają w West End. Jemu też było najłatwiej nawiązać kontakt i otrzymać wiadomość z domu okradzionego. Drobiazg, ale w przypadku, gdy wydarzenia nastąpiły niemal w tym samym czasie, jest to drobiazg dość istotny. Hola! A co my tu mamy?! Ostatnie zdanie wywołane było pojawieniem się pani Hudson i biletem wizytowym, który mu wręczyła.

- Proszę wprowadzić panią Hope, jeśli oczywiście zdecyduje się tu wejść - powiedział. Chwilę później w naszym pokoju zjawiła się jedna z najbardziej uroczych kobiet Londynu. Wielokrotnie słyszałem o urodzie najmłodszej córki Księcia Belminster, ale żaden opis czy fotografia nie przygotowały mnie na widok tak delikatnych rysów i doskonałych proporcji twarzy - a przecież uroda była ostatnią rzeczą, o której myślała ta istota owego poranka. Bladość cery, wyraz oczu, pot na czole i zaciśnięte kurczowo wargi aż nadto wyraźnie świadczyły o zmartwieniu i trwodze naszego gościa od pierwszej chwili, gdy stanęła w drzwiach. - Czy był tu mój mąż, panie Holmes? - Tak, madame. Niedawno zresztą wyszedł. - Zaklinam pana, by mu nic nie wspominał o mojej tu obecności! Sherlock na te słowa skłonił się chłodno i wskazał jej krzesło. - Stawia mnie pani w trudnej sytuacji. Proszę usiąść i wyjaśnić swoją sprawę, ale obawiam się, że nie mogę obiecać niczego, jak to się mówi w ciemno. Przeszła przez pokój siadając plecami do okna. Sprawiała iście królewskie wrażenie: smukła, pełna wdzięku i godności. - Panie Holmes - zaczęła, splatając nerwowo dłonie. - Będę z panem szczera w nadziei, że odpłaci mi pan tym samym. Pomiędzy mną a mężem, od początku naszego związku, panuje pełne zaufanie. Nie dotyczy to tylko jednej sprawy - polityki. Nigdy nie rozmawia ze mną na ten temat, toteż jedyną rzeczą, którą wiem, jest to, że ostatniej nocy zdarzyło się w naszym domu coś okropnego, coś, co ma związek właśnie z polityką. Zginął jakiś dokument, ale ponieważ ma on związek z pracą mojego męża, nie mogłam dowiedzieć się o nim niczego konkretnego. Tymczasem muszę koniecznie dokładnie rozumieć całą sprawę. Jest pan poza politykami jedyną osobą, która zna prawdę i dlatego błagam pana, żeby powiedział mi, co się dokładnie wydarzyło i jakie są tego konsekwencje. Proszę nie milczeć z uwagi na interesy swojego klienta; zaręczam, że gdyby potrafił to dostrzec i zaufać mi także w tej dziedzinie, mógłby na tym tylko skorzystać. Co to był za dokument, który skradziono? - Niestety, madame, pytanie pani muszę pozostawić bez odpowiedzi. Jęknęła i ukryła twarz w dłoniach. - Proszę zrozumieć: jeśli mąż pani uważa za stosowne nie wtajemniczać jej w te sprawy, ja, znający te dane pod przysięgą tajemnicy, tym bardziej nie mam prawa ich pani wyjawiać. To nie mnie, lecz jego powinna pani spytać. - Pytałam. Przychodzę do pana, ponieważ pozostał pan moją jedyną nadzieją. Ale bez zdradzenia jakiejkolwiek tajemnicy może mi pan chyba odpowiedzieć przynajmniej na jedno dręczące mnie pytanie? - Mianowicie? - Czy kariera polityczna męża może ucierpieć przez ten wypadek? - Cóż... jeśli nie zakończy się on pomyślnie, jest to bardziej niż prawdopodobne. - Ach! Jeszcze jedno, panie Holmes. Z tego, co powiedział mi mąż, zszokowany zniknięciem tego dokumentu, rozumiem, że jego utrata grozi poważnymi konsekwencjami nie tylko dla niego, ale przede wszystkim dla wielu innych osób, a nawet dla całych państw. - Jeśli tak twierdzi, nie będę zaprzeczał. - Jakiego rodzaju konsekwencjami? - Ponownie nie mogę udzielić pani odpowiedzi. - W takim razie nie będę zabierała panu więcej czasu. Nie mogę mieć do pana żalu, że nie zechciał pan odpowiedzieć na moje pytanie, tak jak pan ze swej strony, jestem tego pewna, nie potępi mnie za chęć dzielenia trosk męża, nawet wbrew jego woli. Jeszcze raz proszę, by nie mówił mu pan o mojej wizycie - skłoniła się z godnością i wyszła.

- Płeć piękna, Watsonie, to twoja specjalność - uśmiechnął się Holmes, gdy szelest spódnic umilkł za drzwiami. - Czego naprawdę chciała owa dama? - Cóż, to co powiedziała jest dość zrozumiałe, a troska całkowicie naturalna. - Hm. Biorąc pod uwagę jej wygląd i zachowanie, tłumiony strach oraz natarczywość w pytaniach i porównując to z pochodzeniem... Pamiętaj, mój drogi, że w jej środowisku od najmłodszych lat okazywanie uczuć nie jest zbyt dobrze widziane. - Nie ulega wątpliwości, że była nadzwyczaj poruszona. - Według mnie zbyt silnie, jak na problemy męża. Pamiętać też należy jej dziwną uwagę, że w interesie męża leży, by ona wiedziała wszystko. Co chciała przez to powiedzieć? A czy zwróciłeś uwagę, gdzie usiadła? Przy oknie, by mieć światło za plecami i byśMy nie mogli odczytać dokładnie wyrazu jej twarzy. - Owszem, wybrała to krzesło mając bliżej dwa inne. - Z drugiej strony, zachowania kobiet bywają dziwne... Pamiętasz panienkę z Margate, którą podejrzewałem z podobnych powodów? Okazało się, że powodem silnego zdenerwowania był fakt, że nie zdążyła się upudrować! I jak tu opierać się na logicznym rozumowaniu? Do zobaczenia, mój drogi. - Dokąd idziesz? - Na Godolphin Street, pogawędzić z kolegami z policji. Nasz problem wiąże się z osobą Eduardo Lucasa, choć przyznaję, że jeszcze nie bardzo wiem jak. Teoretyzowanie bez znajomości faktów jest jednym z podstawowych błędów w pracy detektywa, więc nie będę go popełniał. Bądź na posterunku i przyjmuj nowych gości, gdyby się pojawili. Jeśli zdołam, wrócę na lunch. Cały ten dzień jak i następny, Holmes był w nastroju, który jego znajomi określali jako poważny, lub jako ponury. Wiele czasu spędzał poza domem, palił prawie bez przerwy, pogrywał na skrzypcach, spożywał posiłki o najdziwniejszych porach i jedynie z rzadka odpowiadał na pytania. Było dla mnie oczywiste, że ze sprawą zaginionego dokumentu, coś jest nie tak, choć sam o tym nie mówił. Z gazet dowiedziałem się szczegółów śledztwa, tam też przeczytałem najpierw o aresztowaniu, a potem o zwolnieniu służącego Lucasa, Johna Mittona. Na rozprawie wstępnej postawiono mu zarzut "umyślnego zabójstwa", ale nie można było nawet przypisać mu jakiegokolwiek motywu zbrodni. W pokoju, jak i w całym domu, sporo było wartościowych przedmiotów, a nie zabrakło niczego. Nikt też nie grzebał w papierach zmarłego - zostały one starannie przejrzane i wynikało z nich, że żywo interesował się polityką, plotkami, był wybitnym lingwistą i uwielbiał pisać bardzo długie listy. Pozostawał na zażyłej stopie z politykami wielu krajów, nie znaleziono jednak w jego życiu towarzyskim żadnych sensacji. Jeśli chodzi o kontakty z kobietami, były one liczne, lecz powierzchowne - nie związał się z żadną na stałe. Miał wielu znajomych, sporo przyjaciół i ani jednej kochanki. Prowadził regularny tryb życia i zachowywał się w sposób nie przysparzający wrogów. Jego śmierć była zagadką i wydawało się, że pozostanie nią na wieki. Aresztowanie służącego było ze strony policji krokiem desperackim - w przeciwnym wypadku pozostawało im tylko powstrzymać się od jakiegokolwiek działania. Oskarżenie przeciwko niemu nie mogło się jednak utrzymać. Naprawdę był u przyjaciół, którzy potwierdzili jego alibi. Co prawda wyszedł wystarczająco wcześnie, by wrócić do domu przed pojawieniem się tam konstabla, ale twierdził, że część drogi przebył piechotą, co z uwagi na dobrą pogodę tej nocy było całkiem zrozumiałe. Wrócił dopiero około północy i sprawiał wrażenie wstrząśniętego tragedią. Jak zeznała gospodyni, zawsze był z pracodawcą w dobrych stosunkach, a fakt, iż znaleziono w jego rzeczach kilka przedmiotów zabitego nie wnosił nic nowego. Pochodziły one z darów tego ostatniego, których dokonanie potwierdziła pani Pringle. Mitton pracował u Lucasa trzy lata, ale nigdy nie wyjeżdżał ze swym panem na kontynent. Podczas regularnych wizyt

chlebodawcy w Paryżu zarządzał jego domem. Gospodyni z kolei niczego nie słyszała, a jeśli jej pan miał gościa, to musiał go wpuścić osobiście. I tak, przez trzy dni nic nowego się nie wydarzyło, a przynajmniej nie odnotowały tego gazety. Holmes, jeśli nawet coś wiedział, to w każdym razie niczego nie mówił, ograniczając się do stwierdzenia, że prowadzący tę sprawę Lestrade pozostaje z nim w kontakcie. Czwartego dnia ukazała się dłuższa korespondencja z Paryża, która zdawała się rozwiązywać całą zagadkę. Oto ona, zacytowana wiernie z "Daily Telegraph": "Paryska policja dokonała właśnie odkrycia, które wyjaśnia tajemnicę tragicznej śmierci pana Eduardo Lucasa, zabitego w poniedziałkową noc na Godolphin Street. Nasi czytelnicy pamiętają zapewne, że zasztyletowano go w jego własnym mieszkaniu, i że podejrzenie padło pierwotnie na służącego - jak się jednak okazało, niesłusznie. Wczoraj służba pani Henri Fournaye, mieszkającej w niewielkiej willi na Rue Austerlitz doniosła władzom, że ich chlebodawczyni jest obłąkana. Lekarze stwierdzili, iż istotnie zdradza ona symptomy niebezpiecznej manii prześladowczej, natomiast śledztwo policji wykazało, że dopiero co powróciła z podróży do Londynu i odsłoniło powiązanie pomiędzy nią, a zabójstwem w Westminster. Porównanie fotografii dowiodło, że pan Fournaye i Eduardo Lucas to w rzeczywistości jedna i ta sama osoba i że zmarły z sobie tylko znanych powodów prowadził podwójne życie. Małżonka, jego, Kreolka, była osobą bardzo gwałtownej natury i nieraz zdarzały się jej ataki zazdrości, przeradzające się niemal w szał. Stwierdzono też, że w kolejnym z nich popełniła zbrodnię, która kilka dni temu stała się sensacją w Londynie. Jak dotąd nie prześledzono jeszcze poczynań pani Fournaye poniedziałkowej nocy, ale nie ulega wątpliwości, że kobieta odpowiadająca jej opisowi zwróciła swym wyglądem i gwałtownością zachowania powszechną uwagę na dworcu Charing Cross we wtorek rano. Prawdopodobnym więc wydaje się, że morderstwo zostało popełnione bądź w stanie obłędu, bądź też, że jego popełnienie wprowadziło ją w ten stan. Obecnie nie jest w stanie zdać żadnej sensownej relacji z przeszłych wydarzeń, a lekarze nie rokują nadziei, by udało się przywrócić ją do normalnego stanu. Istnieją jednak zeznania świadków stwierdzające, że kobieta o jej wyglądzie przez parę godzin obserwowała dom na Godolphin Street". - Co sądzisz, o tym, Holmesie? - spytałem, przeczytawszy na głos tekst przy śniadaniu. - Mój drogi - odparł, wstając i rozpoczynając przechadzkę po pokoju - okazałeś wiele cierpliwości, a ja przez te dni nie mówiłem ci nic, gdyż nic nie miałem do powiedzenia. Nawet ta wiadomość z Paryża niewiele nam daje. - Wyjaśnia powody śmierci tego człowieka. - Jego śmierć była przypadkiem niewiele znaczącym wobec naszego głównego zadania, jakim jest znalezienie tego dokumentu. Jedynym ważnym wydarzeniem w ciągu ostatnich trzech dni jest to, że nic się nie wydarzyło. Prawie co godzinę otrzymuję wieści od rządu i jak dotąd nigdzie w Europie nie ma śladu po naszym liście. Jeśli nie został on dotąd przekazany oficjalnym czynnikom, a nie został, gdyż nie trzymano by tego w tajemnicy tak długo, to gdzie jest? Kto go ma i dlaczego dotąd nic z nim nie zrobił? Czy to faktycznie przypadek, że Lucas zginął tej samej nocy, w której zaginął list? Czy też list doń dotarł, a jeśli tak, to dlaczego nie znaleźliśmy go wśród jego papierów? Czy ta jego zwariowana żona zabrała go i wyrzuciła? Albo czy nie ma go w jej domu we Francji? Jak mogę to sprawdzić nie wzbudzając podejrzeń władz francuskich? W tej sprawie prawo jest dla nas równie groźne jak dla przestępców. Aha, oto najnowsza wieść z frontu! - spojrzał na doręczone mu wiadomości i oznajmił - Lestrade zauważył, zdaje się, coś interesującego. Włóż kapelusz, ruszamy do Westminster.

Była to moja pierwszya bytność w miejscu przestępstwa - wysokim eleganckim domu, solidnym i uroczystym jak stulecie, w którym powstał. Inspektor Lestrade dojrzał nas z okna i powitał serdecznie, gdy wpuszczono nas do środka. Pokój, do którego weszliśmy, był tym, w którym dokonano zabójstwa, ale obecnie nie pozostał po tym zdarzeniu żaden ślad oprócz nieregularnej plamy na dywanie pośrodku pokoju. Dywan był niewielki i otoczony zewsząd meblami doskonałej roboty. Nad kominkiem wisiał wspaniały zbiór wschodniej broni, z którego wzięto narzędzie zbrodni, przy oknie zaś stało niewielkie, acz gustowne biurko. Ogólnie, cały pokój sprawiał wrażenie urządzonego ze smakiem, dużym kosztem i z pewnością stanowił luksusową rezydencję. - Zna pan już wieści z Paryża? - spytał Lestrade. Holmes skinął głową. - Zdaje się, że nasi francuscy przyjaciele tym razem trafili. Złożyła mu niespodziewaną wizytę, a wydaje mi się, że starannie ukrywał swoje podwójne życie. Wpuścił ją tutaj, nie mając innego wyjścia. Opowiedziała mu jak go wyśledziła, zrobiła awanturę, a skoro miała pod ręką tyle broni, koniec był łatwy do przewidzenia. Sądzę jednak, że nie nastąpił on natychmiast. Odsunięcie krzeseł zajmuje trochę czasu, a jednym z nich próbował się najwyraźniej bronić. Wszystko jak najzupełniej jasne. - A jednak poprosił mnie pan o przybycie. - Owszem, ale z zupełnie innych powodów. Otóż jest pewien drobiazg w rodzaju tych, które pana interesują. Coś dziwnego. Z głównymi faktami nie ma, bo nie może mieć, nic wspólnego. - Wobec tego cóż to jest? - Cóż, wie pan, że przy tak poważnych sprawach staramy się zostawić wszystko tak jak zastaliśmy i przez całą dobę jeden z konstabli pilnuje, by nikt obcy nie zbliżył się do miejsca przestępstwa. Dziś rano pochowano ofiarę, śledztwo zostało zakończone, wobec czego stwierdziliśmy, że można tu nieco posprzątać i wynieść się. Proszę spojrzeć na ten dywan, nie jest przymocowany do podłogi. Sprzątając podnieśliśmy go i założę się, że nie zgadnie pan, co znaleźliśmy. Widzi pan tę plamę? Sądząc po jej wielkości, sporo krwi musiało przesiąknąć na podłogę, nieprawdaż? - Bez wątpienia. - Więc zdziwi się pan tak jak ja, słysząc, że na podłodze nie ma plamy. - Ależ musi... - Owszem, też tak sądzę, ale niech pan sam spojrzy - uniósł brzeg dywanu od zaplamionej strony i ukazał nam czyste sosnowe deski podłogi. - Ależ, spodnia strona dywanu jest niewiele mniej zakrwawiona niż wierzchnia - zdenerwował się Holmes. - To musiało zostawić ślad! Lestrade chrząknął z zadowolenia, że udało mu się zaskoczyć tak słynnego detektywa. - Teraz pokażę panu wyjaśnienie. Jest druga plama, tyle że w innym miejscu. Proszę spojrzeć - uniósł drugi koniec dywanu i tam, owszem, deski pokrywał sporych rozmiarów czerwony zaciek. - Co pan o tym sądzi, panie Holmes? - Obie plamy są w porządku i gdyby ktoś nie obrócił dywanu wszystko byłoby na swoim miejscu. Dywan nie jest duży ani przymocowany, wobec czego nie stanowiło to większego problemu. - Tego zdołaliśmy się domyślić. W odwrotnej pozycji plamy doskonale do siebie pasują. Chciałbym jednak wiedzieć kto i dlaczego go przesunął?! Z wyrazu twarzy mojego towarzysza łatwo było wyczytać, że sprawa ta wybitnie go zainteresowała. - Czy przez cały czas pilnował tego miejsca ten sam konstabl, który nas wpuścił?

- Tak. - Proszę go dokładnie wypytać, ale nie przy nas. Proszę to zrobić zaraz i w cztery oczy. Łatwiej będzie w ten sposób wydostać z niego prawdę. Proszę zacząć od pytania, jakim prawem wpuścił tu osoby postronne i w dodatku zostawił je same w tym pokoju. Niech pan nie pyta, czy to zrobił, niech mu pan powie, że pan o tym wie, i że tylko uczciwe wyjawienie prawdy stanowi dlań jedyną szansę uzyskania przebaczenia. Proszę zrobić dokładnie tak, jak powiedziałem! - Przysięgam, że jeśli coś wie, to wydostanę to z niego! - wykrzyknął Lestrade i wypadł do hallu. Po chwili doszedł nas z sąsiedniego pokoju jego podniecony głos. - Teraz, Watsonie! - szepnął Holmes rzucając się w stronę dywanu i jednym szarpnięciem odrywając go od podłogi. Na czworakach zaczął badać deski składające się na posadzkę, naciskając każdą we wszystkie możliwe sposoby. Jedna z nich okręciła się pod naciskiem wokół własnej osi i Sherlock czym prędzej wsunął tam dłoń. Rozległ się cichy trzask i otworzyła się niewielka skrytka, do której sięgnął, by po chwili z jękiem rozczarowania wyjąć dłoń. Była pusta. - Pomóż mi. Musimy wszystko ułożyć tak, jak było - szepnął, zamykając skrytkę. Zdążyliśmy wygładzić dywan, gdy do pokoju wmaszerował tryumfujący Lestrade. Holmes opierał się znudzony o kominek a ja z zainteresowaniem oglądałem wiszącą nad nim kolekcję. - Przepraszam, że trochę to trwało. Widzę, że jest pan znudzony całą sprawą, panie Holmes. Miał pan jak zwykle rację. Macpherson, chodźcie no tu i opowiedzcie tym dżentelmenom o swoim niesłychanym zachowaniu. Do pokoju wsunął się rosły policjant, w tej chwili bardzo czerwony na twarzy i bardzo zdenerwowany. - Nie chciałem niczego zepsuć, sir. Wczoraj wieczorem zapukała do drzwi młoda dama. Zaczęliśmy rozmowę i okazało się, że pomyliła domy. Jak się ma służbę cały dzień, to chętnie człowiek z kimś pogada. - I co dalej? - Chciała zobaczyć miejsce, w którym ten pan został zabity. Mówiła, że czytała o tym w gazecie. Nie sądziłem, że to może czemuś zaszkodzić, a poza tym byłem tuż obok. Jak zobaczyła plamę na dywanie, zemdlała i przestraszyłem się, że umarła. Pobiegłem do kuchni po wodę, ale nie mogłem jej docucić. Nie namyślałem się długo i pognałem do "Ivy Plant" po trochę brandy. Zanim wróciłem, doszła do siebie i musiało jej być tak wstyd, że wyszła przed moim powrotem. - A co z dywanem? - No, sir, on był trochę w nieładzie jak wróciłem. Upadła na niego, a on leży na posadzce bez żadnego przymocowania i przesunął się... Więc jak wyszła, to położyłem go jak był i wygładzi-łem. - To jest dla was lekcja, konstablu Macpherson, żebyście nigdy nie próbowali mnie oszukiwać. Myśleliście sobie pewnie, że nikt nie dowie się o naruszeniu przez was dyscypliny? A mnie wystarczyło jedno spojrzenie, żeby wiedzieć, że ktoś tu był. Macie szczęście, że niczego nie zabrano, gdyż w przeciwnym wypadku wylecielibyście ze służby. Przykro mi, że fatygowałem pana do takiego drobiazgu, panie Holmes, ale sądziłem, że problem nie pasujących do siebie plam może pana zainteresować. - Miał pan rację. To ciekawostka z rodzaju tych, które lubię. Czy ta kobieta była tu tylko raz, Macpherson? - Tak jest sir, tylko raz. - Kto to był? - Nie znam nazwiska, sir. Przyszła, bo przeczytała ogłoszenie o pisaniu na maszynie i pomyliła numery. Bardzo miła i ładna pani, sir.

- Wysoka? Przystojna? - Tak jest, sir. Całkiem dojrzała kobieta. Pewnie niektórzy mówią o niej, że jest nawet bardziej niż ładna. Była uprzejma i miła, to pomyślałem, że nic się przecież nie stanie jak pozwolę jej obej-rzeć ten pokój, sir. - Jak była ubrana? - normalnie, sir. Miała długi płaszcz i kapelusz. - O której to było? - Zaczynało zmierzchać. Jak wracałem z brandy, to zapalali latarnie. - Doskonale. Chodź, Watsonie. Sądzę, że mamy coś ważnego do zrobienia. Lestrade pozostał w pokoju, zaś konstabl odprowadził nas do drzwi. Gdy znaleźliśmy się na zewnątrz, Holmes pokazał mu coś w wyciągniętej dłoni. - Dobry Boże, sir! - jęknął policjant z podziwem, zaś mój przyjaciel przyłożył palec do warg na znak milczenia. Schował ów przedmiot do kieszeni na piersiach, po czym wybuchnął śmiechem. - Doskonale - oświadczył. - Chodź, mój drogi, czas już na ostatni akt. Ucieszysz się na wieść, że nie będzie żadnej wojny, imć Trelawney Hope nie zakończy gwałtownie swej obiecującej kariery, niedyskretny monarcha nie zostanie ukarany za brak taktu, a nasz premier nie będzie musiał biedzić się nad rozplątywaniem europejskich sojuszy. Mówiąc krótko, przy odrobinie wysiłku i taktu z naszej strony, nikt nic nie straci i nastąpi szczęśliwe zakończenie czegoś, co mogło stać się naprawdę nieprzyjemną sprawą. - Rozwiązałeś tajemnicę! - ucieszyłem się. - Nie do końca. Pewne kwestie są dla mnie nadal niejasne, ale wiem już tyle, że tylko z własnej winy moglibyśmy nie dowiedzieć się reszty. Idziemy na Whitehall Terrace i kończymy z tą sprawą. Gdy zjawiliśmy się tam, Holmes poprosił o zaanonsowanie nas lady Hildzie, nie jej mężowi. Zostaliśmy zaprowadzeni do bawialni. - Panie Holmes! - gdy weszła, zarumieniła się nagle na twarzy. - To niezbyt miło i taktownie z pańskiej storny. Dla znanych panu powodów prosiłam, by utrzymał pan moją wizytę u pana w tajemnicy, a pan kompromituje mnie przychodząc tutaj i dając tym do zrozumienia, że łączy nas coś z tą sprawą. - Niestety, madame, nie miałem innego wyjścia. Zgodziłem się odzyskać ten niezwykle ważny dokument i dlatego też zmuszony jestem prosić panią, by była tak miła i oddała mi go. Słysząc to pani domu zerwała się na równe nogi blednąc jak ściana i przez moment obawiałem się, że zemdleje. Ale otrząsnęła się z szoku i opanowując zaskoczenie stwierdziła: - Pan... pan mnie obraża, panie Holmes. - Proszę sobie darować, to bezskuteczne. Proszę dać mi ten list. - Służący wskaże panu drogę - oznajmiła, sięgając po dzwonek. - Proszę tego nie robić. Jeśli nas pani stąd wyrzuci, cały mój wysiłek, by uniknąć skandalu, pójdzie na marne. Proszę oddać list, a postaram się resztę tak załatwić, by sprawa nie wyszła na jaw. Ale będzie to możliwe tylko wtedy, gdy mi pani pomoże. W przeciwnym wypadku będę musiał powiedzieć wszystko pani mężowi. Znieruchomiała, wpatrując się natarczywie w jego twarz, jakby chciała wyczytać z niej, czy mówi prawdę. Dłoń jej spoczywała na dzwonku, ale nie naciskała go. - Proszę usiąść. Padając w tym miejscu, w którym stoi pani w tej chwili, może wyrządzić sobie pani krzywdę. Dziękuję pani... - Daję panu pięć minut. - Wystarczy mi jedna. Wiem o pani wizycie u Eduardo Lucasa, o tym, że dała mu pani dokument, którego szukamy, jak również o tym, że wróciła tam pani wczoraj, co było naprawdę wysoce nierozważne. Znam też sposób w jaki wyjęła go pani ze skrytki pod dywanem.

W miarę jak mówił, jej twarz szarzała, a zanim była w stanie wydobyć z siebie głos musiała parokrotnie przełknąć ślinę. - Pan oszalał, panie Holmes! - wykrztusiła w końcu. Bez słowa wyjął z kieszeni kawałek tektury. Było to zdjęcie kobiety. Jej zdjęcie. - Nosiłem tę fotografię przy sobie, sądząc, że może się przydać. Policjant rozpoznał panią, gdy mu ją dziś pokazałem. Jęknęła, odrzucając głowę na oparcie krzesła. - Proszę przestać, nie dam się wzruszyć udanym omdleniem! Ma pani ten list i można wszystko tak urządzić, żeby nie miała pani kłopotów. Mam obowiązek oddać dokument pani mężowi, a moją sprawą jest sposób, w jaki to zrobię. Proszę być ze mną szczerą, to pani jedyna szansa. Jej odwaga godna była podziwu - nawet teraz nie przyznała się do klęski. - Powtarzam panu, panie Holmes, że to jakaś absurdalna pomyłka. Słysząc to mój przyjaciel wstał. - Szkoda mi pani - powiedział cicho. - Zrobiłem wszystko, co mogłem, by pani pomóc i widzę, że nadaremnie - nacisnął przycisk dzwonka i spytał służącego, który pojawił się w drzwiach. - Czy pan Hope jest w domu? - Będzie za kwadrans pierwsza, sir. Holmes spojrzał na zegarek. - Piętnaście minut. Doskonale, zaczekam na niego. Zaledwie służący zamknął drzwi, lady Hilda padła przed Holmesem na kolana z twarzą zalaną łzami. - Proszę mnie oszczędzić, panie Holmes! Na miłość boską niech pan mu nic nie mówi! Kocham go z całego serca, a ta wiadomość złamałaby mu serce! Sherlock uniósł ją do pozycji stojącej i stwierdził: - Cieszę się, madame, że choć w ostatniej chwili, ale wrócił pani zdrowy rozsądek. Nie mamy chwili do stracenia. Gdzie jest list? Pobiegła do sekretarzyka, otworzyła go i wyjęła spośród papierów długą, błękitną kopertę. - Oto on, obym go nigdy nie zobaczyła! - Jak by go tu oddać? - mruknął. - Zaraz... moment... Gdzie jest skrzynka z korespondencją męża, z której go pani zabrała? - W sypialni. - Nasze szczęście! Proszę ją natychmiast przynieść. Chwilę później wróciła niosąc płaskie pudełko z czerwonego inkrustowanego drewna. - Proszę ją otworzyć, ma pani przecież duplikat klucza. Lady Hilda wyjęła z zanadrza kluczyk i otworzyła pudełko - było wypełnione rozmaitymi papierami. Holmes nie tracąc czasu wsunął między nie trzymaną w dłoni kopertę i po chwili zamknięta skrzynka wróciła na swoje miejsce w sypialni. - Wobec tego jesteśmy gotowi, a zostało nam jeszcze dziesięć minut - oznajmił mu przyjaciel. - Będę osłaniał panią jak tylko potrafię, ale proszę panią o szczerość i opowiedzenie mi, jakie były powody tego całego zamieszania. - Powiem panu wszystko. Oh, panie Holmes, wolałabym stracić rękę niż przysporzyć mężowi chwil żałości! Nie ma w Londynie kobiety, która kochałaby męża tak jak ja go kochaam, a prze- cież gdyby wiedział co zrobiłam, co musiałam zrobić, nigdy by mi tego nie darował. Ma sam tak wielkie poczucie honoru, że nie umiałby wybaczyć potknięcia nikomu innemu. Proszę mi pomóc, gdyż od tego zależy nasze szczęście i cała nasza przyszłość. - Proszę się pośpieszyć, madame. Mamy niewiele czasu. - Wszystko przez mój list, nierozważny list napisany jeszcze przed małżeństwem. List głupiej i impulsywnej dziewczyny, który sam w sobie zupełnie niegroźny, w jego oczach byłby zbrodnią nie do wybaczenia. Gdyby go przeczytał, jego zaufanie do mnie byłoby na zawsze zniszczone, choć już tyle lat minęło od chwili, gdy go napisałam. Zapomniałam zresztą o całej sprawie,

dopiero parę dni temu przypomniał mi o niej ten Lucas. List trafił doń i zagroził, że pokaże go mężowi jeśli nie zgodzę się na jego propozycję: odda mi go w zamian za dokument, którego wygląd dokładnie mi opisał i który znajdował się w tej inkrustowanej czerwonej skrzynce na nocnym stoliku. Miał w biurze męża kogoś, kto mu o wszystkim donosił. Zapewnił mnie, że męża nie spotka nic złego w związku z mym działaniem. Proszę postawić się w mojej sytuacji, panie Holmes! Co miałam robić? - Zaufać mężowi i opowiedzieć mu o wszystkim. - NIe mogłam! Z jednej strony koniec wszystkiego, z drugiej, choć straszną rzeczą było zabranie czegoś, co nie należy do mnie, to w dziedzinie polityki konsekwencji swego czynu nie byłam w stanie sobie wyobrazić, zaś w kwestii miłości i zaufania były one dla mnie aż nazbyt jasne. Wzięłam od Lucasa klucz, który dorobił na podstawie odcisku tego klucza, który nosił mąż, otworzyłam nim zamek i zabrałam list zanosząc go na Godolphin Street. Zapukałam tak jak się umówiliśmy. Lucas otworzył i przeszliśmy do salonu. Drzwi wejściowe zostawiliśmy otwarte, gdyż obawiałam się pozostawać sam na sam z tym człowiekiem.Pamiętam, że gdy wchodziłam, na ulicy stała jakaś kobieta, ale nie zwróciłam na nią większej uwagi. Mój list leżał na biurku, oddał mi go, gdy wręczyłam mu ten zabrany mężowi. W tym momencie od strony wejścia rozległ się jakiś hałas, a w korytarzu rozległy się kroki. Lucas szybko podwinął dywan, schował list do skrytki w podłodze i rozwinął kobierzec z powrotem. To, co wydarzyło się później, przypominało jakiś koszmar senny - zobaczyłam śniadą twarz wykrzywioną w grymasie wściekłości i krzyczącą po francusku, że czekała nie na próżno i w końcu nas nakryła. Zaczęła się szamotanina. On miał w ręku krzesło, ona nóż. Wybiegłam z salonu i dopiero na drugi dzień z gazet dowiedziałam się, jak to się zakończyło. W nocy byłam szczęśliwa, mając to, co mi zagrażało i nie zdając sobie sprawy z konsekwencji swego postępowania. Dopiero rankiem zrozumiałam, że wymieniłam jeden kłopot na inny. Rozpacz męża po stracie dokumentu była tak wielka, że ledwie zdołałam się powstrzymać, by mu wszystkiego nie wyznać. Przyszłam do pana, by zrozumieć konsekwencje swego czynu, w czym znacznie mi pan pomógł, choć nie dokładnie tak, jak to sobie wyobrażałam. Od tego momentu jedynym celem mego działania i moich myśli było odzyskanie go. Musiał nadal znajdować się w skrytce pod dywanem, o której straszna kobieta nie wiedziała. Gdyby zresztą nie jej nagłe przybycie, sama nie miałabym o tym pojęcia. Przez dwa dni obserwowałam ten dom, ale drzwi nigdy nie pozostały otwarte, a wewnątrz zawsze czuwał policjant, toteż zeszłej nocy podjęłam ostatnią, desperacką próbę, której wyniki pan zna. Zabrałam list, ale nie widziałam sposobu, by go zwrócić nie zdradzając przy tym mężowi tego, co zrobiłam. Chciałam nawet go zniszczyć, ale... O, Boże, to jego kroki na schodach! Pan Hope wpadł raczej niż wszedł do pokoju. - Jakież wieści, panie Holmes? - krzyknął od progu z nadzieją w głosie. - Mam pewne nadzieje. - Dzięki Bogu! Premier jest u mnie na lunchu, czy mogę go tu poprosić? Ma stalowe nerwy, ale wiem, że od tej nocy ledwie co spał. Jacobs, poproś pana Premiera, by był uprzejmy tu przyjść. Jeśli chodzi o ciebie, kochanie, to obawiam się, że są to mało zajmujące sprawy dla kogoś tak uroczego. Dołączymy do ciebie za chwilę w jadalni. Zachowanie Premiera było spokojne, ale po błysku w oczach i ruchach dłoni widać było, że podziela podniecenie wyraźniej okazywane przez swego młodszego kolegę. - Rozumiem, że dowiedział się pan czegoś nowego, panie Holmes? - Jak na razie, wręcz przeciwnie - odparł zapytany. - Dowiadywałem się wszędzie, gdzie tylko było to możliwe i skłonny jestem sądzić, że nie grozi nam niebezpieczeństwo, o którym była mowa parę dni temu.

- Ależ to nie wystarczy, panie Holmes. Nie można stale żyć na wulkanie. Musimy mieć pewność. - Mam nadzieję na jej uzyskanie i dlatego tu jestem. Im więcej myślę o całej sprawie, tym bardziej jestem przekonany, że dokument ten nigdy nie opuścił domu, w którym się znajdujemy. - Panie Holmes! - Gdyby było inaczej, niemożliwe, aby do tej pory nikt się o nim nie dowiedział, albo nie opublikował go. - Po co ktoś miałby go zabierać i ukryć w tym domu! - zdumiał się Premier. - Nie jestem przekonanny, czy on w ogóle został zabrany. - Panie Holmes! Pańskie poczucie humoru nie jest zbyt na miejscu - zdenerwował się sekretarz. - Zapewniam pana, że dokument ten zniknął z miejsca, w którym go pozostawiłem owej nocy. - Czy od wtorku rano przeglądał pan zawartość tej kasetki? - Nie było to konieczne. - Niewykluczone w takim razie, że po prostu przeoczył go pan. - NIemożliwe! - Wiem, że takie rzeczy się zdarzały i nie jestem przekonany, czy teraz też się to nie przytrafiło. Zakładam, że ma pan tam sporo papierów i całkiem prawdopodobne, że ten jeden zniknął, jak to się mówi, w tłumie. - Był na samym wierzchu! - Ktoś mógł potrącić czy upuścić pudełko i zawartość uległa przemieszaniu - odparł z kamienną twarzą Holmes. - Niemożliwe. Wyjąłem i sprawdziłem wszystko - upierał się gospodarz. - Łatwo można to sprawdzić i nie przeciągać sporu - wtrącił Premier. - Proszę kazać przynieść tu przedmiot dyskusji, Hope. Zrezygnowany sekretarz nacisnął przycisk dzwonka. - Jacobs, proszę przynieść tu z sypialni moją skrzynkę na listy - polecił służącemu, po czym zwrócił się do nas. - To czysta strata czasu, ale skoro panowie nalegacie... Do powrotu Jacobsa panowała nerwowa cisza. - Dziękuję, Jacobs - powiedział Hope, gdy służący wszedł, po czym otworzył pudełko i zaczął wyjmować z niego papier po papierze mówiąc cicho do siebie: List od lorda Merrow, raport od sir Charlesa Hardy o memorandum z Belgradu, nota o podatkach za handel zbożem pomiędzy Rosją a Niemcami, list z Madrytu, nota od lorda Flowersa... Wielkie nieba! Co to jest?! Lordzie Bellinger! Premier natychmiast był przy nim i prawie wyrwał mu z ręki kopertę. - To jest to... i list jest wewnątrz! Hope, gratuluję panu! - Dziękuję, sir. Co za ulga. Ale... to niemożliwe! Panie Holmes, jest pan czarnoksiężnikiem! Skąd pan wiedział, że on tu jest? - Wiedziałem, że nie ma go nigdzie indziej. - Własnym oczom nie wierzę! - podbiegł ku drzwiom. - Gdzie moja żona? Muszę jej powiedzieć, że wszystko się dobrze skończyło. Hilda! Hilda! Głos był coraz słabszy, w miarę jak Hope zbiegał po schodach. - Ciekaw jestem w jaki sposób ten list znalazł się tutaj? - powiedział Premier, spoglądając uważnie na mojego przyjaciela spod przymrużonych powiek. Holmes odwrócił się z uśmiechem od tego badawczego, przenikliwego wzroku. - My także mamy zawodowe tajemnice - odparł biorąc kapelusz i wstając.

Tajemnica Wisteria Lodge

I. Dziwna przygoda Johna Scotta Ecclesa

Sądząc po zapiskach w moim notesie, był to szary, pochmurny dzień w końcu marca 1892 roku. Gdy jedliśmy lunch, Holmes otrzymał telegram i nic nie mówiąc pośpiesznie wysłał odpowiedź. Widać było, że sprawa go nurtuje, gdyż jeszcze długo stał przy kominku paląc fajkę i spoglądając od czasu do czasu na trzymaną w ręku depeszę. Nagle odwrócił się ku mnie z przekornym błyskiem w oku. - Obawiam się, mój drogi, że muszę poprosić cię o pomoc, jako człowieka czytającego, a przede wszystkim piszącego - zaczął enigmatycznie. Jak byś zdefiniował słowo "groteskowy"? - Dziwny, godny uwagi. NIezbyt mu się spodobała moja odpowiedź. - W tym określeniu jest chyba coś więcej. Niewypowiedziana sugestia tragedii i przerażenia. Jeśli przypomnisz sobie niektóre z naszych przygód, którymi od dawna raczysz nieszczęsnych czytelników, to przyznasz, że często groteska kryje przestępstwo. Choćby "Stowarzyszenie Rudowłosych". Z pozoru zabawne zdarzenie naprowadziło nas na trop kradzieży. Albo równie na oko groteskowa sprawa "Pięciu pestek pomarańczy", która okazała się historią morderczego spisku. To słowo zawsze mnie alarmuje, mój przyjacielu. - Jest w tej depeszy - domyśliłem się. - Jest. Posłuchaj: "Właśnie przydarzyło mi się coś niesłychanego i groteskowego. Czy mogę zasięgnąć pańskiej rady? Scott Eccles. Poczta Charring Cross". - Mężczyzna czy kobieta? - zainteresowałem się. - Naturalnie mężczyzna. Żadna kobieta nie poprzedziłaby wizyty telegramem z opłaconą odpowiedzią. Na pewno natychmiast zjawiłaby się tu osobiście. - Przyjmiesz go? - Wiesz doskonale, jak się nudzę od momentu aresztowania pułkownika Carruthersa. Mój umysł przypomina silnik nie podłączony do niczego i przegrzewający się na wysokich obrotach. Życie jest jałowe, gazety nudne, a świat przestępczy wymarł gwałtownie. I ty pytasz, czy gotów jestem zająć się czymkolwiek, choćby to była trywialna sprawa? Ale oto, jeśli się nie mylę, nasz klient. Dały się słyszeć miarowe kroki na schodach, a chwilę później do salonu wprowadzony został wyprostowany mężczyzna dość wysokiego wzrostu, o siwiejących włosach i wzbudzającym zaufanie wyglądzie. Historia jego życia wypisana była na obliczu i w zachowaniu. Od skarpetek do okularów w złoconej oprawie był to konserwatysta: pobożny, dobry obywatel, ortodoksyjny i ściśle przestrzegający konwenansów. Musiało mu się jednak ostatnio przytrafić coś naprawdę zaskakującego i wytrącającego z równowagi, gdyż odbiło się to na jego wyglądzie - włosy były niestarannie uczesane, policzki zarośnięte, a maniery dalekie od poprawności. Nie zwlekając też przeszedł do meritum sprawy. - Przydarzyło mi się coś szczególnego i nieprzyjemnego, panie Holmes. Nigdy dotąd nie znalazłem się w podobnej sytuacji. To jest niewłaściwe... prawdę mówiąc, wysoce oburzające, i chcę znaleźć jakieś wyjaśnienie tych wydarzeń. Muszę znaleźć ich wyjaśnienie - wysapał ze złością. - Proszę usiąść - głos Sherlocka był, jak zwykle w takich przypadkach, uspokajający. - Muszę spytać na początek, dlaczego przyszedł pan właśnie do mnie?

- Cóż, sir... nie wydaje mi się, by była to sprawa dla policji, a gdy usłyszy pan, co się wydarzyło, przyzna mi pan rację, że nie mogłem tak po prostu zapomnieć o całej sprawie. Nie żywię sympatii do prywatnych detektywów, ale znając pana z opowieści... - Dobrze. Dlaczego w takim razie nie przybył pan do mnie natychmiast? - Co pan przez to rozumie? Holmes spojrzał na zegarek. - Jest kwadrans po drugiej. Pański telegram został nadany około pierwszej, a nie trzeba dokładnie studiować pańskiego wyglądu, by stwierdzić, że to, co tak panem wstrząsnęło, zdarzyło się tuż po opuszczeniu łóżka. Nasz klient odruchowo pogładził rozwichrzoną fryzurę i podrapał się po zarośniętym podbródku. - Ma pan rację, panie Holmes. Zupełnie zapomniałem o porannej toalecie. Chciałem jak najszybciej opuścić ten dom. Zanim jednak zgłosiłem się do pana, próbowałem dowiedzieć się czegoś w okolicy. Byłem u pośrednika nieruchomościami i tam poinformowano mnie, że pan Garcia opłacił dzierżawę do końca tygodnia i że z ich punktu widzenia, jeśli chodzi o Wisteria Lodge, wszystko jest w porządku... - Moment - roześmiał się Holmes. - Przypomina pan siedzącego tu doktora Watsona, który ma brzydki zwyczaj rozpoczynania swych opowieści od końca. Proszę się przez chwilę zastanowić i opowiedzieć mi dokładnie i po kolei wszystko, co spowodowało, że przybył pan tu w poszuki- waniu pomocy i rady, zarośnięty, z rozwichrzoną głową i źle zapiętą kamizelką. Nasz gość zerknął na swoją kamizelkę, po czym popatrzył z rezygnacją na Sherlocka. - Pewien jestem, że wyglądam oburzająco, panie Holmes, a nie przypominam sobie, by mi się to kiedykolwiek dotąd przytrafiło. Jest to dla mnie coś zupełnie nowego i nieprzyjemnego. Opowiem panu całą tę dziwaczną historię i chyba zgodzi się pan ze mną, że mogła ona wyprowadzić mnie z równowagi. Zanim jednak zaczął opowieść, za drzwiami wybuchło jakieś zamieszanie i po chwili pani Hudson wprowadziła dwóch oficjalnie wyglądajcych dżentelmenów. Jednym z nich był dobrze nam znany inspektor Gregson ze Scotland Yardu, odważny i, jak na policjanta, rozsądny oficer śledczy. Uścisnęli sobie z Holmesem dłonie, po czym przedstawił on swego towarzysza - inspektora Baynesa z Surrey Constabulary. - Polujemy razem, panie Holmes, a ślad zaprowadził nas tutaj - poinformował nas, po czym zwrócił się do naszego gościa. - Czy pan jest Johnem Scottem Ecclesem z Popharn House w Lee? - To ja. - Szukaliśmy pana przez cały ranek. - I pomógł wam telegram - dodał Holmes. - Dokładnie tak, panie Holmes. Złapaliśmy ślad w urzędzie pocztowym na Charring Cross i przybyliśmy tutaj. - Ale dlaczego? Dlaczego mnie panowie szukacie? - Chcemy uzyskać od pana zeznanie, panie Eccles, co do wydarzeń, które spowodowały tej nocy śmierć pana Aloysiusa Garcii z Wisteria Lodge, w pobliżu Esher. Krew odpłynęła z twarzy naszego gościa. Długą chwilę siedział nieruchomo z wytrzeszczonymi oczyma. - Śmierć? - wykrztusił po chwili. - To on nie żyje? - Z całą pewnością. - Jak to się stało? Wypadek? - Bez żadnych wątpliwości został zamordowany. - Dobry Boże! To okropne! Nie sądzi pan... chyba mnie pan nie podejrzewa? - W jego kieszeni znaleziono pański list. Wynika z niego, że planował pan spędzenie tej nocy

w jego domu. - Tak też zrobiłem. - Doprawdy? - w dłoni inspektora pojawił się notes. - Momencik - wtrącił się Holmes. - Jedyne, czego chcecie, to zeznanie, czy tak? - Tak. Moim obowiązkiem jest ostrzec pana Ecclesa, że jego słowa mogą być użyte przeciwko niemu. - Pan Eccles zamierzał nam właśnie o wszystkim opowiedzieć, gdyście panowie weszli. Sądzę, Watsonie, że odrobina brandy bardzo pomogłaby naszemu gościowi. Proponuję też, by nie zwracał pan, panie Eccles, uwagi na powiększenie się grona słuchaczy i opowiedział pan przebieg całego zdarzenia, tak jakby nigdy panu nie przerywano. Nasz gość wypił brandy duszkiem, na twarz zaczęły mu wracać kolory. Rzucił podejrzliwe spojrzenie na notes policjanta, po czym rozpoczął opowieść. - Jestem kawalerem, a będąc z natury osobą towarzyską, mam liczne grono przyjaciół. Należy do nich rodzina emerytowanego piwowara o nazwisku Melville, żyjącego w Albemarle Mansion w Kensington. U nich właśnie parę tygodni temu poznałem młodzieńca o nazwisku Garcia. Z tego, co wiem, jest to Hiszpan w jakiś sposób związany z ich ambasadą, mówiący doskonale po angielsku. Jest przystojny i dobrze wychowany. Jakoś tak się złożyło, że zaprzyjaźniliśmy się. Od samego początku przylgnął do mnie, a dwa dni później złożył mi wizytę. Krótko mówiąc, spotkaliśmy się kilkakrotnie i w końcu zaprosił mnie na parę dni do swego domu, Wisteria Lodge, pomiędzy Esher a Oxfordem. Wczoraj wieczorem pojechałem tam, by dotrzymać danego słowa. Wcześniej opisał mi dom i jego położenie, abym nie błądził, a dla wygody opisał też służbę, z którą mieszkał. Jego kamerdyner pochodził z tych samych co i on stron i choć rozumiał po angielsku, to znacznie lepiej posługiwał się językiem hiszpańskim. On właśnie zajmował się domem. Natomiast doskonałym kucharzem, choć wyglądającym na dzikusa, był pewien mieszaniec, którego Garcia przywiózł z jednej ze swych podróży. Sam śmiał się z tego, że jak na samo serce Surrey jest to dość dziwaczna służba, z czym się zgodziłem nie wiedząc, jak daleko sięga faktycznie to dziwactwo. Na miejsce zajechałem wynajętym powozem. Zobaczyłem obszerne domostwo stojące z dala od drogi, przy zakręconym podjeździe otoczonym krzewami. Budynek był stary i do tego stopnia zaniedbany, że gdy podjechaliśmy pod zmurszałe od deszczu drzwi, omalże nie kazałem zawrócić, nie bacząc na dane słowo. Otwarły się one jednak natychmiast i sam gospodarz powitał mnie nader gorąco i wylewnie. Kamerdyner, który zaprowadził mnie do pokoju, okazał się osobnikiem melancholijnym i niezbyt reprezentacyjnym, zaś dom sprawiał zdecydowanie deprymujące wrażenie. Kolację zjedliśmy we dwóch, i choć gospodarz silił się jak mógł, aby wywołać przyjemny nastrój, wciąż wyraźnie myślał o czymś innym - tak często przeskakiwał z tematu na temat i miał tak odległe skojarzenia, że częstokroć ledwie rozumiałem o czym mówi. Przez cały czas bębnił palcami po stole, przygryzał wargi i sprawiał wrażenie, że nerwowo czegoś oczekuje. Posiłek zaś nie był ani dobrze podany, ani dobrze przyrządzony, co w połączeniu z ponurą osobą służącego nie wpływało na polepszenie nastroju. Prawdę mówiąc, gdybym miał możliwość wyjazdu i był w stanie znaleźć jakieś sensowne wytłumaczenie, z przyjemnością wróciłbym do Lee. Jedna sprawa przychodzi mi teraz na myśl w związku z tym, czego dowiedziałem się o losie tego młodzieńca, choć wówczas nie zwróciłem na to uwagi. Otóż, gdy posiłek zbliżał się ku końcowi, służący wręczył mu jakąś wiadomość. Po jej przeczytaniu myśli gospodarza wyraźnie skupiły się na kimś zupełnie innym, gdyż nawet przestał udawać, że zabawia mnie rozmową. Siedział w milczeniu paląc jednego papierosa po drugim, nie wspominając jednak ani słowem, co spowodowało tą nagłą zmianę w jego zachowaniu. Około jedenastej byłem szczerze wdzięczny losowi mogąc wymówić się zmęczeniem i udać się do łóżka.

W jakiś czas później Garcia zapukał do mych drzwi pytając, czy dzwoniłem na służbę, i przepra-szając za przeszkadzanie o tak późnej, gdyż była już pierwsza w nocy, porze. Po jego wizycie zasnąłem i obudziłem się dopiero rankiem. I tu zaczyna się najdziwniejsza część tej opowieści. Po przebudzeniu się spojrzałem na zegarek - było już zupełnie jasno i stwierdziłem, że dochodzi dziewiąta. Ponieważ specjalnie prosiłem, by obudzono mnie o ósmej, zaskoczyło mnie to niepomiernie. Wyskoczyłem czym prędzej z łóżka i zadzwoniłem na służbę. Zrobiłem to jeszcze parokrotnie, bez żadnego skutku, i w końcu uznałem, że dzwonek musiał się zepsuć. Ubrałem się zatem pośpiesznie i pobiegłem na dół. Nie kryję, iż miałem zamiar zrobić kosmiczną awanturę. Możecie panowie wyobrazić sobie moje zdziwienie, gdy nikogo nie znalazłem, a moje krzyki pozostały bez żadnej odpowiedzi. Sprawdziłem po kolei pokoje. Poza moją sypialnią i sypialnią gospodarza w żadnym nie było mebli. Jego łóżka nie używano tej nocy, a on zniknął wraz ze swą zagraniczną służbą. Tak się zakończyła moja wizyta w Wisteria Lodge. Sherlock Holmes zachichotał, zacierając z uciechy ręce. - Z tego co mi wiadomo, pańskie przeżycia są zupełnie unikalne - oznajmił. - Mogę dowiedzieć się co pan później zrobił? - Byłem wściekły. Najpierw sądziłem, że padłem ofiarą jakiegoś absurdalnego żartu, toteż spakowałem się, trzasnąłem drzwiami i ruszyłem ku Esher z torbą w ręku. Zatrzymałem się w Allan Broters, największym biurze pośrednictwa nieruchomościami w okolicy, gdzie stwierdziłem, że od nich właśnie wynajęto ten dom.Uspokoiłem się do tego czasu nieco i doszedłem do wniosku, że jest nieprawdopodobne, żeby chęć zrobienia ze mnie durnia była główną przyczyną dziwnego postępowania mego znajomego.Wpadło mi do głowy, że powodem tym może być opłata za dzierżawę; wyglądało to tym prawdopodobniej, że jest koniec marca. Ale okazało się, iż byłem w błędzie. W biurze wyjaśniono mi, że zapłacono za wynajem z góry do końca miesiąca. Przyjechałem wobec tego do Londynu i zasięgnąłem opinii w ambasadzie hiszpańskiej. Okazało się, że nikt tam nie zna mojego gospodarza. Udałem się więc do Melville'ów, u których poznałem pana Garcię i stwierdziłem, że ci wiedzą na jego temat jeszcze mniej niż ja. Na koniec, otrzymawszy pańską odpowiedź na mą depeszę, przybyłem tutaj, gdyż z tego, co wiem, jest pan osobą mogącą pomóc w takich dziwnych i tajemniczych sprawach, jak moja. Po tym jednak, co powiedział pan, inspektorze, wnoszę, że może pan nieco wyjaśnić sytuację i dodać coś do mojej relacji. Zapewniam pana, że wszystko, co powiedziałem, to prawda i że nie wiem na ten temat nic więcej, jak również na temat dalszych losów którejkolwiek z osób, które spotkałem wczoraj w Wisteria Lodge. Jedynym zaś moim pragnieniem jest pomóc panu, jak tylko będzie to możliwe. - Jestem tego pewien, panie Eccles, najzupełniej pewien - przytaknął Gregson. - Przyznaję też, że wszystko co pan powiedział, zgadza się ze znanymi nam faktami. Na przykład ta wiadomość, o której pan wspomniał. MIał pan okazję zauważyć, co się z nią stało? - Tak. Garcia zmiął ją i wrzucił do kominka. - Co pan na to, panie Baynes? Wiejski detektyw był masywnym i rumianym mężczyzną, z parą nadzwyczaj przenikliwych oczu, skrytych pod ciężkimi brwiami i pulchnymi policzkami. Słysząc to pytanie, z uśmiechem wyjął z kieszeni zmięty i odbarwiony kawałek papieru. - Zatrzymał się na metalowych prętach osłony, panie Holmes, i dzięki temu nie spłonął. Sherlock uśmiechnął się z uznaniem. - Musiał pan dokładnie zbadać cały dom, skoro znalazł pan taki drobiazg - powiedział. - Zawsze postępuję w ten sposób. Mam ją przeczytać, panie Gregson? - Inspektor skinął głową. - Jest napisana na zwykłym kremowym papierze bez znaku wodnego.

Kartkę wycięto z większego arkusza krótkimi nożyczkami, złożono trzykrotnie i zapieczętowano czarnym woskiem, używając w pośpiechu jako pieczęci płaskiego, owalnego przedmiotu. Zaadresowana jest do pana Garcii w Wisteria Lodge. Oto jej treść:

"Nasze barwy zieleń i biel. Zieleń otwarta, biel zamknięta. Główne schody, pierwszy korytarz, siódme na prawo, zielone obicia. Dobrej szybkości. D".

Pismo jest kobiece. Do pisania użyto ostrego pióra, ale zaadresował już ktoś inny i innym piórem - grubszym i bardziej stępionym. Proszę, oto ona. Holmes przyjrzał się kartce i oznajmił: - Muszę panu pogratulować, panie Baynes, dokładności i uwagi, z jaką zbadał pan ten papier. Mogę dodać jedynie parę drobiazgów, a mianowicie: pieczęcią była z pewnością zwykła spinka do mankietów, a obcięto kartkę lekko zakrzywionymi nożyczkami do paznokci, gdyż przy każdym cięciu można zauważyć lekką krzywiznę. - Sądziłem, że zauważyłem wszystko, co dało się zauważyć - przyznał Baynes - ale widzę, że tak nie jest. Zmuszony też jestem przyznać, że zupełnie nie rozumiem treści listu. Wiem tylko, że coś ma się wkrótce wydarzyć i że jak zwykle zamieszana jest w to kobieta. - Cieszę się, że znalazł pan tę kartkę, gdyż potwierdza ona prawdziwość mojej opowieści - pan Eccles od dłuższej chwili wiercący się nerwowo, zdecydował się w końcu zabrać głos. - Ale chciałbym przypomnieć, że jak dotąd nie wiem jeszcze, co stało się z moim gospodarzem i jego służbą. - Co do tego pierwszego, sprawa jest dość prosta - odparł Gregson. - Został znaleziony martwy, dziś rano w Oxshott Common, prawie o milę od swego domu. Rozbito mu głowę prawie na miazgę uderzeniami woreczka z piaskiem lub jakiegoś podobnego narzędzia, które zmiażdżyło czaszkę nie naruszając skóry. To dość odludna okolica. Najbliższe zabudowania są odległe o ponad ćwierć mili. Pierwszy cios zadano z tyłu, co wskazuje, że prawdopodobnie oczekiwano nań w tym miejscu. Fakt bicia ofiary jeszcze po śmierci dowodzi, że motywy muszą być poważne. W pobliżu ciała nie znaleźliśmy odcisków butów ani żadnych innych śladów sprawcy lub sprawców. - Rabunek? - Nic na to nie wskazuje. - To bolesne... bolesne i straszne - głos pana Eclesa drżał wyraźnie. - Ale niestety, nic nie mogę panom pomóc. Po tej niespodziewanej nocnej wizycie nie widziałem go już. W jaki sposób zostałem zamieszany w to morderstwo? - Po prostu, sir - tym razem Baynes zabrał głos - jedynym dokumentem, jaki znaleźliśmy w kieszeniach zabitego, był pański list zapowiadający przyjazd. Na kopercie był adres i nazwisko zmarłego, ale dotarliśmy do jego domu dopiero po dziewiątej i nie znaleźliśmy tam już nikogo. Zadepeszowałem do inspektora Gregsona, by odszukał pana w Londynie, a sam przeszukałem Wisteria Lodge. Następnie przyjechałem do Londynu, spotkałem pana Gregsona i, idąc tropem pańskiego telegramu, zjawiliśmy się tutaj. - Sądzę - Gregson wstał - że najlepiej będzie, gdy nadamy tej sprawie oficjalny bieg. Proszę z nami na posterunek, panie Eccles. Złoży tam pan zeznanie na piśmie. - Naturalnie, idę z panami. Ale mimo wszystko nadal pragnąłbym skorzystać z usług pana Holmesa. Pragnąłbym, aby nie szczędził pan trudu i wydatków, jeśli takowe będą konieczne, i doszedł prawdy. - Mam nadzieję, że nie będzie pan miał nic przeciwko mojemu udziałowi w tej sprawie, panie Baynes? - spytał Holmes. - Czuję się zaszczycony, sir. - Wszystko, co pan dotąd zrobił, było szybkie i dokładne - zrewanżował mu się Holmes.

- Czy są jakieś dane pozwalające ustalić o której godzinie popełniono morderstwo? - Około pierwszej w nocy. Mniej więcej wtedy zaczął padać deszcz, a zwłoki leżały na suchej ziemi. Wyciągnęliśmy stąd wniosek, że zabito pana Garcię wcześniej. - Ależ to niemożliwe, panie Baynes - przerwał mu nasz klient. Z pewnością rozpoznałem jego głos i mogę przysiąc, że był o tej godzinie w mojej sypialni. - Ciekawe, ale bynajmniej nie niemożliwe - uśmiechnął się Sherlock. - Czy ma pan coś konkretnego na myśli? - spytał Gregson. - Nie jest to chyba skomplikowana sprawa, choć pewne szczegóły są nowe i interesujące. Zanim jednak wydam jakąś wiążącą opinię, potrzebuję więcj faktów. Tak na marginesie, panie Baynes, czy przy przeszukiwaniu domu znalazł pan coś godnego uwagi poza tą kartką? Zapytany spojrzał na mojego przyjaciela w dość specyficzny sposób. - Owszem, było tam parę rzeczy naprawdę godnych uwagi. Może gdy skończymy sprawy na posterunku przejechałby się pan z nami i powiedział mi na miejscu, co o nich sądzi? - Jestem do pańskich usług - odparł Holmes dzwoniąc na panią Hudson. - Proszę pokazać tym dżentelmenom drogę i wysłać chłopca z tym telegramem. Ma zapłacić pięć szylingów za odpowiedź. Gdy nasi goście wyszli, siedzieliśmy przez chwilę w milczeniu. Holmes palił fajkę, marszcząc brwi i w charakterystyczny sposób przekrzywiając głowę. - No cóż, Watsonie. Co o tym sądzisz? - spytał nagle. - Nie przychodzi mi do głowy żadne wyjaśnienie tej mistyfikacji, której ofiarą padł nasz klient. - A zbrodnia? - No cóż... łącznie ze zniknięciem służby... Sądzę, że byli w jakiś sposób powiązani z mordercą i uciekli w obawie przed policją. - Jest to z pewnością możliwe. Ale musisz przyznać, że byłoby dość dziwne, gdyby obaj służący, chcąc go zabić, wybrali na dokonanie tego czynu właśnie tę noc, kiedy akurat przebywał pod jego dachem gość. Przez resztę tygodnia byli sami w domu. Mogli wtedy załatwić sprawę, mając więcej czasu na ucieczkę i nie wzbudzając podejrzeń. - To dlaczego uciekli? - Oto jest pierwsze zasadnicze pytanie. Drugim są powody niecodziennych przygód naszego klienta. Na razie możemy przyjąć jedynie hipotezę roboczą, która mogłaby wyjaśnić oba te problemy z dodatkiem tajemniczej wiadomości, dość dziwnie zresztą sformułowanej. Jedynie nowe fakty mogą tę hipotezę obalić lub potwierdzić. - A jakaż to hipoteza? - Musisz przyznać, mój drogi - odparł, wyciągając się w fotelu i przymykając oczy - że żart jest tutaj nieprawdopodobny. Następstwa są zbyt poważne, by uznać inne wyjaśnienie niż to, że sprowadzenie Scotta Ecclesa do Wisteria Lodge w jakiś sposób się z nimi wiąże. - Ale w jaki? - Zajmijmy się sprawami po kolei. Po pierwsze, jest coś dziwnego w tej nagłej przyjaźni pomiędzy młodym Hiszpanem a naszym klientem, tym bardziej że jej motorem był ten pierwszy. On podjął inicjatywę, odwiedzał Ecclesa w Londynie i w końcu zaprosił do siebie. Rodzi się pytanie: do czego był mu potrzebny pan Eccles. Nie jest duszą towarzystwa ani zbyt czarującym mężczyzną, podobnie jak nie jest szczególnie inteligentny. Ogólnie rzecz biorąc, niecodzienne towarzystwo jak dla sprytnego i młodego latynosa. Dlaczego więc został przez tego ostatniego wybrany?

Czy ma jakieś szczególne właściwości? Według mnie ma: jest wręcz uosobieniem cech typowego Anglika, wzbudzających szacunek rodaków. Sam widziałeś, że żadnemu z inspektorów nawet przez myśl nie przeszło podawać w wątpliwość jego historię, choć była naprawdę niecodzienna. - To czego w takim razie był świadkiem? - Niczego, tak się akurat złożyło. Gdyby jednak złożyło się tak, jak to planował Garcia, byłby jego świadkiem koronnym. Tak ja rozumiem całą sprawę. - Miał dostarczyć mu alibi? - Właśnie, mój drogi. Załóżmy teoretycznie, że mieszkańcy Wisteria Lodge byli wspólnikami w jakimś przedsięwzięciu. Sprawa miała być podjęta przed pierwszą w nocy i to poza terenem tego domu. Przestawiając zegary mogli przekonać Ecclesa, że jest później niż faktycznie było, i w istocie, gdy Garcia odwiedzał go w pokoju, była dopiero dwunasta. Jeśli zdołałby dokonać tego, co planował, miałby nader mocne alibi przeciwko jakimkolwiek oskarżeniom: nieposzlakowanego, typowego mieszkańca tego kraju, gotowego przysiąc w każdym sądzie, że podejrzany w tym czasie przebywał wraz z nim w domu. Doskonałe zabezpieczenie, gdyby coś się nie udało. - No tak... Więc dlaczego zniknęła służba? - Nie znam jeszcze wszystkich faktów, ale nie sądzę, by z tą sprawą wiązały się jakieś szczególne problemy. Uważam jednak, że jeszcze za wcześnie, by cokolwiek mówić. Potem może się okazać, jak dalece człowiek jest omylny. - A wiadomość? - Przypomnijmy sobie jej treść: "Nasze kolory zieleń i biel" - może chodzić o wyścigi. "Zieleń otwarta, biel zamknięta" - to z całą pewnością sygnał. "Główne schody, pierwszy korytarz, siódme na prawo, zielone obicia" - to wyznaczone miejsce spotkania. Może chodzi tu o zazdrosnego męża? W każdym razie, z pewnością o sprawę niebezpieczną, gdyż inaczej nie byłoby dopisku "Dobrej szybkości". I wreszcie "D". To jest klucz do całej sprawy. - Adresat był Hiszpanem - powiedziałem - "D" może oznaczać Dolores, dość częste imię w Hiszpanii. - Doskonale, mój drogi. Ale to nieprawdopodobne. Hiszpanka napisałaby do Hiszpana w rodowitym języku, a ten, kto napisał tę wiadomość, doskonale władał angielskim. Cóż, należy uzbroić się w cierpliwość i oczekiwać na powrót pana inspektora. W międzyczasie można tylko cieszyć się ze szczęścia, które choć na krótko uratowało nas od cierpień bezczynności. Jeszcze przed powrotem inspektora Holmes otrzymał odpowiedź na swój telegram. Przeczytał ją i już zamierzał schować do portfela, gdy dostrzegł mój wyraz twarzy. - Wkraczamy w wyższe sfery - uśmiechnął się, podając mi depeszę. Była to lista nazwisk i adresów: "Lord Harringby, The Dingle, sir George Ftolliot, Oxshott Towers, Mr Mynes Hynes, J. P., Purdey Placy Mr James Baker Williams, Forton Old Hall, Mr Henderson, High Gable, Wielebny Joshua Stone, Nether Walsling". - To w znaczący sposób zawęża nam pole działania - wyjaśnił, gdy skończyłem czytać. Nie wątpię, że obdarzony metodycznym umysłem Baynes przyjął podobną metodę. - Chyba nie całkiem cię rozumiem. - Mój drogi, doszliśmy do wniosku, że wiadomość otrzymana przez zamordowanego podczas obiadu, zawierała informację o spotkaniu, na które miał się udać. Jeśli jest to wniosek słuszny, to lokalizacja podana w liście sugeruje duży dom; po cóż inaczej podawać ilość klatek schodowych czy korytarzy? Oczywiste jest także, iż dom ten znajduje się w odległości mili lub dwóch od Oxshett, gdyż Garcia udał się tam na piechotę i liczył, jak sądzę, że dotrze na miejsce do godziny pierwszej,

czyli do czasu, na który zapewnił sobie alibi. Ponieważ nie może być zbyt wiele takich domów, obrałem najprostszą metodę. Wysłałem telegram do wzmiankowanych przez Scotta Ecclesa pośredników nieruchomościami z prośbą o przesłanie mi listy posesji spełniających powyższe warunki. Oto ona i wśród wymienionych powinien znajdować się poszukiwany przez nas zabójca. Dochodziła szósta, gdy wraz z inspektorem Baynesem znaleźliśmy się w malowniczej wiosce Esher w Surrey. Obaj z Holmesem zabraliśmy niezbędne do noclegu lrzeczy i znaleźliśmy dość wygodny pokój w "Bull". Gdy udaliśmy się w drogę do Wisteria Lodge, był zimny i ciemny marcowy wieczór, a ostry wiatr i zacinający deszcz sprzyjały co praweda nastrojowi grozy i tajemniczości, ale zupełnie nie zachęcały do rozmowy.

II. Tygrys z San Pedro

Po niezbyt miłym, paromilowym marszu, znaleźliśmy się przed drewnianą bramą, za którą znajdowała się ponura aleja kasztanowców. Skręcający, mroczny podjazd prowadził do niskiego, pogrążonego w ciemności domu, odznaczającego się ciemną bryłą na tle zasnutego nieba. Tylko z jednego z frontowych okien, położonego po lewej stronie drzwi, sączyło się słabe, niezbyt jasne światło. - Zostawiłem tu konstabla na straży - wyjaśnił Baynes. - Zastukam, by nas wpuścił. Przeszedł przez pas trawy i zapukał w szybę, co wywołało dość nieoczekiwany efekt - siedzący na krześle przy kominku policjant poderwał się z okrzykiem na równe nogi. Chwilę później blady jak ściana stróż prawa otworzył nam drzwi. Świeca, którą niósł, dziwnie drżała mu w dłoni. - Co się dzieje, Walters? - ton Baynesa był ostry. Zapytany odetchnął z wyraźną ulgą i otarł czoło chusteczką. - Cieszę się, że pan wrócił, sir. To był długi wieczór, a moje nerwy wyraźnie nie są już takie, jak dawniej. - Nerwy, Walters? Nigdy nie sądziłem, żebyście je w ogóle mieli. - Cóż, sir. Ten samotny, cichy dom z tymi... dziwactwami w kuchni... Gdy pan zapukał w szybę, myślałem, że to wróciło. - Co wróciło?! - Diabeł, sir. Był w oknie. - Jaki diabeł?! Kiedy? - Jakieś dwie godziny temu, gdy zaczynało zmierzchać. Czytałem sobie na krześle i nie wiem, co skłoniło mnie do spojrzenia w okno. Tam, za dolną szybą zobaczyłem twarz, która się na mnie gapiła... Sir, ale jaka twarz, pewnie będzie mi się śniła po nocach... - No, no, Walters. Policjant nie opowiada takich rzeczy. - Wiem, sir, ale przyznaję, że mnie przeraziła. Nie była czarna ani biała, sir. Miała taki szarobury kolor, jak niektóre tynki. I była dwa razy większa od pańskiej, sir. Wielkie, wytrzeszczone oczy i ostre zęby, jak u dzikiego zwierza. Mówię panu, sir, że nie mogłem się ruszyć dopóki nie zniknęła. Wybiegłem na zewnątrz, ale, dzięki Bogu, nie było nikogo. Gdybym nie wiedział, że jesteście dobrym policjantem Walters, porozmawialibyśmy inaczej. Tak, zapamiętajcie sobie na przyszłość, że choćby nawet to był diabeł we własnej osobie, policjant na służbie nie ma prawa dziękować Bogu, że go ten stwór nie złapał. Jeżeli już, powinno być odwrotnie. Mam tylko nadzieję, że się wam to wszystko nie przyśniło?

- Można to łatwo sprawdzić - wtrącił się Holmes, zapalając kieszonkową latarkę i zabierając się do oglądania trawy przed domem. - Tak... według mnie buty numer dwanaście. Jeśli był propor-cjonalnie zbudowany, to sądząc po rozmiarze stóp, musiał być prawdziwym olbrzymem. - Co się z nim stało? - Przedarł się przez krzaki, zmierzając ku drodze. - No cóż - twarz inspektora spoważniała - kimkolwiek by był i czegokolwiek by tu szukał, teraz go nie ma, a my mamy ważniejsze problemy. Jeśli pan pozwoli, panie Holmes, oprowadzę panów po domu. W sypialniach i salonach niczego nie znaleźliśmy mimo dokładnych poszukiwań. Najwidoczniej mieszkańcy niewiele lub nic ze sobą nie przynieśli, zwłaszcza że wynajęli dom razem z meblami i całym wyposażeniem, aż do drobiazgów. Znaleźliśmy odzież ze znakami Marx and Co. High Holborn. Telegraficzne sprawdzenie wykazało, że nie wiedzą tam o swoim kliencie niczego, poza faktem, że płaci zawsze gotówką, bez zwłoki ani innych niedogodności. Parę drobiazgów, kilka fajek i książek, z czego dwie po hiszpańsku, stary rewolwer na oddzielne spłonki i gitara - to było wszystko, co mogliśmy uznać za rzeczy osobiste. - Ogólnie mówiąc, nic - oznajmił Baynes ze świecą w dłoni, gdy Sherlock obejrzał ostatni pokój. - Ale zapraszam do kuchni. Było to ciemne i wysoko sklepione pomieszczenie na tyłach domu. W jednym z jego rogów spoczywał materac, najprawdopodobniej służący kucharzowi za łóżko. Na stole piętrzył się stos brudnych talerzy i na wpół opróżnionych półmisków, będących pozostałością po wczorajszej kolacji. - Proszę spojrzeć - Baynes oświetlił kąt izby. - Co pan o tym sądzi? Na niewielkim stoliku stało coś tak pomarszczonego i zapadniętego w sobie, że trudno było określić, czym mogłoby być. Z pewnością dało się jedynie powiedzieć, że było czarne i skóropodobne, oraz że przypominało karłowatą ludzką postać, przepasaną podwójnym sznurem białych muszli. Z początku sądziłem, że to zmumifikowane dziecko murzyńskie, potem, że rzadki gatunek małpy. W końcu nie wiedziałem, czy to człowiek, czy zwierzę. - Rzeczywiście, bardzo interesujące - Holmes przyglądał się dłuższą chwilę tej osobliwości. - Jeszcze coś? Baynes w milczeniu zaprowadził nas do zlewu i uniósł świecę - wewnątrz leżały kończyny i korpus jakiegoś białego ptaka, poszarpane na sztuki i to przed obraniem. - Biały kogut - mruknął mój towarzysz wskazując na leżącą na spodzie głowę. - To naprawdę ciekawa sprawa. Największą niespodziankę inspektor zostawił jednak na koniec. Pod zlewem stała cynkowa wanienka pełna krwi, a na stole talerz z odłamkami spalonych kości. - Coś zabito i spalono. Kości wygrzebaliśmy z ognia. Lekarz, który tu był rano twierdzi, że nie są to szczątki ludzkie - poinformował nas po pokazaniu obu znalezisk. Sherlock Holmes zatarł radośnie ręce. - Muszę panu pogratulować. To nader interesująca i pouczająca sprawa. Okoliczności, jeśli się pan nie obrazi, znacznie przewyższają możliwości, jakie zwykle reprezentują lokalni przedstawiciele prawa. W tym jednak przypadku reguła ta, jak sądzę, została złamana. Oczy inspektora po tej uwadze błysnęły z zadowolenia. - Ma pan rację, panie Holmes, na prowincji panuje stagnacja. Sprawy takie, jak ta, dają człowiekowi szansę i mam nadzieję, że ją wykorzystam. Co pan sądzi o tych kościach? - Jagnię albo koźlę. - A ten kogut? - Dziwaczne, panie Baynes.

Powiedziałbym nawet, że unikalne. - To musieli być naprawdę dziwni ludzie, o jeszcze dziwniejszych zwyczajach. Jeden z nich nie żyje, a dwaj pozostali? Jeśli zabili go i teraz próbują wyjechać za granicę, to ich złapiemy - każdy port jest pod obserwacją. Choć osobiście mam inne zdanie na ten temat. Powiedziałbym nawet, że diametralnie inne. - Ma pan w takim razie jakąś teorię? - Tak. I jeśli nie ma pan nic przeciwko temu, panie Holmes, chciałbym sam nad nią popracować. Pana nazwisko jest sławne, o mnie zaś nikt nie słyszał. Chciałbym móc później uczciwie powiedzieć, że rozwiązałem tę sprawę bez pana pomocy. Słysząc to Sherlock roześmiał się szczerze. - Jest pan pierwszym, który tak stawia sprawę i szczerze życzę panu powodzenia. Każdy z nas ma swoją teorię i każdy będzie pracował osobno. Jeśli zechce pan skorzystać z moich osiągnięć, to są one i będą w każdej chwili do pana dyspozycji. Co do dnia dzisiejszego, sądzę, że obejrzeliśmy tu wszystko i lepiej czas spędzić gdzie indziej. Do zobaczenia, życzę powodzenia. Znając Holmesa mogłem z drobnych, choć dla mnie jednoznacznych oznak w jego zachowaniu stwierdzić, że jest na tropie, i to obiecującym. Dla przypadkowego obserwatora był jak zwykle obojętny i spokojny, ale błysk w oku, czy gwałtowność wymowy jasno wskazywały, że to tylko pozór. Zgodnie ze swym zwyczajem milczał jednak na ten temat, a ja, zgodnie ze swoim, nie pytałem. Gdyby oczekiwał pomocy lub odczuł potrzebę rozmowy, wie, że zawsze jestem do dyspozycji, a nie miałem najmniejszego zamiaru rozpraszać go pytaniami - i tak wszystko wyjaśni się we właściwym czasie. Toteż czekałem cierpliwie, choć cierpliwość ta tym razem została wystawiona na ciężką próbę. Dni mijały, a postępów nie było. Jeden dzień spędził w British Museum, ale co robił w pozostałe, nie licząc samotnych wycieczek po okolicy i plotek w gospodzie, w których brał regularnie udział, tego nie wiedziałem. - Pewien jestem, że ten tydzień na wsi ci się przyda - zauważył któregoś dnia. - Zawsze lubiłeś świeże powietrze, zieleń i piesze wycieczki. MOżna by nawet zająć się botaniką. Zajął się nią zresztą osobiście, kompletując wyposażenie do zbierania zielnika, choć trzeba uczciwie przyznać, że sukcesy na tym polu miał dość mierne. W trakcie naszych wycieczek czasami spotykaliśmy inspektora Baynesa, który zawsze witał mego przyjaciela z uśmiechem i, choć niewiele o tym mówił, dało się zauważyć, że nie jest niezadowolony z rozwoju wydarzeń. Muszę jednak przyznać, że z zaskoczeniem przyjąłem piątego dnia po morderstwie w porannej gazecie tytuł, który oznajmiał: "Rozwiązanie Tajemnicy Oxshett Aresztowanie Przypuszczalnego Zabójcy" Gdy go przeczytałem na głos, Sherlock podskoczył niczym ukąszony przez węża. - Nie chcesz mi chyba powiedzieć, że Baynes był pierwszy? - zdziwił się. - Najwyraźniej. Posłuchaj:

"Wielkie poruszenie w Esher i okolicy wywołała najnowsza wieść, iż dokonano aresztowania podejrzanego o zamordowanie pana Garcii, zamieszkałego w Wisteria Lodge Oxshett. Tejże nocy, kiedy go zabito, obaj jego służący uciekli, co zdaje się wskazywać na ich związek ze zbrodnią. Możliwe jest, choć dotąd nie zostało to potwierdzone, że w domu znajdowały się kosztowności, których kradzież stała się motywem zbrodni. Prowadzący tę sprawę inspektor Baynes nie szczędził wysiłków, by odnaleźć zbiegów. Mając poważne podstawy do podejrzenia, że nie uciekli daleko, lecz skorzystali z uprzednio przygotowanej kryjówki, zastawił na nich pułapkę. Z zebranych zeznań wynikało bowiem jasno, że kucharza pana Garcii widziano po popełnieniu zbrodni w okolicy, a osobnika tego o szczególnym wyglądzie trudno pomylić z kimś innym. Jest potężnie zbudowanym mulatem, o żółtawym odcieniu skóry i nader wyraźnych rysach negroidalnych. Konstabl Walters dostrzegł go pierwszego wieczora po morderstwie, gdy pilnował

domu pana Garcii. Inspektor Baynes założył, że wizyta ta musiała mieć konkretny cel, którego zrealizowanie uniemożliwiła interwencja konstabla. Na pozór przestał zatem interesować się domem, odwołując posterunek, urządził natomiast zamaskowany punkt obserwacyjny w krzakach. Dzięki temu zatrzymano ostatniej nocy kucharza, gdy próbował dostać się do wnętrza domu. Obezwładniono go po ciężkiej walce, w czasie której konstabl Downing został groźnie pogryziony przez dzikusa. Zrozumiałe jest, że z tym aresztowaniem wiąże się nadzieja na szybkie postępy śledztwa".

- Musimy szybko zobaczyć się z Baynesem - zdenerwował się Holmes, gdy skończyłem. - Bierz kapelusz i w drogę! Pośpieszyliśmy ulicą. Dopisało nam szczęście, gdyż spotkaliśmy inspektora zanim jeszcze zjawił się na posterunku. - Widział pan gazety, panie Holmes? - spytał na nasz widok. - Owszem, widziałem i, proszę mi wybaczyć, ale chciałbym pana po przyjacielsku ostrzec. - Ostrzec? - Dość dokładnie zająłem się tą sprawą i nie sądzę, aby był pan na właściwym tropie. Nie chciałbym w związku z tym, by wpędził się pan przypadkiem w kłopoty. - To miło z pańskiej strony, panie Holmes. - Daję słowo, że mam na względzie jedynie pańskie dobro. Przez chwilę wydawało mi się, że coś na kształt podziwu przemknęło przez twarz policjanta, ale jego głos był równie spokojny jak przedtem. - Zgodziliśmy się pracować osobno, panie Holmes, i tak właśnie postępuję. - Och, niech tak będzie, ale proszę nie mieć do mnie żalu. - NIe mam i nie będę miał. Wierzę, że życzy mi pan jak najlepiej, ale każdy z nas ma własną metodę. Pańska jest już sprawdzona, ja swoją właśnie testuję. - Dobrze. W takim razie nie mówmy już o tym. - Dlaczego nie? Ma pan zawsze prawo do własnych opinii oraz do poznania najdrobniejszych faktów. Gość jest silny jak wół i zapalczywy jak sam diabeł. Typowy dzikus. Prawie odgryzł Downingowi kciuk, zanim go obezwładnili. Słabo mówi po angielsku i nic nie sposób z niego wydobyć. - I sądzi pan, że zdoła zebrać dowody, iż to on zamordował Garcię? - Nie powiedziałem tego, panie Holmes. Nie powiedziałem tego. Każdy ma swoje metody. Pan próbuje swojej, ja swojej, taka była umowa. Sherlock wzruszył ramionami. Pożegnaliśmy się. - NIe mogę go rozgryźć. NIe jest głupi, a postępuje tak, jakby sam chciał się przewrócić. No cóż, jak powiedział, każdy z nas ma swoje metody. Mimo to jest w inspektorze Baynesie coś, czego nie rozumiem. - Usiądź i posłuchaj, mój drogi - zaczął, gdy wróciliśmy do gospody. - Chcę cię wprowadzić w sytuację, gdyż mogę cię potrzebować dziś w nocy. W tej sprawie podstawowe kwestie były proste, a samo aresztowanie winnego może okazać się bardzo trudne. Nadal nie wiemy wielu rzeczy - myślę tu zwłaszcza o tej notatce, którą otrzymał Garcia w dniu śmierci. Możemy spokojnie zignorować pomysł Baynesa, że zamordowała go służba. Przeczy temu fakt zaproszenia przez niego na ten wieczór Scotta Ecclesa. To dowód, że gospodarz miał do zrobienia coś, co wymagało alibi. Należy sądzić, że właśnie to coś spowodowało jego śMierć. Musiało chodzić o jakieś przestępstwo - w innym wypadku alibi nie byłoby potrzebne. Kto w takim razie zabił Garcię? Najbardziej prawdopodobne jest, że ten, przeciwko komu wymierzona była ta nocna eskapada. Jak dotąd wszystko pasuje, prawda? Teraz zajmijmy się zniknięciem służby.

Przypuszczam, że wszyscy trzej byli wspólnikami. Gdyby się powiodło, obecność i świadectwo Ecclesa chroniłoby wszystkich. Sprawa jednak była niebezpieczna, toteż umówili się, że jeśli Garcia nie powróci do jakiejś umówionej godziny, obaj pozostali mają ukryć się w przygotowanym wcześniej miejscu, gdzie mogliby uniknąć zatrzymania i przygotować się do kolejnej próby. To w pełni wyjaśnia fakty, prawda? Istotnie wyjaśniało, i jak zwykle przy takich okazjach dziwiłem się, że sam wcześniej na to nie wpadłem. - Dlaczego w takim razie jeden z nich wrócił? - Prawdopodobnie przy ucieczce, w zamieszaniu, zostawił coś cennego, coś, bez czego nie mógł dłużej wytrzymać. Dlatego próbował pierwszej nocy i dlatego wrócił teraz. Zajmijmy się z kolei tą wiadomością. Wskazuje ona na jeszcze jednego wspólnika i to po drugiej stronie. Ta druga strona, jak ci wcześniej powiedziałem, to jeden z dużych domów, których liczba jest ograniczona możliwością dojścia pieszo. Pierwsze dni spędzone tutaj poświęciłem serii spacerów, w trakcie których pod pozorem zbierania roślin obejrzałem wszystkie podejrzane budynki oraz dowiedziałem się wszystkiego o ich mieszkańcach. Moją uwagę zwróciło szczególnie słynne domostwo High Gable, położone o milę od przeciwległego krańca Oxshett i mniej niż pół mili od miejsca zbrodni. Pozostałe posiadłości nie kryją żadnych tajemnic - chyba że liczące po parę wieków i całkiem już dziś zapomniane. Mieszkają tam przyzwoite rodziny prowadzące normalny tryb życia. Zgoła inaczej sprawy mają się z panem Hendersonem z High Gable. Jest to osobliwy człowiek, któremu mogą się przytrafiać nader osobliwe przygody. Toteż na nim i na jego domownikach skoncentrowałem swoją uwagę. Dziwne zbiorowisko ludzi, mój drogi, a on sam jest najdziwniejszym ze wszystkich. Zdołałem zobaczyć się z nim pod dość prawdopodobnym pretekstem, ale zdawało mi się, że odczytuję w jego czarnych, głęboko osadzonych oczach świadomość prawdziwych powodów mej obecności. To silny i żwawy mężczyzna około pięćdziesiątki, o zaczynających dopiero siwieć włosach, krzaczastych, czarnych brwiach i zachowaniu władcy przyzwyczajonego do posłuchu oraz kryjącego pod kamienną twarzą gwałtowną naturę. Albo jest obcokrajowcem, albo mieszkał długo w tropikach, gdyż opalenizny tak czarnej jak jego, nie sposób osiągnąć inaczej. Jego przyjaciel i sekretarz, niejaki pan Lucas, jest niewątpliwie cudzoziemcem. Ma śniadą skórę i przypomina skrzyżowanie kota z wężem - na pozór układny i miły, faktycznie zawsze gotów do ataku. Jak więc widzisz mamy już dwa zestawy gości spoza Anglii - pierwszy w Wisteria Lodge, drugi w High Gable. Luki zaczynają się wypełniać! Centrum stanowią ci dwaj, będący bliskimi i zaufanymi przyjaciółmi, ale jest jeszcze jedna osoba, która dla nas może być nawet ważniejsza. Henderson ma dwie córki w wieku jedenastu i trzynastu lat, a ich guwernantką jest pani Burnet, Angielka, lat około czterdziestu. Jest tam także jeden zaufany służący. Ta grupa tworzy praktycznie rodzinę, zawsze podróżują razem, a robią to często. Powrócili dopiero parę tygodni temu po rocznej nieobecności. Dodać jeszcze można, że Henderson jest bardzo bogaty i stać go na spełnianie wszystkich swoich zachcianek. Poza tym dom pełen jest lokajów, stajennych i służących, nie mających zbyt wiele do roboty, jak to zwykle bywa w dużym wiejskim domu w tym kraju. Tyle dowiedziałem się z plotek w gospodzie i własnych obserwacji. Ponieważ zaś nie ma lepszego pomocnika w takich sprawach, jak zwolniony służący, żywiący urazę do dawnego pana, poszukałem kogoś takiego. Szczęście mi dopisało i znalazłem szybko. Jak twierdzi Baynes, każdy z nas ma własną metodę, a moja umożliwiła mi znalezienie Johna Wornera, poprzednio ogrodnika w High Gable, wyrzuconego przez swego chlebodawcę w napadzie złości.

Ten z kolei ma przyjaciół wśród zatrudnionej tam nadal służby, którą łączą dwie rzeczy: doskonała płaca i strach połączony z nienawiścią do swego pana. Uzyskałem więc klucz do wnętrza posiadłości. Dziwni ludzie, Watsonie. Jeszcze wszystkiego nie rozumiem, ale to jedno nie ulega kwestii. Dom ma dwa skrzydła. W jednym mieszka służba, w drugim rodzina. MIędzy obu częściami budowli nie ma kontaktu - poza zaufanym służącym Hendersona, który podaje odbierane z kuchni posiłki przez drzwi stanowiące jedyne przejście między obu skrzydłami. Guwernantka i dzieci rzadko wychodzą na zewnątrz, chyba że do ogrodu. Natomiast Henderson nigdy nie chodzi sam, jego sekretarz nie odstępuje go ani na krok. Plotka między służbą niesie, że ich pan strasznie się czegoś boi. Według Wornera zaprzedał duszę diabłu za majątek i lęka się powrotu wierzyciela. Skąd pochodzą i kim są, nikt nie ma pojęcia. Są natomiast gwałtownej natury: dwukrotnie Henderson użył pejcza na służbę i tylko dzięki poważnemu odszkodowaniu sprawa nie trafiła do sądu. Oceńmy teraz sytuację w świetle tych informacji. Załóżmy, że list został wysłany z tego dziwnego domostwa i był zaproszeniem do wykonania przez Garcię czegoś, co uprzednio zaplanowano. Kto go napisał? Ktoś z wewnątrz, i to płci odmiennej - wszystko wskazuje na guwernantkę. Możemy więc przyjąć tę hipotezę i zobaczyć, jakie niesie konsekwencje. Dodać należy, że osobowość i wiek pani Burnet wykluczają moje pierwotne domniemanie, że motywem była miłość. Jeżeli to ona była autorką listu, znaczy to, że była wspólniczką i przyjaciółką zabitego. Jaka wobec tego powinna być jej reakcja na wieść o jego śMierci? Jeśli, jak przypuszczamy, eskapada była tajemnicą, to milczenie, ale też wściekłość i nienawiść do tych, którzy go zabili oraz, w miarę swych możliwości, pomoc w zemście. W takim razie należało skontaktować się z nią i tego też próbowałem. Okazało się wówczas, że nikt jej nie widział odkąd zginął Garcia. Zniknęła dokładnie tego samego wieczora. Powstaje wobec tego problem: czy żyje i jest więźniem, czy też spotkał ją taki koniec jak jego, tylko zwłoki lepiej ukryto? Rozumiesz teraz trudności, jakie stwarza ta sytuacja - nie ma żadnych podstaw do wszczęcia oficjalnego dochodzenia, czy też uzyskania nakazu rewizji. Całe rozumowanie, jakie ci przedstawiłem, wywołałoby w najlepszym wypadku uśmiech na twarzy burmistrza, gdybyśmy się doń zgłosili. Zniknięcie guwernantki łatwo wyjaśnić w tym domu, w którym każdy może i tydzień być niewidoczny, tłumacząc to chorobą. A mimo wszystko może jej grozić śmiertelne niebezpieczeństwo. Wszystko, co mogłem zrobić, to obserwować posesję i zostawić przy bramie Wornera, który obecnie jest naszym agentem. Nie możemy jednak pozwolić, by sytuacja ta trwała dłużej, a skoro prawo nie jest w stanie nic zrobić, musimy zaryzykować. - Co proponujesz? - Wiem, w którym pokoju mieszka. Jest on dostępny z dachu przybudówki. Proponuję, byśmy dziś w nocy spróbowali dotrzeć do sedna tajemnicy. Przyznaję, że nie był to pociągający pomysł - stary dom, morderstwo, dziwni i groźni gospodarze, nieznane niebezpieczeństwa. W dodatku, z prawnego punktu widzenia, stawialiśmy się w roli złodziei - wszystko to razem wzięte nie nastrajało mnie optymistycznie. W zimnym rozumowaniu Holmesa było jednak coś, co sprawiało, że niemożliwe było wycofanie się z jakiejkolwiek przygody, jaką proponował. Wiedziałem, że jest to jedyny sposób, by znaleźć rozwiązanie - toteż i tym razem w milczeniu uścisnąłem mu dłoń, potwierdzając tym samym swą gotowość pomocy. Nie było nam jednak pisane zakończyć sprawę w tak awanturniczy sposób - około piątej, gdy marcowe cienie kładły się na ulicach, znalazł się przed naszymi drzwiami i po chwili wpadł do pokoju niezwykle podniecony mężczyzna. - Wyjechali, panie Holmes - zameldował bez tchu - ostatnim pociągiem. Pani uciekła i mam ją na dole w dorożce! - Doskonale, Worner! - Holmes zerwał się na równe nogi - Watsohnie, zbliżamy się do finału.

W dorożce siedziała na wpół omdlała kobieta, o twarzy noszącej ślady jakiejś niedawnej tragedii. Słysząc nasze kroki uniosła głowę. Dostrzegłem, że jej źrenice były czarnymi punkcikami. Musiała dostać sporą dawkę opium. - Obserwowałem bramę, jak pan kazał - opowiadał tymczasem Worner. - Gdy wyjechali, pośpieszyłem za nimi i dotarłem na stację. Wyglądała jak lunatyczka, ale gdy chcieli ją wepchnąć do przedziału obudziła się i zaczęła się szamotać. Wtedy się przyłączyłem - dałem w łeb tej gnidzie, sekretarzowi. Udało mi się złapać dorożkę i odjechać razem z panią, zanim się opamiętali. Ten żółty diabeł nikomu nie daruje! Zanieśliśmy kobietę na górę, położyliśmy na sofie i zaczęliśmy poić mocną kawą. Po kilkunastu minutach jej umysł zaczął wyzwalać się spod wpływu narkotyku, a w międzyczasie pojawił się Baynes, po którego Sherlock posłał uspokojonego nieco Wornera. Mój przyjaciel pokrótce wyjaśnił inspektorowi sytuację. - Wspaniale, panie Holmes - ucieszył się ten po wysłuchaniu jego relacji. - Znalazł pan dowody, których potrzebuję. Od samego początku byliśmy na tym samym tropie. - Co? Pan też podejrzewał Hendersona? - Cóż, kiedy pan łaził po krzakach przy High Gable, ja siedziałem na jednym z tamtejszych drzew. Kwestią było jedynie to, który z nas pierwszy będzie miał dowody. - To po coś pan łapał mulata? Baynes zachichotał. - Bo byłem pewien, że ten cały Henderson, jak się tutaj nazywał, czuł, że go podejrzewamy i że przyczai się nie robiąc nic dopóki będzie sądził, że zagraża mu jakikiekolwiek niebezpieczeństwo. Aresztowałem niewinnego, by skłonić go do przekonania, że jest bezpieczny - podejrzewałem, że będzie chciał wyjechać, dając nam tym samym szansę dotarcia do pani Burnet. - Wysoko pan zajdzie - pogratulował mu Holmes. - Ma pan intuicję i rozum, a to rzadkie połączenie. Trudno uwierzyć, ale słysząc to Baynes zaczerwienił się jak pensjonarka. - Miałem tajniaków na stacji przez cały dzień. Dokąd by ci ludzie nie pojechali, mieli rozkaz nie spuszczać ich z oczu. Ale ucieczka pani Burnet musiała nieźle zaskoczyć Hendersona. Całe szczęście, że pański człowiek miał lepszy refleks i zdołał ją przejąć. Bez jej zeznań nie moglibyśmy nic zrobić, a teraz pozostaje tylko je uzyskać i możemy zamknąć obu. - Widać, że przychodzi już do siebie - mruknął Holmes spoglądając na guwernantkę. - Ale, ale, niech mi pan powie, Baynes, kto to właściwie jest, ten cały Henderson? - Henderson to Don Murillo, niegdyś zwany Tygrysem z San Pedro. Teraz wszystko zaczęło być jasne. Przypomniała mi się cała historia tego nikczemnego człowieka. Jego nazwisko stało się głośne dzięki temu, że rządził w najbrutalniejszy i naj- krwawszy sposób ze wszystkich władców Ameryki, mających pretensje do cywilizowanych systemów władzy. Silny, pozbawiony strachu oraz na tyle energiczny i sprytny, by utrzymać się przy władzy dziesięć czy dwanaście lat. Jego nazwisko wzbudzało lęk w całej Ameryce Środkowej, choć jego rządy zakończyły się masowym powstaniem. Był jednak równie przewidujący, co okrutny i na pierwszą wzmiankę o poważnych kłopotach zniknął wraz ze skarbami, które nagromadził, na pokładzie obsadzonego wierną sobie załogą statku. Następnego dnia powstańcy opanowali pusty pałac - dyktator, jego dwie córki, sekretarz i bogactwo zniknęły. Od tego momentu zszedł tak ze sceny światowej polityków, jak i ze szpalt gazet, choć wzmianki o jego przypuszczalnym miejscu pobytu trafiały co jakiś czas na łamy, nigdy jednak nie znajdując potwierdzenia. - Jeśli pan zada sobie trud sprawdzenia - ciągnął Baynes - dowie się pan, że flaga San Pedro jest zielono-biała.

Prześledziłem całe postępowanie Hendersona od chwili, gdy przybrał to nazwisko. W 1886 roku wylądował w Barcelonie, stamtąd udał się do Madrytu, a dalej do Paryża, by w końcu zawitać do nas. Przez cały czas był poszukiwany przez swych rodaków, którzy nie zapomnieli jego rządów, ale dopiero tu udało im się wpaść na właściwy ślad. - Odkryli go rok temu - włączyła się pani Burnet, siedząca już i z żywym zainteresowaniem śledząca rozmowę. - Raz już próbowano go zabić, ale diabeł go ochronił. Teraz znów szlachetny i dzielny Garcia zapłacił życiem, a ten łotr uciekł. Ale będzie następny, któremu się uda i pewnego dnia sprawiedliwości stanie się zadość. To równie pewne jak to, że jutro będzie następny dzień. Zacisnęła ręce, a twarz rozjaśniła jej nienawiść tak silna, jak rzadko zdarza się u kogokolwiek. - Ciekawi mnie, w jaki sposÓb angielska dama związała się z morderczym spiskiem? - mruknął Holmes. - Mogłaby pani to wyjaśnić? - Związałam się, gdyż nie miałam innego sposobu, by wymierzyć sprawiedliwość mordercy. Co obchodzą prawo tego kraju rzeki krwi, wylane lata temu w San Pedro, czy ładunek skarbów zrabowanych przez niego mieszkańcom kraju, w którym rządził? Dla was są to zbrodnie równie odległe, jakby były popełnione na Księżycu. Ale dla nas to prawda, to coś, co przeżyliśmy i za co drogo zapłaciliśmy. Nie ma gorszego wroga od Juana Murillo i nie ma spokoju, gdy jego ofiary łakną zemsty. - Nie wątpię, że mówi pani prawdę - zgodził się Holmes - ale nie bardzo rozumiem, w jaki sposób dotyczy to również pani? - Zaraz pan zrozumie. Otóż naczelną zasadą, dzięki której Murillo przez tyle czasu utrzymywał się przy władzy, było mordowanie pod jakimkkolwiek pretekstem każdego, w kim upatrywał rywala do rządów. Mój mąż był ambasadorem San Pedro w Londynie - naprawdę bowiem nazywam się signora Victor Durando. Tu się spotkaliśmy i pobraliśmy. Nie było szlachetniejszego niż on człowieka. Niestety, Murillo usłyszał o nim, odwołał go pod jakimś pozorem i kazał zastrzelić. Przeczuwając swój los, mąż nie zgodził się na zabranie mnie ze sobą. Jego majątek został skonfiskowany i tym oto sposobem zostałam sama, ze złamanym sercem i bez grosza przy duszy. Potem przyszedł kres tyrana - uciekł tak, jak pan powiedział. Jednak ci, których zrujnował, których torturował i którzy przez niego stracili najbliższych, nie zapomnieli i nie dali za wygraną. Utworzyli organizację, której celem stało się odnalezienie Tygrysa z San Pedro i zemsta. Moim zadaniem było dołączyć do jego służby, gdy odkryto, że Henderson i on to ta sama osoba, by informować innych o jego posunięciach i ułatwić wykonanie wyroku. Udało się to osiągnąć i zostałam guwernantką jego córek - nie widział nigdy mnie ani mojej podobizny, toteż nie przyszło mu do głowy, że dzień w dzień jada patrząc na kogoś, komu zabił najbliższą osobę. Pierwszej próby dokonano w Paryżu, ale nie udała się. Podróżowaliśmy potem zygzakiem po Europie, by zgubić prześladowców i w końcu wróciliśmy tu, do domu, który wykupił, gdy pierwszy raz zjawił się w Anglii. Ale tu także czekali wysłannicy sprawiedliwości. Wiedząc, że w końcu przybędzie, czekał tu na niego Garcia, syn poprzedniego prezydenta San Pedro, zabitego zresztą przez Murillo. Czekał na nas wraz z dwoma zaufanymi towarzyszami, a wszystkich trzech przepełniała chęć zemsty. W ciągu dnia niewiele mógł zrobić, gdyż Tygrys powziął wszelkie środki ostrożności i nie ruszał się nigdzie bez Lucasa czy raczej Lopeza, bo tak brzmi jego prawdziwe nazwisko.Nocą jednak sypiał sam. Tego wieczoru, jak zostało to wcześniej przygotowane, wysłałam Garcii ostatnią wiadomość, gdyż Murillo nie sypiał dwóch nocy w tej samej sypialni, a trudno było przeszukiwać po nocy cały dom. Miałam dopilnować, by drzwi wejściowe były otwarte i zostawić w oknie wychodzącym na podjazd sygnał z białych i zielonych lamp, w zależności od tego czy wejście było bezpieczne, czy też sytuacja uległa zmianie. Tylko że nic się nie udało. W jakiś sposób musiałam wzbudzić czujność Lopeza, który mnie widocznie śledził i skoczył od tyłu, kiedy tylko skończyłam pisać tę kartkę. Obaj z Murillem zaciągnęli mnie do mego pokoju - gdyby wiedzieli, jak mogą uciec przed konsekwencjami, to zabiliby mnie na miejscu, ale

stwierdzili po długiej naradzie, że miejsce i czas są zbyt niebezpieczne. Inaczej rzecz się miała z Garcią. Postanowili pozbyć się go raz na zawsze. Gdybym wiedziała, co planują, nigdy bym im nie powiedziała, a tak, kiedy Murillo zaczął mi wykręcać ręce, podałam im adres. Lopez zaadresował kartkę, zapieczętował spinką od mankietów i wysłał przez swego służącego imieniem Jose. Jak zabili Garcię, nie wiem, ale zrobił to Murillo, gdyż Lopez całą noc pilnował mnie. Najpierw chcieli pozwolić mu wejść i zabić jako włamywacza, ale doszli do wniosku, że raz wmieszani w zabójstwo mogą dalej nie być w stanie ukryć swych prawdziwych nazwisk i narażą się na kolejne ataki. Sądzili, że to zabójstwo może zapewnić im spokój, gdyż reszta przestraszy się śmierci. Co do mnie, to przez pięć dni więzili mnie w pokoju, próbując groźbami i biciem zmusić mnie do wyznania wszystkiego, co wiem. Przez ten czas zastanawiali się też, co ze mną zrobić. Dziś po południu ledwie zjadłam obiad, zorientowałam się, że dodali do niego jakiś narkotyk. Resztę pamiętam jak niezbyt wyraźny sen - na wpół wnieśli, na wpół wyprowadzili mnie do karety, a potem próbowali wepchnąć mnie do pociągu, ale wtedy do mnie dotarło, że mam okazję uciec i zaczęłam się szamotać. Gdyby nie pomoc tego dobrego człowieka, pewnie by mi się to nie udało. A tak jestem, dzięki Bogu, poza ich zasięgiem.

Po tej nieoczekiwanej opowieści przez chwilę panowała cisza. Przerwał ją dopiero Holmes: - To jeszcze nie koniec trudności. Robota policyjna skończona, ale prawna dopiero nas czeka. - Dobry adwokat może zrobić z tego działanie w samoobronie - zgodziłem się z nim - a sądzić go można tylko za jedną zbrodnię, nie za wszystkie. Takie jest nasze prawo. - Panowie, mam trochę lepsze zdanie o naszym prawie - sprzeciwił się Baynes. - Samoobrona to jedno, a mord popełniony z zimną krwią to zupełnie coś innego. Nie. Zresztą przekonacie się, że mam rację, gdy zobaczymy właścicieli High Gable na ławie oskarżonych. W tej jednak sprawie historia miała inne zdanie - co prawda minęło trochę czasu nim Tygrys z San Pedro spotkał swych sędziów, gdyż zmylił pogoń używając przechodniego domu przy Edmonton Street, a wychodzącego na Curzon Square i od tego dnia nikt go w Anglii nie widział. Jakieś sześć miesięcy później w Hotelu Escurial w Madrycie zostali zabici markiz Montarla i senior Rulli. Czyn ten przypisywano nihilistom, zaś morderców nigdy nie znaleziono, ale z rysopisów, jakie uzyskał od swych świadków Baynes wynikało niezbicie, że zemsta dosięgnęła w końcu poszukiwanych w Anglii za morderstwo osobników. - Bardzo zawikłana sprawa, mój drogi - oznajmił Holmes na wieść o tym czynie. - Obawiam się, że nie będziesz w stanie zaprezentować jej czytelnikom w ten ulubiony przez ciebie skrótowy sposób. Obejmuje ona dwa kontynenty, dwie grupy tajemniczych do końca osób i jest dodatkowo skomplikowana przez obecność Scotta Ecclesa, skądinąd dowodzącego nieźle rozwiniętego instynktu samozachowawczego i rozumu zmarłego Garcii. Godna uwagi jest zaś jedynie ze względu na to, że w dżungli możliwości tak my jak i inspektor, byliśmy w stanie trzymać się cały czas tego co najważniejsze i to pomimo przeróżnych przeszkód. Czy jest w niej jeszcze coś, co nie w pełni pojmujesz? - Powód powrotu kucharza. - To coś, co znaleźliśmy w kuchni. To prymitywny dzikus z puszcz San Pedro, a owo coś było jego fetyszem. Gdy uciekali do przygotowanej kryjówki, towarzysz musiał go przekonać, by ten kompromitujący, a łatwy do rozwiązania drobiazg zostawił. Był doń jednak zbyt przywiązany, by rozstać się z nim na dłużej. Niestety, za pierwszym razem przestraszył go policjant, a trzy dni później złapał przewidujący Baynes. Jeszcze coś? - Rozszarpany ptak, naczynie z krwią i cała tajemnica tej dziwacznej kuchni. - Spędziłem cały ranek w British Museum, sprawdzając to i parę innych rzeczy - odparł z uśmiechem Sherlock wyjmując notes. - Oto cytat z "Kult Voodoo i inne religie murzyńskie" Eckermana:

"Prawdziwy wyznawca Voodoo nie podejmuje niczego ważnego bez uprzedniego złożenia odpowiednich ofiar swym bogom. W sytuacjach szczególnie ważnych ofiary mają charakter kanibalistyczny, zazwyczaj jednak składają się z białych kogutów rozerwanych żywcem lub czarnych kozłów, które po upuszczeniu krwi zostają spalone". Jak więc widzisz, nasz dziki przyjaciel był nader ortodoksyjny w tych sprawach.Jest to, przyznaję, groteskowe, ale, jak ci kiedyś wspomniałem, od groteski do śmierci jest tylko jeden krok. Zniknięcie Lady Frances Carfax Ciekawe. Dlaczego tureckie? - mruknął Holmes, wpatrując się w moje buty. Kołysałem się w tym momencie na fotelu i moje wystawione w stronę kominka stopy musiały zwrócić jego uwagę. - Angielskie - odparłem zaskoczony. - Kupiłem je u Latimera na Oxford Street. Uśmiechnął się z wyrazem cierpliwej rezyfgnacji. - Łaźnie! - wyjaśnił. - Dlaczego wolisz kosztowne, tureckie łaźnie od prostych rodzimych? - Bo ostatnio zacząłem czuć się staro i dokuczał mi reumatyzm. Łaźnia turecka jest czymś, co lekarze nazywają zmianą leków, nowym etapem w leczeniu i oczyszczeniu całego ciała - powiedziałem, dodając po chwili namysłu. - Tak na marginesie, nie wątpię, że związek między moimi butami, a turecką łaźnią jest dla logicznego umysłu oczywisty, ale byłbym ci nader wdzięczny, gdybyś był łaskaw wskazać mi go. - Tok myślowy jest dość jasny... oznajmił ze złośliwym uśmieszkiem. - Podobnie jak dedukcja, którą musiałbym ci tłumaczyć, gdybym spytał z kim dziś jechałeś dorożką. - Nie sądzę, by ten przykład coś mi wyjaśnił - przyznałem szczerze. - Brawo! Doskonały przykład logicznego myślenia. Wobec tego do rzeczy. Zacznijmy od dorożki. Łatwo da się zauważyć, że na lewym rękawie i na ramieniu płaszcza masz świeże ślady błota. Gdybyś siedział na środku siedzenia w dorożce, nie miałbyś ich, albo też miałbyś z obu stron. Stąd prosty wniosek, że siedziałeś po lewej stronie pojazdu, co spowodowane być mogło tylko towarzystwem w czasie jazdy. - Faktycznie, to oczywiste. - I zupełnie trywialne, czyż nie? - Ale buty i łaźnia? - Równie proste. Masz zwyczaj zawiązywać buty w określony sposób, a teraz są zawiązane inaczej, na podwójny węzeł.Wobec tego zdejmowałeś je będąc w mieście. Gdzie? U szewca nie,bo są nowe i nie widać śladów naprawy. Wobec tego co pozostaje? Łaźnia i wiązanie przez obsługę. Absurdalnie proste, prawda? A mimo to turecka łaźnia posłużyła za przykład i spełniła swe zadanie. - Jakie zadanie? - Powiedziałeś, że poszedłeś tam potrzebując odmiany.Proponuję ci w takim razie, byś skorzystał z następnej propozycji. Co powiesz na wyjazd do Lozanny? Bilet pierwszej klasy i wszystkie wydatki na koszt klienta! - Doskonale! Ale dlaczego? Sherlock wyciągnął wygodnie nogi i sięgnął do kieszeni po notes. - Jedną z najbardziej niebezpiecznych istot na świecie jest podróżująca, samotna kobieta - oświadczył. - Sama z siebie jest najczęściej zupełnie niegroźna, a wręcz nader przyjacielska, ale w nieunikniony sposób prowokuje przestępstwa innych. Jest bowiem bezradna i bezbronna.

Przemieszcza się z miejsca na miejsce, ma wystarczające środki do życia i podróży, jest sama, zatrzymuje się w hotelach oraz prywatnych pensjonatach i, ogólnie rzecz biorąc, łatwo może zniknąć, nie wzbudzając niczyjego zainteresowania.Zupełnie jak zabłąkana kura wśród stada lisów. Obawiam się, że podobny los spotkał lady Frances Carfax. Przyznaję, że to przejście od ogólników do konkretów przyjąłem z ulgą, gdyż już zacząłem łamać sobie głowę, co też mój towarzysz może mieć na myśli. - Lady Frances - kontynuował tymczasem Holmes po sprawdzeniu w notatkach - jest dzie-dziczką księżnej Rufton. Nieruchomości, jak być może pamiętasz, przeszły w posiadanie męskiej części rodu, jej natomiast dostała się gotówka oraz kolekcja rzadkiej, hiszpańskiej biżuterii ze srebra i osobliwie szlifowanych diamentów, do której jest zresztą bardzo przywiązana. Można by rzec, że nawet za bardzo, gdyż nie zgadza się nigdy na pozostawienie klejnotów u swego ban-kiera, lecz wozi je wszędzie ze sobą. Jest to nader piękna kobieta, w średnim już teraz wieku, która dzięki dziwnemu kaprysowi losu jest ostatnią z licznej jeszcze dwadzieścia lat temu rodziny. - Co jej się przydarzyło? - spytałem zaciekawiony. - To jest właśnie problem, którym mamy się zająć. A właściwie problemem jest to, czy żyje, czy też już nie. Z tego, co wiem, ma upodobanie do pewnych staroświeckich zachowań. W ciągu ostatnich czterech lat jednym z nich było pisywanie co dwa tygodnie listów do pani Dobney, swej starej guwernantki, która jest już na emeryturze i mieszka w Comberwell. Ona właśnie zgłosiła się do mnie, gdyż od ostatniego listu lady Frances minęło już pięć tygodni. Ten ostatni wysłany został z Hotel National w Lozannie, który autorka opuściła nie podając swego kolejnego adresu. Rodzina czuje się zaniepokojona takim stanem rzeczy, a że jest majętna, nie szczędzi pieniędzy, byleśmy rozwiązali tę zagadkę. - Czy pani Dobney jest jedynym źródłem informacji? Z nikim innym lady Carfax nie korespondowała? - Jest jeszcze jeden korespondent i to taki, do którego można mieć całkowite zaufanie. Lady Carfax musi żyć, a do tego niezbędne są pieniądze. Jej bankiem jest Silvester. Pokazali mi ostatnie rachunki. Ostatni jej czek to ten, którym zapłaciła rachunek w Lozannie. Ale ponieważ wystawiła go na większą sumę, najprawdopodobniej używała potem gotówki. Następnie zrealizowano jeszcze tylko jeden z jej czeków. - Kto i gdzie? - Pani Marie Devine, ale nie wiadomo gdzie go wystawiono. Zrealizowany został trzy tygodnie temu w Credit Lyonnais w Montpellier i opiewał na pięćdziesiąt funtów. - Kto to taki, ta pani Devine? - Tego też się dowiedziałem. To służąca lady Frances. Natomiast powody, dla których chlebodawczyni zapłaciła jej czekiem i to taką sumę, są mi jeszcze nie znane. Nie wątpię jednak, że twoje badania wkrótce rozwikłają tę zagadkę. - Moje co? - Twoje badania, wynikające ze zdrowotnej wycieczki do Lozanny. Wiesz, że nie mogę opuścić Londynu. Stary Abrahams obawia się o swoje życie i skłonny jestem przyznać mu rację. Zresztą w ogóle nie powinienem opuszczać tego kraju. Scotland Yard beze mnie czuje się samotny, a poza tym moja nieobecność wywołuje niezdrowe podniecenie w świecie przestępczym. Jedź więc, mój drogi, i jeśli moje skromne rady warte są tak wygórowanej ceny jak dwa pensy za słowo, to natychmiast depeszuj po nie, jeśli tylko uznasz to za stosowne.

Dwa dni później znalazłem się w Hotelu National w Lozannie, gościnnie przyjęty przez pana Mosera, dyrektora tej szacownej instytucji. Jak mnie poinformował, lady Frances mieszkała tu kilka tygodni i była osobą lubianą przez wszystkich. Miała nie więcej jak czterdziestkę i zasługiwała nadal na miano kobiety przystojnej, a z rysów twarzy należało wnosić, że w młodości określano ją jako bardzo piękną. Nic mu nie wiadomo o jakiejkolwiek biżuterii, ale służba coś wspominała o solidnym kufrze, który stał w jej sypialni i który zawsze był dokładnie zamknięty. Marie Devine była równie popularna jak jej pani, a nawet bardziej, gdyż zaręczyła się z głównym kelnerem tegoż hotelu. Bez trudu też zdobyłem jej adres - Ii rue de Trojan, Montpelier. Śmiem twierdzić, że sam Holmes nie mógłby lepiej i szybciej zebrać tych faktów. Jedna tylko rzecz pozostawała nadal zupełnie niewyjaśniona - powód nagłego wyjazdu poszukiwanej damy. Była tu szczęśliwa i wszystko wskazywało, że zechce pozostać do końca sezonu, a opuściła hotel nagle, bez uprzedzenia, tracąc przy tym pieniądze zapłacone za resztę tygodnia. Jedynie narzeczony służącej, Jules Viborrt, miał w tej kwestii coś do powiedzenia. Łączył on mianowicie nagły wyjazd lady Frances z wizytą, jaką złożył jej dzień czy dwa wcześniej wysoki i brodaty mężczyzna o śniadej karnacji, którego opisał jako: "Un sauvage, un veritable sauvage". Musiał wynajmować pokój w mieście, gdyż nie znano go w hotelu, natomiast widziano jak rozmawiał z zaginioną na promenadzie, a później dzwonił do niej do hotelu. Lady Frances nie chciała go jednak przyjąć. Był Anglikiem, lecz nikt nie zapamiętał jego nazwiska. Po jego telefonie lady Carfax wyprowadziła się prawie natychmiast i Jules, a co ważniejsze jego przyszła żona również, przekonani byli, że powodem tego nagłego wyjazdu był właśnie ów telefon. Jednej tylko rzeczy nie dowiedziałem się od niego, a mianowicie powodów, dla których Marie odeszła od swej pani. Nie chciał rozmawiać na ten temat oświadczając, że jeśli chcę się czegoś dowiedzieć, to jedynie od samej zainteresowanej. Tak zakończył się pierwszy etap poszukiwań. Drugi poświęcony był miejscu, do którego udała się lady Frances po opuszczeniu Lozanny. Zrobiła to w tajemnicy, co wyraźnie świadczyło, że pragnęła zgubić jakiegoś prześladowcę. Dla jakiego bowiem innego powodu jej bagaż nie został wysłany bezpośrednio do Baden, ale, podobnie jak ona sama, pojechał tam okrężną drogą? Tego dowiedziałem się w lokalnym oddziale Cooka i sam też udałem się do Baden, po uprzednim wysłaniu Sherlockowi sprawozdania z dotychczasowych działań i otrzymaniu telegramu z na wpół żartobliwą zachętą do dalszego wysiłku. W Baden sprawy stały się nieco łatwiejsze, gdyż ślad był wyraźniejszy. Lady Frances zatrzymała się w Englisher Hof i tam też poznała doktora Schlessingera wraz z małżonką. Podobnie jak większość samotnych kobiet, lady Carfax szukała pociechy w religii, a doktor Schlessinger był misjonarzem w Ameryce Południowej. Jego niepospolita osobowość jak i całkowite oddanie religii oraz fakt, iż zdrowiał właśnie po przejściu jakiejś zarazy, która dotknęła go podczas wykonywania obowiązków apostolskich, głęboko ją wzruszyły. Pomagała małżonce chorego w sprawowaniu opieki nad nim i częstokroć widywano całą trójkę na werandzie, gdzie misjonarz, jak mi opisano, zażywał górskiego powietrza i słońca w towarzystwie obu kobiet. Jak się dowiedziałem, przygotowywał on mapę i przewodnik po Ziemi Świętej. W końcu podreperował zdrowie wystarczająco, by wrócić do Londynu, co też wraz z małżonką uczynili. Lady Frances towarzyszyła im w drodze. Było to trzy tygodnie temu i od tej pory dyrekcja hotelu nic o nich nie słyszała. Co zaś tyczy się służącej lady Carfax, to parę dni wcześniej odeszła zalewając się łzami i informując inne służące, że porzuca służbę na zawsze. Rachunek za wszystkich uiścił doktor Schlessinger. - Zresztą - oświadczył mi na zakończenie dyrektor - nie jest pan pierwszym przyjacielem lady Frances, który jej szuka.

Zaledwie tydzień temu pewien mężczyzna pytał mnie dokładnie o to samo, co pan. - Czy podał nazwisko? - Nie, ale bez wątpienia był Anglikiem, choć o niecodziennym wyglądzie i zachowaniu. - Groźny? - spytałem, przypominając sobie opis Julesa. - Dokładnie. To słowo opisuje go idealnie. Potężnie zbudowany, brodaty i opalony. Sprawiał wrażenie jakby bardziej pasował do oberży, niż do luksusowego hotelu. Twardy i zapalczywy typ, lepiej takiego nie obrażać. Zagadka zaczynała się wyjaśniać - bez wątpienia przed nim właśnie uciekała poszukiwana przez nas dama, najwyraźniej w obawie następnego spotkania. Prześladowca okazał się jednak uparty i nie wątpiłem, że w końcu ją doścignie... Zresztą, być może już tego dokonał. Może to właśnie jest przyczyną jej długotrwałego milczenia? Nie wiedziałem, co prawda, dlaczego ją ścigał, ale do wszystkiego, jak mawiał Holmes, dochodzi się we właściwym czasie. Opisałem swe postępy w telegramie do Holmesa i w odpowiedzi otrzymałem prośbę o opis lewego ucha doktora Schlessingera. Ponieważ nim nadeszła, zdążyłem dojechać do Montpelier, nie byłem w stanie tego zrobić i dlatego też niezbyt zirytowało mnie jego specyficzne poczucie humoru. Bez trudu odnalazłem eks_służącą i dowiedziałem się wszystkiego, co tylko mogła mi powiedzieć. Była oddana swej pani i opuściła ją jedynie z uwagi na swoje zbliżające się małżeństwo, a i to po upewnieniu się, że pozostawia ją pod dobrą opieką. Wyznała też, że w czasie pobytu w Baden lady Frances zaczęła podejrzewać ją o różne niecne postępki, co nigdy dotąd nie miało miejsca i co ułatwiło w pewien sposób rozstanie. Pięćdziesiąt funtów było prezentem; zarazem ślubnym i pożegnalnym. Podobnie jak i ja, nie ufała mężczyźnie, który był, jak słusznie sądziłem, powodem wyjazdu lady Carfax z Lozanny. Był zapalczywy, niebezpieczny i sądziła, że to właśnie z obawy przed nim jej pani przyjęła towarzystwo Schlessingerów w drodze do Londynu. Co prawda nigdy o tym nie wspominała, ale po jej zachowaniu Marie nabrała przeświadczenia, że lady żyła w ostatnim czasie w ciągłym napięciu nerwowym. Tyle zdążyła mi powiedzieć, gdy nagle zerwała się z krzesła z wyrazem zaskoczenia i strachu na twarzy. - Niech pan spojrzy! - krzyknęła - to ten człowiek, o którym mówiłam. Przez otwarte okna salonu dostrzegłem wysokiego i barczystego mężczyznę ze smoliście czarną brodą, idącego powoli środkiem ulicy i przyglądającego się uważnie numerom mijanych domów. Jasnym było, że, podobnie jak ja, poszukiwał mojej rozmówczyni. Pod wpływem nagłego impulsu wybiegłem na zewnątrz i zastąpiłem mu drogę. - Jest pan Anglikiem - stwierdziłem. - I co z tego? - spytał z nieprzyjemnym grymasem. - Mogę poznać pańskie nazwisko? - Nie, nie może pan. Sytuacja stała się dość dziwna, ale częstokroć najprostsza droga jest jednocześnie najlepszą. - Gdzie jest lady Frances Carfax? Spojrzał na mnie z osłupieniem. - Co pan jej zrobił? Dlaczego ją pan ściga? Żądam odpowiedzi! Zamiast odpowiedzi warknął coś wściekle i rzucił się na mnie niczym tygrys. Brałem udział w wielu bójkach, i to z niezłym skutkiem, ale miał żelazny uchwyt, a wściekłość spotęgowała jego siłę. Dłoń przeciwnika zacisnęła się na mojej szyi i prawie traciłem przytomność, gdy z poło-żonego naprzeciwko kabaretu nadbiegł zarośnięty gość z pałką w ręku. Rąbnął nią mego przeciwnika po bicepsie, powodując zwolnienie uchwytu. Mężczyzna stał przez chwilę sapiąc ciężko, niepewny czy wycofać się, czy też ponownie zaatakować, po czym parsknął wściekle i zniknął w domu, z którego przed chwilą wybiegłem.

Odwróciłem się, by podziękować swemu wybawcy, gdy usłyszałem: - Cóż, Watsonie, nieźle narozrabiałeś! Sądzę, że najlepiej będzie jeśli wrócisz wraz ze mną do Londynu najbliższym ekspresem. Godzinę później Sherlock Holmes, już ogolony i w swoim normalnym ubraniu, siedział w moim pokoju w hotelu. Wyjaśnienie jego nagłego a niespodziewanego zjawienia się w najodpowiedniejszej chwili było nader proste: skończywszy sprawę trzymającą go w Londynie, postanowił spotkać się ze mną w kolejnym punkcie mej podróży i przebrany, dla lepszego efektu, oczekiwał mnie przed domem Marie. - Przeprowadziłeś, co ci muszę przyznać, nadzwyczaj niecodzienne śledztwo, mój drogi. Tak na poczekaniu trudno mi stwierdzić, czy istnieje jakiś błąd, którego nie popełniłeś, ale ogólnym efektem twych działań było zaalarmowanie wszystkich i nieodkrycie niczego. - Może tobie bardziej by się poszczęściło - mruknąłem rozżalony. - NIe ma "może". Oto Philip Green, który zresztą mieszka w tym hotelu i być może rozpoczniemy to śledztwo od nowa z lepszymi rezultatami. To ostatnie zdanie spowodowane było wizytówką, która poprzedziła wejście mego dzisiejszego napastnika do naszego pokoju. Na mój widok stanął zaskoczony. - O co chodzi, panie Holmes? - spytał. - Otrzymałem pańską wiadomość, więc przyszedłem. Ale co ten gość ma wspólnego z całą tą sprawą? - To mój stary przyjaciel i współpracownik, doktor Watson, który zresztą pomaga mi także i w tej sprawie. Przybysz wyciągnął potężną dłoń, mrucząc przeprosiny pod moim adresem. - Mam nadzieję, że nie wyrządziłem panu krzywdy. Kiedy oskarżył mnie pan, że zrobiłem jej krzywdę, przestałem nad sobą panować. Ostatnimi czasy jestem bardzo nerwowy, ale sytuacja mnie przerasta. Natomiast najpierw chciałbym się dowiedzieć, jak pan, panie Holmes, dowiedział się o moim istnieniu. - Od pani Dobney, guwernantki lady Frances. - Stara Susan! Doskonale ją pamiętam. - Podobnie jak ona pana. Choć dużo czasu minęło od momentu gdy zdecydował się pan szukać szczęścia w Afryce. - Słyszę, że zna pan moją historię. Nie muszę i nie chcę niczego przed panem ukrywać i przysięgam, że całym sercem kochałem i nadal kocham Frances. Byłem dzikim i szalonym młodzikiem, wiem o tym, ale nie gorszym niż inni. Ona była czysta jak śnieg i nie znosiła przemocy. Gdy usłyszała o rzeczach, które zrobiłem, nie chciała mnie więcej widzieć. A przecież kochała mnie. I to na tyle mocno, by pozostać samotną przez cały ten czas. Lata minęły i w Barberton dorobiłem się sporego majątku. Pewnego dnia pomyślałem sobie, że może dobrze by było odnaleźć ją i ułagodzić. Słyszałem, że nie wyszła za mąż... Spotkaliśmy się w Londynie. Wahała się. Ale zawsze miała silną wolę i gdy zadzwoniłem, by się ponownie z nią spotkać, dowiedziałem się, że wyjechała. Wyśledziłem ją w Baden, ale przybyłem za późno. Potem dowiedziałem się adresu jej służącej i znalazłem się tu. Życie nie obeszło się ze mną łagodnie, a że z natury jestem raptus, to gdy doktor zaczepił mnie oskarżając o skrzywdzenie Frances, nie umiałem się opanować. Tyle o mnie, a teraz, na litość boską, powiedzcie mi panowie, co się z nią dzieje?! - Tego właśnie musimy się dowiedzieć - odparł ze smutkiem Holmes. - Jaki jest pański adres w Londynie? - Langham Hotel. Gdybym zatrzymał się gdzie indziej pozostawię wiadomość w recepcji. - Radziłbym panu wrócić tam i czekać na wiadomość ode mnie.

Nie chciałbym budzić fałszywych nadziei, ale może pan być pewien, że zrobimy wszystko, by zapewnić tej damie bezpieczeństwo. W tej chwili nie mogę powiedzieć nic więcej. Oto moja wizytówka, aby miał pan możliwość skontaktować się ze mną. Myślę, Watsonie, że najlepiej będzie, jeśli się spakujesz i zatelegrafujesz do pani Hudson, by spróbowała nakarmić jutro wpół do ósmej dwóch zgłodniałych obieżyświatów. Na Baker Street oczekiwał nas telegram, który Holmes przeczytał z prawdziwym zainteresowaniem, po czym podał mi. Nadany był z Baden i brzmiał: "Poszarpane lub pocięte". - Co to jest? - zdumiałem się. - Może przypominasz sobie moje, z pozoru bezsensowne, pytanie o lewe ucho świątobliwego doktora? Nie odpowiedziałeś mi na nie. - Dostałem telegram po wyjeździe z Baden i było niemożliwością ustalenie czegokolwiek. - Dlatego wysłałem je ponownie do dyrektora Englisher Hof. Oto odpowiedź. - I co z niej wynika? - To, że mamy do czynienia z nader groźnym i zdecydowanym na wszystko przeciwnikiem. Wielebny doktor Schlessinger, misjonarz z Ameryki, to nikt inny jak Holy Peters, jeden z najbardziej pozbawionych skrupułów szakali, jakich zrodziła Australia. Przyznać trzeba, że jak na tak młody kraj, ma on sporą ilość wybitnych przestępców. Ten specjalizuje się w rabunkach dokonywanych na samotnych kobietach przy wykorzystaniu ich uczuć religijnych i tak zwanej żony, dość zasłużonej pomocnicy, którą jest Angielka o nazwisku Fraser. Natura przestępcy zasugerowała mi w tym wypadku, jego tożsamość, a ten szczegół, datujący się z 1898 roku z Adelajdy, gdzie brał udział w walkach bokserskich, potwierdził przypuszczenie. Nasza klientka jest w mocy pary, która nie zawaha się przed niczym i należy się obawiać, że już nie żyje. Natomiast jeśli jeszcze jej nie zamordowano, z pewnością przebywa w zamknięciu, pozbawiona kontaktu ze światem. Jest także możliwe, że nigdy nie dotarła do Londynu, lub przejechała tylko przez to miasto, choć nie wydaje mi się, by któraś z tych możliwości była prawdopodobna. Raz, że trudno cudzoziemcowi oszukać kontynentalną policję i system rejestracji "gości", a dwa, że Londyn jest idealnym miejscem do ukrycia i trzymania kogoś w odosobnieniu. Wszystko wskazuje na to, że nadal są tutaj, choć nie ma żadnych śladów, które pozwoliłyby dokładnie ich zlokalizować. Wobec powyższego można jedynie zawiadomić Lestrade'a z Yardu i cierpliwie czekać. Mijały jednakże dni i ani oficjalne czynniki, ani niewielka, ale sprawna organizacja Sherlocka nie były w stanie odkryć niczego nowego. Wśród milionów londyńczyków trzy osoby mogły się ukrywać równie dobrze, jakby ich nigdy nie było. Spróbowano ogłoszeń, które niczego nie dały, sprawdzono ślady, które prowadziły donikąd, zasięgnięto języka w światku podziemnym, co także nie wniosło niczego nowego. I nagle, po tygodniu oczekiwania, dowiedzieliśmy się, że u Beringtona na Wesminster Road został sprzedany srebrny naszyjnik z brylantami starej hiszpańskiej roboty. Sprzedającym był wysoki, gładko ogolony mężczyzna o wyglądzie duchownego. Nazwisko i adres, które podał były rzecz jasna fałszywe, a jego ucho nie zwróciło niczyjej uwagi, ale rysopis pasował jak ulał do doktora Schlessingera. W międzyczasie nasz brodaty znajomy trzykrotnie dzwonił po nowe informacje, po raz ostatni w godzinę po wiadomości od sprzedawcy. Zjawił się też natychmiast i po jego wyglądzie widać było, że bezczynne oczekiwanie spala go wewnętrznie. Gdybym tylko mógł coś zrobić! - krzyknął od progu. Tym razem Sherlock mógł uczynić zadość jego prośbie. - Zaczął sprzedawać klejnoty - wyjaśnił. - Teraz powinniśmy go dostać. - Ale czy to nie oznacza, że jej stała się krzywda?

- Załóżmy, że dotąd trzymali ją w zamknięciu - odparł poważnie mój przyjaciel. - Jasnym jest, że nie mogą jej uwolnić, gdyż oznacza to ich własny koniec. Musimy być przygotowani na najgorsze. - A co ja mogę zrobić? - Czy ta para widziała pana? - Nie. - Jest to możliwe, że z kolejnym klejnotem przyjdą do tego samego sklepu, a tam będzie na nich czekał pan. Dostali dobrą cenę, nikt się o nic nie pytał, toteż sądzę, że nie będą szukać innego kupca. Dam panu kartkę do Beringtona, aby pozwolił panu czekać wewnątrz. Jeśli zjawi się któreś z nich - tym razem może to być wspólniczka - będzie ją pan śledził do domu, w którym mieszka. Jest jednak jeden warunek: niech się pan nie da zauważyć i przede wszystkim, nie próbuje użyć siły. Musi mi pan dać słowo, że nie podejmie pan żadnych działań bez mojej wiedzy i zgody. Przez dwa dni pan Green (syn sławnego admirała dowodzącego flotą brytyjską na Morzu Azowskim w czasie Wojny Krymskiej) nie miał nam nic do zakomunikowania. Jednakże wieczorem trzeciego dnia wpadł do naszego salonu blady i podniecony. - Mamy ich! - oznajmił. Dalsza relacja była jednak tak nieskładna, że trzeba go było posadzić na krześle i napoić koniakiem. Dopiero po dłuższej chwili uspokoił się na tyle, by zdać jasne sprawozdanie. - Jak pan przewidział, panie Holmes, tym razem przyszła kobieta, i to zaledwie godzinę temu. Nie znałem jej, ale naszyjnik rozpoznałem natychmiast. Kobieta jest wysoka, blada i ma rozbiegane oczy. - Idealny opis - uśmiechnął się Holmes. - Śledziłem ją, gdy wyszła. Piechotą dotarliśmy na Kemington Road, gdzie weszła do sklepu. Panie Holmes, to był sklep z trumnami! Poszedłem za nią i słyszałem fragment rozmowy ze sprzedawczynią. Tłumaczyła, że trumny jeszcze nie ma, gdyż jako robiona na zamówienie wymaga więcej czasu. Przerwały na mój widok, toteż spytałem o jakiś drobiazg i wyszedłem. - Doskonale! - ucieszył się Holmes. - Po chwili wyszła. Ukryłem się w sąsiedniej bramie i sądzę, że dobrze zrobiłem, gdyż rozgląd-ała się na wszystkie strony, zanim wzięła dorożkę. Miałem szczęście złapać drugą, nim zniknęła mi z oczu. Wysiadła i weszła do domu na Porttney Square 38 w Brixton. Pojechałem dalej, zatrzymałem dorożkę na drugim końcu placu i obserwowałem dom. Poza jednym oknem na parterze wszystkie inne były ciemne, a zasłony w tym jednym opuszczone, toteż, nie mogłem zajrzeć do wnętrza. Zastanawiałem się właśnie, co robić, gdy przed dom zajechał furgon, z którego dwóch mężczyzn zdjęło i wniosło do środka trumnę! Przez moment walczyłem ze sobą, aby nie wpaść tam za nimi. Drzwi otworzyła ta sama kobieta, która była w sklepie. W świetle padającym z korytarza musiała mnie dostrzec i chyba rozpoznać, bo czym prędzej zatrzasnęła drzwi. Przypomniałem sobie co panu obiecałem, toteż wróciłem do dorożki i przyjechałem tu. - Doskonale się pan spisał - pochwalił go Sherlock, pisząc coś jednocześnie na kartce. - Bez nakazu przeszukania niewiele możemy zrobić, toteż najlepiej się pan przysłuży sprawie zanosząc policji tę wiadomość i starając się o takowy. Mogą być pewne problemy, ale sądzę, że sprzedaż biżuterii jest wystarczającym dowodem, by Lestrade przypilnował szczegółów. - Ależ... oni mogą ją w międzyczasie zamordować! Dla kogo jeśli nie dla niej jest przeznaczona ta trumna? - Zrobimy co tylko będzie można i to nie tracąc ani chwili, proszę być o to spokojnym.

Gdy nasz gość wyszedł, Holmes poderwał się na nogi, mówiąc: - Teraz, Watsonie, skoro zawiadomiliśmy czynniki oficjalne możemy nieoficjalnie wziąć sprawę w swoje ręce. Sytuacja wygląda zbyt poważnie, by czekać na policję. Jedziemy na Porttney Square! - Zrekonstuujmy wydarzenia - odezwał się, gdy przejeżdżaliśmy przez Westminster Bridge. - Najpierw nasza para pozbawiła lady Frances zaufanej służącej, następnie wywiozła ją do Londynu. Jeśli w międzyczasie napisała jakieś listy, to zdołali je przejąć, a czas podróży wykorzystali na wynajęcie tego domu, za pośrednictwem jakiegoś miejscowego wspólnika. Ledwie znaleźli się wewnątrz, uwięzili nieszczęśliwą kobietę i stali się posiadaczami biżuterii, co od początku było ich celem. Zaczęli ją sprzedawać, nie mając powodów podejrzewać, że ktoś intereesuje się losami właścicielki. Naturalnie sytuacja zmieniłaby się, gdyby ją uwolnili, dlatego też nie zrobią tego. Nie mogą też trzymać jej w zamknięciu w nieskończoność. Jedynym wyjściem pozostaje więc morderstwo. - Zgadzam się z tobą całkowicie. - Teraz druga sprawa. Gdy rozważa się każde wydarzenie z osobna, częstokroć trafia się na miejsca, w których odrębne z pozoru sprawy łączą się ze sobą, zbliżając nas do odkrycia prawdy. Zajmijmy się wobec tego trumną - jej istnienie dowodzi, że poszukiwana już nie żyje. Wskazuje także na oficjalny pogrzeb z legalnym aktem zgonu i wpisem do rejestru. Gdyby zabili ją w najprostszy sposób, nie zadawaliby sobie trudu i pochowali ją w dole wykopanym w ogrodzie. Zakup trumny i oficjalność pogrzebu dowodzi, że udało im się oszukać lekarza co do przyczyny śmierci. Najprawdopodobniejsza wydaje się trucizna. Choć dziwnym jest, że w ogóle pozwolili lekarzowi zbliżyć się do ciała... Chyba że jest on ich wspólnikiem... Ale to z kolei nie wydaje mi się prawdopodobne. - Może sfałszowali świadectwo zgonu? - To nader śliska i niebezpieczna sprawa, mój drogi. Mocno w to wątpię. Zatrzymajmy się tu na chwilę! - to ostatnie skierowane było do dorożkarza. - Oto i miejsce nabycia trumny. Bądź tak uprzejmy, wejdź tam i zapytaj, o której jutro odbędzie się pogrzeb z Porttney Square. Twój wygląd wzbudza większe zaufanie niż mój. Bez cienia wahania czy podejrzliwości sprzedawczyni poinformowała mnie, że o ósmej. - Widzisz więc, że wszystko jest jak najbardziej jawne - stwierdził Sherlock, gdy mu o tym powiedziałem. - W jakiś sposób dopełnili formalności urzędowych i sądzę, że cała sprawa ujdzie im na sucho. Cóż, nie pozostało nam nic innego jak atak frontalny. Jesteś uzbrojony? - Laska powinna wystarczyć. - Też tak sądzę. Po prostu nie możemy sobie pozwolić na bezczynne czekanie na policję. Jesteśmy na miejscu. Miejmy nadzieję, że i tym razem dopisze nam szczęście. Zastukaliśmy do drzwi dużego, ciemnego budynku przy Porttney Square, które zostały otwarte prawie natychmiast przez wysoką i bladą kobietę. - Czego panowie sobie życzą? - spytała ostro, przypatrując nam się uważnie. - Chcemy rozmawiać z doktorem Schlessingerem - odparł Holmes. - Nie ma tu nikogo takiego - warknęła, zamykając drzwi. Ale stopa mego towarzysza była już za progiem, uniemożliwiając zakończenie dyskusji. - W takim razie chcę rozmawiać z mężczyzną, który tu mieszka, obojętnie, jakiego używa teraz nazwiska. Widząc jego zdecydowanie kobieta zawahała się, po czym otworzyła drzwi.

- W takim razie wejdźcie, panowie. Mój mąż nie ma się czego obawiać i zaraz do panów przyjdzie - zamknęła za nami drzwi i zaprowadziła nas do salonu, zapalając po drodze lampę. - Pan Peter zaraz się zjawi. Jej słowa sprawdziły się prawie natychmiast. Ledwie mieliśmy czas, aby rozejrzeć się po zakurzonych meblach, gdy w przeciwległej ścianie otwarły się drzwi i pojawił się w nich masywny, łysy mężczyzna. Jego twarz była w tej chwili czerwona z gniewu lub też z wysiłku, a usta zacięte. Roztaczał wokół siebie atmosferę zła i zagrożenia. - Z pewnością nastąpiła jakaś pomyłka - odezwał się uprzejmie. - Przypuszczam, że podano panom zły adres. Może w którymś z sąsiednich domów... - Wystarczy. Nie ma sensu dalej tracić czasu - przerwał mu Holmes. - Jest pan Holy Petersem z Adelajdy, ostatnio posługującym się nazwiskiem doktora Schlessingera, misjonarza z Ameryki Południowej. Jestem tego tak samo pewien jak tego, że nazywam się Sherlock Holmes. Peters przyglądał mu się przez chwilę uważnie, po czym mruknął. - Dla pańskiej informacji, panie Holmes, nie wystraszyłem się. Jeśli ktoś ma czyste sumienie, to nie wystraszy go pan. Co pana sprowadza? - Chciałbym się dowiedzieć, co pan zrobił z lady Frances Carfax, którą przywiózł pan tu aż z Baden. - Wdzięczny będę, jeśli uzyskam od pana informację, gdzie mogę ją znaleźć. Jest mi winna prawie sto funtów, nie miała gotówki poza paroma świecidełkami, które ledwie można sprzedać. Dołączyła do nas w Baden, gdzie przyznaję, używałem nazwiska Schlessinger i razem wróciliśmy do Londynu. Zapłaciłem jej rachunek w hotelu i za bilet, a ledwie znaleźliśmy się w Londynie, dama zniknęła, pozostawiając mnie bez pieniędzy. Jeśli pan ją znajdzie, panie Holmes, będę bardzo zadowolony. - Zamierzam ją odnaleźć. Zamierzam też w tym celu przeszukać ten dom. - A ma pan nakaz? Holmes wyjął rewolwer z kieszeni płaszcza. - Myślę, że dopóki nie zjawi się policja, taki nakaz wystarczy. - To zwykły napad! - Tak to można nazwać - zgodził się uprzejmie Holmes. - Mój towarzysz także ma zresztą wprawę w takich sytuacjach. I razem obejrzymy pana dom. Nasz gospodarz otworzył drzwi do hallu. - Anno, idź po policję! - polecił. Odpowiedzią było trzaśnięcie frontowymi drzwiami. - NIe mamy zbyt wiele czasu - mruknął Holmes. - Jeśli będzie pan nas próbował powstrzymać, może pana spotkać krzywda. Gdzie jest trumna? - Po co panu trumna? Jest już wykorzystana. Ma swojego lokatora. - Muszę go obejrzeć. - Nie zgadzam się! - Pańskie prawo - odparł mój przyjaciel, odpychając go i wchodząc do hallu. Jedne z drzwi były uchylone. Ruszył ku nim bez wahania, a my obaj w ślad za nim. Była to jadalnia, a na stole, pod migocącym żyrandolem stała trumna. Sherlock podkręcił gaz, by zrobiło się jaśniej i uniósł wieko. Wewnątrz leżała wymizerowana postać, której drobne kształty potęgowały jeszcze głębokie ściany trumny. Niemożliwym było, by w tak krótkim czasie głód, okrucieństwo czy trucizna mogły zmienić poszukiwaną przez nas kobietę w ten ludzki wrak, sterany latami nędznego życia.

Mina Holmesa wyrażała zarówno zdumienie, jak i ulgę. - Dzięki Bogu! - mruknął. - To kto inny. - Aha, wreszcie się pan pomylił - oznajmił z tryumfem Peters. - Kto to jest? - Jeśli naprawdę musi pan wiedzieć, panie Holmes, jest to piastunka mojej żony, Roso Spencer, którą znaleźliśmy w przytułku w Bixton Workhause. Sprowadziliśmy ją tutaj, zawezwaliśmy doktora Horsona - mieszka na Firbank Villas pod numerem 13, co może pan sobie sprawdzić - i otoczyliśmy opieką, jak przystało na chrześcijańską rodzinę. Zmarła na trzeci dzień. W świadectwie zgonu podana jest przyczyna: uwiąd starczy. Ale to tylko przypuszczenie lekarza, pan oczywiście wie lepiej. Pogrzeb odbędzie się jutro. Zajmie się nim firma Stimson and Co. z Kemington Road. Coś jeszcze chce pan wiedzieć? Pomylił się pan i nie da się tego zmienić. Wiele bym dał za fotografię pańskiej głupiej miny po otwarciu trumny, w której spodziewał się pan znaleźć lady Carfax, a znalazł dziewięćdziesięcioletnią staruszkę. Twarz mego przyjaciela była nieruchoma, jak zwykle gdy ktoś z niego kpił, ale zaciśnięte dłonie aż nadto świadczyły o jego uczuciach. - Idziemy dalej, do następnego pokoju - oznajmił. - Jeszcze czego! - krzyknął Peters, słysząc w hallu kobiecy głos i ciężkie kroki. - Tutaj, panie konstablu! Ci ludzie siłą weszli do mojego domu i nie mogę się ich pozbyć. Proszę pomóc mi ich wyrzucić. W drzwiach stanął sierżant w towarzystwie konstabla. Na ich widok Holmes wyjął z portfela wizytówkę. - Oto moje nazwisko i adres. To jest mój przyjaciel, doktor Watson. - Znam pana, sir - stwierdził sierżant - ale bez nakazu rewizji nie może pan tu zostać. - Naturalnie, że nie. Zaraz wychodzimy. - Aresztujcie go! - zdenerwował się Peters. - Wiemy, gdzie można znaleźć tego dżentelmena, jeśli zaistnieje taka potrzeba - odparł z godnością sierżant. - Proszę wyjść, panie Holmes. - Oczywiście. Watsonie, opuszczamy ten dom. Chwilę później byliśmy wraz z policjantami znów na ulicy. Sherlock zdawał się jak zwykle spokojnie, ale wiedziałem, że wewnątrz kipi z wściekłości i upokorzenia. - Przykro mi, panie Holmes, ale takie jest prawo - usprawiedliwiał się sierżant. - Nie mógł pan postąpić inaczej - uspokoił go mój towarzysz. - Sądzę, że miał pan poważny powód, by tam wejść. Jeśli możemy w czymś pomóc... - Myślę, że przetrzymują tam siłą pewną kobietę, sierżancie. Właśnie czekam na nakaz rewizji. - W takim razie będziemy obserwowali ten dom. Jeśli cokolwiek zacznie się dziać, damy panu znać. Była dopiero dziewiąta wieczorem, toteż udaliśmy się na dalszeposzukiwania. Najpierw do przytułku. Okazało się, że historia, którą opowiedział nam Peters jest zgodna z prawdą. Zgłosili się wraz z żoną po tę zeskleroziałą staruszkę, twierdząc, że to ich była służąca, uzyskali zgodę i zabrali ją ze sobą. Na wieść, że zmarła, nikt się specjalnie nie dziwił. Następnym naszym celem był lekarz, który także potwierdził wersję Petersa. Zawezwano go do umierającej na uwiąd starczy kobiety, był obecny przy jej śmierci i podpisał z czystym sumieniem akt zgonu. Nic ani u chorej, ani w domu nie wzbudziło jego podejrzeń, choć dziwnym wydał mu się całkowity brak służby. Ale to już prywatna sprawa państwa Petersów. W końcu pojechaliśmy do Scotland Yardu, gdzie, zgodnie z oczekiwaniami, kwestia uzyskania nakazu rewizji napotkała na spore trudności. Główna polegała na tym, że podpis burmistrza można było uzyskać dopiero po dziewiątej rano następnego dnia, co odwlekało całą sprawę.

Tak zakończył się ten dzień, jeśli nie liczyć telefonu od sierżanta, który około północy zawiadomił nas, że w oknachzapala się i gaśnie światło, ale nikt nie wszedł, ani nie wyszedł z domu. Mogliśmy jedynie cierpliwie oczekiwać ranka. Sherlock był zbyt poirytowany by rozmawiać, a zbyt niespokojny by spać. Zostawiłem go siedzącego ze zmarszczonymi brwiami w kłębach fajkowego dymu, wybijającego jakiś rytm na oparciu fotela i analizującego całą tę zagadkę. Parokrotnie w nocy słyszałem jego kroki, a w końcu rankiem wpadł do mojego pokoju. Był w szlafroku, ale wyraz jego twarzy dobitnie świadczył o nieprzespanej nocy. - Pogrzeb jest o ósmej, tak? - spytał niespokojnie. - Teraz jest dwadzieścia po siódmej. Dobry Boże, co za dureń ze mnie! Pośpiesz się, mój drogi, bo to naprawdę kwestia życia i śmierci. Nigdy sobie nie wybaczę, jeśli się spóźnimy. Nie minęło dziesięć minut, gdy pędziliśmy wzdłuż Baker Street, ale i tak na Brixton Road byliśmy dopiero o ósmej. Na całe szczęście nie tylko my się spóźniliśmy. Dopiero dziesięć minut później w drzwiach znanego nam już domu pojawiło się trzech mężczyzn wynoszących trumnę do stojącego przed nim karawanu. Holmes podbiegł do nich zagradzając drogę i krzycząc! - Z powrotem! Natychmiast wnieście ją z powrotem! - Co pan, do diabła, wyprawia? I gdzie ma pan nakaz? - krzyknął rozwścieczony Peters, niosący trumnę wraz z pracownikami zakładu pogrzebowego. - Nakaz jest w drodze, a trumna zostanie wewnątrz tego domu do chwili jego nadejścia! Jego autorytet przekonał obu pracowników tym bardziej że Peters zniknął nagle wewnątrz domu. Bez sprzeciwu posłuchali Holmesa. - Szybciej, Watsonie, oto śrubokręt! - wykrzyknął ledwie złożono trumnę na stole. Oto drugi! Masz suwerena, mój dobry człowieku, jeśli zdejmiemy wieko w minutę. Doskonale! Jeszcze jedna śruba... ostatnia... teraz razem! Idzie! Nareszcie! Wspólnym wysiłkiem zdjęliśmy wieko. Z wnętrza doleciał nas silny zapach chloroformu. W trumnie leżało ciało z głową spowitą w watę przesiąkniętą narkotykiem. Mój przyjaciel zerwał ją pośpiesznie, odsłaniając przystojną twarz kobiety w średnim wieku, bladą i nieruchomą. Błyskawicznie złapał ją wpół i posadził. - Do roboty, Watsonie! Obyśmy się tylko nie spóźnili - zakomenderował. Przez prawie pół godziny wszystko wskazywało na to ostatnie. Lady Frances zdawała się być martwa od trujących oparów chloroformu, jak i od przyduszenia przed zaaplikowaniem owej mikstury. Jednakże w końcu, po sztucznym oddychaniu, wstrzyknięciu eteru i wszystkich innych zabiegach jakie tylko mogła zaproponować medycyna lekkie drgnienie powiek i słaba mgiełka na podsuniętym lusterku wskazały na powolny powrót do świata żywych. Przed dom zajechał w tym czasie powóz i Sherlock po wyjrzeniu przez okno oznajmił: - Oto i Lestrade z nakazem. Jest z nim też ktoś, kto o wiele lepiej zaopiekuje się teraz tą damą niż my obaj. Dzień dobry, panie Green. Myślę, że im prędzej przeniesiemy lady Frances w inne otoczenie, tym będzie dla niej lepiej. A pogrzeb tej biedaczki, która nadal spoczywa w trumnie, może się w końcu odbyć bez dalszych problemów. - Jeśli chcesz tę historię włączyć do swych kronik, mój drogi - wrócił do tematu Holmes, gdy siedzieliśmy wieczorem przy kominku - to jedynie jako przykład chwilowego zaćmienia umysłu, który może przytrafić się każdemu. Nie każdy natomiast potrafi je sobie uświadomić i naprawić na czas. Tym razem udało mi się zarówno jedno, jak i drugie. Przez całą noc próbowałem przypomnieć sobie, co też umknęło mojej uwadze: zdanie, powiedziane przypadkiem, jakaś przeoczona poszlaka...? Wiedziałem, że coś takiego było, tylko nie mogłem skojarzyć co. I nagle, gdy już świtało, przypomniałem sobie wypowiedź sprzedawczyni, którą zrelacjonował nam Philip Green.

Przepraszała ona wspólniczkę Petersa, że trumny jeszcze nie ma, gdyż jest robiona na zamówienie. Dlaczego? Wówczas uświadomiłem sobie, jak głęboka była i jak w niej wyglądała staruszka. Po co tak wielka trumna dla kogoś tak drobnego? Odpowiedź nasuwała się sama. Zrobiono ją jedynie po to, by zmieścić tam jeszcze jedno ciało, które będzie mogło być pochowane bez aktu zgonu i o którym nikt po prostu nie będzie wiedział. Wszystko to miałem przed oczyma wcześniej, ale nie zwróciłem na ten szczegół żadnej uwagi. Gdybyśmy nie zdążyli na czas, punktualnie o godzinie ósmej lady Frances zostałaby pochowana w cudzej trumnie. Szansa, że jeszcze żyje, była doprawdy minimalna. Nasi złoczyńcy nigdy dotąd nie mordowali i do końca mogli mieć skrupuły. Sprawę mogli też tak urządzić, by pochować ją bez widocznych śladów użycia przemocy. Wówczas, po ekshumacji, mogliby uniknąć wyroku i na to właśnie liczyłem. Resztę sam widziałeś, łącznie z tą komórką na strychu, w której ją trzymali i w której ją uśpili. Przyznaję, że sprytnie to sobie obmyślili i jeśli Lestrade wkrótce ich nie złapie, spodziewam się w niedalekiej przyszłości usłyszeć jeszcze o którymś z ich oryginalnych pomysłów.

Sprawa kartonowego pudełka

W wyborze spraw, jakie mogłyby zilustrować nadzwyczajne zdolności umysłowe mojego przyjaciela, Sherlocka Holmesa, starałem się zawsze preferować nie te, które zasługiwały na miano widowiskowych lub zgoła sensacyjnych, ale te, które najlepiej zobrazowały jego talent. Niestety, niemożliwością jest całkowite oddzielenie sensacji od zbrodni. Powstaje dylemat: czy dla dobra czytelnika poświęcić istotne szczegóły, dając tym samym fałszywy obraz problemu, czy też opisywać materiał tak, jak sam Sherlock się z nim zapoznawał? Po tym krótkim wstępie wracam do swych notatek, które przypominają mi dziwaczny, choć straszny w sumie łańcuch wydarzeń. Był upalny sierpniowy dzień i Baker Street przypominała otwarty piekarnik, a promienie słońca odbijające się od przeciwległego budynku z żółtej cegły boleśnie raziły nas w oczy. Trudno doprawdy było uwierzyć, że są to te same mury, które w zimie niewyraźnie i ponuro majaczą we mgle. Zasłony mieliśmy na wpół zaciągnięte, zaś Holmes leżał na sofie przyglądając się listowi, który otrzymał w porannej poczcie. Jeśli chodzi o mnie, to służba w Indiach przygotowała mnie lepiej do znoszenia upałów niż mrozów i skwar rzędu 90/0 Fahrenheita nie robi na mnie szczególnego wrażenia. Wrażenie natomiast robiła nuda ziejąca z gazety. Parlament zarządził przerwę, każdy kto mógł wyjechał za miasto, a ja dawno byłbym w New Forest czy Southsea, gdyby nie stan mojego konta w banku. Jeśli chodzi o mojego przyjaciela, nie trapiły go tego typu problemy - zarówno wieś, jak i morze nie były dlań żadną atrakcją. Uwielbiał życie w tym pięciomilionowym mieście i zagadki, w które obfitowało. Docenianie uroków przyrody nie należało do jego licznych zalet, a jedyną rzeczą, która mogła zainteresować go na wsi, było popełnione tam przestępstwo. Doszedłem do wniosku, że jest zbyt pochłonięty listem by rozmawiać, odłożyłem więc gazetę, wyciągnąłem się wygodnie w fotelu i pogrążyłem w rozmyślaniach. Przerwał je nagle głos mego towarzysza. - Masz rację, Watsonie, to bezsensowny sposób rozstrzygania sporów. - Bezsensowny - zgodziłem się i wtedy uświadomiłem sobie, że zawtórował moim myślom. Poderwałem się, wpatrzony w niego z niemym podziwem. - Co? Holmesie, to przekracza wszystko, co można sobie wyobrazić! Roześmiał się. - Pamiętasz, jak niedawno przeczytałem ci fragment jednego z opowiadań Edgara Allana Poe? Tego, w którym precyzyjnie rozumujący bohater szedł śladem niewypowiedzianych myśli swego towarzysza? Potraktowałeś całą sprawę jako wytwór wyobraźni autora, a gdy zwróciłem ci uwagę, że postępuję czasami tak samo jak on, odniosłeś się do tego z niedowierzaniem. - Ależ skąd! - Nie powiedziałeś tego, ale zdradziło cię charakterystyczne w takich wypadkach zmarszczenie brwi. Kiedy więc zobaczyłem, że odkładasz gazetę i pogrążasz w rozmyślaniach, ucieszyłem się z okazji do przeprowadzenia małego eksperymentu. Chciałem odgadnąć twój tok rozumowania i przerwać go w pewnej chwili, dając ci tym samym dowód, że to, co wówczas mówiłem, to prawda. Jego wyjaśnienia nadal jednak mnie nie zadowalały. - W tym fragmencie, o którym mowa, bohater wnioskuje na podstawie obserwacji zachowań swojego towarzysza. Jeśli dobrze pamiętam, potknął się on o kupkę kamieni, spojrzał w gwiazdy i tak dalej. Ja natomiast siedziałem spokojnie w fotelu. Jakie wskazówki mógł ci dać mój bezruch?

- Niesprawiedliwie się oceniasz. Twarz jest po to, by wyrażać uczucia i robi to nawet bezwiednie. A twoja robi to wręcz doskonale. - Chcesz powiedzieć, że odczytałeś moje myśli z wyrazu mojej twarzy? - Owszem, ale przede wszystkim z wyrazu twoich oczu. Być może zresztą nie pamiętasz, w jaki sposób wpadłeś w zamyślenie? - Przyznaję, że nie. - W takim razie odświeżę twoją pamięć. Zwróciłem na ciebie uwagę w momencie, w którym odłożyłeś gazetę. Przez pół minuty siedziałeś nieruchomo, po czym wzrok twój skierował się ku nowo oprawionemu portretowi generała Gordona i twarz nieco ci się zmieniła - zacząłeś o czymś myśleć. Niewiele mi to jeszcze dawało. Po chwili rzuciłeś okiem na nie oprawiony portret Henry'ego Ward Beechera, oparty o ścianę nad książkami, a w końcu spojrzałeś na samą ścianę. Tok twych myśli był zupełnie jasny. Gdyby portret oprawić, to doskonale pasowałby do wizerunku Gordona. - Dokładnie tak pomyślałem! - Do tego momentu wszystko było proste i trudno się było domyślić. Dalej jednak wróciłeś myślami do Beechera i spoglądałeś nań tak przenikliwie, jakbyś chciał zgłębić jego charakter. Potem przestałeś mrużyć oczy, ale nadal wpatrywałeś się w obraz z namysłem. Przypomniałeś sobie służbę Beechera i oczywistym było, że nie mogłeś przy tym pominąć misji, jakiej podjął się na rzecz Północy w czasie Wojny Secesyjnej. Pamiętam doskonale nasze dyskusje na ten temat, gdy potępiałeś sposób, w jaki przyjęli go bardziej zapalczywi z naszych rodaków. Tak silnie byłeś tym przejęty, że nie mogłeś myśleć o nim, nie wspominając tego wydarzenia. Gdy po chwili dostrzegłem, że twój wzrok ześlizgnął się z obrazu, pomyślałem, że teraz tematem twych przemyśleń jest sama Wojna Secesyjna, a sądząc po wyrazie oczu i zaciśnięciu ust musiałeś myśleć o męstwie, okazanym przez obie strony w tych desperackich zmaganiach. Następnie twarz ci się zachmurzyła i pochyliłeś w zadumie głowę, zastanawiając się ani chybi nad okropnościami wojny i marnotrawstwem ludzkiego życia. Odruchowo sięgnąłeś ku swej starej ranie i uśmiechnąłeś się lekko, co naprowadziło mnie na to, iż zastanawiasz się nad bezsensem takiej metody rozstrzygania sporów międzynarodowych. Zresztą całkowicie się z tobą zgadzam, gdyż jest ona bezsensowna.

Ucieszyłem się też, że moja dedukcja była właściwa. - Całkowicie! - potwierdziłem. - Choć przyznaję, że po tym tłumaczeniu nadal jestem pełen podziwu dla ciebie. - To naprawdę było bardzo proste, mój drogi, i zapewniam cię, że w ogóle nie wspominałbym ci o tym, gdyby nie twoje niedowierzanie okazane przy okazji czytania wspomnianego opowiadania. Mam tu natomiast mały problem, który może okazać się znacznie trudniejszy niż odczytywanie cudzych myśli. Zauważyłeś może niewielki artykuł w gazecie opisujący dość dziwną zawartość paczki, jaką za pośrednictwem poczty otrzymała pani Cushing z Cross Street w Croydon? - Przyznam, że nie. - Wobec tego podaj mi gazetę. Oto on. Zamieszczony jest w pobliżu działu finansowego. Bądź tak uprzejmy i przeczytaj go głośno. Artykuł zatytułowany był "Makabryczna przesyłka" i brzmiał następująco: "Pani Susan Cushing, zamieszkała w Croydon na Cross Street, stała się ofiarą czegoś, co można określić jedynie jako nader odrażający żart - chyba że wypadek ten ma o wiele poważniejsze podłoże, niż można obecnie sądzić. O drugiej po południu, w dniu wczorajszym, listonosz wręczył jej niewielką paczuszkę zapakowaną w brązowy papier. Wewnątrz znajdowało się

tekturowe pudełko wypełnione nie oczyszczoną solą, a w niej para świeżo odciętych ludzkich uszu. Paczkę wysłano poprzedniego dnia z Belfastu. Co do nadawcy jak i znaczenia przesyłki nic nie wiadomo. Pani Cushing, samotna osoba około pięćdziesięciu lat, prowadzi spokojne życie i ma tak wąski krąg znajomych, że prawdziwą rzadkością jest, by otrzymywała cokolwiek za pośrednictwem poczty. Jednakże parę lat temu, gdy mieszkała w Penge, wynajęła pokój trzem studentom medycyny, których zmuszona była pozbyć się z powodu ich głośnego zachowania. Policja sądzi, że sprawcami tego pożałowania godnego incydentu są ci właśnie młodzieńcy, żywiący do niej żal o przymusowe wykwaterowanie. Przyznać należy, że w prosektorium bez problemów mogliby mieć dostęp do zawartości paczuszki, a prawdopodobieństwa dodaje tej teorii fakt, że jeden z nich pochodził z Północnej Irlandii. Tymczasem sprawa jest dokładnie badana przez zespół, któremu przewodzi pan Lestrade, jeden z naszych najlepszych inspektorów". - Tyle "Daily Chronicle" - oznajmił Holmes, gdy skończyłem - teraz kolej na Lestrade'a. Dziś rano otrzymałem od niego kartkę następującej treści: "Myślę, że to sprawa dla pana. Mamy nadzieję szybko ją zakończyć, choć napotykamy na trudności w znalezieniu poszlak. Telegrafowaliśmy do urzędu pocztowego w Belfaście, ale tego dnia przyjęli zbyt wiele paczek, by móc zidentyfikować nadawcę tej jednej. Pudełko jest półfuntowym opakowaniem po słodkim tytoniu i również nie stanowi żadnej pomocy w identyfikacji nadawcy. Najbardziej pasuje mi teoria studentów medycyny, ale gdyby miał pan wolne kilka godzin, byłbym wdzięczny, mogąc pana ujrzeć. Będę cały dzień albo w domu pani Cushing, albo na posterunku policji". - Co ty na to, Watsonie? Czy mimo upału wybierzesz się ze mną w nadziei na uzupełnienie swych kronik? - Szczerze mówiąc, nudzi mnie bezczynne siedzenie tutaj. - Wobec tego w drogę. Zadzwoń po nasze buty i poleć sprowadzić dorożkę. Zaraz będę gotów, zrzucę tylko szlafrok i napełnię papierośnicę. Gdy jechaliśmy pociągiem, spadł przelotny deszcz, toteż w Croydon było znacznie przyjemniej niż w Londynie. Ponieważ Holmes depeszował przed wyjazdem, inspektor Lestrade oczekiwał nas na peronie. Pięciominutowy spacer doprowadził nas na Cross Street, przed drzwi domu pani Cushing. Była to długa ulica dwupiętrowych domów, czysta i spokojna, z grupkami plotkujących kobiet - ot, typowa uliczka w małym mieście. Dom pani Cushing znajdował się mniej więcej w jej połowie, a drzwi otworzyła niewysoka służąca. Pani Cushing siedziała w salonie, do którego nas wprowadzono, zajęta wyszywaniem wielobarwnego wzoru na tamborku. Była już starszą kobietą, o siwiejących włosach i wielkich, spokojnych oczach. - Te okropieństwa są w altanie - oznajmiła na widok policjanta. - I chciałabym, żeby pan je jak najszybciej stąd zabrał. - Tak też uczynię, szanowna pani i to wkrótce. Pozostawiłem je tu tylko po to, by mój przyjaciel, pan Holmes, mógł je obejrzeć w pani obecności. - Dlaczego w mojej obecności, sir? - Na wypadek, gdyby miał do pani jakieś pytania. - Co za korzyść z pytań, skoro, jak już panu powiedziałam, nic o tym wszystkim nie wiem? - Nie wątpię - wtrącił się uspokajająco Holmes - że ma już pani serdecznie dość tej całej sprawy. - W rzeczy samej, mój panie. Jestem spokojną kobietą i prowadzę spokojne życie. Widzieć swoje nazwisko w gazetach

i policję we własnym domu to dla mnie coś zupełnie nowego i niezbyt miłego. Nie pozwolę jednak, by ta paczka znalazła się znów pod moim dachem. Panie Lestrade, jeśli chce pan ją obejrzeć, to musi udać się pan do altany. Altana była równie mała jak ogród, w którym stała. Nie opodal znajdowała się ławka, toteż Lestrade przyniósł pudełko, papier i sznurek właśnie tam. Usiedliśmy wszyscy obserwując Sherlocka dokładnie badającego wszystkie otrzymane od inspektora przedmioty. - Nadzwyczaj interesujący jest ten sznurek - zauważył po chwili, trzymając go pod światło i wąchając. - Co pan o nim sądzi, Lestrade? - Został nasmołowany. - Właśnie. Jest to nasmołowana linka, a miss Cushing była tak uprzejma, iż przecięła ją, za co winni jesteśmy jej wdzięczność. - Nie bardzo rozumiem dlaczego? - zdumiał się Lestrade. - Dlatego, że dzięki temu węzeł został nie naruszony. A jest to dość ciekawy węzeł, muszę przyznać. - Jest zawiązany dokładnie i mocno. Też na to zwróciłem uwagę. - To byłoby wszystko, jeśli chodzi o sznurek - Holmes odłożył go z uśmiechem. - Zajmijmy się wobec tego papierem. Brązowy papier pakowy o wyraźnym zapachu kawy. Co, nie zauważył pan tego? Adres pisany niezbyt wprawną ręką, piórem o szerokiej stalówce, najprawdopodobniej rozmiaru J, a do tego podłym gatunkiem atramentu. Wyraz "Croydon" najpierw napisany został przez "i", a następnie poprawiony. Paczkę nadał mężczyzna - charakter pisma mężczyzny o ograniczonym wykształceniu i braku znajomości tego miasteczka, w którym właśnie jesteśmy. Teraz pudełko. Żółte, półfuntowe opakowanie po tytoniu zaprawionym melasą, bez żadnych charakterystycznych śladów oprócz dwóch odcisków kciuka w lewym dolnym rogu. Wypełnione nie oczyszczoną solą, jakiej używa się do peklowania czy solenia ryb. No i wreszcie ta ciekawa zawartość. Mówiąc to wyjął z wnętrza i położył na kolanie parę małżowin usznych, dokładnie im się przyglądając. Obaj z inspektorem patrzyliśmy na nie ponad jego ramionami, dopóki nie włożył ich z powrotem do pudełka. Siedział przez chwilę, pogrążony w zadumie. - Zauważyliście naturalnie, że uszy pochodzą od dwóch osób - odezwał się w końcu. - Owszem - zgodził się inspektor. - Ale jeśli to żart tych studentów, to praktycznie nic się nie zmienia. W prosektorium równie łatwo o dwa trupy, jak o jednego. - Zgadza się, ale to nie jest żart studentów medycyny. - Jest pan tego pewien? - O tyle, o ile można być czegoś pewnym na tym etapie śledztwa. Ciała w prosektorium są konserwowane określonymi płynami, po których nie ma tutaj śladu. Poza tym zostały odcięte raczej tępym narzędziem, z pewnością nie skalpelem. W dodatku człowiek o wykształceniu medycznym nie użyłby soli jako środka konserwującego. Raczej spirytusu, jeśli nie czegoś bardziej skomplikowanego. Wszystko to skłania mnie do wyrażenia opinii, że nie jest to żart, ale podwójne morderstwo. Jego poważny ton i argumentacja przekonały mnie całkowicie, jednak Lestrade miał nadal wątpliwości. - Zgadzam się, że teoria żartu ma spore luki, ale zbrodnia jest znacznie mniej prawdopodobna. Wiemy, że adresatka tak tu, jak i w Penge przez ostatnie dwadzieścia lat prowadziła spokojne życie, praktycznie nie opuszczając miasta. Dlaczego ktoś miałby przesłać jej dowody morderstwa, zwłaszcza że, jeśli nie jest doskonałą aktorką, to rozumie z całej tej sprawy równie mało, co my? - I to jest właśnie zagadka, którą musimy rozwiązać - uśmiechnął się Sherlock. - Ze swej strony podchodzę do tej sprawy jako do podwójnego morderstwa. Jedna z małżowin jest kobieca - drobna i kształtna, z otworem na kolczyk, druga męska, silnie opalona i także przekłuta. Założyć należy, że ich właściciele nie żyją, gdyż inaczej cała sprawa byłaby już wyjaśniona. Nie

sądzę, by ktoś milczał po odcięciu mu ucha. Paczkę nadano w czwartek rano, wobec czego zbrodni dokonano nie później niż we wtorek, co wnosić można po świeżości małżowin. Jeśli tak, to nadawcą może być jedynie morderca. Dlaczego wysłał tę paczkę? Bez wątpienia musiał mieć po temu poważne powody - najprawdopodobniej chęć poinformowania pani Cushing o tym, co zrobił, albo też chęć sprawienia jej bólu. Jeśli tak, to powinna znać zarówno ofiary, jak i zabójcę, a w takim razie dlaczego to ukrywa? Naturalnie przy założeniu, że ukrywa, w co osobiście wątpię. Gdyby chciała rzeczywiście całą rzecz ukryć, aby kogoś osłaniać, nie zawiadamiałaby policji i mogła po prostu zakopać uszy w ogrodzie. Ale jeśli nie kryje mordercy, to dlaczego twierdzi, że nic nie wie? Tak mniej więcej wygląda plątanina, którą należy rozwikłać. Podczas całej przemowy siedział nieruchomo wpatrując się w ogrodzenie z kutych prętów. Teraz jednak wstał i ruszył ku domowi, mówiąc: - Mam kilka pytań do pani Cushing. - W takim razie zostawiam panów - Lestrade podniósł się również. - Mam jeszcze parę spraw do załatwienia, a nie sądzę, bym się tu dowiedział czegoś nowego. Znajdziecie mnie panowie na posterunku. - Nie omieszkamy tam wstąpić, idąc na dworzec - zapewnił go Holmes. Chwilę później obaj znaleźliśmy się ponownie w salonie, w którym gospodyni nadal zajęta była wyszywaniem. Na nasz widok odłożyła tamborek i spojrzała pytająco błękitnymi oczyma. - Jestem przekonana, że to pomyłka, i że to nie ja miałam otrzymać tę paczkę - powiedziała, zanim zdążyliśmy się odezwać. - Mówiłam to parokrotnie temu dżentelmenowi ze Scotland Yardu, ale chyba mi nie uwierzył. Nie mam żadnych wrogów, a przynajmniej nic o nich nie wiem i nie rozumiem, dlaczego ktoś miałby się zachować wobec mnie w ten sposób. - Ja również coraz bardziej skłaniam się do tego zdania - odparł Holmes siadając obok niej. - Myślę, że jest bardzej niż prawdopodobne... Przerwał nagle i ze zdumieniem stwierdziłem, że uważnie przygląda się jej profilowi z wyrazem zaskoczenia i satysfakcji na twarzy. Wyraz ten zniknął, ledwie kobieta odwróciła się ku niemu zaskoczona jego nagłym milczeniem. Korzystając z okazji przyjrzałem się jej uważnie, ale ani we fryzurze, ani w rysach twarzy, ani też niewielkich kolczykach nie mogłem dostrzec niczego, co wywołało tak gwałtowną reakcję mojego towarzysza. - Mam jednak parę pytań... - przemówił w końcu Sherlock. - Och, mam już dość pytań! - Jak sądzę, ma pani dwie siostry - kontynuował nie zrażony. - Skąd pan to wie? - Zauważyłem, że nad kominkiem wisi zdjęcie trzech kobiet, z których jedną bez wątpienia jest pani, a pozostałe są tak podobne, iż pokrewieństwo nasuwa się samo. - Ma pan całkowitą rację. To moje siostry: Sarrah i Mary. - A tutaj mamy zdjęcie wykonane w Liverpool przedstawiające pani młodszą siostrę w towa-rzystwie mężczyzny ubranego w uniform stewarda. Widzę, że nie była wówczas zamężna. - Jest pan bystrym obserwatorem. - To mój zawód. - Cóż... Ma pan rację. Ale wyszła za pana Brownera zaledwie parę dni później. Pływał wówczas na linii południowoamerykańskiej. Darzył ją takim uczuciem, że nie był w stanie znieść długich rozstań i przeniósł się na statki pływające do Londynu. - MOże na "Conqueror"? - Nie, na "May Day", a przynajmniej pływał na tej jednostce, gdy widziałam go ostatnim razem. To było jeszcze wówczas, gdy dotrzymywał słowa i nie pił. Słyszałam, że ostatnio zaczął ponownie pić, a już po jednym drinku wpada w szał. Szkoda, że znowu zajął się butelką. Najpierw pokłócił się ze mną, potem z Sarrah, a w końcu Mary przestała pisywać, tak że zupełnie nie wiemy, jak im się powodzi.

Widać było, że jest to temat, który ją bardzo interesuje - jak większość osób samotnych, z po- czątku nieco się wstydziła, szczegółów na temat szwagra i swych byłych lokatorów studiujących medycynę, łącznie z nazwami szpitali, w których odbywali praktykę. Holmes słuchał wszystkiego uważnie, od czasu do czasu wtrącając jakieś pytanie. - Jeśli chodzi o pani drugą siostrę, Sarrah, zastanawia mnie fakt, iż pomimo tego, że obie jestście osobami samotnymi, nie mieszkacie panie razem - zauważył w pewnym momencie. - Nie zna pan Sarrah. Przy jej temperamencie to nic dziwnego. Gdy przyjechałyśmy tutaj zamieszkałyśmy razem, ale ze dwa miesiące temu musiałyśmy się rozstać. Nie chcę być nieuprzejma wobec własnej siostry, ale, doprawdy, jest osobą, której trudno dogodzić i która uwielbia wtrącać się w sprawy innych. - Powiedziała pani, że coś takiego miało miejsce w przypadku Mary i jej męża. - Tak, i poprzednio byli przecież najlepszymi przyjaciółmi. Przeniosła się zresztą, by mieszkać koło nich, a teraz nie znajduje dobrego słowa na temat Jima. Przez te sześć miesięcy, gdy mieszkałyśmy tu razem, nie potrafiła mówić o niczym innym jak tylko o jego pijaństwie i awanturach. Osobiście sądzę, że zaczęła się wtrącać w ich życie, a on przy jakiejś okazji nie wytrzymał i powiedział jej kilka słów prawdy. - Dziękuję, pani Cushing - mój przyjaciel wstał, kłaniając się. - Sarrah mieszka na New Street w Wellington, czy tak? Zatem do zobaczenia. Mam nadzieję, że nic podobnego już pani nie spotka. Gdy wyszliśmy, ulicą przejeżdżała akurat dorożka, toteż Holmes zatrzymał ją i spytał: - Jak daleko do Wellington? - Nie więcej niż milę, sir. - Doskonale. Wskakuj, Watsonie. Kujmy żelazo, póki gorące. Choć sprawa jest stosunkowo prosta, ma parę ciekawych szczegółów. A, oto i urząd pocztowy. Zatrzymajmy się tutaj na chwilę. Holmes nadał jakiś telegram i przez resztę drogi siedział nieruchomo, z kapeluszem naciągniętym na oczy dla osłony przed słońcem. Zatrzymaliśmy się przy domu łudząco podobnym do tego, który niedawno opuściliśmy i Holmes polecił dorożkarzowi, aby zaczekał. Zanim jednak zdążyliśmy zapukać do drzwi, otwarły się one ukazując smutnego młodzieńca w czarnym ubraniu. - Czy pani Cushing jest w domu? - spytał go Sherlock. - Pani Cushing jest od wczoraj poważnie chora. Sądzę, że to bardzo ostry szok i jako jej lekarz nie pozwolę na niczyje odwiedziny. Proponuję, aby spróbował się pan zobaczyć z nią mniej więcej za tydzień. Do tego czasu powinna dojść do siebie - z tymi słowami skłonił się, zamknął za sobą drzwi i ruszył wzdłuż ulicy. - No cóż, skoro nie należy, nie będziemy się pchali - mruknął radośnie Holmes. - Może nie mogłaby, czy też nie chciałaby ci zbyt wiele powiedzieć. - Nie chciałem z nią rozmawiać, chciałem ją obejrzeć. Mimo tego sądzę jednak, że wiemy wszystko, co istotne. Jedziemy teraz do jakiejś uczciwej restauracji na obiad, a potem na posterunek. W czasie posiłku mój przyjaciel nie mówił o niczym innym jak o skrzypcach, nader barwnie opisując jak nabył za 55 szylingów swego Stradivariusa, wartego co najmniej pięćset gwinei, od niezbyt znającego się na rzeczy właściciela lombardu na Tottenham Court Road. Potem rozmawialiśmy o Paganinim, a przy winie przez prawie godzinę opowiadał anegdoty o tym kompozytorze. Było już późne popołudnie i upał znacznie zelżał, gdy znaleźliśmy się na posterunku policji. Lestrade oczekiwał nas z niecierpliwością. - Przyszedł do pana telegram, panie Holmes. - Otóż i odpowiedź! - ucieszył się mój przyjaciel chowając przeczytaną depeszę do kieszeni.

- W porządku. - Dowiedział się pan czegoś ciekawego? - Dowiedziałem się wszystkiego. - Co?! - Lestrade wytrzeszczył oczy. - Żartuje pan?! - Nigdy dotąd nie byłem bardziej poważny. Popełniono zbrodnię i sądzę, że rozszyfrowałem ją do ostatnich szczegółów. - A zbrodniarz? Holmes napisał parę słów na odwrocie wizytówki i podał ją inspektorowi ze słowami: - Oto jego nazwisko, ale do jutrzejszej nocy nie będzie pan w stanie go aresztować. Wolałbym, żeby nie podawał pan mego nazwiska w związku z tą sprawą. Nie mam nic przeciwko łączeniu mnie z trudnymi do wykrycia przestępstwami, ale to było naprawdę zbyt proste. Chodźmy, Watsonie. Wyszliśmy, zostawiając Lestrade'a nadal wpatrzonego w kartkę, którą mu podał Holmes. - Przypadek ten - zaczął Holmes, gdy siedzieliśmy już na Baker Street - jest w swej naturze podobny do tych, które opisałeś już jako "Studium w szkarłacie" czy "Znak Czterech"; aby odkryć prawdę, należało ze skutków wywnioskować ich przyczyny, a więc niejako cofnąć się myślą w przeszłość. Co prawda nie aż w tak daleką jak w tamtych sprawach, ale zasada była ta sama. Napisałem do Lestrade'a, by dostarczył nam szczegóły po aresztowaniu i przesłuchaniu mordercy i sądzę, że można na nim polegać w tym zakresie, gdyż choć ma niewiele wyobraźni, to na tropie jest zajadły jak buldog. Co zresztą doprowadziło go do zajmowanego obecnie stanowiska. - W takim razie sprawa jeszcze nie jest zakończona? - Jeśli chodzi o najistotniejsze kwestie, to jest. Wiemy kto jest mordercą i nadawcą przesyłki, choć nadal nie wiemy, kim jest jedna z ofiar. Znamy również powody, dla których paczka ta została wysłana. Sądzę, zresztą, że sam doszedłeś do tego, kto jest zabójcą. - Przypuszczam, że Jim Browner, steward linii liverpoolskiej. - Nie ma co przypuszczać. To on, z całą pewnością. - Muszę przyznać, że nie bardzo wiem, na czym opierasz tę pewność. - Na logice, mój drogi. Posłuchaj. Zajęliśmy się tą sprawą bez żadnych sądów własnych, co zawsze daje dużą przewagę. Nie formułowaliśmy żadnych teorii. Po prostu pojechaliśmy tam, by obserwować i wyciągać wnioski. Cóż zastaliśmy? Spokojną i godną szacunku damę, wytrąconą z równowagi całą tą sprawą i zdającą się nie mieć pojęcia o żadnej tajemnicy, oraz zdjęcie wskazujące, że ma ona dwie młodsze siostry. Natychmiast pomyślałem sobie, że paczka mogła być przeznaczona dla jednej z nich, choć odsunąłem chwilowo ten pomysł, jako że dysponowałem małą ilością faktów, zarówno by go potwierdzić, jak też by mu zaprzeczyć. Dalej, poszliśmy do ogrodu i obejrzeliśmy tę niecodzienną przesyłkę. Sznurek, a właściwie linka, należy do typu, jakiego używają żaglomistrze na statkach. Węzeł był jednym z najpopularniejszych wśród żeglarzy, a paczkę nadano w porcie. W dodatku męskie ucho było przekłute, a noszenie kolczyków zdarza się znacznie częściej wśród wilków morskich niż wśród szczurów lądowych. W tym momencie już prawie pewien byłem, że uczestników dramatu należy szukać wśród marynarzy. Teraz, co się tyczy adresu: S. Cushing kojarzyło się naturalnie z najstarszą z sióstr, tą, która otrzymała paczkę, ale S. mogło być także inicjałem tej drugiej, a to stawiało sprawę w zupełnie innym świetle. Dlatego też ta kwestia była dla mnie najważniejszą, gdy powróciliśmy do domu, by pogawędzić z naszą gospodynią. Zacząłem ją już zapewniać, iż przekonany jestem o pomyłce, gdy, jak zapewne pamiętasz, nagle zamilkłem. Powodem tego było dostrzeżenie czegoś, co mnie zaskoczyło, ale co jednocześnie bardzo zawęziło pole naszych poszukiwań. Jako lekarz zdajesz sobie sprawę z tego, że nie ma części ludzkiego ciała, która bardziej różniłaby się u dwóch osób niż ucho. Każde ma swój

odmienny kształt i wyraźnie różni się od innych. W zeszłorocznym roczniku "Anthropological Journal" znajdziesz dwie krótkie monografie mojego autorstwa na ten temat. Mogę więc uczciwie powiedzieć, że oglądałem te odcięte małżowiny jak ktoś znający się nieco na tym i dokładnie zapamiętałem ich cechy charakterystyczne. Wyobraź więc sobie moje zaskoczenie, gdy zobaczyłem, że ucho pani Cushing niezwykle przypomina jedno z tych, które przed chwilą oglądałem. Sprawa była ewidentna, zbieg okoliczności wykluczony: kształt, długość listwy, zakrzywienia wewnętrzne, proporcje - wszystko dokładnie takie same. Stało się jasne, że jedna z ofiar musiała być jej krewną, bliską krewną. Zacząłem więc rozmowę na temat rodziny i od razu zacząłem dowiadywać się niezmiernie ciekawych rzeczy. Po pierwsze, jedna z sióstr miała na imię Sarrah, i do niedawna mieszkała z naszą rozmówczynią, co potwierdziło teorię, że przesyłka przeznaczona była dla kogo innego - właśnie dla pani Sarrah Cushing. Po drugie, usłyszeliśmy o stewardzie ożenionym z trzecią z sióstr, jak też i o tym, że w pewnym okresie Sarrah była z małżeństwem tym tak blisko, że przeprowadziła się nawet do Liverpoolu, a potem rozdzieliła ich jakaś kłótnia. Była ona też powodem zerwania łączności przez kilka miesięcy, dzięki czemu wiadomym się stało, iż gdyby Browner chciał wysłać Sarrah cokolwiek, to uczyniłby to pod jej stary adres, gdyż nie znał nowego i najpraw- dopodobniej w ogóle nie wiedział, o przeprowadzce. Tak więc sprawy zaczęły się wyjaśniać. Dowiedzieliśmy się o istnieniu marynarza, człowieka impulsywnego, o silnych uczuciach - pamiętasz, że rzucił intratną posadę tylko dlatego, że chciał być w pobliżu żony - który w dodatku czasami pił, co czyniło go nieobliczalnym. Wszystko wskazuje na to, że jedną z ofiar jest jego żona, a drugą jakiś marynarz. Ponieważ zbrodnię tę popełniono w tym samym czasie, motyw jest jasny: zazdrość. Dlaczego dowody wysłał Miss Sarrah Cushing? Prawdopodobnie dlatego, że w trakcie swego pobytu w Liverpool w jakiś sposób przyczyniła się do tej tragedii. Linia, na której Browner obecnie pływa, obsługuje Belfast, Dublin i Waterford, toteż jeśli krótko po morderstwie "May Day" odpłynął, to pierwszym miejscem, w którym nasz steward mógł nadać paczkę, był Belfast. Na tym etapie możliwe było inne rozwiązanie, choć według mnie mało prawdopodobne: mordercą mógł być ktoś trzeci, a ofiarami małżeństwo Brownerów. Męskie ucho mogło być uchem Jima, a zabójcą jakiś marynarz podkochujący się nieszczęśliwie w jego żonie. Teoria ta miała wiele poważnych luk, ale była możliwa, toteż zatelegrafowałem do Algora z policji w Liverpool prosząc, by sprawdził czy pani Browner jest w domu i czy pan Browner odpłynął na "May Day". Potem pojechaliśmy do Wellington. Najbardziej interesowało mnie ucho trzeciej z sióstr. Mogła naturalnie wiedzieć także coś istotnego, ale na to zbytnio nie liczyłem. Tymczasem musiała się ona dowiedzieć o nadejściu przesyłki, co nie jest niczym dziwnym, jako że cała okolica praktycznie o tym tylko mówiła, i zrozumiała wszystko. Jeśli chciałaby pomóc, skontaktowałaby się z policją. Skoro tego nie zrobiła, to widocznie nie żywiła takiej chęci, ale naszym obowiązkiem było się z nią zobaczyć. Dowiedzieliśmy się, że nowina tak nią wstrząsnęła (jej choroba zaczęła się dziwnym trafem w tym samym czasie), że nie sposób się z nią skomunikować. Stało się oczywiste, że wszystko zrozumiała, oraz że na pomoc z jej strony zmuszeni jesteśmy nieco poczekać. Sytuacja jednak była na tyle klarowna, że mogliśMy się bez niej obyć. Na posterunku oczekiwała nas odpowiedź Algora i nic więcj nie było potrzeba. Dom Brownerów był od trzech dni zamknięty. Według opinii sąsiadów pani Browner wyjechała na południe odwiedzić krewnych, natomiast mąż, co potwierdzono w biurze linii, odpłynął na pokładzie "May Day". Z obliczeń wynika, że jutro wieczorem powinien zawinąć do Londynu, a gdy to nastąpi, powita go Lestrade, i nie wątpię, iż wkrótce będziemy znali brakujące szczegóły. Holmes nie zawiódł się w oczekiwaniach. Dwa dni później otrzymał grubą kopertę z karteczką od inspektora i kilkoma stronicami maszynopisu, zawierającego zeznania podejrzanego.

- Lestrade dotrzymał słowa - mruknął mój przyjaciel po przejrzeniu zawartości. - Posłuchaj, co pisze: "Drogi panie Holmes W związku z pomysłem, na jaki wpadliśmy, by sprawdzić nasze teorie" - podoba mi się, Watsonie, ta liczba mnoga! - "Udałem się wczoraj o #/6 po południu do Albert Dock, gdzie wszedłem na pokład "May Day", należącego do Liverpool, Dublin and London Steam Packet Company. Tam dowiedziałem się, iż na pokładzie przebywa steward nazwiskiem Browner i że w czasie tej podróży zachowywał się w tak dziwny sposób, iż kapitan zmuszony był zwolnić go z wykonywania czynności służbowych. Po zejściu do zajmowanej przez niego kabiny znalazłem go siedzącego na skrzyni z głową w dłoniach, kiwającego się w tył i w przód. To duży, silny mężczyzna, starannie ogolony i zadbany - trochę przypomina Aldridge'a, który pomógł nam w sprawie tej pralni. Podskoczył, gdy usłyszał z czym przychodzę i już chciałem zawołać policjantów z rzecznej, których zabrałem na wszelki wypadek, gdy sam bez protestu wyciągnął ku mnie dłonie, bym założył mu kajdanki. Zabraliśmy do więzienia jego i jego skrzynkę marynarską sądząc, że może być w niej jakiś dowód winy. Jednakże poza typowym nożem marynarskim nie znaleźliśmy w niej niczego ciekawego. Wystarczył natomiast sam podejrzany, gdyż przy pierwszym przesłuchaniu złożył zeznanie, którego kopię panu przesyłam. Sprawa, tak jak przypuszczałem, jest nader prosta, tym niemniej jestem zobowiązany za pomoc pana Z poważaniem G. Lestrade" - Co prawda, była prosta - zauważył z sarkazmem Sherlock - ale nie wydaje mi się, aby go to specjalnie uderzyło, gdy prosił nas o przyjazd. Nieważne. Zajmijmy się tym, co miał do powiedzenia Jim Browner. Oto jego zeznanie, złożone przed inspektorem Montgomerym na posterunku Shadwell.

"Czy mam coś do powiedzenia? Pewnie, że mam i to dużo. W końcu muszę się przed kimś wygadać. Możecie mnie powiesić albo puścić wolno, nic mnie to nie obchodzi. Coś wam powiem: odkąd to zrobiłem, nie zmrużyłem oka i chyba już nie zasnę, żeby nie mieć przed oczyma ich twarzy. Czasem jego, ale przeważnie jej. Te twarze nigdy mnie nie opuszczają we śnie. On jest zły, ale ona ciągle zaskoczona i tak jak wtedy, gdy na mojej twarzy, która rzadko wyrażała coś innego niż miłość, wyczytała śmierć. A to wszystko wina Sarrah, niech klątwa złamanego człowieka spadnie właśnie na nią. Nie żebym chciał się oczyścić. Wiem, że jak piję, to mnie diabeł bierze w obroty, ale ona by mi wybaczyła, byłaby przy mnie, gdyby ta wiedźma nigdy nie przestąpiła progu naszego domu. Bo rzecz w tym, że Sarrah mnie kochała, aż jej miłość zamieniła się w nienawiść w dniu, w którym dowiedziała się, że bardziej mnie interesuje ziemia, po której stąpa jej młodsza siostra, niż ona. Z tymi trzema siostrami to jest tak: najstarsza to dobra kobieta, średnia to diabeł, a najmłodsza anioł. Gdyśmy się pobrali, Sarrah miała 44 lata, a Mary 29. Byliśmy szczęśliwi i w całym mieście nie było lepszej żony od mojej Mary. Pewnego razu zaprosiliśmy Sarrah na tydzień do naszego domu. Zrobił się z tego najpierw miesiąc, potem drugi, a w końcu stała się jakby trzecim członkiem rodziny. Nie piłem wtedy, mieliśmy pieniądze i wszystko wyglądało pięknie i wesoło, zupełnie jak nowa dolarówka. Mój Boże, kto by pomyślał, że tak się to skończy? Często na weekendy przyjeżdżałem do domu, a czasem, gdy statek czekał na ładunek, to zdarzał się i cały tydzień domowania. Oczywiście, spotykałem się wtedy ze szwagierką. Nie mogę powiedzieć, była przystojną kobietą, śniadą i żywą jak skra, z dumnie uniesioną głową i błyskiem w oczach, ale przy Mary to nic. Przysięgam na Boga, że nigdy nawet o niej nie pomyślałem, choć czasami zdawało mi się, że lubi być ze mną sama. Ale ja niczego nie podejrzewałem. Dopiero pewnego wieczoru otworzyły mi się oczy. Wróciłem z rejsu i Sarrah była sama, bo Mary poszła zapłacić jakieś rachunki.

Z niecierpliwością chodziłem po pokoju, czekając na jej przyjście i wymieniając na wpół żartobliwe uwagi ze szwagierką. W pewnej chwili wyciągnąłem ku niej rękę, którą niespodziewanie złapała kurczowo, a dłonie jej płonęły jakby w gorączce. Spojrzałem zaskoczony w jej oczy i tam wyczytałem całą resztę. Nie musiała nic mówić. Ona widać też wyczytała w moich oczach wszystko, bo przez chwilę milczała, po czym poklepała mnie po ramieniu i z szyderczym śmiechem wybiegła z pokoju. Od tej chwili znienawidziła mnie z całego serca i całej duszy, a potrafiła nienawidzić, możecie mi wierzyć. Byłem durniem, że pozwoliłem jej zostać z nami, że o niczym nie powiedziałem Mary. Wiedziałem, że ją to zmartwi, a nie chciałem tego. Wszystko z pozoru wyglądało tak jak dotąd, ale po pewnym czasie zauważyłem, że Mary zaczyna się zmieniać. Dotąd zawsze mi ufna, teraz stała się podejrzliwa, chcąc ciągle wiedzieć, gdzie byłem, co mam w kieszeniach i tysiące temu podobnych bzdur, na punkcie których zaczęły wybuchać kłótnie. Z dnia na dzień robiło się gorzej i byłem coraz bardziej tym wszystkim zaskoczony. Szwagierka omijała mnie, ale z Mary stanowiły nierozłączną parę. Teraz wiem, że właśnie wtedy mnie oczerniała i zatruwała Mary podejrzeniami w stosunku do mnie. Wtedy jednak niczego się nie domyślałem i niczego nie rozumiałem. Zacząłem pić - nie sądzę, abym to zrobił, gdyby nie ta zmiana u Mary, ale teraz dałem jej powód do nieufności i awantur. Przepaść między nami rosła coraz bardziej. No, a potem zjawił się Alec Fairbairn i sprawy zaczęły wyglądać jeszcze gorzej. Najpierw powodem jego odwiedzin była Sarrah, ale dość szybko staliśmy się nim my wszyscy - był obyty w świecie i prędko zjednywał sobie przyjaciół. Był przystojny, dobrze wychowany i wygadany jak nie wiem co. Zjeździł połowę świata i umiał o tym opowiadać. Nie przeczę, był dobrym kompanem, a jak na marynarza dużo wiedział o różnych sprawach. Myślę, że zanim trafił na pokład, musiał liznąć sporo wiedzy. Może nawet studiował. Przez ponad miesiąc był u nas częstym gościem i nawet cień podejrzenia nie zaświtał mi w głowie. Ale w końcu przejrzałem na oczy, a od dnia, w którym zacząłem coś podejrzewać, mój spokój zniknął na zawsze. Był to drobiazg - wróciliśmy wcześniej z rejsu i nieoczekiwanie znalazłem się przed domem. Widziałem z jaką radością Mary otworzyła drzwi i jakie rozczarowanie malowało się na jej twarzy, gdy zobaczyła, że to ja stoję na progu. To mi wystarczyło. Mój krok można było pomylić tylko z krokiem Aleca.

Gdyby wtedy był pod ręką, to bym go zatłukł. Mary musiała zobaczyć błysk szału w moich oczach, gdyż starała się mnie uspokoić, ale ja miałem dość. Sarrah była w kuchni. Poszedłem tam i najspokojniej jak umiałem oznajmiłem: - Sarrah, ten Fairbairn nie ma prawa nigdy więcej przekroczyć progu tego domu. - Dlaczego? - spytała. - Bo ja tak mówię. - Och, jeśli moi przyjaciele nie nadają się dla ciebie, to ja w takim razie także nie. - Możesz zrobić co ci się żywnie podoba, ale jeśli ten facet zjawi się tu jeszcze raz, to wyślę ci jego ucho jak brelok! Myślę, że przestraszył ją wyraz mojej twarzy. Zamilkła i tegoż wieczoru się wyprowadziła. Cóż, nie wiem czy reszta była efektem jej nienawiści, głupoty, czy też sądziła, że uda jej się do końca pokłócić mnie z Mary. Jakie by te motywy nie były, zamieszkała zaledwie o dwie przecznice od nas i wynajmowała pokoje marynarzom. Alec zazwyczaj tam mieszkał, a Mary chodziła do siostry na herbatkę, na której on również regularnie bywał. Jak często tam przebywała nie wiem dokładnie, ale pewnego razu poszedłem za nią. Gdy wyłamałem drzwi, on uciekł przez okno jak ostatni tchórz, którym zresztą był. Przysięgłem Mary, że ją zabiję, jeśli jeszcze raz spotkam ich kiedyś razem,

i zaprowadziłem ją do domu. Przez całą drogę płakała i trzęsła się jak liść. Nie było już między nami miłości. Wiedziałem, że się mnie boi i nienawidzi równocześnie, a gdy ta wiedza zaprowadzi mnie do butelki, to dodatkowo jeszcze mną gardzi. Sarrah stwierdziła, że nie wyżyje w Liverpool, toteż wróciła do Croydon i zamieszkała z trzecią z sióstr, ale sprawy między mną a Mary układały się bez zmian. A potem przyszedł ten ostatni tydzień i wszystko się skończyło... "May Day" wypłynęła w zwykły siedmiodniowy rejs, ale w drodze mieliśmy awarię, która zawróciła nas i wstawiła statek do doku na półtora dnia. Poszedłem do domu myśląc, jaką to niespodzianką dla Mary będzie mój powrót i mając nadzieję, że się choć trochę ucieszy. Skręciłem w naszą ulicę i w tym momencie minęła mnie dorożka w której Mary i Alec rozmawiali wesoło i śMiali się nie zwracając na nic uwagi. Od tego momentu przestałem nad sobą panować, a wydarzenia, jak je teraz wspominam, wyglądają jak sen. Przed zejściem ze statku popiliśMy jeszcze zdrowo i teraz czułem, jak coś mi zaczyna gwizdać i wyć pod czaszką. Ruszyłem biegiem za dorożką, dzierżąc w dłoni grubą, dębową laskę. Po chwili jednak coś na kształt rozsądku przebiło się przez wypełniającą mnie wściekłość. Nie, ani na chwilę nie uspokoiłem się, ale zacząłem myśleć. Przestałem biec, a zacząłem ich śledzić. Pojechali na dworzec, a że przy kasie był niezły tłok, zdołałem nie zauważony podejść na tyle blisko, by usłyszeć, że kupują bilety do New Brighton. Sam też kupiłem bilet, ale usiadłem trzy wagony dalej. Gdy dojechaliśmy na miejsce, poszli na spacer, a ja za nimi, nie dalej jak sto jardów. W końcu wynajęli łódź i wypłynęli. Dzień był mglisty, gorący i sądzili, że na wodzie będzie pewnie chłodniej. Ucieszyłem się - to było tak, jak gdyby dobrowolnie oddawali się w moje ręce! Mgła była taka, że na więcej jak kilkadziesiąt jardów nic nie było widać. Ja również wynająłem łódź i ruszyłem za nimi. Wiosłowałem szybko, ale dopiero jakąś milę od brzegu udało mi się ich dogonić. Wtedy już otaczała nas mgła, a wokół nie było widać nikogo. Mój Boże! Nigdy nie zapomnę ich twarzy, gdy zobaczyli kto do nich dopływa. Mary krzyknęła, a Alec zaczął kląć, próbując sięgnąć mnie wiosłem, gdyż musiał dostrzec śmierć w moich oczach. Uchyliłem się i w następnej sekundzie rozwaliłem mu laską łeb. Jej nic bym nie zrobił, ale zarzuciła mu ręce na szyję i płacząc wołała go po imieniu. Uderzyłem ponownie i legła obok niego. Byłem jak opętany i żałowałem tylko, że Sarrah nie ma w pobliżu, bo dołączyłaby do nich. Potem przypomniałem sobie, co jej obiecałem i wyciągnąłem nóż... Z przyjemnością pomyślałem, jaka też będzie jej reakcja, gdy zobaczy do czego doprowadziło jej wtrącanie się w sprawy innych. Następnie przywiązałem ciała do ławek, wybiłem klepkę w dnie i patrzyłem, aż nie pozostał po nich ślad. Zdawałem sobie sprawę z tego, iż wszyscy będą sądzić, że zaginęli we mgle i utopili się, albo zdryfowali w morze. Bez wzbudzania podejrzeń wróciłem na statek. Tej samej nocy przygotowałem paczkę dla Sarrah, którą wysłałem następnego dnia, jak tylko zawinęliśmy do Belfastu. Oto cała prawda. Możecie zrobić ze mną co chcecie, ale już bardziej nie możecie mnie ukarać. Nie mogę zamknąć oczu, by nie widzieć ich twarzy wpatrzonych we mnie, tak jak wtedy, gdy mnie dostrzegli w łodzi. Zabiłem ich szybko, a oni zabijają mnie powoli i jeszcze jedna noc, a zwariuję, albo się zabiję. Mam tylko jedną prośbę - nie wsadzajcie mnie do pojedynczej celi". - I cóż, Watsonie? - spytał poważnym tonem Sherlock, odkładając list. - Czemu służył ten krąg przemocy i strachu? Jaki był jego cel i skutek? Musiał jakiś być, albo nasz świat rządzony jest przez przypadek, a to byłoby nie do przyjęcia. Ale jaki? Jest to poważny problem, a ludzki umysł jest od jego rozwiązania tak daleki, że szkoda słów...