ADHD - tpd-szczecin.home.pl · ZABURZENIA UWAGI • częste niezwracanie uwagi na szczegóły lub...
-
Upload
nguyenlien -
Category
Documents
-
view
215 -
download
0
Transcript of ADHD - tpd-szczecin.home.pl · ZABURZENIA UWAGI • częste niezwracanie uwagi na szczegóły lub...
ADHD ZABURZENIA HIPERKINETYCZNE
(ZESPOY NADPOBUDLIWOCI PSYCHORUCHOWEJ) F 90
Izabela Gorzkowska
CZEGO SZUKAMY ?
ZABURZENIA UWAGI czste niezwracanie uwagi na szczegy lub czste
beztroskie bdy w pracy szkolnej, lub innych czynnociach
czste niepowodzenia w utrzymaniu uwagi na
zadaniach lub czynnociach zwizanych z zabaw czsto wydaje si nie sysze co do niego zostao
powiedziane czste niepowodzenia w postpowaniu wedug instrukcji czsto upoledzona umiejtno organizowania zada i
aktywnoci
czste unikanie lub silna niech do takich zada, jak praca domowa wymagajca trwaego wysiku umysowego
czste gubienie niezbdnych rzeczy( owki, ksiki,
zabawki, narzdzia) czsto atwa odwracalno uwagi przez zewntrzne
bodce
czste zapominanie w toku codziennej aktywnoci
NADRUCHLIWO
czsto niespokojnie porusza rkoma lub stopami, albo wierci
si na krzele
opuszcza siedzenie w klasie lub innych sytuacjach, w ktrych oczekiwane jest utrzymanie pozycji siedzcej
czsto wtrca si do rozmowy w sytuacjach, w ktrych jest to
niewaciwe
czsto przesadnie haaliwe w zabawie lub trudno mu zachowa spokj w czasie wypoczynku
przejawia utrwalony wzorzec nadmiernej aktywnoci ruchowej,
praktycznie nie modyfikowany przez spoeczny kontekst i oczekiwania
IMPULSYWNO
czsto udziela odpowiedzi zanim pytanie jest dokoczone
czsto nie umie czeka w kolejce lub doczeka si swojej
rundy w grach lub innych sytuacjach grupowych
czsto przerywa lub przeszkadza innym
czsto wypowiada si nadmiernie bez uwzgldniania
ogranicze spoecznych
KLASYFIKACJA WANE ZMIANY !!!!!!
Dodano w klasyfikacji przykady, tak eby moga dotyczy nie tylko dzieci ale te osb dorosych
Objawy powinny si ujawni przed dwunastym rokiem ycia
Usunito podtypy
Dozwolono rozpoznawanie wspchorobowoci np. : ze spektrum
autystycznym
U dorosych wymaga si wystpowania piciu, punktw objawowych zamiast szeciu wymaganych
dla modszych osb, zarwno dla nieuwagi i
nadpobudliwoci i impulsywnoci
Objaw musi si utrzymywa 6 lub wicej
miesicy w stopniu utrudniajcym
funkcjonowanie dziecka
Objawy s sta cech wystpujc od lat.
Powinny byy ujawni si przed sidmym
rokiem ycia
Objawy musz powodowa pogorszenie
funkcjonowania.
Nasilenie objaww musi by wiksze ni
normalny obraz danej cechy u dzieci
w tym samym wieku.
Objawy zespou nadpobudliwoci
psychoruchowej nie s czci innego
zaburzenia
OBJAWY ADHD W PRZEBIEGU YCIA
OBJAWY ADHD W PRZEBIEGU YCIA
u dzieci w wieku przedszkolnym
zwykle dominuje nadpobudliwo (nieustanna i ekstremalna aktywno)
czsto obserwowana jest wiksza tendencja do destrukcji (w porwnaniu do rwienikw, ktrzy nie maj ADHD)
American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders,
Fourth Edition, Text Revision. Washington, DC: American Psychiatric Association, 2004.
OBJAWY ADHD W PRZEBIEGU YCIA
u dzieci w wieku szkolnym
nadpobudliwo i impulsywno s rzadsze i mniej intensywne, ni u dzieci w wieku przedszkolnym
dzieci szkolne czciej maj problem z utrzymaniem uwagi i suchaniem
American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders,
Fourth Edition, Text Revision. Washington, DC: American Psychiatric Association, 2004.
OBJAWY ADHD W PRZEBIEGU YCIA
u nastolatkw
zaburzenia uwagi mog powodowa zaniedbywanie obowizkw ( Rodzice koncentruj si na szkole)
modzie z ADHD rzadziej spenia kryteria diagnostyczne nadaktywnoci / impulsywnoci, cechy te czsto manifestuj si nadmiernym niepokojem i trudnociami w spokojnym wykonywaniu czynnoci
impulsywno w okresie dojrzewania moe prowadzi do trudnoci w relacjach rodzinnych, interpersonalnych i edukacyjnych
American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders,
Fourth Edition, Text Revision. Washington, DC: American Psychiatric Association, 2004.
OBJAWY ADHD W PRZEBIEGU YCIA
u dorosych
objawy nieuwagi s uwaane dominujce, przejawiaj si trudnociami z koncentracj i produktywnoci w miejscu
pracy, sabszym krytycyzmem w obszarach: wiadomoci
finansowej i dotyczcej osobistego ycia
nadpobudliwo moe przejawia si jako trwae poczucie wewntrznego niepokoju, trudnociami w wykonywaniu
czynnoci, ktre nie pozwalaj na moliwo
spontanicznego ruchu (np. praca biurowa)
1.Biederman J, Faraone SV, Spencer TJ, et al. Functional impairments in adults with self-reports of diagnosed ADHD: A controlled study of 1001 adults in the community. J Clin Psychiatry 2006; 67: 524-540.
2. Brod M, Pohlman B, Lasser R, et al. Comparison of the burden of illness for adults with ADHD across seven countries: a qualitative study. Health Qual Life Outcomes 2012; 10: 47.
3. Wilens TE, Biederman J, Faraone SV, et al. Presenting ADHD symptoms, subtypes, and comorbid disorders in clinically referred adults with ADHD. J Clin Psychiatry 2009; 70: 1557-1562.
JAK SZUKAMY ? czyli, po co jest potrzebna diagnoza medyczna ?
ZABURZENIA UWAGI mog wystpowa: przy stosowaniu niektrych lekw w alergiach
w nadcinieniu chorobach pasoytniczych chorobach tarczycy
chorobach nerek
chorobach krwi
chorobach serca
depresjach
zaburzeniach lkowych
NADRUCHLIWO moe wystpowa: w alergiach
chorobach pasoytniczych
chorobach tarczycy
przy stosowaniu niektrych lekw
CZEGO NAJBARDZIEJ SI BOIMY ?
IMPULSYWNO
moe wystpowa:
?????????????????????????
ADHD 31%
trudnoci szkolne
50%
zaburzenia sensoryczne
50%
zachowania opozycyjno-buntownicze
40%
zaburzenia lkowe
34%
tiki
11%
depresja 4%
zaburzenia zachowania
14%
spektrum autyzmu
25%
Jensen PS, Hinshaw SP, Kraemer HC, et al. ADHD comorbidity findings from the MTA study: comparing comorbid subgroups. J Am Acad Child Adolesc Psychitry. 2001; 40(2); 147-158.
Choroby wspistniejce z ADHD s regu, a nie wyjtkiem
JAKIE ZACHOWANIA WARTO ZGASZA PEDIATRZE ?
PROBLEMY PRZETWARZANIA ZMYSOWEGO
PROBLEMY PRZETWARZANIA ZMYSOWEGO U DZIECI Z ADHD
zaburzenia dotykowe
zaburzenia ukadu przedsionkowego
zaburzenia suchowe
zaburzenia wzrokowe
zaburzenia wchowe
zaburzenia smakowe
CZY ZABURZENIA REGULACJI ZWIZANE Z PRZETWARZANIEM BODCW SENSORYCZNYCH S NOW JEDNOSTK?
Stanowisko Amerykaskiej Akademii Pediatrii
Pediatrics. 2012 Jun;129(6):1186-9. doi: 10.1542/peds.2012-0876. Epub 2012 May 28.
Section On Complementary And Integrative Medicine; Council on Children with Disabilities; American Academy of Pediatrics, Zimmer M, Desch L
Sensory integration therapies for children with developmental and behavioral disorders
Jeli pediatra zauwaa nieprawidowoci w odbiorze bodcw sensorycznych
winien pomyle o poszerzeniu diagnostyki rozwojowej dziecka w kierunku...
ZABURZENIA PSYCHICZNE U DZIECI ZWIZANE Z DEFICYTAMI SENSORYCZNYMI
Zaburzenia ekspresji i rozumienia mowy F 80
Specyficzne zaburzenia umiejtnoci szkolnych F 81
Specyficzne zaburzenia umiejtnoci ruchowych F 82
Zaburzenia autystyczne F 84
Zaburzenia hiperkinetyczne F 90
Zaburzenia zachowania F 91
Zaburzenia emocji F 93
CZY ZABURZENIA REGULACJI ZWIZANE Z PRZETWARZANIEM BODCW SENSORYCZNYCH S NOW JEDNOSTK?
Stanowisko Amerykaskiej Akademii Pediatrii
Pediatrics. 2012 Jun;129(6):1186-9. doi: 10.1542/peds.2012-0876. Epub 2012 May 28.
Section On Complementary And Integrative Medicine; Council on Children with Disabilities; American Academy of Pediatrics, Zimmer M, Desch L
poniewa terapia integracji sensorycznej moe powodowa wystpowanie objaww niepodanych powinna by monitorowana
terapia SI nie moe pozosta jedynym oddziaywaniem w stosunku do dziecka z deficytami rozwojowymi
przy zalecaniu terapii naley uwzgldni koszty ponoszone przez rodzicw
PROBLEMY PRZETWARZANIA ZMYSOWEGO U DZIECI Z ADHD
Ghanizadeh A.: Sensory Processing Problems in Children with ADHD, a Systematic Review Psychiatry Investig. 2011 June; 8(2): 8994.
A TO CO ??????
KTO ZAOY SCIENCE I NATIONAL GEOGRAPHIC?
Jeli chcecie odkry
now dziedzin nauki
zacznijcie mierzy
zapach
A. G. Bell National Geographic 1914
90 LAT PNIEJ
Nobel 2004
za odkrycie receptorw
wchowych,
ktre wyjanio odczuwanie
zapachw na poziomie
molekularnym
i pozwolio zbada organizacj
ukadu powonienia Linda Buck i Richard Axel
Biaaczewski L.: Nagroda Nobla za rok 2004: odkrycie genw receptorw wchowych
Otorynolaryngologia, 2005, 4(4), 163-168
http://i575.photobucket.com/albums/ss196/ECaruthers/PictureHowWeSmell-
2.png
u czowieka wystpuje 339 czynnych receptorw wchowych co
daje 339 populacji komrek wchowych rozproszonych w
nabonku
kady neuron wchowy ma w swych rzskach receptory tylko
jednego typu, pochodzce od jednego genu
receptory wchowe s biakami kodowanymi przez odrbne
rodziny genw i te geny te daj selektywn ekspresj w
czuciowych neuronach wchowych
http://i575.photobucket.com/albums/ss196/ECaruthers/PictureHowWeSmell-2.pnghttp://i575.photobucket.com/albums/ss196/ECaruthers/PictureHowWeSmell-2.pnghttp://i575.photobucket.com/albums/ss196/ECaruthers/PictureHowWeSmell-2.pnghttp://i575.photobucket.com/albums/ss196/ECaruthers/PictureHowWeSmell-2.pnghttp://i575.photobucket.com/albums/ss196/ECaruthers/PictureHowWeSmell-2.pnghttp://i575.photobucket.com/albums/ss196/ECaruthers/PictureHowWeSmell-2.pnghttp://i575.photobucket.com/albums/ss196/ECaruthers/PictureHowWeSmell-2.pnghttp://i575.photobucket.com/albums/ss196/ECaruthers/PictureHowWeSmell-2.pnghttp://i575.photobucket.com/albums/ss196/ECaruthers/PictureHowWeSmell-2.png
Dlaczego inaczej czujemy zapachy?
Zapachy kodowane s jako charakterystyczne wzory aktywnoci receptorw
Wzory te mog zmienia si nie tylko wraz ze zmian rodzaju, lecz take wraz ze zmian stenia substancji zapachowej
Dla przykadu, rozcieczony indol pachnie jaminem, za stony cuchnie fekaliami
Zapachy o prawie identycznej budowie chemicznej s rozpoznawane za pomoc rnych, cho nakadajcych si
zestaww receptorw
GEOGRAFIA I HISTORIA BADA ZWIZKU ADHD I ZABURZE WCHU
Shiraz 2010, 2012
Melbourne 2008
Boston 1998
Worcester 2001
Wrzburg 2008, 2011
Regensburg 2011, 2012
Rostock 2012
Geografia i historia bada zwizku ADHD i zaburze wchu
BADANIA ZWIZKU ADHD I ZABURZE WCHU (OMWIENIE)
1998 Boston (Gansler) zasygnalizowa moliwo zwizek wraliwoci wchowej z podtypami ADHD
2001 Worcester ( Murphy) wraliwo wchowa modych dorosych z ADHD podobna do grupy kontrolnej
2008 Melbourn (Karasz) dzieci z ADHD (7-16) wykazyway znacznie gorsze zdolnoci identyfikacji zapachu w porwnaniu z grup kontroln (p
BADANIA ZWIZKU ADHD I ZABURZE WCHU (OMWIENIE)
Wrzburg 2008 (Romanos) u dzieci z ADHD wraliwo na zapachy jest wiksza pierwotnie natomiast dyskryminacja zapachw i identyfikacja nie rni si od kontroli.
Leki pobudzajce normalizuj prg czuoci zapachu
Wrzburg 2011 (Schecklman) u dorosych nie obserwowano rnic we wraliwoci, dyskryminacji i identyfikacji zapachu. Wyniki fMIR sugeruj zwizek kory wchowej
z nadpobudliwoci i impulsywnoci
Regensburg 2011 (Schecklmann) dzieci i modzie leczona metlofenidatem nie rniy si od kontroli. Po odstawieniu leczenia wzrosa dyskryminacja zapachw
Rostock 2012 (Thome) aden ze stosowanych testw badajcy nie wykaza si istotnoci, by moe ich kombinacja moe okaza si przydatna
BADANIA ZWIZKU ADHD I ZABURZE WCHU (WNIOSKI)
normalizacja wchu pod wpywem metylofenidatu wspiera pogld, e dopamina ma due znaczenie w procesach
wchowych
doroli z ADHD nie wykazuj zmienionej wraliwoci wchowej w porwnaniu do kontroli
nadwraliwo wchowa moe by cech charakterystyczn dla ADHD w dziecistwie
1. Romanos M. et all (2008) Improved odor sensitivity in attention-deficit/hyperactivity disorder. Biol Psychiatry 64(11):938940
2. Schecklmann M. et all (2011a) Altered frontal and temporal brain function during olfactory stimulation in adult attention deficit/hyperactivity disorder. Neuropsychobiology
63(2):6676
3. Schecklmann M. et all (2011a) Effects of methylphenidate on olfaction and frontal and temporal brain oxygenation in children with ADHD.J Psychiatr Res 45(11):14631470
BADANIA ZWIZKU ADHD I ZABURZE WCHU (PYTANIA)
2009 Retz i wsp. wykazali zwizek przetrwaego do dorosoci ADHD z polimorfizmem genotypu 5HTT w formie l/l. Dodatkowo jednak osoby posiadajce krtki allel s, byy bardziej podatne na wpywy rodowiska
2012 w badaniu wasnym wykazano, e impulsywno adolescentw z ADHD szczeglnie wczenie eksperymentujcych z alkoholem powizana jest z czstszym wystpowaniem u
nich genotypu polimorfizmu genu 5HTT w formie l/s i s/s
2008 Melbourn (Karasz) dzieci z ADHD (7-16) wykazyway znacznie gorsze zdolnoci identyfikacji zapachu w porwnaniu z grup kontroln (p
Ciekawe czy zrobi ma przerw na yczek pachncej herbatki?....
A TO CO ??????
BADANIA ZWIZKU ADHD I PROCESW PRZETWARZANIA SUCHOWEGO (OMWIENIE)
Co to jest przetwarzanie suchowe?
to jest, to co robimy z tym co syszymy
(what we do with what we hear)
Katz J., Stecker N.A. Henderson D.: Central auditory proces- sing: Transdisciplinary view. Mosby Incorporated: St. Louis, 1992
BADANIA ZWIZKU ADHD I PROCESW PRZETWARZANIA SUCHOWEGO (OMWIENIE)
Definicja Amerykaskiego Towarzystwa Mowy, Jzyka i Suchu
przetwarzanie suchowe, to percepcyjne (nerwowe) przetwarzanie informacji
dwikowych orodkowym w ukadzie nerwowym i aktywno neurobiologiczna
ktra jest podoem powstawania suchowych potencjaw neurofizjologicznych
American Speech-Language-Hearing Association. (Central) Auditory Processing Disorders, Technical Report, 2005
BADANIA ZWIZKU ADHD I PROCESW PRZETWARZANIA SUCHOWEGO (OMWIENIE)
Najczciej obserwowanymi objawami dysfunkcji przetwarzania suchowego s:
trudnoci z rozumieniem mowy w haasie
trudnoci z rozumieniem mowy szybkiej i niewyraznej
trudnoci w skupieniu uwagi na bodzcach dzwikowych
problemy z rozumieniem zoonych polece sownych
problemy z identyfikowaniem gosu mwcy
atwo rozpraszania si
Diagnoza zaburze przetwarzania suchowego przegld literatury Karolina Dajos-Krawczyska1, Adam Pika1, Wiesaw Wiktor Jdrzejczak1, Henryk
BADANIA ZWIZKU ADHD I PROCESW PRZETWARZANIA SUCHOWEGO (OMWIENIE)
Diagnoza dysfunkcji przetwarzania suchowego opiera si najczciej na:
pomiarach elektrofizjologicznych (odpowiedz ukadu nerwowego na dzwik)
ABR (auditory brainstem responses) rejestracja potencjaw wywoanych pnia mzgu
P300 rejestracja potencjaw poznawczych
testach behawioralnych np.:
rozumienie mowy w szumie
test integracji obuusznej rozpoznawanie monosylab, ktrych niskie czstotliwoci podawane s do jednego ucha a wysokie do drugiego,
Diagnoza zaburze przetwarzania suchowego przegld literatury Karolina Dajos-Krawczyska1, Adam Pika1, Wiesaw Wiktor Jdrzejczak1, Henryk
BADANIA ZWIZKU ADHD I PROCESW PRZETWARZANIA SUCHOWEGO (OMWIENIE)
Diagnoza rnicowa dysfunkcji przetwarzania suchowego wykazuje:
deficyty suchowe u osb z ADHD nie wynikaj najczciej z nieprawidowoci w orodkowym ukadzie
suchowym, a s raczej wynikiem globalnego deficytu obejmujcego rwnie funkcje wyszego rzdu
ALE
rnice genetyczne w metabolizmie dopaminy mog by wsplnym czynnikiem w czterech odrbnych
zaburzeniach, ktre s czsto obserwowane s jako wspistniejce
(zesp nadpobudliwoci psychoruchowej z deficytem uwagi, zaburzenia przetwarzania suchowego
zaburzenia rozwoju jzyka i zaburzenia czytania)
Diagnoza zaburze przetwarzania suchowego przegld literatury Karolina Dajos-Krawczyska1, Adam Pika1, Wiesaw Wiktor Jdrzejczak1, Henryk
BADANIA ZWIZKU ADHD I PROCESW PRZETWARZANIA SUCHOWEGO (OMWIENIE)
w cigu ostatnich 5 lat opublikowano w bazie pubmed tylko osiem przegldw bada w ktrych wspomina si
o zwizku zaburze przetwarzania suchowego z ADHD
BADANIA ZWIZKU ADHD I PROCESW PRZETWARZANIA SUCHOWEGO (OMWIENIE)
W polskiej literaturze:
(prace pogldowe w Nowej Audiofonologii z 2012 i 2013r)
Diagnoza zaburze przetwarzania suchowego-przegld literatury (cytowane pimiennictwo 57 pozycji)
Diagnoza i terapia osb z centralnymi zaburzeniami suchowymi w Polsce (cytowane pimiennictwo 10 pozycji)
BADANIA ZWIZKU ADHD I ZABURZE MOTORYCZNYCH (OMWIENIE)
Wnioski z najnowszych bada:
(Van Hulle CA i wsp. 2011) Czy nadwraliwo sensoryczna jest moliwa do
rozpoznania poza zaburzeniami zachowania w dziecistwie? Analiza fenotypowa i
genotypowa Is sensory over-responsivity distinguishable from childhood behavior problems? A phenotypic and genetic analysis
Badanie blinit n=980 uwzgldniao dzieci z zaburzeniami sensorycznymi, ADHD,
mutyzmem selektywnym, rnorodnymi zaburzeniami lkowymi, zaburzeniami
zachowania (z wyczeniem spektrum autyzmu)
WNIOSEK:
zaburzenia sensoryczne wystpuj niezalenie od diagnoz psychiatrycznych w
dziecistwie ale te czsto z nimi wspwystpuj. badania blinit wskazuj na to
genetyczne zaburze
BADANIA ZWIZKU ADHD I ZABURZE MOTORYCZNYCH (OMWIENIE)
Wnioski z najnowszych bada:
(Ren Y i wsp 2014): Kontrola postawy i umiejtno integracji sensorycznej badanie chopcw z dwch podtypw nadpobudliwoci psychoruchowej: badanie kliniczno-kontrolne (Postural control and sensory information integration abilities of boys with two subtypes of attention deficit hyperactivity disorder: a case-control study)
73 badanych (7-15) porwnano z dobran grup kontroln
WNIOSEK:
Chopcy z ADHD maj ubosz zdolno kontroli postawy i wiksze zaburzenia przetwarzania informacji wizualnej oraz przedsionkowej w porwnaniu ze zdrow grup kontroln
Deficyty te mog by wanym czynnikiem przyczyniajcym si do prezentacji klinicznej dzieci z ADHD i ich deficytw poznawczych
Ocena i terapia funkcji kontroli postawy powinna by sugerowana podczas diagnozowania i leczenia dzieci z ADHD
NOBEL 2014 (GPS MZGU) (JAKIE MOE MIE ZNACZENIE DLA ADHD)
NOBEL 2014 (GPS MZGU) (JAKIE MOE MIE ZNACZENIE DLA ADHD)
Nagrod Nobla zostay uhonorowane prace wyjaniajce, jakim sposobem ssaki wiedz, gdzie znajduj si w przestrzeni Wykazano w nich, e mzg ssakw, a w szczeglnoci formacja
hipokampa i przylegajca do niej kora rdwchowa zawieraj system, dziki ktremu mzg orientuje si w przestrzeni w sposb podobny, jak kierowca posugujcy si systemem GPS
Zaangaowane neurony tworz siatk przestrzenn, a zblianie si do jej
granic lub podchodzenie do okrelonych miejsc powoduje zmian rytmu iskrzenia szczeglnych neuronw, co informuje mzg o tym, w ktrym miejscu si znajduje
Vetulani J.: Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 2014 roku. Med. Prakt., 2014; 11: 104106
NOBEL 2014 (GPS MZGU) (JAKIE MOE MIE ZNACZENIE DLA ADHD)
John OKeefe w kocu lat 60. XX wieku rozpocz badania nad mechanizmami kontrolowania zachowania przez mzg za pomoc metod elektrofizjologicznych. Rejestrowa aktywno elektryczn pojedynczych neuronw. podczas badania potencjaw elektrycznych poszczeglnych neuronw formacji hipokampa u szczurw swobodnie poruszajcych si po pokoju, odkry e pewne neurony stale wykazyway aktywacj, gdy szczur znajdowa si w okrelonym miejscu, a inne neurony gdy by w innym miejscu. udao si wykaza, e neurony te nie s aktywowane przez wraenia wzrokowe, ale tworz wewntrzn map otoczenia. Zyskay one nazw komrek miejsca (place cells) Ostatecznie OKeefe postawi hipotez, e hipokamp generuje liczne mapy otoczenia, reprezentowane przez wspln aktywno komrek miejsca, aktywowanych w rnych otoczeniach Dziki nim zachowujemy pami o rodowisku jako szczegln kombinacj aktywnoci komrek miejsca w hipokampie
Vetulani J.: Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 2014 roku. Med. Prakt., 2014; 11: 104106
NOBEL 2014 (GPS MZGU) (JAKIE MOE MIE ZNACZENIE DLA ADHD)
Dowiedziono, te za pomoc bada MRI,
e intensywny trening pamici przestrzennej powoduje
powikszenie objtoci hipokampa
Hipokampy londyskich takswkarzy (ktrzy stale musz odnawia
skomplikowane mapy przestrzenne planu miasta)
s wiksze ni u przecitnego londyczyka
rnice nie zale od wrodzonych skonnoci do prowadzenia samochodu, ale od uczenia si nowych map przestrzennych
Vetulani J.: Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 2014 roku. Med. Prakt., 2014; 11: 104106
NOBEL 2014 (GPS MZGU) (JAKIE MOE MIE ZNACZENIE DLA ADHD)
Edvard i May-Britt Moser zastanawiali si czy komrki miejsca hipokampa s sterowane z innych czci mzgu badania wykazay, e blokujc kor rdwchow cz mzgu prowadzc sygnay do hipokampa hamuje si dziaanie komrek miejsca okazao si, e w korze rdwchowej istnieje abstrakcyjna reprezentacja regularnej sieci triangulacyjnej. Neurony j tworzce nazwano oczywicie neuronami sieci (grid cells) neurony sieci aktywuj si zarwno w wietle, jak i w ciemnoci, niezalenie od szybkoci i kierunku wydaje si zatem, e sieci takie pozwalaj nam niewiadomie zapamitywa przebyt drog i zachodzce w trakcie wdrwki wydarzenia
Vetulani J.: Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 2014 roku. Med. Prakt., 2014; 11: 104106
NOBEL 2014 (GPS MZGU) (JAKIE MOE MIE ZNACZENIE DLA ADHD)
Czy ta historia co Pastwu przypomina ?
najpopularniejsz metod mnemotechniczn staroytnych
oratorw rzymskich byo przypominanie sobie znanej drogi (na
przykad z domu na forum) i czenie w umyle znajdujcych
si tam obiektw z punktami przemowy, ktr zamierzano
wygosi
Stworzenie takiego poczenia powodowao, e wszystko to,
co miao by powiedziane, byo powiedziane, i to w
odpowiednim porzdku
ADHD
USZKODZENIE CUN
Etiologia ADHD uznana jest za wieloczynnikow
1 2
GENETYKA NEUROANATOMIA
NEUROCHEMIA
CZYNNIKI
RODOWISKOWE
3 4
Aktualnie poszukiwania przyczyn skupiaj si na badaniu zalenoci pomidzy obrazem klinicznym zaburze manifestowanym przez zachowania, a zmianami biologicznymi w
GENETYKA
Geny kandydujce w ADHD
gen receptora dopaminy DRD 4 na chromosomie 11
gen transportera dopaminy DAT1 na chromosomie 5 (wyniki niejednoznaczne)
geny receptora dopaminy DRD 5
gen betahydroksylazy dopaminy DBH
geny ukadu serotoninergicznego 5 HTT
gen SNAP-25 dla biaka zwizanego z przyczaniem pcherzykw
synaptycznych
5 5
Thapar A, Langley K, Owen MJ, O'Donovan MC.:Advances in genetic findings on attention deficit hyperactivity disorder. Psychol Med. 2007 Dec;37(12):1681-92
Li D, Sham PC, Owen MJ, He L.:Meta-analysis shows significant association between dopamine system genes and attention deficit hyperactivity disorder (ADHD). Hum Mol Genet. 2006 Jul 15;15(14):2276-84
RODOWISKO
alkohol w ciy
papierosy w ciy
niedotlenienie okooporodowe
urazy gowy
zapalenie opon mzgowych
Badanie Marker
Gen Czynnik rodowiskowy
Liczba
badanych Wiek badanych
Wynik
Interakcja Gen rodowisko
Moderatory rodzinne i psychosocjalne
Laucht (2007) DAT1 indeks niepowodzenia
ruttera 305 15 - + niepowodzenia
Stevens (2009) DRD4 indeks niepowodzenia
ruttera - - - - brak wynikw
Nikolas (in press) 5HTT relacje rodzicielskie 304 6-18 - + konflikt maeski/zaburzenia
uwagi i nadaktywno
Retz (2008) 5HTT indeks niepowodzenia
ruttera 184 18-50 + + niepowodzenia
POWIZANIE POLIMORFIZMW NIEKTRYCH GENW I CZYNNIKW RODOWISKOWYCH Z OBJAWAMI ADHD
Nigh i wsp
Indeks niepowodzenia Ruttera ( Rutters indicators of adversity) (silne konflikty rodzinne, niska klasa spoeczna,
dua rodzina, przestpczo ojca, choroba psychiczna matki) Biederman i wsp. 1995
ZMIANY ANATOMICZNE W ADHD DOTYCZ
opnienie dojrzewania mzgu (ok. 2 lata) pomniejszenie cakowitej objtoci mzgu, zarwno u dzieci jak i osb dorosych z ADHD
ZMIANY ANATOMICZNE W ADHD DOTYCZ
kory przedczoowej
jdra ogoniastego
skorupy
ciaa modzelowatego
m mdku
ADHD: Nature, Course, Outcomes, and Comorbidity by .
http://www.continuingedcourses.net/active/courses/course003.php
jdro ogoniaste
kora przedczoowa
mdek
gaka blada
istota czarna
robak mdku
http://www.continuingedcourses.net/active/authors.phphttp://www.continuingedcourses.net/active/courses/course003.phphttp://www.continuingedcourses.net/active/courses/course003.phphttp://www.continuingedcourses.net/active/courses/course003.phphttp://www.continuingedcourses.net/active/courses/course003.php
SCHEMAT UKADW FUNKCJONALNYCH ZAANGAOWANYCH W PATOFIZJOLOGI ADHD
ZIELONY sie uwagi
TY sie czoowa
CZARNY sie funkcji wykonawczych
CZERWONY sie czoowo-
mdkowa
NIEBIESKI sie ukadu nagrody
ADHD FMRI
spadek aktywnoci OUN w obszarach zwizanych z:
impulsywnoci i problemami przewidywania konsekwencji wydarze (lewa dolna cz mdku)
podejmowaniem decyzji
trudnoci w odraczaniu nagrody (lewa wyspa, lewy zakrt hipokampa)
obnienie aktywacja czoowo-prkowiowa zwizanej rwnie ze strukturami ukadu nagrody
ADHD POWIKANIA
POWODY PICIA I OCZEKIWANIA OD YCIA ZGASZANE PRZEZ 15-16 LATKW
Jest naprawd miesznie (76%) Czuj si bardziej towarzyski (65%) Czuj si zrelaksowany (51% each) Zapominam o moich problemach(41%)
Kraus L, Pabst A, Steiner S. Europische Schlerstudie zu Alkohol und anderen Drogen 2007
(ESPAD). Befragungen von Schlerinnen und Schlern der 9. und 10. Klasse in Bayern,
Berlin, Brandenburg, Hessen, Mecklenburg-Vorpommern, Saarland und Thringen. IFT-
Bericht, Bd. 165.Mnchen: IFT; 2008.
POWODY PICIA I OCZEKIWANIA OD YCIA ZGASZANE PRZEZ 13-15 LATKI
Pijc alkohol czujemy si bardziej doroli, a wtedy to jest bardzo wane, eby czu si dorosym, pokaza, e jestemy starsi
Widziaem, e starsi koledzy, ktrzy duo pij, zaczepiaj potem wszystkich dookoa. Wiedziaem, e to (ich zachowanie) jest ze Ale skoro wszyscy naokoo
pij te browary, to gupio byo nie pi
Duo zaley te od rodzicw. Jak rodzice olewaj to, co dziecko robi lub pochodz z marginesu, to te dzieci te wicej pij, s chuliganami
Pisarska A, Borucka A, Okulicz-Kozaryn K, Bobrowski K: Picie
alkoholu w wypowiedziach modziey w wieku 13-15 lat
ROK 2002, TOM 15, NR 4 Alkoholizm i narkomania
CZYNNIKI RYZYKA ZWIZANE Z WCZESN INICJACJ ALKOHOLOW
Niski status ekonomiczny
Dua dostpno do pienidzy Poszukiwanie nowoci w poczeniu z nisk samokontrol lub przestpczoci Zachowania eksternalizacyjne poczone z zaburzeniami zachowania i ADHD
(gwnie nieleczonym)
Radzenie sobie z niepowodzeniami emocjonalnymi (gwnie przez dziewczta) Przynaleno do okrelonej grupy rwieniczej Konfliktowe relacje z rodzicami i opiekunami lub niespjny system wychowawczy Wzorzec konsumpcji alkoholu przez rodzicw Uwarunkowania genetyczne, zwizane z niekorzystnymi czynnikami
rodowiskowymi
Czemu zatem nie suy ADHD?
CZEMU ZATEM NIE SUY ADHD?
Zesp hiperkinetyczny i naduywanie alkoholu, to dwa niezalene zaburzenia
Jednake ryzyko naduywania substancji psychoaktywnych w grupie osb dorosych z ADHD badacze okrelaj si na 45-55%
Kooij i wsp. 2011
BADANIA PORWNUJCE DOROSYCH PACJENTW Z ADHD LECZONYCH I NIELECZONYCH W DZIECISTWIE WYKAZUJ, WIKSZY ODSETEK UZALENIE U TYCH OSTATNICH FARAONE, UPADHYAYA 2007, WILENS I WSP. 2003, WILSON, LEVIN 2001
Badania europejskich adolescentw z ADHD przeprowadzone w Anglii wykazay, e pacjenci rednio o okoo ptora roku wczeniej sigaj po alkohol ni ich rwienicy z grupy kontrolnej Langley i wsp. 2010
Szwedzcy badacze powiza problemw przestpczoci modych mczyzn z histori ich wczesnej adolescencji (11-14 lat) stwierdzili, e objawy zaburze uwagi i nadpobudliwoci s najistotniejszym predyktorem przestpstw zwizanych z uywaniem alkoholu Eklund 2003
Pacjenci pierwotnie cierpicy na ADHD charakteryzuj si krtszym czasem przejcia od szkodliwego uywania substancji do uzalenienia
Biederman i wsp. 1998, Wilens i wsp. 1995, Wilens, Upadhyaya 2007
UYWANIE ALKOHOLU PRZEZ CA BADAN GRUP MODZIEY W CIGU OSTATNIEGO ROKU ESPAD 2011
The 2011 ESPAD Report
Substance Use Among Students in 36 European Countries
Bjrn Hibell, Ulf Guttormsson, Salme Ahlstrm,
Olga Balakireva, Thoroddur Bjarnason, Anna Kokkevi, Ludwig
Kraus
Alkohol
PICIE NAPOJW ALKOHOLOWYCH PRZEZ MODZIE KIEDYKOLWIEK I 30 DNI PRZED BADANIEM EUROPEJSKI PROGRAM BADA ANKIETOWYCH W SZKOACH ESPAD IPIN J .SIEROSAWSKI
0,
25,
50,
75,
100,
1995 1999 2003 2007 2011
III kl G m II kl pG m
III kl G k II kl pG k
ROZPOWSZECHNIENIE PICIA WRD MODZIEY W CIGU OSTATNICH 30 DNI PRZED BADANIEM
ADHD UZALENIENIE
odpowiednie leczenie ADHD zapobiec uzalenieniu
leczenie ADHD w ZZA moe prowadzi do zmniejszenia
godu i moe rwnie zmniejszy ilo nawrotw
(Wilens et al., 2003)
LECZENIE W ADHD
Wytyczne do diagnozowania i leczenia ADHD National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE) 2008r
Diagnoza ADHD
Psychoedukacja; Poradnictwo
Dziecko poniej 6 roku ycia Nie Tak
Silne zaburzenie
funkcjonowania
Nie
w domu? Trening
rodzicielski. Praca z
dzieckiem
Problemy w szkole?
Wsppraca ze szko i
praca z dzieckiem
Zaburzenie nie ustpuje
Dobra odpowied Tak Kuracja lekiem
psychostymulujcym
Dobra
odp.
Wyprbuj inny
psychostymulant
Zaburzone funkcjonowanie
trwa
Zaburzone funkcjonowanie
trwa
Rewizja rozpoznania terapia
behawioralna leczenie
wspochor lek
noraadrenergiczny
Utrzymaj lek
Zbadaj ponownie i
lecz zaburz.
Wspwystp.
Interwencje psychospoeczne
Trening rodzicielski
Nadal znaczne zaburzenie
funkcjonowania
Ponowne badanie specjalisty
Identyfikacja problemu
Rozwa leki
POSTPOWANIE W LECZENIU ADHD
powane zaburzenie funkcjonowania (ODD, CD)
pacjenci z mniej nasilonymi objawami odmawiajcy leczenia zachowawczego
leczenie zachowawcze nie daje efektw lub jest niedostpne
wystpuj dodatkowe problemy (sabe poczucie wasnej wartoci, stres rodzinny)
dodatkowo wystpuj: specyficzne problemy w uczeniu si dysleksja, dysgrfia, dyspraksja i inne psychiatryczne zaburzenia
FARMAKOTERAPIA
Wytyczne National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE) 2008r
WYTYCZNE NATIONAL INSTITUTE FOR HEALTH AND CLINICAL EXCELLENCE (NICE) 2008R
musi by zgodny z wytycznymi
dokonuje si go po dokadnym wywiadzie i badaniu internistycznym
dziaanie leku lekarz zawsze dokadnie omawia z rodzicami
przy moliwoci wyboru wicej ni jednego leku naley zastosowa lek o najniszych
kosztach dla pacjenta
Wybr leku
ADHD- LEKI GRUPY
LEKI PSYCHOSTYMULUJCE metylfenidat (zarejestrowany w Polsce w formie o dziaaniu przeduonym-oros)
skuteczno potwierdzona 160 badaniami
najwysza skuteczno u dzieci w modszym wieku szkolnym
skuteczno potwierdzona wynikami bada testowych i skal oceniajcych zachowanie
Dziaania uboczne: kopoty ze snem, spadek apetytu, ble brzucha, ble gowy, draliwo, lk, skonno do paczu, nasilenie lub
pojawienie si tikw, tachykardia, nadcinienie
INHIBITOR WYCHWTU ZWROTNEGO NORADRENALINY atomoksetyna (zarejestrowana do leczenia od 2002r)
wysoka skuteczno
podawana codziennie
efekt terapeutyczny po 2 tygodniach
dziaa przeciwtikowo
Dziaania uboczne: spadek aknienia, ble brzucha, zawroty gowy, draliwo, zmiany nastroju, przeciwwskazany przy chorobach
wtroby
LEKI DO LECZENIA ADHD ZAREJESTROWANE W POLSCE
METYLOFENIDAT
blokuje wychwyt zwrotny noradreneliny i dopaminy
przez neuron presynaptyczny i zwiksza uwalnianie monoamin
do przestrzeni neuronalnej
krtko dziaajcy forma Oros forma CR
3H 10-12 H 6H
LEKI DO LECZENIA ADHD ZAREJESTROWANE W POLSCE
ATOMOKSETYNA
selektywny silny inhibitorem presynaptycznego nonika noradrenaliny
przypuszcza si, e dziaa ona nie wpywajc bezporednio na noniki serotoniny czy dopaminy
DAWKOWANIE: 0,5 mg/kg mc przez tydzie; potem 1,2 mg kg mc
http://leki.urpl.gov.pl/
ADHD- LEKI FAKTY
Leki w adhd dziaaj jak w:
nadcinieniu lub cukrzycy
POPRAWIAJ FUNKCJONOWANIE
I OBNIAJ RYZYKO POWIKA
NIE LECZ JAK W ANGINIE
ADHD- LEKI FAKTY
FAKT metylfenidat pierwsze leczenie ADHD1937r
FAKT metylfenidat pierwsze zarejestrowanie do leczenia ADHD 1955r
FAKT w USA w latach 70 XXw. 7% rozpozna 10-20% leczonych
FAKT w USA 70-80% recept wypisuje lekarz rodzinny
FAKT w Polsce metylfenidat TYLKO na cile kontrolowane recepty
FAKT podanie leku tasze i mniej angauje otoczenie
FAKT niektre leki pomagaj niektrym dzieciom
FAKT czasem pomaga dopiero czwarty lek
FAKT dziaanie niektrych lekw ujawnia si po kilku tygodniach
FAKT leki maj dziaania uboczne
FAKT leki wymagaj stosowania si do wskaza lekarskich
ADHD- LEKI FAKTY
LEKI DZIAAJ NA ZASADNICZE OBJAWY
FAKT dziecko atwiej si skupi podczas pracy i nauki
FAKT dziecko bdzie pracowa duej bez przerw
FAKT dziecko zacznie lepiej sysze co si do niego mwi
FAKT dziecko bdzie mniej ruchliwe
FAKT dziecku bdzie atwiej zapanowa nad emocjami
ADHD- LEKI MITY
MIT lek zastpi wychowanie i nauczanie
MIT lek poprawi motywacj do nauki
MIT lek spowoduje, e dziecko bdzie dostawa pitki i szstki
MIT lek zmieni postaw dziecka bitego (agresja za agresj)
MIT lek zmieni psychik dziecka
MIT lek jest zawsze szkodliwy
MIT lek na pewno uzaleni
ADHD- LEKI OBAWY
RODZICE: lek zmieni psychik dziecka
lek zmieni dziecko
lek uzaleni
lek moe zaszkodzi
lek wpynie na rozwj
NASTOLATKI: jeli bior leki jestem psycholem
nigdy nie bd mg prowadzi auta
bd mie kopoty z seksem
bd musia bra leki cae ycie
jeli bd bra lek w szkole wszyscy si dowiedz
CZY WARTO LECZY ADHD ?