Aneks do skryptu z psychiatrii PSYCHIATRII Starożytna Grecja – Hipokrates wskazuje mózg jako...

ANEKS DO SKRYPTU Z

PSYCHIATRII

Filip Banaszak

WSTĘP

Poniższy aneks zawiera informacje uzupełniające skrypt, które z różnych

powodów się tam nie znalazły. Nie ma tutaj spisu treści – należy przeglądać

slajdy zgodnie z własną potrzebą i/lub ciekawością (na przykład pominąć

historię i przejść od razu do układów neuroprzekaźnikowych).

PYTANIA KONKURSOWE BĘDĄ DOTYCZYĆ TYLKO

INFORMACJI ZAWARTYCH W SKRYPCIE. Informacje zawarte w

poniższym aneksie mogą pomóc w nauce, ale służą wyłącznie poszerzeniu

wiedzy.

HISTORIA PSYCHIATRII

Starożytna Grecja – Hipokrates wskazuje mózg jako miejsce

powstawania zaburzeń psychicznych.

Starożytny Rzym – Galen tworzy koncepcję szpitala i podaje

pierwszą klasyfikację chorób.

Okres krucjat – ze względu na konieczność leczenia krzyżowców

wzrasta liczba oraz status społeczny lekarzy. Kontakt z naukowcami

arabskimi umożliwia przyspieszenie rozwoju medycyny.


1347 – wybucha pierwsza epidemia Czarnej Śmierci. Masowe

wymieranie ludności podburza teologiczną interpretację otaczających

zjawisk (epidemia dotyczyła głównie krajów chrześcijańskich).

Renesans – odejście od wiary w czarną magię. Leprozoria (ośrodki

leczenia trądu) przekształca się w pierwsze przytułki dla obłąkanych.

Oświecenie – metody opieki nad chorymi stają się bardziej

humanitarne. Pierwsze rejestry chorób, zestawienia statystyczne.


Koniec XVIII w. – Jean-Baptiste Pussin oraz Philippe Pinel

uwalniają z łańcuchów psychicznie chorych pacjentów z paryskiego

szpitala La Bicetre.

1879 – Wilhelm Wundt, profesor fizjologii Uniwersytetu Lipskiego,

tworzy pierwsze laboratorium do badań zaburzeń psychicznych.

1883 – Emil Kraepelin pisze podręcznik psychiatrii, w którym po

raz pierwszy choroby psychiczne są porównane do somatycznych.


1891 – pierwszy opis metody psychochirurgicznej autorstwa

Gottlieba Burckhardta, dyrektora szwajcarskiego przytułku.

1893 – Zygmunt Freud wydaje swoje słynne „Studia nad histerią”.

Jego późniejsze prace wywrą duży wpływ na psychiatrię i przez prawie

cały XX w. będą stymulować rozwój psychoterapii.

1905 – Binet-Simon opracowuję pierwszą kompletną skalę IQ.


1913 – John Watson publikuje „Manifest behawiorysty”{ jako

alternatywę dla podejścia psychodynamicznego.

1936 – James Watts i Walter Freeman dokonują pierwszej lobotomii

czołowej w historii.

1952 – pojawia się pierwszy „Podręcznik diagnostyczny i statystyczny

zaburzeń psychicznych”, wzorzec klasyfikacji DSM.

Lata 50’/60’ – odkrycie fenotiazyny i jej wykorzystania do kontroli

stanów psychotycznych.

ROZPOWSZECHNIENIE

CHORÓB PSYCHICZNYCH

Na zaburzenia psychiczne (nie licząc nikotynizmu) cierpi 23,4 %

społeczeństwa polskiego (Kiejna, 2012). Najczęstsze problemy to:

Nikotynizm (27 %),

Alkoholizm (12,8 %),

Zaburzenia lękowe (9,6 %), zwłaszcza fobie,

Otępienia (7,6 %)

Zaburzenia afektywne (3,5 %), zwłaszcza depresja nawracająca,

Osobowość dyssocjalna (2,8 %)

ROZPOWSZECHNIENIE

CHORÓB PSYCHICZNYCH

Schizofrenia (1 %),

Uzależnienia inne niż alkohol (0,2 %).

* Niezgodność procentów wynika ze zjawiska współistnienia zaburzeń u jednej

osoby.

** Trzeba też brać pod uwagę fakt, iż nie wszyscy chorzy są zdiagnozowani i

leczeni (dotyczy to zwłaszcza łagodnych chorób psychicznych, takich jak

zaburzenia osobowości).

ANATOMIA OUN – PŁATY

Źródło:

http://www.mojamowa.pl/mowa/mowa

-i-mozg/

Źródło: http://www.brain-maps.com/gehirn/

Źródło:

Źródło:

https://www.massgene

ral.org/childhood-

epilepsy/overview/bra

in.aspx

Źródło:

http://madeinkibera.com/functional-

brain-anatomy

RECEPTOR

Struktura biologiczna posiadająca zdolność do odbioru bodźca z

otoczenia.

Bodziec to zjawisko natury fizykochemicznej.

W kontekście skryptu, a zwłaszcza układów

neuroprzekaźnikowych, skupimy się na chemoreceptorach –

receptorach odbierających bodźce natury chemicznej.

CHEMORECEPTOR

(1) W przestrzeni pozakomórkowej znajduje się ściśle określona substancja

chemiczna, która pasuje do receptora. Nazywamy ją agonistą.

(2) W błonie komórkowej znajduje się receptor, który ma budowę białkową. Łączy

się z agonistą.

(3) Połączenie agonisty z receptorem wyzwala łańcuch reakcji, które przekazują

informację do komórki. Zwykle na drodze wtórnych przekaźników.

(*) Antagonista to substancja, która pasuje do receptora, ale nie wyzwala reakcji

chemicznych. Łącząc się z receptorem blokuje go, uniemożliwiając mu połączenie

się z agonistą.

CHEMORECEPTOR

Źródło: By Wyatt Pyzynski ,https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=69535544

SYNAPSA

Podstawowy obszar komunikacji między neuronami i/lub

miocytami.

W zależności od sposobu wymiany informacji wyróżniamy:

(A) synapsę elektryczną – impuls (1) powoduje przepływ jonów (2)

(B) synapsę chemiczną – impuls (1) powoduje uwolnienie

neuroprzekaźnika (2), do szczeliny synaptycznej (3), gdzie

następuje reakcja z receptorem (4).

SYNAPSA

Źródło: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=5664922

WYCHWYT ZWROTNY

Neuroprzekaźnik nie może pozostawać na stałe w szczelinie

synaptycznej, ponieważ wtedy wywierałby stały wpływ na receptor.

Kolejne impulsy nie miałyby znaczenia – receptor byłby pobudzany w

sposób ciągły.

Wychwyt zwrotny to proces szybkiego przywracania

neurotransmitera to komórki, która go uwolniła.

WYCHWYT ZWROTNY

Źródło: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=2374565

UKŁAD

NEUROPRZEKAŹNIKOWY

Zbiór wszystkich struktur ośrodkowego układu nerwowego, które

biorą udział w przekazywaniu informacji za pomocą danego

neuroprzekaźnika.

Na przykład: układ adrenergiczny, cholinergiczny,

serotoninergiczny, dopaminergiczny.

ADRENALINA

Jako neuroprzekaźnik: odpowiada między innymi za reakcje

emocjonalne, dostosowanie afektu, pamięć długotrwałą.

Jako hormon: wyzwala reakcje „walki lub ucieczki”, przygotowując

organizm do działania w warunkach silnego stresu. Między innymi:

zwiększa ciśnienie tętnicze, przyspiesza bicie serca, rozszerza źrenice

i oskrzela, hamuje perystaltykę jelit.

Podobne działanie: noradrenalina.

ACETYLOCHOLINA

Jako neuroprzekaźnik: elastyczność myślenia, odczuwanie

satysfakcji (układ kary i nagrody), rozruch OUN po przebudzeniu,

utrzymywanie uwagi, nauka, pamięć świeża, podniecenie.

Jako hormon: w dużym stopniu odwrotne do adrenaliny, na

przykład spowalnia akcję serca, obniża ciśnienie tętnicze, zwęża

źrenice, wywołuje skurcze mięśni gładkich.

Zaburzenia: choroba Alzheimera.

DOPAMINA

Jako neuroprzekaźnik: kontrola zachowania, wykonywanie

czynności ruchowych, motywacja, odczuwanie przyjemności, laktacja

wzmocnienia, nudności, satysfakcja seksualna.

Jako hormon: skurcz naczyń krwionośnych, supresja limfocytów,

wzrost przepływu krwi przez nerki.

Zaburzenia: choroba Parkinsona, uzależnienia, schizofrenia, zespół

niespokojnych nóg, choroby afektywne, napady objadania się.

SEROTONINA

Jako neuroprzekaźnik: sen, apetyt, błogość, niechęć do rywalizacji,

podwyższony nastrój.

Jako hormon: zwiększa ciśnienie tętnicze, krzepliwość krwi,

kurczliwość mięśni gładkich.

Zaburzenia: zespół serotoninowy, choroby afektywne.

GABA

Jako neuroprzekaźnik: hamowanie aktywności OUN, zmniejszanie

napięcia mięśniowego, rozwój mózgu i synaptogeneza.

Jako hormon: regulowanie odpowiedzi odpornościowej,

hamowanie syntezy glukagonu.

Zaburzenia: ilościowe zaburzenia świadomości.

TEST RYSOWANIA ZEGARA

Pacjent otrzymuje zadanie, aby narysować tarczę zegara

analogowego, oznaczyć godziny w odpowiednich miejscach oraz

ustawić wskazówki na konkretną godzinę (zwykle 3:00 oraz 11:10).

Test został wprowadzony przez K. Schulmana.


– OCENA JAKOŚCIOWA

6 – 10pkt.: rysowanie całego zegara jest zasadniczo poprawne.

10 pkt.: wskazówki na właściwych pozycjach, np. wskazówka godzinowa zbliża się do

godziny 3.

9 pkt.: drobne pomyłki w położeniu wskazówek.

8 pkt.: wyraźne błędy w położeniu wskazówek.

7 pkt.: wskazówki zdecydowanie źle położone.

6 pkt.: niewłaściwe użycie wskazówek, np. oznaczenie wskazywanego czasu cyfrowo

lub zakreślenie godzin, mimo powtarzania instrukcji.

Źródło: https://zobaczzrozum.wordpress.com/skale-oceny/test-rysowania-zegara-clock-drawing-test/


– OCENA JAKOŚCIOWA

1 - 5 pkt.: rysowanie tarczy zegara (koła i cyfry) jest zaburzone.

5 pkt.: grupowanie cyfr po jednej stronie zegara lub ich odwracanie.

4 pkt.: dalsze zaburzenie sekwencji cyfr; zegar traci integralność – brakuje cyfr lub są

poza tarczą.

3 pkt.: tarcza i cyfry nie są ze sobą związane; brak wskazówek.

2 pkt.: rysunek wskazuje, że coś z instrukcji zostało zrozumiane, ale bardzo słabo

przypomina zegar.

1 pkt: próba rysowania zegara nie zostaje podjęta albo wyniku nie można

zinterpretować.


Źródło: https://www.mindmate-app.com/blog/your-ultimate-alzheimers-

dementia-test-guide


- PRZYKŁADY

Źródło: https://content.iospress.com/articles/journal-of-alzheimers-disease/jad160009

MMSE

Mini-Mental State Examination – krótki (5-minutowy) test pozwalający na szybką i

ogólną ocenę zdolności poznawczych pacjenta. Chętnie stosowany przez lekarzy

pierwszego kontaktu, geriatrów, neurologów i psychiatrów.

W teście można uzyskać wynik od 0 do 30 punktów. Interpretacja:

a) 27 – 30 -> wynik prawidłowy

b) 24 – 26 -> łagodne zaburzenia poznawcze

c) 19 – 23 -> otępienie lekkiego stopnia

d) 11 – 18 -> otępienie średniego stopnia

e) 0 – 10 -> głębokie otępienie

MMSE – ORIENTACJA W

CZASIE

1) Który mamy rok?

2) Jaka jest obecnie pora roku?

3) Jaka jest dzisiaj data?

4) Który dzień tygodnia?

5) Który miesiąc?

Liczba punktów: … / 5

MMSE – ORIENTACJA W

PRZESTRZENI

1) W jakim województwie/kraju jesteśmy?

2) W jakim mieście?

3) W jakiej dzielnicy?

4) W jakim budynku?

5) Na którym piętrze?


MMSE – PAMIĘĆ ŚWIEŻA

Wypowiem teraz trzy słowa. Proszę je po mnie powtórzyć, a

następnie zapamiętać. Są to: DRZEWO, WODA, ZIEMNIAK.

1) Drzewo,

2) Woda,

3) Ziemniak.


MMSE – LICZENIE I UWAGA

Proszę odejmować liczbę 7 od liczby 100 oraz od kolejnych otrzymanych liczb.

1) 93,

2) 86,

3) 79,

4) 72,

5) 65.


MMSE – PAMIĘĆ

KRÓTKOTRWAŁA

Proszę przypomnieć sobie trzy słowa, które podałem

wcześniej.

1) Drzewo,

2) Woda,

3) Ziemniak.


MMSE – PAMIĘĆ

DŁUGOTRWAŁA

Proszę nazwać przedmioty, które pokazuję.

1) Długopis,

2) Kartka papieru.


MMSE – POWTARZANIE

Proszę powtórzyć za mną zdanie: „Ala ma kota”.

1) „Ala ma kota.”


MMSE – POLECENIA

ZŁOŻONE

Proszę wykonać polecenie. Wziąć kartkę papieru w ręce,

złożyć ją w połowie i położyć sobie na kolanach.

1) Wzięcie kartki w ręce,

2) Złożenie w połowie,

3) Położenie na kolanach.


MMSE – POLECENIA

ZŁOŻONE 2

Proszę przeczytać i wykonać polecenie: ZAMKNIJ OCZY.

1) Pacjent zamyka oczy.

Proszę napisać zdanie.

1) Pacjent pisze zdanie, które zawiera rzeczownik i czasownik.

Proszę skopiować rysunek.

1) Pacjent kopiuje otrzymany rysunek.


SKALA MAST

Test MAST (Michigan Alcoholism Screening Test) to krótki arkusz pytań zamkniętych

dla pacjenta, za pomocą których można oszacować ryzyko uzależnienia od alkoholu.

Występuje w wersji pełnej (24 pytania) oraz skróconej (10 pytań).

Interpretacja:

a) 0 – 3 odpowiedzi twierdzące –> niskie ryzyko obecnego uzależnienia od

alkoholu.

b) 4 punkty –> umiarkowane ryzyko uzależnienia od alkoholu.

c) 5 – 10 punktów -> wysokie ryzyko uzależnienia od alkoholu.

SKALA MAST

1) Czy uważasz, że pijesz alkohol w taki sam sposób jak inni ludzie?

2) Czy twoi bliscy uważają, że twoje picie nie mieści się w normie?

3) Czy kiedykolwiek brałeś udział w spotkaniu AA?

4) Czy straciłeś przyjaciela lub partnera z powodu picia?

5) Czy miałeś kiedykolwiek problemy w pracy z powodu picia?

SKALA MAST

6) Czy kiedykolwiek opuściłeś pracę lub dom na kilka dni z powodu

picia?

7) Czy kiedykolwiek doznałeś majaczenia, drżeń, słyszenia głosów

lub widzenia nieistniejących rzeczy po wypiciu alkoholu?

8) Czy z powodu picia zwracałeś się do kogoś po radę?

9) Czy przebywałeś kiedyś w szpitalu z powodu picia?

10) Czy kiedykolwiek prowadziłeś pojazd pod wpływem alkoholu?

SKALA CAGE

CAGE (Cut down, Annoyed, Guilty, Eye-opener) to zestaw czterech

pytań, które bardzo ogólnie mówią o możliwych problemach

alkoholowych.

Interpretacja:

a) 0 – 1 punkt -> pacjent mieści się w granicach normy

b) 2 – 4 punkty -> duże prawdopodobieństwo uzależnienia

SKALA CAGE

1) Czy czułeś kiedyś potrzebę lub konieczność ograniczenia picia?

2) Czy zdarzało się, że osoby z otoczenia denerwowały cię uwagami

na temat twojego picia?

3) Czy zdarzało ci się odczuwać wstyd i/lub wyrzuty sumienia z

powodu picia?

4) Czy zdarzało ci się pić alkohol zaraz po przebudzeniu dla

uspokojenia się lub „postawienia na nogi”?

TEST AUDIT

AUDIT (Alcohol Use Disorder Identification Test) to arkusz pytań jednokrotnego

wyboru, które pozwalają uzyskać wiedzę na temat konkretnych nawyków pacjenta

odnoszących się do picia alkoholu. Test można podzielić na części lub wykonać w

całości.

Interpretacja:

a) Kobiety mogą uzyskać do 6 punktów,

b) Mężczyźni mogą uzyskać do 8 punktów

Uzyskanie większej ilości punktów świadczy o piciu szkodliwym lub uzależnieniu.

TEST AUDIT –

PRZYKŁADOWE PYTANIE

Jak często pijesz napoje zawierające alkohol?

a) Nigdy (0 punktów),

b) Raz w miesiącu lub rzadziej (1 punkt),

c) Dwa do czterech razy w miesiącu (2 punkty),

d) Dwa do trzech razy w tygodniu (3 punkty),

e) Cztery i więcej razy w tygodniu (4 punkty).

TEST AUDIT –

PRZYKŁADOWE PYTANIE

Jak często w ciągu ostatniego roku zdarzyło Ci się z powodu picia

zrobić coś niewłaściwego, co naruszyłoby normy i zwyczaje przyjęte w

Twoim środowisku?

a) Nigdy (0 punktów),

b) Rzadziej niż raz w miesiącu (1 punkt),

c) Raz w miesiącu (2 punkty),

d) Raz w tygodniu (3 punkty),

e) Codziennie lub prawie codziennie (4 punkty).

SKALA FAGESTRÖMA

Test Fageströma to kolejna ankieta, tym razem badająca stopień

uzależnienia od nikotyny. Zawiera sześć pytań, w których można „zdobyć”

10 punktów.

Interpretacja:

a) 0 – 6 punktów -> pacjent nie jest uzależniony fizycznie. W terapii

powinna wystarczyć silna motywacja i pomoc otoczenia.

b) 7 – 10 punktów -> pacjent prawdopodobnie jest uzależniony

fizycznie. Należy rozważyć włączenie środków farmakologicznych.

SKALA FAGESTRÖMA

Jak szybko zapalasz pierwszego papierosa (po przebudzeniu)?

a) Do pięciu minut (3 punkty),

b) 6 – 30 minut (2 punkty),

c) 31 – 60 minut (1 punkt),

d) Po godzinie (0 punktów).

SKALA FAGESTRÖMA

Czy masz trudności z powstrzymaniem się od palenia w miejscach,

gdzie jest to zabronione?

a) Tak (1 punkt),

b) Nie (0 punktów).

SKALA FAGESTRÖMA

Z którego papierosa jest ci najtrudniej zrezygnować?

a) Z pierwszego porannego (1 punkt),

b) Z dowolnego innego (0 punktów).

SKALA FAGESTRÖMA

Ile papierosów wypalasz w ciągu dnia?

a) 10 lub mniej (0 punktów),

b) 11 – 20 (1 punkt),

c) 21 – 30 (2 punkty),

d) 31 i więcej (3 punkty).

SKALA FAGESTRÖMA

Czy w ciągu pierwszych kilku godzin po przebudzeniu wypalasz

więcej papierosów niż przez resztę dnia?

a) Tak (1 punkt),

b) Nie (0 punktów).

SKALA FAGESTRÖMA

Czy palisz papierosy nawet wtedy, gdy jesteś chory i musisz leżeć w

łóżku?

a) Nie (0 punktów),

b) Tak (1 punkt).

SIATKA CENTYLOWA

Siatka centylowa to narzędzie do oceny rozwoju fizycznego

dziecka. Pozwala na sprawdzenie, na ile parametry kliniczne danego

osobnika odbiegają od parametrów typowych dla tego wieku, płci, itd.

Siatki centylowe mają szczególnie duże znaczenie w pediatrii.

Źródło: http://fifi-et-doudou.delezir.info/index.php?post/Pipi-partout

SIATKA CENTYLOWA

X – na osi X oznaczono wiek w tygodniach.

Y – na osi Y oznaczono masę ciała w kilogramach.

Z – seria punktów ukazuje przyrost masy ciała w czasie dla

przykładowej dziewczynki Zosi.

a – 50. percentyl -> 50 % dziewczynek w danym wieku osiąga daną

masę ciała lub niższą, np. dla zaznaczonego punktu – 50 % dziewczynek

w wieku 11 tygodni ma masę ciała mniejszą lub równą 5,5 kg.

SIATKA CENTYLOWA

b – (-2SD), minus dwa odchylenia standardowe, które w

przybliżeniu odpowiadają 3. centylowi. Oznacza to, że tylko 3 %

dzieci ma równą lub niższą masę ciała w tym wieku. Jest to wskazanie

do diagnostyki niedoboru masy ciała.

c – (+2S), plus dwa odchylenia standardowe, które w przybliżeniu

odpowiadają 97. centylowi. 97 % dzieci ma masę ciała równą lub

większą. Jest to wskazanie do diagnostyki nadwagi lub otyłości.

ODCHYLENIE STANDARDOWE W

ROZKŁADZIE STANDARDOWYM

https://pl.wikipedia.org/wiki/Odchylenie_standardowe#/media/File:Standard_deviation_diagra

m_(decimal_comma).svg

σ = SD

Aneks do skryptu z psychiatrii PSYCHIATRII Starożytna Grecja – Hipokrates wskazuje mózg jako...

Documents

Transcript of Aneks do skryptu z psychiatrii PSYCHIATRII Starożytna Grecja – Hipokrates wskazuje mózg jako...