ARCHIWUM ODLEWNICTWA

263

32/17

TOLERANCJE OGÓLNE ODLEWÓW

M. SIKORA1

Katedra Systemów Produkcji, Politechnika Łódzka

90-924 ŁÓDŹ, ul. Stefanowskiego 1/15

STRESZCZENIE

W pracy przedstawiono analizę literatury dotyczącej tolerancji ogólnych

odlewów oraz poziomów zwyczajnej dokładności warsztatowej w zakresie wytwarzania

w zakładach obróbki skrawaniem. W jej wyniku opracowano uogólnioną propozycję

poziomów zwyczajnej dokładności odlewni oraz tolerancji wymiarowej i dokładności

wykonania odlewów. Dotyczy ona odlewów z żeliwa i stopów metali nieżelaznych

wykonywanych w formach piaskowych, kokilowych, ciśnieniowych oraz metodą

traconych modeli. Propozycja ta może stanowić podstawę normy dotyczącej

wytwarzania odlewów.

Key words: general tolerance, casting, ordinary workshop accuracy

1. WSTĘP

Każda część maszyny jest ogólnie identyfikowana przez wymiary. Wymagania

funkcjonalne narzucają na te wymiary określone dokładności. W celu zapewnienia

właściwych wymiarów wszystkich elementów, tolerowanie powinno być kompletne,

tzn. nic nie powinno być pozostawione domysłom do rozstrzygnięcia czy to przez

wykonawcę czy przez kontrolę techniczną ale też nie powinno komplikować działań

zmierzających do uzyskania oczekiwanego efektu.

Celem niniejszej pracy jest dowiedzenie, że wprowadzenie pojęcia „poziomu

zwyczajnej dokładności odlewniczej danej odlewni” dotyczącej stosowanych w niej

metod wytwarzania odlewów ułatwiłoby wyszukiwanie odpowiedniej odlewni,

ustalenie ceny, uzyskanie założonej dokładności, zmniejszenie liczby barków, a więc

i kosztów.

1 mgr inż., sikora9@o2.pl

Rok 2005, Rocznik 5, Nr 17

Archives of Foundry Year 2005, Volume 5, Book 17

PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308

264

Pod pojęciem zwyczajnej dokładności odlewniczej zakładu będzie rozumiane

to że odlewnia ma zwykle charakterystyczną dla niej dokładność wytwarzania

wynikającą z rodzaju i stanu urządzeń, doświadczenie kadry, a także ze stosowanej

technologii.

2. DOKŁADNOŚĆ ODLEWÓW W ASPEKCIE LITERATURY I NORM

PRZEDMIOTOWYCH

Wybór odpowiedniej metody odlewania z uwagi na uzyskiwaną dokładność

odlewów jest często trudny, ponieważ można ją otrzymać przez zastosowanie kilku

różnych technologii. W tych przypadkach decyduje zazwyczaj analiza ekonomiczna [1].

W tabeli 1 podano optymalne tolerancje wymiarowe dla odlewów o wymiarach

30 50 mm, wykonywanych różnymi technologiami odlewniczymi [2].

Tabela 1. Tolerancje wymiarowe odlewów dla różnych technologii odlewniczych [2]

Table 1. Dimensional tolerances of castings for various casting technologies [2]

Metoda odlewania Optymalne tolerancje dla

wymiaru 30 50 mm

Metoda traconych modeli

Metoda Shawa

Odlewanie ciśnieniowe

Odlewanie kokilowe

0,03 0,1 mm

0,1 0,3 mm

0,05 0,2 mm

0,1 0,3 mm

Odlewanie w formach

piaskowych 1 2 mm

W zakresie tolerancji ogólnych i naddatków na obróbkę skrawaniem odlewów

w Polsce od lutego 1997 roku obowiązuje norma PN-ISO 8062, która jest tłumaczeniem

angielskiej wersji językowej normy międzynarodowej ISO 8062:1994.

Pomimo obowiązywania normy ISO 8062 w polskich odlewniach stosowane

są także inne normy (najczęściej nieaktualnych) np.:

PN–H/72–83104 – „Odlewy z żeliwa szarego – Tolerancje wymiarowe, naddatki ـ

na obróbkę skrawaniem i odchyłki masy”,

PN–H/72–83154 – „Odlewy ze staliwa – Tolerancje wymiarowe, naddatki na ـ

obróbkę skrawaniem i odchyłki masy”,

PN–H/75–83200 – „Odlewy – Tolerancje wymiarowe, naddatki na obróbkę ـ

skrawaniem i odchyłki masy – Nazwy i określenia”,

,PN–H/76–83205 – „Żeliwo ciągliwe – odlewy – Tolerancje wymiarowe ـ

naddatki na obróbkę skrawaniem i odchyłki masy”,

,PN–H/74–83207 – „Odlewy z metali nieżelaznych – Tolerancje wymiarowe ـ

naddatki na obróbkę skrawaniem i odchyłki masy”,

ARCHIWUM ODLEWNICTWA

265

”DIN 1680 Teil 2 Okt. 1980 – „Guβrohteile – Allgemeintoleranz–System ـ

(„Surowe odlewy – System tolerancji ogólnych“),

– DIN 1688 Teil 4 August 1986 - „Guβrohteile aus Leichtmetallegierungen ـ

Druckguβ – Allgemeintoleranzen – Bearbeitungszugeben“

(„Surowy odlew ze stopów lekkich – Odlew ciśnieniowy –

Tolerancje ogólne – Opracowanie dodatkowe”).

Występują także normy branżowe np.: z zakresu kolejnictwa (Odlewnia Żeliwa

ZNTK Bydgoszcz Sp. z o.o.), motoryzacji (Mahle Krotoszyn oraz Federal Mogul

Gorzyce), a także z norma amerykańska (Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL –

Rzeszów S.A.) zgodnie, z którą wszystkie wymiary są tolerowane indywidualnie na

rysunku.

3. DOKŁADNOŚĆ ODLEWÓW WYTWARZANYCH W POLSCE

Dla określenia poziomu dokładności odlewów wytwarzanych przez odlewnie

krajowe zwrócono się do wytypowanych jako reprezentatywne z zapytaniem: „Z jaką

dokładnością są w stanie wykonać surowe odlewy, oraz jakich norm dotyczących

tolerancji ogólnych używają w swoim zakładzie?”

Na rysunku 1 przedstawiono zestawienie norm z zakresu tolerancji ogólnych

stosowanych w polskich odlewniach.

0

1

2

3

4

5

6

7

Lic

zb

a o

dle

wn

i

DIN PN ISO bez lub

inneRodzaj Normy

Normy stosowane w Polskich odlewniach

Rys. 1. Normy stosowane w polskich odlewniach

Fig. 1. Standards using in polish foundries

Wynika z niego, że prawie połowa odlewni stosuje aktualne normy ISO.

Odlewnie stosujące normy DIN tłumaczą to wymogami jakie im stawiają kontrahenci

głównie niemieccy.

W tabeli 2 podano możliwe do uzyskania klasy dokładności w odlewniach

działających na polskim rynku dla poszczególnych materiałów odlewniczych jak

i metod odlewania.

266

Tabela 2. Klasy dokładności w polskich odlewniach

Table 2. Classes of accuracy in polish foundries

Stop

Technologia odlewania

formy piaskowe ciśnieniowe traconych modeli

formowanie ręczne formowane maszynowe

Oznaczenie

klasy

Tolerancja

[mm]

Oznaczenie

klasy

Tolerancja

[mm]

Oznaczenie

klasy

Tolerancja

[mm]

Oznaczenie

klasy

Tolerancja

[mm]

Staliwo

CT 12 CT 12

CT 11

4,4

4,4

3,0

CT 10 CT 10 CT 11

IV

V

2,2

2,2

3,0

brak

tolerancji

CT 7

I

II

IV

V

0,78

0,3÷0,8

0,8÷1,4

brak

tolerancji

Żeliwo szare

CT 12 CT 10

CT 12

4,4

2,2

4,4

CT 10 CT 8

CT 12

GTB 15

GTB 16

IV

V

2,2

1,1

4,4

1,7

2,2

2,0÷4,0

2,4÷5,0

Żeliwo

sferoidalne CT10 CT 8

CT 12

GTB 15

GTB 16

2,2

1,1

4,4

1,7

2,2

Żeliwo

ciągliwe

Stopy metali

nieżelaznych

CT 9 (GTA16/5)

IV

V

1,6

(1,2)

1,0÷2,4

1,4÷3,0

CT 8 CT 9

(GTA 15/5)

III

IV

1,1

1,6

(0,9)

0,7÷2,0

1,0÷2,4

4. BUDOWA PROPONOWANYCH UKŁADÓW TOLERANCJI

Opierając się na obecnie stosowanych normach (PN–H/72–83104, PN–H/72–

83154, PN–H/75–83200, PN–H/76–83205, PN–H/74–83207, PN-ISO 8062, DIN 1680

Teil 2 Okt 1980 oraz DIN 1688 Teil 4 August 1986) z zakresu tolerancji ogólnych

odlewów w naszym kraju zaproponowano układ norm przedstawiony poniżej.

Z norm z serii PN proponuje się zaczerpnąć następujące rozwiązania:

zależność wielkości pola tolerancji w zakresie jednej klasy dokładności ـ

od największego wymiaru gabarytowego analizowanego odlewu,

.utworzenie oddzielnych układów tolerancji dla wybranych grup materiałowych ـ

Z normy ISO 8062 proponuje się wykorzystać następujące rozwiązania:

przyjąć niezależność wielkości naddatku na obróbkę skrawaniem od klasy ـ

dokładności odlewu,

ująć w jednym zestawieniu ogólne klasy dokładności odlewów oraz tolerancję ـ

grubości żeber i ścianek,

Z normy DIN proponuje się zaczerpnąć podobnie jak z norm PN oddzielne systemy

tolerancji dla poszczególnych grup materiałowych, a także uzależnienie wielkości

tolerancji ogólnej od gabarytów odlewu (DIN 1688 Teil 4).

ARCHIWUM ODLEWNICTWA

267

W proponowanym podejściu do rozumienia klas tolerancji ogólnych odlewów

należy rozróżnić dwie ścieżki zastosowania ich podziału do:

1. ustalania klasy tolerancji ogólnej odlewu przez konstruktorów i podawania jej

na rysunkach,

2. zastosowania do klasyfikacji odlewni według ich poziomu zwyczajnej

dokładności warsztatowej, przy zachowaniu takich samych oznaczeń jak dla

odlewów.

4.1. Budowa proponowanego układu tolerancji dla żeliwa szarego

4.1.1 Proponowany podział klas tolerancji

Na wstępie ustalono liczbę klas tolerancji ogólnych odlewów

i ich oznaczenia. Na podstawie danych literaturowych, norm DIN, ISO oraz PN jak

i zebranych informacji z polskich odlewni dotyczących tolerancji z jakimi wykonują

swoje wyroby zostały ustalone 4 klasy. W tabeli 3 przedstawiono proponowane

oznaczenia przyjętych klas tolerancji i odpowiadających im poziomów zwyczajnej

dokładności warsztatowej odlewni.

Tabela 3. Oznaczenia i nazwy przyjętych klas tolerancji odlewów oraz

poziomów zwyczajnej dokładności warsztatowej odlewni Table 3. Indications and names of accepted classes tolerances of casting

and levels of ordinary workshop accuracy of foundary

Klasa / Poziom Oznaczenie

dokładna gf

średniodokładna gm

zgrubna gc

bardzo zgrubna gv

Oznaczenia:

g – grey cast iron (żeliwo szare), c – coarse (zgrubny),

f – fein (dobrze), v – very coarse (bardzo zgrubny).

m – medium (średni),

Następnie ustalono przedziały największych wymiarów gabarytowych nie

obrobionego odlewu dla wcześniej ustalonych poszczególnych klas tolerancji ogólnych

odlewów. Takie przyjęcie jest w pełni uzasadnione, ponieważ znacznie trudniej jest

wykonać w danej klasie dokładności odlew o dużej powierzchni aniżeli odlew o

budowie zwartej.

Z przedstawionych danych wyniknęły następujące propozycje zmiany układu

normy z zakresu tolerancji ogólnych surowych odlewów. W tabeli 4 przedstawiono

ustalone przedziały wymiarów podstawowych surowego odlewu, dla których dobrana

została na podstawie danych literaturowych oraz informacji uzyskanych z odlewni,

wielkość tolerancji. Wszystkie tolerancje są symetryczne względem wymiaru

nominalnego.

268

Tabela 4. Proponowane przedziały wymiarów podstawowych surowego odlewu wraz

z wartościami poszczególnych tolerancji Table 4. Suggested intervals of Basic dimensions of rough casting with values of individual

tolerances

Klasa

Największy gabary towy wymiar

nie obrobionego odlewu [mm]

Wymiar podstawowy surowego odlewu [mm]

Ozna-

czenie Nazwa powyżej do do 10

powyżej 10

do 16

powyżej 16

do 25

powyżej 25

do 40

powyżej 40

do 65

powyżej 65

do 100

powyżej 100

do 160

powyżej 160

do 250 ...

powyżej 6500

do 10000

gf dokładna

- 250 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 1,1 1,2 ... -

250 650 1 1,1 1,2 1,3 1,4 1,6 1,8 2 ... -

650 1000 1,25 1,4 1,5 1,6 1,8 2 2,2 2,5 ... -

1000 - 1,5 1,6 1,7 1,8 2 2,2 2,5 2,8 ... -

gm średnio-

dokładna

- 250 1,25 1,4 1,5 1,6 1,8 2 2,2 2,5 ... -

250 650 1,6 1,7 1,8 2 2,2 2,5 2,8 3,2 ... -

650 1000 2 2,2 2,4 2,6 2,8 3,2 3,6 4 ... -

1000 2500 2,4 2,6 2,8 3,2 3,6 4 4,4 5 ... -

2500 - 2,8 3 3,2 3,6 4 4,4 5 5,6 ... 16

gc zgrubna

- 250 1,6 1,7 1,8 2 2,2 2,5 2,8 3,2 ... -

250 650 2,2 2,4 2,6 2,8 3,2 3,6 4 4,4 ... -

650 1000 2,8 3,2 3,4 3,6 4 4,4 5 6 ... -

1000 2500 - - 4 4,6 5 5,6 6 7 ... -

2500 - - - 5 6 7 8 9 10 ... 27

gv bardzo

zgrubna

- 250 2,5 2,8 3,2 3,6 4 4,4 5 5,6 ... -

250 650 3,2 3,6 4 4,4 5 5,6 6,2 7 ... -

650 1000 4,2 4,4 4,6 5 5,6 6 7 8 ... -

1000 2500 - - 5,2 6,2 7 8 9 10 ... -

2500 6500 - - 6 7 8 9 10 11 ... -

6500 - - - 7 8 9 10 11 12 ... 38

4.1.2. Dobór naddatków na obróbkę skrawaniem

Racjonalny dobór naddatku dla konkretnego wyrobu jest bardzo ważny. Z tego

względu zaproponowano uniezależnienie naddatku od klasy tolerancji ogólnych tak jak

ma to miejsce w normie PN-ISO 8062:1997.

W proponowanym rozwiązaniu naddatek dobiera się dla wybranej klasy

dokładności o takiej wielkości aby był on większy na danym wymiarze aniżeli

tolerancja wykonania tego wymiaru. W innym przypadku niemożliwym będzie

uzyskanie oczekiwanych dokładności.

ARCHIWUM ODLEWNICTWA

269

Zaproponowano ustalenie 5 stopni naddatków na obróbkę skrawaniem

oznaczonych literami od A do E. Dobór naddatku uzależniono od największego

wymiaru odlewu po końcowej obróbce podobnie jak to jest w normie

PN-ISO 8062:1997. W tabeli 5 zamieszczono propozycję wielkości naddatków dla

odlewów z żeliwa szarego.

Tabela 5. Naddatki na obróbkę skrawaniem dla odlewów z żeliwa szarego

Table 5. Machining allowances for grey cast iron castings

Największy gabarytowy

wymiar odlewu [mm]

Naddatki na obróbkę skrawaniem [mm]

Stopień naddatku na obróbkę skrawaniem

powyżej do

i włącznie A B C D E

- 40 0,3 0,4 0,5 0,5 0,7

40 65 0,3 0,4 0,5 0,7 1

65 100 0,5 0,7 1 1,4 2

100 160 0,8 1,1 1,5 2,2 3

160 250 1 1,4 2 2,8 4

250 400 1,3 1,8 2,5 3,5 5

400 650 1,5 2,2 3 4 6

650 1000 1,8 2,5 3,5 5 7

1000 1600 2 2,8 4 5,5 8

1600 2500 2,2 3,2 4,5 6 9

2500 4000 2,5 3,5 5 7 10

4000 6500 2,8 4 5,5 8 11

6500 10000 3 4,5 6 9 12

4.2. Budowa nowego układu tolerancji dla stopów z metali nieżelaznych

4.2.1. Podział na nowe klasy dokładności

Na postawie danych literaturowych, norm DIN, ISO oraz PN jak i zebranych

informacji z polskich odlewni na temat tolerancji z jakimi wykonują swoje wyroby

zaproponowano 5 klas dokładności. W tabeli 6 przedstawiono proponowane oznaczenia

przyjętych klas tolerancji i odpowiadających im poziomów zwyczajnej dokładności

warsztatowej odlewni. Tabela 6. Oznaczenia i nazwy przyjętych klas tolerancji odlewów oraz poziomów zwyczajnej dokładności warsztatowej odlewni

Table 6. Indications and names of accepted classes tolerances of

casting and levels of ordinary workshop accuracy of foundary

Klasa Oznaczenie

bardzo dokładna ah

dokładna af

średniodokładna am

zgrubna ac

bardzo zgrubna av

270

Oznaczenia:

g – grey cast iron (żeliwo szare), m – medium (średni),

a – nonferrous alloys (stopy nieżelazne), c – coarse (zgrubny),

f – fein (dobrze), v – very coarse (bardzo zgrubny).

W tabeli 7 przedstawiono ustalone przedziały wymiarów podstawowych

surowego odlewu dla których dobrane zostały wielkości tolerancji dla poszczególnych

klas na podstawie danych literaturowych oraz informacji uzyskanych z odlewni.

Tabela 7. Proponowane przedziały wymiarów podstawowych surowego odlewu wraz

z wartościami poszczególnych tolerancji

Table 7. Suggested intervals of Basic dimensions of rough casting with values of individual tolerances

Klasa Największy gabary towy wymiar nieobrobionego

odlewu [mm] Wymiar podstawowy surowego odlewu [mm]

Ozna-czenie

Nazwa powyżej do do 3

powyżej

3

do 6

powyżej

6

do 10

powyżej

10

do 16

powyżej

16

do 25

powyżej

25

do 40

powyżej

40

do 65

powyżej

65

do 100

powyżej

100

do 160

...

powyżej

1200

do 1800

ah

bar

dzo

do

kła

dn

a - 40 0,14 0,16 0,22 00,28 0,32 0,38 - - - ... -

40 100 0,16 0,22 0,28 0,32 0,38 0,44 0,5 0,56 - ... -

100 250 0,22 0,28 0,32 0,38 0,44 0,5 0,56 0,6 0,7 ... -

250 500 0,28 0,32 0,38 0,44 0,5 0,56 0,6 0,7 0,8 ... -

af

do

kła

dn

a

- 40 0,22 0,28 0,32 0,38 0,44 0,5 - - - ... -

40 100 0,28 0,32 0,38 0,44 0,5 0,56 0,64 0,72 - ... -

100 250 0,32 0,38 0,44 0,5 0,56 0,64 0,72 0,8 0,9 ... -

250 500 0,38 0,44 0,5 0,56 0,64 0,72 0,8 0,9 1 ... -

500 800 0,44 0,5 0,56 0,64 0,72 0,8 0,9 1 1,1 ... -

am

śred

nio

do

kła

dna - 40 0,44 0,5 0,56 0,64 0,72 0,8 - - - ... -

40 100 0,5 0,56 0,64 0,72 0,8 0,9 1 1,1 1,3 ... -

100 250 0,56 0,64 0,72 0,8 0,9 1 1,1 1,3 1,5 ... -

250 500 0,64 0,72 0,8 0,9 1 1,1 1,3 1,5 1,7 ... -

500 800 0,72 0,8 0,9 1 1,1 1,3 1,5 1,7 1,9 ... -

800 1200 0,8 0,9 1 1,1 1,3 1,5 1,7 1,9 2,1 -

ac

zgru

bn

a

- 40 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 - - - ... -

40 100 1,3 1,5 1,7 1,9 2,1 2,3 2,5 2,7 - ... -

100 250 1,5 1,7 1,9 2,1 2,3 2,5 2,7 3 3,2 ... -

250 500 1,7 1,9 2,1 2,3 2,5 2,7 3 3,2 3,6 ... -

500 800 1,9 2,1 2,3 2,5 2,7 3 3,2 3,6 4,4 ... -

800 1200 2,1 2,3 2,5 2,7 3 3,2 3,6 4,4 5 ... -

av

bar

dzo

zg

rub

na

- 40 2,1 2,3 2,5 2,7 3 3,2 - - - ... -

40 100 2,3 2,5 2,7 3 3,2 3,6 4 4,4 - ... -

100 250 2,5 2,7 3 3,2 3,6 4 4,4 5 5,6 ... -

250 500 2,7 3 3,2 3,6 4 4,4 5 5,6 6,2 ... -

500 800 3,2 3,6 4 4,4 5 5,6 6,2 7 8 ... -

800 1200 3,6 4 4,4 5 5,6 6,2 7 8 9 ... -

1200 1800 4 4,4 5 5,6 6,2 7 8 9 10 ... 20

ARCHIWUM ODLEWNICTWA

271

4.2.2. Dobór naddatków na obróbkę skrawaniem

W przypadku stopów metali nieżelaznych również proponuje się aby naddatki

obróbkowe uniezależnić od klas tolerancji. Ponieważ rozpiętość technologii odlewania

w jakich wykonywane są odlewy z tych materiałów jest duża , dlatego zaproponowano

siedem stopni naddatków na obróbkę skrawaniem, które są oznaczane literami od A do

F. Tak duża liczba ma na celu umożliwienie doboru optymalnego naddatku do

stosowanej technologii wytwarzania. W tabeli 8 zamieszczono propozycję wielkości

naddatków dla odlewów ze stopów metali nieżelaznych.

Tabela 8. Naddatki na obróbkę skrawaniem dla odlewów ze stopów metali nieżelaznych

Table 8. Machining allowances for non-ferrous alloys castings

Największy gabarytowy wymiar odlewu [mm]

Naddatki na obróbkę skrawaniem [mm]

Stopień naddatku na obróbkę skrawaniem

powyżej do

i włącznie A B C D E E F

- 40 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,5 0,7

40 65 0,2 0,3 0,3 0,4 0,5 0,7 1

65 100 0,3 0,4 0,5 0,7 1 1,4 2

100 160 0,4 0,5 0,8 1,1 1,5 2,2 3

160 250 0,5 0,7 1 1,4 2 2,8 4

250 350 0,7 0,9 1,3 1,8 2,5 3,5 5

350 500 0,8 1,1 1,5 2,2 3 4 6

500 650 0,9 1,2 1,8 2,5 3,5 5 7

650 800 1 1,4 2 2,8 4 5,5 8

800 1000 1,1 1,6 2,2 3,2 4,5 6 9

1000 1200 1,3 1,8 2,5 3,5 5 7 10

1200 1500 1,4 2 2,8 4 5,5 8 11

5. WNIOSKI

Przeprowadzona analiza upoważnia do sformułowania następujących wniosków:

- odlewnie krajowe stosują różne normy z zakresu tolerancji ogólnych odlewów;

zarówno PN, DIN jak i ISO,

- przyjęto górną granicę pierwszego przedziału tolerancji wymiaru

podstawowego odlewu dla żeliwa szarego na 10 mm,

- dla żeliwa pozostawiono zgodnie z PN cztery klasy tolerancji wykonania

odlewów, a dla stopów metali nieżelaznych zaproponowano pięć klas

tolerancji od bardzo dokładnej, poprzez dokładną, średnio dokładną, zgrubną

do bardzo zgrubnej,

- wielkości tolerancji wykonania odlewów uzależniono od największego

wymiaru gabarytowego odlewu,

272

- przyjęto że naddatki obróbkowe nie powinny być związane z klasą dokładności

wykonania odlewu, stąd zaproponowano ich uniezależnienie, jak występuje to

w normie PN-ISO 8062:1997,

- zaproponowano system tolerancji ogólnych, który z całą pewnością ułatwi

komunikację pomiędzy zamawiającym, a odlewnią wykonującą zlecenie,

- wprowadzenie pojęcia „poziomu zwyczajnej dokładności odlewniczej danej

odlewni” pozwoliłoby na uporządkowanie rynku w zakresie możliwości

odlewni w kwestii dokładności wykonania jaką oferują.

LITERATURA

[1] Skarbiński M.: Technologia konstrukcji maszyn, Wydawnictwo Naukowo-

Techniczne, Warszawa 1982,

[2] Luśniak-Lech L. Stachańczyk J., Łempicki J.: Metoda wytapianych modeli,

konstrukcja odlewów zalecenia technologiczne, Instytut Odlewnictwa

Kraków 1979,

[3] Sakwa W.: Żeliwo, Wydawnictwo Śląsk 1974.

GENERAL TOLERANCES OF CASTINGS

SUMMARY

In this paper an analysis of literature respecting general tolerances of castings

and levels of ordinary workshop accuracy in the range of production in machining

plants hale been presented. In its result generalized proposition of ordinary accuracy of

foundry, the dimensional tolerance and the accuracy of castings production have been

elaborated. It concerns cast iron and non-ferrous castings fabricated in sand, permanent

and pressure moulds and by lost models method. This proposition can the basis of the

standard concerning fabricate of castings.

Recenzował: prof. dr hab. inż. Stanisław Pietrowski