ARCHITEKTURA I SZTUKA ŚREDNIOWIECZA

W EUROPIE I W POLSCECz.1 – architektura i sztuka romańska

SPIS TREŚCI

Architektura romańska – cechy Architektura romańska – przykłady Europa Architektura romańska – przykłady Polska Elementy architektoniczne Malarstwo romańskie – freski Iluminatorstwo Odlewy z brązu w Polsce

ARCHITEKTURA ROMAŃSKA

CECHY ARCHITEKTURY: CECHY ARCHITEKTURY: • Najczęściej budowle o charakterze sakralnymNajczęściej budowle o charakterze sakralnym• Budowle na planie krzyża łacińskiego, rzadziej greckiegoBudowle na planie krzyża łacińskiego, rzadziej greckiego• Najczęstszą formą kościoła – Najczęstszą formą kościoła – bazylika bazylika 3,5 nawowa, 3,5 nawowa, zakończona zakończona apsydami, z transeptemapsydami, z transeptem, wieżami przy wejściu, , wieżami przy wejściu, 3, 5 3, 5 portalami (łagodne łuki)portalami (łagodne łuki)• Materiałem najczęściej kamieńMateriałem najczęściej kamień• Grube muryGrube mury• Sklepienie najczęściej kolebkoweSklepienie najczęściej kolebkowe• Małe okna - Małe okna - biforia i triforiabiforia i triforia

ARCHITEKTURA ROMAŃSKA

•Apsyda - Apsyda - pomieszczenie w kościele zamykające prezbiterium lub nawę.pomieszczenie w kościele zamykające prezbiterium lub nawę.

•Biforium, triforium - Biforium, triforium - okno arkadowe z podziałem na dwie części okno arkadowe z podziałem na dwie części (triforium na trzy), gdzie elementem dzielącym jest kolumienka lub filarek. (triforium na trzy), gdzie elementem dzielącym jest kolumienka lub filarek.

•Transept -Transept - nawa poprzeczna przecinająca nawę główną w kościele nawa poprzeczna przecinająca nawę główną w kościele zbudowanym na planie krzyża.zbudowanym na planie krzyża.

•Bazylika Bazylika - - kościół wielonawowy, zbudowany zwykle na planie prostokąta kościół wielonawowy, zbudowany zwykle na planie prostokąta lub rzadziej krzyża, w którym nawą główną jest nawa środkowa, wyższa i lub rzadziej krzyża, w którym nawą główną jest nawa środkowa, wyższa i szersza od pozostałych. Wnętrze oświetlone rzędami okien umieszczonych szersza od pozostałych. Wnętrze oświetlone rzędami okien umieszczonych ponad dachami naw bocznych. ponad dachami naw bocznych.

KOŚCIÓŁ HALOWY TRÓJNAWOWY

Nawa główna

Nawa boczna

Transept

Apsyda

RODZAJE SKLEPIEŃ

a) sklepienie kolebkowe, b) sklepienie klasztorne, c) sklepienie kolebkowe z lunetami, d) sklepienie beczułkowe,e) sklepienie krzyżowe, f) sklepienie krzyżowo – żebrowe..

toja12004.republika.pl

Fragment ściany romańskiejna zamku w Legnicy

Cluny, klasztor Benedyktynów. Romańska pięcionawowa bazylika,

z 2 transeptami i 8 wieżami. Była naśladowana w całej Europie Zachodniej

commons.wikimedia.org/wiki/Image

BAZYLIKA I KRZYWA WIEŻA W PIZIE

Pizza – katedra Santa Maria MaggiorePizza – katedra Santa Maria Maggiore Bazylika na planie krzyża łacińskiego.Bazylika na planie krzyża łacińskiego.

Fasada, udekorowana czterema kondygnacjami Fasada, udekorowana czterema kondygnacjami delikatnych arkad — delikatnych arkad —

wyraźne odwołanie się do sztuki rzymskiej.wyraźne odwołanie się do sztuki rzymskiej.

ISSOIRE

Biforium

Apsydy

Vézelay (Burgundia)Vézelay (Burgundia) klasztor Benedyktynów.klasztor Benedyktynów.

Biforium

Portalnawy

głównej

Portal - brama z ozdobnym obramowaniem

KATEDRA ST. ETIENNE W CAEN

KATEDRA W BAMBERGU

Triforium

KOŚCIÓŁ W OPACTWIE MARIA LAACH

WENECJA – KATEDRA PW. ŚW. MARKA

KOLEGIATA W KRUSZWICY

Małe oknaGrube mury

Kolegiata - kościół, nie będący katedrą, przy którym istnieje

kolegium kanoników.

KOLEGIATA W KRUSZWICY

KOLEGIATA W TUMIE POD ŁĘCZYCĄ

KOŚCIÓŁ ŚWIĘTEGO TOMASZA

KANTUARYJSKIEGO W SULEJOWIE

KOŚCIÓŁ NMP W INOWROCŁAWIU

KOŚCIÓŁ W STRZELNIE ROTUNDA W CIESZYNIE

Kościół przy klasztorze kanonikówregularnych w Czerwińsku nad

Wisłą

SKLEPIENIE – BAZYLIKA W VELEZAY

BAZYLIKA W VELEZAY – WNĘTRZE NAWY BOCZNEJ

SKLEPIENIE KOŚCIOŁA SAN MINIATO AL. MONTE

WNĘTRZE KOŚCIOŁA SAN SATURNIN

Nawa główna kolegiaty w Tumie pod Łęczycą

SKLEPIENIE ROMAŃSKIE W WĄCHOCKU

LUND – KATEDRA ŚW. WAWRZYŃCAsklepienie podtrzymuje 20 filarów

KOLUMNY W KOŚCIELE W LUND I W STRZELNIE

BAZYLIKA W VELEZAY KAPITEL KOLUMNY

KROKSZYNY

TYMPANON KATEDRY W AUTUN

PORTAL W VELAZAY

PORTAL W KOŚCIELE SAN MICHELE

Portal romański kościoła w Czerwińsku Portal romański kolegiaty w Tumie

SZTUKA ROMAŃSKA - FRESKI

Fresk z kościoław Tahull w Hiszpanii

przedstawiający Chrystusa

www.pl.wikipedia.org

SZTUKA ROMAŃSKA - FRESKI

Fresk z kościoła Saint - SavinFresk z kościoła

Saint-Pierre-des-Eglises

Fresk z kościoła St Gilles du Gard

Freski z kościoła Saint - Savin

Freski z kościoła St Gilles du Gard

W Polsce malarstwo ścienne raczej się nie zachowało, nielicznym przykładem jest fresk z kościoła w Czerwińsku

Polichromie z apsydy zachodniej z kolegiaty w Tumie pod Łęczycą

www.pl.wikipedia.org

SZTUKA ROMAŃSKA - ILUMINATORSTWO

Głównymi typami iluminacji są: • inicjały ornamentalne i obrazkowe, • ilustracje tekstowe (często całostronicowe) • obramienia dekoracyjne (floratury, bordiury, wzbogacane motywem drôlerie, czyli zdobienia małymi scenkami figuralnymi lub zwierzęcymi, odznaczającymi się humorem, fantazją, groteskową deformacją i zaskakującymi zestawieniami elementów). • niekiedy stosowano również iluminacje dedykacyjne, wskazujące na osobę fundatora księgi.

Iluminatorstwo – sztuka ozdabiania ręcznie przepisywanych ksiąg. Iluminację malowano farbami kryjącymi (woskowymi lub temperą) albo wodnymi, rysowano piórem, srebrnym sztyftem lub cienkim pędzelkiem. Używano również srebra, złota i sproszkowanych lub ciętych Kamieni szlachetnych.

http://malarstwo.awardspace.info/slowniczek2d6b.html

cudaswiata.wordpress.com/.../18/ksiega-z-kells/

KSIĘGA Z KELLS najważniejsze irlandzkie dzieło sztuki. Jest to bogato iluminowany, VIII lub IX-wieczny rękopis składający się 480 stron. Zawiera spisany po łacinie tekst czterech Ewangelii. Karty księgi są misternie zdobione, pełne motywów roślinnych, inicjałów i celtyckich postaci wyniesionych w obrazy religijnych wydarzeń.

www.pl.wikipedia.org

SZTUKA ROMAŃSKA - ILUMINATORSTWO

Chrystus na tronie

Początek EwangeliiŚw. Jana

SZTUKA ROMAŃSKA – ILUMINATORSTWOKsięga z Kells

Fragment Ewangelii Św. Jana Fragment Ewangelii Św. Łukasza

SZTUKA ROMAŃSKA – ILUMINATORSTWOKsięga z Kells

cudaswiata.wordpress.com/.../18/ksiega-z-kells/

Ozdobny inicjał

Dekorowane zdanie Tunc dicit illis

z Ewangelii św. Mateusza

cudaswiata.wordpress.com/.../18/ksiega-z-kells/

SZTUKA ROMAŃSKA – ILUMINATORSTWO

Księga z Kells

SZTUKA ROMAŃSKA – ILUMINATORSTWO

Sakramentarz Tyniecki – najstarszy z zachowanych w Polsce, iluminowanych, rękopiśmiennych kodeksów liturgicznych. Wybitne dzieło szkoły kolońskiej z ok. 1060/1080 r. Sakramentarz pisany jest srebrem na purpurowo barwionym pergaminie minuskułą karolińską. Zastosowano również maiuskułę.

www.wsp.krakow.pl/whk/zabytki

Chrystusna tronie

Ukrzyżowanie

Całostronicoweminiatury

SZTUKA ROMAŃSKA – ILUMINATORSTWO

Całostronicowe inicjały V i D z Sakramentarza Tynieckiego

SZTUKA ROMAŃSKA - ILUMINATORSTWO

Iluminowany manuskryptwww.pl.wikipedia.org

Drzwi Gnieźnieńskie.Wykonano je ok. 1170 r.

za panowania księcia Mieszka IIIStarego

Odlane z brązu zawierają po dziewięć kwater z płaskorzeźbami przedstawiającymi scenyz życia i śmierci św. Wojciecha.

Wykupienie zwłok św. Wojciecha

SZTUKA ROMAŃSKA - WYTOPY

Drzwi płockie z XII w.Obecnie znajdują się w Nowogrodzie Wielkim

Reliefy przedstawiają cykl Zbawienia począwszy od sceny zbawienia

pierwszego człowieka, aż po Chrystusa tronującego jako Sędzia w otoczeniu

symboli ewangelistów.

Prezentację opracowała Helena Tomaszewska w oparciu o bogate zasoby Internetu•Encyklopedia multimedialna PWN – cywilizacje europejczyków•Encyklopedia WIEM – ze strony www.onet.pl• www.pl.wikipedia.org