Akcyza - podwyżka akcyzy na wyroby spirytusowe w Polsce i jej skutki 2015.pdf

str. 1

Ekspertyza

Podwyka akcyzy na wyroby spirytusowe w 2014 roku analiza

skutkw i propozycje rozwiza optymalizacyjnych

Materia zosta przygotowany na zlecenie

Zwizku Pracodawcw Polski Przemys Spirytusowy

Autor: Maciej Rapkiewicz

Analityk: Kamil Fijakowski

Instytut Sobieskiego

Warszawa, marzec 2015 r.

str. 2

Spis treci Executive summary ................................................................................................................................. 3

Wprowadzenie ........................................................................................................................................ 5

I. Wpywy budetowe z tytuu podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe w roku 2014. Porwnanie

do roku 2012 i 2013 oraz prognoz na 2014 r. ......................................................................................... 7

II. Gospodarcze skutki podwyki podatku akcyzowego ........................................................................ 11

Ceny i sprzeda wyrobw spirytusowych .......................................................................................... 12

Produkcja ........................................................................................................................................... 13

Szara strefa ........................................................................................................................................ 14

III. Porwnanie stawek akcyzy na wyroby spirytusowe z innymi produktami alkoholowymi .............. 16

IV. Otoczenie midzynarodowe ............................................................................................................ 20

V. Alternatywne scenariusze zmian stawek podatku akcyzowego ....................................................... 26

str. 3

Executive summary

Od stycznia 2014 r. stawka akcyzy na wyroby spirytusowe zostaa podwyszona o

15%, gdy stawki akcyzowe na inne wyroby alkoholowe pozostay bez zmian.

Resort finansw zaoy wzrost dochodw budetu z akcyzy na wyroby spirytusowe o

ok. 780 mln z w stosunku do roku 2012. Ju w 2013 r. wskazywano, m.in. w

ekspertyzie przygotowanej przez IS, na zagroenie wykonania wpyww z tytuu

akcyzy na wyroby spirytusowe na zakadanym przez MF poziomie.

W okresie stycze - listopad 2014 r. budet zanotowa wpywy z tytuu podatku

akcyzowego na wyroby spirytusowe w wysokoci 5.882,2 mln z, co oznacza wzrost

w stosunku do 2012 r. o zaledwie 1%, podczas gdy resort finansw zapowiada

zwikszenie o ok. 11,8%.

Roczne wpywy budetu z akcyzy na wyroby spirytusowe szacujemy na ok. 6.676 mln

z, czyli ponad 710 mln z mniej ni zaoono w ustawie budetowej na rok 2014.

Podwyka akcyzy doprowadzia w roku 2014 do powanych spadkw dostaw

rynkowych (o blisko 22%) oraz produkcji (o blisko 24%) wyrobw spirytusowych, co

w konsekwencji spowodowao pogorszenie sytuacji brany.

Oprcz samej brany, negatywne konsekwencje odczuy gazie powizane, przede

wszystkim mae i rednie sklepy.

Nastpi wzrost szarej strefy o co najmniej 10%.

Najbardziej obcionym akcyz rodzajem napojw alkoholowych s wyroby

spirytusowe. czne obcienie podatkami porednimi stanowi nawet ok. 72% ceny

detalicznej 0,5 litra wdki.

Regulacje akcyzowe s wymieniane przez wszystkie firmy z sektora jako gwny

czynnik wpywajcy negatywnie na ich wyniki finansowe oraz rozwj.

Koszt akcyzy obciajcy 1 litr alkoholu etylowego 100% vol. w przypadku wdki

jest ponad 3krotnie wyszy ni dla piwa.

Poziom akcyzy na wyroby spirytusowe w Polsce jest najwyszy w regionie oraz

wyszy ni w wielu zamoniejszych pastwach UE. Od 2015 r. Polska jest 11. krajem

UE z najwysz stawk akcyzy na alkohol etylowy wyraon w EUR.

Due rnice w opodatkowaniu, wpywajce na cen produktu, s istotnym bodcem

do m.in. nielegalnego handlu alkoholem czy te wzmoonych zakupw w pastwach,

w ktrych produkt jest taszy.

str. 4

Utrzymanie obowizujcych stawek akcyzy na wyroby alkoholowe powoduje

pozostawanie wysokoci dochodw budetu pastwa poniej optymalnego poziomu,

przy jednoczesnym dalszym spadku produkcji i sprzeday wyrobw spirytusowych.

Szacujemy, e dochody budetu w roku 2015 r. z tytuu akcyzy na wyroby

spirytusowe bd nisze od zakadanych przez resort finansw o 315 mln z (- 896

mln z.

Optymalizacja wysokoci dochodw budetu pastwa z akcyzy na wyroby

alkoholowe powinna zosta osignita w przypadku podniesienia stawek na piwo i

wino o 10%, oraz obnienia stawek na wyroby spirytusowe o 4,35%.

str. 5

Wprowadzenie

Od stycznia 2014 r. stawka akcyzy na wyroby spirytusowe zostaa podwyszona o

15%, gdy stawki akcyzowe na inne wyroby alkoholowe pozostay bez zmian.

Resort finansw zaoy wzrost dochodw budetu z akcyzy na wyroby spirytusowe

o ok. 780 mln z w stosunku do roku 2012. Ju w 2013 r. wskazywano, m.in. w

ekspertyzie przygotowanej przez IS, na zagroenie wykonania wpyww z tytuu

akcyzy na wyroby spirytusowe na zakadanym przez MF poziomie.

Z dniem 1 stycznia 2014 r. zostay podniesione stawki podatku akcyzowego na wyroby

spirytusowe1. Stawki akcyzy na alkohol etylowy wzrosy z 4.960,00 z do 5.704,00 z od 1

hektolitra (hl) alkoholu etylowego 100% vol. zawartego w gotowym wyrobie, czyli o 15%.

Resort finansw uzasadnia podwyk inflacj, jak zanotowano od poprzedniej podwyki

podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe. Podwyk objto kategori wyrobw, ktra

bya ju wczeniej najbardziej obciona podatkowo - w 2013 r. akcyza stanowia rednio

rwnowarto 45% ceny wdki o zawartoci alkoholu na poziomie 40%, podczas gdy w

przypadku piwa akcyza wynosia rednio okoo 20% ceny, a dla wyrobw winiarskich2

6% ceny3. Jednoczenie stawki na pozostae napoje alkoholowe zostay na niezmienionym

poziomie.

Planujc zmiany w podatku akcyzowym resort finansw zaoy ok. 3% spadek sprzeday

wyrobw spirytusowych w stosunku do roku 2012, co miao jednak zapewni wzrost

wpyww do budetu pastwa w stosunku do uzyskanych w 2012 r. o ok. 780 mln z. Miao

to przynie w 2014 r. wpywy do budetu z tytuu podatku akcyzowego na wyroby

spirytusowe w wysokoci ok. 7,39 mld z, czyli wzrost o ponad 11,8% wobec uzyskanych w

roku 2012.

Instytut Sobieskiego jeszcze przed uchwaleniem podwyki wskazywa na powane

zagroenia realizacji scenariusza przedstawionego przez resort finansw. Ponisza tabela

wskazuje prognozy na rok 2014 Instytutu Sobieskiego dotyczce sprzeday wyrobw

1 Art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 8 listopada 2013 r. o zmianie niektrych ustaw w zwizku z realizacj ustawy

budetowej (Dz. U. z roku 2013, poz. 1645). 2 W przypadku ceny detalicznej taszych win, a take wermutw akcyza stanowia ok. 12% ceny.

3 IERGi, Rynek alkoholu i napojw alkoholowych stan i perspektywy, Analizy Rynkowe, czerwiec 2013, s.

57-58.

str. 6

spirytusowych oraz dochodw budetu pastwa z tytuu podatku dochodowego od wyrobw

spirytusowych w porwnaniu z rokiem 20124.

Tabela 1. Prognozy IS w zakresie sprzeday wyrobw spirytusowych oraz dochodw budetu pastwa z

tytuu podatku dochodowego od wyrobw spirytusowych w roku 2014 wzgldem roku 2012.

Wariant

optymistyczny

Wariant poredni

(umiarkowany)

Wariant

pesymistyczny

Spadek sprzeday 7% 15% 25%

Wysoko sprzeday

(w hl 100% alkoholu)

123,98 113,31 99,98

Dochody budetu (w mln z) 7.071,72 6.463,40 5.703,00

Zmiana dochodw (w mln z) 459,31 - 149,01 - 909,41

Nominalna zmiana dochodw (w

%)

6,95% -2,25% -13,75%

4 Instytut Sobieskiego, Wpyw zmian wysokoci stawki podatku akcyzowego od wyrobw spirytusowych w 2014

r. na dochody budetu pastwa, padziernik 2013 r., s. 19.

str. 7

I. Wpywy budetowe z tytuu podatku akcyzowego na wyroby

spirytusowe w roku 2014. Porwnanie do roku 2012 i 2013 oraz

prognoz na 2014 r.

W okresie stycze - listopad 2014 r. budet zanotowa wpywy z tytuu

podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe w wysokoci 5.882,2 mln z, co

oznacza wzrost w stosunku do 2012 r. o zaledwie 1%, podczas gdy resort

finansw zapowiada zwikszenie o ok. 11,8%.

Roczne wpywy budetu z akcyzy na wyroby spirytusowe szacujemy na ok.

6.676 mln z, czyli ponad 710 mln z mniej ni zaoono w ustawie budetowej

na rok 2014.

Ju w trakcie roku resort finansw zacz przyznawa, e cho realizacja wpyww z podatku

akcyzowego powinna by bliska zaoeniom z budetu na 2014 r., to ryzyko dotyczy jednak

wpyww z podatku od alkoholu 5 . Warto zatem, jeszcze przed ogoszeniem oficjalnych

wynikw budetu, sprbowa podsumowania skutkw budetowych podniesienia w roku

2014 stawek podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe. Ponisza tabela (nr 2) przedstawia

dane wysokoci dochodw budetu pastwa z podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe w

poszczeglnych okresach roku 2012 i 2013 (w mln z).

Tabela 2. Wysokoci dochodw budetu pastwa z podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe w

poszczeglnych okresach roku 2012 i 2013 (w mln z).

Za I - II

kwarta Po III

kwartaach Za III

kwarta6 Za IV kwarta Na koniec

roku

2012 3 097,17 4 635,4

8 1.538,3 1.958,0

9 6 612,4

10

2013 3.051,111

4.699,812

1.648,7 2.459,5 7 158,813

5 http://www.podatki.abc.com.pl/czytaj/-/artykul/wplywy-z-akcyzy-bliskie-zalozeniom-z-tegorocznego-budzetu

6 Wyliczone jako rnica pomidzy dochodami po III kwartaach a dochodami za I-II kwarta.

7 http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/764034/1394761/biuletyn+I-II++2012.pdf

8 http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/764034/1394761/Biuletyn+za+I-III+kwarta%C5%82+2012r.

9 Wyliczone jako rnica pomidzy wysokoci dochodw na koniec roku a wysokoci dochodu po III

kwartaach. 10

http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/764034/1394761/Biuletyn+I-IV+kwartal_2012.pdf 11

Biuletyn statystyczny suby celne. I-II kwarta 2013 r., Biuletyn Nr 1/2013, Suba Celna, Ministerstwo Finansw, Warszawa, wrzesie 2013, s. 9. 12

Wyliczenia wasne na podstawie danych przekazanych Instytutowi Sobieskiego przez Ministerstwo Finansw. 13

Omwienie wykonania budetu pastwa za rok 2013, s. 41.

str. 8

W roku 2013 budet pastwa zanotowa wysze o 546,4 mln z (czyli o ponad 8,2% w

rocznym ujciu nominalnym) wpywy z tytuu podatku akcyzowego od wyrobw

spirytusowych ni w 2012 r.. Zadecydowa o tym ostatni kwarta, w ktrym dochody byy

wysze o 500,5 mln z wzgldem analogicznego okresu roku 2012. W samym grudniu 2013 r.

dochody budetu byy o ponad 336 mln z wysze ni w grudniu roku 2012. Zwikszone

wpywy, co zgodnie przyznaj resort finansw i przedstawiciele brany, naley wiza ze

zwikszon produkcj alkoholu, wynikajc z przygotowania dystrybutorw do podwyki

akcyzy i zwikszonymi zapasami towarw z nisz stawk akcyzy14.

Naley jednak podkreli, e pomimo zwikszonej produkcji na koniec roku 2013, wiksza

cz akcyzy za dostawy grudniowe trafia do budetu w styczniu 2014 r.15. Taka patno do

budetu stanowi rezultat konstrukcji podatku, ktry jest pacony przez podatnika do 25 dni od

powstania obowizku podatkowego.

Zatem w styczniu 2014 r. zanotowano wysze wpywy z podatku akcyzowego na wyroby

spirytusowe ni w roku 2013, natomiast w kolejnych miesicach (za wyjtkiem wrzenia)

dochody byy nisze ni w analogicznym okresie roku poprzedniego.

Tabela 3. Zestawienie wykonania dochodw budetu za poszczeglne miesice roku 2014 (w mln z) w

porwnaniu do roku 2013 z podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe.16

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

2013 r. 634,9 363,4 461,9 645,4 442,8 502,7 626,5 471,9 550,3 634,2 694,2 1 130,6

2014 r. 1 148,1 190,7 298,1 497,2 359,1 494,5 610,2 515,7 562,4 612,8 593,4 *17

Z danych wynika, e w pierwszej poowie 2014 r. wpywy budetowe z tytuu podatku

akcyzowego od wyrobw spirytusowych okazay si o 109,4 mln z nisze ni w roku 2012

oraz o 63,4 mln z nisze ni w roku 2013. Wpywy te okazay si nisze, pomimo e w

styczniu 2014 r. dochody byy wysze ni w analogicznym miesicu roku poprzedniego o

ponad 513 mln z, na co wpyw miaa opisywana powyej zwikszona produkcja w kocwce

14

http://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/854106,po-podniesieniu-akcyzy-na-wodke-wszyscy-maja-kaca-spada-

sprzedaz-wysokoprocentowych-alkoholi.html 15

http://pulsbiznesu.pb.pl/3978087,50409,budzet-suszy-po-wodce 16

Dane przekazane Instytutowi Sobieskiego przez Ministerstwo Finansw. 17

Dane dotyczce dochodw z podatku akcyzowego uzyskanych w okresie 12 miesicy 2014 r. od poszczeglnych wyrobw, bd dostpne dopiero w maju br., gdy zgodnie z 30 ust. 2 zacznika nr 37 do rozporzdzenia Ministra Finansw z dnia 16 stycznia 2014 r. w sprawie sprawozdawczoci budetowej (Dz. U. poz. 119) sprawozdania roczne mog by korygowane do 30 kwietnia roku nastpujcego po roku budetowym.

str. 9

roku 2013. Z kolei w drugiej poowie 2014 r., w okresie lipiec-listopad, dochody budetu

wyniosy nieco ponad 2.894 mln z, co oznacza, e byy nisze ni w analogicznym okresie

roku 2013. Natomiast w caym okresie 11 miesicy roku 2014 r. budet zanotowa dochody z

tytuu akcyzy na wyroby spirytusowe w wysokoci 5.882,2 mln z, co oznacza, e byy one

nisze ni w analogicznym okresie roku 2013 r. kiedy to do budetu wpyno 6.028,2 mln z,

a wysze ni w okresie stycze-listopad 2012 r. Wwczas budet osign wpywy w

wysokoci 5.818,3 mln z, a zatem nominalny wzrost w roku 2014 wynis zaledwie ok.

1%.

Na dzie przygotowania przedmiotowego raportu, nie s dostpne wyniki dochodw budetu

za grudzie 2014 r., a zatem i cznych dochodw budetu pastwa z tytuu akcyzy na

wyroby spirytusowe za cay rok 2014. Szacujemy, e mogy one osign poziom zbliony do

zanotowanych w roku 2012, kiedy to do budetu z tytuu akcyzy na wyroby spirytusowe

wpyno 794,1 mln z. Warto w tym miejscu wskaza, e w grudniu roku 2012 oraz w roku

2014 zgodnie z danymi GUS produkcja bya na takim samie poziomie tj. 108 tys. hektolitrw

w przeliczeniu na 100 proc. alkohol.

Wpyw na wysoko dochodw budetu - z uwagi na konstrukcj przepisw akcyzowych -

ma rwnie produkcja w listopadzie, a ta w roku 2014 bya nisza w porwnaniu z rokiem

2012 o 17,1 tys. hektolitrw zanotowano spadek z 106 do 88,9 tys. hektolitrw. Zatem

przyjmujc wzrost stawek podatku akcyzowego, szacujemy wpywy do budetu w ostatnim

miesicu roku na poziomie zblionym do grudnia 2012 r., czyli ok. 794 mln z. Przy takim

wyniku, dochody budetu z tego tytuu mogyby osign wysoko ok. 6.676 mln z, co

oznaczaoby wzrost w stosunku do 2012 roku o ok. 56 mln z, czyli o niecay 1% i byyby na

poziomie zblionym do prognozowanego w ekspertyzie Instytutu Sobieskiego (nieco

wyszy od wskazanego w wariancie umiarkowanym 6.463,40 mln z, a niszy ni w

wariancie optymistycznym 7.071,72 mln z)18.

18

Instytut Sobieskiego, Wpyw zmian wysokoci stawki, op. cit., s. 19.

str. 10

Wykres 1. Dochody budetu pastwa (w mln z) z podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe w latach

2012-201419

.

Naley rwnie wskaza, e zdaniem resortu finansw, skoro na samych wyrobach

spirytusowych w 2014 r. akcyza jest mniejsza o 147 mln z, a w 2013 r. wzrosa o 546,4 mln

z, to netto w stosunku do 2012 r. zanotowano wzrost o ok. 400 mln z20. Nawet jednak przy

przyjciu takiego zaoenia, wpywy budetu okazaaby si nisze od zaplanowanych.

Warto jednak podkreli, e w uzasadnieniu do ustawy okoobudetowej" na rok 201421,

wskazywano, e celem podwyki jest realizacja zaoe budetowych w roku 2014, zatem

trudno przyjmowa wyjanienia resortu finansw.

Podatek akcyzowy suy przede wszystkim celom fiskalnym, zapewnia znaczce wpywy do

budetu pastwa, co podkrela rwnie Najwysza Izba Kontroli 22 . Zatem podniesienie

stawek podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe, nie przynioso optymalizacji

wysokoci wpyww do budetu i nie spenio gwnego celu podatku akcyzowego - w

naszej ocenie inna konstrukcja przyniosaby wiksze wpywy (szerzej na temat optymalnych

stawek podatkowych w ostatnim punkcie opracowania).

19

Szacunkowe dochody budetu pastwa z podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe w 2014 r. 20

Patrz przypis nr 14. 21

rdo publikacji wskazane w przypisie nr 1. 22

Opodatkowanie akcyz wyrobw alkoholowych. Informacja o wynikach kontroli, (2012), Warszawa: Najwysza Izba Kontroli, s. 11.

6612,4

7158,8

6676

7392,4

5500

5700

5900

6100

6300

6500

6700

6900

7100

7300

7500

2012 2013 2014 (wartoszacunkowa)

Dochody

Prognoza MF

str. 11

II. Gospodarcze skutki podwyki podatku akcyzowego

Podwyka akcyzy doprowadzia w roku 2014 do powanych spadkw

sprzeday (o blisko 22%) oraz produkcji (o blisko 24%) wyrobw

spirytusowych, co w konsekwencji spowodowao pogorszenie sytuacji brany

Oprcz samej brany, negatywne konsekwencje odczuy gazie powizane,

przede wszystkim mae i rednie sklepy.

Szacuje si, e nastpi wzrost szarej strefy o co najmniej 10%.

Oprcz omwionych powyej skutkw dla budetu pastwa, podniesienie od stycznia 2014 r.

stawek akcyzy na wyroby spirytusowe oddziaywao na cen produktw, ich produkcj oraz

sprzeda, tym samym przekadajc si na sytuacj brany, ktra ocenia rok 2014 jako

najgorszy rok w historii23

.

Warto podkreli znaczenie gospodarcze brany, ktra w 2013 r. tworzya i utrzymaa

(cznie z porednimi) 93 tys. miejsc pracy, gwnie w przemyle, rolnictwie, handlu i

gastronomii24

. Brana spirytusowa w 2013 r. przekazaa do budetu pastwa ponad 10 mld z

wpyww do budetu z tytuu akcyzy i VAT25. Ponadto przedsibiorcy zapacili ponad 110

mln z podatkw CIT i PIT oraz ubezpiecze spoecznych. Z tytuu sprzeda detalicznej

napojw spirytusowych budety gminne zasilio ponad 470 mln z z tytuu zezwole na obrt

napojami alkoholowymi o mocy powyej 18%.

Tabela 4. Wybrane wyniki i wskaniki przemysu spirytusowego w porwnaniu I procza 2013 i 2014 r.

26

Wskanik I poowa 2013 I poowa 2014 Dynamika (%)

Produkcja sprzedana (w mln z) 1.500 1.448 -3,5%

Przecitne zatrudnienie (pene etaty) 3.840 3.772,4 -1,8%

Zysk brutto (w mln z) 92 71 -22,8%

Zysk netto (mln z) 69 61 -11,6%

Nakady inwestycyjne (mln z) 67 34 -49,2%

Wskanik rentownoci brutto (% przychodw) 5,5 3,9 -29,1%

23

http://wyborcza.pl/1,75248,17155606,Akcyza_wysuszyla_strumien_pieniedzy_ze_sprzedazy_wodki.html 24

http://biznes.interia.pl/wiadomosci/news/spelnia-sie-czarny-scenariusz-dla-rynku-wodki,2024699,4199 25

http://zppps.pl/pl/wp%C5%82yw-na-gospodark%C4%99,21 26

Rynek wyrobw alkoholowych stan i perspektywy, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnociowej Pastwowy Instytut Badawczy, Analizy Rynkowe, grudzie 2014, s. 37

str. 12

Wskanik rentownoci netto (% przychodw) 4,1 3,3 -19,5%

Nadwyka operacyjna (% przychodw) 16,1 15,3 -5,0%

ROE 5,2 5,2 0%

Wskanik zaduenia ogem 0,82 0,79 -3,6%

Ceny i sprzeda wyrobw spirytusowych

Resort finansw zaoy, e podwyka akcyzy przeoy si na redni wzrost ceny o ok. 1,5 z

na butelce 0,5 l wdki o zawartoci 40% alkoholu 27 . Z kocem 2013 r. producenci

i dystrybutorzy zgromadzili bardzo due zapasy, co pozwolio na odsunicie w czasie

wprowadzenia podwyki cen nawet do poowy 2014 r. 28 Tym niemniej, w wyniku

podniesienia stawek podatku akcyzowego, rednio plitrowa butelka wdki ju w pierwszym

proczu zdroaa o blisko 2 z29, natomiast butelka 0,7 l o 3 z. Z kolei od grudnia 2013 r. do

wrzenia 2014 r. napoje alkoholowe podroay o 1,8%, podczas gdy ywno i napoje

bezalkoholowe potaniay o 2,9%. We wrzeniu 2014 r. ceny napojw spirytusowych byy o

5,3% wysze ni w grudniu 2013 r. Cena detaliczna butelki (500 ml) wdki Bols (40%)

wzrosa o 7,6%, Winiwki o 5,3%, whisky o 4,1%, a brandy o 1,7%. Warto nadmieni, e

nastpi pierwszy od wejcia do UE spadek sprzeday detalicznej whisky. W tym samym

czasie rednia cena piwa obniya si o 1,2%.30

Wraliwo cenowa konsumentw wdki wywara te du presj na wszystkie kanay

dystrybucji majc negatywny wpyw na kluczowe segmenty. W sprzeday sklepowej,

odpowiadajcej za 92% wolumenu zakupw, spadao znaczenie maych punktw

detalicznych, w miejsce ktrych rynek zdobywaj dyskonty i supermarkety.31

Tabela 5.Wielko sprzeday napojw spirytusowych (w mln litrw 100% alkoholu) w latach 2012-201432.

Rok I kwarta II kwarta III

kwarta

IV

kwarta

cznie Zmiana

r/r

2012 26,90 28,50 29,80 37,60 122,80 1,82%

27

Uzasadnienie do ustawy wskazanej w przypisie nr 1 28

KPMG, Rynek napojw alkoholowych w Polsce Cz II, 2014 r. s. 66. 29

Rynki Alkoholowe, 12/2014 30

Rynek wyrobw alkoholowych stan i perspektywy...op. cit., s. 39. 31

KPMG, Rynek napojw alkoholowych.. op. cit., s. 88. 32

GUS.

str. 13

2013 28,70 28,50 29,70 54,50 141,40 15,15%

2014 20,70 25,30 26,30 38,00 110,30 -21,99%

W roku 2014 due sieci handlowe oraz dyskonty umocniy swoj pozycj dziki wikszej

elastycznoci cenowej wynikajcej ze zgromadzonych zapasw towarw z akcyz sprzed

podwyki. Spowodowao to osabienie maych i rednich sklepw, ktre cay czas pozostaj

najwaniejszym kanaem sprzeday mocnych alkoholi (mocny alkohol przynosi nawet do 10

proc. obrotw takich sklepw spoywczych)33 . Ponadto pogorszya si sytuacja rynkowa

producentw, zwaszcza maych firm rodzinnych. Cz dystrybutorw przerzucia

obowizek posiadania zezwolenia hurtowego oraz zwizane z tym koszty na producentw.

Wikszo maych producentw nie posiada zezwole na obrt hurtowy i nie moe

sprzedawa bezporednio do sklepw detalicznych, w zwizku z tym ich konkurencyjno

zostaa znacznie ograniczona. Podobnie, mae sklepy najbardziej odczuy skutki podwyki

akcyzy, gdy nie byy w stanie zrobi zapasw i rozoy podwyek w czasie. W zwizku z

tym polityka podatkowa (wzrost akcyzy na alkohol) przyczynia si do znacznego spadku

poziomu obrotu w niezalenych sklepach spoywczych szacuje si, e spadek wolumenu

sprzeday w maych i rednich sklepach wynis ok. 15 mln litrw objtoci, co odpowiada

wartoci ok. 690 mln z34. Spowodowaa rwnie spadek liczby takich sklepw w handlu

tradycyjnym.

Produkcja

Zgromadzone pod koniec 2013 r. zapasy oraz spadek sprzeday detalicznej doprowadziy w

konsekwencji do dramatycznego spadku produkcji wdki w Polsce. 33

http://wyborcza.pl/1,75248,17155606,Akcyza_wysuszyla_strumien_pieniedzy_ze_sprzedazy_wodki.html 34

Wg Centrum Monitoringu Rynku spadek w handlu tradycyjnym wynis 10%, a zgodnie z raportem KPMG w 2013 r. handel tradycyjny wynosi 52% sprzeday detalicznej, to jest ok. 150 milionw l obj.

str. 14

Tabela 6. Dane o produkcji wdki w Polsce w roku 2014 (w porwnaniu do roku 2013, w tys.

hektolitrw).35

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII cznie

2013 71,1 65,7 85,6 77,3 70,4 87,4 76,6 85,2 110 122 143 159 1.153,3

2014 37,7 50,4 58,5 73,7 56,8 78,8 74,7 76,7 86,3 87,6 88,9 108 878,1

% -47 -23,3 -31,7 -4,7 -19,3 -9,8 -2,5 -10 -21,5 -28,2 -37,8 -32,1 -23,9

Zanotowany spadek produkcji wyrobw spirytusowych by zatem w 2014 r. jeszcze wikszy

ni spadek sprzeday i sign blisko 24% w porwnaniu z rokiem poprzednim. Spadek w

stosunku do analogicznego miesica roku poprzedniego, zosta odnotowany w kadym z 12

miesicy.

Szara strefa Wskazuje si, e znaczcy spadek produkcji i sprzeday nie wynika ze zmian preferencji

konsumentw, ktre w adnym kraju nie zmieniaj si w tak szybkim tempie. Konsumenci

wszystko na to wskazuje zaczli czciej siga po alkohol z szarej strefy 36 . Jako

przyczyny wskaza naley wzrost cen spowodowany podwyk akcyzy oraz walutowe

wahania na Wschodzie37, ktre powoduj zwikszone zainteresowanie czarnym rynkiem. UE

zawara umowy o wolnym handlu z wikszoci ssiadw, ale nie dotyczy to Biaorusi, Rosji

i Ukrainy. Wyroby alkoholowe pochodzce zza wschodniej granicy s konkurencyjne cenowo

na rynku unijnym ze wzgldu na rnice w wysokoci podatku akcyzowego oraz nisze

koszty produkcji38. W rezultacie nielegalny przywz moe generowa nadwyki ekonomiczne

uczestnikw rynku przy rwnoczesnej stracie dla budetu pastwa.39

W okresie pierwszych szeciu miesicy 2014 r. o ponad 40 proc. wzrs przemyt alkoholu

ujawniany przez celnikw na wschodniej granicy i w morskich portach. Wedug danych

35

GUS, Produkcja waniejszych wyrobw przemysowych XII 2013, XII 2014. 36

Rynki Alkoholowe, 9/2014 37

Zmiany kursw hrywny, rubla rosyjskiego przedstawia tabela (kurs za 1 PLN): Waluta Kurs NBP na 31.12.2013 Kurs NBP na 31.12.2014 Dynamika (PLN)

Hrywna (UAH) 0,3706 0,2246 +65,00%

Rubel rosyjski (RUB) 0,0914 0,0602 +51,83%

38

Np. udzia akcyzy w polskiej plitrowej butelce wdki, jest ponad trzy razy wikszy ni na Ukrainie KPMG, Rynek napojw alkoholowych.. op. cit., s. 104. 39

Rynek wyrobw alkoholowych stan i perspektywy...op. cit., s. 35

str. 15

Ministerstwa Finansw w pierwszym proczu celnicy ujawnili ok. 10 tys. litrw

kontrabandy. W tym samym okresie ubiegego roku byo to 7 tys. litrw40.

Wedug szacunkw nierejestrowany rynek alkoholu moe wynosi nawet 120 mln litrw, z

czego ok. 100 mln litrw to wyroby spirytusowe, cho wydaj si one mocno przesadzone.

Inne, bardziej wiarygodne szacunki mwi z kolei o ponad 12 mln litrw 100% alkoholu.

Natomiast szacowane straty z niezapaconych podatkw od strefy nierejestrowanego rynku

alkoholi mog siga nawet 2,78 mld z, na co skada si 1,95 mld z akcyzy, 0,64 mld z VAT

oraz 0,19 mld z podatkw dochodowych.41

Kada podwyka akcyzy, ktrej naturaln konsekwencj jest wzrost ceny produktu

(szczeglnie gdy pogarsza sytuacj konkurencyjn wobec produktw z innych pastw) ma

przeoenie na nielegalny rynek, zgodnie z zasad im wiksza podwyka, tym wikszy

wpyw. Raport KPMG wskazujcy na podstawie modelu ekonomicznego (opartego na bardzo

ostronych zaoeniach), e 9% podwyki w 2009 r. spowodowao wzrost szarej strefy o ok.

10% (z 11,3 na 12,4 mln l)42

. Zatem podwyka stawek o 15% dokonana w roku 2014,

wywoaa prawdopodobnie wyszy wzrost szarej strefy ni podniesienie stawek w roku 2009.

40

http://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/469891,wodka-z-przemytu-leje-sie-w-strumieniami-

winna-podwyzka-akcyzy-na-alkohol.html 41

Dane za" Straty budetu pastwa z powodu bdw Ministerstwa Finansw", Raport ZPP, Warszawa 2014, s. 6 i s. 25 42

Ibid.

str. 16

III. Porwnanie stawek akcyzy na wyroby spirytusowe z innymi

produktami alkoholowymi

Najbardziej obcionym akcyz rodzajem napojw alkoholowych s wyroby

spirytusowe. czne obcienie podatkami porednimi stanowi nawet ok. 72% ceny

detalicznej 0,5 litra wdki.

Regulacje akcyzowe s wymieniane przez wszystkie firmy z sektora jako gwny

czynnik wpywajcy negatywnie na ich wyniki finansowe oraz rozwj.

Koszt akcyzy obciajcy 1 litr alkoholu etylowego 100% vol. w przypadku wdki

jest ponad 3krotnie wyszy ni dla piwa.

W przeciwiestwie do zanotowanego spadku wyrobw spirytusowych, produkcja piwa w

2014 r. wzrosa w stosunku do 2013 r. o 0,8%, osigajc poziom 39.871 tys. hektolitrw43. Do

takiej sytuacji doprowadzia nierwnowaga w obcieniach akcyz. Warto rwnie porwna

dane dotyczce sprzeday za lata 2012-2014 z poszczeglnych kategorii wyrobw

alkoholowych w przeliczeniu na 100% alkohol.

Tabela 7. Sprzeda poszczeglnych kategorii wyrobw alkoholowych w przeliczeniu na 100% alkohol (w

tys. hektolitrw).44

Wyroby spirytusowe Piwo45

Wino46

2012 122,80 220,16 21,85

2013 141,40 216,35 21,46

Dynamika r/r + 15,15% -1,73% -1,81%

2014 110,30 220,46 22,61

Dynamika r/r -21,99% +1,90% +5,37%

Dynamika sprzeday piwa i wina w roku 2014 osigna niemal dokadnie taki poziom, jaki

zosta wskazany w ekspertyzie Instytutu Sobieskiego, w ktrym zakadano (w przypadku

43

GUS, Produkcja waniejszych wyrobw, op. cit. 44

Dane za Gwnym Urzdem Statystycznym. 45

Do wyliczenia przyjto redni zawarto alkoholu w wysokoci 5,7%. 46

Do wyliczenia przyjto redni zawarto alkoholu w wysokoci 12%.

str. 17

podniesienia akcyzy na wyroby spirytusowe o 15% i pozostawieniu stawek na pozostae

produkty na takim samym poziomie) wzrost sprzeday piwa o 2%, a wina o 5,5%47

Z danych wskazanych w powyszej tabeli wynika nie tylko znaczcy spadek sprzeday

wyrobw spirytusowych w roku 2014, ale i czny spadek sprzeday wszystkich wyrobw

alkoholowych - z 379,2 hektolitrw (w przeliczeniu na 100% alkohol) do 353,37 hektolitrw,

tj. spadek o ponad 6,8%. Tym samym zmniejszenia produkcji wyrobw spirytusowych w

2014 r. nie rekompensuj wzrosty sprzeday piwa i wina, a skala cznego spadku pozwala

wskazywa, e dua cz konsumpcji przeniosa si do szarej strefy, ktre to zjawisko jest

omawiane w dalszej czci ekspertyzy.

Taka tendencja jest pochodn sytuacji, gdzie najbardziej obcionym akcyz rodzajem

napojw alkoholowych s wyroby spirytusowe. W padzierniku 2014 r. cena detaliczna

plitrowej butelki wdki Polonaise o zawartoci alkoholu 40% wyniosa rednio 21,60 z, w

tym akcyza stanowia 53%. czne obcienie podatkami porednimi (akcyza + podatek

VAT) stanowio 72% ceny detalicznej, tj. o 5 p.p. wicej ni rok wczeniej.

Mniejsze jest obcienie akcyz piwa. W padzierniku 2014 r. rednia cena plitrowego piwa

butelkowego ywiec wyniosa 2,84 z, w tym akcyza stanowia 17%. czne obcienie

podatkami porednimi stanowio 36% ceny detalicznej i byo ono podobne do notowanego

rok wczeniej.

Natomiast wino importowane gronowe czerwone wytrawne (750 ml), kosztowao w

padzierniku 2014 r. rednio 18,67 z. Udzia akcyzy w cenie stanowi 6%, a czne

obcienie podatkami porednimi wynioso 25% ceny detalicznej. W przypadku Cydru

Lubelskiego (butelka 1000 ml) udzia ten siga 9%48.

Koszt akcyzy obciajcy 1 litr alkoholu etylowego 100% vol. w przypadku wdki to 13,64

EUR, za piwa 3,72 EUR, tj. ponad 3-krotnie mniej. W porwnaniu do innych pastw Unii

Europejskiej, opodatkowanie akcyz wyrobw spirytusowych w Polsce jest najwysze w

regionie. Z kolei wysze koszty z tytuu akcyzy na 1 litr alkoholu etylowego 100% vol. dla

piwa ponosz takie kraje jak: Litwa, otwa, Sowacja, Wgry, Estonia, Wielka Brytania i

Holandia. Porwnujc proporcje kosztu tego obcienia dla wdki wzgldem piwa, wskanik

dla Polski to 3,6, podczas gdy rednia dla badanych krajw to 1,7.

47

Instytut Sobieskiego, Wpyw zmian wysokoci stawki, op. cit., s. 33. 48

Rynek wyrobw alkoholowych stan i perspektywy, op. cit., s. 41.

str. 18

Wykres 2. Koszt akcyzy obciajcy 1 litr alkoholu etylowego 100% vol. (EUR) w wybranych krajach

Unii Europejskiej.

Spoycie piwa w litrach na mieszkaca wzroso w latach 1992-2011 o 244%, w przeliczeniu

na 100% alkohol o 245%, podczas gdy spoycie wyrobw spirytusowych w przeliczeniu na

100% alkohol w latach 1992-2011 spado o 5,7%. Stawiane s wnioski, e wysoko akcyzy

na piwo nie ma znaczcego wpywu na ceny detaliczne piwa. Potwierdza to przykad m.in.

Czech, Holandii i Polski. W przeliczeniu na jednego mieszkaca (na 100% czystego

alkoholu) udzia konsumpcji piwa w cznej konsumpcji napojw alkoholowych wzrs z

26% w 1990 r. do ponad 55% w poowie poprzedniej dekady. W tym samym czasie nastpi

spadek udziau wyrobw spirytusowych w cznej konsumpcji z 60% do 25% w 2000 r.

W latach 2000-2012 udzia piwa w strukturze konsumpcji alkoholu w Polsce wzrs o 7,9% i

w 2012 r. stanowi 59,5%. Zwikszyo si rwnie znaczenie wdki i innych napojw

spirytusowych (udzia w 2012 r. wynis 32,7%). Udzia wina spad natomiast z 20,2% w

2000 r. do 7,7% w 2012 r.49

W 2009 r. po podwyce akcyzy o 9% sprzeda wyrobw spirytusowych spada o 5,33% w

porwnaniu do roku 2008 (ze 133,3 mln do 126,2 mln litrw czystego 100% alkoholu)50, a

roczne spoycie na mieszkaca napojw spirytusowych z 3,4 litra w 2008 r. do 3,2 litra w

49

P. Wyrzykowski, Rynek napojw alkoholowych Stan i tendencje rozwojowe, Przemys Spoywczy, tom 68, czerwiec 2014 r. s, 9. 50

Produkcja i handel zagraniczny produktami rolnymi w 2010 r., GUS, Warszawa 2011, s. 34.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Wdka

Piwo

str. 19

2009 r.51

Produkcja czystej wdki spada w 2009 r. w stosunku do 2008 r. o 3,5% ze 108,1

mln litrw do 104,3 mln litrw. 52 Spadek sprzeday wyrobw spirytusowych nastpi

pomimo rwnoczesnego wyszego wzrostu stawek podatku akcyzowego na piwo (o 13,6%) i

wino (o 16,5%).53

Wzrost akcyzy na napoje spirytusowe w Polsce spowodowa konieczno podjcia dziaa

dostosowawczych i zaostrzy konkurencj cenow w tym segmencie rynku. Regulacje

akcyzowe s wymieniane przez wszystkie firmy z sektora jako gwny czynnik wpywajcy

negatywnie na ich wyniki finansowe oraz rozwj54.

51

IERGi, Rynek alkoholu i napojw alkoholowych, op. cit., s. 59. 52

Produkcja i handel zagraniczny produktami rolnymi w 2010 r., op.cit.,, s. 34, 53

Polityka pastwa wobec alkoholu, Ministerstwo Zdrowia, Warszawa, s. 1. 54

KPMG, Rynek napojw alkoholowych.. op. cit., s. 93.

str. 20

IV. Otoczenie midzynarodowe

Poziom akcyzy na wyroby spirytusowe w Polsce jest najwyszy w regionie oraz

wyszy ni w wielu zamoniejszych pastwach UE. Od 2015 roku Polska jest 11.

krajem UE z najwysz stawk akcyzy na alkohol etylowy wyraon w EUR.

Due rnice w opodatkowaniu, wpywajce na cen produktu, s istotnym bodcem

do m.in. nielegalnego handlu alkoholem czy te wzmoonych zakupw w pastwach,

w ktrych produkt jest taszy.

Obowizujca w Polsce stawka akcyzy na napoje spirytusowe zostaa okrelona na poziomie

znacznie wyszym ni minimalne wymogi unijne. Na zjawisko znacznie wyszego

opodatkowania napojw spirytusowych wzgldem progw okrelonych przez regulacje Unii

Europejskiej zwrcono uwag ju w kontroli NIK z 2012 r.55 czyli przed ostatni podwyk

akcyzy na alkohol etylowy.

W przypadku wyrobw spirytusowych, stawka akcyzy obowizujca w naszym kraju od 1

stycznia 2014 r. wynosi 5.704,00 z od 1 hektolitra alkoholu etylowego 100% vol. zawartego

w wyrobie gotowym po przeliczeniu wedug kursu euro na dzie 1 padziernika 2014 r.56

wynosi 1.364,10 EUR, czyli jest ponad dwukrotnie wysza od obowizujcej w UE

minimalnej stawki (550 EUR).

W 2013 r. Polska znajdowaa si na 15. miejscu wrd pastw UE pod wzgldem wysokoci

akcyzy od 1 hektolitra (hl) alkoholu etylowego 100% vol. zawartego w gotowym wyrobie. Po

podwyce w 2014 r. bylimy 12. krajem UE z najwysz stawk akcyzy na alkohol etylowy

wyraon w EUR. Od roku 2015, po aktualizacji kursw walut, jestemy na miejscu 11.

Wskazane pozycje s znacznie wysze ni miejsce Polski w zestawieniu pastw UE biorc

pod uwag PKB per capita z uwzgldnieniem siy nabywczej (GDP per capita, PPS).

55

Opodatkowanie akcyz wyrobw alkoholowych, Najwysza Izba Kontroli, Warszawa, kwiecie 2012, s. 17 56

Zgodnie z przepisem 9 ust. 1 Dyrektywy 92/84/EWG zastosowanie do stawki akcyzy maj kursy z pierwszego roboczego dnia padziernika (first working days of October) roku poprzedzajcego, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=DD:09:01:31992L0084:PL:PDF

str. 21

Wykres 3. Stawki akcyzy od 1 hektolitra (hl) alkoholu etylowego 100% vol. zawartego w gotowym

wyrobie w wybranych pastwach UE (EUR, stan na 1 stycznia 2015 r.57).

rdo: Excise Duty Tables Alcoholic Beverages, Komisja Europejska, 2015 r., s. 23-24.

Stawki podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe obowizujce w Polsce s wiksze ni w

innych krajach Unii Europejskiej o wyszym poziomie zamonoci, takich jak np. Niemcy,

Austria, Luksemburg, Wochy, Hiszpania i Czechy. Biorc pod uwag relacj poziomu

opodatkowania wyrobw spirytusowych w Polsce do wysokoci wynagrodze konsumentw

(tzw. relatice alkohol tax) lub w odniesieniu do zamonoci Polakw liczonej w PKB na

mieszkaca z uwzgldnieniem parytetu siy nabywczej, to obowizujce w Polsce obcienia

s jednymi z najwyszych w UE58.

57

Kursy wymiany walut krajowych do EUR na dzie 1 padziernika 2013 r. opisane w Official Journal of the European Union C 286 of 02/10/2013 r. 1 EUR = 4,23 PLN. 58

A. Eriksson, S. Fotina, Alcohol tax In Sweden. Should it be reduced?, op.cit., s. 4

1364,10 1320,0

1291,71

1200,0

1074,55

1041,15 1035,52

913,28

800,00

900,00

1000,00

1100,00

1200,00

1300,00

1400,00

str. 22

Wykres 4. PKB per capita w PPS w pastwach UE w 2013 r. (rednia UE 28=100)59.

rdo: Eurostat.

Mimo informacji zawartych w kontroli NIK oraz innych opracowaniach, ktre wskazyway

na nieoptymalne dopasowanie poziomu stawek akcyzy na wyroby spirytusowe, Ministerstwo

Finansw postanowio kolejny raz zwikszy stawk akcyzy w 2014 r. W przeciwiestwie do

pastw, gdzie represyjna polityka akcyzowa moe przynie pozytywne efekty zwizane ze

wzrostem wpyww do budetu pastwa (np. Estonia wyjanienie odmiennej sytuacji i

efektw podwyki akcyzy znajduje si w dalszej czci analizy), w przypadku Polski taka

prawidowo nie zachodzi.

Kluczowe znaczenie dla ujcia relacji opodatkowania wyrobw alkoholowych w Polsce

wzgldem innych pastw ma porwnanie stawek podatku do obowizujcych w pastwach

ssiadujcych. Due rnice w opodatkowaniu, a tym samym cenie produktu finalnego, s

istotnym bodcem do rozwoju m.in. nielegalnego handlu alkoholem pomidzy pastwami.

Poniszy wykres zawiera porwnanie stawek podatkw porednich (akcyza, VAT) na wyroby

spirytusowe w Polsce ze stawkami w ssiadujcych pastwach nalecych do UE.

59

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tec00114

40

50

60

70

80

90

100

110

120

130

140N

eth

erla

nd

s

Ire

lan

d

Au

stri

a

Swed

en

De

nm

ark

Ger

man

y

Be

lgiu

m

Fin

lan

d

Un

ite

d K

ingd

om

Fran

ce

Ital

y

Spai

n

Cyp

rus

Mal

ta

Cze

ch R

epu

blic

Slo

ven

ia

Po

rtu

gal

Slo

vaki

a

Esto

nia

Gre

ece

Lith

uan

ia

Po

lan

d

Hu

nga

ry

Latv

ia

Cro

atia

Ro

man

ia

Bu

lgar

ia

str. 23

Wykres 5. Porwnanie stawek akcyzy na wyroby spirytusowe oraz stawki podatku VAT w Polsce i

wybranych pastwach ssiadujcych.60

rdo: Komisja Europejska.

Poziom akcyzy na wyroby spirytusowe w Polsce jest najwyszy w regionie. Nisze stawki

maj Niemcy (1303,0 EUR), Litwa (1291,71 EUR), Sowacja (1080,0 EUR), Czechy 1036,29

EUR), a take Rosja, Ukraina i Biaoru61.

W przywoywanym raporcie z 2013 r. Instytut Sobieskiego wskazywa, e podwyka stawek

podatku akcyzowego o 15%, bez zmian stawek akcyzy innych produktw alkoholowych,

bdzie niosa z sob trojakie konsekwencje:

- cz konsumentw napojw spirytusowych ograniczy spoycie alkoholu lub w ogle z

niego zrezygnuje;

- cz konsumentw napojw spirytusowych zrezygnuje z alkoholu pochodzcego z

legalnych rde na rzecz nielegalnego alkoholu, co doprowadzi do rozwoju szarej strefy;

- cz konsumentw przeniesie swoje preferencje z napojw spirytusowych na inne wyroby

alkoholowe, przede wszystkim piwo.

60

Excise Duty Tables Alcoholic Beverages, Komisja Europejska, stycze 2015 r. 61

Stawka akcyzy na 1 hektolitr alkoholu etylowe 100% vol. zawartego w gotowym wyrobie wynosi na Ukrainie

1811,82 z, na Biaorusi 4122,73 z, w Rosji 4155,0z wobec 5704,0 z w Polsce. Stawka podatku VAT wynosi na Biaorusi i Ukrainie 20%, a w Rosji 18%.

1036,29

1080,00

1291,71

1303,00

1364,10

21

23

21 19

23

0

5

10

15

20

25

500,00

600,00

700,00

800,00

900,00

1000,00

1100,00

1200,00

1300,00

1400,00

1500,00

Czechy Sowacja Litwa Niemcy Polska

Stawka akcyzy na hl 100% w EURStawka podatku VAT

str. 24

Jak wskazano we wczeniejszej czci opracowania, zgodnie z danymi GUS, w roku 2014

produkcja wdki spada o 23,9%, podczas gdy w tym samym czasie wzrosa produkcja piwa

(o 0,8%) oraz wina owocowego (o 3,6%).

Podobne zjawiska zanotowano i w innych pastwach. Na Litwie i otwie zaobserwowano, e

wzrost akcyzy na alkohol etylowy powoduje zmniejszenie konsumpcji oraz wikszy udzia

szarej strefy w handlu. Wysokie opodatkowanie mocnych alkoholi zwikszyo opacalno

produkcji piwa, obcionego niszymi stawkami akcyzowymi. Podwyka akcyzy

sprzyjaa rwnie rozwojowi nielegalnego rynku m.in. na przejciach granicznych z

Rosj i Biaorusi.

W 2009 r. na Litwie podwyszono akcyz na alkohol etylowy z 3 840 do 4 416 LTL od 1

hektolitra (hl) alkoholu etylowego 100% vol. zawartego w gotowym wyrobie, tj. o 15%. W

tym czasie wpywy z akcyzy ze sprzeday wysokoprocentowych alkoholi na Litwie spady o

20,7% wzgldem roku 2008, a w 2010 r. wpywy z tytuu tego podatku zmniejszyy si w

stosunku do roku 2008 nominalnie o blisko 30%. Pomimo zanotowanego w kolejnych trzech

latach wzrostu dochodw budetu z tytuu akcyzy od wyrobw spirytusowych (2011 r.

157,86 mln EUR, 2012 r. 171,88 mln EUR, 2013 r. 171,91 mln EUR), byy one wci na

niszym poziomie ni w roku 2008 (przed podwyk akcyzy) kiedy wyniosy 218,88 mln

EUR.

Podobne zjawisko zaobserwowano na otwie, gdzie w wyniku wzrostu akcyzy na alkohol

etylowy w 2009 r., wpywy do budetu pastwa z tytuu tego podatku spady o 20,7 proc. rok

do roku, a sprzeda mocnych alkoholi zmniejszya si w 2010 r. o 41,2% wzgldem 2008 r.

Udzia mocnych alkoholi na rynku zmala z 61% w 2008 r. do 52% w 2010 r.62 Wynikao to

ze stosunkowo wikszej atrakcyjnoci cenowej alkoholi o mniejszej zawartoci czystego

alkoholu (piwo, wino, cydr) oraz wspomnianego wzrostu szarej strefy.

Jednoczenie zarwno na otwie jak i Litwie, spadek wpyww do budetu pastwa z tytuu

akcyzy na alkohol etylowy wiza si ze wzrostem poziomu dochodw wynikajcych z

akcyzy na piwo i wino.

Jedynym pastwem batyckim, w ktrym podniesienie stawki akcyzy na wyroby spirytusowe

doprowadzio do wzrostu dochodw budetu z tego tytuu, jest Estonia. Jednak przykad ten

62

Impact of Changes in Excise Tax Rate for Strong Alcohol on Consumption and State Revenues in Latvia, A.

Strateiuks, V. Kae, R. kapars, World Academy Science, Engineering and Technology, 2012, s. 659.

str. 25

naley rozpatrywa przez pryzmat istotnej roli zewntrznego bodca popytowego

wynikajcego z bliskoci Finlandii i aktywnoci fiskich konsumentw na estoskim rynku

wyrobw alkoholowych. W latach 2008-2013 wpywy do budetu Estonii z tytuu akcyzy na

wyroby spirytusowe wzrosy o 13,0 proc., na wino o 13,9 proc, a na piwo o 37,6 proc.

Sytuacja w Polsce przypomina charakterystyk relacji poziomu akcyzy do dochodw budetu,

jak zaobserwowano na Litwie i otwie, czyli wraz ze wzrostem akcyzy na wyroby

spirytusowe, ronie udzia w rynku producentw piwa i wina, a spadaj wpywy z akcyzy na

alkohol etylowy. W okresie podwyszonej akcyzy na napoje spirytusowe w latach 1998-2002

spoycie legalnych wyrobw spirytusowych w przeliczeniu na 100% alkohol spado z 2,4 litra

na osob do 1,7 litra na osob, czyli o 29,1%. W tym samym czasie, spoycie win i miodw

pitnych w przeliczeniu na 100% alkohol spado z 1,64 litra na osob do 1,34 litra (o 18,3%),

podczas gdy piwa wzroso z 2,98 litra na osob do 3,89 litra, zatem a o 30,5%.63

63

A. Borowska, Przemiany na rynku napojw alkoholowych w Polsce w latach 1990-2007, Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej, Szkoa Gwna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa, s. 21,

str. 26

V. Alternatywne scenariusze zmian stawek podatku akcyzowego

Utrzymanie obowizujcych stawek akcyzy na wyroby alkoholowe powoduje

pozostawanie wysokoci dochodw budetu pastwa poniej optymalnego poziomu,

przy jednoczesnym dalszym spadku produkcji i sprzeday wyrobw spirytusowych.

Optymalizacja wysokoci dochodw budetu pastwa z akcyzy na wyroby

alkoholowe powinna zosta osignita w przypadku podniesienia stawek na piwo i

wino o 10%, oraz obnienia stawek na wyroby spirytusowe o 4,35%.

Wyniki realizacji dochodw z tytuu podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe za 2014 r.

pokazuj, e stawki okazay si nieoptymalne z punktu widzenia budetu pastwa. Tym

samym, naley mie obawy rwnie o wysoko wpyww w kolejnych latach. Jednak

zgodnie z wypowiedziami przedstawicieli resortu finansw, nie istnieje ryzyko

niezrealizowania wpyww z akcyzy na wyroby spirytusowe w roku 201564. Wedug zapisw

ustawy budetowej na rok 2015, czne dochody z tytuu podatku akcyzowego zostay

zaplanowane w wysokoci 63.570 mln z. Dane udostpnione przez resort finansw,

wskazuj, e czne dochody z tytuu akcyzy na wyroby alkoholowe maj wynie 11.400,2

mln z z czego 7.254,4 mln z (czyli ponad 63,6% zaplanowanych dochodw) to wpywy z

podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe.

Uwaamy, e optymalizacja wysokoci dochodw budetu bdzie (przy obecnych stawkach

podatku akcyzowego) trudna do osignicia tym bardziej, e wraz ze wzrostem akcyzy

najprawdopodobniej powikszya si szara strefa. W zwizku z tym podzielamy zdanie, e

przy obecnych stawkach akcyzy, spadek sprzeday wyrobw spirytusowych moe

sign 2,9% r/r. 65 , czyli rynek bdzie nadal si kurczy. Tym samym, wobec

przewidywanego spadku sprzeday szacujemy, jako scenariusz bazowy na rok 2015

wysoko dochodw z tytuu akcyzy na wyroby spirytusowe w wysokoci 6.358,40 mln

z, czyli o 896 mln z nisze ni zaplanowane w ustawie budetowej. Wariant optymistyczny

dla budetu to dochody w roku 2015 z tytuu akcyzowego na wyroby spirytusowe w

wysokoci 6.939,95 mln z (tj. 315,4 mln z nisze ni zakadane przez resort finansw).

Dochody budetu pastwa mogyby zosta zwikszone, jeeli zostaaby wprowadzona

optymalna polityka w zakresie stawek podatku akcyzowego na wyroby alkoholowe.

64

http://www.podatki.abc.com.pl/czytaj/-/artykul/wplywy-z-akcyzy-bliskie-zalozeniom-z-tegorocznego-budzetu 65

KPMG, Rynek napojw alkoholowych, op. cit., s. 66.

str. 27

Przypominamy, e w ekspertyzie przygotowanej w IV kwartale 2013 r., zaproponowano

rne warianty stawek podatku akcyzowego na okrelone produkty alkoholowe. Propozycje,

wraz z symulowan wysokoci dochodw budetu pastwa, przedstawia poniszy wykres

(zmiany stawek - podwyki - odnosz si do wielkoci obowizujcych w roku 2013, czyli

sprzed wprowadzonej od stycznia 2014 r. podwyki na wyroby spirytusowe).

Wykres 6. Wysoko dochodw budetu pastwa z tytuu akcyzy na wyroby alkoholowe w piciu

rozpatrywanych wariantach oraz w wariancie zaoonym przez Ministerstwo Finansw.

Z punktu widzenia wysokoci dochodw budetu pastwa na kolejne lata, najbardziej

optymalnym rozwizaniem w zakresie stawek akcyzy na wyroby alkoholowe miao by

podniesienie ich o 5% (w stosunku do stawek z roku 2013) we wszystkich segmentach. W

takim przypadku, dochody budetu pastwa mogyby wynie w 2014 r. blisko 11,03 mld z i

byyby wwczas wysze od szacowanego wykonania dochodw z tytuu podatku akcyzowego

na wyroby alkoholowe o ponad 420 mln z. Po 11 miesicach 2014 r. dochody budetu z

akcyzy na wyroby alkoholowe wyniosy 9.468,30 mln z 66. Szacujemy, e na koniec roku

2014 r. wyniosy one ok. 10.581,31 mln z. Tym samym dochody budetu w roku 2014 byy

nisze ni w przypadku scenariuszy alternatywnych, w ktrych zakadano podwyk stawek

akcyzy na wszystkie kategorie wyrobw alkoholowych (o 5%, 10% lub 15% w stosunku do

stawek obowizujcych do roku 2013).

W tym miejscu warto rozway optymalny poziom podatku akcyzowego na wyroby

alkoholowe z punktu widzenia dochodw budetu pastwa. Naley rwnie przypomnie, e

66

Dane przekazane Instytutowi Sobieskiego przez Ministerstwo Finansw.

10,2000

10,3000

10,4000

10,5000

10,6000

10,7000

10,8000

10,9000

11,0000

11,1000

dochody wroku 2012

wariant MF podwyka15% na

wszystkiewyroby

podwyka10% na

wszystkiewyroby

podwyka5% na

wszystkiewyroby

akcyza bezzmian

str. 28

przed kilkunastu laty miaa miejsce sytuacja, gdy po podwyce akcyzy na wyroby

spirytusowe, ktra doprowadzia do spadku dochodw budetu, obniono wysoko akcyzy,

co z kolei pozwolio przywrci wysze wpywy do budetu. W padzierniku 2002 r.

stawka podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe zostaa obniona o 30%, co

przyczynio si do zwikszenia wpyww do budetu z tytuu podatku akcyzowego.

Obnika stawek bya dziaaniem podjtym celem zagodzenia negatywnych skutkw

dokonanej w 1998 r. podwyki akcyzy na wyroby spirytusowe o 12%.67 Sprzeda wyrobw

spirytusowych spada w roku 1998 r. wzgldem 1997 r. o 24,4%.68 Dochody budetu pastwa

z tytuu akcyzy na wyroby spirytusowe zmniejszay si w latach 1998-2002 w ujciu

nominalnym i realnym. Ponisza tabela wskazuje na wysoko dochodw budetu pastwa w

latach 1997-2004, zatem dane pokazuj skutki podwyki z roku 1998 oraz obnienia stawek

od padziernika 2002 r.

Tabela 8. Dochody budetu pastwa z tytuu podatku akcyzowego na wyroby spirytusowe w latach 1997-

2004 (w mld z)69.

Rok 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Dochody budetu

pastwa (mld z)

4,66 4,81 4,65 4,42 4,20 3,87 4,09 4,56

Do zbudowania choby uproszczonego modelu pozwalajcego podj prb odpowiedzi na

pytanie o optymalne z punktu widzenia budetu pastwa stawki podatku akcyzowego na

wyroby alkoholowe naley przyj scenariusze zachowania innych (poza wyrobami

spirytusowymi) segmentw rynku alkoholi. Jako bazowe, sporzdzone jednak bez zaoenia

wzrostw akcyzy, przyjmujemy:

- wzrost o ok. 0,5% rocznie polskiego rynku piwa70

,

- wzrost o ok. 5% rocznie polskiego rynku piwa.71

67

Analiza wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej w 1998 r., NIK, Warszawa, czerwiec 1999, s. 21. 68

Analiza wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej w 1998 r., NIK, Warszawa, czerwiec 1999, s. 25. 69

Rocznik statystyczny 2012 ,GUS, Warszawa, grudzie 2013, s. 629, Biuletyn statystyczny suby celnej, Warszawa, s. 19, http://www.e-play.pl/portal/File/Biuletyn%202005.pdf, A. Borowska, Przemiany na rynku

napojw alkoholowych w Polsce w latach 1990-2007, Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej, Szkoa Gwna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa, s. 17. 70

http://www.rp.pl/artykul/776355.html. 71

B. Pyryt, P. Murglin, Preferencje konsumentw dotyczce napojw alkoholowych, Problemy Higieny i Epidemiologii, 94 (3), Polskie Towarzystwo Higieniczne, Pozna 2013, s. 659.

str. 29

Ponisze wyliczenia wskazuj na skutki zmiany stawek podatku akcyzowego dla budetu

pastwa oraz zawieraj prognozy zachowania si rynku (dynamika sprzeday) przy danym

poziomie opodatkowania. Zakadamy, e zmiana stawki akcyzy moe agodzi skutki efektu

substytucji oraz ucieczki do szarej strefy, jakie nastpiy w wyniku wprowadzonej od 2014 r.

podwyki akcyzy na wyroby spirytusowe.

Wariant I wzrost akcyzy o 15% na wszystkie produkty alkoholowe w stosunku do stawek z

roku 2013:

Piwo72

Wyroby spirytusowe Wino73

Stawka 8,96 z 5.704 z 181,10 z

Dynamika (do

roku 2014)

+ 15% 0% + 15%

Przy wskazanym poziomie stawek zakadamy nastpujcy poziom sprzeday, dynamik w

stosunku do roku 2014 oraz wysoko dochodw budetu:

Tabela 9. Zmiana dynamiki sprzeday i wysoko dochodw z akcyzy w wariancie I.

Dynamika sprzeday

(do roku 2014)

Dochody z akcyzy

(mld z)

piwo -5,5% 3.837,5

wyroby

spirytusowe

-2,0% 6.389,9

wino 0% 427,8

Przy zaoeniu niniejszego wariantu, do budetu pastwa z tytuu podatku akcyzowego na

wyroby alkoholowe wpynoby cznie ok. 10.655,2 mln z. Naley by jednak bardzo

ostronym we wprowadzaniu takiego rozwizania, z uwagi na powane negatywne implikacje

gospodarcze, ktre uwidoczniy si w roku 2014, jako efekt podwyki akcyzy o 15% dla

wyrobw spirytusowych.

72

Na hektolitr, za kady stopie plato. 73

Od jednego hektolitra.

str. 30

Wariant II wzrost akcyzy o 10% na wszystkie produkty alkoholowe w stosunku do stawek

z roku 2013:

Piwo74


Stawka 8,57 z 5.456,00 z 173,80 z

Dynamika (do

roku 2014)

+ 10% -4,35% + 10%

Przy wskazanym poziomie stawek, zakadamy nastpujcy poziom sprzeday (w tym

dynamik w stosunku do roku 2014) oraz wysoko dochodw budetu:

Tabela 10. Zmiana dynamiki sprzeday i wysoko dochodw z akcyzy w wariancie II.

Dynamika sprzeday

(do roku 2014)

Dochody z akcyzy

(mld z)

piwo -1,0% 3.845,5

wyroby

spirytusowe

5,56% 6.546,3

wino 2,5% 421,5


wyroby alkoholowe wpynoby cznie ok. 10.813,2 mln z.

Wariant III wzrost akcyzy o 5% na wszystkie produkty alkoholowe w stosunku do

stawek z roku 2013:

Piwo76


Stawka 8,18 z 5.208 z 181,10 z

Dynamika (do

roku 2014)

+ 5% -8,7% + 5%

74


Od jednego hektolitra. 76



str. 31



Tabela 11. Zmiana dynamiki sprzeday i wysoko dochodw z akcyzy w wariancie III.

Dynamika sprzeday

(do roku 2014)

Dochody z akcyzy

(mld z)

piwo 0% 3.707,7

wyroby

spirytusowe

10,8% 6.561,1

wino 4% 408,2



Wariant IV stawki akcyzy na poziomie z roku 2014:

Piwo78


Stawka 7,79 z 5.704 z 158,00 z



Tabela 12. Zmiana dynamiki sprzeday i wysoko dochodw z akcyzy w wariancie IV.

Dynamika sprzeday

(do roku 2014)

Dochody z akcyzy

(mld z)

piwo +1,5% 3.620,0

wyroby

spirytusowe

-2,9% 6.358,4

wino +5,0% 398,4

78



str. 32



Wykres 7. Wysoko dochodw budetu pastwa (w mln z) z tytuu akcyzy na wyroby alkoholowe w

poszczeglnych wariantach w 2014 roku.

W zwizku z powyszym, jako optymalny z punktu widzenia budetu pastwa naley uzna

wariant II, czyli podwyk akcyzy o 10% na wszystkie produkty alkoholowe w stosunku do

stawek z roku 2013.

10655,2

10813,2

10677,1

10376,7

10100

10200

10300

10400

10500

10600

10700

10800

10900

podwyka 15% nawszystkie wyroby



akcyza bez zmian

Akcyza - podwyżka akcyzy na wyroby spirytusowe w Polsce i jej skutki 2015.pdf

Documents

Transcript of Akcyza - podwyżka akcyzy na wyroby spirytusowe w Polsce i jej skutki 2015.pdf