1

Mikroekonomia

Wykład 2

2

Podatki pośrednie (od sprzedaży)

� Podatki pośrednie (obrotowy, akcyza, VAT, itd.) powodują, że cena, jaką płaci nabywca, czyli konsument (PD) jest wyższa od ceny, którą otrzymuje dostawca, czyli firma (PS). Równowaga z podatkiem: D(PD*) = S(PS*)

� Podatek od ilości albo kwotowy (np. akcyza, podatek rolny), to takie t, że PD = PS + t czyli Pbrutto = Pnetto+ t

� Podatek od wartości albo procentowy (np. obrotowy, VAT), to takie τ, że PD = (1 + τ)PS czyli Pbrutto = (1 + τ)Pnettoczyli pozwala na automatyczną waloryzację wartości podatku

� Podatek ryczałtowy

3

Przykład - akcyza

DS2=S1+t Podatek akcyzowy t

można zilustrowa ćjako podniesieniekrzywej poda ży

$tpd

q t

p

D(p), S(p)

p *

q *

ps

S(pS) = c + dpS = c + d(pd – t) = c + dpd – dt, czyli krzywa poda ży przesunie si ę w lewo o t Dla każdej ceny producenci b ędą chcieli dostarczy ć mniej towaru, ni ż przed nało żeniem podatku

Dostawcy otrzymuj ą cenę ps = pd – t

S1

4

Przykład - akcyza

Popyt

Podaż Albo jako spadekpopytu

$t

pd

q t

p

D(p), S(p)

p *

q *

ps

Cena rynkowa jest to cena płacona przez konsumenta.Po nało żeniu podatku ↑pd oraz ↓ps, a także spada Produkcja i konsumpcja opodatkowanego dobra.

Konsumenci płac ąpd = ps + t

5

Przykład- akcyza

Popyt PodażNie ma znaczeniaw jaki sposób to przedstawimy

$t

pd

q t

p

D(p), S(p)

p *

q *

ps

$t

6

Przykład algebraiczny - akcyza

� Przyjmijmy liniowe krzywe popytu i podaży:

D(pD) = a – bpDS(pS) = c + dpS

� Przyrównujemy:a – bpD* = c + dpS*, gdzie pD* = pS* + t

db

btcapdpctpba sss +

−−=⇒+=+− )(

db

dtcapD +

+−=db

bdtbcadqt

+−+=

� Często można spotkać się ze stwierdzeniem, że podatki pośrednie są w całości przerzucane na konsumentów. Czy to prawda?

7

Przerzucanie podatku� Podatek jest w całości przerzucony na konsumentów jeśli

po wprowadzeniu podatku cena, którą płacą wzrasta dokładnie o wysokość podatku t, tzn.

PD* = P*+ t

� Tymczasem na podstawie poprzedniego przykładu, możemy stwierdzić, że cena dla nabywców wzrasta o mniej niż t

Poprzednio konsumenci płacili p*, teraz płacą p* + td/(b+d), czyli konsumenci płacą d/(b+d) część podatku

Poprzednio producenci płacili p*, teraz płacą p* - tb/(b+d), czyli producenci płacą b/(b+d) część podatku

8

Rozkład ciężaru podatkowego

PopytPodażTo spada

na konsumentów

Ta część spadana sprzedaj ących

pd

q t

p

D(p), S(p)

p *

q *

ps

Zauważmy, że o tym, jaka część podatku jest płacona przez konsumentów, a jaka przez producentów decydują jedynie elastyczności krzywych popytu i podaży w punkcie równowagi

9

Podział ciężaru podatkowegozależy od relacji elastyczności

*

*

*

*

*

*

pp

p

q

qq

p

pq

q

s

t

S −−=∆

∆

=ε ( )*

***

q

pqqpp

S

t

s ××−=−⇒

ε

� Elastyczność cenowa podaży jest dodatnia i mierzy reakcję wielkości podaży na zmianę ceny:

� Elastyczność cenowa popytu jest ujemna i mierzy reakcję wielkości popytu na zmianę ceny:

*

*

*

*

*

*

pp

p

q

qq

p

pq

q

D

t

D −−=∆

∆

=ε ( )*

***

q

pqqpp

D

t

D ××−=−⇒

ε

10

Podział ciężaru podatkowegozależy od relacji elastyczności

� Wykorzystując te wzory otrzymujemy:

(pD – p*)/ pS – p* = εS / εD ,czyli stosunek obciążeń podatkowych producentówi

konsumentówjest równy stosunkowi elastyczności popytui podaży.

� Ten, kto jest bardziej elastyczny (b>d ∨ d>b), płaci mniej podatku. W skrajnym przypadku, gdy popyt jest doskonale elastyczny (b→∞), producenci płacą cały podatek. I vice versa.

Przyjmijmy liniowe krzywe popytu i podaży:

D(pD) = a – bpD oraz S (pS) = c + dpS�

εS / εD = [p* + dt/(b+d) – p*] / [p* - bt/(b+d) – p*] = dt(b+d) / - bt(b+d) = - d/b,

11

p

D(p), S(p)

$tpd

Skrajny przypadek przerzucania podatku

Popyt PodażW przypadku sztywnego popytu(εD = 0), konsumenci płac ą cały podatekmimo tego że zostałnało żony na sprzedawców

q t = q *

ps = p *

Uwaga: w przypadku sztywnego popytu do graficznej analizy podatków pośrednich można przesuwać wyłącznie krzywą podaży (oraz vice versa).

12

Strata społeczna z tytułu podatku

PopytPodaż

BRAK PODATKUCS

PS

p

D(p), S(p)

p *

q *

13

Strata społeczna z tytułu podatku

G

Popyt Podaż

CS

PS

$tpd

q t

p

p *

q *

ps

Podatek obni ża zarówno CS jak i PSDostarcza przycho -dów podaktowych ,ale obni ża całkowitydobrobyt

Strata społecznapokazuje nieefektywno ść interwencji rz ądowej na rynku

14

Strata społeczna a elastyczność

Popyt Podaż

$tpd

q t

p

D(p), S(p)

p *

q *

ps

Strata społ. maleje gdy popyt lub poda ż staj ąsię mniej elastyczne

15

Strata społeczna a elastyczność

Popyt Podaż

$tpd

q t

p

D(p), S(p)

p *

q *

psStrata społeczna ro śnie

16

Skrajny przypadek zerowej straty społecznej

PopytPodaż

ps = p*$tpd

q t = q *

p

D(p), S(p)

W przypadku sztywnego popytuεD = 0, podatek niepowoduje straty społecznej

To samo dotyczy przypadku ze sztywn ą poda żą.

17

Podatek od wartości

pd t

p

q *

ps

D(p), S(p)q t

D

Pd =Ps(1+t)

S

18

Analiza długookresowa

LR poda ż (bez podatku )

LR poda ż (z podatkiem )pd = p* + t

t

p

q *

ps = p*

D(p), S(p)q t

Popyt

W długim okresiecały ci ężar podatkówspada na konsumentów

19

Monopol

� P1 zależy od elastyczności popytu

� ∆P ≥ t lub ∆P ≤ t

(w konkurencji doskonałej ∆P ≤ t) � Zyski

monopolisty spadają wraz z wprowadzeniem podatku

2005 Pearson Education, Inc

20

Subwencje

� Subwencje możemy analizować w podobny sposób jak podatki� Są to płatności, które obniżają cenę

konsumentom poniżej ceny producentów � Jest to po prostu ujemny podatek� Produkcja rośnie� Konsumenci korzystają w większym stopniu na

subwencjach niż producenci jeśli relacja ED /ESjest mała (czyli popyt mniej elastyczny niż podaż)

21

D

S

Subwencje

Ilość

Cena

P0

Q0 Q1

PS

Pd

Podobnie jak w przypadku

podatków , korzy ści z

subwencji s ą podzielone

między konsumentam

i producentamiw zależności

od elastyczno ści

krzywych

Subwencja

22

Podatki vs Subwencje

Podatki Subwencje

Pd > P0 > Ps

Pd = Ps + tPs = Pd - t

Q' < Q0

Qd = Qs = Q'

Ps > P0 > Pd

Pd = Ps - tPs = Pd + t

Q' > Q0

Qd = Qs = Q'

23

Producenci trac ą A+C

B

A C

Konsumenci bior ąc udział w

transakcji zyskuj ą A

Regulacja cen

Ilość

Cena

S

D

P0

Q0

Pmax

Q1 Q2

Pozostali konsumenci, które poprzednio brali

udział w transakcji, trac ą B

Strat ą dla społecze ństwa

jest B+C

24

B

APmax

C

Q1

Konsumenci trac ą więcej (B) ni ż zyskuj ą (A)

S

D

Regulacja cen: popyt nieelastyczny

Ilość

Cena

P0

Q2

25

Ceny minimalne

� Gdy ceny są ustalone powyżej równowagi rynkowej, to:� Popyt spada� Producenci jednak mogą zwiększyć podaż ze

względu na wyższą cenę � To spowoduje dodatkowe straty dla

producentów (koszt produkcji powyżej ilości zapotrzebowania)

26

BA

C

Ceny minimalne

Q

P

S

D

P0

Q0

Pmin

Q1 Q2

Bezpowrotna strata: B + C

Wyższa cena prowadzi do utraty

obszaru A konsumentom

Konsumenci, którzy wypadn ą z rynku

trac ą obszar B

Na skutek wzrostu cen, producenci zyskuj ą obszar A

Na skutek zmniejszenia

popytu, producenci trac ą obszar C

27

BA

Zmiana nadwy żki producenta:A - C - D

C

D

Ceny minimalne

Q

P

S

P0

Q0Q3 Q2

Pmin

Niesprzedana produkcja:Q2 - Q3

Całkowity koszt niesprzedanej produkcji : D

Co si ę stanie je śli producenci zwi ększą produkcj ę do poziomu Q2 na skutek polityki cen minimalnych?

28

Ceny gwarantowane

� Większość polityki rolnej jest oparta na systemie cen gwarantowanych� Ceny są ustalane przez rząd powyżej poziomu

rynkowego i podtrzymywane poprzez zakupy rządowe nadwyżek podaży

� Rząd może zwiększyć ceny bezpośrednio lub pośrednio (poprzez ograniczenie produkcji lub poprzez odpowiednie bodźce dla producentów)

29

B

DA

W celu utrzymania cen na poziomie Psrząd skupuje ilo ści

Qg = (Q2-Q1)PS

D + Qg

Qg

Ceny gwarantowane

Q

PS

D

P0

Q0

Ps

Q2Q1

E

Strata netto dla społecze ństwa:

E + B

Utrata nadwy żki konsumentów: A+B

Wzrost nadwy żki producentów:A+B+D

Mniej kosztowne byłoby po prostu oddanie rolnikom p ieniędzy

30

Ograniczenia ilościowe

� Rząd może także przyczynić się do wzrostu cen poprzez redukcję podaży� Limity na licencje taksówkarskie w mieście� Ograniczona ilość licencji na sprzedaż alkoholu

31

BA

•Zmiana CS = - A - B•Zmiana PS = A - C•Bezpowrotna strata = B+CC

Ograniczenia ilościowe

Q

P

D

P0

Q0

S

S’

PS

Q1

Przesuni ęcie krzywej poda ży do S’ na skutek wprowadzeniaograniczenia ilo ściowego Q1

32

D

BA

Zmiana CS = - A - B

C

Ograniczenia ilościowe

Q

P

D

P0

Q0

S

S’

Q1

Wydatki rz ądowe= B + C + D

PS

Zmiana PS = A–C+B + D + C

Rząd płaci rolnikom żeby nie produkowali wi ęcej przy wy ższych cenach

33

Ograniczenia importowe i cła

� Kraje stosują ograniczenia importowe i taryfy aby utrzymać ceny krajowe na poziomie powyżej cen światowych � Ograniczenia importowe – są to limity ilości dóbr

które mogą być importowane do kraju � Cło – jest to podatek na dobra importowane

� Pozwala to krajowym producentom cieszyć się z większego zysku

� Wysoki koszt dla konsumentów

34

Ograniczenia importowe i cła

� Przy niższych cenach światowych krajowi konsumenci mają bodziec kupować za granicą � Ceny krajowe spadają do poziomu cen światowych i import stanowi różnicę pomiędzy podażą a popytem

� Krajowi producenci mogą przekonać rząd ograniczyć konkurencję poprzez eliminację importu � Ograniczenia importowe do zera lub wysokie

cła

35

QS QD

PW

AB C

Ograniczenie importu do zera

wpływa na wzrost cen (P0)

Ograniczenia importowe

Q

P

Q0

D

P0

S

Bez interwencji rz ądu ceny krajowe s ą równe cenom światowym PW.

Import

•Strata dla konsumentów:A+B+C

•Korzy ść dla producentów:A

•Bezpowrotna strata: B +C