Aby nie ustać w drodze - katechizmy.com.pl · 7 I. CZŁOWIEK NA DROGACH BOGA 1. CHCĘ BYĆ...

1

Aby nie ustaćw drodze

Podręcznik metodyczny do nauczania religiidla klasy II gimnazjum

pod redakcjąks. Stanisława Łabendowicza

RADOM 2014

2

Przewodniczący redakcji: ks. Stanisław ŁabendowiczZespół redakcji: Elżbieta Bieniek, Grzegorz Księżak, Lidia Mergalska, Jolanta Nowak, Małgorzata Pajek

Redakcja techniczna: Damian Chrzanowski, Ewa WołukaniecSkład i łamanie: Damian Chrzanowski

DECYZJA O ZATWIERDZENIU PODRĘCZNIKA DO NAUCZANIA RELIGII DLA CAŁEJ POLSKI

Poradnik metodyczny do nauczania religii rzymskokatolickiej według podręcznika nr AZ-32-01/10-RA-10/13, zgodnego z programem nauczania nr AZ-3-01/10.

Przewodniczący Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski Bp Marek MendykWarszawa, 18 listopada 2013 r.

Recenzenci: ks. prof. dr hab. Ryszard Czekalski, dr Aneta Rayzacher-Majewska

Imprimatur: Kuria Diecezji Radomskiej w Radomiu Bp Henryk Tomasik, Biskup Radomski Ks. dr Zbigniew Niemirski, Cenzor Ks. mgr Marek Fituch, Wicekanclerz Kurii L.dz. 768/13, Radom, 12 lipca 2013 r.

ISBN 978-83-257-0615-9

© Copyright by ks. Stanisław Łabendowicz, Radom 2014

Wydanie II

Informacja: Wydział Katechetyczny Kurii Diecezji Radomskiej 26-600 Radom, ul. Malczewskiego 1; tel./fax 48 340 62 38

Kolportaż: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu 27-600 Sandomierz, ul. Żeromskiego 4; tel. 15 644 04 00; fax: 15 832 77 87

Druk i oprawa: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu 27-600 Sandomierz, ul. Żeromskiego 4, tel. (15) 644 04 00, fax (15) 832 77 87, e-mail: [email protected], http://www.wds.pl

3

WPROWADZENIE

Drodzy Katecheci

Oddajemy w Wasze ręce podręcznik metodyczny do nauczania religii w drugiej klasie gimnazjum. Treści podręcznika skoncentro-wane są wokół tematu: Aby nie ustać w drodze. Podręcznik realizuje założenia nowej Podstawy programowej katechezy Kościoła katolic-kiego w Polsce oraz Programu nauczania religii autorstwa Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski z 2010 roku.

Program nauki religii dla drugiej klasy gimnazjum wprowadza uczniów w tajemnicę wiary i ukazuje prawdę, że Chrystus obdarza każdego człowieka łaską życia i przywraca do jedności z Bogiem poprzez sakramenty, a szczególnie przez chrzest, pokutę i Eucharystię. Człowiek, jako istota wolna, ma prawo do odrzucenia Bożego wezwa-nia. Odchodząc od Boga traci szczęście, wolność i właściwą sobie god-ność dziecka Bożego. Bóg, który jest miłującym Ojcem przez Kościół i sakramenty w nim będące przywraca człowiekowi dziecięctwo Boże. Celem edukacji w gimnazjum jest wychowanie w wolności. Podstawą i istotą wolności jest życie z Bogiem. Wymiar biblijny związany jest z Osobą Jezusa Chrystusa i Jego dziełami. Głębsze poznawanie dziejów i nauczania Chrystusa winno służyć odnajdywaniu odniesienia egzy-stencjalnego. Kolejne katechezy wskazują drogi poszukiwania dobra i miłości oraz poznanie prawd i zasad, według których należy układać własne życie.

Dział pierwszy: Człowiek na drogach do Boga ukazuje pragnienia człowieka i sposób budowania własnego szczęścia, które jest zako-rzenione w Bogu. Przybliża również prawdę, że człowiek doświad-cza słabości grzechu, cierpienia, wskazując na Chrystusa, który jest Przyjacielem i pomocą w problemach. Treści tego działu wchodzą w korelację z językiem polskim, wiedzą o społeczeństwie. Realizowa-na jest edukacja czytelnicza i medialna ukazująca rolę słowa i wypo-wiedzi w komunikowaniu się; edukacja prozdrowotna, która wskazuje na poczucie własnej wartości i wartości drugiego człowieka; edukacja filozoficzna wskazująca konieczność poznania, kim jestem i dokąd zmierzam.

4

Dział drugi: Jezus Chrystus prowadzi do pełni życia wskazuje na Jezusa Chrystusa wychodzącego człowiekowi na spotkanie, przeba-czającego grzechy i wzywającego do życia w prawdzie i odpowiedzial-ności. Treści ukazują Jezusa Chrystusa obdarzającego łaską w sakra-mentach oraz wzywającego do wiary. Kształtują postawę otwartości i gotowości do pójścia za Chrystusem, a także mają na celu uświado-mienie katechizowanym, że autentyczne przyjęcie Jezusa Chrystusa powinno mieć swoje potwierdzenie w codziennym życiu. Rozdział II realizuje edukację filozoficzną – starożytne wezwanie: „Poznaj same-go siebie” w odniesieniu do zawsze aktualnego pytania: Jaki jest sens życia ludzkiego? Dodatkowo blok drugi realizuje edukację czytelniczą i medialną oraz prozdrowotną. Treści korelują z językiem polskim, historią i wiedzą o społeczeństwie. Ponadto koreluje ze sztuką i geo-grafią, ukazując krajobraz kulturowy, ziemię jako środowisko życia oraz źródła konfliktów i sposoby ich rozwiązywania.

Dział trzeci: Wędrówka ku dobru ukazuje postawę chrześcijanina jako człowieka realnie podchodzącego do życia, a jednocześnie otwar-tego i wrażliwego na potrzeby bliźniego. W treściach znajdujemy podsta wowe zasady etyczne i moralne, którymi powinien kierować się człowiek, a więc Dekalog i błogosławieństwa ewange liczne oraz kwestie związane z kształtowa niem sumienia i właściwej hierarchii wartości. Zachodzą korelacje z historią, która na tym etapie nauczania omawia powstanie chrześcijaństwa, z językiem polskim, na lekcjach którego młodzież poznaje utwory klasyki światowej, wiedzą o społe-czeństwie, która między innymi omawia niezbywalny charakter praw człowieka i etykę życia publicznego. Realizuje takie ścieżki przedmio-towe jak: edukacja filozoficzna, prozdrowotna, europejska.

Dział czwarty: Drogowskazy na drodze ku szczęściu szczegółowo omawia wszystkie przykazania Dekalogu, a także przykazania kościel-ne. Są to najważniejsze drogowskazy, które pokazują, jak być szczęśli-wym na ziemi, a potem w niebie. Poprzez treści tego bloku realizowana jest edukacja filozoficzna, ukazująca człowieka jako osobę, czyli isto-tę rozumną, wolną, zdolną do poznawania prawdy, dążącą ku dobru. Katechizowany poznaje kulturę polską. Zachodzi korelacja z językiem polskim, na którym omawiana jest Biblia.

5

Dział piąty: Droga z Jezusem Chrystusem przybliża zwyczaje i obrzędy, które towarzyszą różnym świętom przeżywanym w roku liturgicznym. Poznamy chrześcijańskie znaczenie omawianych uro-czystości, a także sposoby ich przeżywania.

W czasie nauki w gimnazjum rozwój młodzieży przebiega szyb-ko i burzliwie. Niejednokrotnie wiąże się to okresami buntu i niezgo-dy na proponowane normy moralne czy w ogóle doktrynę religijną. Należy zatem przybliżać młodym świat wartości w taki sposób, aby okresy buntu nie uniemożliwiały przyjęcia nauczanych treści. Trzeba być cierpliwym i wyrozumiałym dla młodzieńczych porywów, a bunty traktować z pogodą ducha i dobrocią serca.

Nauczanie religii ma zatem pomóc młodemu człowiekowi w akceptacji wartości religijnych, w przechodzeniu od wychowania do samowychowania, powiązaniu treści religijnych z życiem. Dlatego katechizacja w gimnazjum ma prowadzić uczniów do Kościoła, któ-ry jest wspólnotą Ludu Bożego. W tej wspólnocie, na zakończenie nauki w gimnazjum, młodzież przystąpi do sakramentu bierzmowa-nia. Przygotowanie do tego sakramentu ukierunkowane jest na głęb-sze poznanie Chrystusa, który działa mocą Ducha Świętego i odbywa się przez nauczanie szkolne i katechezę parafialną.

Przygotowanie rozpoczęte się w klasie pierwszej jest kontynu-owane w klasie drugiej i nastawione jest nie tylko na przekaz wiedzy, ale przede wszystkim wprowadza katechizowanych w przyjmowanie i wyznawanie wiary oraz praktykę życia chrześcijańskiego przez udział w liturgii, nabożeństwach, modlitwie wspólnotowej i indywi-dualnej. Całość programu dla klasy drugiej ma być realizowana w cie-kawy sposób, mobilizując ucznia do aktywnego udziału w katechezie, a nade wszystko zbliżając do Chrystusa – Zbawiciela.

Po zakończeniu drugiej klasy gimnazjum uczeń powinien umieć omówić fakty z życia Chrystusa, określić, o czym Jezus nauczał oraz wyjaśnić, na czym polega życie według błogosławieństw. Uczeń powinien także zdobyć więcej wiadomości o modlitwie i uczyć się jej od Jezusa, a także bliżej poznać Wydarzenia Paschalne i życie sa-kramentalne. Jego nadzieja chrześcijańska winna być zakorzeniona w Chrystusie, z Nim winien przeżywać wydarzenia Roku Liturgicznego.

6

W każdej opracowanej jednostce wyszczególniony jest cel ogólny, nadający właściwy tor lekcji, a także cele szczegółowe. Podano środki dydaktyczne potrzebne do przeprowadzenia katechezy oraz zapropo-nowano ciekawe metody. Tok lekcji zaczyna wprowadzenie, następnie kontynuuje rozwinięcie i zakończenie. Podane zostały propozycje pra-cy domowej oraz modlitwy na rozpoczęcie i na zakończenie katechezy.

Wyrażam nadzieję, że bezpośredni adresaci niniejszych mate-riałów – nauczyciele religii nauczający w drugiej klasie gimnazjum – będą zadowoleni z praktycznego wykorzystania przygotowanych materiałów. Ufam, że posłużą one do satysfakcjonującego – nauczy-cieli i uczniów – spełniania misji nauczania i przyczynią się do dobre-go przygotowania do sakramentu bierzmowania. Wszystkim, którzy podejmują trud nauczania w gimnazjum życzę: Szczęść Boże!

Ks. Stanisław Łabendowicz

Radom, 29 czerwca 2013 r.

7

I. CZŁOWIEK NA DROGACH BOGA

1. CHCĘ BYĆ SZCZĘŚLIWYM

Cel ogólnyUkazanie zbawienia jako prawdziwego szczęścia.Kształtowanie postawy wdzięczności za zbawienie, jakiego dokonał

Chrystus.

Cele szczegółowe Uczeń:

− definiuje, czym jest szczęście,− podaje, że szczęście to pierwotny zamysł Boga względem człowieka,− nazywa zbawienie prawdziwym szczęściem,− streszcza fragment Psalmu 119,− objaśnia, że prawdziwe szczęście pochodzi od Boga,− wyjaśnia, że bycie blisko Chrystusa zaprowadzi człowieka do zbawienia,− uzasadnia, że Pismo Święte ukazuje człowiekowi prawdę o szczęściu,− wnioskuje, że aby osiągnąć szczęście wieczne należy przestrzegać przykazań, − stwierdza, że sakramenty są konieczne do zbawienia,− dowodzi, że Jezus jest źródłem szczęścia ludzkiego,− ocenia swoją postawę wdzięczności wobec Jezusa Chrystusa,− wyraża wdzięczność Bogu za dar szczęścia, jaki ofiarowuje człowiekowi.

MetodyPraca w grupach, metoda „słoneczko”, rozmowa kierowana, analiza tek-

stu biblijnego ukierunkowana pytaniami, praca indywidualna z podręcz-nikiem ucznia, zajęcie stanowiska wobec tekstu z nauczania Jana Pawła II, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, kartki (ok. 8 cm x 8 cm), flamastry, plansza z napisem:

„Szczęście jest jak...”, cztery koperty zawierające rozsypankę wyrazową.

8

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

WPROWADZENIE

Metoda „słoneczko”.Katecheta umieszcza na tablicy planszę z napisem:

SZCZĘŚCIE JEST JAK...

Uczniowie mają zastanowić się: – Czym dla Ciebie jest szczęście? Następnie na kartkach zapisują swoje skojarzenia. Kartki umiesz-

czają na tablicy. Po ułożeniu słoneczka, jeden z uczniów dokonuje pre-zentacji. Czas pracy: 5 minut.

(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 1)

Odczytanie świadectwa z podręcznika ucznia.

„Bez odpowiedzi pozostaje wciąż tak wiele pytań. Szczęście bowiem stanowi rzeczywistość, która szczególnie opornie poddaje się jakimkol-wiek próbom zamknięcia jej w sztywne formy, wymyka się wszelkim definicjom. Każdy jednak, kto w sposób autentyczny otarł się o szczę-ście, potwierdzi, że zawiera ono w sobie pierwiastek nieśmiertelności. «Znajdzie szczęście – kto zważa na przykazanie, kto Panu zaufał – szczę-śliwy» (Prz 16,20). Źródłem szczęścia jest Bóg. Nikt nie zna człowieka tak doskonale jak Ten, który go stworzył. Dlatego tylko On jest w stanie

SZCZĘŚCIE

X

+

9

dopełnić w człowieku to, co jest celem jego ziemskiej wędrówki. Tyl-ko w Bogu człowiek może odnaleźć prawdziwe szczęście, bo dla niego został stworzony i do jego odnalezienia powołany” (Być szczęśliwym dziś, http://www.psj.net.pl/?0309,artykul,byc_szczesliwym).

Widzimy zatem, że każdy człowiek inaczej rozumie szczęście, ale każdy go pragnie. Jest ono naszym marzeniem i całe nasze życie polega na tym, aby je zdobyć. Okazuje się jednak, że osiągnięcie peł-ni szczęścia jest niemożliwe. Zawsze coś człowiekowi przeszkadza: choroba, utrata pracy, lęk o dobro bliskich. Pismo Święte ukazuje nam, w jaki sposób można je osiągnąć.

ROZWINIĘCIE

Odczytanie fragmentu z Pisma Świętego – Ps 119.Następnie dokonujemy analizy tekstu biblijnego ukierunkowanej

pytaniami.

„Szczęśliwi, których droga nieskalana,którzy postępują według Prawa Pańskiego.Szczęśliwi, którzy zachowują Jego upomnienia, całym sercem Go szukają, którzy nie czynią nieprawości,lecz kroczą Jego drogami.Ty na to dałeś swoje przykazania,By pilnie ich przestrzegano.Oby moje drogi były niezawodnew przestrzeganiu Twych ustaw!Wtedy nie doznam wstydu,gdy zważać będę na wszystkie Twe przykazania” (Ps 119,1-6).

Uczniowie po cichu jeszcze raz czytają fragment psalmu z podręcz-nika ucznia i odpowiadają na pytania:

– Kto jest dawcą i źródłem szczęścia?– Na czym polega prawdziwe szczęście? – Kogo autor Psalmu nazywa szczęśliwym człowiekiem?


&

10

Katecheta odczytuje tekst z Katechizmu Kościoła Katolickiego – KKK 2548, a następnie poleca uczniom, by odszukali temat w podręczni-ku ucznia, a następnie pracując indywidualnie, odpowiedzieli na pyta-nia, które katecheta zapisze na tablicy .

„Pragnienie prawdziwego szczęścia wyzwala człowieka od nad-miernego przywiązania do dóbr tego świata i znajduje swoje spełnie-nie w widzeniu i szczęściu Boga. «Obietnica widzenia Boga przekra-cza wszelkie szczęście. W języku Pisma Świętego <widzieć> znaczy tyle samo, co <posiadać>... Kto zatem widzi Boga, przez to samo, że widzi Boga, otrzymał wszystkie dobra, jakie można sobie wyobra-zić»” (KKK 2548).

− Od czego wyzwala człowieka pragnienie prawdziwego szczęścia?− Co oznacza biblijne słowo „widzieć” i „posiadać”?− Kto otrzyma od Boga wszystkie dobra?− Co przekracza wszelkie szczęście?

Dziś możemy „widzieć Boga” podczas Eucharystii pod postacia-mi chleba i wina. Kiedyś zobaczymy Go w niebie twarzą w Twarz. „Widzieć Boga”, to znaczy otwierać przed Nim swoje serce i zapraszać Go do swojego życia.

(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 3).

Odczytanie tekstu z nauczania Jana Pawła II i zajęcie stanowiska wobec tekstu.

„Człowiek jest kochany przez Boga! Oto proste, a jakże przejmują-ce Orędzie, które Kościół jest winien człowiekowi. Każdy chrześcijanin może i musi słowem oraz życiem głosić: Bóg cię kocha, Chrystus przy-szedł dla ciebie, Chrystus dla ciebie jest «Drogą, i Prawdą, i Życiem!» (J 14,6)” (Christifideles laici, 34).

Ojciec Święty przypomina, że prawdziwe szczęście płynie z wiary w Jezusa Chrystusa.

11

ZAKOŃCZENIE

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na cztery grupy, które otrzymują do ułożenia

haseł koperty zawierające rozsypankę wyrazową. Po ułożeniu zajmują stanowisko wobec otrzymanego hasła. Czas pracy: 8 minut.

Grupa IZbawienie jest prawdziwym szczęściem człowieka. Każdy z nas

powinien tak żyć, aby je osiągnąć.

Grupa IIAby osiągnąć zbawienie należy przyjmować sakramenty i przestrze-

gać przykazań.

Grupa IIIChrystus jest dla nas Drogą, Prawdą i Życiem.

Grupa IVAby osiągnąć szczęście należy przywiązać się do Boga, a nie do dóbr

doczesnych.

Hasła ułożone przez uczniów stanowią podsumowanie tematu.


Autorefleksja.Prawdziwe szczęście nie polega na bogactwie czy dobrobycie,

na ludzkiej sławie czy władzy, ale znajduje się w samym Bogu, który jest źródłem wszelkiego dobra i miłości.

Pomyślmy:– Co dla mnie jest prawdziwym szczęściem? – Kto jest dla mnie źródłem szczęścia?– Co przeszkadza mi w osiągnięciu szczęścia?– Co robię, aby osiągnąć szczęście wieczne?

Po chwili ciszy możemy zaśpiewać pieśń: „Być bliżej Ciebie chcę”. (tekst pieśni znajduje się w podręczniku ucznia)

J

12

PRACA DOMOWA

Napisz, co można zrobić, aby być szczęśliwym.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

MODLITWA

„Pozdrowienie Anielskie”.

X

?

13

2. CHCĘ BYĆ WOLNYM

Cel ogólnyUkazanie prawdy, że prawdziwa wolność to zbawienie, które daje nam

Chrystus.Kształtowanie postawy roztropnego korzystania z daru wolności.

Cele szczegółoweUczeń:

– definiuje, czym jest wolność,– nazywa Chrystusa Zbawcą, czyli Wyzwolicielem,– wyjaśnia, co to znaczy, że wolność jest jednocześnie darem i zadaniem,– stwierdza, że każdy człowiek ma prawo do wolności i należy tę prawdę

uszanować,– wnioskuje, że złe korzystanie z wolności prowadzi do zniewolenia przez

grzech,– uzasadnia, że Pan Bóg pragnie zbawienia wszystkich ludzi,– dowodzi, że warto trwać w Chrystusie, gdyż On prowadzi człowieka

ku prawdziwemu szczęściu,− analizuje teksty źródłowe,− planuje roztropne korzystanie z wolności− przyjmuje postawę odpowiedzialności za dar wolności.

MetodyPogadanka, praca w grupach, metaplan, rozmowa kierowana, analiza

tekstu biblijnego ukierunkowana pytaniami, zajęcie stanowiska wobec tek-stu, śpiew, autorefleksja.

Środki dydaktyczne Pismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, szary papier, kolorowe

flamastry.

MODLITWA

„Duchu Święty”.

X

14

WPROWADZENIE

Spotykacie się z różnymi sytuacjami życiowymi, gdzie młodzieży i dorosłym wydaje się, że prawidłowo korzystają z daru wolności.

Prasa, radio, TV podaje nam różne przykłady pozornej wolności doświadczanej przez młodzież. Podawane są one w różnych mło-dzieżowych gazetach. Jednak gazety te często demoralizują młodzież, dla której lektura tych czasopism jest doradcą, powiernikiem, a nawet „przyjacielem” w sytuacjach moralnie niepewnych. Wtedy zachowu-ją się oni według wskazówek doradców z gazet, a często przyjmują zachowania i wskazówki osób, którym nie zależy na ich dobru moral-nym. Wolność, o której dziś wiele osób mówi, jest różnie rozumiana.

Praca w grupachDzielimy uczniów na 4-5 osobowe grupy. Każda grupa otrzymu-

je szary papier, na którym jest przygotowana tabela z metaplanem. Uczniowie uzupełniają pierwszą pozycję: „Czym jest dla mnie wolność?”. Czas pracy: 5 minut.

1. Czym jest dla mnie wolność? 2. Czym powinna być wolność dla człowieka?

3. Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?

4. Co robić, aby osiągnąć prawdziwą wolność?


ROZWINIĘCIE

Posłuchajcie teraz uważnie, co o wolności mówi Pan Bóg.

Odczytanie i analiza tekstu biblijnego ukierunkowana pytaniami.

„Ku wolności wyswobodził nas Chrystus. A zatem trwajcie w niej i nie poddawajcie się na nowo pod jarzmo niewoli! (...) Wy zatem, bra-cia, powołani zostaliście do wolności. Tylko nie bierzcie tej wolności jako zachęty do hołdowania ciału, wręcz przeciwnie, miłością ożywie-ni służcie sobie wzajemnie!” (Ga 5,1.13).

+

&

15

− Kto wyswobodził nas z niewoli grzechu?− Na czym polega wolność człowieka?


Wolność została dana człowiekowi przez Boga i od człowieka zależy jak jej użyje. Człowiek został stworzony na obraz i podobień-stwo Pana Boga. Posiada, zatem rozum i wolną wolę. Mimo tego jego wolność jest ograniczona i omylna. Człowiek bardzo często dąży do łatwego szczęścia i źle korzysta z daru, jaki otrzymał od Boga. Posłuchajcie, co na ten temat mówi Katechizm Kościoła Katolickiego.

Odczytanie i analiza tekstu z nauczania Kościoła – zajęcie stanowi-ska wobec tekstu.

„Człowiek, oddalając się od prawa moralnego, godzi we własną wolność (...) i buntuje się przeciw prawdzie Bożej” (KKK 1740).

„Wolność charakteryzuje czyny właściwe człowiekowi. Sprawia, że istota ludzka jest odpowiedzialna za czyny, których jest sprawcą. Świadome działanie jest właściwe człowiekowi” (KKK 1745).


Pan Bóg nie zostawił jednak człowieka samego. Z pomocą, grzesz-nemu człowiekowi, przyszedł Jezus Chrystus. W Jego osobie każdy, uczestnicząc w prawdzie, staje się osobą wolną.

Ojciec Święty Jan Paweł II naucza, że prawdziwa wolność polega na wyborze dobra a odrzuceniu zła.

„Być wolnym, to znaczy umieć siebie poddać, podporządkować prawdzie – a nie: podporządkowywać prawdę sobie, swoim zachcian-kom, interesom, koniunkturom. Być wolnym to (…) nie użycie, ale trud.

Trud wolności. Za cenę tego trudu człowiek «nie rozprasza», ale razem z Chrystusem «zgromadza» i «zbiera»” (Watykan, 20 września 1990 r.).

16

ZAKOŃCZENIE

Uczniowie w grupach wypełniają drugie i trzecie okienko („Czym powinna być wolność dla człowieka?” i „Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?”) na arkuszu papieru, który otrzymali na początku katechezy. Czas pracy: 10 minut.

Następnie przedstawiciele poszczególnych grup zdają relację z tego, co udało się im wypracować.

Wiemy zatem jak ważne jest właściwe korzystanie z wolności. Na-szym Nauczycielem jest Jezus Chrystus, dzięki któremu możemy osią-gnąć pełnię wolności – szczęście wieczne.

Katecheta wspólnie z uczniami wypełnia czwarte okienko („Co robić, aby osiągnąć prawdziwą wolność?”) na arkuszu papieru, który otrzymali na początku katechezy.

Autorefleksja.Pomyślmy:– Jak korzystam z wolności, którą ofiarował mi Chrystus? – Na ile jestem odpowiedzialny za wolność, którą Bóg mnie obdarzył?


Widzimy, że dzisiaj Bóg działa tak, jak kiedyś. Wyzwala nas z naszych zniewoleń przede wszystkim przez sakramenty oraz modlitwę. Bóg, wyzwalając człowieka, posługuje się innym człowie-kiem: kapłanem, spowiednikiem, przyjacielem. Prowadzi każdego ku pełnej wolności.

Uczniowie przepisują odpowiedzi na pytania trzecie i czwarte („Dla-czego nie jest tak, jak być powinno?” i „Co robić, aby osiągnąć prawdzi-wą wolność?”) z uzupełnionego metaplanu.

J

17

PRACA DOMOWA

W wieczornej modlitwie podziękuj Bogu za dar wolności.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

MODLITWA

Śpiew: „Wspaniały Dawco miłości”.

X

?

18

3. CHCĘ ŻYĆ W PRZYJAŹNI

Cel ogólnyUkazanie przyjaźni jako wyrazu prawdziwej miłość Boga i drugiego

człowieka.Kształtowanie postawy odpowiedzialności za dar przyjaźni.


– nazywa Jezusa najlepszym przyjacielem człowieka,– wylicza najważniejsze cechy przyjaźni,– objaśnia, na czym polega przyjaźń Pana Jezusa z człowiekiem,– wyjaśnia, na czym polega prawdziwa przyjaźń między ludźmi,– wnioskuje, że prawdziwa przyjaźń jest bezinteresowna,– wskazuje, że człowiek potrzebuje żyć w przyjaźni z Bogiem i ludźmi,

aby być szczęśliwym,– stwierdza, że prawdziwej przyjaźni może nauczyć się tylko od Chrystusa,− analizuje fragment Pisma Świętego: J 15,13-17,− przyjmuje postawę odpowiedzialności za dar przyjaźnij z Bogiem i ludźmi.

MetodyMetoda skojarzeń, praca w grupach, rozmowa kierowana, dyskusja,

analiza tekstów biblijnych i nauczania Kościoła ukierunkowana pytaniami, praca z podręcznikiem, autorefleksja, śpiew.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, kartki samoprzylepne.

MODLITWA

„Akt miłości”.

WPROWADZENIE

Przyjaźń to słowo, które używane jest bardzo często na okre-ślenie znajomości między ludźmi. Bywa, że jest ono nadużywane

X

+

19

lub wykorzystywane do określenia koleżeńskich relacji. Dziś poroz-mawiamy o tym, czym jest prawdziwa przyjaźń.

Na tablicy umieszczamy hasło:

PRZYJAŹŃ JEST...

− Czym jest prawdziwa przyjaźń?

Uczniowie otrzymują po dwie kartki, metodą skojarzeń na każdej z nich zapisują jedno słowo charakteryzujące przyjaźń. Po zakończe-niu pracy kartki zostaną umieszczone na tablicy (kartki z powtarzają-cymi się określeniami przyjaźni umieszczamy jedna pod drugą). Jeden z uczniów odczytuje z tablicy zapisane hasła. Katecheta dokonuje pod-sumowania.

(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 1, 2)

ROZWINIĘCIE

Posłuchajcie teraz, co Pan Jezus mówi na temat przyjaźni.

„Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich. Wy jesteście przyjaciółmi moimi, jeżeli czynicie to, co wam przykazuję. Już was nie nazywam sługami, bo sługa nie wie, co czyni pan jego, ale nazwałem was przyjaciółmi, albowiem oznaj-miłem wam wszystko, co usłyszałem od Ojca mego. Nie wyście Mnie wybrali, ale Ja was wybrałem i przeznaczyłem was na to, abyście szli

PRZYJAŹŃ

&

20

i owoc przynosili, i by owoc wasz trwał – aby wszystko dał wam Ojciec, o cokolwiek Go poprosicie w imię moje. To wam przykazuję, abyście się wzajemnie miłowali” (J 15,13-17).

– Kto jest naszym najlepszym przyjacielem?– Co charakteryzuje przyjaźń Pana Jezusa z ludźmi?(można wypisać cechy prawdziwego przyjaciela, wzorując się

na Panu Jezusie)

Powiedzieliśmy, że Pan Jezus jest najlepszym przyjacielem czło-wieka. Niestety, człowiek jest słaby i bardzo często rani Go swoimi grzechami.


Odczytanie z podręcznika ucznia tekstów z Katechizmu Kościoła Katolickiego.

„Przez swoje Objawienie «Bóg niewidzialny w nadmiarze swej miłości zwraca się do ludzi jak do przyjaciół i obcuje z nimi, by ich zaprosić do wspólnoty z sobą i przyjąć ich do niej» (…). Adekwatną odpowiedzią na to zaproszenie jest wiara” (KKK 142)

„«Cała skuteczność pokuty polega na przywróceniu nam łaski Bożej i zjednoczeniu nas w przyjaźni z Bogiem». Celem i skutkiem tego sakramentu jest więc pojednanie z Bogiem. U tych, którzy przyjmują sakrament pokuty z sercem skruszonym i z religijnym nastawieniem, «zwykle nastają po nim pokój i pogoda sumienia wraz z wielką pocie-chą duchową». Istotnie, sakrament pojednania z Bogiem daje praw-dziwe «zmartwychwstanie duchowe», przywrócenie godności i dóbr życia dzieci Bożych. Najcenniejszym z tych dóbr jest przyjaźń z Bogiem” (KKK 1468).

– W jaki sposób człowiek może odnowić przyjaźń z Panem Bogiem?– Jak czuje się człowiek po przyjęciu sakramentu pokuty?

ZAKOŃCZENIE

Pan Jezus pokazał nam, czym jest prawdziwa przyjaźń. Polega ona na miłości do drugiego człowieka i na tym, że pragniemy jego dobra.

J

21

Wymaga ona od nas cierpliwości, poświęcenia i troskliwości. Każ-dy z nas pragnie mieć przyjaciela, bo tylko świadomość, że ktoś nas naprawdę rozumie daje nam poczucie bezpieczeństwa i szczęścia. Zatem przyjaźń z Panem Bogiem da nam prawdziwe szczęście, jakim jest życie wieczne.

Zastanowimy się wspólnie i opracujemy dziesięć zasad, jakimi powinna kierować się prawdziwa przyjaźń.


Autorefleksja.Pomyślmy:− Jak dziękuję Jezusowi za przyjaźń, którą mnie obdarzył?− W jak sposób rozwijam przyjaźń z Jezusem i bliźnimi?− Jak często odnawiam przyjaźń z Panem Bogiem w sakramencie

pokuty?

PRACA DOMOWA

Napisz, czym jest prawdziwa przyjaźń.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

lub

Śpiew: „Przyjaźń to największy dar”.(tekst pieśni jest zamieszczony w podręczniku ucznia)

X

?

22

4. CHCĘ BYĆ DOSKONAŁYM – NOWYM CZŁOWIEKIEM W CHRYSTUSIE

Cel ogólnyUkazanie doskonalenia jako postawy nawracania się. Zachęcanie do zaufania Chrystusowi jako Zbawcy człowieka.Kształtowanie postawy zaufania Chrystusowi.


− podaje, że należy doskonalić się na wzór Chrystusa,− wyjaśnia zasady życia chrześcijańskiego,− uzasadnia celowość doskonalenia się,− ukazuje swoim życiem, że jest nowym człowiekiem w Chrystusie, − analizuje teksty biblijne i nauczania Kościoła na temat doskonalenia się

na wzór Chrystusa,− ocenia swoją dotychczasową postawę względem Boga, − przyjmuje odpowiedzialność za ciągłe doskonalenie się na wzór Chrystusa.

MetodyPogadanka, praca w grupach, rozmowa kierowana, ekspozycja, uroczy-

ste odczytanie tekstu biblijnego, analiza tekstów biblijnych ukierunkowana pytaniami, dyskusja dydaktyczna, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, encyklika Jana Pawła II

„Sollicitudo rei socialis”, 3 arkusze papieru, kolorowe flamastry.

MODLITWA


WPROWADZENIE

Stanisław Sojka w jednej ze swoich piosenek śpiewa:

X

+

23

„Na miły Bóg! Życie nie tylko po to jest, by brać, życie nie po to, by bezczynnie trwać, i aby żyć siebie samego trzeba dać!”.

Spróbujmy pomyśleć, o co tak naprawdę chodzi w tej piosence? W dzisiejszym świecie mało czasu ludzie poświęcają, aby zastana-wiać się nad poważnymi sprawami swojego życia: jak postępować, aby być szczęśliwym wśród ludzi, grona koleżanek, kolegów, by nie być dla nich ciężarem, ale pomocą? Chcemy przecież czuć, że nasze ży-cie jest wartościowe, ma sens, że żyjemy prawdziwie. Niewątpliwie zdajecie sobie sprawę, że życie jest darem Boga danym człowiekowi, jest czymś ważnym, czymś czego nie da się kupić, sprzedać, wymienić, jest czymś niepowtarzalnym. Gdzieś w głębi serca czujemy, że bez mi-łości życie nie jest spełnione do końca.

− Co możemy zrobić, aby każdego dnia nasze życie nabierało sensu?

Życie rozwija się w sposób autentyczny poprzez stałe pogłębianie i rozwijanie tego daru.

Dokonuje się to szczególnie w modlitwie, ale również w całej postawie człowieka: w jego rozwoju fizycznym, psychicznym i ducho-wym. Zastanowimy się teraz, czego wymaga pełny rozwój człowieka.

Praca w grupach. Dzielimy uczniów na trzy grupy. Uczniowie otrzymują kolorowe fla-

mastry oraz arkusze papieru, na których wypisują czynniki potrzebne do pełnego rozwoju człowieka. Czas pracy: 10 minut.

Grupa I – Rozwój fizyczny. Grupa II − Rozwój psychiczny. Grupa III – Rozwój duchowy.

Po zakończeniu pracy arkusze papieru zostają umieszczone na tabli-cy. Uczniowie dokonują prezentacji. Katecheta podsumowuje wypowiedzi uczniów.


24

Na podstawie prezentacji widzimy, że człowiek potrzebuje nieustannej troski: o ciało – właściwe odżywianie i ubieranie; o psy-chikę – nauka logicznego i abstrakcyjnego myślenia; o duszę – kształ-towanie właściwego sumienia, w celu obiektywnego rozróżniania dobra i zła.

Aby te trzy cechy człowieka mogły się harmonijnie rozwijać, potrzeba jeszcze jednej rzeczy – mądrej miłości i odpowiedzialnych wyborów w codziennym życiu, którego celem jest pełnia doskonało-ści. Oczywiście, wiara, nadzieja i miłość budzą i coraz bardziej umac-niają dążenie do doskonałej miłości bliźniego jako wyrazu miłości wobec Boga.

ROZWINIĘCIE

Odczytanie tekstu z Pisma Świętego i analiza ukierunkowana pytaniami.

„Cała mądrość – bojaźń Pana, a w całej mądrości jest wypełnienie Prawa. Nie jest mądrością znajomość złego i nie ma roztropności, gdzie się słucha rady grzeszników. (...)Lepszy jest mniej zdolny, ale bojący się Pana, niż bardzo mądry, co przekracza Prawo” (Syr 19,20-22.24).

− Czym jest mądrość? − Co jest mądrością człowieka? − Kiedy człowieka możemy nazwać roztropnym? − Kto jest lepszy w oczach Pana?

Świadome dążenie do doskonałości i związane z tym wyrzecze-nia, domagają się gorącej wiary w Chrystusa oraz absolutnej ufności w Jego miłość: jedna i druga muszą wciąż wzrastać i umacniać się, by stawić czoło trudnościom. Nie może też zabraknąć świadomego dążenia do doskonałości nadziei. Wezwanie Chrystusa trzeba widzieć w perspektywie życia wiecznego. Wszyscy chrześcijanie powołani są do doskonałości. O tym powołaniu mówi sam Jezus Chrystus:

Uroczyste odczytanie tekstu Ewangelii i opracowanie tekstu metodą dyskusji dydaktycznej.

&

25

„Bądźcie więc wy doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz nie-bieski” (Mt 5,48).

Po wspólnej dyskusji katecheta dokonuje podsumowania.


Na podstawie tekstu widzimy, że doskonałym jest sam Pan Bóg i to On powinien być dla nas wzorem w dążeniu do doskonałości.

Zgodnie z przekazem św. Mateusza Jezus kieruje swoje wezwa-nie do każdego z nas indywidualnie: „Jeśli chcesz być doskonałym” (Mt 19,21). Bogaty młodzieniec pytał Jezusa o „to, co jest dobre” i jako odpowiedź otrzymał: „zachowuj przykazania”. Jednak w momencie powołania zostaje mu ukazana doskonałość wychodzą-ca poza przykazania: wezwany jest do wyrzeczenia się wszystkiego, by pójść za Jezusem. Doskonałość polega na całkowitym oddaniu się Chrystusowi. Zauważmy również, że doskonałość zaproponowana przez Jezusa bogatemu młodzieńcowi nie oznacza zubożenia osoby, lecz jej wzbogacenie. Jezus zaprasza swego rozmówcę do zrezygno-wania z programu życia, w którym istotne miejsce zajmuje troska o „mieć”, aby odkrył prawdziwą wartość osoby realizującej się w czy-nieniu z siebie daru dla innych.

Na temat doskonałości mówi też Katechizm Kościoła Katolickiego.

Odczytanie i analiza tekstów z Katechizmu Kościoła Katolickiego.

„Bóg stworzył człowieka jako istotę rozumną, dając mu godność osoby obdarzonej możliwością decydowania i panowaniem nad swoimi czynami. «Bóg bowiem zechciał człowieka pozostawić w ręku rady jego, żeby Stworzyciela swego szukał z własnej ochoty i Jego się trzymając, dobrowolnie dochodził do pełnej i błogosławionej doskonałości»:

Człowiek jest istotą rozumną, a przez to podobną do Boga; został stwo-rzony jako wolny i mający panowanie nad swoimi czynami” (KKK 1730).

„Droga do doskonałości wiedzie przez Krzyż. Nie ma świętości bez wyrzeczenia i bez walki duchowej. Postęp duchowy zakłada ascezę i umartwienie, które prowadzą stopniowo do życia w pokoju i radości błogosławieństw: «Ten, kto wspina się, nie przestaje zaczynać ciągle

26

od początku, a tym początkom nie ma końca. Nigdy ten, kto się wspina, nie przestaje pragnąć tego, co już zna»” (KKK 2015).

Przewodnikiem w drodze do doskonałości jest wiara. Poucza o tym Jan Paweł II w encyklice Sollicitudo rei socialis.

Odczytanie fragmentu encykliki Jana Pawła II i dyskusja dydaktyczna.

„Wiara w Chrystusa Odkupiciela, rzucając światło od wewnątrz na naturę rozwoju, jest także przewodnikiem w realizowaniu zada-nia współpracy. (…) Boży plan zapoczątkowany od wieków w Chry-stusie, doskonałym «obrazie» Ojca i osiągający swą doskonałość w Nim, «pierworodnym spośród umarłych», wpisuje się nasza histo-ria, naznaczona naszym wysiłkiem osobistym i zbiorowym dla polep-szenia położenia człowieka, przezwyciężenia stale zjawiających się na naszej drodze trudności (...). Podczas, gdy grzech, który zawsze zastawia na nas sidła i naraża na niepowodzenie osiągnięcia naszych ludzkich celów, został zwyciężony i okupiony przez «pojednanie» dokonane przez Chrystusa” (Sollicitudo rei socialis, 31).

Skoro Chrystus posiada pełnię życia oznacza to, że może jej udzielać.

− Kiedy korzystamy z Jego mocy?− Czego wymaga od nas Bóg, gdy chcemy się w pełni rozwijać?

ZAKOŃCZENIE

Odczytanie i analiza tekstu z podręcznika ucznia – „Rozmawiamy o życiu”.

„Ktoś przeglądał Pismo Święte i znalazł kartkę z notatką: „Czekam na ciebie na moście o godzinie 430 po południu”. Na pewno była to kart-ka przypadkowa, notatka zakochanego chłopaka, czy dziewczyny, któ-rzy umawiali się na spotkanie. Ale ten, który ją odnalazł przy czytaniu Ewangelii odebrał jej treść jako głos Pana Boga. Uwierzył, że Pan Bóg się z nim umówił. Poszedł na most o wyznaczonej godzinie. Czekał, ale Pana Boga nie spotkał. Przychodził codziennie, lecz Go nie widział. Bóg, który się z nim umówił, był stale ukryty. Jednak ciągłe przycho-dzenie na spotkanie sprawiło, ze ten człowiek stał się lepszy, mądrzej-szy, wrażliwszy. Święty Jan Chrzciciel stale przychodził nad rzekę

J

27

Jordan i wśród tłumów rozpoznał Boga – Człowieka. Nam też pozo-stało ciągłe odkrywanie Boga. Samo odkrywanie już jest mądrością, początkiem tego, co może być najgłębsze w naszym życiu” (J. Twar-dowski, Wszędy pełno Ciebie, Warszawa 2001, s. 202).

− Dlaczego człowiek stał się mądrzejszy, lepszy, wrażliwszy? − Dlaczego ciągle na nowo powinniśmy odkrywać Boga w swoim życiu? − Czego początkiem może być odkrycie Pana Boga?

Autorefleksja.Widzimy, że doskonalenie się wymaga trudu, stałego wysiłku

i mądrości, takiej, która pokaże prawdziwą, nieprzemijającą wartość życia człowieka.

Pomyślmy:− Co czynię, aby stawać się doskonałym? − Co ma na celu moje doskonalenie się?− Kto jest źródłem mojego doskonalenia się?

Autorefleksję możemy zakończyć modlitwą spontaniczną


PRACA DOMOWA

Ułóż modlitwę, w której poprosisz Boga o pomoc w dążeniu do doskonałości.


MODLITWA

„Akty strzeliste”.

X

?

28

5. JEZUS CHRYSTUS GROMADZI NAS W KOŚCIELE

Cel ogólnyUkazanie prawdy, że Bóg gromadzi wierzących we wspólnocie Kościoła.Ukazanie kościoła parafialnego jako wspólnego domu modlitwy i szcze-

gólnego miejsca obecności Boga. Pogłębienie prawdy o Kościele jako wspólnocie wierzących.Zachęta do należytej troski o świątynię parafialną.


− nazywa Kościół wspólnotą wierzących,− identyfikuje kościół parafialny jako szczególne miejsce obecności Boga,− podaje, że Bóg jednoczy ludzi w Kościele,− przytacza najważniejsze wydarzenia z życia Pana Jezusa w odniesieniu

do świątyni Jerozolimskiej,− wyjaśnia, na czym polega nasz związek z kościołem parafialnym,− objaśnia, że kościół parafialny jest miejscem sprawowania Eucharystii

i sakramentów świętych,− uzasadnia znaczenie słów: Mt 21,13,− wyszczególnia etapy powstawania Kościoła,− wskazuje na przynależność do Kościoła jako szansę na rozwój wewnętrzny,− analizuje fragmenty Katechizmu Kościoła Katolickiego w odniesieniu

do Kościoła,− dowodzi konieczności troski o wspólnotę parafialną,− ocenia swoje zaangażowanie we wspólnocie Kościoła,− przyjmuje postawę odpowiedzialności za Kościół, lojalność i miłość

do Kościoła.

MetodyWykład, pogadanka, praca w grupach, metoda skojarzeń, analiza tekstów

biblijnych ukierunkowana pytaniami, dyskusja, ekspozycja, autorefleksja.

Środki dydaktyczne Pismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, plansze z napisami,

plansze z konturami domu i kościoła, teksty do pracy w grupach, krótka historia parafii.

29

MODLITWA

Boże, Ty z żywych i wybranych kamieniprzygotowujesz wiekuistą świątynię Twojej chwały,pomnóż w swoim Kościele owoce Ducha Świętego,którego mu zesłałeś, aby lud Tobie wierny rósł w łascei dojrzewał do zbudowania niebieskiego Jeruzalem. Przez naszego Pana.

(Brewiarz, t. III, s. 1399)

WPROWADZENIE

Katecheta zadaje pytania:

− Dlaczego chętnie spotykamy się we własnym gronie?− Co daje człowiekowi wspólnota? − Co rozumiemy pod pojęciem „wspólnota”?

Wspólnota – zbiorowość ludzi oparta na silnych, emocjonalnych więziach.

Każdy z nas chętnie spotyka się ze swoimi kolegami, przyjaciółmi, znajomymi. Takie spotkania dają wiele radości, cieszymy się ze wspól-nego przebywania, dzieląc się radościami, troskami, problemami. Z pewnością niejednokrotnie zostaliśmy zaproszeni przez znajomych do ich domów, również i my gościliśmy kolegów, koleżanki, tworząc koleżeńską wspólnotę. Codziennie, przychodząc do szkoły, tworzymy wspólnotę klasową. Jesteśmy uczniami, ale zarazem kolegami, kole-żankami, może nawet przyjaciółmi. Jako wierzący tworzymy Kościół. To Bóg gromadzi nas we wspólnocie Kościoła, abyśmy wysławiali Jego, za wszelkie dobra, jakie otrzymaliśmy przez zbawcze dzieło Jezusa.

Przypominamy podstawowe wiadomości o Kościele. Możemy nawią-zać do katechezy 43 i 44 z klasy pierwszej gimnazjum.

Kościół to zarówno dom – budowla, jak również wspólnota wie-rzących. Świadczą o tym chociażby słowa piosenki religijnej.

Katecheta przytacza słowa piosenki religijnej o rozumieniu Kościoła.

X

+

30

„Kościół to nie tylko dom z kamienia i ze złota,Kościół żywy i prawdziwyto jest serc wspólnota.Jedno serce, jedna dusza,to jest serc wspólnota”.

Na dzisiejszej katechezie będziemy zatem mówić o wyjątkowości kościoła jako naszego wspólnego domu oraz o Kościele jako wspólnocie.

Umieszczenie na tablicy planszy z obrysowanymi konturami domu.

Katecheta prowokuje uczniów do dyskusji o domu rodzinnym, o jego wyjątkowym charakterze, który buduje podstawową wspólnotę Kościoła.

– Jakie skojarzenia nasuwają się nam pod pojęciem „dom”?(skojarzenia uczniowie wpisują w kontury domu)


Każdy z nas posiada mieszkanie, w którym czuje się dobrze. Z pewnością każdy ma swój pokój, a jeśli nie, swój „kącik”, w którym chętnie przebywa. Oprócz własnego mieszkania są też takie miejsca, w których, z różnych powodów, chcielibyśmy jak najdłużej przebywać, gdzie wspaniale się czujemy, z których nie chce się nam wychodzić. Można powiedzieć, że do takiego miejsca jakby nas coś „przyciągało”. Tam się nam nie nudzi. Otóż trzeba, aby takim dodatkowym mieszka-niem stał się dla nas kościół parafialny jako budynek, ale również jako wspólnota, wśród której czujemy się dobrze, jesteśmy bezpieczni. To właśnie w kościele budynku i Kościele wspólnocie realizujemy swo-je chrześcijańskie życie: wielbimy Boga, dzielimy się miłością z bliźnimi, przyjmujemy Jezusa do naszego serca, cieszymy się wspólną obecnością.

31

ROZWINIĘCIE

Pan Bóg gromadzi nas we wspólnocie Kościoła. Każda świątynia jest szczególnym miejscem gromadzenia się wierzących na wielbie-nie Boga. W Starym Testamencie czytamy, że wierzący w Boga chętnie gromadzili się w świątyni Jerozolimskiej.

Ekspozycja planszy ze słowami – Ps 85,4.

„Szczęśliwi, którzy mieszkają w domu Twoim, Panie,nieustannie Cię wielbiąc” (Ps 84,5).

– Kogo Psalmista nazywa szczęśliwym?

Powyższymi słowami modlili się pobożni Izraelici, gdy pielgrzy-mowali do świątyni w Jerozolimie. Nazywali szczęśliwymi tych, którzy mogli przebywać na terenie świątyni i nieustannie wielbić Boga.

Odczytanie fragmentu z Pisma Świętego.

„Zaiste, jeden dzień w przybytkach Twoichlepszy jest niż innych tysiące.Wolę stać w progu domu mojego Boga,niż mieszkać w namiotach grzeszników” (Ps 84,11).

– Od czego lepszy jest jeden dzień przebyty w domu Boga?

Zauważyliśmy, jak bardzo ceniono sobie przebywanie w domu Boga. Wyżej stawiano niewygody w domu Bożym niż wspaniałe wygodne miejsca w namiotach grzeszników. To nas powinno w szcze-gólny sposób zastanowić, ponieważ Izraelici nie mieli blisko do świą-tyni, jak my mamy obecnie do kościoła parafialnego. Dla wszystkich była tylko jedna świątynia w Jerozolimie. Po odbyciu, niekiedy kil-kudniowej, wędrówki do świątyni, musieli sobie cenić przebywanie w niej. Pan Jezus po narodzeniu został ofiarowany w świątyni. Mając lat dwanaście, pielgrzymował wraz ze swoimi rodzicami do świątyni Jerozolimskiej. Będąc dorosłym wielokrotnie nauczał w niej.

&

32

Praca w grupach. Dzielimy uczniów na cztery grupy. Uczniowie w grupach analizują

teksty Ewangelii, mówiące o związku Pana Jezusa ze świątynią Jerozo-limską i odpowiadają na pytania. Czas pracy: 5 minut.

Grupa I „Gdy potem upłynęły dni ich oczyszczenia według Prawa Mojże-

szowego, przynieśli Je do Jerozolimy, aby przedstawić Panu” (Łk 2,22).

– Gdzie zanieśli nowonarodzonego Jezusa rodzice?

Grupa II „Rodzice Jego chodzili co roku do Jerozolimy na Święto Paschy. Gdy

miał lat dwanaście, udali się tam zwyczajem świątecznym” (Łk 2,41).

– Dokąd rokrocznie pielgrzymowali rodzice Pana Jezusa?

Grupa III „A Jezus wszedł do świątyni i wyrzucił wszystkich sprzedających

i kupujących w świątyni: powywracał stoły tych, którzy zmieniali pie-niądze, oraz ławki sprzedawców gołębi. I rzekł do nich «Napisane jest: Mój dom ma być domem modlitwy (…)»” (Mt 21,12-13).

– Co uczynił Jezus w świątyni?– Co powiedział Pan Jezus do zgromadzonych?

Grupa IV „I nauczał codziennie w świątyni. (…) cały lud bowiem słuchał Go

z zapartym tchem” (Łk 19,47).

– Co czynił Jezus w świątyni?

Jak widzimy, życie Pana Jezusa było również przepełnione obec-nością w świątyni Jerozolimskiej.

Podsumowanie pracy w grupach.Po analizie tekstów zapisujemy na tablicy:

PAN JEZUS – ŚWIĄTYNIAZostał ofiarowany – pielgrzymował do niej – nauczał

33

Umieszczenie planszy ze słowami − Mt 21,13.

„Mój dom ma być domem modlitwy” (Mt 21,13).

– Jak rozumiemy powyższe słowa Pana Jezusa?– Dlaczego każdy kościół ma być domem modlitwy?

Do tej pory przeanalizowaliśmy fragmenty Starego i Nowego Testamentu mówiące o wielkiej roli świątyni Jerozolimskiej jako budynku, miejsca szczególnego uwielbiania Boga. To wszystko sta-nowi jakby zapowiedź powołania wspólnoty Kościoła w Nowym Testamencie. Chrystus uczy nas jak wielbić Ojca, który jest w niebie. Analizując powyższe fragmenty, możemy stwierdzić, że kościół, jako budynek, jest miejscem szczególnego gromadzenia się Kościoła jako wspólnoty wierzących.

Analiza tekstów z nauczania Kościoła, mówiących o Kościele jako wspólnocie.

W Katechizmie Kościoła Katolickiego czytamy:

„Odwieczny Ojciec, najzupełniej wolnym i tajemniczym zamysłem swej mądrości i dobroci, stworzył cały świat, postanowił podnieść ludzi do uczestnictwa w życiu Bożym, do którego powołuje wszystkich ludzi w swoim Synu: «Wierzących w Chrystusa postanowił zwołać w Kościół święty»” (KKK 759).

– Czego dokonał Bóg z wierzącymi w Chrystusa?

Ekspozycja planszy z fragmentem Katechizmu Kościoła Katolickie-go − KKK 759.

„«Wierzących w Chrystusa postanowił zwołać w Kościół święty»” (KKK 759).

– Kto tworzy Kościół Święty?

Praca w grupach. Dzielimy uczniów na cztery grupy. Uczniowie analizują teksty Katechi-

zmu Kościoła Katolickiego i odpowiadają na pytania. Czas pracy: 10 minut.

34

Grupa I „Świat został stworzony ze względu na Kościół – mówili chrześci-

janie pierwszych wieków. Bóg stworzył świat ze względu na komu-nię w Jego Boskim życiu, która realizuje się przez «zwołanie» ludzi w Chrystusie; tym «zwołaniem» jest Kościół” (KKK 760).

– Co mówili chrześcijanie pierwszych wieków?– Czym jest „zwołanie” ludzi w Chrystusie?

Grupa II „Urzeczywistnienie w pełni czasów zbawczego planu Ojca jest zada-

niem Syna; taki jest motyw Jego «posłania». Pan Jezus bowiem zapocząt-kował swój Kościół, głosząc radosną nowinę, a mianowicie nadejście Kró-lestwa Bożego obiecanego od wieków w Piśmie” (KKK 763).

– W jaki sposób Jezus zapoczątkował swój Kościół?

Grupa III „Kościół jest równocześnie drogą i celem zamysłu Bożego: zapowie-

dziany w stworzeniu, przygotowany w Starym Przymierzu, założony przez słowa i czyny Jezusa Chrystusa, urzeczywistniony za pośrednic-twem Jego odkupieńczego Krzyża i Jego Zmartwychwstania, został uka-zany jako misterium zbawienia przez wylanie Ducha Świętego. Osią-gnie swoje wypełnienie w chwale nieba jako zgromadzenie wszystkich odkupionych ziemi” (KKK 778).

– Czym jest Kościół? – Kiedy Bóg zapowiedział Kościół? – Jak powstawał Kościół?

Grupa IV „Kościół jest w Chrystusie jakby sakramentem, czyli znakiem

i narzędziem wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem i jedności całego rodzaju ludzkiego. Bycie sakramentem wewnętrznego zjednoczenia ludzi z Bogiem jest pierwszym celem Kościoła” (KKK 775).

– Czym jest Kościół?

Podsumowanie pracy grupowej.Podsumowujemy fragmentem z Katechizmu Kościoła Katolickiego −

KKK 780.

35

„Kościół jest na tym świecie sakramentem zbawienia, znakiem i narzędziem wspólnoty Boga i ludzi” (KKK 780).


Pan Jezus jest obecny pośród tych, którzy Go wzywają. W naszych świątyniach Chrystus jest obecny codziennie. W kościołach parafial-nych, jako jedna rodzina dzieci Bożych, wielbimy Boga za Jego wspania-łe dzieło odkupienia. Gromadząc się w świątyni na Eucharystię, wypeł-niamy polecenie Jezusa: „To czyńcie na moją pamiątkę” (Łk 22,19).

Papież Jan Paweł II naucza:

„Człowiek, ażeby żyć potrzebuje pokarmu i napoju. Człowiek, ażeby osiągnąć życie wieczne, potrzebuje Eucharystii. Jest to pokarm oraz napój, który przemienia życie człowieka otwiera przed nim hory-zonty życia wiecznego. Spożywając Ciało i Krew Chrystusa człowiek, już tu na ziemi, nosi w sobie zalążek życia wiecznego, gdyż Euchary-stia jest sakramentem życia w Bogu” (Wrocław, 1 czerwca 1997 r.).

Przychodząc zatem na Eucharystię do kościoła, przemieniamy swoje życie.

Papież Benedykt XVI wypowiedział znamienne słowa:

„Wokół Eucharystii rodzi się Kościół, ogromna rodzina chrześci-jańska” (Watykan, 22 lutego 2009 r.).

Papież Benedykt XVI w swym nauczaniu wskazał również, że Bóg powołuje do Kościoła wszystkich ludzi.

„Pan powołuje wszystkich, rozdając im różnorodne dary, by mogli wypełniać w Kościele różne zadania. Powołuje do kapłaństwa i do życia konsekrowanego, powołuje do małżeństwa i do angażowania się jako świeccy w Kościele i społeczeństwie. Ważne jest to, żeby bogactwo darów było w pełni przyjęte, zwłaszcza przez młodych” (Frascatia, 15 lipca 2012 r.).

– Jakie zadania wypełniają wierni w Kościele?

36

Papież Franciszek w jednej ze swych homilii wskazał, że Bóg jest jedyną drogą chrześcijanina. W swoim nauczaniu określił zadania, jakie mamy do wypełnienia we wspólnocie Kościoła.

„Drodzy bracia i siostry, Pan każdego dnia wzywa nas, byśmy szli za Nim odważnie i wiernie. Obdarzył nas wielkim darem wybierając nas na swoich uczniów. Posyła nas byśmy Go z radością głosili jako Zmartwychwstałego, ale chce, abyśmy to czynili słowem i świadec-twem naszego życia, w codzienności. Pan jest jedynym Bogiem nasze-go życia i zaprasza nas, byśmy ogołocili się z tak wielu boków, a adoro-wali tylko Jego” (Rzym, 14 kwietnia 2013 r.).

ZAKOŃCZENIE

Umieszczamy na tablicy planszę z obrysowanymi konturami kościoła. Uczniowie mogą wpisywać swoje skojarzenia do pojęcia „Kościół”. Rozma-wiamy z uczniami na temat naszego związku z Kościołem parafialnym.

Możemy prowokować dyskusję pytaniami:

– Kiedy gromadzimy się w Kościele jako wspólnota wierzących?– W jakich momentach naszego życia jesteśmy w szczególny sposób

związani z Kościołem parafialnym? – Dlaczego powinniśmy się troszczyć o budynek kościoła parafialnego?

Można dokonać następującego zapisu:

NASZE ŻYCIE – KOŚCIÓŁ Sakramenty – Msza Święta – modlitwa – nabożeństwa – uroczystości –

ostatnie pożegnanie.

Jak widzimy, całe nasze życie, od momentu narodzin aż do śmierci, związane jest z kościołem parafialnym jako domem i Kościołem jako wspólnotą wierzących.


Papież Benedykt XVI zachęca młodzież:

J

37

„Bierzcie udział w liturgii w swoich parafiach i posilajcie się obficie Słowem Bożym oraz aktywnym uczestnictwem w sakramentach” (Orę-dzie na XXIV Światowy Dzień Młodzieży, Watykan, 22 lutego 2009 r.).

– Do czego zachęca papież Benedykt XVI?


Każdy z nas doskonale wie, czym jest kościół jako budowla i czemu służy. Wiemy, że jest to miejsce w którym nie tylko sprawowana jest Eucharystia i udzielane są sakramenty święte. Jest to dom modlitwy, w którym w ciszy i skupieniu możemy przeżywać bliskość i obecność Boga pośród nas.

Autorefleksja. Pomyślmy: – Jakie jest moje zaangażowanie we wspólnocie Kościoła?− W jaki sposób troszczę się o wspólnotę Kościoła?− Jakie daję świadectwo o przynależności do wspólnoty Kościoła?– Jakie jest moje zachowanie w kościele?

Nasze świątynie, w których uobecniana jest Ofiara, jaką złożył Jezus na krzyżu, wznosili przez szereg lat ludzie. Nasze kościoły para-fialne powstawały z ofiar, z trudu i poświęcenia budowniczych. Może-my powiedzieć, że są dziełem ich rąk i dobroci serca. Kościoły są zatem świadectwem głębokiej i ofiarnej wiary naszych przodków. W naszych modlitwach powinniśmy o nich pamiętać, gdyż obecnie przychodzimy do gotowych pięknych świątyń i korzystamy z ich oddanej pracy.

Katecheta przytacza krótką historię parafii oraz budowy świątyni.

Propozycja 1 Polecamy uczniom ułożyć krótkie modlitwy za całą wspólnotę Kościo-

ła oraz za budowniczych naszych świątyń. Uczniowie wstają i następuje modlitwa przygotowanymi wezwaniami.

Propozycja 2W postawie stojącej odmawiamy modlitwę za Kościół z liturgii Wiel-

kiego Piątku.

38

„Wszechmogący, wieczny Boże, Twój Duch uświęca całe Mistyczne Ciało Kościoła i nim rządzi; wysłuchaj nasze pokorne prośby za wier-nych wszystkich stanów, aby za Twoją łaską wszyscy wiernie Tobie służyli. Przez Chrystusa Pana naszego. Amen”.

Informujemy uczniów, że w ostatnią niedzielę października obcho-dzimy rocznicę poświęcenia własnego kościoła.

PRACA DOMOWA

Napisz, w jaki sposób młodzież z Twojej parafii włącza się w życie wspólnoty Kościoła.


MODLITWA

Jezu – Zbawicielu,przychodzę do Ciebie,obecnego w Sakramencie Ołtarza,bo w Ciebie wierzęi Tobie zaufałem.W pewnych sprawachnikt mi nie pomoże,tylko Ty samBóg mój, Zbawiciel,Nauczyciel, Lekarz, Przyjaciel,i moje Wszystko.Przychodzę do Twojej świątyni,bo wiem, że Ty jesteś Panemi Tobie należy się cześć,uwielbienie i chwała.

(Moc Dziękczynienia, Kielce 2002).

X

?

39

II. JEZUS CHRYSTUS PROWADZI DO PEŁNI ŻYCIA

6. CHRYSTUS NARODZIŁ SIĘ DLA NASZEGO ZBAWIENIA

Cel ogólny Ukazanie prawdy, że Chrystus przyszedł na świat dla naszego odkupie-

nia i zbawienia. Kształtowanie postawy wdzięczności Chrystusowi za dzieło odkupienia

i dar zbawienia.


− definiuje pojęcia: Wcielenie, Odkupienie, Zbawienie,− streszcza teksty biblijne,− uzasadnia, że Chrystus przyszedł na świat dla naszego odkupienia i zbawienia,− określa podstawowe konsekwencje dla życia chrześcijanina wynikające

z Wcielenia i Odkupienia,− wskazuje na Chrystusa jako prawdziwego Zbawiciela ludzkości, − redaguje artykuł prasowy pt. „Chrystus prawdziwym Zbawicielem

ludzkości”,− ocenia swoją postawę wdzięczności Chrystusowi za dar odkupienia

i zbawienia,− przyjmuje postawę wdzięczności Bogu za dzieło odkupienia i dar zbawienia.

Metody Pogadanka, rozmowa kierowana, dyskusja, analiza tekstu biblijne-

go (opracowanie tekstu biblijnego ukierunkowane pytaniami lub dialog z tekstem biblijnym), ekspozycja, autorefleksja, redagowanie artykułu, śpiew.

Środki dydaktyczne Pismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, plansze z napisami,

teksty nauczania papieskiego.

40

MODLITWA

„Przyjdźcie, radośnie śpiewajmy Panu,wznośmy okrzyki ku chwale Opoki naszego zbawienia.Stańmy przed obliczem Jego z uwielbieniem,z weselem śpiewajmy Mu pieśni,bo Pan jest Bogiem wielkim,wielkim Królem nad wszystkimi bogami” (Ps 95).

WPROWADZENIE

Dzisiejszą katechezę rozpoczęliśmy od modlitwy słowami Psal-mu 95, w której uwielbialiśmy Pana jako „Opokę naszego zbawienia”. W głównych prawdach wiary, wyznajemy, że Syn Boży stał się człowie-kiem dla naszego zbawienia.

Przypominamy główne prawdy wiary. Możemy wyeksponować na tablicy następujące zdanie z głównych prawd wiary:

Syn Boży stał się człowiekiem i umarł na krzyżu dla naszego zbawienia.

Krótko omawiamy powyższe słowa, następnie wyjaśniamy pojęcie „zbawienie”.

Zbawienie – jest stanem, w którym Bóg, za sprawą Jezusa, przy-wraca człowieka ze stanu grzechu i śmierci do stanu jedności ze sobą i życia wiecznego.


Od wieków, w planie Bożym, obietnica zbawienia była przezna-czona dla całej rodziny ludzkiej. Nikogo nie wykluczała. Bóg pragnął, „by wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy” (1Tm 2,4); aby wszyscy zostali zbawieni, Bóg dał „Syna swego Jedno-rodzonego, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, lecz miał życie wieczne” (J 3,16). Jezus Zbawiciel przyszedł na świat dla każdego czło-wieka i każdemu człowiekowi ofiarował zbawienie.

X

+

41

ROZWINIĘCIE

Odczytanie tekstu z Pisma Świętego.

„Z narodzeniem Jezusa Chrystusa było tak. Po zaślubinach Matki Jego, Maryi, z Józefem, wpierw nim zamieszkali razem, znalazła się brzemienną za sprawą Ducha Świętego. Mąż Jej, Józef, który był czło-wiekiem prawym i nie chciał narazić Jej na zniesławienie, zamierzał oddalić Ją potajemnie. Gdy powziął tę myśl, oto anioł Pański ukazał mu się we śnie i rzekł: «Józefie, Synu Dawida, nie bój się wziąć do siebie Maryi, twej Małżonki; albowiem z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło. Porodzi syna, któremu nadasz imię Jezus, On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów». A stało się to wszystko , aby się wypełni-ło słowo Pańskie powiedziane przez proroka: Oto dziewica pocznie i porodzi Syna, któremu nadadzą imię Emanuel, to znaczy „Bóg z nami”. Zbudziwszy się ze snu, Józef uczynił tak, jak mu polecił anioł Pański: wziął swoją małżonkę do siebie, lecz nie zbliżał się do Niej, aż porodzi-ła Syna, któremu nadał imię Jezus” (Mt 1,18-25).

Opracowanie tekstu biblijnego ukierunkowane pytaniami.

− Co zamierzał uczynić Józef względem Maryi?− Jakie słowa wypowiedział do Józefa anioł Pański?− Jak postąpił Józef?

Podsumowujemy i uzupełniamy wypowiedzi uczniów.

Eksponujemy na planszy lub zapisujemy na tablicy słowa − Mt 1,21b.

„On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów” (Mt 1,21b).

− W jakim celu przyszedł Jezus Chrystus na świat?


Możemy zaproponować do omówienia kolejny tekst, umieszczając go na tablicy.

„Ukazała się bowiem łaska Boga, która niesie zbawienie wszystkim ludziom” (Tt 2,11).

&

42

− Co ukazało się ludzkości?− Co przyniosła na świat łaska Boża?

Omawiamy kolejny fragment z Pisma Świętego.

„Albowiem Bóg nie posłał swego Syna na świat po to, aby świat potępił, ale po to, by świat został przez Niego zbawiony”

(J 3,17).

− Kto przyniósł światu zbawienie?

Oczekiwany i obiecany od wieków Zbawiciel przyszedł do wszyst-kich ludzi. Narodzenie Jezusa jest początkiem zbawienia, które najpeł-niej dokonało się przez mękę, śmierć i zmartwychwstanie. Przyjście Zbawiciela na końcu czasów będzie kresem ziemskiego pielgrzymo-wania dla całego życia chrześcijańskiego.

Następuje odczytanie kolejnego fragmentu Pisma Świętego.

„On, istniejąc w postaci Bożej,nie skorzystał ze sposobności,aby na równi być z Bogiem,lecz ogołocił samego siebie,przyjąwszy postać sługi,stawszy się podobnym do ludzi.A w zewnętrznym przejawie uznany za człowieka,uniżył samego siebie,stawszy się posłusznym aż do śmierci – i to śmierci krzyżowej” (Flp 2,6-8).

− W jaki sposób najpełniej dokonało się zbawienie ludzkości?

Katechizm Kościoła Katolickiego naucza:

„Całe bogactwo Chrystusa «jest przeznaczone dla każdego czło-wieka, ono jest dobrem dla każdego człowieka». Chrystus nie żył dla siebie, ale dla nas, od chwili Wcielenia «dla nas ludzi i dla nasze-go zbawienia» aż do swojej śmierci «za nasze grzechy» (1Kor 15,3) i Zmartwychwstania” (KKK 519).

43

− Dla kogo zostało przeznaczone całe bogactwo życia Chrystusa?


Wypowiedzi uczniów możemy podsumować następującym frag-mentem Katechizmu Kościoła Katolickiego:

„Życie Chrystusa było nieustannym nauczaniem: Jego milczenie, cuda, czyny, modlitwa, miłość do ludzi, szczególna troska o poniżo-nych i biednych, całkowite przyjęcie ofiary krzyżowej dla odkupienia ludzi, samo wreszcie Zmartwychwstanie – są urzeczywistnieniem Jego słów i wypełnieniem Objawienia” (KKK 561).

Papież Benedykt XVI poucza:

„Jego narodziny są zalążkiem nowego życia dla całej ludzkości” (Orędzie na Boże Narodzenie, Watykan, 25 grudnia 2012 r.).

ZAKOŃCZENIE

Jezus Chrystus, przychodząc na ziemię, tak jak każdy człowiek, przeszedł przez kolejne etapy ludzkiego życia. Papież Franciszek poucza nas, abyśmy zawsze pamiętali o tym, co Bóg uczynił dla każde-go człowieka.

„Trzeba pamiętać o tym, co Bóg uczynił dla mnie, dla nas, pamię-tać o przebytej drodze – to właśnie otwiera szeroko serce na nadzieję na przyszłość. Uczmy się pamiętać o tym, co Bóg uczynił w naszym życiu” (Watykan, 30 marca 2013 r.).

Autorefleksja. Jezus pragnie naszego zbawienia.

Pomyślmy:− Jak często dziękuję Bogu za Jego miłość do mnie?− Jak dziękuję Jezusowi za dar zbawienia?− Co robię, aby być świadkiem Chrystusa?

J

44

PRACA DOMOWA

Napisz artykuł prasowy pt. „Chrystus prawdziwym Zbawicielem ludzkości”.


MODLITWA

Śpiew: „Jezus przez życie mnie wiedzie…”.

lub

„Akt wiary”.

X

?

45

7. JEZUS CHRYSTUS UCZY NAS POKORY

Cel ogólnyUkazanie prawdy, że Chrystus swoim życiem uczy nas pokory względem

Boga i bliźnich.Motywowanie do rozwijania w sobie postawy pokory.


− wymienia cechy człowieka pokornego,− definiuje, czym jest pokora,− wyjaśnia rolę pokory w odniesieniu do relacji Bóg – człowiek,− wskazuje konkretne wydarzenia biblijne, w których Jezus uczy nas pokory,− uzasadnia potrzebę rozwoju cnoty pokory w codziennym życiu,− ocenia swoje zachowanie względem bliźnich, − przyjmuje odpowiedzialność za rozwój postawy pokory we własnym życiu.

Metody Dyskusja, metoda niedokończonych zdań, metoda skojarzeń, uroczyste

odczytanie tekstu biblijnego, analiza tekstu biblijnego (opracowanie tekstu biblijnego ukierunkowane pytaniami), analiza tekstów z nauczania Kościoła, wypowiedź indywidualna, ekspozycja, autorefleksja.

Środki dydaktyczne Pismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, plansza z tekstem,

kartki do metody niedokończonych zdań, świeca.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

WPROWADZENIE

Codziennie spotykamy się z różnymi ludźmi. Poznajemy nowe osoby. Zdarza się, że imponuje nam postawa niektórych osób, w obec-ności, których dobrze się czujemy, jesteśmy bezpieczni i pewni siebie.

X

+

46

W relacjach koleżeńskich wszyscy jesteśmy równi, nie ma osób mniej ważnych lub wywyższających się. Zastanowimy się teraz nad cechami dobrego kolegi i dobrej koleżanki.

Możemy zastosować metodę niedokończonych zdań. Rozdajemy uczniom przygotowane kartki, prosząc o dokończenie myśli:

Dobry kolega to ten, który …Dobra koleżanka to ta, która … Uczniowie prezentują swoje wypowiedzi. Podsumowujemy i stawiamy uczniom pytanie, co rozumieją pod poję-

ciem: „POKORA”.


Po dokonanym podsumowaniu wyjaśniamy pojęcie pokory.

Pokora – cnota moralna, która w ogólnym rozumieniu polega na uzna-niu własnej ograniczoności, nie wywyższaniu się ponad innych i unikaniu chwalenia się swoimi dokonaniami.

Jezus Chrystus całym swoim życiem uczył nas postawy pokory. We współczesnym świecie również doświadczamy takich postaw wie-lu osób. Wspaniałym przykładem jest papież Franciszek.

ROZWINIĘCIE

Uczniowie w ciszy czytają tekst – So 2,3, przez chwilę zastanawiają się nad słowami Pisma Świętego.

POKORA

&

47

„Szukajcie Pana, wszyscy pokorni ziemi (…) szukajcie sprawiedli-wości, szukajcie pokory” (So 2,3).

− Do czego zachęca prorok Sofoniasz?

Umieszczamy na tablicy napis – So 2,3.

„Szukajcie pokory” (So 2,3).

Pan Jezus daje nam wskazówki, jak być człowiekiem pokornym. Wymownym przykładem jest biblijna scena obmycia nóg apostołom przez Pana Jezusa.

Zapalenie świecy i uroczyste odczytanie fragmentu Ewangelii św. Jana.

„Było to przed Świętem Paschy, Jezus wiedząc, że nadeszła Jego godzina przejścia z tego świata do Ojca, umiłowawszy swoich na świe-cie, do końca ich umiłował. W czasie wieczerzy, gdy diabeł już nakło-nił serce Judasza Iskarioty, syna Szymona, aby Go wydać, wiedząc, że Ojciec dał Mu wszystko w ręce oraz, że od Boga wyszedł i do Boga idzie, wstał od wieczerzy złożył szaty. A wziąwszy prześcieradło nim się przepasał. Potem nalał wody do miednicy. I zaczął umywać uczniom nogi i ocierać prześcieradłem, którym był przepasany” (J 13,1-5).

− Co uczynił Pan Jezus apostołom?− Co oznaczało obmycie nóg apostołom?

Możemy szerzej wyjaśnić symbolikę obmycia nóg.

W innym fragmencie Pan Jezus zachęca nas:

„Weźcie moje jarzmo na siebie i uczcie się ode Mnie, bo jestem cichy i pokorny sercem” (Mt 11,29).


Pan Jezus wyraźnie wskazuje, że wszelkie formy wywyższania się, są sprzeczne z Jego nauką. Daje kolejną wskazówkę, jak być człowie-kiem pokornym.

48

„Największy z was niech będzie waszym sługą” (Mt 23,11).

− Do czego zachęca nas Pan Jezus tymi słowami?


Papież Franciszek daje nam wspaniałe świadectwo pokory. Na początku swojego pontyfikatu zachwycił świat prostotą, otwar-tością na drugiego człowieka. Wskazuje, jak mamy szukać pokory we współczesnym świecie.

Zapoznajemy uczniów z treścią homilii papieża Franciszka wygło-szonej w czasie Mszy Wieczerzy Pańskiej sprawowanej w zakładzie kar-nym dla młodzieży.

„To wzruszające, Jezus obmywa stopy swoim uczniom. Piotr nic nie rozumie. Odmawia, ale Jezus mu to wyjaśnia, Jezus, Bóg to uczynił i sam tłumaczy to uczniom (…) «Dlatego też, skoro ja mistrz i nauczy-ciel umyłem wam stopy, to wy powinniście umyć stopy jeden drugie-mu. Dałem wam wzór do naśladowania, abyście więc tak jak ja wam uczyniłem wy także uczynili».

Oto przykład, który dał nam Nasz Pan. (…) To symbol to znak. Mycie waszych stóp oznacza, że jestem aby wam służyć. I my, między sobą, także jesteśmy, lecz nie musimy nawzajem codziennie obmy-wać sobie stopy. Co to więc oznacza? Znaczy, abyśmy pomagali sobie nawzajem. Niekiedy ktoś mnie może rozgniewać, ale musimy o tym zapomnieć i kiedy prosi nas o przysługę, spełnić ją! Pomagajcie sobie nawzajem. Tego uczy nas Jezus. Oto co ja robię. I czynię to z całego serca. Czynię to z mojego serca, bo to jest mój obowiązek, jako kapłana i biskupa. Muszę wam służyć” (Watykan, 28 marca 2013 r.).

− Do czego zachęca nas papież Franciszek?− Co to znaczy służyć bliźniemu?


49

ZAKOŃCZENIE

Pokora stanowi fundamentalny wymiar całego chrześcijańskiego życia. Każdy z nas powinien dążyć do tego, aby udoskonalać w sobie cnotę pokory. Należy zatem wyzbyć się egoizmu, zapatrzenia w siebie. Z miłością tak, jak to czynił Jezus, mamy dostrzegać w otaczającym nas świecie drugiego człowieka.

Propozycja 1− Co należy czynić we współczesnym świecie, aby stać się człowie-

kiem pokornym?

Propozycja 2Możemy zaproponować metodę niedokończonych zdań. Człowiek pokorny, to ten, który…

Autorefleksja.Życie Jezusa Chrystusa przepełnione było wielką miłością do każ-

dego człowieka. Jezus uczy nas postawy względem Boga i bliźniego. To od Niego powinniśmy uczyć się pokory.

Pomyślmy:− Jaki jestem wobec bliźnich?− Jak rozwijam w sobie cnotę pokory?− Jak zachowuję się wobec koleżanek i kolegów z klasy?

Wspólnie odmawiamy:

„Jezu cichy i pokornego serca. Uczyń serca nasze według Serca Twego”.

PRACA DOMOWA

Dokonaj krótkiej charakterystyki człowieka pokornego.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

MODLITWA


X

?

J

50

8. GRZECH PYCHY ODDALA NAS OD BOGA

Cel ogólny Ukazanie prawdy, że pycha jest pierwszym z siedmiu grzechów głównych.Uwrażliwienie na skutki, jakie niesie za sobą postawa pychy.


− wylicza grzechy główne,− podaje, że pycha jest pierwszym z grzechów głównych,− streszcza teksty biblijne ukazujące grzech pychy,− wyjaśnia przeciwieństwo pychy i pokory,− objaśnia rolę pychy w odniesieniu do relacji Bóg – człowiek,− charakteryzuje postawę faryzeusza i celnika,− wskazuje, że pycha jest źródłem innych grzechów,− uzasadnia zgubne skutki pychy,− dowodzi zwycięstwa pokory nad pychą,− proponuje odpowiednie metody do zwalczania pychy,− przyjmuje postawę zwalczania pychy.

Metody Rozmowa kierowana, wykład, metoda skojarzeń, dyskusja, analiza tek-

stu biblijnego (opracowanie tekstu biblijnego ukierunkowane pytaniami), analiza tekstów z nauczania Kościoła, ekspozycja, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, plansza z tekstem: „Pycha”.

MODLITWA

„Skład Apostolski”.

WPROWADZENIE

Przypominamy wiadomości z ostatniej katechezy. Doprowadzamy do wniosku, że przeciwieństwem pokory jest pycha.

X

+

51

Przypominamy siedem grzechów głównych. Zapisujemy na tablicy słowo: „PYCHA”, uczniowie zapisują swoje

skojarzenia.


Pycha – jeden z siedmiu grzechów głównych. Pojęcie i postawa człowieka charakteryzująca się nadmierną wiarą we własne możliwo-ści, a także wyniosłością. W Piśmie Świętym pycha i wyniosłość przed-stawione są jako poważne wady charakteru człowieka i grzech.

Z pewnością każdy z nas czuje dystans do osób, które same siebie wywyższają, nie zwracając uwagi na drugiego człowieka. Człowiek, który dąży tylko i wyłącznie do osiągnięcia własnego sukcesu, zasłu-guje na miano człowieka pysznego. Pismo Święte potępia tego rodza-ju wadę charakteru. Kościół uznał pychę jako poważną wadę moralną i ten stan wyniosłości uznał za grzech. Dlatego pycha jest jednym z grzechów głównych. Doskonale wiemy, że każdy grzech oddala nas od Boga. Zatem pycha stanowi poważną przeszkodę w naszej relacji z Bogiem.

ROZWINIĘCIE

Pismo Święte Starego Testamentu wskazuje na pychę jako poważ-ną wadę ludzkiego charakteru. Biblia podaje, iż ludzie ogarnięci pychą mogą się jednoczyć, jak to miało miejsce w opowiadaniu o budowni-czych wieży Babel.

PYCHA

&

52

„Chodźcie, zbudujemy sobie miasto i wieżę, której wierzchołek będzie sięgał nieba, i w ten sposób uczynimy sobie znak, abyśmy się nie rozproszyli po całej ziemi” (Rdz 11,4).

Przypominamy to wydarzenie, następnie czytamy fragmenty z Księgi Przysłów.

Księga Przysłów wyraźnie neguje postawę pychy i wyniosłości.

„Obrzydłe dla Boga serce wyniosłe, z pewnością karania nie ujdzie” (Prz 16,5).

− Jak została potraktowana przez Boga wyniosłość?

„Przed porażką – wyniosłość, duch pyszny poprzedza upadek” (Prz 16,18).

− Do czego prowadzi wyniosłość i pycha?

„Lepiej być skromnym pośród pokornych, niż łupy dzielić z pysznymi” (Prz 16,19).

− Jaką postawę charakteru powinniśmy przyjmować?

Pan Jezus wielokrotnie piętnował postawę pychy i wyniosłości. Z przypowieści o faryzeuszu i celniku, dowiadujemy się, jakie stano-wisko zajmuje Jezus, co do osób wywyższających się.

Odczytanie przypowieści z Łk 18,9-14 i analiza ukierunkowana pytaniami.

„Powiedział też do niektórych, co ufali sobie, że są sprawiedliwi, a innymi gardzili, tę przypowieść: «Dwóch ludzi przyszło do świątyni, żeby się modlić, jeden faryzeusz, a drugi celnik. Faryzeusz stanął i tak się modlił: <Boże, dziękuje Ci, że nie jestem jak inni ludzie, zdziercy, oszuści, cudzołożnicy, albo jak i ten celnik. Zachowuję post dwa razy w tygodniu, daję dziesięcinę ze wszystkiego, co nabywam>. Nato-miast celnik stał z daleka i nie śmiał nawet oczu wznieść ku niebu, lecz bił się w piersi i mówił: <Boże, miej litość dla mnie, grzesznika>. Powiadam wam: Ten odszedł do domu usprawiedliwiony, nie tamten.

53

Każdy bowiem, kto się wywyższa, będzie poniżony, a kto się uniża, będzie wywyższony»” (Łk 18,9-14).

− Do kogo skierował Pan Jezus przypowieść o faryzeuszu i celniku? − Jak Jezus ocenił zachowanie faryzeusza?− Jak Pan Jezus odniósł się do postawy celnika?


Eksponujemy na tablicy tekst – Łk 18,14:

„Każdy bowiem, kto się wywyższa, będzie poniżony, a kto się uniża, będzie wywyższony” (Łk 18,14).


− Co spotka osoby wywyższające się?− Co spotka osoby skromne?

Podsumowujemy wypowiedzi uczniów i przytaczamy kolejny tekst Ewangelii.

„Wielu zaś pierwszych będzie ostatnimi, a ostatnich pierwszymi” (Mt 19,30).

Możemy zaproponować uczniom i omówić kolejny tekst Ewangelii – Łk 14,7-11.

„Potem opowiedział zaproszonym przypowieść, gdy zauważył, jak sobie pierwsze miejsca wybierali. Tak mówił do nich. «Jeśli cię kto zaprosi na ucztę, nie zajmuj pierwszego miejsca, by czasem ktoś zna-komitszy od ciebie nie był zaproszony przez niego. Wówczas przyj-dzie ten, kto was obu zaprosił, i powie ci: <Ustąp temu miejsca>; i musiałbyś ze wstydem zająć ostatnie miejsce. Lecz gdy będziesz zaproszony, idź i usiądź na ostatnim miejscu. Wtedy przyjdzie gospodarz i powie ci: <Przyjacielu przesiądź się wyżej>; i spotka cię zaszczyt wobec wszystkich współbiesiadników. Każdy bowiem, kto się wywyż-sza, będzie poniżony, a kto się poniża, będzie wywyższony»” (Łk 14,7-11).

54

Jezus w kilku miejscach wskazuje, iż ci, którzy się wywyższają będą poniżeni, a ci którzy się poniżają zostaną wywyższeni.

W Pierwszym Liście św. Piotra Apostoła znajdujemy cenną wska-zówkę dla nas.

Umieszczenie na tablicy tekstu – 1P 5,5.

„Wszyscy zaś wobec siebie wzajemnie przyobleczcie się w pokorę,

Bóg bowiem pysznym się sprzeciwia, a pokornym łaskę daje” (1P 5,5).

− W co mamy się przyoblec względem siebie? − Co otrzymają pokorni?− Komu sprzeciwia się Bóg?

Z omawianych tekstów biblijnych wyraźnie wynika, że pokora zwycięża wszelką pychę. Wyzbycie się grzechu pychy i zwycięstwo nad nią można osiągnąć tylko przez nieustanne ćwiczenie się w poko-rze. Powinniśmy na co dzień podejmować walkę z pychą i odkrywać w sobie prawdziwe piękno człowieczeństwa i miłość.

Katechizm Kościoła Katolickiego uczy:

„Wady można porządkować według cnót, którym się przeciwsta-wiają, lub też zgrupować je wokół grzechów głównych (…) Nazywa się je «głównymi», ponieważ rodzą inne grzechy i inne wady. Są nimi: pycha, chciwość, zazdrość, gniew, nieczystość, łakomstwo, lenistwo lub znużenie duchowe” (KKK 1866).

− Na którym miejscu Katechizm podaje grzech pychy?

Grzechy główne rodzą inne grzechy. Katechizm Kościoła Katolic-kiego podaje:

„Zazdrość często pochodzi z pychy; ochrzczony powinien starać się żyć w pokorze” (KKK 2540).

55

− Jaki grzech rodzi pycha?− O co powinien starać się każdy chrześcijanin?


Papież Benedykt XVI w swojej homilii wskazuje na zwycięstwo pokory nad pychą.

„Dwóch ludzi przyszło do świątyni, żeby się modlić, stamtąd je-den odszedł do domu usprawiedliwiony, a drugi nie (por. Łk 18,10.14). Ten ostatni przedstawił Bogu wszystkie swoje zasługi, niemal czyniąc z Niego swego dłużnika. W gruncie rzeczy nie odczuwał potrzeby Boga, chociaż dziękował Mu za to, że pozwolił mu być tak doskona-łym a nie jest «jak ten celnik». Ale to właśnie celnik odejdzie do domu usprawiedliwiony. Świadomy swoich grzechów, z których powodu stoi z opuszczoną głową – w rzeczywistości jednak jest cały zwrócony ku niebu – wszystkiego oczekuje od Pana: «Boże, miej litość dla mnie, grzesznika» (Łk 18,13). Kołacze do wrót miłosierdzia, które otwie-ra się i go usprawiedliwia, każdy bowiem – jak mówi Jezus: «Kto się wywyższa, będzie poniżony, a kto się uniża, będzie wywyższony»” (Luanda, 21 marca 2009 r.).

− Jak papież Benedykt XVI ocenił zachowanie faryzeusza?− Jak papież scharakteryzował postawę celnika?− Co otworzyło się dla celnika?

Papież również wskazuje, że człowiek pyszny ma nadmiernie wysoką samoocenę oraz mniemanie o sobie, co prowadzi zazwyczaj do wyniosłości. Pycha niszczy relacje międzyludzkie i zrywa więzi z Bogiem. Jednak człowiek w pełni dojrzały potrafi spojrzeć na siebie i ocenić swoje zachowanie. Potrafi również zdobyć się na samokry-tycyzm, przyznając się do popełnionych błędów. Człowiek wierzący wie, że tam, gdzie Bóg jest na pierwszym miejscu, tam wszystko jest na właściwym miejscu. Powinniśmy często przypominać sobie słowa Apostoła Narodów: „niech nikt w swej pysze nie wynosi się nad dru-giego” (1Kor 4,6).

Cytowane słowa św. Pawła możemy wyeksponować na tablicy.

56

Zawieszenie planszy ze słowami św. Pawła − 1Kor 4,6.

„niech nikt w swej pysze nie wynosi się nad drugiego” (1Kor 4,6).

− Co oznaczają słowa Świętego Pawła?− Dlaczego nie powinniśmy wynosić się nad innych?

ZAKOŃCZENIE

Każdy z nas powinien dążyć do przezwyciężania skłonności do wywyższania się i pychy. W dzienniczku św. Siostry Faustyny Kowalskiej czytamy:

„Jak można się podobać Bogu, kiedy pycha i miłość własna roz-sadza i pokrywa się, że stara się o chwałę Bożą, a tu tymczasem idzie o chwałę własną” (Dz 1139).

Katechizm Kościoła Katolickiego poucza:

„ochrzczony powinien starać się żyć w pokorze” (KKK 2540).

Dyskusja dydaktyczna w oparciu o słowa św. Faustyny oraz Katechi-zmu Kościoła Katolickiego 2540.

Autorefleksja. Pychę, jako jeden z grzechów głównych, należy zwyciężać postawą

pokory względem Boga i bliźniego.

Pomyślmy:− Jak traktuję osoby słabsze, mniej zdolne od siebie?− W jaki sposób dążę do osiągnięcia własnych celów?− Jak często staję w pokorze przed Panem Bogiem? − W jaki sposób pracuję nad swoim charakterem, by być wolnym

od pychy i wyniosłości?

Śpiew pieśni: „Zbliżam się w pokorze”.

J

57

PRACA DOMOWA

W formie recepty zapisz odpowiednie środki zwalczające pychę. (Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

MODLITWA

„Pod Twoją obronę”.

X

?

58

9. ZJEDNOCZENIE Z CHRYSTUSEM W JEGO TAJEMNICY PASCHALNEJ

Cel ogólny Ukazanie prawdy, że wszelką łaskę wysłużył nam Chrystus przez swoją

Tajemnicę Paschalną.Ukazanie prawdy, że Tajemnica Paschalna jest ośrodkiem historii

zbawienia.Kształtowanie postawy wdzięczności za dar wszczepienia w Tajemnicę

Paschalną.


− podaje, że Chrystus został złożony za nas jako nasza Pascha,− wyjaśnia, że Jezus umarł i zmartwychwstał dla naszego zbawienia,− streszcza teksty biblijne,− objaśnia Tajemnicę Paschalną Chrystusa – odkupienie,− opowiada o trzech zapowiedziach męki Pana Jezusa,− uzasadnia, że w Eucharystii uobecnia się Tajemnica Paschalna,− dowodzi, że chrzest zanurza nas w Tajemnicy Paschalnej Chrystusa,− przyjmuje postawę wdzięczności za dar wszczepienia w Tajemnicę

Paschalną.

Metody Rozmowa kierowana, dyskusja, analiza tekstu biblijnego (opracowanie

tekstu biblijnego ukierunkowane pytaniami), analiza tekstów z nauczania Kościoła, praca w grupach ekspozycja, autorefleksja, śpiew.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, plansza z tekstem,

teksty do pracy w grupach, teksty nauczania papieskiego.

MODLITWA


X

59

WPROWADZENIE

Zbawienie ludzkości dokonało się w czasie. Całe Boże działanie mające na celu dobro człowieka, jest działaniem zbawczym. Centralną postacią historii zbawienia jest Jezus Chrystus. Szczytowym punktem tejże historii jest: Męka, Śmierć, Zmartwychwstanie i Wniebowstą-pienie Chrystusa. Zbawiciel przeszedł przez śmierć do życia pełnego chwały, powrócił do Ojca.

Umieszczenie na tablicy planszy z fragmentem − 1Kor 5,7.

„Chrystus bowiem został złożony w ofierze jako nasza Pascha” (1Kor 5,7).


Dla naszego zbawienia Chrystus umarł i powstał z martwych w chwale nieśmiertelności. Zbawiciel przeszedł ze śmierci do nowe-go życia. To przejście teologia nazywa paschą lub tajemnicą paschalną albo też misterium paschalnym. Zarówno śmierć, jak i zmartwych-wstanie oraz wstąpienie do nieba były ważnymi wydarzeniami zwią-zanymi z naszym zbawieniem. W swojej dobroci Jezus dopuścił nas do udziału w swojej zbawczej śmierci i zmartwychwstaniu. Mamy zatem udział w misterium paschalnym Jezusa Chrystusa.

ROZWINIĘCIE

Pan Jezus wiele razy mówił o „swojej godzinie”, kiedy to dokona odkupienia świata. Pod koniec swojego nauczania wielokrotnie wspo-minał o męce, śmierci oraz zmartwychwstaniu. Początkowo objaśniał to apostołom, powołując się na wydarzenia Starego Testamentu, zapo-wiadające Jego zbawcze misterium.

Odczytanie i analiza fragmentów z Pisma Świętego.

„Jak Mojżesz wywyższył węża na pustyni, tak potrzeba, by wywyż-szono Syna Człowieczego, aby każdy, kto w Niego wierzy, miał życie wieczne” (J 3,14).

− O jakim wywyższeniu mówi Pan Jezus?

+

&

60

„Albowiem jak Jonasz był trzy dni i trzy noce we wnętrznościach wielkiej ryby, tak Syn Człowieczy będzie trzy dni i trzy noce w łonie ziemi” (Mt 12,40).

− Jakie wydarzenie zapowiada Jezus?

Pan Jezus również bardzo wyraźnie zapowiadał wydarzenia paschalne.

„Syn Człowieczy będzie wydany w ręce ludzi. Oni zabiją Go, ale trzeciego dnia zmartwychwstanie” (Mt 17,22-23).

− O jakich wydarzeniach mówi Jezus?

Pan Jezus przygotowywał apostołów do ich udziału w tych wiel-kich wydarzeniach. W Ewangeliach znajdujemy opisy zapowiedzi męki. W trzeciej zapowiedzi Pan Jezus oznajmia, że nadchodzi czas, aby wypełniło się to, co napisali prorocy.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na trzy grupy. Uczniowie zapoznają się z trzema

opisami zapowiadającymi mękę Pana Jezusa i odpowiadają na pytania. Czas pracy: 10 minut.

Grupa I „Syn Człowieczy musi wiele wycierpieć: będzie odrzucony przez

starszyznę, arcykapłanów i uczonych w Piśmie; będzie zabity, a trze-ciego dnia zmartwychwstanie” (Łk 9,22).

− Jak relacjonuje Jezus przebieg wydarzeń paschalnych?

Grupa II „Gdy tak wszyscy pełni byli podziwu dla wszystkich Jego czy-

nów, Jezus powiedział do swoich uczniów: «Weźcie wy sobie dobrze do serca te właśnie słowa: Syn Człowieczy będzie wydany w ręce ludzi»” (Łk 9,43b-44).

− Na co przygotowuje Jezus swoich uczniów?

Grupa III „Potem wziął dwunastu i powiedział do nich: «Oto idziemy do Jero-

zolimy i spełni się wszystko, co napisali prorocy o Synu Człowieczym.

61

Zostanie wydany w ręce pogan, będzie wyszydzony, zelżony i opluty; ubi-czują Go i zabiją, a trzeciego dnia zmartwychwstanie»” (Łk 18,31-33).

− W jakim celu Jezus wraz z uczniami udaje się do Jerozolimy?− Jak relacjonuje Jezus przebieg wydarzeń w Jerozolimie?

Apostołowie byli świadkami misterium paschalnego Chrystusa, uczestniczą bezpośrednio w zbawczych wydarzeniach. My również zostaliśmy wszczepieni w tajemnicę paschalną. Dokonało się to podczas chrztu świętego, wtedy to przeszliśmy ze śmierci grzechu do życia łaski.


Uroczyste odczytanie fragmentu − Rz 6,4-7.

„Czyż nie wiadomo wam, że my wszyscy, którzyśmy otrzymali chrzest zanurzający w Chrystusa Jezusa, zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć? Zatem przez chrzest zanurzający nas w śmierć zostaliśmy razem z Nim pogrzebani po to, abyśmy i my wkroczyli w nowe życie – jak Chrystus powstał z martwych dzięki chwale Ojca. Jeśli bowiem przez śmierć, podobną do Jego śmierci, zostaliśmy z Nim złączeni w jedno, to tak samo będziemy z Nim złączeni w jedno przez podobne zmartwychwstanie. To wiedzcie, że dla zniszczenia grzesznego ciała dawny nasz człowiek został razem z Nim ukrzyżowany po to, byśmy już więcej nie byli w niewoli grzechu. Kto bowiem umarł stał się wolny od grzechu” (Rz 6,4-7).

− Co otrzymujemy dzięki łasce chrztu świętego?

W sakramencie chrztu zostaliśmy zjednoczeni z Chrystusem, któ-ry umarł i zmartwychwstał. Zostaliśmy zatem włączeni w tajemnicę Jego śmierci i zmartwychwstania. Uczestnictwo w tajemnicy paschal-nej zobowiązuje nas do współpracy z Jezusem, do podejmowania na nowo wewnętrznego odrodzenia, aby cieszyć się łaską Bożą.


Odczytanie fragmentu − Rz 6,11-14.

62

„Tak i wy rozumiejcie, że umarliście dla grzechu, żyjecie zaś dla Boga w Chrystusie Jezusie. Niechże więc grzech nie króluje w waszym śmiertelnym ciele, poddając was swoim pożądliwościom. Nie oddawajcie też członków waszych jako broń nieprawości na służ-bę grzechowi, ale oddajcie się na służbę Bogu jako ci, którzy ze śmierci przeszli do życia, i członki wasze oddajcie jako broń sprawiedliwości na służbę Bogu. Albowiem grzech nie powinien nad wami panować, skoro nie jesteście poddani Prawu, lecz łasce” (Rz 6,11-14).

− Dla kogo każdy z nas żyje?− Co to znaczy umrzeć dla grzechu i żyć dla Boga?− Do czego zobowiązuje nas oddanie się na służbę Bogu?

Wszczepienie w Tajemnicę Paschalną zobowiązuje nas do współ-pracy z Jezusem, do podejmowania wciąż na nowo trudu wewnętrzne-go odrodzenia – umierania dla grzechu, aby żyć w łasce Bożej.


„Misterium Paschalne ma dwa aspekty: przez swoją śmierć Chry-stus wyzwala nas od grzechu; przez swoje Zmartwychwstanie otwiera nam dostęp do nowego życia” (KKK 654).

− Co dokonuje Chrystus przez swoją śmierć?− Co dokonuje Chrystus poprzez swoje zmartwychwstanie?


„Śmierć Chrystusa jest równocześnie ofiarą paschalną, która wypeł-nia ostatecznie odkupienie ludzi” (KKK 613).

− Czym jest śmierć Chrystusa?

„Chrzest, którego pierwotnym i pełnym znakiem jest zanurzenie, oznacza rzeczywiście zstąpienie do grobu chrześcijanina, który z Chry-stusem umiera dla grzechu ze względu na nowe życie” (KKK 628).

− Czym jest chrzest?

63

Ojciec Święty Franciszek poucza:

„Nasza wiara opiera się na śmierci i Zmartwychwstaniu Chrystusa, tak jak dom opiera się na fundamencie (…). Na krzyżu Jezus ofiarował siebie samego biorąc na siebie nasze grzechy i schodząc do otchłani śmierci, a w Zmartwychwstaniu zwyciężył i usunął je, i otworzył nam drogę abyśmy narodzili się do nowego życia (…). Zmartwychwsta-nie Jezusa przyniosło coś zupełnie nowego: zostaliśmy wyzwoleni z niewoli grzechu i staliśmy się dziećmi Bożymi, zostaliśmy zrodzeni do nowego życia. Kiedy to w nas dokonuje się? W sakramencie chrztu!” (Watykan, 10 kwietnia 2013 r.).

− Na czym opiera się nasza wiara?− Co dokonało się poprzez śmierć, zejście do otchłani i Zmartwych-

wstanie Jezusa? − W jakim sakramencie rodzimy się do nowego życia?

Podsumowanie.Odczytanie fragmentu z Listu Apostolskiego Jana Pawła II.

Ojciec Święty Jan Paweł II poucza: „W tajemnicy paschalnej Chry-stus dał początek zjednoczenia z człowiekiem we wspólnocie Kościo-ła. Tajemnica Kościoła wyraża się w tym, że już w chrzcie świętym, który upodabnia do Chrystusa, a następnie poprzez Ofiarę Chrystusa – sakramentalnie przez Eucharystię – Kościół stale buduje się ducho-wo jako Ciało Chrystusa. W Ciele tym Chrystus chce być zjednoczony ze wszystkimi ludźmi” (Salvifici Doloris, 24).

ZAKOŃCZENIE

Przyjmując sakramenty święte, mamy udział w Tajemnicy Pas-chalnej Chrystusa. W szczególny sposób upamiętnieniem Tajemnicy Paschalnej jest Msza Święta. Nasze uczestnictwo we Mszy Świętej wyraża nasz udział w Tajemnicy Paschalnej.

Proponujemy dyskusję:

− Dlaczego w Eucharystii uobecnia się Tajemnica Paschalna?

J

64

Zapisanie w zestawieniu tabelarycznym następujących wniosków.


W Eucharystii uobecnia się Tajemnica Paschalna, ponieważ:

− jest ofiarą Chrystusa,− jest pamiątką śmierci i zmartwychwstania Chrystusa, − otwiera nam dostęp do nowego życia,− …

Autorefleksja. Chrystus chciał, aby Jego Tajemnica Paschalna trwała. Dlatego zosta-

liśmy wszczepieni w Tajemnicę Paschalną.

Pomyślmy: − Jak dziękuję Jezusowi za to, że uczestniczę w Jego Tajemnicy

Paschalnej? − Jak często dziękuję Jezusowi za Jego mękę, śmierć i zmartwych-

wstanie? − Co czynię na co dzień, aby się jednoczyć z Jezusem?

Po chwili ciszy może nastąpić modlitwa spontaniczna.

PRACA DOMOWA

W wieczornej modlitwie podziękuj Jezusowi za to, że zjednoczył Cię ze sobą w Tajemnicy Paschalnej.


MODLITWA

Śpiew: „Bóg jest miłością, zbawieniem darzy…”.

X

?

65

10. LITURGIA I JEJ ZNACZENIE W ŻYCIU KOŚCIOŁA

Cel ogólny Ukazanie znaczenia liturgii w życiu Kościoła. Kształtowanie postawy wdzięczności za obecność Chrystusa w liturgii.


− definiuje pojęcie „liturgia”,− identyfikuje liturgię z uczestnictwem w życiu Boga,− podaje, że Jezus jest w centrum liturgii,− objaśnia, co zaliczamy do liturgii,− wyjaśnia, czym jest liturgia,− wskazuje na liturgię jako dialog Boga z człowiekiem (dar i odpowiedź),− analizuje teksty źródłowe o liturgii, − planuje swoje zaangażowanie w liturgię,− przyjmuje odpowiedzialność za własny udział w liturgii Kościoła.

Metody Pogadanka, ciąg literowy, dyskusja, analiza tekstu biblijnego (opracowa-

nie tekstu biblijnego ukierunkowane pytaniami), analiza tekstów z naucza-nia Kościoła, praca w grupach, ekspozycja, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, plansza z tekstem, tek-

sty do pracy w grupach.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

WPROWADZENIE

Uczestnicząc w religijnym życiu Kościoła, często słyszymy słowo „litur-gia”. Używamy tego słowa w odniesieniu do Mszy Świętej lub do poszcze-gólnych jej części np. „Liturgia Mszy Świętej”, „Liturgia Eucharystyczna”,

X

+

66

„Liturgia Słowa Bożego”. Mówimy o Liturgii Wielkiego Tygodnia. Osoby konsekrowane odmawiają modlitwę brewiarzową zwaną „Liturgią godzin”. Uczestniczymy również w liturgii poszczególnych sakramentów. W czasie dzisiejszej katechezy, dowiemy się co oznacza pojęcie „Liturgia” i jakie zna-czenie pełni w życiu Kościoła.

Umieszczamy na tablicy ilustracje przedstawiające różne czynności liturgiczne np.: sprawowanie Mszy Świętej i omawiamy z uczniami.

Liturgia jest słowem greckim oznaczającym dzieło lub służbę o charakterze publicznym. Liturgia to całość czynności składających się na kult Kościoła, zwłaszcza o charakterze publicznym i wspólnotowym.


ROZWINIĘCIE

Umieszczenie na tablicy fragmentu – Mt 18,20.

„Bo gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród nich” (Mt 18,20).

− Kto jest obecny pośród zgromadzonych ludzi?

Jezus Chrystus jest obecny pośród tych, którzy zbierają się w Jego imię. Każde zgromadzenie liturgiczne jest przepełnione obecnością Jezusa. W Piśmie Świętym możemy odnaleźć fragmenty mówiące o publicznym kulcie – liturgii. W Dziejach Apostolskich czytamy:

„Gdy odprawiali publiczne nabożeństwo i pościli, rzekł Duch Świę-ty: Wyznaczcie mi Barnabę i Szawła do dzieła, do którego ich powoła-łem” (Dz 13,2).

− Jakie czynności wykonywali Apostołowie?

Zobaczmy, co na temat liturgii mówią dokumenty Kościoła.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na sześć grup. Uczniowie analizują wybrane frag-

menty i odpowiadają na pytania. Czas pracy: 7 minut.

&

67

Grupa I „Pojęcie «liturgia» oznaczało pierwotnie «dzieło publiczne», «służ-

bę pełnioną w imieniu ludu lub na rzecz ludu». W tradycji chrześcijań-skiej pojęcie to oznacza, że Lud Boży uczestniczy w «dziele Bożym». Przez liturgię Chrystus, nasz Odkupiciel i Arcykapłan, kontynuuje w swoim Kościele, z Kościołem i przez Kościół dzieło naszego odku-pienia” (KKK 1069).

− Co oznacza pojęcie liturgia?− Co dokonuje Jezus poprzez liturgię?

Grupa II „Pojęcie «liturgia» w Nowym Testamencie jest używane nie tylko

na oznaczenie celebracji kultu Bożego, lecz także głoszenia Ewangelii i pełnienia czynów miłości. We wszystkich tych przypadkach chodzi o służbę Bogu i ludziom” (KKK 1070).

− Jak jest używane pojęcie liturgia w Nowym Testamencie?

Grupa III„Liturgia jest dziełem całego Chrystusa, Głowy i Ciała. Nasz Arcy-

kapłan celebruję ją nieustannie w liturgii niebieskiej” (KKK 1187).

„Liturgia jest «czynnością» całego Chrystusa (Christus totus). Ci, którzy obecnie ją celebrują – poprzez znaki, którymi się posługują – uczestniczą już w liturgii niebieskiej, gdzie celebracja w całej pełni jest komunią i świętem” (KKK 1136).

− Czyim dziełem jest liturgia?

Grupa IV„Liturgię celebruje cała wspólnota, Ciało Chrystusa zjednoczone

ze swoją Głową. Czynności liturgiczne, nie są prywatnymi czynnościa-mi, lecz uroczyście sprawowanymi obrzędami Kościoła (…). Dlatego czynności liturgiczne należą do całego Ciała Kościoła, uwidaczniają je i na nie oddziałują” (KKK 1140).

− Kto celebruje liturgię?− Jakimi czynnościami są czynności liturgiczne?

68

Grupa V „Od pierwszej wspólnoty jerozolimskiej aż do paruzji Kościoły

Boże wierne wierze apostolskiej we wszystkich miejscach celebrują to samo Misterium Paschalne. Celebrowane w liturgii misterium jest jedno, ale formy jego celebrowania są różne” (KKK 1200).

− Jakie jest celebrowane w liturgii misterium?

Grupa VI„Liturgia (…) jest szczytem, do którego zmierza działalność

Kościoła, i zarazem jest źródłem, z którego wypływa cała jego moc” (Sacrosanctum Concilium, 10).

− Czym jest liturgia?

Podsumowujemy pracę uczniów.


Liturgia jest zatem czynnością Kościoła, w której uobecnia się Chrystus. Działanie to wyrażone jest w obrzędach i rytach, które mają doprowadzić człowieka do symbolicznego ale i realnego kontaktu z Jezusem Chrystusem. Liturgia ujmuje to w specjalny rodzaj działa-nia, którym są czynności o charakterze celebracyjnym i symbolicz-nym. Ten typ działań umożliwia autentyczne doświadczenie religijne.

Następnie podajemy uczniom co zaliczamy do liturgii. Możemy przy-gotować odpowiednią planszę i omówić.


Do liturgii zaliczamy:− Eucharystię – Mszę Świętą, − sakramenty święte,− sakramentalia (egzorcyzmy, poświęcenia, błogosławieństwa),− liturgię godzin,− celebrację roku liturgicznego.

69

Papież Benedykt XVI, w sposób szczególny, troszczył się o to, aby liturgia Kościoła była sprawowana w sposób należyty. Pa-pież wskazuje, że Kościół, od samego początku, nieustannie czuwa, aby kult sprawowany był godnie.

„Najwyżsi Kapłani aż po czasy obecne zawsze czuwali, aby Kościół Chrystusowy sprawował przed Bożym Majestatem kult w sposób godny, «na cześć i chwałę Jego imienia» i «na pożytek całego Kościo-ła świętego»” (List Apostolski „Motu Proprio Summorum Pontificum”, Watykan 2007 r.).

ZAKOŃCZENIE

Podsumowujemy poznane wiadomości o liturgii. Stawiamy pytanie:

− Czym jest liturgia?

Odpowiedzi zapisujemy w formie tabeli.


Liturgia jest:− wykonywaniem kapłańskiego posłannictwa Chrystusa,− uobecnieniem misterium paschalnego,− zapowiedzią liturgii niebieskiej,− uświęceniem człowieka,− uwielbieniem Boga,− dziełem Chrystusa i Kościoła.

Autorefleksja. Pomyślmy:− Czym jest dla mnie liturgia?− Jak często uczestniczę w liturgii Kościoła?− Jakie jest moje uczestnictwo w liturgii Mszy Świętej?

J

70

PRACA DOMOWA

Napisz, w jaki sposób chrześcijanin może zaangażować się w litur-gię Kościoła.


MODLITWA

„Chwała Ojcu”.

X

?

71

11. JEZUS CHRYSTUS FUNDAMENTEM LITURGII KOŚCIOŁA

Cel ogólny Ukazanie prawdy, że Jezus stanowi trwały fundament liturgii Kościoła.Kształtowanie postawy wdzięczności za obecność Jezusa w czynnościach

liturgicznych.


− podaje, że Jezus jest zawsze obecny z nami w liturgii,− wymienia sposoby obecności Chrystusa w liturgii,− wyjaśnia znaczenie przypowieści o winnym krzewie,− objaśnia znaczenie liturgii w życiu chrześcijanina,− stwierdza, że liturgia jest dziełem Chrystusa,− określa, w jaki sposób Jezus działa w liturgii,− uzasadnia, że całe życie liturgiczne koncentruje się wokół Jezusa,− ocenia swoje uczestnictwo w liturgii Kościoła, − przyjmuje postawę wdzięczności za obecność Jezusa w czynnościach

liturgicznych.

Metody Rozmowa kierowana, dyskusja, uroczyste odczytanie tekstu Ewangelii,

analiza tekstu biblijnego (opracowanie tekstu biblijnego ukierunkowane pytaniami), analiza tekstów z nauczania Kościoła, praca w grupach, ekspo-zycja, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, plansza z tekstem,

teksty do pracy w grupach.

MODLITWA


X

72

WPROWADZENIE

Pan Jezus jest zawsze obecny z nami. Zapewnił nas o tym, przed swo-im wstąpieniem do nieba.

„A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata” (Mt 28,20).

− Kiedy w sposób szczególny Jezus jest obecny pośród nas?


Jezus jest obecny w sposób szczególny w liturgii Kościoła jako żywy znak Boga. Przede wszystkim w sakramentach świętych zostawił nam siebie i w nich jest obecny. Jezus jest pośrednikiem pełni życia Bożego. Jest równocześnie przewodnikiem ludzkości zmierzającej do Boga.

ROZWINIĘCIE

W Piśmie Świętym czytamy:

„Albowiem jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek, Chrystus Jezus, który wydał siebie samego na okup za wszystkich jako świadectwo we właściwym czasie” (1Tm 2,5-6).

− Kto jest pośrednikiem między Bogiem a ludźmi?

Jezus Chrystus obecny jako pośrednik życia Bożego dla ludzkości i uwielbienia Boga przez ludzkość jest pierwszym podmiotem działa-jącym w liturgii Kościoła. Przypowieść o krzewie winnym wskazuje na ścisłe zespolenie Jezusa z Kościołem.

Uroczyste odczytanie Ewangelii.

„Ja jestem prawdziwym krzewem winnym, a Ojciec mój jest tym, który uprawia. Każdą latorośl, która we Mnie nie przynosi owocu, odcina, a każdą, która przynosi owoc, oczyszcza, aby przynosiła owoc obfitszy. Wy już jesteście czyści dzięki słowu, które wypowiedzia-łem do was. Wytrwajcie we Mnie, a Ja [będę trwał] w was. Podobnie jak latorośl nie może przynosić owocu sama z siebie – o ile nie trwa

+

&

73

w winnym krzewie – tak samo i wy, jeżeli we Mnie trwać nie będzie-cie. Ja jestem krzewem winnym, wy – latoroślami. Kto trwa we Mnie, a Ja w nim, ten przynosi owoc obfity, ponieważ beze Mnie nic nie może-cie uczynić. Ten, kto we Mnie nie trwa, zostanie wyrzucony jak winna la-torośl i uschnie. I zbiera się ją i wrzuca do ognia, i płonie. Jeżeli we Mnie trwać będziecie, a słowa moje w was, poprosicie, o cokolwiek chcecie, a to wam się spełni. Ojciec mój przez to dozna chwały, że owoc obfity przyniesiecie i staniecie się moimi uczniami. Jak Mnie umiłował Ojciec, tak i Ja was umiłowałem” (J 15,1-9).

− Do czego porównał się Jezus?− Do czego zostali porównani ludzie?− Do czego wzywa nas Jezus?− Dlaczego tak ważne jest trwanie przy Jezusie?− Przez co Bóg Ojciec doznaje chwały?

Podsumowujemy wypowiedzi uczniów.

Z omawianej przypowieść nasuwa się wniosek, że Jezus jest fun-damentem i celem Kościoła. Chrystus jest obecny w Kościele na spo-sób sakramentalny. Znakami Chrystusa w Kościele są ludzie, ryty, obrzędy. Znaki te są jednocześnie narzędziami spotkania z Chrystu-sem. Jezus więc jest obecny w liturgii Kościoła.

Zapoznajemy uczniów z nauczaniem Kościoła.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na sześć grup. Uczniowie czytają teksty i odpo-

wiadają na pytania. Czas pracy: 10 minut.

Grupa I „Całe życie liturgiczne Kościoła koncentruje się wokół Ofiary

eucharystycznej i sakramentów. W Kościele jest siedem sakramentów: chrzest, bierzmowanie (chryzmacja), Eucharystia, pokuta, namasz-czenie chorych, sakrament święceń, małżeństwo” (KKK 1113).

− Wokół czego koncentruje się życie liturgiczne Kościoła?− Jakie sakramenty wylicza Katechizm Kościoła Katolickiego?

74

Grupa II „Liturgia jako dzieło Chrystusa jest również czynnością Jego

Kościoła. Urzeczywistnia ona i ukazuje Kościół jako widzialny znak komunii Boga i ludzi przez Chrystusa. Włącza wiernych w nowe życie wspólnoty” (KKK 1071).

− Czyim dziełem jest liturgia?− Co urzeczywistnia liturgia?

Grupa III „Liturgia jest także uczestnictwem w modlitwie Chrystusa skie-

rowanej do Ojca w Duchu Świętym. Cała modlitwa chrześcijańska znajduje w niej swoje źródło i swój kres. Przez liturgię człowiek wewnętrzny zostaje zakorzeniony i umocniony (…) w swoim umiło-wanym Synu” (KKK 1073).

− Czym jest liturgia?− Jaki wpływ ma liturgia na modlitwę chrześcijańską?

Grupa IV „Liturgia chrześcijańska nie tylko przypomina wydarzenia, które

dokonały naszego zbawienia, ale aktualizuje je i uobecnia. Misterium Paschalne Chrystusa jest celebrowane, a nie powtarzane. Powtarzane są poszczególne celebracje; w każdej z nich następuje wylanie Ducha Świętego, który aktualizuje jedyne Misterium” (KKK 1104).

− Co dokonuje się podczas liturgii?

Grupa V„Dzieło Chrystusa w liturgii ma charakter sakramentalny, ponie-

waż Jego misterium zbawienia uobecnia się w niej mocą Ducha Świę-tego; Jego Ciało, którym jest Kościół, jest jakby sakramentem (znakiem i narzędziem), w którym Duch Święty rozdziela misterium zbawienia” (KKK 1111).

− W jaki sposób Jezus działa w liturgii?

Grupa VI „Chrystus jest obecny zawsze w swoim Kościele, zwłaszcza

w czynnościach liturgicznych. Jest obecny w ofierze Mszy Świętej

75

tak w osobie celebrującego, gdyż «Ten sam, który kiedyś ofiaro-wał siebie na krzyżu, obecnie ofiaruje się przez posługę kapłanów», jak zwłaszcza pod postaciami eucharystycznymi. Jest obecny swoją mocą w sakramentach, tak, że gdy ktoś chrzci. Sam Chrystus chrzci. Jest obecny w swoim słowie, bo gdy w Kościele czyta się Pismo Święte, On sam przemawia. Jest obecny, gdy Kościół modli się i śpiewa psal-my” (Sacrosanctum Concilium, 7).

− W jaki sposób Chrystus jest obecny w swoim Kościele?



Jezus Chrystus jest stale obecny w swoim Kościele. Ta obecność przybiera szczególną postać podczas sprawowania liturgii, ponieważ jest w niej obecny Jezus jako żywy znak Boga. Można mówić o wielo-rakim sposobie obecności Chrystusa podczas celebracji. Potwierdza to prawdę, że Jezus stanowi żywy fundament liturgii Kościoła.

ZAKOŃCZENIE

Prezentujemy uczniom i omawiamy formy obecności Jezusa w liturgii.

Formy obecności Jezusa w liturgii:− w zgromadzonym ludzie,− w osobie kapłana celebrującego,− w słowie Bożym,− pod eucharystycznymi postaciami chleba i wina,− w sakramentach.


Szerzej omawiamy formę obecności Jezusa w liturgii, w osobie kapła-na celebrującego.


J

76

„Kapłaństwo jest całkowicie skierowane ku Chrystusowi i ludziom. (…) Sakrament święceń udziela świętej władzy, która jest właśnie wła-dzą Chrystusa” (KKK 1551).

− Komu służą kapłani?− Jaką władzę posiadają kapłani?

Jednym ze sposobów obecności Chrystusa w liturgii jest Jego obec-ność w kapłanie sprawującym liturgię. Mówimy wówczas, że kapłan działa „In persona Christi”, to znaczy w szczególnym przyporządko-waniu do Chrystusa, na mocy sakramentu święceń. Kapłan uobecnia Chrystusa Kapłana, Proroka, Króla. Ukazuje się w ten sposób, że Jezus jest Pasterzem swojego ludu. W liturgii zatem spotykamy się z Jezu-sem, wiecznym Kapłanem.


Autorefleksja. Jezus jest fundamentem liturgii. Pełni On swoją misję w liturgii

Kościoła.

Pomyślmy: − Jak uświadamiam sobie prawdę, że Jezus jest fundamentem liturgii

Kościoła? − W jaki sposób dziękuję za obecność Chrystusa w liturgii Kościoła?− Jak wygląda moje uczestnictwo w liturgii Kościoła?

PRACA DOMOWA

Napisz, jakie znaczenia ma liturgia w życiu chrześcijanina. (Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

MODLITWA

„Akt wiary”.

X

?

77

12. LITURGIA UWIELBIENIEM BOGA POD OSŁONĄ ZNAKÓW

Cel ogólny Ukazanie prawdy, że poprzez gesty i postawy liturgiczne uwielbiamy Boga.Wychowanie do świadomego i czynnego udziału w liturgii.


− wymienia postawy i gesty liturgiczne,− wylicza znaki i symbole liturgiczne występujące podczas liturgii,− definiuje, czym jest znak, gest i postawa,− wyjaśnia, w jakim celu Jezus posługiwał się znakami,− charakteryzuje postawy i gesty liturgiczne,− uzasadnia potrzebę świadomego i czynnego udziału w liturgii,− przyjmuje odpowiedzialność za prawidłowe wykonywanie gestów

i postaw liturgicznych,− ocenia swój udział w liturgii.

Metody Rozmowa kierowana, metoda skojarzeń, dyskusja, analiza tekstu biblij-

nego (opracowanie tekstu biblijnego ukierunkowane pytaniami), analiza tekstów z nauczania Kościoła, praca w grupach, ekspozycja, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, plansza z tekstem.

MODLITWA


WPROWADZENIE

Przypominamy podstawowe wiadomości o liturgii.

X

+

78

Każdy człowiek ma swoje myśli, uczucia. To, co przeżywa może okazywać w różny sposób.

Stawiamy pytanie i prowadzimy dyskusję.

− W jaki sposób ludzie porozumiewają się między sobą?


LUDZIEPOROZUMIEWAJĄ SIĘ

POPRZEZ:

Słowo:

– mówione,– pisane.

Gesty:

– uśmiech,– podanie ręki,

– spojrzenie,– machnięcie

ręką,– wzruszenie ramionami,

– przytulenie,– pocałunek itp.

Człowiek mówi nie tylko ustami, ale całym sobą. Człowiek jest jednością duszy i ciała, więc to co ma w środku – w duszy – wyraża na zewnątrz. Z łatwością możemy rozpoznać człowieka radosnego, smutnego, tego który zastanawia się bądź myśli. Człowiek wyraża swój stan swoją postawą, zachowaniem, gestem. Przez gesty i sło-wa wyrażamy swoją miłość i szacunek nie tylko do naszych bliźnich, ale również do Boga. Na dzisiejszej katechezie poznamy głębiej zna-czenie gestów i znaków liturgicznych. Liturgia Kościoła zawiera bogac-two znaków, gestów i postaw. Przyjrzymy się zatem gestom liturgicz-nym, które wykonujemy i zastanowimy się, jak należy je wykonywać, aby były wyrazem naszej miłości do Boga.

− Czym jest znak?− Czym różni się postawa od gestu?

79

Znak to rzecz, osoba, działanie (czynność), poprzez którą docho-dzimy do poznania ukrytej rzeczywistości. Postawa dotyczy układu całego ciała, gest zaś jego części: najczęściej głowy lub rąk.


ROZWINIĘCIE

W Piśmie Świętym znajdujemy fragmenty, w których możemy doszukać się wielu gestów, znaków i postaw, wyrażających szacunek do Boga i drugiego człowieka.

Odczytanie i analiza tekstów biblijnych.

„Gdy Abram wracał po zwycięstwie (…) Melchizedek, król Szale-mu, wyniósł chleb i wino; a ponieważ był on kapłanem Boga Najwyż-szego, błogosławił Abrama” (Rdz 14,17-19a).

− Jakich znaków użył Melchizedek? − Jaki gest uczynił Melchizedek względem Abrama?

Doskonale wiemy, że ofiara Melchizedeka była zapowiedzą ofiary Chrystusa.

„Potem nalał wody do miednicy. I zaczął umywać uczniom nogi i ocierać prześcieradłem, którym był przepasany” (J 13,5).

− Jaki gest uczynił Pan Jezus?

„A gdy jedli, wziął chleb, odmówił błogosławieństwo, połamał i dał im mówiąc: «Bierzcie, to jest Ciało moje». Potem wziął kielich i odmó-wiwszy dziękczynienie dał im, i pili z niego wszyscy” (Mk 14,22-23).

− Jakich znaków użył Pan Jezus? − Jakich gestów dokonał Pan Jezus?

„Potem wyszedł i udał się, według zwyczaju, na Górę Oliwną. (…) A sam oddalił się od nich na odległość jakby rzutu kamieniem, upadł na kolana i modlił się” (Łk 22,39-41).

− Jaką postawę ciała przyjął Pan Jezus?

&

80

„Dopiero po trzech dniach odnaleźli Go w świątyni, gdzie siedział między nauczycielami, przysłuchiwał się im i zadawał pytania” (Łk 2,46).

− Jaką postawę ciała przyjął Pan Jezus?

Również opis pokłonu Mędrców ze Wschodu, obrazuje gesty i posta-wy ciała:

„Gdy ujrzeli gwiazdę bardzo się uradowali. Weszli do domu i zoba-czyli Dziecię z Matką Jego, Maryją; upadli na twarz i oddali Mu pokłon” (Mt 2,10-11a).

− Jaką postawę ciała przyjęli Mędrcy?− Jaki gest wykonali Mędrcy?


O znakach, gestach i symbolach poucza nas Katechizm Kościoła Katolickiego.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na cztery grupy. Uczniowie czytają tekst i odpo-


Grupa I„Celebracja sakramentalna składa się ze znaków i symboli. Według

Boskiej pedagogii zbawienia, ich znaczenie ma swoje korzenie w dzie-le stworzenia i w kulturze ludzkiej, ukonkretnia się w wydarzeniach Starego Przymierza, a w pełni objawia w osobie i dziele Chrystusa” (KKK 1145).

− Z czego składa się celebracja sakramentalna?− Skąd wywodzą się znaki i symbole?

Grupa II „Znaki i symbole zajmują ważne miejsce w życiu ludzkim. Człowiek,

jako istota zarówno cielesna jak duchowa, wyraża i rozumie rzeczy-wistości duchowe za pośrednictwem znaków i symboli materialnych.

81

Jako istota społeczna człowiek potrzebuje znaków i symboli, by kon-taktować się z innymi za pośrednictwem języka, gestów i czynności. To samo odnosi się do jego relacji z Bogiem” (KKK 1146).

− Za pośrednictwem czego człowiek wyraża i rozumie rzeczywi-stości duchowe?

− Dlaczego człowiek potrzebuje znaków i symboli?

Grupa III „Pan Jezus w swoim przepowiadaniu często posługuje się znaka-

mi świata stworzonego, by dać poznać tajemnice Królestwa Bożego. Uzdrawia lub potwierdza treść swojego przepowiadania przez znaki materialne lub symboliczne gesty. Nadaje nowe znaczenie wydarze-niom i znakom Starego Przymierza, przede wszystkim Wyjściu z Egip-tu i obchodom Paschy, ponieważ On sam jest sensem tych wszystkich znaków” (KKK 1151).

− W jakim celu Pan Jezus posługiwał się znakami?− Kto jest sensem wszystkich znaków w liturgii?


Grupa IV „Celebracja liturgiczna obejmuje znaki i symbole, które odnoszą

się do stworzenia (światło, woda, ogień), do życia ludzkiego (obmy-wanie, namaszczanie, łamanie chleba) i do historii zbawienia (obrzę-dy Paschy). Te elementy kosmiczne, obrzędy ludzkie i czynności upa-miętniające działanie Boże, włączone do świata wiary i ogarnięte mocą Ducha Świętego, stają się nośnikami zbawczego i uświęcającego działa-nia Chrystusa” (KKK 1189).

− Do czego odnoszą się znaki i symbole liturgiczne?− Czym stają się znaki i symbole liturgiczne?

Podsumowanie pracy uczniów.

Wymieniamy najczęściej stosowane gesty i postawy liturgiczne.Umieszczenie tabeli postaw i gestów liturgicznych.

82

Postawy liturgiczne Gesty liturgiczne– postawa stojąca,– postawa siedząca,– postawa klęcząca,– leżenie krzyżem,– procesja.

– znak krzyża,– znak pokoju,– złożenie rąk,– pokłon,– bicie się w piersi.


Postawa stojąca – jest wyrazem uszanowania. Podczas liturgii jest zewnętrznym znakiem głębokiego uszanowania dla Boga jako Najwyższego Pana. Stanowi zasadniczą postawę oznaczającą aktyw-ność człowieka w czynnościach liturgicznych i gotowość do czynu. Jest wyrazem dziękczynienia i oczekiwania na zmartwychwstanie. Posta-wa ta przypomina o gotowości do działania i odpowiadania na Boże wezwanie.

Postawa siedząca – jest postawą słuchającego ucznia, ułatwia sku-pienie do przyjmowania i rozważania słowa Bożego

Postawa klęcząca – jest znakiem pokory, wielbieniem Boga posta-wa pokutna i błagalna, postawa modlitwy. Należy odróżnić klęczenie od przyklęknięcia.

Leżenie krzyżem – jest znakiem najgłębszej adoracji i pokuty. Symbolizuje najgłębsze uniżenie siebie i najskuteczniejszą modlitwę. Lepiej niż słowa wyraża ono całkowite oddanie się Bogu i poczucie własnej słabości. W Wielki Piątek najczęściej spotyka się praktykowa-nie tego znaku. Również w czasie święceń diakonatu i prezbiteratu.

Procesja – to szczególna forma postawy – cały czas w ruchu. Wyraża symbol nowego Ludu Bożego pielgrzymującego za Chrystusem.

Znak krzyża – wyraża odkupienie, jest znakiem wiary. Jest to znak naszego zbawienia. Symbolizuje krzyż na którym umarł Zbawiciel.

Znak pokoju – oznacza miłość nadprzyrodzoną, braterstwo, pokój i pojednanie. Jedność z braćmi jest równocześnie jednością z Chrystusem.

83

Bicie się w piersi – widzialny znak poczucia grzeszności, żalu, skru-chy i szczerego wyznania grzechów.

Złożenie rąk – symbolizuje wzniesienie duszy do Boga i oddanie się Bogu z wiarą. Jest znakiem poddania się Jego woli jako Najwyższe-mu Panu.

Pokłon – jest znakiem głębokiego szacunku i uwielbienia, jest rów-nież znakiem usposobienia pokutnego. Symbolizuje cześć i błaganie. Pokłon często zastępowany jest przyklęknięciem.

ZAKOŃCZENIE

Propozycja 1 Prowadzimy dyskusję:

− W jaki sposób powinniśmy uczestniczyć w liturgii?− Kiedy znaki zewnętrzne wyrażają prawdziwie wewnętrzną cześć Boga?− Dlaczego nie jest rzeczą obojętną w jaki sposób wykonujemy gesty

i znaki naszej wiary?

Propozycja 2 Umieszczamy na tablicy planszę z tekstem Konstytucji o liturgii świętej.

„W liturgii nie ma miejsca na bierność. Wszyscy powinni brać w niej czynny udział”

(Sacrosanctum Concilium, 30).

Prowadzimy dyskusję o czynnym udziale wiernych w liturgii.

Autorefleksja.Pomyślmy:− Jak wykonuję znaki i gesty liturgiczne? − Który z gestów liturgicznych staram się jak najczęściej stosować?− Jak czynię znak krzyża?

?

84

PRACA DOMOWA

Napisz, w jaki sposób oddajemy chwałę Bogu w czasie liturgii.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 6)

MODLITWA


X

?

85

13. SAKRAMENTY – DARY BOŻEJ ŁASKI

Cel ogólny Ukazanie, że sakramenty są ustanowionymi przez Chrystusa widzialny-

mi znakami Jego obecności i działania na ziemi.Doprowadzenie do osobistego spotkania z Chrystusem w sakramentach.Kształtowanie postawy wdzięczności za otrzymane sakramenty.


− definiuje pojęcie „sakrament”,− wymienia sakramenty święte,− wylicza sakramenty przyjmowane raz w życiu,− wyjaśnia pojęcie „charakter sakramentalny”,− rozróżnia podział sakramentów,− streszcza teksty źródłowe,− projektuje propozycje graficzne sakramentów,− określa cel poszczególnych sakramentów,− uzasadnia potrzebę przyjmowania sakramentów,− redaguje modlitwę dziękczynną za jeden z przyjętych sakramentów,− wyraża wdzięczność Bogu za dar sakramentów,− przyjmuje odpowiedzialność za dary Bożej łaski.

Metody Wykład, rozmowa kierowana, analiza tekstu źródłowego ukierunkowa-

na pytaniami, praca w grupach, ekspozycja, autorefleksja, metody graficzne.

Środki dydaktyczne Pismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, ilustracje, plansza z wypi-

sanymi sakramentami, arkusze papieru.

MODLITWA


X

86

WPROWADZENIE

Na dzisiejszej katechezie zastanowimy się, czym są sakramenty święte i dlaczego je przyjmujemy.

Wyjaśniamy znaczenie słowa „sakrament”.

Znaczenie słowa „sakrament” wyjaśnia greckie słowo „myste-rion”, co oznacza „święty znak”.

W encyklopedii dla młodzieży znajdujemy następującą definicję:

„Sakrament – ustanowiony przez Chrystusa widzialny znak sym-boliczny, w którym Bóg przez Chrystusa w Duchu Świętym ofiaruje wie-rzącemu człowiekowi zbawienie i łaskę, a człowiek – przyjmując ten dar we wspólnocie Kościoła – w najlepszy sposób wielbi Boga w Trójcy Świętej” (Bóg, człowiek, świat. Ilustrowana encyklopedia dla młodzieży, red. T. Loska, A. Zuberbier, Katowice 1991, s. 250).

Polecamy również odszukać w podręczniku i przeczytać, czym są sa-kramenty.

Sakramenty – widzialne znaki, za pomocą, których niewidzialnie działa Chrystus i Jego Duch.


− Jakie znacie sakramenty?− Które z nich przyjęliście?− Jakie jeszcze możecie otrzymać?

Umieszczenie na tablicy planszy.

chrzest pokuta Eucharystia

namaszczenie chorych

SAKRAMENTY ŚWIĘTE

bierzmowanie

kapłaństwo małżeństwo

+

87

Kolorem niebieskim zapisujemy sakramenty wtajemniczenia chrześci-jańskiego.

Kolorem czerwonym sakramenty uzdrowienia.Kolorem zielonym sakramenty w służbie komunii – wspólnoty.

Wyjaśniamy, że użyte kolory służą do podziału sakramentów świę-tych – w ten sposób wprowadzamy w podział sakramentów.

Umieszczamy zdjęcia lub ilustracje przedstawiające sprawowanie poszczególnych sakramentów i omawiamy je.

ROZWINIĘCIE

Abyśmy mogli wzrastać duchowo potrzebna nam „woda żywa”, którą daje nam Chrystus.

Następuje odczytanie fragmentu – J 4,7-15.

„Nadeszła (tam) kobieta z Samarii, aby zaczerpnąć wody. Jezus rzekł do niej: «Daj Mi pić». Jego uczniowie bowiem udali się przedtem do miasta dla zakupienia żywności. Na to rzekła do Niego Samarytan-ka: «Jakżeż Ty będąc Żydem prosisz mnie, Samarytankę, bym Ci dała się napić?» Żydzi bowiem nie utrzymują stosunków z Samarytanami. Jezus odpowiedział jej na to: «O, gdybyś znała dar Boży i [wiedziała], kim jest Ten, kto Ci mówi: <Daj Mi się napić> – prosiłabyś Go wów-czas, a dałby ci wody żywej». Powiedziała do Niego kobieta: «Panie, nie masz czerpaka, a studnia jest głęboka. Skądże więc weźmiesz wody żywej? Czy Ty jesteś większy od ojca naszego Jakuba, który dał nam tę studnię, z której pił i on sam, i jego synowie, i jego bydło?» W odpo-wiedzi na to rzekł do niej Jezus: «Każdy, kto pije tę wodę, znów będzie pragnął. Kto zaś będzie pił wodę, którą Ja mu dam, nie będzie pragnął na wieki, lecz woda, którą Ja mu dam, stanie się w nim źródłem wody wytryskającej ku życiu wiecznemu». Rzekła do Niego kobieta: «Daj mi tej wody, abym już nie pragnęła i nie przychodziła tu czerpać»” (J 4,7-15).

− Co Pan Jezus mówi o wodzie, którą On nam daje?− W jaki sposób Jezus daje nam dzisiaj siebie?


&

88

„Gdy zaś ukazała się dobroć i miłość Zbawiciela, naszego Boga, do ludzi, nie ze względu na sprawiedliwe uczynki, jakie spełniliśmy, lecz z miłosierdzia swego zbawił nas przez obmycie odradzające i odnawiające w Duchu Świętym, którego wylał na nas obficie przez Jezusa Chrystusa, Zbawiciela naszego, abyśmy, usprawiedliwieni Jego łaską, stali się w nadziei dziedzicami życia wiecznego” (Tt 3,4-7).

− W czym wyraża się dobroć i miłość Zbawiciela?

Bóg pierwszy z miłości wychodzi do człowieka. Obecność Boga w świecie swoją pełnię osiągnęła w Osobie Jezusa Chrystusa. Chrystus jest znakiem, w którym rozpoznajemy i doświadczamy Bożej troski o nas. Spotkanie z Chrystusem dokonuje się przez wiarę i widzialne znaki sakramentów.


„Sakramenty Nowego Prawa zostały ustanowione przez Chrystusa. Jest ich siedem: chrzest, bierzmowanie, Eucharystia, pokuta, namaszcze-nie chorych, sakrament święceń i małżeństwo. Sakramenty te obejmują wszystkie etapy i wszystkie ważne momenty życia chrześcijanina: spra-wiają narodzenie i rozwój chrześcijańskiego życia wiary, uzdrowienie i dar posłania. Widać w tym pewne podobieństwo, jakie istnieje między etapami życia naturalnego a etapami życia duchowego” (KKK 1210).

− Kto ustanowił sakramenty święte?− Co obejmują sakramenty święte?

Sakramenty święte ustanowione przez Chrystusa, towarzyszą nam przez całe życie. Jezus w sakramentach obdarza nas swoją łaską. Od chwili narodzin, kiedy zostaliśmy włączeni przez chrzest do wspól-noty Kościoła, aż do momentu śmierci, kiedy przyjmujemy sakramen-ty umocnienia na drogę do domu Ojca, doświadczamy szczególnego działania Jezusa. Każdy z siedmiu sakramentalnych obrzędów kryje w sobie tajemnicę kontaktu człowieka z Bogiem, ściślej z Jezusem Chrystusem. Sakramenty zatem są znakiem osobistego kontaktu człowieka ze zbawczym działaniem Chrystusa, ale zarazem mają cha-rakter społeczny. Są one aktami życia całej społeczności wierzących, a więc Kościoła. Przyjęcie sakramentu jest udziałem w społecznym życiu Kościoła.

89


„Sakramenty są «sakramentami Kościoła» w podwójnym znacze-niu: są sakramentami «przez Kościół» i «dla Kościoła», ponieważ jest on sakramentem działania Chrystusa, który dokonuje w nim swego dzieła dzięki posłaniu Ducha Świętego. Są one także «dla Kościo-ła», będąc «sakramentami, które budują Kościół», ponieważ ukazują i udzielają ludziom, zwłaszcza w Eucharystii, tajemnicę komunii Boga Miłości, Jednego w Trzech Osobach” (KKK 1118).

− Co to znaczy, że sakramenty są sakramentami „przez Kościół” i „dla Kościoła”?

Odwołujemy się teraz do planszy z wypisanymi sakramentami i zapozna-jemy uczniów z podziałem sakramentów, wskazując na nauczanie Kościoła.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na trzy grupy. Uczniowie czytają teksty i odpowia-

dają na pytania. Czas pracy: 6 minut.

Grupa I „Sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego: chrzest, bierz-

mowanie i Eucharystia są fundamentami całego życia chrześcijańskie-go. «Uczestnictwo w Boskiej naturze, które ludzie otrzymują w darze przez łaskę Chrystusa, objawia pewną analogię do powstania, rozwoju i wzrostu życia naturalnego. Wierni odrodzeni przez chrzest, zostają umocnieni przez sakrament bierzmowania, a w Eucharystii otrzymują pokarm życia wiecznego. W ten sposób przez sakramenty wtajemni-czenia chrześcijańskiego w coraz większym stopniu osiągają skarby życia Bożego i postępują w kierunku doskonałej miłości»” (KKK 1212).

− Czym są sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego? − Co wierni osiągają dzięki sakramentom wtajemniczenia?

Grupa II „Nasz Pan Jezus Chrystus, lekarz naszych dusz i ciał, który parality-

kowi odpuścił grzechy i przywrócił zdrowie ciała, chciał, by Kościół mocą Ducha Świętego kontynuował Jego dzieło uzdrowienia i zbawienia, które obejmuje także jego własne członki. Jest to celem dwóch sakramentów uzdrowienia: sakramentu pokuty i namaszczenia chorych” (KKK 1421).

90

− Czyją mocą Kościół kontynuuje dzieło uzdrowienia i zbawienia?− Co jest celem sakramentów uzdrowienia?

Grupa III„Dwa inne sakramenty: święcenia i małżeństwo są nastawione

na zbawienie innych ludzi. Przez służbę innym przyczyniają się tak-że do zbawienia osobistego. Udzielają one szczególnego posłania w Kościele i służą budowaniu Ludu Bożego” (KKK 1534).

− Czemu służą sakramenty w służbie komunii – wspólnoty? − Czego udzielają sakramenty w służbie komunii?

Podsumowujemy i uzupełniamy wypowiedzi uczniów.


Zapoznajemy z kolejnym fragmentem Katechizmu Kościoła Katolickiego.

„Trzy sakramenty: chrzest, bierzmowanie i sakrament świę-ceń kapłańskich, oprócz tego, że udzielają łaski, wyciskają charakter sakramentalny (czyli «pieczęć»), przez który chrześcijanin uczestniczy w kapłaństwie Chrystusa i należy do Kościoła, odpowiednio do swego stanu i pełnionych funkcji. To upodobnienie do Chrystusa i Kościoła, urzeczywistniane przez Ducha Świętego, jest nieusuwalne; pozostaje ono w chrześcijaninie na zawsze jako pozytywna dyspozycja do przy-jęcia łaski, jako obietnica i zapewnienie opieki Bożej oraz powołanie do kultu Bożego i służby Kościołowi. Sakramenty te nie mogą więc nigdy być powtórzone” (KKK 1121).

− Które sakramenty przyjmujemy tylko raz w życiu?− Co to jest „charakter sakramentalny”?


Wybrany uczeń, podkreśla na planszy te sakramenty, które przyj-mujemy raz w życiu.

Na podstawie nauczania Kościoła, zapoznajemy uczniów, co jest celem sakramentów oraz jakie są skutki przyjmowania sakramentów.

91

Propozycja 1 Dzielimy uczniów na trzy grupy. Uczniowie analizują teksty i odpo-

wiadają na pytanie. Czas pracy: 5 minut.

Grupa I „Celem sakramentów jest uświęcenie człowieka, budowanie

Mistycznego Ciała Chrystusa, a wreszcie oddawanie czci Bogu. Jako znaki, mają one także pouczać. Sakramenty wiarę nie tylko zakładają, lecz za pomocą słów i rzeczy dają jej wzrost, umacniają ją i wyrażają. Słusznie więc nazywają się sakramentami wiary” (KKK 1123).

− Dlaczego przyjmujemy sakramenty?

Grupa II „Sakramenty godnie celebrowane w wierze udzielają łaski, którą

oznaczają. Są one skuteczne, ponieważ działa w nich sam Chrystus: to On chrzci, to On działa w sakramentach, aby udzielać łaski, jaką oznacza sakrament. Ojciec zawsze wysłuchuje modlitwy Kościoła swego Syna, który to Kościół w epiklezie każdego sakramentu wyraża swoją wiarę w moc Ducha Świętego. Jak ogień przemienia w siebie wszystko, czego dotknie, tak Duch Święty przekształca w życie Boże to, co jest poddane Jego mocy” (KKK 1127).

− Jakie są skutki przyjmowania sakramentów?

Grupa III „Kościół naucza, ze dla wierzących sakramenty Nowego Przy-

mierza są konieczne do zbawienia. «Łaska sakramentalna» jest łaską Ducha Świętego, udzieloną przez Chrystusa i właściwa każde-mu sakramentowi. Duch uzdrawia i przemienia tych, którzy przyjmują sakrament, upodabniając ich do Syna Bożego. Owocem życia sakra-mentalnego jest to, że Duch przybrania za synów przebóstwia wier-nych, w żywy sposób jednocząc ich z jedynym Synem, Zbawicielem” (KKK 1129).

− Jakie są skutki przyjmowania sakramentów?


92

Propozycja 2 Analiza tekstu.„Celem sakramentów jest uświęcenie człowieka, budowanie

Mistycznego Ciała Chrystusa, a wreszcie oddawanie czci Bogu. Jako znaki, mają także one pouczać. Sakramenty wiarę nie tylko zakłada-ją, lecz za pomocą słów i rzeczy dają jej wzrost, umacniają ją i wyra-żają. Słusznie więc nazywają się sakramentami wiary. Udzielają one łaski, ale ich sprawowanie również jak najlepiej usposabia wiernych do owocnego przyjęcia tej łaski, do oddawania Bogu należnej czci i pełnienia miłości. Stąd ważną jest rzeczą, aby wierni łatwo mogli rozumieć znaki sakramentalne i gorliwie przyjmować te sakramenty, które są ustanowione dla podtrzymywania życia chrześcijańskiego” (Sobór Watykański II, Sacrosanctum Concilium, 59).

− Dlaczego przyjmujemy sakramenty?− Jakie są skutki przyjmowania sakramentów?


„Dzięki sakramentom, zwłaszcza Eucharystii i sakramentowi pokuty, możemy wykonywać zadania wychowawcze w zjednoczeniu z Chrystusem, w jedności z Nim, i jesteśmy nieustannie odnawiani przez Jego przebaczenie. Modlitwa i sakramenty dają nam światło prawdy, dzięki któremu możemy być zarazem czuli i mocni, postępo-wać łagodnie i stanowczo, milczeć i mówić we właściwym momencie, ganić i korygować we właściwy sposób” (Watykan, 8 stycznia 2012 r.).

Podsumowanie wiadomości o sakramentach.

Sakramenty są ustanowionymi przez Chrystusa widzialnymi znakami Jego obecności i działania na ziemi. Licząc się z naszymi możliwościami odbioru, Chrystus postanowił posłużyć się znakami, po to, by dać nam pewność, że przeżywamy spotkanie z Nim. Chrzest, poprzez wodę, daje dar powtórnych narodzin. Bierzmowanie, poprzez włożenie rąk i namaszczenie świętym olejem, daje moc Ducha Świę-tego. Eucharystia, najważniejszy i najcenniejszy sakrament: w nim pod postacią chleba i wina Jezus ofiarowuje się za nas i karmi nas. W sakramencie pokuty Jezus oczyszcza nasze serca, w sakramencie namaszczenia daje chorym dar obecności i mocy Boga, aby razem

93

z Chrystusem znosili cierpienia. Sakrament kapłaństwa udziela daru służby – w Kościele. Sakrament małżeństwa udziela daru stworzenia nierozerwalnej wspólnoty życia i miłości opartej na Bogu.

ZAKOŃCZENIE

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na siedem grup i rozdajemy arkusze papieru.

Zadaniem każdej grupy jest graficzne przedstawienie wylosowanego sakramentu. Następuje prezentacja i omówienie prac.

Sakrament jest egzystencjalnym spotkaniem dwóch osób: Chry-stusa i człowieka. Chrystus ofiaruje zbawienie, ale człowiek musi przyjąć świadomie i dobrowolnie ten dar Boży, gdyż Bóg nigdy nikogo nie zmusza wbrew jego woli. Sakrament wymaga zatem osobistego zaangażowania człowieka. Bóg udziela nam swojej łaski w sakramen-tach. Sakramenty są nieodłączną częścią drogi do życia wiecznego.

W ciszy podziękujmy Bogu za dar sakramentów.

Autorefleksja. Kiedy przyjmujemy sakramenty, wyrażamy szczerą i zdecydowa-

ną wolę życia w przyjaźni z Chrystusem.

Pomyślmy:− Jak często spotykam się z Chrystusem w sakramentach?− Jak przygotowuję się do przyjęcia sakramentów?− Jak korzystam z darów Bożej łaski otrzymanych w sakramentach?

PRACA DOMOWA

Ułóż modlitwę dziękczynną za jeden z przyjętych do tej pory sa-kramentów.


MODLITWA

„Ojcze nasz”.

X

?

J

94

14. DAR NOWEGO ŻYCIA – CHRZEST

Cel ogólnyUkazanie prawdy o sakramencie chrztu, który oczyszcza z każdego

grzechu, czyni dziećmi Bożymi i włącza do wspólnoty Kościoła.Kształtowanie postawy radości i wdzięczności z przyjęcia chrztu

oraz odpowiedzialnego bycia chrześcijaninem.


− wymienia fragmenty Pisma Świętego odnoszące się do chrztu,− przytacza naukę Kościoła na temat chrztu,− wyjaśnia, czym jest sakrament chrztu,− opisuje celebrację udzielania sakramentu chrztu,− wskazuje na chrzest jako paschę i dar nowego życia,− określa zadania wynikające z przyjęcia chrztu,− charakteryzuje symbolikę chrzcielną,− dowodzi ciągłej konieczności rozwoju wiary otrzymanej na chrzcie,− przyjmuje odpowiedzialność za bycie świadkiem Chrystusa.

MetodyMetoda niedokończonych zdań, analiza tekstu źródłowego ukierunko-

wana pytaniami, praca w grupach, ekspozycja, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, kartki A4 z napisem: „Przyjęcie chrztu świętego jest jak...”,

przemówienie Ojca Świętego Jana Pawła II – XII Światowy Dzień Młodzieży – „Wiara musi kształtować wasze postępowanie”.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

X

95

WPROWADZENIE

Katecheta rozdaje uczniom ilustracje lub zdjęcia przedstawiające celebrację sakramentu chrztu i omawia je.

(można tego dokonać przez pracę indywidualną lub grupową)

Chrzest jest pierwszym sakramentem wtajemniczenia chrześci-jańskiego, dzięki któremu człowiek wchodzi do wspólnoty Kościo-ła. Sakrament chrztu stanowi bramę życia sakramentalnego, jest pierwszym sakramentem Nowego Prawa, który ustanowił Chrystus dla wszystkich ludzi, aby osiągnęli życie wieczne.

ROZWINIĘCIE

Chrzest jest nowym narodzeniem do życia w Chrystusie. Otwiera nam drogę do zbawienia.

Odczytanie i analiza tekstu Pisma Świętego – Mt 28,19-20.

„Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszyst-ko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata” (Mt 28,19-20).

− Co Chrystus poleca Apostołom?− Dlaczego mają iść do ludzi?− Co Jezus Chrystus obiecuje Apostołom?


Głoszenie Ewangelii musi zatem łączyć się z udzielaniem chrztu w imię Trójcy Świętej. Woda chrztu zmywa grzech pierworodny i wszystkie grzechy do chrztu popełnione. W Dziejach Apostolskich czytamy:

„Nawróćcie się i niech każdy z was ochrzci się w imię Jezusa Chry-stusa na odpuszczenie grzechów waszych, a weźmiecie w darze Ducha Świętego” (Dz 2,38).

− Co czyni chrzest?

+

&

96

Umieszczamy na tablicy planszę lub zapisujemy fragment – J 3,5.

„Jeśli się ktoś nie narodzi z wody i z Ducha, nie może wejść do królestwa Bożego” (J 3,5).

− Co jest podstawą wejścia do królestwa Bożego?


Zgodnie z powyższymi słowami Pana Jezusa, sakrament ten jest początkiem chrześcijańskiej drogi życia i włączeniem we wspólnotę Kościoła.



„Chrzest święty jest fundamentem całego życia chrześcijańskiego, bramą życia w Duchu i bramą otwierającą dostęp do innych sakramen-tów. Przez chrzest zostajemy wyzwoleni od grzechu i odrodzeni jako synowie Boży, stajemy się członkami Chrystusa oraz zostajemy wszcze-pieni w Kościół i stajemy się uczestnikami jego posłania” (KKK 1213).

− Czym jest chrzest?− Od czego uwalnia chrzest?− Kim staje się ochrzczony?

„Chrzest odpuszcza wszystkie grzechy, grzech pierworodny i wszyst-kie grzechy osobiste, a także wszelkie kary za grzech. W tych, którzy zostali odrodzeni, nie pozostaje więc nic, co mogłoby przeszkodzić im w wejściu do Królestwa Bożego, ani grzech Adama, ani grzech oso-bisty, ani skutki grzechu, wśród których najcięższym jest oddzielenie od Boga” (KKK 1263).

− Jakie grzechy odpuszcza chrzest?

„Chrzest jest sakramentem wiary. Wiara jednak potrzebuje wspól-noty wierzących. Poszczególni wierni mogą wierzyć jedynie w wierze Kościoła. Wiara wymagana do chrztu nie jest wiarą doskonałą i dojrza-łą, ale pewnym zaczątkiem, który ma się rozwijać. Gdy katechumeni

97

lub rodzice chrzestni słyszą pytanie: «O co prosicie Kościół Boży?», odpowiadają: «O wiarę!»” (KKK 1253).

− Czym jest chrzest? − Jaka jest wiara wymagana do chrztu?

„U wszystkich ochrzczonych, dzieci i dorosłych, po chrzcie wiara powinna wzrastać. Dlatego co roku podczas Wigilii Paschalnej Kościół celebruje odnowienie przyrzeczeń chrztu. Przygotowanie do chrztu stawia człowieka jedynie na progu nowego życia. Chrzest jest źródłem nowego życia w Chrystusie, z którego wypływa całe życie chrześcijań-skie” (KKK 1254).

− Co powinno dokonać się w nowo ochrzczonym? − Czym jest chrzest?

Podsumowując dotychczasowe nauczanie Kościoła, zapisujemy wnioski:

Chrzest:− jest fundamentem całego życia chrześcijańskiego,− otwiera dostęp do innych sakramentów,− odpuszcza wszystkie grzechy, grzech pierworodny i wszystkie grze-

chy osobiste,− jest sakramentem wiary,− jest źródłem nowego życia w Chrystusie.


Zapoznajemy uczniów z łaskami, jakimi Bóg obdarza człowieka w sakra-mencie chrztu.

„Najświętsza Trójca daje ochrzczonemu łaskę uświęcającą, łaskę usprawiedliwienia, która:

− uzdalnia go do wiary w Boga, do pokładania w Nim nadziei i miło-wania Go przez cnoty teologalne;

− daje mu zdolność życia i działania pod natchnieniem Ducha Świętego za pośrednictwem Jego darów;

− daje mu możliwość wzrastania w dobrym przez cnoty moralne.W ten sposób cały organizm życia nadprzyrodzonego chrześcija-

nina zakorzenia się w chrzcie świętym” (KKK 1266).

98

Przez chrzest zostajemy zatem wszczepieni w Kościół, stajemy się uczestnikami misji Chrystusa, stajemy się dziećmi Bożymi.

„Przez chrzest święty stajemy się dziećmi Boga w Jego Jednoro-dzonym Synu Jezusie Chrystusie” (Jan Paweł II, Christifideles laici, 11).

Ojciec Święty Jan Paweł II, w czasie obchodów XII Światowego Dnia Młodzieży w Paryżu nauczał młodych o sakramencie chrztu świętego.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na trzy grupy. Uczniowie czytają i analizują tek-

sty z nauczania Jana Pawła II. Czas pracy: 5 minut.

Grupa I„Jako «tajemnica i nadzieja przyszłego świata» (św. Cyryl Jero-

zolimski, Katechezy mistagogiczne, 10, 12) chrzest jest najpiękniej-szym z darów Bożych, wzywa nas bowiem, byśmy stali się ucznia-mi Chrystusa. Już dzisiaj i na całą wieczność wprowadza nas w głąb Boga, w życie trynitarne. Jest łaską udzieloną grzesznikowi, która oczyszcza nas z grzechu i otwiera nam nową przyszłość. Jest kąpielą obmywającą i odradzającą. Jest namasz czeniem, które nas upodobnia do Chrystusa, Kapłana, Proroka i Króla. Jest oświeceniem, które rozja-śnia naszą drogę i nadaje jej pełny sens. Jest odzieniem mocy i dosko-nałości” (XII Światowy Dzień Młodzieży, Paryż, 23 sierpnia 1997 r.).

− Czym jest sakrament chrztu świętego?

Grupa II„Drodzy młodzi przyjaciele, czy wiecie, co czyni z wami sakra-

ment chrztu? Bóg uznaje was za swoje dzieci i przemienia wasze życie w historię miłości między wami a Nim. Upodobnia was do Chrystusa, abyście mogli wypełnić swoje osobiste powołanie. Przyszedł, aby za-wrzeć z wami przymierze, i obdarza was swoim pokojem. Żyjcie od-tąd jako dzieci światłości, świadomi, że zostaliście pojednani z Nim przez krzyż Zbawiciela!” (XII Światowy Dzień Młodzieży, Paryż, 23 sierpnia 1997 r.).

− Jakie skutki ma sakrament chrztu świętego?

99

Grupa III„Odziani w biel w dniu naszego chrztu – tak jak będziemy odzia-

ni w dniu ostatecznym – zostajemy wezwani, aby zachować jej blask na każdy dzień i aby go wciąż odzyskiwać przez przebaczenie, modlitwę i chrześcijańskie życie. Chrzest jest znakiem, że Bóg towarzyszy nam w drodze, że upiększa i nasze życie i przemienia naszą historię w histo-rię świętą” (XII Światowy Dzień Młodzieży, Paryż, 23 sierpnia 1997 r.).

− Do czego zobowiązuje nas chrzest święty?

Podsumowanie pracy w grupach i wypowiedzi uczniów.

ZAKOŃCZENIE

Chrzest jest łaską udzieloną grzesznikowi, która oczyszcza nas z grzechu i otwiera nam nową przyszłość. Jest kąpielą obmywającą i odradzającą. Jest namaszczeniem, które nas upodobnia do Chrystusa − Kapłana, Proroka i Króla.

Krótko omawiamy symbolikę chrzcielną.

Polanie głowy wodą – symbolizuje obmycie.

„… ja ciebie chrzczę w imię Ojcai Syna, i Ducha Świętego”.

Nakreślony krzyżmem świętym na czole znak krzyża – wskazuje to symbol, że na duszy ochrzczonego wyciśnięte zostało znamię tego sakramentu.

„On sam namaszcza ciebie Krzyżmem zbawienia”.

Biała szata – symbol czystości.

„… stałeś się nowym stworzeniemi przyoblekłeś się w Chrystusa,dlatego otrzymujesz białą szatę”.

J

100

Zapalona świeca – symbol wiary, który powinien towarzyszyć człowiekowi przez całe życie.

„Przyjmijcie światło Chrystusa.Podtrzymywanie tego światła powierza się wam, rodzice i chrzestni”.


Autorefleksja. Bóg czyni nas swoimi dziećmi, obdarza swoim życiem.

Pomyślmy:− Jak dziękuję Bogu za Jego miłość?− Jakim jestem chrześcijaninem?− Jakie daję świadectwo o Chrystusie w codziennym życiu?− Jak rozwijam wiarę zapoczątkowaną na chrzcie świętym?

PRACA DOMOWA

Wyjaśnij, jak rozumiesz tekst Katechizmu Kościoła Katolickie-go: „Wiara wymagana do chrztu nie jest wiarą doskonałą i dojrzałą, ale pewnym zaczątkiem, który ma się rozwijać” (KKK 1253).


MODLITWA

„Chwała Ojcu”.

X

?

101

15. CHRZEST SAKRAMENTEM PRZYMIERZA

Cel ogólnyUkazanie prawdy, że chrzest jest sakramentem Przymierza zawartego

z Chrystusem i Kościołem. Zachęcenie do częstego i świadomego odnawiania przyrzeczeń chrzcielnych.Kształtowanie postawy dziękczynienia Bogu za dar chrztu.


− podaje datę i miejsce swojego chrztu,− przytacza fragmenty biblijne mówiące o chrzcie, − objaśnia naukę Kościoła na temat chrztu,− wyjaśnia różnicę między chrztem Janowym a sakramentem chrztu świętego, − uzasadnia, że chrzest święty jest sakramentem Przymierza zawartego

z Chrystusem i Kościołem,− wskazuje na konieczność odnawiania przyrzeczeń chrzcielnych, − ocenia swoją postawę w wypełnianiu przyrzeczeń chrzcielnych,− przyjmuje odpowiedzialność za postawę wdzięczności Bogu za dar chrztu.

MetodyWykład, rozmowa kierowana, analiza tekstu źródłowego ukierunkowa-

na pytaniami, celebracja, sondaż, autorefleksja, śpiew.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, teksty nauczania papie-

skiego, świeca.

MODLITWA

Śpiew: „Com przyrzekł Bogu…”.

WPROWADZENIE

Powtórzenie wiadomości z ostatniej katechezy.

X

+

102

Chrzest z jednej strony jest wyzwoleniem, oczyszczeniem i wyrze-czeniem się zła, z drugiej natomiast zespoleniem z Chrystusem zmar-twychwstałym. Chrzest jest sakramentem, który dokonuje się przez zanurzenie w wodzie, będące nie tylko symbolicznym zanurzeniem w życiu Boga, ale konkretnym i skutecznym znakiem zanurzenia w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa. Chrzest jest najpiękniejszym z darów Bożych, wzywa nas, byśmy stali się uczniami Chrystusa. Chrzest jest zatem naszym przymierzem z Panem Jezusem. Wyrzekamy się zła i grzechu, wyznając naszą wiarę.

ROZWINIĘCIE

Ewangelie ukazują, że Jan Chrzciciel udzielał chrztu nawrócenia nad Jordanem. W ten sposób przygotowywał ludzi do nawrócenia i przygotowania drogi do publicznej działalności Jezusa. Ewangeliści przypisują mu również głoszoną publicznie zapowiedź przyjścia Tego, który będzie chrzcił Duchem Świętym.

„Ja was chrzczę wodą dla nawrócenia; lecz Ten, który idzie za mną, mocniejszy jest ode mnie; ja nie jestem godzien nosić Mu sandałów. On was chrzcić będzie Duchem Świętym i ogniem” (Mt 3,11).

− W jaki sposób chrzcił Jan?− Jaki chrzest zapowiadał Jan?

Pan Jezus również przyjął chrzest z rąk Jana w Jordanie.

„Wtedy przyszedł Jezus z Galilei nad Jordan do Jana, żeby przyjąć chrzest od niego. Lecz Jan powstrzymywał Go, mówiąc: «To ja potrzebu-ję chrztu od Ciebie, a Ty przychodzisz do mnie?» Jezus mu odpowiedział: «Pozwól teraz, bo tak godzi się nam wypełnić wszystko, co sprawie-dliwe». Wtedy Mu ustąpił. A gdy Jezus został ochrzczony, natychmiast wyszedł z wody” (Mt 3,13-16).

− W jakim celu przybył Jezus nad Jordan do Jana? − Jak zareagował Jan na obecność Pana Jezusa?

Chrzest Janowy, czyli udzielany przez Jana Chrzciciela był chrztem „z wody”, tzn. że chrzcił wodą i wzywał do nawrócenia. Chrzest w Jordanie

&

103

był widzialnym znakiem stałej gotowości do przemiany życia. Chrzest udzielany w imię Chrystusa daje ochrzczonemu Ducha Świętego, wprowa-dza go do wspólnoty Kościoła, czyni Dziećmi Bożymi, zmywa grzech pier-worodny. Woda stanowi jedynie zewnętrzny znak wewnętrznej przemiany, jaka dokonuje się w człowieku.


Uroczyste odczytanie tekstu – Rz 6,3-4.

„Czyż nie wiadomo wam, że my wszyscy, którzyśmy otrzymali chrzest zanurzający w Chrystusa Jezusa, zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć? Zatem przez chrzest zanurzający nas w śmierć zostaliśmy razem z Nim pogrzebani po to, abyśmy i my wkroczyli w nowe życie – jak Chrystus powstał z martwych dzięki chwale Ojca” (Rz 6,3-4).

− Co czyni w nas chrzest święty?

Chrzest zanurza nas w tajemnicę Jezusa Chrystusa do tego stop-nia, że otrzymujemy w Nim nowy wymiar życia chrześcijańskiego. Przez chrzest święty uczestniczymy w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa. Jest to swoistego rodzaju przymierze pomiędzy Jezusem a człowiekiem.

Powyższy fragment Pisma Świętego wyjaśnia dokładnie Ojciec Świę-ty Jan Paweł II:

„A więc, aby wejść do Królestwa Bożego, trzeba się człowiekowi narodzić na nowo, nie według praw ciała, ale wedle Ducha. Chrzest jest właśnie sakramentem takich narodzin. W sposób dogłębny tłumaczy to apostoł Paweł we fragmencie Listu do Rzymian, którego wysłucha-liśmy: «Czyż nie wiadomo wam, że my wszyscy, którzyśmy otrzymali chrzest zanurzający w Chrystusa Jezusa, zosta liśmy zanurzeni w Jego śmierć? Zatem przez chrzest zanurzający nas w śmierć zostaliśmy razem z Nim po grzebani po to, abyśmy i my wkroczyli w nowe życie – jak Chry-stus powstał z martwych dzięki chwale Ojca» (Rz 6,3-4). Apostoł ukazuje nam tutaj sens nowych narodzin: wyjaśnia, dlaczego sakrament chrztu dokonuje się przez zanurzenie w wodzie. Nie chodzi tutaj tylko o jakieś

104

symboliczne zanurzenie w życiu Boga. Chrzest to konkretny i skuteczny znak zanurzenia w śmierci i w zmartwychwstaniu Chrystusa” (Paryż, 23 sierpnia 1997 r.).

− Dlaczego chrzest jest nowym narodzeniem?


Chrzest święty jest również znakiem zjednoczenia ze wspólnotą Kościoła i napełnieniem Duchem Świętym.

W Pierwszym Liście do Koryntian czytamy:

„Wszyscy bowiem w jednym Duchu zostaliśmy ochrzczeni, [aby sta-nowić] jedno Ciało: czy to Żydzi, czy Grecy, czy to niewolnicy, czy wolni. Wszyscyśmy też zostali napojeni jednym Duchem” (1Kor 12,13).

Chrzest jest znakiem zjednoczenia z Chrystusem, potwierdza to fragment – Ga 3,27-28.

„Bo wy wszyscy, którzy zostaliście ochrzczeni w Chrystusie, przyoble-kliście się w Chrystusa. Nie ma już Żyda ani poganina, nie ma już niewol-nika ani człowieka wolnego, nie ma już mężczyzny ani kobiety, wszyscy bowiem jesteśmy kimś jednym w Chrystusie Jezusie” (Ga 3,27-28).

Omówienie tekstów Katechizmu Kościoła Katolickiego.

„Chrzest czyni nas członkami Ciała Chrystusa: «Jesteście nawza-jem dla siebie członkami» (Ef 4,25). Chrzest włącza w Kościół. Ze źró-deł chrzcielnych rodzi się jedyny Lud Boży Nowego Przymierza, który przekracza wszystkie naturalne lub ludzkie granice narodów, kultur, ras i płci: «Wszyscyśmy bowiem w jednym Duchu zostali ochrzczeni, aby stanowić jedno Ciało» (1Kor 12,13)” (KKK 1267).

− Co czyni w nas chrzest?

„Ochrzczeni stali się «żywymi kamieniami», «budowani jako duchowa świątynia, by stanowić święte kapłaństwo» (1P 2,5). Przez chrzest uczestniczą oni w kapłaństwie Chrystusa, w Jego misji pro-rockiej i królewskiej; są «wybranym plemieniem, królewskim kapłań-stwem, narodem świętym, ludem Bogu na własność przeznaczonym»,

105

aby ogłaszać «dzieła potęgi Tego, który (ich) wezwał z ciemności do przedziwnego swojego światła» (1P 2,9). Chrzest daje udział w kapłaństwie wspólnym wiernych” (KKK 1268).

− Kim stają się ochrzczeni?− W czym uczestniczą ochrzczeni?

„Ochrzczony, wszczepiony w Chrystusa przez chrzest, upodab-nia się do Niego. Chrzest opieczętowuje chrześcijanina niezatartym duchowym znamieniem (charakterem), który oznacza jego przynależ-ność do Chrystusa” (KKK 1272).

„«Pieczęć Pana» (Dominicus character) jest pieczęcią, którą naznaczył nas Duch Święty «na dzień odkupienia» (Ef 4,30). «Istot-nie chrzest jest pieczęcią życia wiecznego». Wierny, który «zacho-wa pieczęć» do końca, to znaczy zostanie wierny obietnicom chrztu, będzie mógł odejść «ze znakiem wiary», w wierze otrzymanej na chrzcie, w oczekiwaniu na uszczęśliwiające oglądanie Boga, które jest wypełnieniem wiary, i w nadziei zmartwychwstania” (KKK 1274).

− Czym chrzest opieczętowuje chrześcijanina? − Czym jest „Pieczęć Pana”?

Zapoznajemy uczniów z nauczaniem papieża Benedykta XVI.

„To właśnie – czyli przyobleczenie w nowe Boże szaty – dokonu-je się w chrzcie, tak głosi wiara chrześcijańska. Rzecz jasna, ta zmia-na szat jest procesem trwającym przez całe życie. To, co dokonuje się w chrzcie, jest początkiem procesu, który obejmuje całe nasze życie – czyni nas zdolnymi do wieczności, tak byśmy, odziani w świe-tliste szaty Jezusa Chrystusa, mogli stanąć przed obliczem Boga i żyć z Nim Wiecznie. W obrzędach chrztu są dwa elementy, poprzez które to się wyraża i zarazem jawi jako konieczny wymóg naszego dalszego życia. Jest to przede wszystkim rytuał wyrzekania się i przyrzeczeń” (Benedykt XVI, Watykan, 3 kwietnia 2010 r.).

Zapoznajemy uczniów i omawiamy przyrzeczenia chrzcielne, po czym następuje uroczyste odnowienie przyrzeczeń w postawie stojącej przy zapalonej świecy.

106

K: Czy wyrzekasz się grzechu, aby żyć w wolności dzieci Bożych?W: Wyrzekam się.K: Czy wyrzekasz się wszystkiego, co prowadzi do zła, aby grzech

Cię nie opanował?W: Wyrzekam się.K: Czy wyrzekasz się szatana, który jest głównym sprawcą grzechu?W: Wyrzekam się.K: Czy wierzysz w Boga Ojca wszechmogącego, Stworzyciela nieba

i ziemi?W: Wierzę.K: Czy wierzysz w Jezusa Chrystusa, Syna Jego jedynego, Pana

naszego, narodzonego z Maryi Dziewicy, umęczonego i pogrze-banego, który powstał z martwych i zasiada po prawicy Ojca?

W: Wierzę.K: Czy wierzysz w Ducha Świętego, święty Kościół powszechny,

obcowanie świętych, odpuszczenie grzechów, zmartwychwsta-nie ciała i życie wieczne?

W: Wierzę.K: Taka jest nasza wiara. Taka jest wiara Kościoła, której wyzna-

wanie jest naszą chlubą, w Chrystusie Jezusie Panu naszym. W: Amen.

Odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych to wyrzeczenie się złego ducha oraz grzechu i wyznanie wiary w Trójjedynego Boga. Papież Benedykt XVI poucza, że:

Chrzest jest „rzeczywiście śmiercią i zmartwychwstaniem, odnowie-niem, przemianą w nowe życie” (Watykan, 14 kwietnia 2006 r.).

ZAKOŃCZENIE

Pytamy uczniów o to, kto zna datę i miejsce swojego chrztu, zna imię i nazwisko kapłana, który udzielił tego sakramentu. Na zakończenie sondażu katecheta powinien uświadomić uczniów, że data chrztu jest jak gdyby drugą datą narodzin, narodzin do nowego życia w Chrystu-sie i w społeczności Kościoła. Jest to data zawarcia naszego przymierza z Chrystusem i Kościołem.

J

107

AKT ZAWARCIA PRZYMIERZA Z CHRYSTUSEM I KOŚCIOŁEM

przez (imię/imiona i nazwisko) ………………………………………………dokonanego (data chrztu) dnia ………………………………………..…… w parafii ………………..…………………………………………………..…………..sakramentu chrztu udzielił (imię i nazwisko kapłana) ……………………………………………….………w obecności rodziców (imiona rodziców) ………………………………oraz chrzestnych (imiona chrzestnych) ……………………………………


Następnie omawiamy rodzaje chrztu.

Rodzaje chrztu:− Chrzest z wody – jest najbardziej znaną formą udzielania chrztu

świętego, czyli chrzest, w którym materią jest woda. Najbar-dziej rozpowszechniony jest chrzest przez polanie głowy wodą. Prócz tej formy istnieje też chrzest przez zanurzenie lub pokro-pienie. Pierwsi chrześcijanie przyjmowali chrzest przez zanu-rzenie w rzekach, jeziorach, później w basenach chrzcielnych – baptysteriach.

− Istnieje również chrzest krwi, np. męczennicy pierwszych wie-ków czy wszyscy ci, którzy nigdy nie przyjęli chrztu z wody, ale oddali swoje życie za wiarę w Chrystusa.

− Chrzest pragnienia – mogą przyjąć wszyscy ci, którzy nie przy-jęli chrztu z wody, a pragną być wszczepieni w Mistyczne Ciało Chrystusa.


Papież Jan Paweł II, kiedy przybył pierwszy raz jako papież do Polski do rodzinnego miasta Wadowic, pierwsze kroki skierował do kościoła parafialnego, w którym otrzymał chrzest. Przy chrzcielni-cy dziękował za otrzymany sakrament.

108

Autorefleksja.Sakrament chrztu świętego wtajemnicza nas w życie Boże.

Pomyślmy:− Jak często dziękuję Bogu za dar chrztu świętego?− Na ile jestem świadomy, że poprzez chrzest zawarłem przymie-

rze z Chrystusem i Kościołem?− Jak często pamiętam o przyrzeczeniach złożonych na chrzcie

świętym?− Czym dla mnie jest przyjęty sakrament chrztu świętego?

PRACA DOMOWA

Ułóż modlitwę dziękczynną za otrzymany sakrament chrztu świętego. (Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

MODLITWA

W ciszy podziękujmy Bogu za rodziców, rodziców chrzestnych oraz kapłana, który udzielił nam sakramentu chrztu.

„Chwała Ojcu”.

X

?

109

16. DAR MOCY – BIERZMOWANIE

Cel główny Ukazanie bierzmowania jako sakramentu, w którym Bóg obdarza nas

mocą Ducha Świętego.Kształtowanie postawy wdzięczności za dar umocnienia Duchem Świętym.


− wylicza znaki widzialne udzielenia Ducha Świętego w sakramencie bierzmowania,

− nazywa bierzmowanie sakramentem umocnienia w wierze,− wymienia dary Ducha Świętego,− objaśnia znaczenie sakramentu bierzmowania dla chrześcijańskiego życia,− wskazuje, że w sakramencie bierzmowania zostaje powołany do troski

o innych,− planuje być apostołem Jezusa Chrystusa we własnym środowisku,− projektuje swoje duchowe przygotowanie się do sakramentu bierzmo-

wania przez modlitwę i zmianę postępowania,− przyjmuje postawę wdzięczności za dar umocnienia Duchem Świętym.

Metody Pogadanka, praca w grupach, analiza teksu biblijnego ukierunkowana

pytaniami, metoda skojarzeń, wykład, autorefleksja.

Środki dydaktyczne Pismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, teksty nauczania papie-

skiego, plansze z napisami.

MODLITWA


WPROWADZENIE

Propozycja 1Z każdym rokiem stajemy się starsi, bardziej odpowiedzialni

za siebie oraz innych. Do dojrzałego życia należy się odpowiednio

X

+

110

przygotować. Potrzebna jest siła i moc, aby sprostać codziennym zada-niom. Również w Kościele jest taki moment w życiu, kiedy stajemy się w pełni dojrzałymi chrześcijanami. Jest to sakrament bierzmowania, do którego przyjęcia przygotowujemy się. Sakrament ten, daje szcze-gólną moc, aby we współczesnym świecie, mężnie wyznawać wiarę, którą przyjęliśmy na chrzcie świętym.

− Z czym się wam kojarzy pojęcie: „moc”?


Sakrament bierzmowania daje nam szczególną moc, abyśmy trwa-li w wierze, mężnie ją wyznawali. Papież Benedykt XVI, będąc w naszej ojczyźnie, zachęcał każdego, aby mocno trwał w wierze.

Umieszczenie planszy ze słowami Ojca Świętego Benedykta XVI.

„Proszę was, trwajcie mocni w wierze!” (Benedykt XVI).

Zatem sakrament bierzmowania uzdalnia nas do wytrwałości w wie-rze. Jednocześnie jesteśmy zobowiązani do dawania świadectwa wiary swoim życiem.

Propozycja 2Polecamy odczytać świadectwo zamieszczone w podręczniku ucznia.

Po czym wspólnie z uczniami omawiamy je.

„Duch Święty. Zastanawiając się nad tym, jaką odgrywa On rolę w mym życiu, dochodzę do wniosku, iż jest On tym, co wypełnia moje

MOC

111

wnętrze. Odgrywa On ogromną rolę w kierowaniu moim życiem. To On pomaga mi odróżnić dobro od zła, prawdę od kłamstwa. Za Jego przewodnictwem kieruję się w życiu tym, co uważam za sto-sowne. Nie łamiąc moich przekonań i wierzeń, jest jakby przewod-nikiem po moim życiu. A tak naprawdę to bardzo trudno mi opisać słowami, jaką odgrywa rolę. To jest coś nieziemskiego i brak mi ziem-skich słów do opisania Go. Ale na pewno cieszę się, że przyjąłem Go podczas sakramentu bierzmowania (Marek)” (W. Kubik, Duch Świę-ty. Jak odkrywam Jego działanie, Kraków 1998, s. 42-43).

− Jaką rolę odgrywa Duch Święty w życiu mężczyzny? − Z jakiego powodu cieszy się mężczyzna?

Możemy wypisać, jaką rolę odgrywa Duch Święty w życiu tego człowieka.

Duch Święty:− wypełnia duszę (wnętrze) mężczyzny,− kieruje życiem,− pomaga odróżnić dobro od zła,− pomaga odróżnić prawdę od kłamstwa,− jest przewodnikiem życia.

Z powyższego świadectwa wynika, że Duch Święty pełni ogrom-ną rolę w życiu tego człowieka. Umacnia jego życie, prowadzi, kieruje ku dobru. Mężczyzna dziękuje, że otrzymał moc Ducha Świętego w sakramencie bierzmowania.

Możemy wyeksponować następujące słowa mężczyzny.

„Cieszę się, że przyjąłem Go podczas sakramentu bierzmowania”.

ROZWINIĘCIE

Przed zesłaniem Ducha Świętego Apostołowie nie byli jeszcze w pełni przygotowani do pełnienia zadań, które powierzył im Chrystus. Nie rozumieli tajemnic Chrystusowych, nie mieli odwagi ich głosić. Dopiero dzięki Duchowi Świętemu otrzymali nadprzyrodzoną moc i siłę. Stali się dojrzałymi w wierze. To właśnie w sakramencie bierzmowania

&

112

otrzymujemy szczególną moc Ducha Świętego do wypełniania chrześci-jańskich zadań, do życia zgodnego z zasadami wiary.

Uczeń odczytuje fragment z Pisma Świętego.

„Kiedy nadszedł wreszcie Dzień Pięćdziesiątnicy, znajdowali się wszyscy razem na tym samym miejscu. Nagle dał się słyszeć z nie-ba szum, jakby uderzenie gwałtownego wiatru, i napełnił cały dom, w którym przebywali. Ukazały się im też języki jakby z ognia, które się rozdzieliły, i na każdym z nich spoczął jeden. I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym, i zaczęli mówić obcymi językami, tak jak im Duch pozwalał mówić” (Dz 2,1-4).

Dary Ducha Świętego otrzymali Apostołowie nie tylko dla siebie, ale także po to, aby przekazać je innym. Czynili to – jak świadczą Dzie-je Apostolskie − przez modlitwę i wkładanie rąk.

Odczytanie i omówienie tekstów z Pisma Świętego.

„Kiedy Apostołowie w Jerozolimie dowiedzieli się, że Samaria przyjęła słowo Boże, wysłali do nich Piotra i Jana, którzy przyszli i modlili się za nich, aby mogli otrzymać Ducha Świętego. Bo na żadne-go z nich jeszcze nie zstąpił. Byli jedynie ochrzczeni w imię Pana Jezu-sa. Wtedy więc wkładali [Apostołowie] na nich ręce, a oni otrzymywali Ducha Świętego” (Dz 8,14-17).

„A kiedy Paweł włożył na nich ręce, Duch Święty zstąpił na nich. Mówili też językami i prorokowali” (Dz 19,6).


Obecnie tego samego dzieła dokonują następcy Apostołów – biskupi, udzielając sakramentu bierzmowania. Znakiem widzialnym udzielania Ducha Świętego w sakramencie bierzmowania jest włoże-nie rąk, namaszczenie krzyżmem świętym i modlitwa. Włożenie rąk oznacza przekazanie mocy Ducha Świętego i powierzenie określo-nego zadania do spełnienia. Namaszczenie krzyżmem – napełnienie Duchem Świętym, umocnienie wiary i w życie w łasce.

113

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na cztery grupy. Uczniowie czytają teksty biblij-

ne i analizują (analiza ukierunkowana pytaniami). Wszyscy uczniowie mają za zadanie odpowiedzieć na zapisane na tablicy pytania:

− Jak Chrystus nazywa Ducha Świętego i jakie powierza mu zadania?− Jak działa Duch Święty?Czas pracy: 5 minut.

Grupa I„A Pocieszyciel, Duch Święty, którego Ojciec pośle w moim imie-

niu, On was wszystkiego nauczy i przypomni wam wszystko, co Ja wam powiedziałem” (J 14,26).

Grupa II„Gdy zaś przyjdzie On, Duch Prawdy, doprowadzi was do całej

prawdy. Bo nie będzie mówił od siebie, ale powie wszystko cokolwiek usłyszy i oznajmi wam rzeczy przyszłe. On Mnie otoczy chwałą, ponie-waż z mojego weźmie i wam objawi” (J 16,13-15).

Grupa III„(...) ale gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i bę-

dziecie moimi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi” (Dz 1,8).

Grupa IV„A nadzieja zawieść nie może, ponieważ miłość Boża rozlana jest

w sercach naszych przez Ducha Świętego, który został nam dany” (Rz 5,5).


W sakramencie bierzmowania Duch Święty udziela ochrzczonym siły mężnego wyznawania wiary. Pozwala zgłębiać prawdę objawioną przez Jezusa Chrystusa. Jest Duchem Prawdy – oświeca umysł czło-wieka i pozwala lepiej poznać obowiązki wynikające z przynależno-ści do Chrystusa. Jest Duchem mocy – napełnia wierzących w Chry-stusa męstwem, pomaga przezwyciężać im trudności w wierze. Jest Duchem nadziei i jedności. Pomaga wypełnić najwyższe zadanie ucznia Chrystusa, jakim jest miłość bliźniego.

114

Katecheta czyta tekst z Katechizmu Kościoła Katolickiego.

„Bierzmowanie udoskonala łaskę chrztu; jest ono sakramentem, który daje Ducha Świętego, aby głębiej zakorzenić nas w synostwie Bożym, ściślej wszczepić w Chrystusa, umocnić naszą więź z Kościo-łem, włączyć nas bardziej do jego posłania i pomóc w świadczeniu o wierze chrześcijańskiej słowem, któremu towarzyszą czyny” (KKK 1316).

− Co udoskonala sakrament bierzmowania?− Co daje sakrament bierzmowania?

Ojciec Święty Jan Paweł II stwierdził:

„istotnym celem sakramentu bierzmowania jest udoskonalenie daru Ducha Świętego otrzymanego na chrzcie, tak aby przyjmujący go stał się zdolny do świadczenia o Chrystusie słowem i całym życiem” (Watykan, 1 kwietnia 1992 r.).

Bóg przez chrzest czyni człowieka swoim dzieckiem. W trakcie sakramentu bierzmowania powołuje ochrzczonego na apostoła i obdarza kolejnymi łaskami. Człowiek całym swoim życiem powinien okazywać Bogu wdzięczność za wszystko, co od Niego otrzymuje.

Następnie uczniowie w oparciu o tekst – Iz 11,1-3 mają za zadanie wymienić dary Ducha Świętego.

„I wyrośnie różdżka z pnia Jessego, wypuści się odrośl z jego korzeni.I spocznie na niej Duch Pański, duch mądrości i rozumu,duch rady i męstwa, duch wiedzy i bojaźni Pańskiej.Upodoba sobie w bojaźni Pańskiej.Nie będzie sądził z pozorów, ani wyrokował według pogłosek” (Iz 11,1-3).

Katecheta wyjaśnia, że liczba 7 oznacza pełnię, doskonałość, obfitość.

115

Uczniowie wypisują dary Ducha Świętego.


Papież Franciszek powiedział do bierzmowanej młodzieży:

„Drodzy przyjaciele, otwórzmy na oścież drzwi naszego życia, na nowość Boga, którą daje nam Duch Święty, aby nas przekształciła, uczyniła nas silnymi w uciskach, umocniła naszą więź z Panem , nasze mocne trwanie w Nim; to będzie prawdziwa radość! Niech się tak sta-nie” (Watykan, 28 kwietnia 2013 r.).

Natomiast 29 kwietnia 2013 r. papież Franciszek dokonał nastę-pującego wpisu na Twitterze:

„Duch Święty przemienia nas naprawdę i chce, także poprzez nas, przemieniać świat, w którym żyjemy” (https://twitter.com/Pontifex_pl/status/328456056797802496).

ZAKOŃCZENIE

Bierzmowanie to obdarowanie człowieka szczególną mocą Ducha Świętego. Jest to sakrament umocnienia w wierze.

Autorefleksja.Korzystając z mocy Ducha Świętego, możemy stać się apostołami

Chrystusa przez: czynienie dobra, modlitwę, przykład własnego życia, dobre uczynki, niezachwianą wiarę.

Pomyślmy: − Na ile współpracuję z Duchem Świętym?− Jak korzystam z darów Ducha Świętego?

PRACA DOMOWA

Napisz, do czego zobowiązuje chrześcijanina sakrament bierzmo-wania.


?

J

116

MODLITWA

Oddychaj we mnie, Duchu Święty,abym o tym, co święte myślał!Pociągnij mnie, Duchu Święty,abym to, co święte czynił!Rozpal mnie, Duchu Święty,abym to, co święte miłował!Broń mnie, Duchu Święty,abym świętościnigdy nie utracił! Amen.

(słowa modlitwy do Ducha Świętego)

X

117

17. ŁASKA DUCHA ŚWIĘTEGO W SAKRAMENCIE BIERZMOWANIA

Cel ogólnyUkazanie, czym jest sakrament bierzmowania i jakie są skutki przyjęcia

sakramentu bierzmowania.Kształtowanie postawy odpowiedzialności za rozwój wiary.


− wymienia skutki sakramentu bierzmowania,− objaśnia, co jest istotnym celem sakramentu bierzmowania,− określa, jakich łask udziela Duch Święty w sakramencie bierzmowania,− uzasadnia, do czego zobowiązuje sakrament bierzmowania,− wskazuje, w jaki sposób działa Duch Święty,− przyjmuje odpowiedzialność za rozwój wiary i przyjęcie łaski Ducha

Świętego,− ocenia swoje przygotowanie do sakramentu bierzmowania.

MetodyWypowiedź indywidualna, wykład, praca w grupach, analiza tekstów bi-

blijnych ukierunkowana pytaniami, analiza tekstu źródłowego, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, teksty nauczania

papieskiego.

MODLIWA


WPROWADZENIE

Wchodząc w dorosłe życie, człowiek dokonuje pierwszych waż-nych wyborów. W tych wyborach zazwyczaj towarzyszą rodzice. Bóg też towarzyszy nam w życiu i kiedy wchodzimy w dorosłość przychodzi do nas z darem sakramentu bierzmowania.

X

+

118

Przypominamy podstawowe wiadomości z ostatniej katechezy. Następnie polecamy przeczytać świadectwo zamieszczone w podręczni-ku ucznia, po czym omawiamy je.

W sakramencie bierzmowania otrzymujemy łaskę Ducha Święte-go. Duch Święty mieszka w nas. Odmawiając Skład Apostolski, wyzna-jemy wiarę w Ducha Świętego.

Zapisujemy na tablicy: WIERZĘ W DUCHA ŚWIĘTEGO.

Przypominamy podstawowe wiadomości o Trzeciej Osobie Boskiej.

ROZWINIĘCIE

Duch Święty działa w każdym człowieku. Jezus ubogaca chrześcija-nina stałym działaniem Ducha Świętego. Sakrament bierzmowania uzu-pełnia łaskę chrztu świętego. Duch Święty jest obecny w nas, świadczą o tym słowa zawarte w pierwszym Liście św. Pawła do Koryntian.

„Czyż nie wiecie, żeście świątynią Boga i że Duch Boży mieszka w was? Jeżeli ktoś zniszczy świątynię Boga, tego zniszczy Bóg. Świąty-nia Boga jest święta, a wy nią jesteście” (1Kor 3,16-17).

− Czym jest człowiek?− Kto mieszka w nas?

„Czyż nie wiecie, że ciało wasze jest świątynią Ducha Święte-go, który w was jest, a którego macie od Boga, i że już nie należycie do samych siebie” (1Kor 6,19).

− Czym jest nasze ciało?− Od kogo pochodzi Duch Święty?



„Duch Święty przez swoją łaskę pierwszy wzbudza naszą wiarę i udziela nowego życia, które polega na tym, abyśmy znali «jedynego praw-dziwego Boga oraz Tego, którego posłał, Jezusa Chrystusa»” (KKK 684).

&

119

− Co Duch Święty wzbudza w nas przez swoją łaskę?− Czego udziela nam Duch Święty?− Na czym polega dar otrzymania nowego życia?

„Bierzmowanie przynosi zatem wzrost i pogłębienie łaski chrzcielnej:− zakorzenia nas głębiej w Bożym synostwie, tak że możemy mówić

«Abba, Ojcze!» (Rz 8, 15);− ściślej jednoczy nas z Chrystusem;− pomnaża w nas dary Ducha Świętego;− udoskonala naszą więź z Kościołem;− udziela nam jako prawdziwym świadkom Chrystusa, specjal-

nej mocy Ducha Świętego do szerzenia i obrony wiary słowem i czynem, do mężnego wyznawania imienia Chrystusa oraz do tego, by nigdy nie wstydzić się Krzyża” (KKK 1303).

− Jakich łask udziela nam Duch Święty w sakramencie bierzmowania?

Odpowiedzi zapisujemy w zeszycie ćwiczeń.


Duch Święty podczas sakramentu bierzmowania:− głębiej zakorzenia „nas w synostwie Bożym”,− ściślej wszczepia w Chrystusa,− umacnia „naszą więź z Kościołem”, włącza „nas bardziej do Jego

posłannictwa”,− pomaga „w świadczeniu o wierze chrześcijańskiej słowem, któ-

remu towarzyszą czyny”.

Ojciec Święty, Jan Paweł II, wskazuje do czego przyczynia się sakrament bierzmowania w życiu chrześcijanina. Papież udziela cen-nych wskazówek:

„Sakrament bierzmowania w życiu każdego chrześcijanina, zazwy-czaj młodego, bo młodzież przyjmuje ten sakrament – ma przyczynić się do tego, aby był on na miarę swojego życia i powołania również «świadkiem Chrystusa». Jest to sakrament szczególnego przyrówna-nia do apostołów: sakrament, który każdego ochrzczonego wprowa-dza w apostolstwo Kościoła (szczególnie w tak zwane apostolstwo świeckich). Jest to sakrament, który powinien rodzić w nas szczególne

120

poczucie odpowiedzialności za Kościół, za Ewangelię, za sprawę Chry-stusa w duszach ludzkich, za zbawienie świata.

Sakrament bierzmowania przyjmujemy jeden jedyny raz w życiu (podobnie jak chrzest) – a całe życie, które otwiera się w perspekty-wie tego sakramentu, nabiera charakteru wielkiej i zasadniczej próby. Jest to próba wiary i próba charakteru” (Kraków, 9 czerwca 1979 r.).

− Do czego zobowiązuje sakrament bierzmowania?

Ojciec Święty Jan Paweł II stwierdził:

„istotnym celem sakramentu bierzmowania jest udoskonalenie daru Ducha Świętego otrzymanego na chrzcie, tak aby przyjmujący go stał się zdolny do świadczenia o Chrystusie słowem i całym życiem” (Watykan, 1 kwietnia 1992 r.).

Ponadto papież Jan Paweł II w encyklice „O Duchu Świętym w ży-ciu Kościoła i świata” pisze, że:

Duch Święty „mocą Ewangelii utrzymuje Kościół w ciągłej młodo-ści, ustawicznie go odnawia i do doskonałego zjednoczenia z oblubień-cem prowadzi”. Dalej w encyklice czytamy, że Bóg, który „udzielając się w Duchu Świętym jako Dar człowiekowi, przetwarza świat ludzki od wewnątrz, od wnętrza serc i sumień” (Dominum et vivificantem, 25, 59).

− Co jest istotnym celem sakramentu bierzmowania?− Co czyni Duch Święty w Kościele?

Papież Franciszek do bierzmowanej młodzieży na placu św. Piotra tak powiedział:

„Duch Święty przemienia nas naprawdę i chce przemieniać świat w którym żyjemy, także poprzez nas. Otwórzmy Duchowi drzwi, daj-my się Mu prowadzić, pozwólmy, aby nieustanne działanie Boga, uczy-niło nas nowymi ludźmi, ożywionymi Bożą miłością, którą daje nam Duch Święty! Jakże byłoby to piękne, gdyby każdy z was, mógł wie-czorem powiedzieć: dzisiaj w szkole, w domu, w pracy, prowadzony przez Boga, uczyniłem gest miłości wobec kolegi, rodziców, osoby starszej!” (Rzym, 28 kwietnia 2013 r.).

121

− Do czego zachęca nas papież Franciszek?


Praca w grupach.Dzielimy uczniów na siedem grup. Rozdajemy przygotowane świa-

dectwa osób, które zaświadczają o działaniu łaski Ducha Świętego w ich życiu. Czas pracy: 15 minut.

Grupa I „W szczególności Duch Święty pomaga mi, bym nigdy nie zba-

czała z dobrej drogi swego życia. Pomaga mi zrozumieć Pana Jezusa, a również innym uświadamiać istnienie Kościoła. Oświeca mnie i pomaga zrozumieć rzeczy trudne. Jest zawsze ze mną (uczennica lat 14)” (W. Kubik, Duch Święty. Jak odkrywam Jego działanie, Kraków 1998, s. 100).

− W jaki sposób działa Duch Święty?

Grupa II„Działania Ducha Świętego dostrzegam wtedy, gdy jestem bliska

popełnienia grzechu. W pewnym momencie uświadamiam sobie, że zrobię coś złego i wtedy powstrzymuję się, poprawiam swoje zachowanie itp. (uczennica lat 18)” (W. Kubik, Duch Święty. Jak odkry-wam Jego działanie, Kraków 1998, s. 100).


Grupa III „Wydaje mi się, że Duch Święty działa na mnie poprzez sumienie.

Czasami (niestety tylko czasami) zanim coś zrobię, dobrze pomyślę i wtedy poprzez sumienie doradza mi Duch Święty. Duch Święty kontaktuje się ze mną wtedy, gdy odmawiam pacierz. Wiem wtedy, co powinienem robić, a czego nie powinienem robić (uczeń lat 14)” (W. Kubik, Duch Święty. Jak odkrywam Jego działanie, Kraków 1998, s. 100).


122

Grupa IV „Duch Święty jest obecny podczas sakramentów świętych. Duch

Święty jest dla mnie podporą w życiu. Z Jego pomocą mogę podjąć decyzje ważne w moim życiu. Gdy się modlę do Niego, robi mi się lżej na sercu. Czuję, że łatwiej będzie mi się uczyć i żyć (uczennica lat 14)” (W. Kubik, Duch Święty. Jak odkrywam Jego działanie, Kraków 1998, s. 99).


Grupa V „Działanie Ducha Świętego w moim życiu dostrzegam codzien-

nie. Ale w sytuacjach kiedy się boję, nie wiem jak postąpić, jest moją wewnętrzną podporą. Jest w głębi duszy i wiele razy podtrzymu-je mnie na duchu i podpowiada jak postępować (uczeń lat 18)” (W. Kubik, Duch Święty. Jak odkrywam Jego działanie, Kraków 1998, s. 94).


Grupa VI„Działanie Ducha Świętego w moim życiu odkrywam w mojej

nauce w szkole. Gdyż codziennie modlitwy kieruję nie tylko do Pana Jezusa czy Maryi, ale także do Ducha Świętego, aby oświecił mój umysł, aby rozum mógł być zdolny do pobierania nowej wiedzy. Pomaga mi w podejmowaniu racjonalnych decyzji, jakie muszę pod-jąć w moim życiu. Wierzę, że Duch Święty oświeca mój umysł i jest przy mnie (uczennica lat 16)” (W. Kubik, Duch Święty. Jak odkrywam Jego działanie, Kraków 1998, s. 94).


Grupa VII„Działanie Ducha Świętego jest bardzo znaczące. Pomaga On nam

w tym, aby nasza wiara stała się mocniejsza i trwalsza. Od momen-tu przyjęcia sakramentu bierzmowania, Duch Święty stał się mi bliż-szy choć działania Jego nie są może wyraźnie dostrzegalne, jednak na pewno odgrywa On wielką rolę w mym życiu. Umacnia mnie w wie-rze i pomaga w życiu (uczeń lat 18)” (W. Kubik, Duch Święty. Jak odkry-wam Jego działanie, Kraków 1998, s. 113).


123


ZAKOŃCZENIE

Bóg przez chrzest czyni człowieka swoim dzieckiem. W sakra-mencie bierzmowania Bóg daje nam łaskę Ducha Świętego, abyśmy mogli stać się Bożymi apostołami. W trakcie sakramentu bierzmowa-nia powołuje ochrzczonego na apostoła i obdarza kolejnymi łaskami. Człowiek całym swoim życiem powinien okazywać Bogu wdzięczność za to wszystko, co od Niego otrzymuje.

Autorefleksja.Duch Święty mieszka w każdym z nas. Nasze ciało jest świątynią

Ducha Świętego.

Pomyślmy:− Jak często modlę się do Ducha Świętego?− W jaki sposób dziękuję Bogu za dar Zesłania Ducha Świętego?− Jak współpracuję z Duchem Świętym?

Refleksję kończymy modlitwą.

Duchu Święty, który napełniasz okrąg ziemii przenikasz tajniki naszych serc,odnów nas swą ożywczą łaską i spraw,abyśmy byli wiernymi świadkami Twojej prawdy.Ty, który mieszkasz w nas, aby wspierać naszą słabość,ześlij ogień Twej Bożej mocy, aby oczyścił nas,umocnił i obudził tęsknotę za nową ziemią i nowym niebem.Przez Chrystusa Pana naszego. Amen.

PRACA DOMOWA

Ułóż modlitwę do Ducha Świętego z prośbą o umocnienie w wierze.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 4)

MODLITWA

„Chwała Ojcu”.

X

?

J

124

18. ZADANIA WYNIKAJĄCE Z SAKRAMENTU BIERZMOWANIA

Cel ogólnyZapoznanie z zadaniami, jakie wynikają z przyjęcia sakramentu bierz-

mowania.Kształtowanie wdzięczności za otrzymane dary Ducha Świętego. Zachęcenie do pomnażania i dzielenia się owocami Ducha Świętego

w swoim środowisku.


− wylicza zadania wynikające z sakramentu bierzmowania,− identyfikuje charyzmaty i owoce Ducha Świętego,− streszcza teksty źródłowe,− wyjaśnia, na czym polega mężne wyznawanie wiary,− określa sposób realizacji zadań wynikających z sakramentu bierzmowania,− dowodzi konieczności realizacji zadań wynikających z przyjętego sakra-

mentu bierzmowania,− przyjmuje odpowiedzialność za powierzone zadania wynikające z sakra-

mentu bierzmowania,− przyjmuje postawę wdzięczności za otrzymane dary Ducha Świętego.

MetodyPogadanka, praca w grupach, wykład, analiza tekstów biblijnych ukie-

runkowana pytaniami, dyskusja, ekspozycja, autorefleksja.

Środki dydaktyczne Pismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, plansze z napisami.

MODLITWA


X

125

WPROWADZENIE

Żyjąc w określonej społeczności bądź grupie, kierujemy się zasa-dami, jakie w niej panują. Mamy kodeks postępowania, a więc znamy swoje prawa i obowiązki, każdy ma określony zakres działań i zadań do realizacji. Także i w naszej społeczności klasowej obowiązują nas zasady życia szkolnego i każdy ma przydzielone odpowiednie zada-nia do wypełnienia zarówno w klasie, jak i szkole. Wszyscy należy-my do „szkoły” Jezusa Chrystusa, jesteśmy chrześcijanami, należymy do wspólnoty Kościoła. W tej wspólnocie realizujemy zadania, zwią-zane z naszym życiowym powołaniem, ale oprócz tego, mamy jeden wspólny zakres zadań do realizacji. Zadania te wypływają z faktu przy-jętego sakramentu bierzmowania. Sakrament ten czyni nas dojrzały-mi w wierze i jednocześnie umacnia nas do podjęcia zadań w świecie. Na dzisiejszej katechezie głębiej zastanowimy się nad zadaniami, jakie wypływają z mocy otrzymanego sakramentu bierzmowania.

Przypominamy wiadomości z ostatnich katechez.

− Kim jest Duch Święty?− Czym jest sakrament bierzmowania?− Jakie dary otrzymujemy w sakramencie bierzmowania?

Umieszczenie planszy ze słowami dialogu z biskupem, z obrzędów liturgii sakramentu bierzmowania.

„Pragniemy, aby Duch Święty, którego otrzymamy, umocnił nas do mężnego wyznawania wiary

i do postępowania według jej zasad”.

W tych słowach znajdujemy najważniejsze i podstawowe zadania, jakie mamy realizować w codziennym chrześcijańskim życiu.

− Jakie zadania wynikają z przyjęcia sakramentu bierzmowania?


+

126

ROZWINIĘCIE

Pierwsze zdania z Dziejów Apostolskich wskazują na fakt, że Je-zus udzielił apostołom mocy Ducha Świętego, do pełnienia zadań we wspólnocie, którą tworzyli.

„Pierwszą Księgę napisałem Teofilu, o wszystkim, co Jezus czynił i czego nauczał od początku aż do dnia, w którym udzielił przez Ducha Świętego poleceń Apostołom, których sobie wybrał” (Dz 1,1-2).

− Przez kogo Jezus udzielił poleceń Apostołom?

Pan Jezus przygotowywał Apostołów do pełnienia przyszłej misji, wielokrotnie wskazywał na ogromną rolę Ducha Świętego w realizacji tych zadań.

„Gdy zaś przyjdzie On, Duch Prawdy, doprowadzi was do całej prawdy” (J 16,13).

Z tego tekstu jasno wynika, że Apostołowie są posłani do głosze-nia prawdy, aby świadczyć o Chrystusie.

„Gdy jednak przyjdzie Pocieszyciel, którego Ja wam poślę od Ojca, Duch Prawdy, który od Ojca pochodzi, On będzie świadczył o Mnie. Ale wy też świadczycie, bo jesteście ze Mną od początku” (J 15,26-27).

− Czyje posłannictwo zapowiada Jezus?− Jakimi słowami Jezus określa Ducha Świętego?

Duch Święty obdarza nadzwyczajnymi darami – charyzmatami, które służą wspólnocie. Najprościej można powiedzieć, ze charyzmat jest to nadzwyczajny dar Ducha Świętego, udzielony jakiejś osobie dla dobra wspólnoty.


Odczytanie i analiza fragmentu Pisma Świętego – 1Kor 12,4-11.

„Różne są dary łaski, lecz ten sam Duch; różne też są rodzaje posłu-giwania, ale jeden Pan; różne są wreszcie działania, lecz ten sam Bóg, sprawca wszystkiego we wszystkich. Wszystkim zaś objawia się Duch

&

127

dla [wspólnego] dobra. Jednemu dany jest przez Ducha dar mądrości słowa, drugiemu umiejętność poznawania według tego samego Ducha, innemu jeszcze dar wiary w tymże Duchu, innemu łaska uzdrawiania w jednym Duchu, innemu dar czynienia cudów, innemu proroctwo, innemu rozpoznawanie duchów, innemu dar języków i wreszcie inne-mu łaska tłumaczenia języków. Wszystko zaś sprawia jeden i ten sam Duch, udzielając każdemu tak, jak chce” (1Kor 12,4-11).

− Jakich nadzwyczajnych darów udziela Duch Święty?− W jakim celu udziela tych darów?

Proponujemy dyskusję na temat: − Znaczenie charyzmatów Ducha Świętego we współczesnym świecie.

Odczytanie fragmentu Pisma Świętego – Ga 5,22-23.

„Owocami zaś Ducha jest: miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć, wierność, łagodność, opanowanie. Przeciw takim [cnotom] nie ma Prawa” (Ga 5,22-23).

− Dlaczego tak ważne są owoce Ducha Świętego we współczesnym świecie?

Prowadzimy dyskusję, co do aktualności powyższych owoców Ducha Świętego we współczesnym świecie.

Następnie, wypisujemy w tabelarycznym zestawieniu charyzmaty i owoce Ducha Świętego.

Charyzmaty Ducha Świętego Owoce Ducha Świętego

− dar mądrości słowa,− dar umiejętności poznawania,− dar wiary,− dar proroctwa,− dar języków,− dar tłumaczenia języków,− dar uzdrawiania,− dar czynienia cudów,− dar rozpoznawania duchów.

− miłość,− radość,− pokój,− cierpliwość,− uprzejmość,− dobroć,− wierność,− łagodność,− opanowanie.


128


„Życie moralne chrześcijan jest podtrzymywane przez dary Ducha Świętego. Są one trwałymi dyspozycjami, które czynią człowieka ule-głym, by iść za poruszeniami Ducha Świętego” (KKK 1830).

− Co podtrzymuje życie moralne chrześcijan?


„Drodzy przyjaciele powinniśmy żyć wedle Ducha jedności i praw-dy i dlatego powinniśmy się modlić, aby Duch nas oświecił i prowadził do przezwyciężania pragnienia podążania za naszymi prawdami i do przyjęcia prawdy Chrystusa, przekazywanej w Kościele” (Benedykt XVI, Watykan, 27 maja 2012 r.).

Do młodzieży papież Benedykt XVI powiedział:

„Tą radością, która daje przyjęcie darów Ducha Świętego, dzielcie się z innymi, poświadczając swoim życiem (…) św. Paweł wymienia w Liście do Galatów owe owoce Ducha Świętego. Pamiętajcie zawsze, że jesteście «świątynią Ducha»” (Watykan, 13 marca 2008 r.).

− Do czego zachęca nas papież Benedykt XVI?

Szczególnie dzisiaj świat potrzebuje mocy Ducha Świętego. W świe-cie współczesnym wciąż dostrzegamy wiele braków. Nie wszyscy ludzie prowadzą życie godne chrześcijanina. Brak w naszym świecie dobra, miłości, sprawiedliwości, brak mocnej wiary. Chrystus powołał Kościół do głoszenia Dobrej Nowiny i budowania dobra na świecie. To my jesteśmy odpowiedzialni za dobro w naszym najbliższym oto-czeniu, jesteśmy odpowiedzialni za Kościół. Abyśmy należycie sprostali tym zadaniom potrzebna jest nam szczególna moc Ducha Świętego, któ-rą otrzymujemy w sakramencie bierzmowania. Z sakramentu bierzmo-wania płyną zatem zadania, do których realizacji jesteśmy zobowiązani.

Stawiamy pytanie do dyskusji.− Jakie zadania dla chrześcijanina wypływają z sakramentu

bierzmowania?

129

Propozycja 1Możemy zaproponować następujący schemat dyskusji.

Zobowiązania wynikające z przyjęcia sakramentu bierzmowania:− budowanie wspólnoty chrześcijańskiej przez umacnianie więzi

z Kościołem;− dawanie świadectwa Chrystusowi przez odważne wyznawanie,

głoszenie i obronę wiary;− osobiste zaangażowanie apostolskie;− odpowiedzialność za Kościół.

Propozycja 2 Możemy zaproponować następujący schemat dyskusji.

Zadania wynikające z przyjęcia sakramentu bierzmowania:− mężne wyznawanie wiary;− obrona wiary;− postępowanie według zasad wiary;− umacnianie innych w wierze.


Umieszczenie na tablicy tekstu z nauczania papieża Jana Pawła II.

„Zadania, jakie Pan Bóg stawia przed nami, są na miarę każdego z nas” (Jan Paweł II).

Omówienie słów papieża Jana Pawła II.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na cztery grupy, każda grupa opracowuje odpo-

wiedź na postawione pytanie. Czas pracy: 5 minut.

Grupa I − Na czym powinno polegać mężne wyznawanie wiary?

Grupa II− W jaki sposób i kiedy jesteśmy zobowiązani do obrony wiary?

130

Grupa III− Na czym polega postępowanie według zasad wiary?

Grupa IV− W jaki sposób możemy umacniać wiarę innych?

Następuje podsumowanie pracy uczniów.

ZAKOŃCZENIE

Zapoznajemy ze świadectwem młodego człowieka.

„Życie codzienne dostarcza wiele niepokoju, wiele problemów, Duch Święty – Dawca darów duchowych uświęca mnie, poucza, kieru-je mną, umacnia, obdarza pokojem, męstwem, radością, miłością. Duch Święty pozwala mi lepiej zrozumieć innych ludzi, udziela mi swych darów, potrafię zdobyć się na odwagę, kierować się dobrocią, życzliwością, cierpliwością, wiernością, wyrozumiałością, miłością. Przystępując do sakramentu bierzmowania, bardzo pragnęłam poczuć obecność Ducha Świętego. Dziś wiem, że Duch Święty działa we mnie i domaga się, abym śmiało wyznawała swą wiarę, broniła jej i według niej żyła (Weronika)” (W. Kubik, Duch Święty. Jak odkrywam Jego działanie, Kraków 1998, s. 52).

Duch Święty obdarza nas swoimi darami. Pomaga dążyć do świę-tości, która jest darem i zadaniem dla wszystkich. Dary Ducha Święte-go otrzymujemy nie tylko dla siebie, ale jesteśmy zobowiązani dzielić się nimi z innymi. Jezus Chrystus zesłał Ducha Świętego, aby umoc-nić Apostołów w wyznawaniu wiary. Uczniowie potrzebowali tego umocnienia. Współczesny świat również potrzebuje tej mocy. Każdy z nas jest zatem wezwany do umacniania innych w wierze oraz da-wania świadectwa wiary, to są podstawowe zadania, jakie wypływają z otrzymanego sakramentu umocnienia – bierzmowania.

Autorefleksja.Pomyślmy: − Jak często proszę o dary Ducha Świętego?− Jak przygotowuję się do przyjęcia sakramentu bierzmowania?− W jaki sposób daję świadectwo swojej wiary?

J

131

− Jak pogłębiam wiarę, by móc dzielić się nią z innymi? − Na ile jestem świadomy zadań wynikających z przyjęcia sakra-

mentu bierzmowania?

Boże, odmień nasze serca!Boże, ześlij swojego Ducha Świętegodo naszych serci odnów w nas łaskę chrztuOdmień nasze serca,umocnij je,abyśmy z radością dawali świadectwo orędziu Ewangelii.Pomóż nampogłębiać naszą wiarę,abyśmy w jedności i miłościmogli służyć Tobie i sobie nawzajem

(Modlimy się z Janem Pawłem II, Warszawa 1997, s. 19).

PRACA DOMOWA

Uzasadnij znaczenie sakramentu bierzmowania w budowaniu postawy dojrzałości chrześcijańskiej.


MODLITWA

„Chwała Ojcu”.

X

?

132

19. DAR PRZEBACZENIA – POKUTA I POJEDNANIE

Cel ogólnyUkazanie istoty sakramentu pokuty i pojednania.Ukazanie Boga jako kochającego Ojca, który przebacza nam grzechy

w sakramencie pokuty i pojednania.Kształtowanie postawy nawrócenia i pokuty.


− definiuje, czym jest sakrament pokuty,− streszcza naukę Pisma Świętego i Kościoła o przebaczeniu i pokucie,− używa poprawnie pojęć: „pokuta”, „przebaczenie”, „pojednanie”,− wyjaśnia sens sakramentu pokuty,− objaśnia, czym jest odpust,− wskazuje na sakrament pokuty i pojednania jako sakrament przebacze-

nia i miłosierdzia Boga,− projektuje swoje spotkanie z Jezusem w sakramencie pokuty,− dowodzi, na czym polega wartość przebaczenia w życiu człowieka,− przyjmuje odpowiedzialność za nawrócenie swoje i innych.

Metody Wykład, praca w grupach, podróż w wyobraźni, rozmowa kierowana,

analiza tekstów biblijnych i nauczania Kościoła, autorefleksja, analiza tek-stów nauczania papieskiego.

Środki dydaktyczne Pismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, adhortacja apostolska

Jana Pawła II „Reconciliatio et paenitentia”.

MODLITWA

„Duchu Przenajświętszy, którego kocham z całej duszy mojej uwielbiam Cię. Oświecaj mnie, wzmacniaj mnie, kieruj mną, pokrze-piaj mnie, pocieszaj mnie. Obiecuję poddać się wszystkiemu co mnie spotyka z Twej woli i przyjąć wszystko co pragniesz, aby mnie spotka-ło. Duchu Przenajświętszy obdarz świat pokojem”.

X

133

WPROWADZENIE

„Jadąc na Oazę Modlitwy, postanowiłam już definitywnie, że pój-dę do spowiedzi. Jednak kiedy nadeszła ku temu stosowna chwila, to ogarnął mnie niepokój, który towarzyszył mi już od dłuższe-go czasu w momentach, kiedy chciałam pojednać się z Panem. Było to uczucie wewnętrznego strachu, lęku, także obawy przed spowied-nikiem, a przede wszystkim poczucie beznadziei, braku ludzkiej god-ności i wartości w Bożych oczach. Już chciałam zrezygnować, gdyż kapłani zaczęli ubierać się do Eucharystii, lecz... Któż nas może odłą-czyć od miłości Chrystusowej? (Rz 8,35) utrapienie związane z ziem-skim życiem?, ucisk ze strony najbliższych?, nagość duszy czy miecz nienawiści?... NIC I NIKT, bo miłość Pana większa jest po tysiąckroć od naszej, a Jego miłosierdzie spływające podczas sakramentu pokuty jedna nas z Bogiem Ojcem, drugim człowiekiem i samym sobą oraz uzdalnia do permanentnej pracy nad sobą. Chwała Ci, Panie, za ten sakrament, że jest on sakramentem nadziei i przemiany, boleści i uzdro-wienia, miejscem odkrywania i akceptacji prawdy o sobie. Dziękuję Ci, Panie, że po raz kolejny dałeś mi zauważyć Twoje otwarte ramiona i pełne miłości serce (Sylwia)” (http://www.oaza.pl/cdm/spis-treci-siloe/164-pojednanie-wiadectwo-sylwii-?catid=71%3Anumer-20-l-z-oaza-42001).


ROZWINIĘCIE

Odczytanie tekstu z Ewangelii wg św. Łukasza o uzdrowieniu czło-wieka sparaliżowanego i analiza powodu uzdrowienia duszy i ciała człowieka sparaliżowanego.

„Pewnego dnia, gdy nauczał, siedzieli przy tym faryzeusze i ucze-ni w Prawie, którzy przyszli ze wszystkich miejscowości Galilei, Judei i z Jerozolimy. A była w Nim moc Pańska, że mógł uzdrawiać. Wtem jacyś ludzie, niosąc na łożu człowieka, który był sparaliżowany, sta-rali się wnieść go i położyć przed Nim. Nie mogąc z powodu tłumu w żaden sposób go przynieść, wyszli na płaski dach i przez powałę spu-ścili go wraz z łożem w sam środek, przed Jezusa. On widząc ich wiarę, rzekł: «Człowieku, odpuszczone są ci twoje grzechy»” (Łk 5,17-20).

+

&

134

Po odczytaniu i analizie Ewangelii katecheta wyjaśnia istotę tych słów i przenosi sens jej na sakrament pokuty, który jest nazywany rów-nież sakramentem nawrócenia. Zwraca również uwagę uczniów na to, kto mógł tylko dokonać odpuszczenia grzechów człowiekowi.

Ustanawiając sakrament pojednania, Pan Jezus mówił:

„Weźmijcie Ducha Świętego! Którym odpuścicie grzechy, są im odpusz-czone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane” (J 20,21-23).

− Jakie polecenie otrzymali apostołowie?


Każdy człowiek popełnia w swoim życiu grzechy. Niejednokrotnie ludzie zatracają w sobie poczucie winy i grzechu. W pewnych zacho-waniach nie upatrują znamion grzechu, lecz uważają swoje zachowa-nie bądź czyny za normalne. Pismo Święte podaje, że tacy ludzie oszu-kują samych siebie.

Odczytanie tekstu z Pisma Świętego – 1J 1,8-10; 2,1-2.

„Jeśli mówimy, że nie mamy grzechu,to samych siebie oszukujemyi nie ma w nas prawdy.Jeżeli wyznajemy nasze grzechy,(Bóg) jako wierny i sprawiedliwyodpuści je nami oczyści nas z wszelkiej nieprawości.Jeśli mówimy, że nie zgrzeszyliśmy, czynimy Go kłamcąi nie ma w nas Jego nauki.Dzieci moje, piszę wam to dlatego,żebyście nie grzeszyli. Jeśliby nawet ktoś zgrzeszył, mamy Rzecznika wobec Ojca –Jezusa Chrystusa sprawiedliwego.

135

On bowiem jest ofiarą przebłagalnąza nasze grzechy,i nie tylko za nasze,lecz również za grzechy całego świata” (1J 1,8-10; 2,1-2).

− Jaką prawdę przypomina nam św. Jan?− Jak św. Jan nazywa tych, którzy nie przyznają się do grzechu?− Jaki jest Bóg?− Co daje nam Bóg?− Kto nas prowadzi do Bożego miłosierdzia?

W Liście św. Jakuba Apostoła znajdujemy fragment, który mówi o potrzebie wyznawania grzechów.

„Wyznawajcie zatem sobie nawzajem grzechy, módlcie się jeden za drugiego” (Jk 5,16).

− Do czego zachęca nas Apostoł Jakub?

Kościół poucza o sakramencie pokuty i pojednania.

Odczytanie tekstu z Katechizmu Kościoła Katolickiego.

„Nasz Pan Jezus Chrystus, lekarz naszych dusz i ciał, który parali-tykowi odpuścił grzechy i przywrócił zdrowie ciała, chciał, by Kościół mocą Ducha Świętego kontynuował Jego dzieło uzdrawiania i zbawia-nia, które obejmuje także jego własne członki” (KKK 1421).

− Czego pragnął Jezus?

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na pięć grup. Uczniowie analizują fragmenty Kate-

chizmu Kościoła Katolickiego mówiące o sakramencie pokuty i odpowia-dają na pytania. Czas pracy: 10 minut.

Grupa I„Nazywa się go sakramentem nawrócenia, ponieważ urzeczywist-

nia w sposób sakramentalny wezwanie Jezusa do nawrócenia, drogę powrotu do Ojca, od którego człowiek oddalił się przez grzech.

136

Nazywa się go sakramentem pokuty, ponieważ ukazuje osobistą i eklezjalną drogę nawrócenia, skruchy i zadośćuczynienia ze strony grzesznego chrześcijanina” (KKK 1423).

− Dlaczego spowiedź nazywa się sakramentem nawrócenia?− Dlaczego spowiedź nazywa się sakramentem pokuty?


Grupa II „Chrystus ustanowił sakrament pokuty dla wszystkich grzeszni-

ków w swoim Kościele, a przede wszystkim dla tych, którzy po chrzcie popełnili grzech ciężki i w ten sposób utracili łaskę chrztu oraz zadali ranę komunii kościelnej. Sakrament pokuty daje im nową możliwość nawrócenia się i odzyskania łaski usprawiedliwienia” (KKK 1446).

− Dla kogo Chrystus ustanowił sakrament pokuty?− Co daje sakrament pokuty?

Grupa III„Tylko Bóg odpuszcza grzechy. Ponieważ Jezus jest Synem Bożym,

mówi o sobie: «Syn Człowieczy ma na ziemi władzę odpuszczania grzechów» (Mk 2,10), i wykonuje tę Boską władzę: «Odpuszczone są twoje grzechy» (Mk 2,5). Co więcej, na mocy swego boskiego autory-tetu Jezus daje tę władzę ludziom, by ją wykonywali w Jego imieniu” (KKK1441).

− Kto odpuszcza nam grzechy?− Komu daje Jezus władzę odpuszczania grzechów?

Grupa IV„W czasie swojego życia publicznego Jezus nie tylko przebaczał

grzechy, lecz także ukazał skutek tego przebaczenia: włączał ponow-nie grzeszników, którym odpuścił grzechy, do wspólnoty Ludu Boże-go, od którego przez grzech oddalili się, a nawet zostali wykluczeni. Wyraźnym tego znakiem jest fakt, że Jezus zapraszał grzeszników do swego stołu, a nawet sam zasiadał przy ich stole. Ten gest we wzru-szający sposób wyrażą przebaczenie Boże i powrót na łono Ludu Bożego” (KKK 1443).

137

− Co czynił i ukazywał Jezus?− Jakie gesty czynił Jezus względem grzeszników?

Grupa V„Sakrament pokuty jedna nas z Kościołem. Grzech osłabia lub roz-

bija wspólnotę braterską. Sakrament pokuty naprawia ją lub przywra-ca. W tym sensie nie tylko leczy on powracającego do komunii kościel-nej, lecz także ożywia życie Kościoła, który cierpiał z powodu grzechu jednego ze swych członków” (KKK 1469).

− Dlaczego tak ważny jest sakrament pokuty?

Podsumowanie wypowiedzi uczniów.

Odczytanie tekstu z Katechizmu Kościoła Katolickiego i omówienie skutków duchowych sakramentu pokuty.

„Skutki duchowe sakramentu pokuty są następujące:− pojednanie z Bogiem, przez które penitent odzyskuje łaskę;− pojednanie z Kościołem;− darowanie kary wiecznej spowodowanej przez grzechy śmiertelne;− darowanie, przynajmniej częściowe, kar doczesnych, będących

skutkiem grzechu;− pokój i pogoda sumienia oraz pociecha duchowa;− wzrost sił duchowych do walki, jaką musi prowadzić chrześcijanin”

(KKK1496).


Możemy również przedstawić naukę Kościoła o odpustach, które łączą się ze skutkami sakramentu pokuty.

„Odpust jest to darowanie przed Bogiem kary doczesnej za grze-chy, zgładzone już co do winy. Dostępuje go chrześcijanin odpowied-nio usposobiony i pod pewnymi, określonymi warunkami, za pośred-nictwem Kościoła, który jako szafarz owoców odkupienia rozdaje i prawomocnie przydziela zadośćuczynienie ze skarbca zasług Chry-stusa i świętych.

138

Odpust jest cząstkowy lub zupełny zależnie od tego, czy od kary doczesnej należnej za grzechy uwalnia w części czy w całości. Odpusty mogą być udzielane żywym lub zmarłym” (KKK 1471).

− Czym jest odpust?− Jakie wyróżniamy rodzaje odpustów?− Komu mogą być udzielane odpusty?

Ojciec Święty Jan Paweł II wskazuje na ogromne znaczenie sakra-mentu pokuty w życiu człowieka:

„Następnie trzeba podkreślić, że najcenniejszym owocem przeba-czenia uzyskanego w Sakramencie Pokuty jest pojednanie z Bogiem, dokonujące się w głębi serca syna marnotrawnego i odnalezionego, którym jest każdy penitent. Należy też dodać, że owo pojednanie z Bogiem rodzi – można powiedzieć – dalsze pojednania, które naprawiają inne rozdarcia spowodowane przez grzech: penitent, któ-ry uzyskał przebaczenie, jedna się z samym sobą w głębi własnego ja, odzyskując wewnętrzną prawdę; jedna się z braćmi w jakiś spo-sób przezeń skrzywdzonymi; jedna się z Kościołem; jedna się z całym stworzeniem. Z tej świadomości rodzi się w penitencie, po zakończe-niu obrzędu pojednania, poczucie wdzięczności – do której zachęca go Kościół – wobec Boga za dar otrzymanego miłosierdzia” (Reconciliatio et paenitentia, 31).

Omówienie wybranego tekstu z nauczania papieża Franciszka.

Papież Franciszek poucza nas:

„Spójrzcie na swoje grzechy, na nasze grzechy: wszyscy jesteśmy grzesznikami, wszyscy… To jest punkt wyjścia. Ale jeśli wyznajemy nasze grzechy, Bóg jest wierny i sprawiedliwy, tak bardzo, że przeba-cza nam grzechy i oczyszcza nas z wszelkiej nieprawości. I ukazuje nam tego Pana tak dobrego, tak wiernego, tak sprawiedliwego, który przebacza nam grzechy” (Watykan, 29 kwietnia 2013 r.).

Możemy również zacytować następujące słowa Papieża Franciszka:

139

„Jezus w konfesjonale (...) na nas czeka, czeka nas, takimi jakimi jesteśmy” (Watykan, 29 kwietnia 2013 r.).

ZAKOŃCZENIE

Stawiamy pytanie i prowokujemy do dyskusji:

− Dlaczego sakrament pokuty i pojednania jest nazywany „drogą powrotu do Ojca”?

Autorefleksja.Wyznając grzechy, wracamy na nowo do Boga, otrzymujemy Jego łaskę.

Pomyślmy:− Jak często zastanawiam się nad swoim życiem?− Kiedy ostatni raz spotkałem się z przebaczającym Jezusem w sakra-

mencie pokuty?

PRACA DOMOWA

Ułóż modlitwę, w której podziękujesz Bogu za dar przebaczenia grzechów.


MODLITWA

„Akt żalu”.

X

?

J

140

20. STANĄĆ W PRAWDZIE – WARUNKI SAKRAMENTU POKUTY I POJEDNANIA

Cel ogólnyUkazanie znaczenia warunków sakramentu pokuty i pojednania w przy-

gotowaniu do świadomego przeżycia spowiedzi sakramentalnej.Uwrażliwienie na szczere wyznanie grzechów i przygotowanie się do sa-

kramentu pokuty i pojednania.


− wylicza warunki sakramentu pokuty i pojednania,− przytacza teksty źródłowe,− wyjaśnia znaczenie i sens poszczególnych warunków sakramentu poku-

ty i pojednania,− wyszczególnia relacje i powiązania między poszczególnymi warunkami

sakramentu pokuty i pojednania,− uzasadnia potrzebę przygotowania się do sakramentu pokuty i pojednania,− redaguje rachunek sumienia,− ocenia własny sposób przygotowania się do sakramentu pokuty i pojednania,− przyjmuje odpowiedzialność za własne przygotowanie do sakramentu

pokuty i pojednania.

MetodyPogadanka, rozmowa kierowana, praca w grupach, analiza tekstów

biblijnych ukierunkowana pytaniami, dyskusja, ekspozycja, autorefleksja.

Środki dydaktyczne Pismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, arkusze szarego papie-

ru, teksty do pracy w grupach.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

X

141

WPROWADZENIE

Przypomnienie wiadomości z ostatniej katechezy o sakramencie pokuty.

Jezus często przebywał z grzesznikami, siadał z nimi do jedne-go stołu, głosząc, że chorzy potrzebują lekarza i że przyszedł wzywać nie sprawiedliwych, lecz grzeszników do nawrócenia. Przyniósł wszyst-kim świadectwo miłości Boga, przebaczenie i odnowę życia. Jezus wzywał do nawrócenia, to znaczy do radykalnej zmiany życia. Ta prze-miana dokonuje się w sakramencie pokuty. Warunkiem odpuszczenia grzechów jest zmiana postawy człowieka. Aby dobrze wyznać grzechy na spowiedzi świętej, należy spełnić odpowiednie warunki.

− Jakie są warunki sakramentu pokuty?

Aby dobrze przystąpić do sakramentu pokuty, należy wypełnić pewne warunki. Oto one:

1. Poznać swoje grzechy, robiąc dokładny rachunek sumienia.2. Wzbudzić żal za grzechy.3. Zdecydowanie postanowić poprawę.4. Szczerze się wyspowiadać.5. Wynagrodzić Panu Bogu i ludziom, wypełniając pokutę, którą

zadał kapłan, i spełniając jego zalecenia.


ROZWINIĘCIE

Odczytanie fragmentu z Pisma Świętego – Łk 13,1-5.

„W tym samym czasie przyszli niektórzy i donieśli Mu o Galilejczy-kach, których krew Piłat zmieszał z krwią ich ofiar. Jezus im odpowie-dział: «Czyż myślicie, że ci Galilejczycy byli większymi grzesznikami niż inni mieszkańcy Galilei, że to ucierpieli? Bynajmniej, powiadam wam; lecz jeśli się nie nawrócicie, wszyscy podobnie zginiecie. Albo myślicie, że owych osiemnastu, na których zwaliła się wieża w Siloe i zabiła ich, było większymi winowajcami niż inni mieszkańcy Jerozo-limy? Bynajmniej, powiadam wam; lecz jeśli się nie nawrócicie, wszy-scy tak samo zginiecie»” (Łk 13,1-5).

+

&

142

− Do czego wzywa Pan Jezus?− Dlaczego ważne jest nawrócenie?

Pan Jezus wielokrotnie wzywał do nawrócenia i przemiany życia oraz przedstawił warunki powrotu do Boga.

„Jeśli więc przyniesiesz dar swój przed ołtarz i tam wspomnisz, że brat twój ma coś przeciw tobie, zostaw tam dar swój przed ołta-rzem, a najpierw idź i pojednaj się z bratem swoim. Potem przyjdź i dar swój ofiaruj” (Mt 5,23-24).

− Co nakazuje Pan Jezus?− Dlaczego ważne jest pojednanie z bliźnim?

„Wtedy Piotr zbliżył się do Niego i zapytał: «Panie, ile razy mam przebaczyć, jeśli mój brat wykroczy przeciwko mnie? Czy aż siedem razy?» Jezus mu odrzekł: Nie mówię ci, że aż siedem razy, lecz aż sie-demdziesiąt siedem razy” (Mt 18,21-22).

− Do czego wzywa Pan Jezus?

„Bądźcie dla siebie nawzajem dobrzy i miłosierni. Przebaczajcie sobie, tak jak i Bóg przebaczył nam w Chrystusie” (Ef 4,32).


− Do czego zobowiązani są chrześcijanie?

Dobro lub zło, które jest w sercu każdego człowieka wpływa na całą wspólnotę Kościoła. Dokonując nawrócenia, powinniśmy naprawić zło wyrządzone drugiemu człowiekowi i stanąć w prawdzie przed Bogiem. Wówczas nasza walka z grzechem da efekty.

Zapoznanie z nauczaniem Kościoła, które dotyczy warunków sakra-mentu pokuty.

„Pokuta zobowiązuje grzesznika do dobrowolnego przyjęcia wszyst-kich jego elementów: żalu w sercu, wyznania ustami, głębokiej pokory, czyli owocnego zadośćuczynienia w postępowaniu” (KKK 1450).


143

− Do czego zobowiązuje każdego grzesznika pokuta?

Dzielimy uczniów na pięć grup. Uczniowie czytają teksty i odpowia-dają na pytania. Czas pracy: 9 minut.

Grupa I„Wśród aktów penitenta żal za grzechy zajmuje pierwsze miejsce.

Jest to «ból duszy i znienawidzenie popełnionego grzechu z postano-wieniem niegrzeszenia w przyszłości»” (KKK 1451).

− Na którym miejscu Kościół stawia żal za grzechy?− Czym jest żal za grzechy?

Grupa II„Gdy żal wypływa z miłości do Boga miłowanego nade wszystko,

jest nazywany «żalem doskonałym» lub «żalem z miłości». Taki żal odpuszcza grzechy powszednie. Przynosi on także przebaczenie grze-chów śmiertelnych, jeśli zawiera mocne postanowienie przystąpienia do spowiedzi sakramentalnej, gdy tylko będzie to możliwe” (KKK 1452).

− Jak jest nazywany żal za grzechy? − Co czyni żal za grzechy w duszy człowieka?

Grupa III„Do przyjęcia sakramentu pokuty należy przygotować się przez

rachunek sumienia, zrobiony w świetle słowa Bożego. Najbardziej nadających się do tego tekstów należy szukać w Dekalogu i w kate-chezie moralnej Ewangelii i Listów Apostolskich: w Kazaniu na Górze i pouczeniach apostolskich” (KKK 1454).

− Jak należy przygotować się do sakramentu pokuty?− Na podstawie czego powinniśmy robić rachunek sumienia?

Grupa IV„Wyznanie grzechów (spowiedź), nawet tylko z czysto ludzkiego

punktu widzenia, wyzwala nas i ułatwia nasze pojednanie z innymi. Przez spowiedź człowiek patrzy bezpośrednio na popełnione przez siebie grzechy, bierze za nie odpowiedzialność, a przez to na nowo otwiera się na Boga i na komunię Kościoła, by umożliwić nową przy-szłość” (KKK 1455).

144

„Wyznanie grzechów wobec kapłana stanowi istotną część sakra-mentu pokuty” (KKK 1456).

− Co jest istotną częścią sakramentu pokuty?− Co czyni w człowieku sakramentalne wyznanie grzechów?

Grupa V „Wiele grzechów przynosi szkodę bliźniemu. Należy uczynić

wszystko, co możliwe, aby ją naprawić (na przykład: oddać rzeczy ukradzione, przywrócić dobrą sławę temu, kto został przez nas oczer-niony, wynagrodzić krzywdy). Wymaga tego zwyczajna sprawiedli-wość” (KKK 1459).

− W czym wyraża się zadośćuczynienie?

Możemy szerzej omówić akty sakramentu pokuty i pojednania. Może-my również przygotować odpowiedni schemat. Numerując warunki sakra-mentu pokuty od dołu, wyjaśniając, że fundament stanowi rachunek sumie-nia i żal za grzechy.

5. ZADOŚĆUCZYNIENIE

4. SZCZERA SPOWIEDŹ

3. MOCNE POSTANOWIENIE POPRAWY

2. ŻAL ZA GRZECHY

1. RACHUNEK SUMIENIA

1+2+3+4+5 = OWOCNY SAKRAMENT POKUTY I POJEDNANIA

Papież Jan Paweł II, w wydanym w roku 2002 dokumencie o nie-których aspektach sprawowania sakramentu pokuty powiedział:

„(…) aby rozsądzić, czy udzielić rozgrzeszenia czy też nie, jak rów-nież by nałożyć odpowiednią pokutę, trzeba aby wierny, oprócz rachunku

145

sumienia, żalu i postanowienia niegrzeszenia w przyszłości, wyznał jesz-cze swoje grzechy” (Misericordia Dei, Watykan, 7 kwietnia 2002 r.).

− Na jakie aspekty sakramentu pokuty wskazuje papież?

ZAKOŃCZENIE

Praca w grupach. Dzielimy uczniów na pięć grup. Następnie rozdajemy każdej grupie

arkusz szarego papieru. Na każdym z arkuszy jest wyrysowane pięć pro-stokątów, które tworzą regularny pięciokąt.

RACHUNEK SUMIENIA

ŻAL ZA

GRZECHY

MOCNE POSTANOWIENIE

POPRAWYZADOŚĆUCZYNIENIE

SZCZERA SPOWIEDŹ

Prostokąty połączone są pięcioma prostymi. W te prostokąty kate-cheta poleca wpisać uczniom warunki sakramentu pokuty, a następnie nad liniami zapisują uczniowie relacje i powiązania między poszczegól-nymi warunkami. Czas pracy: 15 minut.

1. Między rachunkiem sumienia, a żalem za grzechy.2. Między rachunkiem sumienia, a postanowieniem poprawy.3. Między rachunkiem sumienia, a szczerą spowiedzią.4. Między rachunkiem sumienia, a zadośćuczynieniem Bogu i ludziom.5. Między żalem za grzechy, a mocnym postanowieniem poprawy.6. Między żalem za grzech, a szczerą spowiedzią.7. Między żalem za grzechy, a zadośćuczynieniem.8. Między postanowieniem poprawy, a szczerą spowiedzią.9. Między postanowieniem poprawy, a zadośćuczynieniem.10. Między szczerą spowiedzią, a zadośćuczynieniem.

J

146

Omówienie pracy w grupach.

Uwrażliwiamy uczniów na świadome przystępowanie do sakramen-tu pokuty po uprzednim przygotowaniu się. Wyjaśniamy, że spowiedź „z marszu” – bez przygotowania, nie jest owocna i nie przynosi w duszy człowieka zamierzonego skutku.

Stawiamy pytanie do dyskusji:

− Dlaczego ważne jest przygotowanie się do sakramentu pokuty?

Wnioski uczniowie zapisują w zeszycie ćwiczeń.


Katecheta podsumowuje pracę w grupach.

Autorefleksja.Spełniając wszystkie warunki sakramentu pokuty, spotykamy się

rzeczywiście z miłosiernym Ojcem, który nam przebacza.

Pomyślmy:− Jak często zastanawiam się nad swoim życiem?− Na ile potrafię wzbudzić w sobie żal doskonały?− Kiedy ostatni raz byłem u spowiedzi?− Kiedy w najbliższym czasie planuję przystąpić do sakramentu

pokuty?

Modlitwa.

Duchu Święty, który oświecasz każdego człowieka.Dziś proszę cię o szczególną pomoc:oświeć łaską swoją mój rozum, abym jasno poznał wszystkie moje grzechy,wzrusz moją wolę, bym za grzechy naprawdę żałował i szczerze je na spowiedzi wyznał.Maryjo, Matko moja, Aniele Stróżu i święty patronie mój,Wyproście mi łaski potrzebne do przyjęcia tego sakramentu. Amen.

147

PRACA DOMOWA

Napisz, kilka pytań do rachunku sumienia.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

MODLITWA

„Akt żalu”.

X

?

148

21. DAR OFIARY I OBECNOŚCI – EUCHARYSTIA

Cel ogólny Ukazanie Eucharystii jako nieustannej ofiary Chrystusa i Jego stałej

obecności w Kościele.Kształtowanie postawy wdzięczności Jezusowi za Jego obecność

wśród nas.


− nazywa Mszę Świętą uobecnieniem ofiary Chrystusa,− wymienia fragment Pisma Świętego mówiący o ustanowieniu Eucharystii,− wyjaśnia obecność Chrystusa w Eucharystii,− używa poprawnie pojęć: „Eucharystia”, „ofiara”, „obecność”,− wskazuje na swoją łączność z ofiarą Chrystusa przez modlitwę,− uzasadnia obecność Chrystusa w Eucharystii,− określa, na czym polega paschalny charakter Eucharystii,− projektuje swoje spotkanie z Chrystusem w Eucharystii,− przyjmuje postawę wdzięczności Jezusowi za Eucharystię.

MetodyWykład, praca w grupach, ekspozycja, analiza tekstów źródłowych ukie-

runkowana pytaniami, rozmowa kierowana, ekspozycja, autorefleksja.

Środki dydaktyczne Pismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, karty pracy, plansze

z napisem: „Eucharystia”, „Dziękczynienie”, „Ofiara”, „Uwielbienie”.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

WPROWADZENIE

Odczytanie tekstu z podręczniku ucznia – YOUCAT 211.

X

+

149

„Jak ważna jest Eucharystia dla Kościoła?Nie dlatego, że dajemy na tacę, nie dlatego, że się dobrze czujemy,

czy dlatego, że przypadkowo zostali śmy zaliczeni do jakiejś parafii, jesteśmy Kościołem, ale dlatego, że w Eucharystii karmimy się Ciałem Chrystusa i nieustannie jesteśmy przemieniani w Ciało Chrystusa” (YOUCAT 211).

Podczas dzisiejszej katechezy zastanowimy się nad tym, jaką rolę spełnia Najświętszy Sakrament, czyli Eucharystia w naszym życiu.

Umieszczenie na tablicy planszy z tekstem – Katechizmu Kościoła Katolickiego 1337.

„Jezus ustanowił Eucharystię jako pamiątkę swej Męki i Zmartwychwstania,

którą polecił Apostołom celebrować aż do swego powtórnego przyjścia” (KKK 1337).

Krótko omawiamy tekst z planszy.

ROZWINIĘCIE

Odczytanie i omówienie fragmentu Pisma Świętego.

Po cudownym rozmnożeniu chleba, Pan Jezus powiedział szukają-cym go ludziom:

„Jam jest chleb życia. Ojcowie wasi jedli mannę na pustyni i pomarli. To jest chleb, który z nieba zstępuje: kto go spożywa, nie umrze. Ja jestem chlebem żywym, który zstąpił z nieba. Jeśli kto spożywa ten chleb, będzie żył na wieki. Chlebem, który Ja dam, jest moje ciało za życie świata” (J 6,48-51).

Wtedy ludzie nie zrozumieli jeszcze słów Jezusa, bardzo wielu odeszło od Niego. Apostołowie dopiero podczas Ostatniej Wieczerzy zrozumieli słowa Mistrza.

„A gdy oni jedli, Jezus wziął chleb i odmówiwszy błogosławieństwo, połamał i dał uczniom, mówiąc: «Bierzcie i jedzcie, to jest Ciało moje».

&

150

Następnie wziął kielich i odmówiwszy dziękczynienie, dał im, mówiąc: «Pijcie z niego wszyscy, bo to jest moja Krew Przymierza, która za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów. Lecz powiadam wam: Odtąd nie będę już pił z tego owocu winnego krzewu aż do owego dnia, kiedy pić go będę z wami nowy, w królestwie Ojca mojego»” (Mt 26,26-29).

− Jakimi słowami Pan Jezus ustanowił sakrament Eucharystii?


Na temat Eucharystii poucza Katechizm Kościoła Katolickiego:

„Chrześcijanie od początku celebrują Eucharystię, a jej forma w swej istocie nie zmieniła się w ciągu wieków i w rozmaitych litur-giach. Wynika to z tego, że jest dla nas wiążące polecenie Pana, któ-ry w wigilię swojej męki powiedział: «Czyńcie to na moją pamiątkę!» (1Kor 11,24-25)” (KKK 1356).

„Wypełniamy to polecenie, celebrując pamiątkę Jego ofiary. Ofia-rujemy w niej Ojcu to, co On sam nam dał: dary Jego stworzenia, chleb i wino, które mocą Ducha Świętego i słów Chrystusa stają się Jego Cia-łem i Krwią. W ten sposób Chrystus uobecnia się rzeczywiście, chociaż w sposób tajemniczy” (KKK 1357).

„Eucharystię powinniśmy więc pojmować:− jako dziękczynienie i uwielbienie Ojca;− jako pamiątkę ofiary Chrystusa i Jego Ciała;− jako obecność Chrystusa dzięki mocy Jego słowa i Jego Ducha”

(KKK 1358).


Umieszczenie na tablicy okrągłej planszy z napisem: EUCHARY-STIA oraz trzema promieniami ze słowami: DZIĘKCZYNIENIE, OFIARA, OBECNOŚĆ.

151

Kościół naucza, że Eucharystia jest ofiarą uwielbienia składaną Bogu Ojcu w imieniu całego stworzenia, przez Chrystusa, Jego Syna. Jest także ofiarą dziękczynienia za wszystko, co On dla nas uczynił. Kościół może tę ofiarę składać przez Chrystusa, który dokonał odku-pienia i uświęcenia świata. Nietrudno nam zrozumieć, że Eucharystia jest dziękczynieniem i uwielbieniem Boga. Słowem Eucharystia nazy-wamy nie tylko przeistoczoną Hostię, którą adorujemy i spożywamy, lecz całą Mszę Świętą.

Na podstawie tekstów z Katechizmu Kościoła Katolickiego, spró-bujemy wyjaśnić, co to znaczy, że Eucharystia jest ofiarą i na czym polega obecność Chrystusa w Eucharystii.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na osiem grup. Każda grupa otrzymuje tekst

i szczegółowe pytania pomocnicze. Czas pracy: 10 minut.

Grupa I„Eucharystia jest pamiątką Paschy Chrystusa, aktualizacją i ofia-

rowaniem sakramentalnym Jego jedynej ofiary w liturgii Kościoła, który jest Jego Ciałem. We wszystkich Modlitwach eucharystycznych po słowach ustanowienia znajduje się modlitwa nazywana anamnezą lub pamiątką” (KKK 1362).

OFIARA

EUCHARYSTIA

DZIĘKCZYNIENIE OBECNOŚĆ

152

„W biblijnym znaczeniu pamiątka nie jest tylko wspominaniem wydarzeń z przeszłości, lecz głoszeniem cudów, jakich Bóg dokonał dla ludzi. W liturgicznej celebracji tych wydarzeń stają się one w pewien sposób obecne i aktualne. Tak właśnie rozumie Izrael swo-je uwolnienie z Egiptu; za każdym razem, gdy obchodzi się Paschę, wydarzenia Wyjścia są uobecniane w pamięci wierzących, by według nich kształtowali swoje życie” (KKK 1363).

„W Nowym Testamencie pamiątka otrzymuje nowe znaczenie. Gdy Kościół celebruje Eucharystię, wspomina Paschę Chrystusa, a ona zostaje uobecniona. Ofiara, którą Chrystus złożył raz na zawsze na krzyżu, pozostaje zawsze aktualna: «Ilekroć na ołtarzu sprawowa-na jest ofiara krzyżowa, w której <na Paschę naszą ofiarowany został Chrystus>, dokonuje się dzieło naszego odkupienia»” (KKK 1364).

− Jakie jest biblijne znaczenie słowa Pamiątka?− Co to znaczy, że Eucharystia jest Pamiątką?

Grupa II„Ponieważ Eucharystia jest pamiątką Paschy Chrystusa, jest ona

także ofiarą. Charakter ofiarny ukazuje się już w słowach jej ustano-wienia: «To jest Ciało moje, które za was będzie wydane» i «Ten kie-lich to Nowe Przymierze we Krwi mojej, która za was będzie wylana» (Łk 22,19-20). W Eucharystii Chrystus daje to samo ciało, które wydał za nas na krzyżu, tę samą krew, którą wylał «za wielu... na odpuszcze-nie grzechów» (Mt 26,28)” (KKK 1365).

„Eucharystia jest więc ofiarą, ponieważ uobecnia (czyni obecną) ofiarę krzyża, jest jej pamiątką i udziela jej owoców” (KKK 1366).

„Ofiara Chrystusa i ofiara Eucharystii są jedyną ofiarą. «Jedna i ta sama jest bowiem Hostia, ten sam ofiarujący – obecnie przez posługę kapłanów – który wówczas ofiarował siebie na krzyżu, a tylko sposób ofiarowania jest inny». «W tej Boskiej ofierze, dokonującej się we Mszy Świętej, jest obecny i w sposób bezkrwawy ofiarowany ten sam Chrystus, który na ołtarzu krzyża ofiarował samego siebie w spo-sób krwawy»” (KKK 1367).

− Które słowa podkreślają ofiarny charakter Eucharystii?− Co stanowi ofiarę Eucharystii?

153

Grupa III„Eucharystia jest również ofiarą Kościoła. Kościół, który jest Cia-

łem Chrystusa, uczestniczy w ofierze swojej Głowy. Razem z Chry-stusem ofiaruje się cały i łączy się z Jego wstawiennictwem u Ojca za wszystkich ludzi. W Eucharystii ofiara Chrystusa staje się także ofiarą członków Jego Ciała. Życie wiernych, składane przez nich uwiel-bienie, ich cierpienia, modlitwy i praca łączą się z życiem, uwielbie-niem, cierpieniami, modlitwami i pracą Chrystusa i z Jego ostatecznym ofiarowaniem się oraz nabierają w ten sposób nowej wartości. Ofiara Chrystusa obecnego na ołtarzu daje wszystkim pokoleniom chrześci-jan możliwość zjednoczenia się z Jego ofiarą” (KKK 1368).

„Cały Kościół jest zjednoczony z ofiarą i wstawiennictwem Chrystu-sa. Papież, pełniący w Kościele posługę Piotra, jest zjednoczony z każdą celebracją Eucharystii i wymieniany w niej jako znak i sługa jedności Kościoła powszechnego. Biskup miejsca jest zawsze odpowiedzialny za Eucharystię, nawet wówczas, gdy przewodniczy jej kapłan. W cza-sie jej sprawowania wymienia się jego imię, by zaznaczyć, że to on jest głową Kościoła partykularnego, pośród prezbiterium i w asyście dia-konów. W ten sposób wspólnota wstawia się za wszystkich szafarzy, którzy dla niej i z nią składają Ofiarę eucharystyczną” (KKK 1369).

− Co Kościół łączy z ofiarą Chrystusa?− W jaki sposób wszyscy wierni mogą łączyć się z ofiarą Chrystusa?

Grupa IV„Nie tylko wierni żyjący na ziemi jednoczą się z ofiarą Chrystusa,

lecz także ci, którzy już są w chwale nieba. Kościół składa Ofiarę eucha-rystyczną w łączności z Najświętszą Dziewicą Maryją, którą wspomi-na wraz ze wszystkimi świętymi. W Eucharystii Kościół znajduje się wraz z Maryją jakby u stóp krzyża, zjednoczony z ofiarą i wstawiennic-twem Chrystusa” (KKK 1370).

„Ofiara eucharystyczna jest także składana za wiernych zmarłych w Chrystusie, «którzy jeszcze nie zostali całkowicie oczyszczeni», by mogli wejść, do światłości i pokoju Chrystusa” (KKK 1371).

− Kto w niewidzialny sposób łączy się zawsze z ofiarą Chrystusa?− Czym jest Eucharystia dla wiernych zmarłych?

154

Grupa V„«Chrystus Jezus, który poniósł za nas śmierć, co więcej – zmar-

twychwstał, siedzi po prawicy Boga i przyczynia się za nami» (Rz 8,34), jest obecny na wiele sposobów w swoim Kościele: w swoim słowie, w modlitwie Kościoła, tam «gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje» (Mt 18,20), w ubogich, chorych, więźniach, w sakramen-tach, których jest sprawcą, w ofierze Mszy Świętej i w osobie szafa-rza, ale «zwłaszcza (jest obecny) pod postaciami eucharystycznymi»” (KKK 1373).

„Sposób obecności Chrystusa pod postaciami eucharystycznymi jest wyjątkowy. Stawia to Eucharystię ponad wszystkimi sakramen-tami i czyni z niej «jakby doskonałość życia duchowego i cel, do któ-rego zmierzają wszystkie sakramenty». W Najświętszym Sakramen-cie Eucharystii «są zawarte prawdziwie, rzeczywiście i substancjalnie Ciało i Krew wraz z duszą i Bóstwem Pana naszego Jezusa Chrystusa, a więc cały Chrystus». «Ta obecność nazywa się «rzeczywistą» nie z racji wyłączności, jakby inne nie były «rzeczywiste», ale przede wszystkim dlatego, że jest substancjalna i przez nią uobecnia się cały Chrystus, Bóg i człowiek»” (KKK 1374).

− Wymień sposoby obecności Chrystusa w Kościele?− Czym wyróżnia się sposób obecności Chrystusa w Eucharystii?

Grupa VI„Przez przemianę chleba i wina w Ciało i Krew Chrystusa staje

się On obecny w tym sakramencie. Ojcowie Kościoła zdecydowanie potwierdzali wiarę Kościoła w skuteczność słowa Chrystusa i działa-nia Ducha Świętego dla dokonania tej przemiany” (KKK 1375).

„Sobór Trydencki streszcza wiarę katolicką, nauczając: «Ponieważ Chrystus, nasz Odkupiciel, powiedział, że to, co podawał pod postacią chleba, jest prawdziwie Jego ciałem, przeto zawsze było w Kościele Bożym to przekonanie, które święty Sobór wyraża dzisiaj na nowo, że przez konsekrację chleba i wina dokonuje się przemiana całej sub-stancji chleba w substancję Ciała Chrystusa, Pana naszego, i całej sub-stancji wina w substancję Jego Krwi. Święty Kościół katolicki słusznie i właściwie nazwał tę przemianę przeistoczeniem»” (KKK 1376).

155

„Eucharystyczna obecność Chrystusa zaczyna się w chwili konse-kracji i trwa, dopóki trwają postacie eucharystyczne. Cały Chrystus jest obecny w każdej z tych postaci i cały w każdej ich cząstce, a więc łamanie chleba nie dzieli Chrystusa” (KKK 1377).

− Od jakiej chwili zaczyna się obecność Chrystusa w Eucharystii i jak długo trwa?

− Na czym polega ta obecność?

Grupa VII„Kult Eucharystii. W liturgii Mszy Świętej wyrażamy naszą wiarę

w rzeczywistą obecność Chrystusa pod postaciami chleba i wina, mię-dzy innymi klękając lub skłaniając się głęboko na znak adoracji Pana. «Ten kult uwielbienia, należny sakramentowi Eucharystii, okazywał zawsze i okazuje Kościół katolicki nie tylko w czasie obrzędów Mszy Świętej, ale i poza nią, przez jak najstaranniejsze przechowywanie konsekrowanych Hostii, wystawianie ich do publicznej adoracji wier-nych i obnoszenie w procesjach»” (KKK 1378).

„«Święty zapas» (tabernakulum) pierwotnie był przeznaczony do godnego przechowywania Eucharystii, by poza Mszą Święta można ją było zanosić chorym i nieobecnym. Pogłębiając wiarę w rzeczywi-stą obecność Chrystusa w Eucharystii, Kościół uświadomił sobie sens milczącej adoracji Pana obecnego pod postaciami eucharystycznymi. Dlatego tabernakulum powinno być umieszczone w kościele w miej-scu szczególnie godnym i tak wykonane, by podkreślało i ukazywało prawdę o rzeczywistej obecności Chrystusa w Najświętszym Sakra-mencie” (KKK 1379).

− W jaki sposób okazujemy cześć Chrystusowi w Eucharystii?− W jakim celu umieszcza się Eucharystię w tabernakulum?

Grupa VIII„Istnieje głęboki sens w tym, że Chrystus chciał pozostać obec-

ny w swoim Kościele w ten wyjątkowy sposób. Skoro w widzialnej postaci miał On opuścić swoich, to chciał dać nam swoją obecność sakramentalną; skoro miał ofiarować się na krzyżu dla naszego zbawie-nia, to chciał, byśmy mieli pamiątkę Jego miłości, którą umiłował nas aż «do końca» (J 13,1), aż po dar ze swego życia. Istotnie, będąc obecny

156

w Eucharystii, pozostaje On w tajemniczy sposób pośród nas jako Ten, który nas umiłował i wydał za nas samego siebie” (KKK 1380).

„Obecność prawdziwego Ciała Chrystusowego i prawdziwej Krwi w tym sakramencie – jak mówi św. Tomasz – «można pojąć nie zmysłami, lecz jedynie przez wiarę, która opiera się na autoryte-cie Bożym». Stąd odnośnie do słów św. Łukasza (22, 19): «To jest Cia-ło moje, które za was będzie wydane», św. Cyryl mówi: «Nie powąt-piewaj, czy to prawda, lecz raczej przyjmij z wiarą słowa Zbawiciela, ponieważ On, który jest Prawdą nie kłamie»” (KKK 1381).

− Z jaką postawą powinniśmy podchodzić do Eucharystii?− Dlaczego powinniśmy wierzyć w obecność Chrystusa w Eucharystii?

Po zakończonej pracy w grupach, uczniowie wpisują odpowiedzi na swoje pytania, do przygotowanej na tablicy tabeli. Każda grupa powinna oprócz odpowiedzi znaleźć kluczowe słowo do zapamięta-nia, lub wypływający z odpowiedzi wniosek.

Grupa Pytanie OdpowiedźKluczowe

słowo

I.

– Jakie jest biblijne znaczenie słowa „Pamiątka”?– Co to znaczy, że Eucharystia jest Pamiątką?

II.– Które słowa podkreślają ofiarny charakter Eucharystii?– Co stanowi ofiarę Eucharystii?

III.

– Co Kościół ofiarowuje razem z Chrystusem?– W jaki sposób wszyscy wierni mogą łączyć się z ofiarą Chrystusa?

IV.

– Kto w niewidzialny sposób łączy się zawsze z ofiarą Chrystusa?– Czym jest Eucharystia dla wiernych zmarłych?

V.

– Wymień sposoby obecności Chrystusa w Kościele?– Czym wyróżnia się sposób obecności Chrystusa w Eucharystii?

157

VI.

– Od jakiej chwili zaczyna się obecność Chrystusa w Eucharystii i jak długo trwa?– Na czym polega ta obecność?

VII.

– W jaki sposób okazujemy cześć Chrystusowi w Eucharystii?– Po co umieszcza się Eucharystię w Tabernakulum?

VIII.

– Z jaką postawą powinniśmy podchodzić do Eucharystii?– Dlaczego powinniśmy wierzyć w obecność Chrystusa w Eucharystii?


Zapoznajemy uczniów z nauczaniem papieża Jana Pawła II.

„Kościół i świat bardzo potrzebują kultu eucharystycznego. Jezus czeka na nas w tym sakramencie miłości. Nie odmawiajmy Mu naszego czasu, aby pójść, spotkać Go w adoracji, w kontemplacji pełnej wiary, otwartej na wynagradzanie za ciężkie winy i występki świata. Niech nigdy nie ustanie nasza adoracja!” (Dominicae cenae, 3).

− Do czego zachęca nas papież Jan Paweł II?

ZAKOŃCZENIE

Papież Benedykt XVI skierował do nas znamienne słowa:

„W Eucharystii Jezus jest prawdziwie obecny wśród nas. Jego obecność nie jest statyczna. Jest to obecność dynamiczna, która nas pociąga, aby nas do siebie upodobnić. Chrystus przyciąga nas do sie-bie, każe nam wyjść z siebie, abyśmy wszyscy stali się jednym z Nim. W ten sposób włącza nas też we wspólnotę braci, tak że komunia z Chrystusem jest też zawsze komunią z siostrami i braćmi. I widzi-my piękno tej komunii, którą obdarza nas święta Eucharystia” (Bari, 29 maja 2005 r.).

J

158

Autorefleksja.Eucharystia jest źródłem życia dla każdego chrześcijanina.Chrystus zaprasza Cię na spotkanie, chce być dla Ciebie chlebem życia.

Pomyślmy:− Jak często przyjmuję Chrystusa do swego serca?− Kiedy ostatnio uczestniczyłem w adoracji Najświętszego Sakra-

mentu?

„Boże utajony w Najświętszym Sakramencie – zmiłuj się nad namiJezu, obecny w Najświętszym Sakramencie jako Bóg i człowiek…Nieustająca Ofiaro Nowego Przymierza…Pamiątko męki Jezusa Chrystusa – zmiłuj się nad nami”.

PRACA DOMOWA

Napisz, czym jest dla Ciebie Eucharystia.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 4)

MODLITWA

Śpiew: „Panie dobry jak chleb”.

X

?

159

22. JEZUS KARMI NAS SWOIM SŁOWEM

Cel ogólnyUkazanie mocy słowa Bożego i jego działania.Zachęcenie do wsłuchiwania się w słowo Boże i uwielbienia Boga.Wychowanie do czynnego i owocnego uczestnictwa w liturgii słowa.


− definiuje, czym jest liturgia słowa Bożego,− wyjaśnia, na czym polega działanie słowa Bożego,− objaśnia, w jaki sposób Kościół przekazuje słowo Boże,− wskazuje, w jaki sposób Bóg przemawia dzisiaj w Kościele,− określa poszczególne części liturgii słowa,− analizuje, jaką rolę pełni słowo Boże w jego życiu, − przyjmuje postawę uwielbienia i wdzięczności Jezusowi za Jego słowo.

MetodyPraca w grupach, pogadanka, medytacja, metoda skojarzeń, ekspozycja,

autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, świeca, odtwarzacz CD, płyty z refleksyjną muzyką, karty

dialogowe OH lub pocztówki z widokami przyrody, zeszyt, kolorowa kreda, podręcznik.

MODLITWA

Prośmy Jezusa, abyśmy umieli przyjmować Jego słowa, które kie-ruje do nas w czasie obecnej katechezy.

„Ojcze nasz”.

WPROWADZENIE

− Jaką rolę pełni słowo w życiu człowieka?

X

+

160


Odczytanie i omówienie słów Matki Teresy z Kalkuty.

„Cała działalność Jezusa, od kiedy stał się człowiekiem, polega-ła na bezgranicznym poddaniu się Ojcu. (...) Tak blisko złączony jest z Ojcem, ze nie ma mowy o jakimkolwiek rozdzieleniu czy odosobnie-niu (...). Takim właśnie musi być brat Słowa Bożego: całkowicie zjed-noczony z Chrystusem, całkowicie zjednoczony ze Słowem Bożym. A to właśnie Słowo Boże, ta radość, jaka ogarnia cię podczas modlitwy, adoracji i kontemplacji, podczas samotnego przebywania z Bogiem, to właśnie słowo masz przekazywać innym” (Matka Teresa z Kalkuty, Wszystko zaczyna się od modlitwy, Warszawa 1999).

Słowo pomaga ludziom porozumiewać się, wyrażać uczucia. Pan Bóg przez wieki przemawiał do człowieka. Słowo Boga ma szczególną moc.

ROZWINIĘCIE

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na dziewięć grup. Uczniowie otrzymują karty

pracy i odpowiadają na pytanie: − Co czyni, jakie owoce daje Słowo Boga? Czas pracy: 5 minut.

Grupa I „Śpiewajcie Jemu pieśń nową,pełnym głosem pięknie mu śpiewajcie!

SŁOWO

&

161

Bo słowo Pana jest prawe,a każde Jego dzieło niezawodne” (Ps 33,3.4).

Grupa II „Na ziemię zsyła swoje orędzie,mknie chyżo Jego słowo.On daje śnieg niby wełnę,a szron jak popiół rozsiewa.Ciska swój grad jak okruchy chleba,od Jego mrozu ścinają się wody.Posyła słowo swoje i każe im tajać;każe wiać swemu wiatrowi, a spływają wody” (Ps 147,15-18).

Grupa III „Bo ja nie wstydzę się Ewangelii, jest bowiem ona mocą Bożą

ku zbawieniu dla każdego wierzącego, najpierw dla Żyda, potem dla Greka” (Rz 1,16).

Grupa IV „Ponieważ Pan jest Bogiem, który niszczy wojny,bo do swego obozu pośród ludu [prowadząc], wyrwał mnie z rąk mych prześladowców” (Jdt 16,2).

Grupa V „Lecz wy teraz odrzuciliście Boga waszego, który uwolnił was

od wszystkich nieszczęść i ucisków i rzekliście Mu: «Ustanów króla nad nami». Ustawcie się więc przed Panem według pokoleń i według rodów” (1Sm 10,19).

Grupa VI „Jezus, widząc ich wiarę, rzekł do paralityka: «Synu, odpuszczają

ci się twoje grzechy»” (Mk 2,5).

Grupa VII „Są inni, którzy są zasiani między ciernie: to są ci, którzy słuchają

wprawdzie słowa, lecz troski tego świata, ułuda bogactwa i inne żądze wciskają się i zagłuszają słowo, tak że zostaje bezowocne” (Mt 4,18-19).

Grupa VIII „On zaś ująwszy ją za rękę rzekł głośno: «Dziewczynko, wstań!» Duch

jej powrócił, i zaraz wstała. Polecił też, aby jej dano jeść” (Łk 8,54-55).

162

Grupa IX „Wszystko zaś to pochodzi od Boga, który pojednał nas z sobą

przez Chrystusa i zlecił nam posługę jednania. Albowiem w Chrystusie Bóg jednał z sobą świat, nie poczytując ludziom ich grzechów, nam zaś przekazując słowo jednania” (2Kor 5,18-19).

Prezentacja pracy w grupach – uczniowie odczytają odpowiedzi na pytanie.

Słowo objawia samego Boga i Jego moc. Pełnią objawienia było przyjście Pan Jezusa na ziemię, kiedy to Słowo Przedwieczne stało się Ciałem. Chrystus nieustannie zaprasza nas do stołu swojego słowa, pragnie, aby Kościół niósł to słowo światu i karmił Nim wszystkich głodnych, potrzebujących pokrzepienia.

Umieszczenie i omówienie planszy z fragmentem – Mt 4,4.

„Nie samym chlebem żyje człowiek, lecz każdym słowem,

które pochodzi z ust Bożych” (Mt 4,4).


Jezus wskazuje, że oprócz pokarmu fizycznego potrzebny jest człowie-kowi pokarm duchowy – jest nim Słowo Boże.

− W jaki sposób Kościół przekazuje Słowo Boga?

Bóg w sposób szczególny przemawia do nas w liturgii słowa Bożego podczas każdej Mszy Świętej. Wsłuchując się w czytania, Ewangelię, homilię głoszoną przez kapłana to tak, jak byśmy słucha-li samego Boga. On posyła swoje słowo, które niesie prawdę, życie, wolność. Karmi nas swoim słowem, abyśmy umacniali się w wierze, nadziei, miłości i tak, jak Maryja pełni ufności potrafili przyjmować to Słowo Boga każdego dnia. Maryja daje nam wspaniały wzór i przy-kład jak powinniśmy przyjmować słowo Boże, uczy nas dziękować za wszystkie słowa kierowane do nas przez Boga. Maryja przybywszy do Elżbiety z radością wielbiła Boga, który ją wybrał na swoją służebni-cę. Bóg wzywa każdego z nas, aby jego życie było jednym Magnificat – wielbieniem Boga.

163

Teraz wspólnie z Maryją uwielbiajmy Boga.

Uroczyste odczytanie fragmentu – Łk 1,46-55.

„Wtedy Maryja rzekła:«Wielbi dusza moja Pana,i raduje się duch mój w Bogu, moim Zbawcy.Bo wejrzał na uniżenie Służebnicy swojej.Oto bowiem błogosławić mnie będą odtąd wszystkie pokolenia,gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny.Święte jest Jego imię – a swoje miłosierdzie na pokolenia i pokolenia [zachowuje] dla tych, co się Go boją.On przejawia moc ramienia swego,rozprasza [ludzi] pyszniących się zamysłami serc swoich.Strąca władców z tronu, a wywyższa pokornych.Głodnych nasyca dobrami, a bogatych z niczym odprawia.Ujął się za sługą swoim, Izraelem,pomny na miłosierdzie swoje –jak przyobiecał naszym ojcom –na rzecz Abrahama i jego potomstwa na wieki»” (Łk 1,46-55).


„W Piśmie świętym Kościół nieustannie znajduje swój pokarm i swoją moc, ponieważ przyjmuje w nim nie tylko słowo ludzkie, ale to, czym jest ono rzeczywiście: Słowo Boże. «W świętych księgach Ojciec, który jest w niebie, z wielką miłością wychodzi swoim dzie-ciom naprzeciw i rozmawia z nimi»” (KKK 104).

− Co Kościół odnajduje w Piśmie Świętym?

„Liturgia słowa obejmuje «pisma prorockie», to znaczy Stary Testament, i «pisma Apostołów», to znaczy ich Listy i Ewangelie. Homilia zachęca do przyjęcia usłyszanego słowa jako tego, które jest rzeczywistym słowem Bożym, i do wypełniania go. Po niej następuje modlitwa wstawiennicza za wszystkich ludzi” (KKK 1349).

− Co obejmuje liturgia słowa?− Czemu służy homilia?

164

Omówienie poszczególnych części liturgii słowa.

Liturgia słowa obejmuje:

− pierwsze czytanie, − psalm responsoryjny,− drugie czytanie (w niedziele i uroczystości),− aklamacja przed Ewangelią,− Ewangelię, − homilię lub kazanie,− Credo – wyznanie wiary,− modlitwę powszechną.


Ojciec Święty Jan Paweł II zachęcał:

„Mamy karmić się słowem, aby być «sługami słowa»” (Novo Millennio Ineunte, 40).


„Są takie słowa, które służą jedynie rozrywce i przemijają jak wiatr; inne pod pewnymi względami kształcą umysł; natomiast słowa Jezusa powinny dotrzeć do serca, zakorzenić się w nim i kształ-tować całe życie. Bez tego są puste i stają się ulotne. Nie przybliżają nas do Niego (…). Drodzy młodzi, słuchajcie naprawdę słów Pana (…) Słuchajcie ich każdego dnia wytrwale, tak jak słucha się prawdziwego przyjaciela, który nie oszukuje i z którym chcemy dzielić drogę życia” (Madryt, 18 sierpnia 2011 r.).

− Do czego zachęca młodych papież Benedykt XVI?

Umieszczenie planszy ze słowami papieża.

„Drodzy młodzi, słuchajcie naprawdę słów Pana” (Benedykt XVI).

165

ZAKOŃCZENIE

Przygotowujemy uczniów do liturgii słowa najbliższej niedzieli. Zapoznajemy z czytaniami oraz wyjaśniamy słowa Ewangelii.

Uczniowie uzupełniają tabelę w zeszycie ćwiczeń, wpisując odpo-wiednie symbole.

NAJBLIŻSZA NIEDZIELA

(data)…………………………..

Pierwsze czytanie – …………………………………

Psalm responsoryjny – ……………………………

Drugie czytanie – ………………………………………

Aklamacja przed Ewangelią – …………………

Ewangelia – ………………………………………………


Słowo Boże objawia prawdę o miłości Boga i Jego działaniu przez wieki. Jezus Chrystus każdego dnia zaprasza nas do stołu swo-jego słowa.

Autorefleksja.Pomyślmy:− Jaki jest mój stosunek do słowa Bożego?− Jak słucham czytań biblijnych w czasie Mszy Świętej?− Jak wprowadzam w życie usłyszane słowo Boże?

„Wspólnie dziękujemy Bogu”.

Dziękujemy Ci po prostu za to, że jesteśza to, że nie mieścisz się w naszej głowie, która jest za logicznaza to, że nie sposób Cię ogarnąć sercem, które jest za nerwoweza to, ze jesteś bliski i daleki, ze we wszystkim inny

J

166

za to, że jesteś już odnaleziony i nie odnaleziony jeszczeże uciekamy od Ciebie do Ciebieza to, że nie czynimy niczego dla Ciebie, ale wszystko dzięki Tobieza to, że to czego pojąć nie mogę – nie jest nigdy złudzeniemza to, że milczysz. Tylko my – oczytani analfabecichlapiemy językiem

(ks. Jan Twardowski)

PRACA DOMOWA

Napisz, jak rozumiesz słowa psalmisty: „Twoje słowo jest lampą dla moich stóp i światłem na mojej ścieżce” (Ps 119,105).


MODLITWA

Prośmy Matkę Najświętszą, abyśmy tak jak Ona rozważali Słowo Boże w swoim sercu, przyjmowali je z ufnością i wsłuchiwali się w nie każdego dnia.

„Zdrowaś Maryjo”.

X

?

167

23. JEZUS KARMI NAS SWOIM CIAŁEM

Cel ogólnyUkazanie, jakie skutki daje przyjmowanie Komunii Świętej.Zachęta do pełnego uczestnictwa we Mszy Świętej oraz dziękczynienia

za dar obecności Jezusa w Komunii Świętej.


− wymienia owoce, jakie daje przyjmowanie Komunii Świętej,− wyjaśnia symbolikę darów ofiarnych,− wskazuje owoce Eucharystii w wybranych fragmentach homilii papieskich,− opisuje, co dokonuje się podczas konsekracji,− analizuje teksty biblijne i nauczania Kościoła, − wskazuje na Eucharystię jako centrum liturgii i życia chrześcijańskiego,− ocenia swój udział we Mszy Świętej, Komunii z Bogiem i braćmi,− wyraża wdzięczność Jezusowi za dar Jego obecności w Komunii Świętej,− przyjmuje postawę odpowiedzialność za Komunię z Bogiem i ludźmi.

Metody Pogadanka, telegram, praca w grupach, wykład, ekspozycja, analiza tek-

stów źródłowych ukierunkowana pytaniami.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, plansza z tekstem Pisma

Świętego, teksty do pracy w grupach, blankiety telegramów, teksty naucza-nia papieskiego.

MODLITWA

Bóg jako Mądrość Przedwieczna zaprasza nas na ucztę, do stołu, aby karmić nas chlebem. Prośmy Ojca Niebieskiego, aby było w nas pragnienie spożywania tego chleba.

„Ojcze nasz”.

X

168

WPROWADZENIE

Na pewno każdy z was odczuwał kiedyś głód, pragnienie.

− Co wtedy człowiek czuje? − Jaka jest jego reakcja?

Człowiek do tego, aby żyć wiecznie powinien posilać się Chlebem niebiańskim. W czasie każdej Mszy Świętej od Stołu Słowa Chrystus zaprasza nas do Stołu Eucharystycznego.

ROZWINIĘCIE

− Co przynosimy w procesji z darami do ołtarza Pańskiego w cza-sie Mszy Świętej?

− Czego symbolem są chleb, wino, woda?


Chleb jest owocem ziemi, rezultatem pracy rąk ludzkich, wino jest symbolem radości i cierpienia, a woda symbolizuje człowieka. W czasie konsekracji chleb przemienia się w Ciało, a wino w Krew Chrystusa, zaś woda połączona z winem podkreśla, wyraża naszą łącz-ność i jedność z Chrystusem.

„Następnie wziął chleb, odmówiwszy dziękczynienie połamał go i podał mówiąc: «To jest Ciało moje, które za was będzie wydane: to czyńcie na moją pamiątkę!» Tak samo i kielich po wieczerzy, mówiąc: «Ten kielich to Nowe przymierze we Krwi mojej, która za was będzie wylana (…)»” (Łk 22,19-20).

Pan Jezus zaprasza nas nieustannie do swojego Stołu, abyśmy spo-żywali pokarm dający życie wieczne.

Odczytanie fragmentu z Pisma Świętego i zapisanie na tablicy.

„Odpowiedział im Jezus: «Jam jest chleb życia. Kto do Mnie przychodzi nie będzie łaknął (...)

Jeśli kto spożywa ten chleb będzie żył na wieki” (J 6,35a.51a).

+

&

169



„Istotnymi znakami Eucharystii są pszenny chleb i wino gronowe, nad którymi wzywa się błogosławieństwa Ducha Świętego i kapłan wypowiada słowa konsekracji, będące słowami Jezusa z Ostatniej Wieczerzy: «To jest Ciało moje za was wydane... To jest kielich Krwi mojej...»” (KKK 1412).

− Jakich znaków używa się do sprawowania Eucharystii?

„Przez konsekrację dokonuje się przeistoczenie (…) chleba i wina w Ciało i Krew Chrystusa. Pod konsekrowanymi postaciami chleba i wina jest obecny żywy i chwalebny Chrystus w sposób prawdziwy, rzeczywisty i substancjalny, z Ciałem, Krwią, Duszą i Bóstwem” (KKK 1413).

− Co dokonuje się podczas konsekracji?



„Właściwym i ostatecznym celem przemienienia eucharystyczne-go jest nasza przemiana w komunii z Chrystusem. Celem Eucharystii jest nowy człowiek, nowy świat, taki, jaki może się narodzić jedynie biorąc początek od Boga, przez dzieło Sługi Bożego. (…) My wszyscy spożywamy ten sam chleb, przyjmujemy to samo Ciało Pana, a to ozna-cza, że On otwiera każdego z nas na coś, co jest poza nami. On spra-wia, że wszyscy stajemy się jedno. Eucharystia jest tajemnicą wielkiej bliskości i komunii każdego poszczególnego człowieka z Panem. I jest zarazem widzialną jednością wszystkich. Eucharystia jest sakramen-tem jedności” (Rzym, 21 kwietnia 2011 r.).

− Co jest celem przemienienia eucharystycznego?− Co jest celem Eucharystii?− Czym jest Eucharystia?

Ojciec Święty Jan Paweł II wielokrotnie w swoich homiliach mówił o potrzebie i darze Eucharystii oraz zachęcał, abyśmy jedli ze Stołu Pańskiego.

170

„Człowiek potrzebuje Eucharystii, aby mógł żyć na wieki tym życiem, które jest z Boga samego. Oto «chleb żywy, który zstąpił z nie-ba, jeśli kto spożywa ten chleb, będzie żył na wieki» (...). W Komunii Chrystus prowadzi nas do miłości Ojca w Duchu Świętym i daje udział w życiu Trójcy Świętej, tak iż stajemy się «uczestnikami Boskiej natu-ry», czyli dziećmi Bożymi” (Łódź, 13 czerwca 1987 r.).

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na sześć grup. Uczniowie otrzymują blankiety

telegramów i teksty (fragmenty homilii Ojca Świętego), na podsta-wie których mają napisać telegram na temat, co daje Eucharystia. Do napisania telegramu można użyć nie więcej niż piętnaście słów łącznie ze znakami interpunkcyjnymi (kropka, przecinek). Czas pracy: 10 minut.

Grupa I„Poprzez Eucharystię odnajdujecie się zawsze, na co dzień,

w samym «sercu» waszego powołania. I odnajdujecie się w «sercu» Kościoła, jak to wyraziła święta karmelitanka z Lisieux. Serce Kościoła bije bowiem rytmem eucharystycznym. Jest to właśnie rytm tej miło-ści, którą Chrystus «umiłował swoich... do końca ich umiłował». I dla-tego miłość ta trwa, podejmowana przez wiele, wiele ludzkich serc” (Jan Paweł II, Warszawa, 8 czerwca 1987 r.).

Grupa II„Eucharystia jest wielkim darem Zmartwychwstałego danym

Kościołowi. «Jest ona nową wieczerzą paschalną Kościoła, unią Nowe-go Przymierza, którą Chrystus przekazał uczniom jak pamiątkę swo-jej śmierci i zmartwychwstania, jako antycypację Uczty Baranka». (...) W tajemnicy Eucharystii uobecnia się dzieło pojednania wszystkich ludzi dokonane przez krzyż i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Kościół eucharystycznie pojednany będzie wiarygodnym znakiem – sakramentem jedności ludzkości i pokoju w świecie” (Jan Paweł II, Warszawa, 8 czerwca 1987 r.).

Grupa III„W Eucharystii jest z nami stale obecny Chrystus, «który stał się

człowiekiem za sprawą Ducha Świętego i narodził się z Maryi Dziewi-cy. On też, jak gdyby przedłużając tajemnicę swego Wcielenia do końca

171

czasów, buduje Kościół, jako swoje Ciało. Eucharystia jako sakramen-ty Ciała i Krwi Chrystusa wprowadza nas w tajemnicę Kościoła – Cia-ła, Ciała Chrystusa, Ciała mistycznego. Eucharystia «buduje» Kościół od najgłębszych podstaw” (Jan Paweł II, Warszawa, 8 czerwca 1987 r.).

Grupa IV„Eucharystia – sakrament Chrystusa ukrzyżowanego i zmartwych-

wstałego. (...) W tym znaku Jego paschalna tajemnica trwa w sposób rzeczywisty: rzeczywistością Najświętszego Sakramentu naszej wiary. Chrystus, który «przez własną krew wszedł do wiecznego przybytku, aby się wstawiać za nami» jako «jedyny Pośrednik między Bogiem i ludźmi», w tym sakramencie dopełnia z dnia na dzień słów swojej obietnicy: «jestem z wami... jestem z wami aż do skończenia świata»” (Jan Paweł II, Kraków, 10 czerwca 1987 r.).

Grupa V„Sprawując Eucharystię, sprawujemy wielką tajemnicę wiary.

I oto Wy, mali chrześcijanie, dojrzeliście już do tego, aby w tej tajem-nicy uczestniczyć w pełni. Komunia święta – to właśnie pełne uczest-niczenie w Eucharystii, w Ofierze Chrystusa i Kościoła. Ta Ofiara został ustanowiona przez Pana Jezusa w tym także celu, aby być naszym pokarmem duchowym” (Jan Paweł II, Łódź, 13 czerwca 1987 r.).

Grupa VI„Chleb służy człowiekowi za pokarm, a wino jest napojem –

zwłaszcza w krajach południowych – tam, gdzie Pan Jezus żył i usta-nowił sakrament swojej Ofiary. Co więc jest naszym pokarmem? Pod postacią chleba i wina – Ciało i Krew Chrystusa. Pod postacią chle-ba i wina – jest naszym pokarmem Jego Ofiara. Zbawcza Ofiara, przez którą nas odkupił z grzechów. Zbawcza Ofiara, którą daje życie wiecz-ne, objawione w zmartwychwstaniu Pana Jezusa” (Jan Paweł II, Łódź, 13 czerwca 1987 r.).

Odczytanie telegramów.

Kościół, wypełniając swoją misję i zadanie, zaprasza nas na Ucztę Eucharystyczną. Każdy z nas pewnie pamięta dzień swojej I Komunii Świętej, kiedy po raz pierwszy w pełni uczestniczył we Mszy Świętej. Był wtedy odświętnie ubrany, radosny, szczęśliwy.

172

W chwili ciszy podziękujmy Panu Bogu za dar Eucharystii, za dar I Komunii Świętej, za tych wszystkich, którzy pomogli nam przygoto-wać się do I Komunii Świętej, abyśmy każdego dnia mogli posilać się ze Stołu Pańskiego.

Wspólna modlitwa.

„Dzięki Ci składam, Panie, Ojcze Święty, wszechmogący, wieczny Boże, żeś mnie grzesznika, niegodnego sługę swego, bez żadnej mojej zasługi, lecz jedynie z miłosierdzia swego raczył posilić Przenajdroż-szym Ciałem i Krwią Syna swego, Pana naszego Jezusa Chrystusa.

Błagam Cię, niech ta Komunia święta nie będzie dla mnie powo-dem kary, lecz wyjedna mi zbawienne przebaczenie. Niech się sta-nie dla mnie zbroją i tarczą dobrej woli. Niech usunie moje wady, wyniszczy we mnie pożądliwość i zmysłowość, a pomnoży miłość i cierpliwość, pokorę i posłuszeństwo oraz wszystkie cnoty. Niech będzie mocną ochroną przeciw zasadzkom nieprzyjaciół widzialnych i niewidzialnych. Niech zupełnie uspokoi we mnie złe poruszenia cie-lesne i duchowe. Niech mnie trwale zespoli z Tobą, jednym i prawdzi-wym Bogiem, i stanie się szczęśliwym dokonaniem mego życia. Błagam Cię, abyś raczył doprowadzić mnie grzesznika do tej niewysłowionej uczty, na której sam wraz ze swoim Synem i Duchem Świętym jesteś dla swoich świętych prawdziwą światłością, zupełnym nasyceniem, wieczną radością, pełnią rozkoszy i doskonałym szczęściem. Amen”.

Odczytanie i analiza fragmentów Katechizmu Kościoła Katolickiego.

„Komunia święta pogłębia nasze zjednoczenie z Chrystusem. Szczególnym owocem przyjmowania Eucharystii w Komunii jest głę-bokie zjednoczenie z Chrystusem Jezusem (…). Uczta eucharystyczna jest podstawą życia w Chrystusie” (KKK 1391).

− Jakie owoce daje przyjmowanie Komunii Świętej?

„Komunia święta w przedziwny sposób dokonuje w naszym życiu duchowym tego, co pokarm materialny sprawia w życiu cielesnym. Przyjmowanie w Komunii Ciała Chrystusa Zmartwychwstałego (…) podtrzymuje, pogłębia i odnawia życie łaski otrzymane na chrzcie” (KKK 1992).

173


„Jak pokarm cielesny służy do przywracania utraconych sił, tak Eucharystia umacnia miłość, która słabnie w życiu codziennym, a ożywiona miłość ta gładzi grzechy powszednie” (KKK 1994).


„Eucharystia przez tę miłość, która w nas rozpala, zachowuje nas od przyszłych grzechów śmiertelnych” (KKK 1395).


„Eucharystia zobowiązuje do pomocy ubogim. By przyjmować w prawdzie Ciało i Krew Chrystusa za nas wydane, musimy rozpoznać Chrystusa w najuboższych, Jego braciach” (KKK 1397).



ZAKOŃCZENIE

W czasie Mszy Świętej Chrystus zaprasza nas do swojego stołu i karmi nas swoim Ciałem. Jednak niektórzy ludzie przeżywali wąt-pliwości w wierze i nie mogli zrozumieć tej wielkiej tajemnicy, kiedy chleb i wino przemieniają się w Ciało i Krew Chrystusa.

„Pewnego dnia 1263 roku, niemiecki kapłan Piotr z Pragi, pielgrzy-mujący do Rzymu, zatrzymał się w Bolsena. Był pobożnym księdzem lecz często miewał wątpliwości, co do Realnej Obecności Chrystusa w konsekrowanej Hostii. Gdy sprawował Najświętszą Ofiarę przy gro-bie św. Krystyny (znajdującym się w Kościele pod tym wezwaniem), w chwilę po wypowiedzeniu słów konsekracji, krople krwi zaczęły spływać z Hostii, spadając na jego ręce i korporał ołtarza.

Ogarnięty trwogą ksiądz Piotr próbował początkowo ukryć krew, lecz w chwilę potem przerwał Mszę Święta i udał się bezzwłocznie do sąsiedniego miasta Orvieto, gdzie przebywał papież Urban IV. Papież wysłuchał relacji o cudownym wydarzeniu, udzielił księdzu

J

174

przebaczenia i natychmiast zarządził wszczęcie procesu dochodze-niowego. Po zbadaniu faktów, biskup diecezji otrzymał nakaz prze-wiezienia Hostii i korporału ze śladami krwi do Orvieto, gdzie papież w uroczystej asyście złożył Je w katedrze. Korporał ten jest do dzisiej-szego dnia wystawiony i czczony przez wiernych w katedrze Orvieto” (J.C. Cruz, Cuda Eucharystyczne, Gdańsk 1994).

Autorefleksja.W Eucharystii Chrystus daje nam całego siebie w Ofierze, karmi

nas swoim Ciałem, abyśmy mieli życie w obfitości.

Pomyślmy: − Co czynię, aby moje przeżywanie Eucharystii było pełne i owocne?− Jak często przyjmuję Pana Jezusa w Komunii Świętej? − Jak często dziękuję Panu Bogu za dar Eucharystii?

PRACA DOMOWA

Napisz, co to znaczy, że Eucharystia jest darem Boga dla człowieka.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

MODLITWA

Śpiew pieśni: „Panie, dobry jak chleb”.

Ref. Panie, dobry jak chleb,bądź uwielbiony od swego Kościoła,bo Tyś do końca nas umiłował,do końca nas umiłował.

1. Tyś na pustkowiu chleb rozmnożył, Panie,byśmy do nieba w drodze nie ustali.Tyś stał się Manną wędrowców przez ziemię,dla tych, co dotąd przy Tobie wytrwali.

Ref. Panie, dobry jak chleb...

X

?

175

2. Ziarna zbierzemy, odrzucimy chwasty,bo łan dojrzewa, pachnie świeżym chlebem.Niech ziemia nasza stanie się ołtarzem,a chleb komunią dla spragnionych Ciebie.


3. Ty nas nazwałeś swymi przyjaciółmi,jeśli spełnimy, co nam przykazałeś.Cóż my bez Ciebie, Panie, uczynimy?Tyś naszym Życiem i Oczekiwaniem.


4. Tyś za nas życie Swe na krzyżu oddał,a w znaku Chleba z nami pozostałeśi dla nas zawsze masz otwarte Serce,bo Ty do końca nas umiłowałeś.


(słowa hymnu eucharystycznego)

176

24. DAR UMOCNIENIA W CIERPIENIU – NAMASZCZENIE CHORYCH

Cel ogólny Ukazanie istoty i znaczenia sakramentu namaszczenia chorych.Kształtowanie postawy odpowiedzialności za chorych i cierpiących

oraz wdzięczności za namaszczenie chorych – dar i pomoc w przeżywaniu cierpienia.


− przytacza treść tekstu Pisma Świętego na temat sakramentu namaszcze-nia chorych,

− definiuje, czym jest sakrament namaszczenia chorych,− nazywa sakrament namaszczenia chorych sakramentem umocnienia,− wyjaśnia, kto ustanowił sakrament namaszczenia chorych,− objaśnia sens cierpienia,− streszcza naukę Kościoła o cierpieniu,− opisuje przebieg udzielania sakramentu namaszczenia chorych,− określa chrześcijańską postawę w cierpieniu,− ocenia wartość sakramentu namaszczenia chorych w życiu człowieka,− przyjmuje odpowiedzialność za chorych i cierpiących,− uzasadnia rolę modlitwy za chorych,− przyjmuje postawę wdzięczności Jezusowi za namaszczenie chorych –

dar i pomoc w przeżywaniu cierpienia.

Metody Pogadanka, praca w grupach, praca z tekstem biblijnym ukierunkowana

pytaniami, rozmowa kierowana, wykład, autorefleksja.

Środki dydaktyczne Pismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, karty pracy.

MODLITWA

Prośmy Boga, by pozwolił nam zrozumieć, czym jest cierpienie w życiu człowieka, byśmy poznali wartość sakramentu namaszczenia chorych. Wspólnie odmówimy modlitwę: „Ojcze nasz”.

X

177

WPROWADZENIE

Cierpienie i choroby człowieka to jeden z problemów niepokoją-cych ludzkość. Odczuwają go także chrześcijanie, jednak światło wiary pomaga im przeniknąć głębiej tajemnicę cierpienia i mężniej je znosić. W oparciu o słowa Chrystusa rozumieją znaczenie i wartość choroby dla własnego zbawienia i dla zbawienia świata.

Uczniowie na podstawie własnych wiadomości i obserwacji odpo-wiadają na pytania:

− Czym jest cierpienie? − Jakie są przyczyny cierpienia?

ROZWINIĘCIE

Wielokrotnie Jezus zatrzymywał się nad ludzką krzywdą, cierpieniem i starał się przynieść człowiekowi choremu uzdrowienie lub chociaż ulgę.

Odczytanie tekstu z Pisma Świętego – J 9,1-3.6-7.

„Jezus przechodząc obok ujrzał pewnego człowieka, niewidomego od urodzenia. Uczniowie Jego zadali Mu pytanie: «Rabbi, kto zgrze-szył, że się urodził niewidomym – on czy jego rodzice?». Jezus odpo-wiedział: «Ani on nie zgrzeszył, ani rodzice jego, ale (stało się tak), aby się na nim objawiły sprawy Boże». To powiedziawszy splunął na ziemię, uczynił błoto ze śliny, i nałożył je na oczy niewidomego, i rzekł do niego: «Idź, obmyj się w sadzawce Siloe» – co się tłumaczy: Posłany. On więc odszedł, obmył się i wrócił widząc” (J 9,1-3.6-7).

Kościół od samego początku wypełniał nakaz Chrystusa, aby udzie-lać sakramentu namaszczenia chorych ludziom chorym i cierpiącym:

„Choruje ktoś wśród was? Niech sprowadzi kapłanów Kościoła, by się modlili nad nim i namaścili go olejem w imię Pana. A modlitwa pełna wiary będzie dla chorego ratunkiem i Pan go podźwignie, a jeśli-by popełnił grzechy, będą mu odpuszczone” (Jk 5,14-15).

− Jakie zadania wobec chorych spełniają kapłani Kościoła?


+

&

178

Papież Benedykt XVI wyjaśnia tekst listu do Jakuba (Jk 5,14-15):

„Z tego tekstu, ukazującego podstawę sakramentu i sam sakra-ment namaszczenia chorych, wyłania się jednocześnie rola cho-rych w Kościele. Jest to rola aktywna «pobudzająca», jeśli można tak powiedzieć, do tego, by modlić się z wiarą (…). Pragnę zwrócić uwagę na więź między chorymi i kapłanami, która jest swoistym przymie-rzem ewangelicznym «współdziałaniem». Jedni i drudzy mają pew-ne zadanie: chory ma «sprowadzić» kapłanów, a oni powinni złączyć doświadczenie choroby z obecnością i działaniem Zmartwychwstałe-go i Jego Ducha” (Watykan, 16 listopada 2010 r.).

− Na czym polega więź między chorymi a kapłanami?


Teraz zapoznamy się z tekstami Pisma Świętego i Katechizmu Kościoła Katolickiego, zobaczymy, jak problem cierpienia wyjaśnia nam Kościół.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na pięć grup. Uczniowie czytają teksty i odpowia-


Grupa I „Niewielkie bowiem utrapienia nasze obecnego czasu gotują bez-

miar chwały przyszłego wieku dla nas” (2Kor 4,17).

„(…) ale cieszcie się, im bardziej jesteście uczestnikami cierpień Chrystusowych, abyście się cieszyli i radowali przy objawieniu się Jego chwały” (1P 4,13).

− Jakie będą owoce naszego cierpienia w przyszłości?− Z kim powinniśmy łączyć nasze cierpienie i dlaczego?

Grupa II„Teraz raduję się w cierpieniach za was i ze swej strony w moim

ciele dopełniam braki udręk Chrystusa dla dobra Jego Ciała, którym jest Kościół” (Kol 1,24).

179

− Jak Apostoł przeżywa cierpienie?− W jaki sposób chrześcijanie powinni patrzeć na cierpienie?

Grupa III„Choroba może (...) być drogą do większej dojrzałości, może

pomóc lepiej rozeznać w swoim życiu to, co nie istotne, aby zwrócić się ku temu, co istotne. Bardzo często choroba pobudza do szukania Boga i powrotu do Niego” (KKK 1501).

− Jaką postawę pomaga osiągnąć choroba?− Kogo poszukuje człowiek chory, cierpiący i dlaczego?

Grupa IV„Przez święte chorych namaszczenie i modlitwę kapłanów cały

Kościół poleca chorych cierpiącemu i uwielbionemu Panu, aby ich podźwignął i zbawił; a nadto zachęca ich, aby łącząc się dobrowolnie z męką i śmiercią Chrystusa, przysparzali dobra Ludowi Bożemu” (KKK 1499).

− Komu i w jaki sposób Kościół poleca chorych?− W jakim celu Kościół poleca cierpiących Chrystusowi?

Grupa V„Kościół wierzy i wyznaje, że wśród siedmiu sakramentów istnieje

jeden specjalnie przeznaczony do umocnienia osób dotkniętych cho-robą – namaszczenie chorych:

Święte namaszczenie chorych zostało ustanowione przez Pana naszego Jezusa Chrystusa jako prawdziwy i właściwy sakrament Nowego Testamentu” (KKK 1511).

− Jaki sakrament przeznaczony jest do umocnienia chorych?− Kto i w jakim celu ustanowił sakrament namaszczenia chorych?

Podsumowanie pracy w grupach – prezentacja pracy uczniów i podsumowanie katechety.

Katechizm Kościoła Katolickiego mówi jakich łask udziela czło-wiekowi Chrystus poprzez ten sakrament.

180

„Skutki specjalnej łaski sakramentu namaszczenia chorych są na-stępujące:

− zjednoczenie chorego z męką Chrystusa dla jego własnego dobra oraz dla dobra całego Kościoła

− umocnienie, pokój i odwaga, by przyjmować po chrześcijańsku cierpienia choroby lub starości

− przebaczenie grzechów, jeśli chory nie mógł go otrzymać przez sakrament pokuty

− powrót do zdrowia, jeśli to służy dobru duchowemu− przygotowanie na przejście do życia wiecznego” (KKK 1532).

W sakramencie namaszczenia chorych człowiek jednoczy swo-je cierpienie z męką Chrystusa i – jeśli to służy dobru duchowemu – powraca do zdrowia. W innym przypadku uzyskuje umocnienie, pokój i odwagę do dalszego znoszenia choroby.


Ojciec Święty Jan Paweł II poucza:

„Do «ubogich» skierowane jest przede wszystkim przepowiada-nie i działalność Jezusa. Rzeszom chorych i zepchniętych na margi-nes, którzy za Nim chodzą i Go szukają, Jego słowa i czyny objawiają, jak wielką wartość ma ich życie i na jak mocnej podstawie jest oparte ich oczekiwanie zbawienia” (Evangelium vitae, 32).

ZAKOŃCZENIE

Sakrament namaszczenia chorych został ustanowiony jako po-moc dla chorych. Sakrament ten możemy przyjmować wielokrotnie. Kościół zachęca, aby przyjąć sakrament namaszczenia, np. przed po-ważną operacją.

My, jako chrześcijanie, mamy obowiązek nie tylko zachęcać cho-rych do przyjmowania tego sakramentu, ale również modlić się, by wszyscy wierzący zachowali na zawsze swą wiarę i by patrzyli na świat z dobrocią i miłością.

Omówienie przebiegu obrzędu namaszczenia chorych.

J

181

Pokój chorego należy odpowiednio przygotować, stół nakryć czystym białym obrusem i tak ustawić, by chory mógł wygodnie go obserwować. Na stole należy postawić krzyż oraz zapalone świe-ce. W naczyniu stawiamy wodę święconą obok kropidło, oprócz tego w szklance zwyczajną, czystą wodę, a przy niej łyżkę. Na talerzyku przygotowujemy watę, kromkę chleba i nieco soli. Przednia część sto-łu powinna być wolna, bo na tym miejscu kapłan kładzie korporał, aby na nim złożyć Najświętszy Sakrament. Gdy kapłan z Najświętszym Sakramentem nadchodzi, należy wyjść z zapaloną świecą na spotka-nie eucharystycznego Zbawiciela, a gdy wejdzie kapłan do pomiesz-czenia, wszyscy powinni uklęknąć. Podczas spowiedzi chorego zgro-madzeni opuszczają pokój chorego. Mogą w tym czasie śpiewać pieśni bądź modlić się. Po ukończeniu spowiedzi kapłan zaprasza wszystkich do dalszej wspólnej modlitwy.

Obrzęd namaszczenia chorych składa się z:

− obrzędy wstępne,− spowiedź – jeżeli chory nie jest w stanie łaski uświęcającej,− święte namaszczenie – kapłan namaszcza chorego olejem świętym na czole i rękach,− kapłan udziela choremu Komunii Świętej,− zakończenie obrzędu i błogosławieństwo chorego, i obecnych.

(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 4 i 5)

Uczniowie wstają i w chwili ciszy dziękują Jezusowi za ustanowienie sakramentu namaszczenia chorych

Autorefleksja.Każdy z nas spotkał w swoim życiu człowieka chorego, cierpiącego.

Pomyślmy:− Jak odnoszę się do osób chorych i starszych?− Jak okazuję im swoją troskę i pomoc?− Jak często modlę się za chorych?

182

PRACA DOMOWA

Napisz, w jaki sposób możesz pomóc cierpiącemu, który żyje obok ciebie.


MODLITWA

Módlmy się za wszystkich ludzi chorych, cierpiących i opuszczo-nych, aby łączyli swoje cierpienie z krzyżem Chrystusa i składali je do skarbca Kościoła.

Ciebie prosimy….


X

?

183

25. DAR PRZYWRACANIA POKOJU MIĘDZY BOGIEM A LUDŹMI – KAPŁAŃSTWO

Cel ogólnyZapoznanie z istotą sakramentu kapłaństwa, jako przedłużeniem misji

Chrystusa.Kształtowanie postawy szacunku dla kapłanów oraz wdzięczności za ich

służbę.


− przytacza teksty Pisma Świętego mówiące o ustanowieniu kapłaństwa,− objaśnia, na czym polega posługa biskupów, kapłanów i diakonów,− wyjaśnia, czym jest sukcesja apostolska,− uzasadnia, że kapłani kontynuują misję Chrystusa,− wskazuje na sakrament święceń jako sakrament przywracania pokoju

pomiędzy Bogiem a ludźmi,− określa stopnie i cel udzielania sakramentu święceń,− analizuje teksty biblijne i nauczania Kościoła na temat stopni święceń,− ocenia swoją postawę wobec kapłanów,− przyjmuje odpowiedzialność za kształtowanie postawy szacunku wobec

kapłanów,− wyraża wdzięczność Bogu za sakrament kapłaństwa.

MetodyWykład, praca w grupach, pogadanka, analiza tekstu źródłowego, reflek-

sja, ekspozycja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, teksty do pracy w gru-

pach, plansze z napisami, zdjęcia.

MODLITWA


X

184

WPROWADZENIE

Każdy z nas żyje w określonej wspólnocie parafialnej, wobec tego mamy ciągły kontakt z naszymi duszpasterzami, chociażby przez fakt uczestnictwa w niedzielnej Eucharystii. Obserwujemy pracę kapłana, jego posługę, zaangażowanie na rzecz wspólnoty, której jest prze-wodnikiem. Na pewno niejednokrotnie zastanawiamy się nad istotą powołania do kapłaństwa. Czasami zadajemy sobie pytanie, dlaczego właśnie ten człowiek wybrał taką, a nie inną drogę życia. Ojciec Święty Jan Paweł II, powiedział znamienne słowa, które znajdujemy w książ-ce pt. Dar i Tajemnica: „Powołanie kapłańskie jest tajemnicą pomię-dzy Bogiem a człowiekiem”. Na dzisiejszej katechezie dowiemy się, że kapłaństwo to wielki dar ofiarowany nam przez Chrystusa.

Katecheta zadaje pytania:

− Jaką rolę odgrywa kapłan w naszym życiu?− Kim dla nas jest kapłan?

Przygotowujemy planszę z hasłem: „KAPŁAN” i polecamy wypisać określenia jakie nasuwają się pod tym pojęciem.


ROZWINIĘCIE

Jezus Chrystus, jedyny Kapłan Nowego Testamentu, spośród uczniów powołał grupę Dwunastu Apostołów w wyraźnie określonym celu.

KAPŁAN

+

&

185

Ta grupa przebywała ciągle przy Jezusie, w czasie Jego ziemskiej dzia-łalności, przygotowując się do późniejszej misji przekazywania ludziom prawdy o Zbawicielu. Jest to grupa ukonstytuowana, stanowiąca począ-tek Kościoła Chrystusowego. Apostołowie są osobiście powołani przez Chrystusa i przez Niego przygotowywani do swojej późniejszej misji. Jezus Chrystus uczył i wychowywał Apostołów stopniowo. Przed wnie-bowstąpieniem powierzył apostołom pełnię urzędu apostolskiego. Apo-stołowie otrzymali nakaz misyjny pójścia w świat i głoszenia Ewangelii. Następnie przekazywali władzę otrzymaną od Chrystusa swym prawo-witym następcom. Na drodze tzw. sukcesji apostolskiej, udział Aposto-łów w kapłaństwie Jezusa zostaje przekazany biskupom i ich wybranym pomocnikom, czyli kapłanom i diakonom, i trwa po dzień dzisiejszy.

Podajemy krótką definicję sukcesji apostolskiej.


To, co do tej pory powiedzieliśmy o powołaniu i przekazywaniu władzy kapłańskiej Apostołom, ma swoje potwierdzenie na kartach Ewangelii. Dlatego możemy mówić niejako o czterech najważniejszych etapach formacji grupy Dwunastu do wypełnienia powierzonej misji kapłańskiej przez Chrystusa.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na cztery grupy. Uczniowie otrzymują teksty

do pracy i pytania. Oprócz postawionych pytań do analizy tekstu, zada-niem uczniów jest wyłonić istotne słowa mówiące o powołaniu i powie-rzeniu zadań apostołom przez Chrystusa. Wybrane słowa z Ewangelii uczniowie zapisują na planszach. Czas pracy: 8 minut.

Grupa I „Potem wyszedł na górę i przywołał do siebie tych, których sam chciał,

a oni przyszli do Niego. I ustanowił Dwunastu, aby Mu towarzyszyli, by mógł wysyłać ich na głoszenie nauki, i by mieli władzę wypędzać złe duchy. Ustanowił więc Dwunastu: Szymona, któremu nadał imię Piotr; dalej Jakuba, syna Zebedeusza, i Jana, brata Jakuba, którym nadał przy-domek Boanerges, to znaczy synowie gromu; dalej Andrzeja, Filipa, Bartłomieja, Mateusza, Tomasza, Jakuba, syna Alfeusza, Tadeusza, Szymo-na Gorliwego i Judasza Iskariotę, który właśnie Go wydał” (Mk 3,13-19).

186

− Kogo wybrał Jezus?− W jakim celu ustanowił Dwunastu?

„(...) przywołał do siebie tych, których sam chciał, a oni przyszli do Niego” (Mk 3,13).

Grupa II „A gdy nadeszła pora, zajął miejsce u stołu i Apostołowie z Nim.

Wtedy rzekł do nich: «Gorąco pragnąłem spożyć Paschę z wami, zanim będę cierpiał. Albowiem powiadam wam: Już jej spożywać nie będę, aż się spełni w królestwie Bożym». Potem wziął kielich i odmówiwszy dziękczynienie rzekł: «Weźcie go i podzielcie między siebie; albowiem powiadam wam: odtąd nie będę już pił z owocu winnego krzewu, aż przyjdzie królestwo Boże». Następnie wziął chleb, odmówiwszy dziękczynienie połamał go i podał mówiąc: «To jest Ciało moje, które za was będzie wydane: to czyńcie na moją pamiątkę!»” (Łk 22,14-19).

− Co dokonał Jezus na Ostatniej Wieczerzy? − Jakie polecenie dał Apostołom?

„(...) to czyńcie na moją pamiątkę!” (Łk 22,19).

Grupa III „Po tych słowach tchnął na nich i powiedział im: «Weźmijcie

Ducha Świętego! Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane»” (J 20,22-23).

− Jakie polecenie dał Jezus Apostołom?

„Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane” (J 20,23).

Grupa IV„Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu

w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszyst-ko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata»” (Mt 28,19-20).

− Jakie polecenie otrzymali Apostołowie?

187

„Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody” (Mt 28,19).

Następuje prezentacja pracy w grupach oraz umieszczenie plansz z zapisanymi słowami na tablicy. Powinna powstać następującą ekspozycja.

Etapy powołania i formacji Apostołów:

„przywołał do siebie tych, których sam chciał, a oni przyszli do Niego” (Mk 3,13).

„to czyńcie na moją pamiątkę!” (Łk 22,19).

„Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane” (J 20,23).

„Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody”(Mt 28,19).

Misja Apostołów nie ograniczyła się tylko do grupy Dwunastu. Apostołowie dobierają sobie do pomocy ludzi, którym przekazują udział w kapłańskim posługiwaniu. To przekazywanie jak już wiemy trwa do dzisiaj. Mówi o tym Katechizm Kościoła Katolickiego.

„Sakrament święceń jest sakramentem, dzięki któremu posłanie, powierzone przez Chrystusa Apostołom, nadal jest spełniane w Koście-le aż do końca czasów. Jest to więc sakrament posługi apostolskiej. Obej-muje on trzy stopnie: episkopat, prezbiterat i diakonat” (KKK 1536).

− Czym jest sakrament kapłaństwa?− Jakie wyróżniamy stopnie święceń?

Zapisujemy stopnie święceń na tablicy.

Stopnie święceń:

− biskupi,− prezbiterzy,− diakoni.

188

Możemy również wyeksponować na tablicy zdjęcia przedstawiające biskupa, prezbitera, diakona.

W oparciu o teksty Katechizmu Kościoła Katolickiego omawiamy krótko zadania biskupów, prezbiterów i diakonów. Możemy podzielić uczniów na grupy.

„Biskup otrzymuje pełnię sakramentu święceń, która włącza go do Kolegium Biskupów i czyni widzialną głową powierzone-go mu Kościoła partykularnego. Biskupi jako następcy Apostołów i członkowie kolegium mają udział w odpowiedzialności apostolskiej i w posłaniu całego Kościoła pod zwierzchnictwem papieża, następcy św. Piotra” (KKK 1594).

− Co otrzymuje biskup?− Za co odpowiedzialni są biskupi?

„Prezbiterzy są zjednoczeni z biskupami w godności kapłańskiej, a równocześnie zależą od nich w wykonywaniu swoich funkcji dusz-pasterskich; są powołani, by być roztropnymi współpracownikami biskupów. Tworzą oni wokół swojego biskupa prezbiterium, które wraz z nim jest odpowiedzialne za Kościół partykularny. Otrzymują od biskupa misję kierowania wspólnotą parafialną lub określoną funk-cję kościelną” (KKK 1595).

− Jaką misję do spełnienia mają prezbiterzy?

„Diakoni są wyświęceni dla zadań posługi w Kościele. Nie otrzy-mują oni kapłaństwa posługi, ale święcenia dają im prawo do ważnych funkcji w posłudze słowa, w kulcie Bożym, w zadaniach duszpaster-skich i charytatywnych, które mają pełnić pod pasterskim zwierzch-nictwem swojego biskupa” (KKK 1596).

− Do czego powołani są diakoni?


189

Do powyższego omawiania możemy wykorzystać również następu-jące numery z Katechizmu Kościoła Katolickiego: KKK 1560, KKK 1564 i KKK 1570.

Ojciec Święty Benedykt XVI przypomniał w liście skierowanym do kapłanów, że szczególnym powołaniem księży jest świadczenie o Bogu, który jest miłością. W czasie swojej pielgrzymki do Polski, Benedykt XVI, przypomniał i niejako określił kim powinien być kapłan i czego wierni oczekują od kapłanów. W Warszawie powie-dział: „Wierni oczekują od kapłanów tylko jednego, aby byli specjali-stami od spotkania człowieka z Bogiem”.

Odczytanie fragment List do kapłanów na Rok Kapłański papieża Benedykta XVI.

„We współczesnym świecie, podobnie jak w trudnych czasach proboszcza z Ars trzeba, żeby kapłani wyróżniali się w swoim życiu i działaniu mocnym ewangelicznym świadectwem (…). Tak jak Jezus powołał Dwunastu, aby z nim byli i dopiero następnie wysłał ich, by głosili Ewangelię, tak i w naszych czasach kapłani są powołani do «przyswojenia» sobie owego «nowego stylu życia», zapoczątko-wanego przez Pana Jezusa, który realizowali właśnie Apostołowie” (Watykan, 16 czerwca 2009 r.).

Papież Franciszek również nakreślił istotę kapłaństwa. Wyświęca-jąc nowych kapłanów, powiedział:

„Będą oni bowiem ukształtowani na podobieństwo Chrystusa Najwyższego i Wiecznego Kapłana, czyli zostaną konsekrowani jako prawdziwi kapłani Nowego Testamentu i z tego tytułu, który jednoczy ich w kapłaństwie z biskupem, będą głosicielami Ewangelii, pasterza-mi Ludu Bożego oraz będą przewodniczyć kultowi, zwłaszcza sprawo-waniu ofiary Pańskiej” (Rzym, 21 kwietnia 2013 r.).

− Kim są kapłani?

190

Na podstawie nauczania papieża Franciszka wypisujemy, kim są kapłani.

Kapłani:− podobni do Chrystusa Najwyższego i Wiecznego Kapłana,− prawdziwi kapłani Nowego Testamentu,− głosiciele Ewangelii,− pasterze Ludu Bożego,− przewodnicy kultu, − szafarze ofiary Pańskiej.


O pracy i zadaniach kapłanów można mówić wiele. Zadania kapłanów są wielkie i zaszczytne, a zarazem odpowiedzialne. W Dzienniczku świętej siostry Faustyny Kowalskiej czytamy o donio-słej roli kapłanów.

„(…) przez nich jak przez kanały spływa na ludzkość miłosierdzie moje” (Dzienniczek, 1212).

Plansze ze słowami – Dzienniczek, 1212 umieszczamy pod plansza-mi z etapami powołania Apostołów.

„(…) przez nich jak przez kanały spływa na ludzkość miłosierdzie moje” (Dzienniczek, 1212).

ZAKOŃCZENIE

Każdy z nas w swoim życiu potrzebuje kapłana. Kapłan towarzyszy nam niemal od samego początku naszego życia. Człowiek doświadcza jego obecności do końca swoich dni. Przez jego słowa i gesty obec-ny jest sam Chrystus, ponieważ spełnia Jego misję. Wszyscy jesteśmy odpowiedzialni za kapłanów, jak i za powołania do tej służby. Warto przytoczyć fragment z nauczania biskupów polskich.

„Powołanie, które wzrasta jak kiełkujące ziarno, musi być wspie-rane modlitwą i szczególną troską nie tylko w swych początkach,

J

191

gdy się budzi, ale także wtedy, gdy wzrasta i dochodzi do pełnej doj-rzałości. Pozostaje ono zawsze delikatnym i wybranym kwiatem łaski, za który ponosi odpowiedzialność cały Kościół, cała wspólnota para-fialna i cała chrześcijańska rodzina” (Listy Pasterskie Episkopatu Pol-ski, Paryż 1988, s. 455-456).

− Do czego zachęcają nas biskupi?

Powołania do kapłaństwa powinny być otoczone szczególną tro-ską Kościoła, poprzez modlitwę i życzliwy stosunek do młodych ludzi, zamierzających poświęcić się służbie Bożej. Ważne zadanie przypada rodzinie, ponieważ w prawdziwie chrześcijańskiej atmosferze rodzin-nej najlepiej dojrzewają powołania kapłańskie i zakonne.

Autorefleksja.Pomyślmy:− Jaka jest moja postawa wobec kapłanów?− Jak często modlę się za kapłanów?− Jak często modlę się o nowe powołania kapłańskie?

Podsumowanie katechezy wierszem ks. Jana Twardowskiego.

Własnego kapłaństwa się boję,własnego kapłaństwa się lękami przed kapłaństwem w proch padam,i przed kapłaństwem klękam.W lipcowy poranek mych święceńdla innych szary zapewnejakaś moc przeogromnaz nagła poczęła się we mnie.Jadę z innymi tramwajembiegnę z innymi ulicąnadziwić się nie mogę swej duszy tajemnicą.

PRACA DOMOWA

Napisz, w jaki sposób możemy pomagać kapłanom.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

?

192

MODLITWA

Śpiew: „Wiele jest serc”.

lub

„Modlitwa za kapłanów”.

O Jezu mój, proszę Cię za Kościół cały,udziel mu miłości i światła Ducha swego,daj moc słowom kapłańskim, aby serca zatwardziałekruszyły się i wróciły do Ciebie, Panie.Panie daj nam świętych kapłanów.Ty sam ich utrzymuj w świętości.O Boski i najwyższy Kapłanie, niech mocmiłosierdzia Twego towarzyszy im wszędzie i chroniod zasadzek i sideł diabelskich,ustawicznie zastawianych na dusze kapłana.Niechaj moc miłosierdzia Twego, o Panie,kruszy i w niwecz obraca wszystko to,co mogłoby przyćmić świętość kapłana,bo Ty wszystko możesz.

(św. Faustyna Kowalska, Dzienniczek, 1052)

X

193

26. DAR KONSEKRACJI LUDZKIEJ MIŁOŚCI – MAŁŻEŃSTWO

Cel ogólnyUkazanie sakramentu małżeństwa jako daru miłości Boga do człowieka.Głębsze poznanie prawdy o jedności i nierozerwalności małżeństwa

sakramentalnego, potwierdzonego i uświęconego przez Chrystusa.


− definiuje, czym jest sakrament małżeństwa,− przytacza tekst biblijny dotyczący Bożej woli wobec małżeństwa i rodziny,− nazywa sakrament małżeństwa konsekracją ludzkiej miłości,− wyjaśnia Boży zamysł wobec małżeństwa,− określa skutki przyjętego sakramentu małżeństwa,− charakteryzuje małżeństwo sakramentalne,− wskazuje na jedność i nierozerwalność małżeństwa sakramentalnego,− uzasadnia sens małżeństwa sakramentalnego,− analizuje teksty biblijne i nauczania Kościoła, − ocenia swoje zaangażowanie na rzecz rodziny.

MetodyZespołowe wypełnianie jednego arkusza, rozmowa kierowana, dysku-

sja, praca w grupach, analiza tekstu biblijnego ukierunkowana pytaniami, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, fragmenty homilii papie-

skich, zdjęcia przedstawiające pozytywne sceny z życia rodziny.

MODLITWA

Panie Boże, Ty stworzyłeś człowieka na Twój obraz i na podo-bieństwo Twojej miłości. Ty pragniesz, aby kobieta i mężczyzna złą-czyli się w małżeństwie w jedno ciało, aby dzielili się miłością wierną i nieodwołalną, aby mocą Twojej miłości tworzyli szczęśliwą rodzinę.

X

194

Prosimy Cię, Boże, o światło Twojej prawdy i moc Twojej miłości, abyśmy lepiej zrozumieli, na czym polega dojrzała miłość małżeńska i abyśmy szczerze takiej miłości się uczyli.

WPROWADZENIE

Treść modlitwy rozpoczynającej nasze spotkanie wprowadziła nas w temat dzisiejszej katechezy, jakim jest: „Dar konsekracji ludzkiej miłości – małżeństwo”.

− Czym jest małżeństwo? − Co kojarzy Wam się z tym słowem?


Praca w grupach.Dzielimy uczniów na czteroosobowe zespoły. Każdy zespół otrzy-

muje kartkę formatu A4 z wypisanym na środku hasłem małżeństwo. Zadaniem każdego z członków zespołu jest napisanie w swoim rogu kartki jednego zdania, które im się kojarzy z wypisanym na środku sło-wem. Po zakończeniu tej czynności polecamy obrócić kartkę zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Prosimy teraz, aby każdy uczeń dopisał nowe zdanie, uzupełniające zdanie napisane przez kolegę czy koleżan-kę. Kartkę obracamy trzykrotnie.

Po zakończeniu pracy wybrani przedstawiciele poszczególnych grup odczytują głośno zapisane zdania. Czas pracy: 10 minut.

Instytucja małżeństwa jest zjawiskiem powszechnym, występuje we wszystkich znanych nam kulturach i społeczeństwach. Nie znaczy to, że rozumienie istoty małżeństwa jest takie samo. Coraz częściej pojawiają się także głosy, że małżeństwo to już przeżytek, który powinna zastąpić forma niezależności i życia wspólnego bez zobowiązań.

Odczytanie listu pewnej pary małżeńskiej.

„Od początku naszej znajomości Bóg był kimś ważnym. Jednak «nasza teologia» była nieco pogmatwana. Dzisiaj nazwalibyśmy ją «new age», ale wówczas u schyłku lat osiemdziesiątych, niewielu o tym słyszało. Byliśmy «wolnościowo – anarchizujący». W każdym

+

195

razie ślub cywilny stanowił dla nas kontrakt, potrzebny nie nam, lecz anonimowym urzędnikom wtrącającym się w osobiste układy między ludźmi. Prawo nie zezwalało na ślub kościelny bez wcześniejszego cywilnego, więc uznaliśmy, że nie potrzebujemy żadnego. Nie to nie...Żyliśmy zatem bez formalnego ślubu, sumienia mieliśmy spokojne. W końcu to sakrament, którego udzielają sobie małżonkowie, ksiądz «tylko» błogosławi. Niedługo potem mieliśmy się przekonać, jak waż-ne jest to «tylko» kapłana... Pragnęliśmy dziecka, mieliśmy już gotowe imię... i ciągle nic. Z miesiąca na miesiąc ogarniało nas coraz większe przygnębienie, diagnozy lekarzy również nie napawały optymizmem.

Ponad pół roku później nasz przyjaciel, zakonnik (wiedząc, że i tak żyjemy razem, a pragniemy sakramentalnego związku z błogosławień-stwem Kościoła) zgodził się udzielić nam ślubu bez papierka z urzędu. Wszystko odbyło się po cichu, bez gości, strojów i całego związanego z tym zamieszania. Za dwa tygodnie później byliśmy już zupełnie pew-ni, że zostaliśmy rodzicami... Pozostało nam pochylić czoła w pokorze przed wielkością Tradycji. Stało się jasne, że dopiero błogosławień-stwo Kościoła uczyniło z nas pełne małżeństwo (Nina i Jacek)”.

− Dlaczego nie wystarczy żyć razem, kochać się, by być małżeństwem?− Czego o przymierzu małżeńskim dowiadujemy się z listu Niny i Jacka?− Kiedy związek mężczyzny i kobiety osiąga rangę sakramentu?

Następnie zadajemy kolejne pytanie, uczniowie swoje odpowiedzi zapisują w zeszycie ćwiczeń.

− Jakimi cechami powinni odznaczać się żona i mąż?

Możemy wyeksponować fotografie związane z małżeństwem i rodzi-ną oraz je omówić.

ROZWINIĘCIE

W Ewangelii według św. Mateusza czytamy o Bożym zamyśle wo-bec małżeństwa i rodziny.

„Przystąpili do Jezusa faryzeusze, chcąc Go wystawić na próbę, i zadali Mu pytanie: Czy wolno oddalić swoją żonę z jakiegokolwiek po-wodu? On odpowiedział: Czy nie czytaliście, że Stwórca od początku

&

196

stworzył ich jako mężczyznę i kobietę? I rzekł: Dlatego opuści człowiek Ojca i matkę i złączy się ze swoją żoną, że będą oboje jednym ciałem. A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało. Co więc Bóg złączył, niech czło-wiek nie rozdziela. Odparli Mu: Czemu więc Mojżesz polecił dać jej list rozwodowy i odprawić ją? Odpowiedział im: Przez wzgląd na za-twardziałość serc waszych pozwolił wam Mojżesz oddalać wasze żony; lecz od początku tak nie było. A powiadam wam: Kto oddala swoją żonę – chyba w wypadku nierządu – a bierze inną, popełnia cudzołóstwo. I kto oddaloną bierze za żonę, popełnia cudzołóstwo” (Mt 19,3-7).

− Jaką istotną prawdę dotyczącą małżeństwa przypomniał Jezus?


Pan Jezus w swoim nauczaniu przypomina pierwotny sens związ-ku mężczyzny i kobiety, tak jak został on zamierzony przez Stwórcę. Małżeństwo to niezwykły zamysł Boga, który powołuje kobietę i męż-czyznę do złączenia się na zawsze miłością wierną i nieodwołalną. Taką miłością łączy małżonków sam Bóg mocą swojego autorytetu. Chrześcijańskie małżeństwo jest rzeczą świętą, jest sakramentem, jest znakiem miłości Chrystusa do Kościoła. Podkreśla tę prawdę Kate-chizm Kościoła Katolickiego:

„Łaska małżeństwa chrześcijańskiego jest owocem krzyża Chry-stusa, będącego źródłem całego życia chrześcijańskiego” (KKK 1615).

„Wskazuje na to Paweł Apostoł, gdy mówi: «Mężowie miłujcie żony, bo i Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie, aby go uświęcić» (Ef 5,25-26), zaraz dodając: «Dlatego opuści czło-wiek ojca i matkę, a połączy się z żoną swoją, i będą dwoje jednym ciałem. Tajemnica to wielka, a ja mówię: w odniesieniu do Chrystusa i do Kościoła» (Ef 5,31-32)” (KKK 1616).

− Jakie są cele małżeństwa?

W zebraniu wypowiedzi na ten temat mogą pomóc wcześniej wyeksponowane zdjęcia, przedstawiające różne sceny z życia rodziny, które ilustrowałyby podstawowe cele małżeństwa jak: przekazywanie sobie miłości, wzajemna pomoc, wychowanie dzieci.

197

− Jaki szczególny cel wytycza małżonkom sakrament małżeństwa?(troska o zbawienie współmałżonka i zbawienie dzieci)

Sakrament małżeństwa nadaje miłości głęboki wyraz religijny i wynosi do poziomu nadprzyrodzonego. Małżeństwo ma charakter doczesny, sakrament małżeństwa ma wymiar wieczny.

− Co może pomóc małżonkom w realizacji tych celów?

Chrystus, czyniąc małżeństwo ludzi wierzących sakramentem, uczynił go miejscem szczególnej obecności Boga i źródłem łask. Dlate-go małżonkowie bez lęku mogą zawrzeć przymierze wzajemnej przy-należności i zrealizować cele małżeństwa. Nowożeńcy, przysięgając sobie miłość, wierność i uczciwość małżeńską, sami udzielają sobie sakramentu małżeństwa i zapraszają do wspólnoty życia Boga, a czy-nią to w obecności kapłana – urzędowego świadka Kościoła. Możemy więc za Katechizmem Kościoła Katolickiego powiedzieć, że:

„Sakrament małżeństwa jest znakiem związku Chrystusai Kościoła. Udziela on małżonkom łaski miłowania się wzajemnie tą miłością, jaką Chrystus umiłował Kościół. Łaska sakramentu udoskonala zatem ludz-ką miłość małżonków, umacnia ich nierozerwalną jedność i uświęca ich na drodze do życia wiecznego” (KKK 1661).


O wielkim znaczeniu sakramentu małżeństwa wielokrotnie mówił papież Jan Paweł II.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na sześć grup. Uczniowie zapoznają się z fragmen-

tami papieskiego nauczania. Następnie przedstawiciele poszczególnych grup zaprezentują na forum klasy wypracowane wnioski. Pytanie jest wspólne dla wszystkich grup i brzmi:

− Jaką zasadniczą myśl dotyczącą sakramentu małżeństwa zawarł w tym fragmencie Papież?

Czas pracy: 9 minut.

198

Grupa I„Św. Kinga uczy, że zarówno małżeństwo, jak i dziewictwo prze-

żywane w jedności z Chrystusem może stać się drogą świętości. Ona staje dziś na straży tych wartości. Przypomina, że w żadnych okolicz-nościach wartość małżeństwa, tego nierozerwalnego związku miło-ści dwojga osób, nie może być podawana w wątpliwość. Jakiekolwiek rodziłyby się trudności, nie można rezygnować z obrony tej pierwotnej miłości, która zjednoczyła dwoje ludzi i której Bóg nieustannie błogo-sławi. Małżeństwo jest drogą świętości, nawet wtedy, gdy staje się dro-gą krzyżową” (Jan Paweł II, Stary Sącz, 16 czerwca 1999 r.).

Grupa II„Sakrament małżeństwa wyrasta z eucharystycznego korzenia.

Wyrasta z Eucharystii i do niej prowadzi. Ludzka miłość «aż do śmier-ci» musi się głęboko zapatrzeć w tę miłość, jaką Chrystus do końca umiłował. Musi tę Chrystusową miłość poniekąd uczynić swoją, ażeby sprostać treściom małżeńskiej przysięgi: «Ślubuję ci miłość, wierność i uczciwość małżeńską oraz że cię nie opuszczę aż do śmierci».

Z tej przysięgi buduje się szczególna jedność: wspólnota osób. Jest to jedność – zjednoczenie serc i ciał. Jedność – zjednoczenie na służbie życiodajnej miłości. Zjednoczenie osób, mężczyzny i kobiety, i zara-zem zjednoczenie z Bogiem, który jest Stwórcą i Ojcem.

Drodzy bracia i siostry! Potrzebne jest bardzo gruntowne przy-gotowanie do małżeństwa jako wielkiego sakramentu. Trzeba z kolei często wracać do tych świętych tekstów sakramentalnej liturgii mał-żeństwa, Mszy św. dla nowożeńców, Mszy św. na jubileusz małżeński, odczytywać je, rozważać... Są to słowa żywota” (Jan Paweł II, Szczecin, 11 czerwca 1987 r.).

Grupa III „«Umiłowani, (...) miłość jest z Boga», pisze św. Jan (1J 4,7).

Nie odbuduje się zachwianej więzi rodzinnej, nie uleczy się ran powstających z ludzkich słabości i grzechu bez powrotu do Chrystusa, do sakramentu. «Przypominam ci – pisze św. Paweł do wyświęconego przez siebie biskupa Tymoteusza – abyś rozpalił na nowo charyzmat Boży, który jest w tobie przez nałożenie moich rąk» (2Tm 1,6).

I ja wołam do was, bracia i siostry, byście rozpalali na nowo Boży charyzmat małżonków i rodziców, jaki jest w was przez sakrament

199

małżeństwa. Tylko w oparciu o łaskę tego sakramentu możliwe jest pełne przebaczenie, pojednanie i podjęcie na nowo wspólnej drogi. Przez nią odnawia się i ożywia ludzka miłość oraz tożsamość i prawdzi-wość ludzkich przyrzeczeń. Charyzmat sakramentu małżeństwa to rów-nież charyzmat, łaska i dar życia” (Jan Paweł II, Kielce, 3 czerwca 1991 r.).

Grupa IV„Chrystus Dobry Pasterz staje pomiędzy mężczyzną a kobietą

w tym wielkim sakramencie, przez który stają się oni mężem i żoną, a z kolei rodzicami swych dzieci: ojcem i matką.

Ten, który uczy: «Nie cudzołóż», jest Dobrym Pasterzem, Pasterzem ludzkiej miłości, którą chce uczynić piękną, trwałą, wierną, nierozerwal-ną. Jeśli ślubujecie sobie wzajemnie, «iż cię nie opuszczę aż do śmierci», to On, Dobry Pasterz, staje się w sakramencie najwyższym poręczy-cielem tych waszych ślubów. Sakrament jest źródłem moralnej mocy dla człowieka, dla mężczyzny i kobiety, aby oboje sprostali swym ślu-bom. Aby przezwyciężyli słabości i pokusy. Aby nie dali się uwieść żad-nej modzie. Trzeba tylko wytrwale współpracować z łaską sakramen-tu małżeństwa. Trzeba tę łaskę stale odnawiać!” (Jan Paweł II, Łomża, 4 czerwca 1991 r.).

Grupa V„Podobnie jak każdy z siedmiu sakramentów, również małżeń-

stwo we właściwy sobie sposób jest rzeczywistym znakiem dzie-ła zbawienia. Zaślubieni, jako małżonkowie, uczestniczą w nim we dwoje, jako para, do tego stopnia, że pierwszym i bezpośrednim skutkiem małżeństwa (res et sacramentum) nie jest sama łaska nad-przyrodzona, ale chrześcijańska więź małżeńska, komunia dwojga typowo chrześcijańska, ponieważ przedstawia tajemnicę Wcielenia Chrystusa i tajemnicę Jego Przymierza. Szczególna jest także treść uczestnictwa w życiu Chrystusa; miłość małżeńska zawiera jakąś cał-kowitość, w którą wchodzą wszystkie elementy osoby – impulsy cia-ła i instynktu, siła uczuć i przywiązania, dążenie ducha i woli. Miłość zmierza do jedności głęboko osobowej, która nie tylko łączy w jedno ciało, ale prowadzi do tego, by było tylko jedno serce i jedna dusza” (Jan Paweł II, Familiaris Consortio, 13).

200

Grupa VI„Na mocy sakramentalnego charakteru małżeństwa, wzajemny zwią-

zek małżonków staje się tym bardziej nierozerwalny. Poprzez sakra-mentalny znak, ich wzajemna przynależność jest rzeczywistym obrazem samego stosunku Chrystusa do Kościoła. Małżonkowie są zatem stałym przypomnieniem dla Kościoła tego, co dokonało się na Krzyżu; wzajem-nie dla siebie i dla dzieci są świadkami zbawienia, którego świadkami sta-li się poprzez sakrament” (Jan Paweł II, Familiaris Consortio, 13).

Podsumowanie wypowiedzi uczniów przez katechetę i wyciągnięcie wniosków.

Papież Benedykt XVI również mówił o małżeństwie i rodzinie:

„Rodzina jest uprzywilejowanym środowiskiem, gdzie każda osoba uczy się ofiarowywać i przyjmować miłość (…). Ojciec i matka wypowiedzieli przed Bogiem całkowite «tak», stanowiące podstawę łączącego ich sakramentu” (Walencja, 8 lipca 2006 r.).

W osobistej modlitwie podziękujmy Panu Bogu za dar sakramen-tu małżeństwa, prosząc również za wszystkie polskie małżeństwa, by wzrastały we wzajemnej miłości.

ZAKOŃCZENIE

Katecheta stawia pytania do dyskusji.

− Dlaczego Kościół wzywa ochrzczonych do zawierania związku sakramentalnego?

− Co wnosi sakrament małżeństwa w życie małżonków?− W jaki sposób już dziś możecie przygotować się do małżeństwa?− Jakie cechy i umiejętności powinni posiadać młodzi, którzy

decydują się na zawarcie małżeństwa?

Podsumowanie katechety.

Sakrament małżeństwa to:− włączenie ludzkiej miłości w miłość Chrystusa,− nierozerwalny związek mężczyzny i kobiety.

J

201

Możemy przybliżyć elementy liturgii sakramentu małżeństwa.

W liturgii małżeństwa, którą należy sprawować podczas Mszy Świętej, powinny wyraźnie występować jej zasadnicze elementy, a mianowicie:

1. Liturgia słowa, która uwydatnia znaczenie małżeństwa w dzie-jach zbawienia oraz jego zadania i obowiązki, dotyczące uświę-cenia małżonków i dzieci.

2. Zgoda zawierających umowę małżeńską, o którą kapłan pyta i którą przyjmuje.

3. Modlitwa kapłana nad nowożeńcami, w czasie której kapłan prosi o błogosławieństwo Boże dla małżonków.

4. Komunia eucharystyczna obojga małżonków i pozostałych uczestników, która jest głównym źródłem siły żywotnej dla miłości i dzięki której wchodzimy we wspólnotę z Bogiem i ze sobą wzajemnie.


Autorefleksja. Pomyślmy:− W jaki sposób już dziś mogę przygotowywać się do małżeństwa?− Jak często modlę się za swoją obecną i przyszłą rodzinę?− W jaki sposób troszczę się o swoją rodzinę, aby wzrastała w miłości?

PRACA DOMOWA

Wyjaśnij sens i znaczenie sakramentu małżeństwa. (Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

MODLITWA

Dobremu przygotowaniu do małżeństwa z pewnością służy modli-twa w tej intencji. Zwróćmy się więc do Pana Boga w ufnej modlitwie:

„Panie Boże, każdy z nas pragnie mieć kochających się rodziców i żyć w szczęśliwej rodzinie. Marzymy też o tym, by w przyszłości założyć szczęśliwą rodzinę, w której wszyscy będą czuli się kocha-ni i bezpieczni. Chcemy Ci podziękować za to, że pomyślałeś o tych

X

?

202

naszych pragnieniach i tęsknotach i że powołujesz kobietę i mężczy-znę do życia w małżeństwie opartym na miłości, która wszystkiemu wierzy, wszystko przetrzyma, która wszystko może i która nigdy się nie skończy, bo Ty jesteś taką miłością.

Chcemy też prosić Ciebie o pomoc, abyśmy tak przeżywali mło-dość, by dorastać do miłości małżeńskiej i rodzicielskiej, której Ty sam nas uczysz. Aby nikt i nic nie niszczyło naszych rodzin i naszej przy-szłości. Z ufnością i nadzieją Cię o to prosimy przez Chrystusa naszego Pana. Amen”.

203

III. WĘDRÓWKA KU DOBRU

27. CHRZEŚCIJAŃSTWO RELIGIĄ MIŁOŚCI

Cel ogólnyUkazanie chrześcijaństwa jako religii miłości.Kształtowanie postawy zrozumienia drugiego człowieka, postawy życzli-

wości i służby, zdolności przebaczania.


– podaje prawo miłości Boga i bliźniego,– streszcza tekst źródłowy,– wyjaśnia podstawowe prawo chrześcijańskie,– określa chrześcijaństwo religią miłości,– charakteryzuje postawę chrześcijańską wobec bliźniego,– analizuje swoje postępowanie w świetle Chrystusowego prawa miłości,– przyjmuje odpowiedzialność za realizowanie przykazania miłości w swo-

im życiu,– ocenia swoje starania na rzecz rozwoju miłości,– redaguje notatkę prasową,– przyjmuje chrześcijańską postawę miłości wobec bliźniego.

MetodyRozmowa kierowana, dyskusja, analiza tekstu biblijnego (opracowa-

nie tekstu biblijnego ukierunkowane pytaniami), drama, analiza tekstów z nauczania Kościoła, autorefleksja, śpiew, projekcja filmu, praca w grupach, niedokończone zdanie.


„Dives in misericordia”, karty pracy, flamastry, paski papieru, płyta DVD z fil-mem „Quo vadis”.

204

MODLITWA

Śpiew: „Gdzie miłość wzajemna”.(można odtworzyć nagranie z pieśnią)

WPROWADZENIE

Bóg jest miłością, dlatego powołał do istnienia człowieka. Dał mu w posiadanie świat, w którym żyje i o który ma się troszczyć. Z miłości też posłał na świat swego Syna Jezusa Chrystusa, by nas zbawił.

Jednak współczesny świat pełen jest egoizmu, ludzkiego zapatrze-nia w siebie, zamknięcia na drugiego człowieka. Taki obraz rzeczywi-stości skłania do refleksji: co my chrześcijanie powinniśmy zrobić, aby tak nie było, aby świat był lepszy? Z pomocą przychodzi nam Boże miłosierdzie i jego wzór dany w Chrystusie. Na dzisiejszej katechezie przybliżymy chrześcijański wzór miłości miłosiernej.

Dzisiejsza katecheza przybliży nam miłość, którą głosił Jezus jako prawo dla wszystkich swoich wyznawców.

Wyjaśnienie pojęć.

Chrześcijanie − to według biblijnej etymologii tego słowa (gr. christia-noi, Dz 11,26) – „ludzie Chrystusa”. Do istoty bycia chrześcijaninem należy „wiara w Jezusa Chrystusa – Syna Bożego”.

Chrześcijanin − uczeń i wyznawca Chrystusa.

Katecheta pisze na tablicy niedokończone zdanie:

MIŁOŚC JEST JAK...

Uczniowie zastanawiają się: − Czym jest miłość? Następnie na tablicy zostają zapisane odpowiedzi, które należy omówić.


Każdy człowiek inaczej pojmuje miłość, ale każdy chce być kochany. Dlatego teraz wspólnie zastanowimy się nad tekstami Pisma Świętego, w których Jezus uczy nas prawdziwej miłości do Boga i drugiego człowieka.

X

+

205

ROZWINIĘCIE

Uroczyste odczytanie i analiza tekstu Pisma Świętego ukierunkowa-na pytaniami.

„A oto powstał jakiś uczony w Prawie i wystawiając Go na próbę, zapytał: «Nauczycielu, co mam czynić, aby osiągnąć życie wieczne?» Jezus mu odpowiedział: «Co jest napisane w Prawie? Jak czytasz?» On rzekł: Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całą swoją mocą i całym swoim umysłem; a swego bliźniego jak siebie samego. Jezus rzekł do niego: «Dobrześ odpowie-dział. To czyń, a będziesz żył». Lecz on, chcąc się usprawiedliwić, zapy-tał Jezusa: «A kto jest moim bliźnim?»” (Łk 10,25-29).


„Jezus nawiązując do tego, rzekł: «Pewien człowiek schodził z Jerozolimy do Jerycha i wpadł w ręce zbójców. Ci nie tylko, że go obdarli, lecz jeszcze rany mu zadali i zostawiwszy na pół umar-łego, odeszli. Przypadkiem przechodził tą drogą pewien kapłan; zoba-czył go i minął. Tak samo lewita, gdy przyszedł na to miejsce i zoba-czył go, minął. Pewien zaś Samarytanin, będąc w podróży, przechodził również obok niego. Gdy go zobaczył, wzruszył się głęboko: podszedł do niego i opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem; potem wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował go. Następnego zaś dnia wyjął dwa denary, dał gospodarzowi i rzekł: <Miej o nim sta-ranie, a jeśli co więcej wydasz, ja oddam tobie, gdy będę wracał>. Któ-ryż z tych trzech okazał się, według twego zdania, bliźnim tego, któ-ry wpadł w ręce zbójców?» On odpowiedział: «Ten, który mu okazał miłosierdzie». Jezus mu rzekł: «Idź, i ty czyń podobnie!»” (Łk 10,30-37).

(powyższy tekst biblijny możemy opracować metodą „dramy”, przed-stawiając kolejne etapy pomocy poszkodowanemu przez Samarytanina, np. zatrzymał się i wzruszył nad poszkodowanym, opatrzył rany, zaniósł do gospody i pielęgnował, dał pieniądze i myślał o nim z troską)

– Jakie pytanie Jezusowi zadał uczony w Prawie? – Co Jezus odpowiedział? – O co jeszcze zapytał uczony w Prawie?

&

206

– Co Jezus Mu odpowiedział?– W jaki sposób Samarytanin wypełnił przykazanie miłości?

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu wielokrotnie ukazuje nam znaczenie miłości w życiu różnych ludzi. Mówi o ich zmaganiach w wierze i potrzebie miłości Boga, bo tylko wtedy nasza wiara ma sens.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na sześć grup. Każda grupa otrzymuje kartę pracy

ze wskazanym do analizy fragmentem Pisma Świętego lub Katechizmu Kościoła Katolickiego. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i odpowia-dają na pytanie, wspólne dla wszystkich grup. Odpowiedzi uczniowie zapisują flamastrem na kolorowym pasku papieru, a następnie umiesz-czają na tablicy. Czas pracy: 5 minut.

Grupa I „Słyszeliście, że powiedziano: Będziesz miłował swego bliźniego,

a nieprzyjaciela swego będziesz nienawidził. A Ja wam powiadam: Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy was prze-śladują; tak będziecie synami Ojca waszego, który jest w niebie; po-nieważ On sprawia, że słońce Jego wschodzi nad złymi i nad dobrymi, i On zsyła deszcz na sprawiedliwych i niesprawiedliwych. Jeśli bowiem miłujecie tych, którzy was miłują, cóż za nagrodę mieć będziecie? Czyż i celnicy tego nie czynią? I jeśli pozdrawiacie tylko swych braci, cóż szczególnego czynicie? Czyż i poganie tego nie czynią? Bądźcie więc wy doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz niebieski” (Mt 5,43-48).

− Co Pismo Święte mówi o miłości?

Grupa II „«Nauczycielu, które przykazanie w Prawie jest największe?»

On mu odpowiedział: «Będziesz miłował Pana Boga swego całym swo-im sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem. To jest najwięk-sze i pierwsze przykazanie. Drugie podobne jest do niego: Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego. Na tych dwóch przykaza-niach opiera się całe Prawo i Prorocy»” (Mt 22,36-40).


207

Grupa III „Dzieci, jeszcze krótko jestem z wami. Będziecie Mnie szukać, ale –

jak to Żydom powiedziałem, tak i teraz wam mówię – dokąd Ja idę, wy pójść nie możecie. Przykazanie nowe daję wam, abyście się wza-jemnie miłowali tak, jak Ja was umiłowałem; żebyście i wy tak się miłowali wzajemnie. Po tym wszyscy poznają, żeście uczniami moimi, jeśli będziecie się wzajemnie miłowali” (J 13,33-35).


Grupa IV „To jest moje przykazanie, abyście się wzajemnie miłowali, tak jak

Ja was umiłowałem. Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich. Wy jesteście przyjaciółmi moimi, jeżeli czynicie to, co wam przykazuję. Już was nie nazywam sługami, bo sługa nie wie, co czyni pan jego, ale nazwałem was przyjaciółmi, albowiem oznajmiłem wam wszystko, co usłyszałem od Ojca mego. Nie wyście Mnie wybrali, ale Ja was wybrałem i przeznaczyłem was na to, abyście szli i owoc przynosili, i by owoc wasz trwał – aby wszyst-ko dał wam Ojciec, o cokolwiek Go poprosicie w imię moje. To wam przykazuję, abyście się wzajemnie miłowali” (J 15,12-17).


Grupa V„Jezus czyni miłość przedmiotem nowego przykazania. Umiłowaw-

szy swoich «do końca» (J 13,1), objawia miłość Ojca, którą od Niego otrzymuje. Uczniowie miłując się wzajemnie, naśladują miłość Jezusa, którą także sami otrzymują. Dlatego Jezus mówi: «Jak Mnie umiłował Ojciec, tak i Ja was umiłowałem. Wytrwajcie w miłości mojej!» (J 15,9). I jeszcze: «To jest moje przykazanie, abyście się wzajemnie miłowali, tak jak Ja was umiłowałem» (J 15,12)” (KKK 1823).


Grupa VI„Owocami miłości są radość, pokój i miłosierdzie. Miłość wymaga

dobroci i upomnienia braterskiego; jest życzliwością; rodzi wzajemność; trwa bezinteresowna i hojna. Miłość jest przyjaźnią i komunią” (KKK 1829).

208


Po prezentacji poszczególnych grup, na tablicy umieszczamy zapi-sane wnioski. Katecheta dokonuje podsumowania.

(w tym miejscu można zastosować techniki multimedialne i odtwo-rzyć fragmenty filmu „Quo vadis”, świadczące o wielkiej miłości pierw-szych chrześcijan do Jezusa Chrystusa i bliźnich)

Miłość, do której wzywa nas Chrystus jest najdoskonalszą, lecz zarazem najtrudniejszą do spełnienia. Została ona nam objawiona nie tylko przez nauczanie Jezusa, ale przede wszystkim przez Jego dzie-ło zbawcze – mękę i śmierć na krzyżu. Ona jest podstawą Królestwa Bożego, do którego zaprasza nas Bóg. Jest podstawą chrześcijaństwa.

Przykazanie miłości jest nie tylko zasadą postępowania, ale także naszym powołaniem, które powinniśmy realizować.

Odczytanie i analiza tekstu Jan Pawła II.

„Jezus nade wszystko swoim postępowaniem, całą swoją działal-nością objawił, że w świecie, w którym żyjemy, obecna jest miłość. Jest to miłość czynna, która zwraca się do człowieka, ogarnia wszystko, co składa się na jego człowieczeństwo. Miłość ta w sposób szczegól-ny daje o sobie znać w zetknięciu z cierpieniem, krzywdą, ubóstwem, w zetknięciu z cała historyczną «ludzką kondycją», która na różne sposoby ujawnia ograniczoność i słabość człowieka, zarówno fizyczną jak i moralną” (Dives in misericordia, 3).

– Kiedy wypełniamy to przykazanie? – Co to znaczy, że miłość jest czynna?

Odczytanie tekstu z nauczania papieża Franciszka.

„Krzyż Jezusowy jest Słowem, którym Bóg odpowiedział na zło świata. Czasami wydaje się nam, że Bóg nie odpowiada na zło, że pozo-staje milczący. W rzeczywistości Bóg przemówił, odpowiedział, a Jego odpowiedzią jest krzyż Chrystusa: Słowo, które jest miłością, miło-sierdziem, przebaczeniem. Jest także osądem: Bóg nas osądza, miłując nas. Jeśli przyjmuję Jego miłość, jestem zbawiony, jeśli ją odrzucam, jestem potępiony nie przez Niego, ale przez samego siebie, bo Bóg

209

nie potępia, On jedynie miłuje i zbawia. (...) Kontynuujmy zatem tę Drogę Krzyżową w życiu każdego dnia. Wspólnie podążajmy drogą krzyża, kroczmy, niosąc w sercu to Słowo miłości i przebaczenia. Idź-my, oczekując Zmartwychwstania Jezusa, który nas tak bardzo kocha. Cały jest miłością!” (Rzym – Koloseum, 29 marca 2013 r.).

− Czego potrzebuje człowiek, aby mógł doświadczyć autentycznej miłości?


ZAKOŃCZENIE

Na zakończenie nawiązujemy do wypowiedzi Matki Teresy.

„Czasami przez mnogość prawd nie widzimy tej najważniejszej. Matka Teresa podkreśla szczególnie dwa słowa: Jezus przyszedł tyl-ko po to, aby nas nauczyć miłować Boga, będącego Miłością i twórcą życia. Najłatwiej znajdziemy tam, gdzie przebywa Jego miłość.

Chrześcijanin powinien uczyć się z Jezusem miłować Jego same-go w tych, którym poświęcił swoje życie, aby oni też poznali miłość – i w niej Boga.

Miłość jest jak przemiana materii, niezbędna do życia. Przepływa przez ciało ludzkości jak krew i ułatwia odkrywanie czynów, które podobają się Panu. Kiedy będziemy umieli miłować tak, jak miłował Jezus, wejdziemy do Królestwa Bożego. Przybliżyło się ono do nas z każdym krokiem Chrystusa na Ziemi i przybliża się z każdym naszym czynem z miłości. Wystarczy otworzyć swoje serce i uczyć się jak miłować!” (D. Němcová, Przewodnik po duchowości Matki Teresy, Kraków 2003).

Każdy człowiek potrzebuje refleksji nad swoim życiem, nad tym, jak postępuje. Człowiek wierzący potrzebuje zastanowienia się nad swoją wiarą i miłością do Boga oraz bliźniego. Chrystus jest światłem pozwa-lającym znaleźć odpowiedź na najtrudniejsze nawet pytania. Trzeba tyl-ko w Niego uwierzyć i pozwolić, by był obecny w naszym życiu.

J

210

Autorefleksja.Pomyślmy:– Jak często dziękuję Bogu za Jego wielką miłość?– Co czynię, aby wzrastała we mnie miłość do Boga i bliźniego?– W jaki sposób staram się pomagać tym, którzy potrzebują mojej

pomocy?

PRACA DOMOWA

Napisz notatkę prasową zachęcającą innych do realizacji przyka-zania miłości w codziennym życiu.


MODLITWA

Śpiew: „Przykazanie nowe”.(można odtworzyć nagranie z pieśnią)

X

?

211

28. CHRZEŚCIJANIN POWOŁANY DO ŻYCIA BŁOGOSŁAWIEŃSTWAMI

Cel ogólnyUkazanie Chrystusa jako prawodawcy Nowego Prawa. Kształtowanie postawy wolności i odpowiedzialności, opartej na prawie

Błogosławieństw.Wychowanie do życia Błogosławieństwami.


– wymienia Osiem Błogosławieństw, – objaśnia treść Ośmiu Błogosławieństw,– wyjaśnia, na czym polega koncepcja szczęścia zawarta w Ośmiu Błogo-

sławieństwach,– stwierdza, że prawo ewangeliczne jest wypełnieniem i uzupełnieniem

prawa Dekalogu,– uzasadnia potrzebę życia prawami Błogosławieństw,– określa, co to znaczy kroczyć drogą Błogosławieństw, – wskazuje związek między życiem Błogosławieństwami i życiem w łasce

Bożej,– analizuje swoją wolność i odpowiedzialność w oparciu o nauczanie Jezusa,– przyjmuje postawę odpowiedzialności za postępowanie oparte na pra-

wie Błogosławieństw.

Metody Pogadanka, praca w grupach, rozmowa kierowana, dyskusja, uroczyste

odczytanie tekstu biblijnego, analiza tekstu biblijnego i Katechizmu Kościo-ła Katolickiego ukierunkowana pytaniami, zajęcie stanowiska wobec tekstu biblijnego, niedokończone zdania, tekst luk, praca graficzna, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, świeca, tabela uzupeł-

nień, paski papieru, flamastry, karty pracy.

212

MODLITWA

Prośmy Boga, by nauczył nas być odpowiedzialnymi, byśmy umieli dostrzegać w swoim życiu drogowskazy prowadzące nas do Chrystusa.

„Ojcze nasz”.

WPROWADZENIE

Pogadanka o znaczeniu prawa w życiu człowieka.(w czasie rozmowy kierowanej możemy przypomnieć Dekalog jako

pierwsze Prawo: Wj 20,2-17; Pwt 5,6-21)

Każdy kraj ma swoje własne prawa, które ustalają porządek da-nej społeczności. Jest jednak jeszcze jedno prawo, które obowiązuje ludzi, niezależnie od tego, kim są, gdzie mieszkają i co robią. Dawcą tego prawa jest Bóg, który ogłosił je na górze Synaj przez Mojżesza. Jezus Chrystus, przychodząc na ziemię, nie znosi Dekalogu, ale go udo-skonala, dając ludziom Błogosławieństwa.

W życiu Narodu Wybranego Dekalog odgrywał wielką rolę. Jezus Chrystus przyniósł ze sobą Nowe Prawo. Zawarł je w Kazaniu na Górze w postaci ośmiu Błogosławieństw.


ROZWINIĘCIE

O nowym Prawie mówi Pismo Święte.

„A On podniósł oczy na swoich uczniów i mówił: «Błogosławieni jesteście wy, ubodzy, albowiem do was należy kró-

lestwo Boże. Błogosławieni wy, którzy teraz głodujecie, albowiem będziecie

nasyceni. Błogosławieni wy, którzy teraz płaczecie, albowiem śmiać się

będziecie. Błogosławieni będziecie, gdy ludzie was znienawidzą, i gdy was

wyłączą spośród siebie, gdy zelżą was i z powodu Syna Człowiecze-go podadzą w pogardę wasze imię jako niecne: cieszcie się i radujcie

X

+

&

213

w owym dniu, bo wielka jest wasza nagroda w niebie. Tak samo bowiem przodkowie ich czynili prorokom»” (Łk 6,20-23).

– Kogo Jezus nazywa błogosławionymi?– Co Jezus obiecuje ubogim, płaczącym? – Co Jezus obiecuje tym, którzy będą prześladowani za wyznawa-

nie wiary w Niego?

Jezus wspiera cierpiących, płaczących i prześladowanych cnotą męstwa (por. J 16,33) i obiecuje im nagrodę w niebie.

W celu przypomnienia wszystkich błogosławieństw należy przeczy-tać tekst – Mt 5,3-12.

Zapalenie świecy i uroczyste odczytanie teksu biblijnego.

„«Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy króle-stwo niebieskie.

Błogosławieni, którzy się smucą, albowiem oni będą pocieszeni. Błogosławieni cisi, albowiem oni na własność posiądą ziemię. Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości, albowiem

oni będą nasyceni. Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią. Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą. Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą

nazwani synami Bożymi. Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie dla sprawiedliwo-

ści, albowiem do nich należy królestwo niebieskie. Błogosławieni jesteście, gdy (ludzie) wam urągają i prześladują was,

i gdy z mego powodu mówią kłamliwie wszystko złe na was. Cieszcie się i radujcie, albowiem wasza nagroda wielka jest w niebie. Tak bowiem prześladowali proroków, którzy byli przed wami” (Mt 5,3-12).


Propozycja 1Zajęcie stanowiska wobec tekstu biblijnego.Po odczytaniu tekstu błogosławieństw i uzupełnieniu w zeszycie ćwi-

czeń uczniowie zajmują stanowisko wobec tekstu biblijnego. Przedstawia-ją swoje odczucia, jakie wywołały u nich poszczególne błogosławieństwa.

214

Propozycja 2Praca w grupach.Dzielimy uczniów na cztery grupy. Uczniowie otrzymują Pismo Świę-

te, teksty Katechizmu Kościoła Katolickiego, pytania oraz paski papieru, na których zostaną zapisane odpowiedzi w formie haseł, a następnie po zakończeniu pracy teksty zostaną umieszczone na tablicy. Czas pra-cy: 10 minut.

Grupa I„Nie sądźcie, że przyszedłem znieść Prawo albo Proroków.

Nie przyszedłem znieść, ale wypełnić. Zaprawdę bowiem powiadam wam: Dopóki niebo i ziemia nie przeminą, ani jedna jota, ani jedna kreska nie zmieni się w Prawie, aż się wszystko spełni. Ktokolwiek więc zniósłby jedno z tych przykazań, choćby najmniejszych, i uczył-by tak ludzi, ten będzie najmniejszy w królestwie niebieskim. A kto je wypełnia i uczy wypełniać, ten będzie wielki w królestwie niebie-skim” (Mt 5, 17-19).

− W jaki sposób Jezus odnosił się do prawa Starego Przymierza?

Grupa II„Błogosławieństwa znajdują się w centrum przepowiadania

Jezusa. Ich ogłoszenie podejmuje obietnice dane narodowi wybrane-mu od czasów Abrahama. Wypełnia je, wskazując za ich pośrednic-twem nie tylko na korzystanie z dóbr ziemskich, ale na Królestwo niebieskie” (KKK 1716).

„Błogosławieństwa odzwierciedlają oblicze Jezusa Chrystusa i opi-sują Jego miłość; wyrażają powołanie wiernych włączonych w chwałę Jego Męki i Zmartwychwstanie; wyjaśniają charakterystyczne działa-nia i postawy życia chrześcijańskiego; są paradoksalnymi obietnica-mi, które podtrzymują nadzieję w trudnościach; zapowiadają dobro-dziejstwa i nagrodę, które w sposób ukryty są już udzielane uczniom; zostały zapoczątkowane w życiu Najświętszej Maryi Dziewicy i wszyst-kich świętych” (KKK 1717).

− Jaka rolę w nauczaniu Jezusa spełniają Błogosławieństwa?

215

Grupa III„Nowe Prawo, czyli prawo ewangeliczne, jest na ziemi doskona-

łą formą prawa Bożego, naturalnego i objawionego. Jest ono dzie-łem Chrystusa i zostało wyrażone w sposób szczególny w Kazaniu na Górze. Jest ono także dziełem Ducha Świętego i przez Niego staje się wewnętrznym prawem miłości: «Zawrę z domem Izraela... przy-mierze nowe... Dam prawo moje w ich myśli, a na sercach ich wypisze je, i będę im Bogiem, a oni będą Mi ludem» (Hbr 8,8-10)” (KKK 1965).

− Jakim prawem jest prawo ewangeliczne?

Grupa IV„Prawo ewangeliczne «wypełnia», oczyszcza, przekracza i udo-

skonala Stare Prawo. W błogosławieństwach wypełnia ono obietnice Boże, podnosząc je i kierując do «Królestwa niebieskiego». Zwraca się do tych, którzy są gotowi przyjąć z wiarą tę nową nadzieję: do ubogich, pokornych, zasmuconych, czystego serca, prześladowanych z powodu Chrystusa, wytyczając w ten sposób zdumiewające drogi Królestwa Bożego” (KKK 1967).

− Jaki związek zachodzi pomiędzy prawem ewangelicznym a Sta-rym Prawem?


Podsumowanie pracy w grupach.Podsumowaniem jest rozmowa na temat:

– Jaką rolę spełniają Błogosławieństwa w życiu chrześcijanina? – Dlaczego chrześcijanin powinien w swoim życiu kierować się

prawem ewangelicznym? – Co to znaczy kroczyć drogą błogosławieństw? – Co Jezus obiecuje tym, którzy będą przestrzegali prawa ewange-

licznego?

Jan Paweł II w swoim nauczaniu wskazuje na osobę św. Franciszka i św. Klary, którzy odrzucili wszelkie dobra materialne i zalecili swo-im naśladowcom życie w ubóstwie zgodnie z Ewangelią. Podczas Dni Modlitw o Pokój powiedział:

216

„To jest trwała lekcja Asyżu: to jest lekcja św. Franciszka, który wcielił w życie ujmujący nas ideał; to jest lekcja św. Klary, która była jego pierwszą naśladowczynią. Jest to ideał złożony z łagodności, pokory, głębokiego poczucia Boga oraz oddania się na służbę wszyst-kim. Święty Franciszek był człowiekiem pokoju. Przypomnijmy, że porzucił służbę w wojsku, do którego na pewien czas wstąpił w swej młodości, że odkrył wartość ubóstwa, wartość prostego i surowego życia w naśladowaniu Jezusa Chrystusa, któremu postano-wił służyć. Święta Klara była – par excellence – kobietą modlitwy. Jej więź z Bogiem w modlitwie podtrzymywała Franciszka i jego towarzy-szy, tak jak podtrzymuje nas dzisiaj. Franciszek i Klara dają przykład życia w pokoju z Bogiem, z samym sobą, ze wszystkimi mężczyznami i kobietami na tym świecie. Niech ten święty mąż i ta święta kobieta będą natchnieniem dla wszystkich ludzi dzisiaj, by mieli tę samą siłę charakteru i miłości Boga i bliźniego, by kroczyć nadal drogą, którą musimy iść razem” (Asyż, 27 października 1986 r.).

Wielkie słowa o życiu św. Franciszka i św. Klary, które wypowie-dział papież, zachęcają nas do naśladowania ich cnót.

ZAKOŃCZENIE

Zapoznajemy uczniów z nauczaniem papieża Jana Pawła II.

„Błogosławieni ci, którzy słuchają słowa Bożego i zachowują je. Te słowa Chrystusa (…) Kościół przechowuje jako najcenniejszy skarb. Zapisane na kartach Ewangelii przetrwały do naszych czasów. Dziś na nas spoczywa odpowiedzialność za to, aby zostały przekazane przyszłym pokoleniom nie jako martwa litera, ale jako żywe źródło poznania prawdy o Bogu i o człowieku – źródło prawdziwej mądro-ści. (…) Dlatego, kiedy podczas liturgii biorę do rąk księgę Ewangelii i na znak błogosławieństwa wznoszę ją nad zgromadzeniem i nad całym Kościołem, czynię to z nadzieją, że nadal będzie ona Księgą życia każdego wierzącego, każdej rodziny i całych społeczeństw. Dziś z tą samą nadzieją proszę was: wchodźcie w nowe tysiąclecie z księgą Ewangelii! Niech nie zabraknie jej w żadnym polskim domu! Czytajcie i medytujcie! Pozwólcie, by Chrystus mówił!” (Jan Paweł II, Pelplin, 6 czerwca 1999 r.).

J

217

− O co prosi papież każdego chrześcijanina?

Ojciec Święty Jan Paweł II wskazał, że Pismo Święte ma być dla chrześcijanina Księgą życia, bo w Niej zapisane są słowa Chrystusa i Jego Prawo, które czyni nas błogosławionymi, czyli szczęśliwymi.

Autorefleksja.Pomyślmy:– Jak dziękuję Jezusowi za dar Błogosławieństw?− Co dla mnie jest drogowskazem do szczęścia?− Jaką rolę ogrywają Błogosławieństwa w moim życiu?

PRACA DOMOWA

Napisz, jaki jest związek między życiem Błogosławieństwami a życiem w łasce Bożej.


MODLITWA

Chwila cichej modlitwy, w której dziękujemy Jezusowi za Błogo-sławieństwa, które nam zostawił w swoim Kazaniu na Górze.

Po chwili ciszy może nastąpić modlitwa spontaniczna.

X

?

218

29. CHRZEŚCIJANIN CZŁOWIEKIEM WIERNYM WARTOŚCIOM

Cel ogólnyUkazanie najważniejszych wartości chrześcijańskiego życia. Kształtowanie właściwej hierarchii wartości w życiu chrześcijanina.Zachęcenie do dokonywania wyborów opartych o naukę Jezusa Chrystusa.


– definiuje pojęcie „wartość”,– wyjaśnia rolę hierarchii wartości w życiu człowieka,– określa specyfikę wartości chrześcijańskich,– uzasadnia potrzebę roztropnego działania,– wybiera sposób rozwijania wartości zbawczych w swoim życiu,– wskazuje właściwą hierarchię wartości,– określa skutki odrzucenia najważniejszych wartości,– analizuje znaczenie wartości w życiu człowieka, – okazuje wdzięczność Bogu za ukazanie wartości chrześcijańskich

w Chrystusie,– przyjmuje odpowiedzialność za postępowanie według wartości chrze-

ścijańskich.

MetodyWykład, piramida priorytetów, analiza tekstu biblijnego (opracowanie

tekstu biblijnego ukierunkowane pytaniami lub przyporządkowanie tekstu do problemu życiowego), praca indywidualna, ekspozycja, autorefleksja, śpiew, praca w grupach, pogadanka, rozmowa kierowana, dyskusja dydak-tyczna, wywiad.

Środki dydaktycznePismo Święte, Jan Paweł II – encyklika „Centesimus annus”, karty pracy

z tekstami Soboru Watykańskiego II – Deklaracja o wychowaniu chrześcijań-skim, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym, Kate-chizm Kościoła Katolickiego, kartki A 4, samoprzylepne kartki.

219

MODLITWA

We współczesnym świecie ludziom brakuje często czasu, aby za-stanowić się, jakie wartości są w życiu najważniejsze. Dzisiejsza ka-techeza pomoże nam znaleźć odpowiedź na pytanie: Co jest dla mnie najważniejsze? Poprosimy Pana Boga, by obdarzył nas mądrością w dokonywaniu życiowych wyborów.

„Ojcze nasz”.

WPROWADZENIE

Rozmowa z uczniami na temat rozumienia pojęcia: „wartości”.

− Co to są wartości i po co potrzebne są w życiu człowieka?

Wielu z nas zadaje sobie być może to trudne pytanie na różnych eta-pach życia czy w różnych sytuacjach życiowych. Pomimo wieloaspek-towej refleksji nad pojęciem wartości nie udało się jeszcze wypraco-wać jednoznacznej definicji „wartości”. Aksjologia (gr. Axios – wart, godny; logos – słowo, nauka), czyli nauka o wartościach. Wartością dla każdego może być inne dobro. Wartość jest pojęciem subiektyw-nym. Może ją stanowić: dzieło sztuki, dzieło literackie, malarstwo, sta-rodruki, kamienie szlachetne, a także poświęcenie dla chorych, ubo-gich, ojczyzny, dziecka. Skala wartości jest niezwykle szeroka. Mieści się tu również pojęcie prawdy, sprawiedliwości, pokoju, wolności, przebaczenia, życia biologicznego, duchowego, wiecznego.

ROZWINIĘCIE

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na kilkuosobowe grupy. Każdy zespół otrzymuje

kartkę A 4, sześć małych kartek samoprzylepnych. W pierwszym etapie uczniowie zapisują na kartkach wartości ważne, cenne dla chrześci-janina (każdą odpowiedź zapisują na osobnej kartce w formie hasła). Następnie przyklejają kartki tworząc piramidę priorytetów (najważ-niejsze wartości znajdują się na szczycie). Kartki A4 zostają umieszczo-ne na tablicy. Czas pracy: 10 minut.

X

+

&

220

Podsumowanie pracy w grupach.Po zakończeniu pracy następuje prezentacja i podsumowanie.

– Jaka jest moja hierarchia wartości?– Co dla mnie stanowi wartość naczelną?

(Zeszyt ćwiczeń ćw. 1, 2)

− Kto nas uczy poznawać wartości?

Wartości wynosimy przede wszystkim z domu, ale w przedszkolu i szkole także powinno się o nich mówić i wcielać w życie. Na ogół ludzie tworzą sobie hierarchię potrzeb i wartości. Tak więc jeden człowiek na pierwszym miejscu stawia własne dobro i wartości z nim związane, dla innego najwyższą wartość ma dobro ogółu, pomyślność rodziny lub poznanie tajemnic przyrody. Przeważnie jest tak, że potra-fimy ustalić, co jest dla nas najważniejsze, a co mniej ważne. Indywi-dualne systemy wartości ulegają zmianom. Zmiany te zależą od zmian ogólnospołecznych w otoczeniu, jak przemiany ustrojowe, gospo-darcze, kulturowe i inne. Uwarunkowane są także cyklem życiowym człowieka, procesami dojrzewania, dorastania i starzenia oraz zmia-nami w konkretnych sytuacjach życiowych (np. małżeństwo, zmia-ny miejsca pracy, śmierć kogoś z bliskich) i przemianami w psychice pod wpływem nowych doświadczeń.

O roli wartości chrześcijańskich poucza nas Jezus Chrystus.

Uroczyste odczytanie tekstów Pisma Świętego.

„Potem mówił do wszystkich: Jeśli kto chce iść za Mną, niech się zaprze samego siebie, niech co dnia bierze krzyż swój i niech Mnie naśladuje! Bo kto chce zachować swoje życie, straci je, a kto straci swe życie z mego powodu, ten je zachowa. Bo cóż za korzyść ma człowiek, jeśli cały świat zyska, a siebie zatraci lub szkodę poniesie? Kto się bowiem Mnie i słów moich zawstydzi, tego Syn Człowieczy wstydzić się będzie, gdy przyjdzie w swojej chwale oraz w chwale Ojca i świę-tych aniołów” (Łk 9,23-26).

„Siebie samych badajcie, czy trwacie w wierze; siebie samych doświadczajcie! Czyż nie wiecie o samych sobie, że Jezus Chrystus

221

jest w was? Chyba żeście odrzuceni. Mam zaś nadzieję, iż uznacie, że my nie jesteśmy odrzuceni. Prosimy przeto Boga, abyście nie czynili nic złego” (2Kor 13,5).


Propozycja 1.Uczniowie analizują teksty, odpowiadając na pytania.– Kto nas uczy poznawać wartości?– Kto według Jezusa wybiera najwyższe wartości? – Co jest warunkiem poznawania wartości? – Przed czym ostrzega nas Święty Paweł w Liście do Koryntian?

Propozycja 2.Po przeczytaniu tekstów biblijnych możemy przeprowadzić dyskusję

dydaktyczną, a następnie odczytać tekst z podręcznika ucznia – rozma-wiamy o życiu.

Praca w grupach. Dzielimy uczniów na cztery grupy. Uczniowie, analizując tekst, odpo-

wiadają na pytanie: – Dlaczego wartości chrześcijańskie dopełniają i porządkują war-

tości świeckie w tym, co dotyczy sensu i celu życia ludzkiego? Czas pracy: 9 minut.

Grupa I „Ten kto wierzy w Chrystusa, staje się synem Bożym. To przybrane

synostwo przemienia go pozwalając mu iść za przykładem Chrystusa; uzdalnia go do prawego działania i czynienia dobra. W zjednoczeniu ze swym Zbawicielem uczeń osiąga doskonałość miłości – świętość. Życie moralne, które dojrzało w łasce, wypełnia się w życiu wiecznym, w chwale nieba” (KKK 170).

Grupa II„Pragnienie, by żyć lepiej, nie jest niczym złym, ale błędem jest

styl życia, który wyżej stawia dążenie do tego, by mieć, aniżeli być, i chce więcej mieć, nie po to, by bardziej być, lecz by doznać w tym życiu jak najwięcej przyjemności. Dlatego trzeba tworzyć takie sty-le życia, w których szukanie prawdy, piękna i dobra, oraz wspólnota

222

ludzi dążących do wspólnego rozwoju byłyby elementami decydującymi o wyborze jakości konsumpcji, oszczędności i inwestycji” (Jan Paweł II, Centesimus annus, 36).

Grupa III„Pismo Święte, z którym zgadza się doświadczenie wieków,

poucza rodzinę ludzką, że postęp ludzki, będący wielkim dobrodziej-stwem dla człowieka, przywodzi jednak z sobą niemałą pokusę: je-żeli bowiem zburzy się hierarchię wartości i pomiesza się dobro ze złem, poszczególni ludzie i ich grupy zwrócą uwagę na własne spra-wy, a nie na sprawy innych” (Sobór Watykański II, Gaudium et spes, 37).

Grupa IV

„Między wszystkimi środkami wychowania szczególne znaczenie ma szkoła, która mocą swego posłannictwa kształtuje z wytrwałą tro-skliwością władze umysłowe, rozwija zdolność wydawania prawidło-wych sądów, wprowadza w dziedzictwo kultury wytworzonej przez przeszłe pokolenia, kształci zmysł wartości, przygotowuje do życia zawodowego, sprzyja dyspozycjom do wzajemnego zrozumienia się, stwarzając przyjazne współżycie wśród wychowanków różniących się charakterem i pochodzeniem; ponadto stanowi jakby pewne centrum, w którego wysiłkach i osiągnięciach powinni uczestniczyć równocze-śnie rodziny, nauczyciele, różnego rodzaju organizacje rozwijające życie kulturalne, obywatelskie, religijne, państwowe i cała społecz-ność ludzka” (Sobór Watykański II, Gravissimum educationis, 5).

Podsumowanie pracy w grupach.

Człowiek na różne sposoby i w różnych sytuacjach obcuje z warto-ściami i czyni je celem swoich dążeń.

ZAKOŃCZENIE

Życie człowieka jest procesem realizowania wartości. Człowiek jako osoba wolna, sam dokonuje wyboru wartości. Sam wybiera co jest dla niego ważne, cenne, co jest warte poświęcenia, co będzie stanowiło dla niego cel. Przyjęty przez niego system wartości wpływa

J

223

na jego osobowość, nadaje mu sens życia. Kształtowanie pożądanej hie-rarchii wartości powinno być widoczne w stawaniu się coraz lepszym.

O potrzebie dokonywania nieustannych wyborów przypomina nam Kościół.

Odczytanie i analiza tekstu z Katechizmu Kościoła Katolickiego i nauczania Jana Pawła II:

„Obiecane szczęście stawia nas wobec decydujących wyborów moralnych. Zaprasza nas do oczyszczenia naszego serca ze złych skłonności i do poszukiwania nade wszystko miłości Bożej. Uczy nas, że prawdziwe szczęście nie polega ani na bogactwie czy dobrobycie, na ludzkiej sławie czy władzy, ani na żadnym ludzkim dziele, choćby było tak użyteczne jak nauka, technika czy sztuka, ani nie tkwi w żad-nym stworzeniu, ale znajduje się w samym Bogu, który jest źródłem wszelkiego dobra i wszelkiej miłości” (KKK 1723).

Posłuchajmy co Papież Jan Paweł II mówi na temat wartości.

„Tylko Bóg jest ostatecznym oparciem dla wszystkich wartości, tyl-ko On nadaje ostateczny sens naszej ludzkiej egzystencji. Tylko Bóg jest dobry – to znaczy: w Nim i tylko w Nim wszystkie wartości mają swe pierwsze źródło i ostateczne spełnienie (…) Bez Niego – bez odniesie-nia do Boga – cały świat wartości stworzonych zawisa jakby w osta-tecznej próżni. Traci również swą przejrzystość, swą wyrazistość” (List apostolski Ojca Świętego Jana Pawła II do młodych całego świata z okazji Międzynarodowego Roku Młodzieży, Rzym, 31 marca 1985 r.).

Po przeczytaniu i analizie tekstów, katecheta dokonuje podsumowa-nia prowadząc rozmowę kierowaną na temat:

− Dlaczego w odkrywaniu hierarchii wartości, a zwłaszcza w rela-cji dobra materialne a dobra duchowe, najpierw należy szukać Królestwa Bożego?

Autorefleksja. Pomyślmy:− Jaka hierarchia wartości przyświeca mi w życiu?

224

− Co zmienię w dokonywanych wyborach?− Kto jest dla mnie źródłem wszelkich wyborów?

Wszystkie realne wartości i swój byt zawdzięczamy Bogu, dlatego w ciszy podziękujmy za nie.

Modlitwa w ciszy.

PRACA DOMOWA

Przeprowadź wywiad z wybranym człowiekiem na temat odkry-wania hierarchii wartości w życiu.


MODLITWA

Śpiew: „Szukajcie wpierw Królestwa Bożego”.(można odtworzyć nagranie z pieśnią)

Szukajcie wpierw Królestwa Bożego i Jego sprawiedliwości,a wszystko inne będzie wam przydane.Alleluja, Alleluja.

X

?

225

30. PRAWO NATURALNE

Cel głównyUkazanie prawa naturalnego pochodzącego od Boga jako rozumnego,

niezniszczalnego i trwałego.Pogłębienie pojęcia naturalnego prawa moralnego. Kształtowanie postawy odpowiedzialności za dar prawa naturalnego

wpisanego w serce każdego człowieka.


– definiuje, czym jest prawo naturalne, – podaje historyczne przykłady na istnienie prawa naturalnego, – identyfikuje prawo moralne jako prawo Boże, – wyjaśnia różnice między prawem naturalnym i stanowionym, – interpretuje fragmenty Pisma Świętego ukazujące prawo, – wskazuje na obiektywny charakter norm moralnych, – uzasadnia swoją odpowiedzialność za naturalne prawo moralne, – analizuje naukę Kościoła o prawie moralnym, – dowodzi, że Bóg jest Dawcą prawa moralnego, – przyjmuje odpowiedzialność za życie zgodne z zasadami prawa naturalnego.

MetodyRozmowa kierowana, burza mózgów, dyskusja, analiza tekstu biblijnego

(opracowanie tekstu biblijnego ukierunkowane pytaniami, zajęcie stanowi-ska wobec tekstu biblijnego), analiza tekstów z nauczania Kościoła, autore-fleksja, śpiew, praca w grupach, niedokończone zdania, tekst luk, pogadanka, ekspozycja, dyskusja.


pach, zdjęcia przedstawiające ludzi, zdarzenia, krajobrazy, plansze z napi-sem: PRAWO, kartki białego papieru A-4, pisaki.

MODLITWA


X

226

WPROWADZENIE

Katecheta przeprowadza rozmowę, pytając o rodzaje praw oraz przyczynę istnienia tych samych zasad moralnych wyznawanych przez ludzi różnych ras, kultur, wyznań.


Następnie pomaga uczniom w zdefiniowaniu prawa naturalnego. Uczniowie po wylosowaniu zdjęć przedstawiających ludzi, zdarze-

nia, krajobrazy, na zasadzie burzy mózgów podają skojarzenia związa-ne ze słowem „prawo”. Skojarzenia zapisują na kartkach i umieszczają na planszy z napisem: PRAWO.

Jako podsumowanie katecheta przytacza określenie prawa natural-nego znajdujące się w Katechizmie Kościoła Katolickiego, podkreślając fakt, iż pochodzi ono od Boga.

Doprowadzamy do wyjaśnienia pojęcia prawa naturalnego – dyskusja.

W obecnym czasie często słyszy się takie zdanie: „Mam prawo, do…” lub nieco inne, ale bardzo podobne „Nie masz prawa, by …”. Skąd wiadomo jakie jest owo prawo? Jakie w ogóle są źródła prawa? Jakie są wreszcie typy prawa? Czym jest prawo i czemu lub komu słu-ży? Skąd bierze się prawo podstawowe – uniwersalne, właściwe każ-demu człowiekowi niezależnie od kraju i kultury lub wyznania?

PRAWO

+

227

Według Katechizmu Kościoła Katolickiego:

„Prawo naturalne jest zapisane i wyryte w duszy każdego człowie-ka, ponieważ jest ono rozumem ludzkim nakazującym czynić dobro, a zakazującym grzechu” (KKK 1954).

Wszelkie inne prawo musi być zgodne z tym prawem (natural-nym), by mogło obowiązywać wszystkich.

Odczytanie i analiza tekstu z podręcznika – rozmawiamy o życiu.

„Kiedy po II wojnie światowej organizacje międzynarodowe miały sądzić nazistów musiały odwołać się do prawa wspólnego wszystkim ludziom. Wyroki sądowe wydane w tamtym czasie oparły się o pra-wo najbardziej podstawowe – prawo naturalne. Gwarantowało ono poszanowanie życia, godności, wolności oraz własności. Na jego pod-stawie skazano zbrodniarzy hitlerowskich. Naziści często w trakcie tych procesów zasłaniali się koniecznością posłuszeństwa rozkazom oraz prawu ustanowionemu w ich państwie. Według tych kryteriów nie popełnili żadnej zbrodni, gdyż prawo to i rozkazy zalegalizowa-ły ich czyny jako dopuszczalne, a wręcz dobre i potrzebne. Pokazuje to fakt, że nie wystarczy zgoda większości, by prawo było dobre(!). W czasie II Wojny Światowej wielu Niemców odczytując prawo swe-go kraju jako niezgodne z ich sumieniem, sprzeciwiało się mu. Czę-sto skutkiem tego sprzeciwu było skazanie i osadzenie ich w obozach zagłady oraz śmierć. Wierność prawu naturalnemu kosztuje – czasem zdrowie lub życie” (http://katecheza.papierolot.com/artykul,Co-na-prawde-jest-dobre).

ROZWINIĘCIE

Podstawą każdego prawa jest prawo naturalne. Nie prawo natury, ale wypływające z natury człowieka, właściwe każdemu. Każdy bez wyjątku człowiek, ma niezbywalne prawo do życia, poszanowania swojej wolności, godności czy własności. Poucza o tym Pismo Święte.

&

228

Propozycja 1Trzech wybranych uczniów odczytuje fragmenty Pisma Świętego. Pozo-

stali uczniowie zapisują na kartkach odpowiedzi na pytanie w formie haseł: − Co Pismo święte mówi o prawie naturalnym?

Propozycja 2 Zajęcie stanowiska wobec teksów biblijnych.

„Słowo to bowiem jest bardzo blisko ciebie: w twych ustach i w two-im sercu, abyś je mógł wypełnić” (Pwt 30,14).

„Jak ty czyniłeś, tak będą postępować wobec ciebie: (odpowiedzialność za) czyny twoje spadnie na twoją głowę”

(Ab 1,15b).

„Taką samą miarą, jaką wy mierzycie, odmierzą wam i jeszcze wam dołożą” (Mk 4,24b).

„Jak chcecie, żeby ludzie wam czynili, podobnie wy im czyńcie!” (Łk 6,31).


Wnioski zapisujemy na tablicy.

Dla chrześcijanina podstawą wszystkich praw jest prawo Boże, ukryte w naturze człowieka (prawo naturalne) oraz Dekalog. Dziesięć przykazań ukazuje obowiązki oraz prawa wobec Boga i bliźnich. Każ-de prawo pozytywne, jako ustanawiane przez ludzi sprzeciwiające się im, nie obowiązuje w sumieniu. Tak właśnie nauczali św. Piotr oraz Jan gdy mówili: „Bardziej trzeba słuchać Boga niż ludzi” (Dz 4,19n.).

Zdarza się, że prawa ustanawiane przez tzw. „większość”, często pod wpływem nacisków pewnych „mniejszości”, nie są sprawiedliwe i nie prowadzą do dobra, prawdy czy sprawiedliwości. Przykładem może być prawo w państwach totalitarnych, które utwierdza władzę pewnych grup nad społeczeństwem, nie broni zaś praw słabszych czy nie szuka sprawiedliwości.

Wiele na ten temat mówi także Katechizm Kościoła Katolickiego.

229

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na sześć grup. Uczniowie analizują teksty i odpo-


Grupa I„Prawo naturalne, obecne w sercu każdego człowieka i ustanowio-

ne przez rozum, jest uniwersalne w swoich przepisach i jego władza rozciąga się na wszystkich ludzi. Wyraża ono godność osoby i określa podstawę jej fundamentalnych praw i obowiązków:

Istnieje oczywiście prawdziwe prawo, to znaczy prawo prawego rozumu, zgodne z naturą, które znajduje się we wszystkich ludziach. Jest niezmienne i wieczne; nakazując, wzywa nas do wypełnienia powinności, a zakazując, powstrzymuje od występków... Prawo to nie może być ani zmienione przez inne, uchylone w jakiejś swej części, ani zniesione całkowicie” (KKK 1956).

– Podaj cechy prawa naturalnego.


Grupa II„Prawo moralne wyraża się w różnych formach, ale wszystkie

one są powiązane ze sobą: prawo wieczne, będące w Bogu źródłem wszelkich praw; prawo naturalne; prawo objawione obejmujące Sta-re i Nowe Prawo, czyli Prawo ewangeliczne; wreszcie prawa cywilne i kościelne” (KKK 1952).

− Dlaczego nigdy nie wolno wystąpić przeciwko prawu naturalnemu?

Grupa III„Prawo naturalne jest niezmienne i trwałe pośród zmian histo-

rycznych; istnieje wśród zmieniających się poglądów i obyczajów oraz wspiera ich postęp. Zasady, które są jego wyrazem, pozostają ważne w swojej istocie. Chociaż podważa się jego podstawy, to nie można go zniszczyć ani wyrwać z serca człowieka. Odżywa ono zawsze w życiu jednostek i społeczności” (KKK 1958).


230

Grupa I V„Stare Prawo stanowi pierwszy etap prawa objawionego. Jego

przepisy moralne streszczają się w dziesięciu przykazaniach. Przyka-zania Dekalogu ustalają podstawy powołania człowieka, stworzonego na obraz Boży; zakazują tego, co sprzeciwia się miłości Boga i bliźnie-go, a nakazują to, co jest dla niej istotne. Dekalog jest światłem danym sumieniu każdego człowieka, by objawić mu powołanie i drogi Boże oraz chronić go przed złem. Bóg zapisał na tablicach Prawa to, czego ludzie w swych sercach nie odczytali” (KKK 1962).


Grupa V„Dziesięć przykazań należy do Objawienia Bożego. Pouczają nas

one zarazem o prawdziwym człowieczeństwie człowieka. Podkre-ślają główne obowiązki, a więc pośrednio także podstawowe prawa, właściwe naturze osoby ludzkiej. Dekalog stanowi uprzywilejowany wyraz «prawa naturalnego»: Od początku Bóg zakorzenił w sercach ludzi zasady prawa naturalnego. Potem ograniczył się do ich przypo-mnienia. Był to Dekalog” (KKK 2070).


„Prawo naturalne jest uczestnictwem człowieka, stworzonego na obraz swego Stwórcy, w mądrości i dobroci Boga. Wyraża ono god-ność osoby ludzkiej i stanowi podstawę jej fundamentalnych praw i obowiązków” (KKK 1978).


Grupa VI„Jeśli władza odwołuje się do porządku ustanowionego przez

Boga, to jakakolwiek «forma ustroju politycznego i wybór władz pozostawione są wolnej woli obywateli». Różne ustroje polityczne są moralnie dopuszczalne pod warunkiem, że dążą do uprawnionego dobra wspólnoty, która te ustroje przyjmuje. Ustroje, których natura jest sprzeczna z prawem naturalnym, porządkiem publicznym i pod-stawowymi prawami osób, nie mogą urzeczywistniać dobra wspólne-go narodów, którym zostały narzucone” (KKK 1901).

231


Katecheta podsumowuje wypowiedzi uczniów.

Naturalne prawo moralne jest wewnętrznym prawem wpisanym w człowieka przez Stwórcę, aby wiedział jak powinno wyglądać jego życie, czego powinien chcieć, a czego unikać. Kościół przypomina, że prawo naturalne stoi na straży naszej ludzkiej natury, stanowi o godności człowieka i jego wartości moralnej. Posłuszeństwo prawu naturalnemu jest podstawą do tego, jak Bóg osądzi każdego człowieka.

ZAKOŃCZENIE

Przez naturalne prawo moralne Bóg ujawnia swoje zamiary wobec człowieka. Obowiązuje ono niezależnie od warunków historycznych, geograficznych, politycznych czy środowiskowych, w jakich człowiek żyje. Zawsze wyraża wolę Boga, Jego zamiary w stosunku do każdej osoby ludzkiej i do całej ludzkości. Jest wezwaniem ze strony Boga. Odpowiedzią człowieka ma być postępowanie zgodne z tym prawem.

Wszelkie prawo – kościelne czy państwowe nie może być sprzecz-ne z prawem naturalnym.

Ojciec Święty Jan Paweł II naucza:

„Mówi się słusznie o prawach człowieka. Podkreśla się zwłaszcza w naszej epoce znaczenie tych praw. Nie można jednakże zapomnieć, że prawa człowieka są po to, ażeby każdy miał przestrzeń potrzebną do spełniania swoich zadań i powinności. Ażeby w ten sposób mógł się rozwijać. Mógł stawać się bardziej człowiekiem. Prawa człowieka muszą być podstawą tej moralnej mocy, którą człowiek osiąga przez wierność prawdzie i powinności. Przez wierność prawemu sumieniu. Przez wierność Bożym Przykazaniom” (Gdańsk, 12 czerwca 1987 r.).

Ojciec Święty Benedykt XVI w czasie audiencji dla uczestników dorocznej, czterodniowej, sesji plenarnej Międzynarodowej Komisji Teologicznej, która zakończyła się 5 października 2012 r. w Watyka-nie, powiedział:

J

232

„Prawo naturalne wyznacza pierwsze i istotne zasady kierujące życiem moralnym. Jego punktem odniesienia jest zarówno dążenie do Boga, który jest źródłem i sędzią wszelkiego dobra, oraz podda-nie się Mu, jak również uznanie drugiego człowieka za równego sobie. Główne przepisy prawa naturalnego zostały wyłożone w Dekalogu. Prawo to jest nazywane prawem naturalnym nie dlatego, że odnosi się do natury istot nierozumnych lecz dlatego, że rozum, który je ogłasza, należy do natury człowieka”.

Autorefleksja. Bóg jest obecny w naszym życiu niezależnie od tego co, robimy.

Czas ziemskiego życia – to nasze spotkanie z Bogiem, z jego miłością i miłosierdziem. Powinniśmy być wdzięczni Bogu za Jego Prawo wpi-sane w nasze serce.

Pomyślmy: − Jak dziękuję Bogu za Prawo, które wpisał w moje serce? − Jak realizuję zasady Prawa w swoim życiu?

Modlitwa dziękczynna w ciszy, za naturalne prawo moralne i proś-ba o umiejętność właściwego odczytania tego prawa.

(po chwili ciszy może nastąpić modlitwa spontaniczna)

PRACA DOMOWA

Napisz, od czego zależy właściwe odczytanie naturalnego prawa moralnego.


MODLITWA

Śpiew: „Ty tylko mnie poprowadź, Panie mój”.(można odtworzyć nagranie z piosenką)

Gdy drogi pomyli los zły i oczy mgłą zasnuje,miej w sobie tę ufność, nie lękaj sięa kiedy gniew świat ci przesłoni

X

?

233

i zazdrość jak chwast zakiełkujemiej w sobie te ufność nie lękaj się.

Ref. Ty tylko mnie poprowadź,

Tobie powierzam mą drogę,Ty tylko mnie poprowadź Panie mój.Poprowadź jak jego prowadzisz przez drogi najprostsze z możliwychi pokaż mi jedną tę jedną z nicha kiedy już głos twój usłyszęi karmić się będę nim co dzieńmiej w sobie tę ufność, nie lękaj się.

Ref. Ty tylko mnie poprowadź...

(Tomek Kamiński)

234

31. JAK WYBIERAM? – MORALNOŚĆ CZYNÓW LUDZKICH

Cel ogólny Ukazanie źródła moralności czynów ludzkich. Przybliżenie natury ludzkich czynów i sposobu ich oceny.Kształtowanie postawy odpowiedzialności za swoje czyny.


– definiuje pojęcia: „czyn moralny”, „czyn dobry”, „czyn zły”, – streszcza teksty Pisma Świętego i nauczania Kościoła, dotyczące postę-

powania człowieka, – wyjaśnia, na czym polega stosowanie hierarchii wartości w życiu,– objaśnia przesłanie, zawarte w tekstach biblijnych,– uzasadnia potrzebę roztropnego działania, – wskazuje na Jezusa jako Tego, który wybiera zawsze dobro, – ocenia swoje postępowanie w odniesieniu do Boga, – przyjmuje odpowiedzialność za swoje czyny.

MetodyRozmowa kierowana, praca z tekstem źródłowym, metaplan, ekspo-

zycja, analiza tekstów biblijnych, zajęcie stanowiska wobec tekstów Kate-chizmu Kościoła Katolickiego, debata wokół tekstów Katechizmu Kościoła Katolickiego, niedokończone zdania, praca indywidualna.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, plansza z napisem defi-

nicji „czynu”, karty pracy, flamastry, kartki samoprzylepne, diagram przedsta-wiający ogólny przykład metaplanu.

MODLITWA

Modlitwa do Ducha Świętego o mądre życiowe wybory lub modli-twa do Ducha Świętego przed nauką:


X

235

WPROWADZENIE

− Jak w dzisiejszym życiu przestrzegane są wartości etyczne i moralne?

Aby w pełni odpowiedzieć na to pytanie, na początku należy zastanowić się, czym są wartości moralne. Otóż, wartościami moral-nymi jest zbiór norm i zasad, które określają, co jest dobre a co złe, którymi zgodnie z danym światopoglądem religijnym bądź filozoficz-nym powinni kierować się ludzie. Dziś będziemy mówić o czynach i wyborach moralnych. Czynem nazywamy tylko takie działanie, któ-rego człowiek jest świadomym i wolnym sprawcą, znaczy to, że tylko czyny wybrane w sposób wolny, na podstawie sądu sumienia, mogą być kwalifikowane jako moralne. Mogą one być dobre lub złe,

Umieszczenie na tablicy planszy z napisem:

Czynem nazywamy tylko takie działanie, którego człowiek jest świadomym i wolnym sprawcą.


Bóg dając człowiekowi rozum, wyposażył go także w dar mądrości. Dlatego człowiek powinien przewidywać skutki swoich wyborów

i uzależniać od nich swoje decyzje. Mądrość pozwala człowiekowi oce-nić właściwie daną sytuację i podjąć odpowiednie działanie. Wskazuje również środki do osiągnięcia celów, a zwłaszcza celu ostatecznego, którym jest zbawienie.

O wartościach można powiedzieć, że są to: rzeczy i sprawy waż-ne, cenne, pożądane, życiowe drogowskazy, standardy naszych my-śli, postaw i zachowań, które mówią o tym, kim jesteśmy, jak żyjemy i jak traktujemy innych ludzi, kryteria naszych ocen, decyzji i wyborów.

ROZWINIĘCIE

Człowiek na różne sposoby i w różnych sytuacjach obcuje z war-tościami i czyni je celem swoich dążeń. Aby umiał właściwie wybierać i rozumnie uzasadniać swoje postępowanie, musi wiedzieć, czym one są i jaka jest ich istota. Poucza nas o tym Pismo Święte.

+

&

236

Uroczyste odczytanie i analiza tekstów Pisma Świętego.

„Módlcie się za nas, jesteśmy bowiem przekonani, że mamy czyste sumienie, starając się we wszystkim dobrze postępować” (Hbr 13,18).

„Do tego bowiem jesteście powołani. Chrystus przecież również cierpiał za was i zostawił wam wzór, abyście szli za Nim Jego śladami” (1P 2,21).


Kształtowanie systemu wartości jest niezwykle istotną kwestią w życiu człowieka. Wypracowanie i ukształtowanie właściwej i trwa-łej hierarchii wartości jest czynnikiem niezbędnym do świadomego życia i podejmowania odpowiedzialnych decyzji, dokonywania pew-nych wyborów oraz przejawiania określonych zachowań.


Praca w grupach.Dzielimy uczniów na kilka grup (5 lub 6 osobowych). Następnie

podaje (zapisany na tablicy) problem, temat katechezy, który wymaga rozważania i rozwiązania. Czas pracy: 10 minut.

np. 1. Problem główny: – Co zrobić, żeby nasze czyny były zawsze moralne?lub– Jak doskonalić postępowanie?2. Pytania pomocnicze:− Jakie są wady (niedoskonałości) postępowania?− Jakie powinno być postępowanie?− Co należy zrobić?

Diagram przedstawiający ogólny przykład metaplanu.

Jak jest? Jak powinno być?

Dlaczego nie jest tak, jak powinno być?

Wnioski

237

Po zakończeniu pracy i prezentacji dokonujemy analizy i podsumowania.


Katechizm Kościoła Katolickiego, rozpatrując moralność czynów ludzkich, zaznacza, że wolność jest wartością, która w istocie czyni człowieka podmiotem moralnym.

Analiza tekstów Katechizmu Kościoła Katolickiego ukierunkowana pytaniami lub:

– propozycja 1: zajęcie stanowiska wobec tekstów, – propozycja 2: debata wokół tekstów.

„Chrześcijaninie! Poznaj swoją godność. Stałeś się uczestnikiem Boskiej natury, porzuć więc niegodne obyczaje przeszłego życia i już do nich nie wracaj. Pomnij, do jakiej należysz Głowy i jakiego Ciała jesteś członkiem. Pamiętaj, że zostałeś wyrwany z mocy ciemności i przeniesiony do światła i Królestwa Bożego” (KKK 1691).

– Dlaczego chrześcijanin powinien poznać swoją godność?– W jaki sposób powinien postępować chrześcijanin?

„Wolność czyni człowieka podmiotem moralnym. Gdy człowiek działa w sposób świadomy, jest – jeśli tak można powiedzieć – ojcem własnych czynów. Czyny ludzkie, to znaczy czyny wybrane w sposób wolny na podstawie sądu sumienia, mogą być kwalifikowane moral-nie. Są dobre albo złe” (KKK 1749).

– Co czyni człowieka podmiotem moralnym?– Kiedy ludzkie czyny mogą być kwalifikowane moralnie?– Jaki czyn ludzki nazywamy dobry, a jaki złym?

„Moralność czynów ludzkich zależy od:– wybranego przedmiotu;– zamierzonego celu, czyli od intencji;– okoliczności działania.Przedmiot, intencja i okoliczności stanowią «źródła», czyli ele-

menty konstytutywne moralności czynów ludzkich” (KKK 1750).

238

– Jakie są źródła moralności czynów ludzkich? – Od czego zależy moralność czynów ludzkich?

„Błędna jest więc ocena moralności czynów ludzkich, biorąca pod uwagę tylko intencję, która je inspiruje, lub okoliczności (środowi-sko, presja społeczna, przymus lub konieczność działania itd.) stano-wiące ich tło. Istnieją czyny, które z siebie i w sobie, niezależnie od oko-liczności i intencji, są zawsze bezwzględnie niedozwolone ze względu na ich przedmiot, jak bluźnierstwo i krzywoprzysięstwo, zabójstwo i cudzołóstwo. Niedopuszczalne jest czynienie zła, by wynikło z niego dobro” (KKK 1756).

– Co bierzemy pod uwagę, oceniając czyny ludzkie?– Jakie czyny są zawsze bezwzględnie niedozwolone?

Zepsucie moralne społeczeństwa postępuje dzisiaj w zastraszają-cym tempie, narasta agresja, wartości chrześcijańskie często zastępo-wane są wartościami pieniądza. Wskazane więc jest, aby szczególnie wiele uwagi poświęcić kształtowaniu prawidłowych postaw. Nale-ży je budować przede wszystkim na fundamencie wartości moral-nych. Człowiek jest ze swej istoty ukierunkowany na świat wartości: dostrzega je, rozpoznaje, klasyfikuje, realizuje. Wybór wartości i zakres ich realizacji świadczy o tym, co dla danego człowieka jest ważne.

– W jaki sposób człowiek rozpoznaje wartości, skąd ma pewność, że wybiera i realizuje te najbardziej pożądane?

Praca indywidualna z podręcznikiem.Odczytanie i analiza tekstu z nauczania Benedykta XVI.

„Pierwszym podstawowym wyborem musi być Bóg − Bóg, który się objawił w swoim Synu Jezusie Chrystusie, a w świetle tego wybo-ru, który jednocześnie zapewnia nam towarzystwo w drodze, towa-rzystwo niezawodne, które nigdy nas nie opuszcza, w świetle tego wyboru stają się widoczne kryteria umożliwiające kolejne konieczne wybory. Zakłada się, że człowiek młody jest dobry i wielkoduszny. I znowu, uosobieniem dobroci jest Jezus Chrystus. Jezus, którego zna-cie lub którego szuka wasze serce. On jest Przyjacielem, który nigdy

239

nie zdradza, wiernym aż po dar życia na krzyżu. Pozwólcie się zdoby-wać Jego miłości! (...). On oddał za nas życie, za każdego z nas. Czyż mógłby zawieść wasze zaufanie? Czyż mógłby prowadzić was złymi drogami? Jego drogi są drogami życia, wiodą duszę na pastwiska, choć są strome i wymagają odwagi. Drodzy przyjaciele, zachęcam was do pielęgnowania życia duchowego. Jezus powiedział: «Ja jestem (...) krzewem winnym, wy − latoroślami. Kto trwa we Mnie, a Ja w nim, ten przynosi owoc obfity, ponieważ beze Mnie nic nie możecie uczy-nić» (J 15,5). Jezus nie ucieka się do aluzji, mówi jasno i wprost. Wszy-scy Go rozumieją i zajmują stanowisko. Życiem duszy jest spotkanie z Nim, konkretnym obliczem Boga; jest cichą i wytrwałą modlitwą, jest życiem sakramentalnym, jest rozważaniem Ewangelii, jest towa-rzyszeniem duchowym, jest podyktowaną sercem przynależnością do Kościoła, do waszych wspólnot kościelnych” (XXIII Światowy Dzień Młodzieży, Lorenzago, 20 lipca 2007 r.).

ZAKOŃCZENIE

Wartości chrześcijańskie pomagają ostatecznie określić i zrozu-mieć, czym są wartości świeckie oraz jaki mają walor dla osoby i spo-łeczności tworzącej kulturę na przestrzeni dziejów. Mogą inspirować wiele dziedzin życia ludzkiego i nadawać głębszy sens dążeniom czło-wieka do osiągania najwyższych wartości, tj. dobra, miłości, piękna, świętości.

Wybór hierarchii wartości dokonuje się w oparciu o normy, na podsta-wie których kształtuje się nasze sumienie. Ono „(...) jest świadkiem jedy-nym: to co dokonuje się we wnętrzu osoby, jest zasłonięte przed oczyma jakiegokolwiek zewnętrznego obserwatora. Sumienie składa swoje świa-dectwo wyłącznie wobec samej osoby. Z kolei tylko ona sama zna własną odpowiedź na głos sumienia” (Jan Paweł II, Veritatis splendor, 57).

Odczytanie i analiza wiersza.

Odpowiedzialnośćza to, co mojeza myśli, słowa, czynyza wyborybłahe i trudne

J

240

i za innych, których mi podarowałeśza to, co wybiorę z tysiąca możliwościza momenty, w których chce mi sięschować głowę w piasekza chwile, gdy siedzi przy mniekoleżanka rozpaczza czas, gdy wszystko jest banalnie proste.

(s. Urszula Kwaśniewska)

Autorefleksja.Pomyślmy:− Jak często dziękuję Bogu za dobre wybory? – W jaki sposób troszczę się o rozwój swojej odpowiedzialności? – Jak często robię rachunek sumienia ze swoich wyborów?

Wszystkie realne wartości swój byt zawdzięczają Bogu – podzię-kujmy Mu za nie.

Modlitwa w ciszy.

PRACA DOMOWA

Ułóż modlitwę prośby o dokonywanie właściwych wyborów. (Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

MODLITWA

Śpiew: „Szukajcie wpierw Królestwa Bożego”. (można odtworzyć nagranie z pieśnią)

Szukajcie wpierw Królestwa Bożegoi Jego sprawiedliwości,a wszystko inne będzie wam przydane. Alleluja, Alleluja.

X

?

241

32. SUMIENIE MIEJSCEM SPOTKANIA I DIALOGU

Cel głównyUkazanie sumienia jako miejsca spotkania i dialogu Boga z człowiekiem. Kształtowanie postawy odpowiedzialności za formowanie swojego su-

mienia i postępowania zgodnie z nim.


– nazywa sumienie miejscem spotkania i dialogu z Bogiem, – przytacza treść tekstów Pisma Świętego mówiących o sumieniu, – wyjaśnia rolę sumienia w ludzkim życiu,– objaśnia potrzebę kształtowania sumienia, – rozróżnia rodzaje sumienia,– charakteryzuje sumienie jako miejsce spotkania z Bogiem i Jego Prawem,– określa Eleazara jako człowieka prawego sumienia,– ocenia swoje sumienie w odniesieniu do Boga,– przyjmuje odpowiedzialność za formowanie swojego sumienia.

MetodyRozmowa kierowana, analiza tekstu biblijnego (opracowanie tekstu

biblijnego ukierunkowane pytaniami, zajecie stanowiska wobec tekstu biblijnego), analiza tekstów z nauczania Kościoła, praca w grupach, poga-danka, ekspozycja, dyskusja, opowiadanie, autorefleksja, tekst luk.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, teksty do pracy w grupach.

MODLITWA


WPROWADZENIE

Odczytanie i analiza świadectwa z podręcznika ucznia.

X

+

242

„Podczas swego pobytu w Warszawie na początku grudnia 1970 roku, Willy Brandt, kanclerz RFN złożył na klęczkach hołd bez-bronnym ofiarom hitlerowskiej polityki eksterminacji. Ta pamiętna scena miała miejsce przed pomnikiem bohaterów Getta w Warszawie. Składając hołd pomordowanym, Brandt uznał w nich godność ludz-ką, sponiewieraną przez hitlerowców. Fotografie klęczącego kanc-lerza Niemiec Zachodnich pokazywała prasa niemal całego świata. Ten sam Willy Brandt otrzymał rok później Pokojową Nagrodę Nobla, która wyrażała uznanie dla Jego pokojowej i pojednawczej działalno-ści” („Tygodnik Powszechny”, 7 listopada 1971 r).

Człowiek zawsze powinien postępować zgodnie ze swoim sumie-niem. Sumienie jest głosem Boga a zatem powinniśmy zawsze pozo-stawać w zgodzie ze swoim sumieniem. Trudno jest głos sumienia zagłuszyć, choć przemawia on czasem bardzo cicho. Człowiek jest spokojny, gdy czyny jego wynikają z przykazania miłości bliźniego. Mówimy wtedy, że ma spokojne sumienie.

„Burza mózgów”.Uczniowie zastanawiają się i podają definicję sumienia, którą na-

stępnie zapisują na tablicy.

Odczytanie definicji sumienia z podręcznika.

„Sumienie – jest to wewnętrzna zdolność człowieka do prze-prowadzania oceny swego postępowania, jak również zamierzone-go działania, pod kątem powinności moralnej. Jest to więc niejako wewnętrzny głos, który mówi człowiekowi, czy to co czynił, co czyni i co zamierza czynić jest dobre czy złe, chwalebne czy naganne” (T. Loska, A. Zuberbier [red.], Bóg. Człowiek. Świat. Ilustrowana ency-klopedia dla młodzieży, Katowice 1991, s. 263).


Człowiek zawsze powinien postępować zgodnie ze swoim sumieniem. Jest ono głosem ludzkiego rozumu, który informuje co jest dobrem, a co złem. Tak też postąpił Willy Brandt, zgodnie ze swoim sumieniem. Trudno jest głos sumienia zagłuszyć, aczkolwiek prze-mawia czasem bardzo cicho. Człowiek jest spokojny, gdy czyny jego

243

wynikają z przykazania miłości bliźniego. Mówimy wtedy, że ma spo-kojne sumienie. Gdy mimo przestrogi człowiek źle postępuje, reagu-je sumienie – człowiek przeżywa poczucie winy. Człowiek czuje się wewnętr nie zraniony i odczuwa rozdarcie w sobie sięgające bardzo głęboko aż do najgłębszego „ja”. Gdzie jest źródło tego natarczywego głosu, „krzyku”– wyrzutów sumienia? Źródłem jest Najwyższy Sędzia, najwyższe Dobro i Prawda – Bóg, którego szuka sumienie człowieka.

ROZWINIĘCIE

Gdy człowiek popełnia czyn moralnie zły, sumienie reaguje, wywołując poczucie zagrożenia. Człowiek, postępując wbrew sumie-niu, występuje przeciwko sobie, swej integralności. Urzeczywistnia poznane dobro, gdy postępuje zgodnie z głosem swojego sumienia, a nie, gdy mu zaprzecza.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na cztery grupy. Uczniowie odpowiadają na pytanie: − Co mówią o sumieniu teksty Pisma Świętego i Katechizmu Kościo-

ła Katolickiego? Czas pracy: 10 minut.

Grupa I„Teraz (...) ratuje was (...) przez zwróconą do Boga prośbę o dobre

sumienie” (1P 3,21).

„Prawdę mówię w Chrystusie, nie kłamię, potwierdza mi to moje sumienie w Duchu Świętym” (Rz 9,1).

Grupa II„Gdy zaś mężczyzna i jego żona usłyszeli kroki Pana Boga, (...)

skryli się przed Panem Bogiem” (Rdz 3,8).

„Tchórzliwa jest bowiem nieprawość, gdy sama się potępia i zawsze przymnaża trudności, dręczona sumieniem” (Mdr 17,10).

„Racz więc dać Twemu słudze serce pełne rozsądku do sądzenia twego ludu i rozróżniania dobra od zła, bo któż zdoła sądzić ten lud Twój tak liczny?” (1Krl 3,9).

&

244

Grupa III„Każdy bowiem, kto się dopuszcza nieprawości, nienawidzi światła

i nie zbliża się do światła, aby nie potępiono jego uczynków” (J 3,20).

„Jeśli więc światło, które jest w tobie, jest ciemnością, jakże wielka to ciemność!” (Mt 6,23).

Grupa IV„W głębi sumienia człowiek odkrywa prawo, którego sam sobie

nie nakłada, lecz któremu winien być posłuszny i którego głos wzy-wający go zawsze tam, gdzie potrzeba, do miłowania i czynienia dobra a unikania zła, rozbrzmiewa w sercu nakazem... Człowiek bowiem ma w swym sercu wypisane przez Boga prawo... Sumienie jest najtaj-niejszym ośrodkiem i sanktuarium człowieka, gdzie przebywa on sam z Bogiem, którego głos w jego wnętrzu rozbrzmiewa” (KKK 1776).

Po zakończeniu pracy grupach następuje prezentacja oraz zapisa-nie wniosków na tablicy.


Jeśli jednak sumienie przyzwyczaimy do grzechu, do złego śro-dowiska, do schlebiania własnym słabościom, do reklamy, mody, do świata wątpliwych idoli, utracimy wówczas wrażliwość na to, czego robić nie powinniśmy. Jeśli chcemy być człowiekiem prawym, musimy stawiać sobie wymagania. Być w stałym kontakcie z Jezusem, rozma-wiać z Nim o swoich niepowodzeniach. A nade wszystko prosić Go, aby pomógł nam odszukać w sobie prawdę.

Każdy ma obowiązek formowania swego sumienia. Można zagłu-szać głos sumienia, postępować wbrew niemu narzucać mu własne, subiektywne zdanie i postępować z błędnym sumieniem. Są różne rodzaje sumienia.

− Sumienie błędne może wynikać też z faktu, że jest ono zaburzo-ne, a przez to w błędny sposób odczytuje zasady moralne lub nieprawidłowo osądza dane zachowanie. Istnieje wiele postaci błędnego działania sumienia. Może być ono niewrażliwe. Wte-dy nie reaguje na zachowania, które są grzeszne i które naru-szają porządek moralny.

245

− Sumienie szerokie charakteryzuje się lekceważeniem grzechu, przekonaniem o jego nieistnieniu lub o jego znikomej szkodli-wości w życiu.

− Sumienie wąskie wszędzie widzi zło moralne. Widzi więc grzech także tam, gdzie go nie ma i bardzo przez to cierpi. Sumienie nadwrażliwe może prowadzić do patologicznego poczucia winy, skrupulanctwa.

− Sumienie faryzejskie jest wyrazem dwulicowości moralnej i nie-stałości przekonań. Zdarza się u ludzi, dla których zewnętrzne zachowanie jest ważniejsze niż wartość, którą przedstawia.

− Sumienie pewne, prawdziwe, prawe to nie tylko sumienie pokorne wobec Boga, ale także sumienie wrażliwe. Oznacza to, że w obliczu błędnego postępowania i grzechu człowiek, kieru-jący się wrażliwym sumieniem potrafi przed Bogiem i samym sobą szczerze uznać swój błąd. Potrafi też szczerze żałować i podjąć wysiłek nawrócenia, czyli zmiany postępowania. Jest to sumienie, które osądza trafnie, ocenia zgodnie z zasada-mi moralnymi, uznaje za dobre to, co jest dobre rzeczywiście, a za złe to, co faktycznie jest złem.


Mówiąc o różnych rodzajach sumienia należy stwierdzić, że dzie-je się tak, gdy człowiek niewiele dba o poszukiwanie prawdy i dobra, a sumienie przyzwyczaja się do grzechu, powoli ulega niemal zaśle-pieniu. Takie sumienie wydaje błędne sądy o czynach, które mają być dokonane lub zostały już dokonane. Można mieć chore sumienie, któ-re dostrzega zło tam gdzie go nie ma. Każdy formuje dobrze swoje sumienie poprzez Boże Słowo, które winniśmy przyjmować i z wia-rą. Formuje je także Duch Święty, który w nas przebywa i któremu pozwalamy w nas działać, również Kościół, który naucza. Bardzo waż-ną rolę w formowaniu sumienia spełniają rodzice, gdyż oni przekazują pierwsze pojęcia moralne, uwrażliwiają na dobro i zło. W takiej for-macji uczestniczą także nauczyciele, wychowawcy. Wiele na ten temat mówi także Katechizm Kościoła Katolickiego.

Katecheta prowadzi dyskusję na temat różnych rodzajów sumienia i podsumowuje wypowiedzi uczniów.

(podsumowaniem może być nauka Ojca Świętego Jana Pawła II)

246

Odczytanie i analiza tekstu papieża Jana Pawła II.

„Sumienie jest dla każdego człowieka sprawą o zasadniczym zna-czeniu. Jest ono naszym wewnętrznym przewodnikiem i jest także sędzią naszych czynów. Być człowiekiem sumienia, to znaczy przede wszystkim w każdej sytuacji swojego sumienia słuchać i jego głosu w sobie nie zagłuszać, choć jest on nieraz trudny i wymagający; to znaczy angażować się w dobro i pomnażać je w sobie i wokół siebie, a także nie godzić się nigdy na zło, w myśl słów św. Pawła: «Nie daj się zwyciężyć złu, ale zło dobrem zwyciężaj» (Rz 12,21). Być człowiekiem sumienia, to znaczy wymagać od siebie, podnosić się z własnych upad-ków, ciągle na nowo się nawracać. Być człowiekiem sumienia to zna-czy angażować się w budowanie królestwa Bożego: królestwa praw-dy i życia, sprawiedliwości, miłości i pokoju, w naszych rodzinach, w społecznościach, w których żyjemy i w całej Ojczyźnie. Na drogach ludzkich sumień, nieraz tak trudnych i tak bardzo powikłanych, Bóg postawił wielki drogowskaz, który życiu ludzkiemu nadaje kierunek i ostateczny sens. Jest nim krzyż Pana naszego, Jezusa Chrystusa” (Skoczów, 22 maja 1995 r.).

− Co to znaczy być człowiekiem sumienia?


Katecheta podsumowuje wypowiedzi uczniów i odczytuje wnioski z tablicy.

Jedną z wielu postaci biblijnych, żyjących zgodnie z własnym sumieniem, jest arcykapłan, Eleazar. Jeden z pierwszych uczonych w Piśmie, będąc w podeszłym wieku, zmuszony został do jedze-nia wieprzowiny, której nie wolno było jeść nawet przez miłość do życia. Eleazar, zachowując Prawo, wypluł mięso, wybierając chwa-lebną śmierć, aniżeli godne pogardy życie. Przyjaciele namawiali go, aby udawał i zachował życie. On jednak, czując się odpowiedzialny za sumienie, z całą powagą odpowiedział:

„Udawanie nie przystoi naszemu wiekowi. Wielu młodych (...) przez to moje udawanie, i to dla ocalenia maleńkiej resztki życia, przeze mnie byliby wprowadzeni w błąd, ja zaś hańbą i wstydem okryłbym swoją

247

starość. Jeżeli bowiem teraz uniknę ludzkiej kary, to z rąk Wszechmoc-nego ani żywy, ani umarły nie ucieknę” (2Mch 6,25-26).

Eleazar zawsze postępował zgodnie ze swoim sumieniem, dlatego jest dla nas wzorem człowieka prawego sumienia.

ZAKOŃCZENIE

Sumienie jest praktycznym sądem rozumu, przez który osoba ludzka w świetle prawa moralnego poznaje, czy konkretny uczynek jest dobry lub zły. Sumienie prawidłowo uformowane nie pozwoli na bezkrytyczną odpowiedź: „wszyscy tak robią”.

Autorefleksja.Jeśli chcesz być człowiekiem sumienia, stawiaj sobie wymaga-

nia. Bądź w stałym kontakcie z Jezusem i rozmawiaj z Nim o swoich niepowodzeniach. A nade wszystko proś Go, aby Ci pomógł odszukać w sobie prawdę.

Pomyślmy:– Jak często robię rachunek sumienia?– Jak często dziękuję Bogu za dar sumienia?– W jaki sposób daję świadectwo wiary swoim postępowaniem?

Śpiew: „Może daleko jesteś od Niego”.(można odtworzyć nagranie z piosenką)

Może daleko jesteś od Niego,może zgubiłeś ścieżki Jego ślad,może w samotną ruszyłeś drogę,i nie wiesz, jak Bóg ciebie zna...Nie martw się, Bóg ciebie kocha,On zawsze z tobą jest.Podnieś swój zmęczony wzrok i popatrz przed siebie.Zacznij od nowa, zacznij jeszcze raz... (x4)

J

248

PRACA DOMOWA

Napisz, dlaczego codziennie powinniśmy robić rachunek sumienia.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 6)

MODLITWA

W nawiązaniu do słów św. Piotra (1P 3,21) prośba o dobre sumienie.

„Chwała Ojcu”.

X

?

249

33. CHRYSTUS KSZTAŁTUJE MOJE SUMIENIE

Cel ogólny Ukazanie sumienia jako głosu Boga w naszym sercu. Uświadomienie konieczności kształtowania własnego sumienia.


– definiuje, czym jest sumienie,– wymienia rodzaje sumienia,– objaśnia teksty Pisma Świętego oraz nauczania Kościoła dotyczące

sumienia,– wyjaśnia, z jakim działaniem związany jest dany rodzaj sumienia,– określa, na czym polega formowanie sumienia,– wskazuje na Chrystusa kształtującego sumienie człowieka,– ocenia sposób kształtowania własnego sumienia,– przyjmuje postawę odpowiedzialności za kształtowanie sumienia.

Metody Pogadanka, analiza tekstu źródłowego, praca w grupach, rozmowa kie-

rowana, dyskusja, refleksja, „burza mózgów” śpiew, techniki multimedialne, niedokończone zdania.


„Veritatis splendor”, płyta CD z przemówieniem Jana Pawła II o sumieniu, T. Loska, A. Zuberbier red., Bóg. Człowiek. Świat. Ilustrowana encyklopedia dla młodzieży, Katowice 1991, s. 263, tekst przedstawiający przykład postę-powania zgodnego z nakazami sumienia, karty pracy.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

X

250

WPROWADZENIE

Sumienie należy do natury człowieka i wyraża jego świadomość moralną. Czasami słyszymy, że ktoś postępuje tak, jakby nie miał sumienia, jakby nie znał podstawowych zasad postępowania. Ale każ-dy człowiek posiada sumienie, tylko niekiedy je zagłusza lub wypa-cza, dlatego sumienie należy nieustannie kształtować w swoim życiu. Człowiek może przybrać dwie różne postawy wobec swego sumienia – zagłuszać je albo dbać o jego rozwój.

Odczytanie przez ucznia tekstu z podręcznika o J. Kusocińskim i omówienie.

Ukazanie właściwego wyboru zgodnego z sumieniem.

„Janusz Kusociński był świetnym polskim długodystansow-cem. Na olimpiadzie w Los Angeles w 1932 roku zdobył złoty medal na dystansie 10.000 metrów. Jego wspaniałą karierę sportową prze-rwała druga wojna światowa. Za udział w walce podziemnej zosta-je aresztowany. Niemcy namawiają go do zdradzieckiej współpracy. Obiecują za to dalszą karierę. Kusociński się nie zgadza. W czerwcu 1940 roku zostaje więc rozstrzelany przez Niemców w Palmirach koło Warszawy” (T. Gorla, „Gość Niedzielny”, 1977).

Przypominamy definicję sumienia, z ostatniej katechezy. Może-my posłużyć się podręcznikiem ucznia lub odwołać się do ćwiczenia 1 w zeszycie ćwiczeń.

„Sumienie jest to wewnętrzna zdolność człowieka do przeprowa-dzania oceny swego postępowania, jak również zamierzonego działania, pod kątem powinności moralnej. Jest to więc niejako wewnętrzny głos, który mówi człowiekowi, czy to co czynił, co czyni i co zamierza czynić jest dobre czy złe, chwalebne czy naganne” (T. Loska, A. Zuberbier [red.], Bóg. Człowiek. Świat. Ilustrowana encyklopedia dla młodzieży, Katowice 1991, s. 263).

Człowiek nie może poprzestać na przeciętności. Każdego dnia powinien podejmować wysiłek pracy nad sobą i kształtowania wła-snego charakteru.

+

251

ROZWINIĘCIE

Pismo Święte ukazuje człowieka jako istotę obdarzoną nie tylko rozumem, wolną wolą, ale i umiejętnością rozeznania dobra i zła.

Odczytanie i analiza tekstu Pisma Świętego.

„Nie bierzcie więc wzoru z tego świata, lecz przemieniajcie się przez odnawianie umysłu, abyście umieli rozpoznać, jaka jest wola Boża: co jest dobre, co Bogu przyjemne i co doskonałe. Mocą bowiem łaski, jaka została mi dana, mówię każdemu z was: Niech nikt nie ma o so-bie wyższego mniemania, niż należy, lecz niech sądzi o sobie trzeźwo – według miary, jaką Bóg każdemu w wierze wyznaczył” (Rz 12,2-3).


W sumieniu człowieka Bóg zapisał swoje Prawo. Dzięki temu Pra-wu człowiek jest w stanie rozwiązywać moralne dylematy oraz oce-niać swoje postępowanie w kategoriach dobra i zła. Człowiek ponosi odpowiedzialność za swoje czyny, jego postępowanie uzależnione jest od jego wewnętrznych decyzji.

Tym, co czyni człowieka podobnym do Boga, jest wolna wola – zdolność wyboru między dobrem a złem. Wybór ten dokonuje się w ludzkim sercu, w sumieniu.

Praca w grupach. Dzielimy uczniów na cztery grup. Każda grupa otrzymuje kartę pra-

cy ze wskazanym do analizy tekstem. Uczniowie zapoznają się z jego treścią, analizują i odpowiadają na pytania. Czas pracy: 9 minut.

Grupa I „Sumienie powinno być uformowane, a sąd moralny oświecony.

Sumienie dobrze uformowane jest prawe i prawdziwe. Formułuje ono swoje sądy, kierując się rozumem, zgodnie z prawdziwym dobrem chcianym przez mądrość Stwórcy. Wychowanie sumienia jest nie-odzowne w życiu każdego człowieka, który jest poddawany negatyw-nym wpływom, a przez grzech – kuszony do wybrania raczej własne-go zdania i odrzucenia nauczania pewnego” (KKK 1783).

&

252

– Jak Katechizm Kościoła Katolickiego nazywa dobrze uformowa-ne sumienie?

– Dlaczego należy wychowywać swoje sumienie?

Grupa II„Wychowanie sumienia jest zadaniem całego życia. Od najmłod-

szych lat wprowadza ono dziecko w poznawanie i praktykowanie prawa wewnętrznego, rozpoznawanego przez sumienie. Roztropne wychowanie kształtuje cnoty; chroni lub uwalnia od strachu, egoizmu i pychy, fałszywego poczucia winy i dążeń do upodobania w sobie, zro-dzonego z ludzkich słabości i błędów. Wychowanie sumienia zapew-nia wolność i prowadzi do pokoju serca” (KKK1784).

– Co kształtuje roztropne wychowanie sumienia? – Co zapewnia wychowanie sumienia?


Grupa III„W formowaniu sumienia słowo Boże jest światłem na naszej dro-

dze; powinniśmy przyjmować je przez wiarę i modlitwę oraz stosować w praktyce. Powinniśmy także badać nasze sumienie, wpatrując się w krzyż Pana. Jesteśmy wspierani darami Ducha Świętego, wspoma-gani świadectwem lub radami innych ludzi i prowadzeni pewnym nauczaniem Kościoła” (KKK 1785).

– Co pomaga nam w formowaniu naszego sumienia? – Przez kogo jesteśmy wspierani na naszej drodze formowania

sumienia? – Kto prowadzi nas pewnie na drogach naszego formowania

sumienia?

Grupa IV„W głębi sumienia człowiek odkrywa prawo, którego sam sobie

nie nakłada, lecz któremu winien być posłuszny i którego głos wzywa-jący go zawsze tam, gdzie potrze ba, do miłowania i czynienia dobra, a unikania zła, rozbrzmiewa w sercu nakazem (...) Człowiek bowiem ma w swym sercu wypisane przez Boga prawo (...) Sumienie jest najtaj-niejszym ośrodkiem i sanktuarium człowieka, gdzie przebywa on sam z Bogiem, którego głos w jego wnętrzu rozbrzmiewa” (Sobór Waty-kański II, Gaudium et spes, 16).

253

– Jak Sobór określa sumienie? – Dlaczego Sobór nazywa sumienie „sanktuarium człowieka? – Dlaczego sumienie ludzi w różny sposób ocenia te same czyny? – Od czego zależy różny sposób oceniania czynów?

W trakcie prezentacji dokonujemy zapisów.

DOBRE SUMIENIE (formowanie sumienia)

Przeszkody: Pomoc:

np. – własny grzech, – złe środowisko, – uleganie słabościom zła, – reklama, – moda, – świat idoli...

np. – słowo Boże, – stawianie sobie wymagań, – częsty rachunek sumienia, – systematyczna spowiedź, – stała więź z Chrystusem...

(Zeszycie ćwiczeń – ćw. 3)

Po zakończeniu analizy tekstów, uczniowie dokonują prezentacji. Następnie katecheta dokonuje podsumowania.

Aby sumienie dobrze pełniło swoją funkcję, musimy je rozwijać, dokonując hierarchii wartości. Wychowanie sumienia jest nieodzow-ne w życiu każdego człowieka, który jest poddawany negatywnym wpływom, a przez grzech kuszony do wybierania raczej własnego zdania. Poucza o tym papież Jan Paweł II.

Propozycja 1Odczytanie i analiza tekstu z nauczania papieża Jana Pawła II.

Odkrywanie i wybór hierarchii wartości dokonuje się w oparciu o normy, na podstawie których kształtuje się nasze sumienie. Ono „jest świadkiem jedynym: to co dokonuje się we wnętrzu osoby, jest zasłonięte przed oczyma jakiegokolwiek zewnętrznego obserwato-ra. Sumienie składa swoje świadectwo wyłącznie wobec samej osoby. Z kolei tylko ona sama zna własną odpowiedź na głos sumienia” (Veritatis splendor, 57).

254

Propozycja 2 Odtworzenie z płyty CD tekstu przemówienia Jana Pawła II na temat

sumienia (Kogo możemy nazywać człowiekiem sumienia), wypowiedzia-nego w Skoczowie 22 maja 1995 roku.

„Sumienie prawidłowo uformowane nie pozwoli na bezkrytyczną odpowiedź: «wszyscy tak robią». Ono rozpoznaje zło i ułatwia jego unikanie. Jeśli jednak sumienie przyzwyczaimy do grzechu, do złego środowiska, do schle biania własnym słabościom, do reklamy, mody, do świata wątpliwych idoli, utracisz wówczas wrażliwość na to, cze-go robić nie powinieneś. Jeżeli chcemy być człowie kiem prawym to musimy stawiać sobie wymagania. Powinniśmy być w stałym kontakcie z Jezusem i rozma wiać z Nim o swoich niepowodzeniach. A nade wszystko prosić Go, aby pomagał nam w poszukiwaniu prawdy”.

– Na czym powinniśmy oprzeć formowanie naszych sumień, abyśmy umieli odróżnić dobro od zła?

ZAKOŃCZENIE

Trudności z postępowaniem zgodnym z nakazami serca nie były obce ludziom z czasów Starego i Nowego Testamentu. Podobnie dzieje się w każdej innej epoce. Sumienie nigdy nie staje się od razu ideal-ne. Na formowanie właściwego sumienia, wpływa wiele czynników: wychowanie w rodzinie, więzi społeczne, zdobyta wiedza, kultu-ra, osobiste przeżycia, nastroje, uczucia, umiłowanie prawdy, dobra. Dla chrześcijanina ważny jest również rozwój duchowy, który wiąże się z codzienną lekturą Pisma Świętego, modlitwą, przyjmowaniem sakramentów świętych. W zależności od tych czynników możemy mówić o różnie ukształtowanych sumieniach, czyli różnych rodzajach sumienia.

W trakcie rozmowy kierowanej katecheta przypomina z poprzed-niej lekcji rodzaje sumienia, dokonuje omówienia i uwrażliwia uczniów na kształtowanie sumienia pewnego, prawdziwego, prawego.

J

255

Autorefleksja.Pomyślmy: – Jak często dziękuję Bogu za dar sumienia? – Według czego kształtuję swoje sumienie? – Jak często modlę się o łaskę dokonywania właściwych wyborów?

Refleksję kończy modlitwa spontaniczna, o dokonywanie właściwych wyborów.

PRACA DOMOWA

Napisz, co Jan Paweł II mówi o formowaniu sumienia. (Zeszyt ćwiczeń – ćw. 4)

MODLITWA

„Akt wiary”.

X

?

256

34. PRAWO OBJAWIONE

Cel ogólnyUkazanie zbawczego charakteru prawa objawionego – Dekalogu.Ukazanie wartości prawa objawionego w Starym i Nowym Testamencie. Kształtowanie postawy miłości Boga i bliźniego.Wychowanie do wdzięczności Bogu za prawo objawione – Dekalog.


– wymienia teksty Pisma Świętego ukazujące prawo objawione – Dekalog,– definiuje, czym jest prawo objawione,– rozróżnia prawo naturalne od prawa objawionego,– objaśnia treść poznanych fragmentów Pisma Świętego i nauki Kościoła,– wskazuje na zbawczy charakter prawa objawionego – Dekalogu,– określa Dekalog jako pomoc człowiekowi na drodze życia moralnego,– analizuje prawo objawione na Synaju oraz prawo Nowego Testamentu,– dowodzi istnienia związku między Starym Prawem a Nowym Prawem

objawionym w Nowym Testamencie, – ocenia swoją postawę w odniesieniu do wskazań Dekalogu,– wyraża wdzięczność Bogu za prawo objawione – Dekalog.

Metody Rozmowa kierowana, analiza tekstu biblijnego ukierunkowana pyta-

niami, metoda słoneczka, analiza tekstu biblijnego (zajęcie stanowiska wo-bec tekstu biblijnego), analiza tekstów źródłowych z nauczania Kościoła, ekspozycja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, plansza z tekstem (J 15,12),

plansza z napisem: „Dekalog”, kartki papieru, kolorowe flamastry.

MODLITWA


X

257

WPROWADZENIE

Odczytanie przez ucznia świadectwa z podręcznika i omówienie – rozmowa kierowana.

Przypomnienie wiadomości o prawie naturalnym.

Wiele razy w ciągu dnia, stajemy wobec różnych nakazów czy za-kazów stawianych nam przez rodziców, nauczycieli, policję, prawo państwowe czy szkolne.

− Jak reagujemy na te zakazy?

Zdarza się, że budzą one nasz opór, sprzeciw choć wiemy, że w żaden sposób nas nie krzywdzą. Rozumiemy, że człowiek nie może robić jedy-nie tego, na co ma właśnie ochotę. Bóg, który pragnie dobra człowieka, poza Prawem naturalnym obecnym w sercu każdego człowieka, obda-rza ludzi Prawem Objawionym, w którym wyraźnie określa, do czego nas zobowiązuje.

− Dlaczego te nakazy i zakazy budzą nasz opór, dlaczego tak się dzieje?− Dlaczego człowiek nie może robić jedynie tego, na co ma ochotę?− W jakim celu tworzy się prawo społeczne, państwowe, między-

narodowe?

ROZWINIĘCIE

Bóg, który pragnie dobra człowieka, poza prawem naturalnym obecnym w sercu każdego człowieka i ustanowionym przez rozum, obdarza ludzi Prawem Objawionym. Określa w nim wyraźnie, do cze-go nas wzywa. Jego poznanie nie jest pozostawione ludzkiemu rozu-mowi czy sumieniu, ale jest przez Boga ogłoszone. Tym prawem jest Dekalog.

Odczytanie tekstu z Pisma Świętego i analiza ukierunkowana pytaniami.

„Wtedy mówił Bóg wszystkie te słowa: «Ja jestem Pan, twój Bóg, który cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli.

Nie będziesz miał innych bogów obok Mnie! Nie będziesz czynił żadnej rzeźby ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko, ani tego, co jest na ziemi nisko, ani tego, co jest w wodach pod ziemią!

+

&

258

Nie będziesz oddawał im pokłonu i nie będziesz im służył, ponieważ Ja Pan, twój Bóg, jestem Bogiem zazdrosnym, który karze występek ojców na synach do trzeciego i czwartego pokolenia względem tych, którzy Mnie nienawidzą. Okazuję zaś łaskę aż do tysiącznego pokole-nia tym, którzy Mnie miłują i przestrzegają moich przykazań.

Nie będziesz wzywał imienia Pana, Boga twego, do czczych rze-czy, gdyż Pan nie pozostawi bezkarnie tego, który wzywa Jego imienia do czczych rzeczy.

Pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić. Sześć dni będziesz pra-cować i wykonywać wszystkie twe zajęcia. Dzień zaś siódmy jest sza-batem ku czci Pana, Boga twego. Nie możesz przeto w dniu tym wyko-nywać żadnej pracy ani ty sam, ani syn twój, ani twoja córka, ani twój niewolnik, ani twoja niewolnica, ani twoje bydło, ani cudzoziemiec, który mieszka pośród twych bram. W sześciu dniach bowiem uczynił Pan niebo, ziemię, morze oraz wszystko, co jest w nich, w siódmym zaś dniu odpoczął. Dlatego pobłogosławił Pan dzień szabatu i uznał go za święty.

Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo żył na ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie.

Nie będziesz zabijał.Nie będziesz cudzołożył.Nie będziesz kradł.Nie będziesz mówił przeciw bliźniemu twemu kłamstwa jako

świadek.Nie będziesz pożądał domu bliźniego twego. Nie będziesz pożą-

dał żony bliźniego twego, ani jego niewolnika, ani jego niewolnicy, ani jego wołu, ani jego osła, ani żadnej rzeczy, która należy do bliźnie-go twego»” (Wj 20,1-17).

– Gdzie Pan Bóg ogłosił swoje przykazania?– W jakim celu Bóg przekazuje ludziom swoje prawo? – Co potwierdzają przykazania? – Czym dla nas są przykazania?


Rozdajemy uczniom małe kartki. Ich zadaniem jest zapisanie na nich osobistych wartości, którymi kierują się w życiu, a które w jakiś sposób wiążą się z Dekalogiem.

259

Następnie umieszczamy na tablicy plansze z napisem: DEKALOG, i na zasadzie słoneczka, przyklejamy wszystkie kartki wokół (może to zrobić jeden uczeń).

Odczytanie i omówienie zapisów uczniów.

Zauważcie, że przykazania, które proponują te wartości, wcale człowieka nie ograniczają. Wręcz przeciwnie. Sprawiają, że stajemy się bardziej ludzcy. Po prostu lepsi.

Odczytanie i analiza tekstu z Katechizmu Kościoła Katolickiego.

„Oprócz przykazań Nowe Prawo zawiera rady ewangeliczne. Świę-tość Kościoła wspierają (...) w szczególny sposób różne rady, jakie Pan w Ewangelii zalecił wypełniać” (KKK 1986).

Prawo, które otrzymaliśmy od Boga, objawione na Synaju Izraeli-tom, stanowi pierwszy etap Prawa Objawionego. Przygotowuje ono i uzdalnia naród wybrany, i każdego chrześcijanina do nawrócenia i do wiary w Boga Zbawiciela. Jest ono przygotowaniem do Ewange-lii. Do przyjęcia Nowego Prawa, które otrzymaliśmy od Jezusa. Jezus Chrystus zawarł z nami Nowe Przymierze, wieczne, przypieczętowane Jego Krwią przelaną na krzyżu. Tym prawem jest przykazanie miłości.

Uroczyste odczytanie tekstu z Pisma Świętego − J 15,12.

„To jest moje przykazanie, abyście się wzajemnie miłowali, tak jak Ja was umiłowałem” (J 15,12).

DEKALOG

260

Planszę z tekstem – J 15,12 umieszczamy na tablicy.

„To jest moje przykazanie, abyście się wzajemnie miłowali,

tak jak Ja was umiłowałem” (J 15,12).

Uczniowie zajmują stanowisko wobec tekstu.

ZAKOŃCZENIE

− W jaki sposób możemy obecnie realizować prawo miłości obja-wione w Nowym Testamencie?

− Kto obecnie przekazuje nam objawione prawo Boże?− Czego dowodem jest objawienie prawa przez Boga?

Wypowiedzi uczniów.

Prawo objawione przez Boga na Górze Synaj jest zbiorem nieprze-mijających zasad postępowania. Bronią one tego, co dobre, piękne i szlachetne.

Ojciec Święty Jan Paweł II podczas swojego przemówienia w Drohi-czynie, 10 czerwca 1999 r., powiedział:

„Jeżeli chcemy odpowiedzieć na miłość Chrystusa, to winniśmy podejmować Go zawsze, niezależnie od czasu i miejsca... Ta miłość (zawarta w Przykazaniu) czyni nas uczniów Chrystusa – nowymi ludźmi, dziedzicami Bożych obietnic. Sprawia, że stajemy się dla sie-bie wszyscy braćmi i siostrami w Panu. Czyni z nas nowy Lud Boży, Kościół, w którym wszyscy winni miłować Chrystusa i w Nim miłować się nawzajem”.


Prawo dane nam przez Boga to prawo miłości. Zgodnie z tym pra-wem winniśmy kochać Boga i miłować siebie nawzajem.

Autorefleksja.Pomyślmy:– Jak realizuję prawo objawione?

J

261

– W jaki sposób okazuję miłość swojemu bliźniemu?– Jak słucham Boga i jak wypełniam Jego wolę?

PRACA DOMOWA

Ułóż i zapisz modlitwę o dar miłości i zachowywanie przykazań.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 4)

MODLITWA

„Naucz mnie Panie,drogi Twoich ustaw,bym strzegł ich aż do końca.Pouczaj mnie, bym Prawa Twego przestrzegał,a zachowywał je całym sercem.Prowadź mię ścieżką Twoich przykazań,bo ja się nimi raduję” (Ps 119,33-35).

lub

Śpiew: „To przykazanie”.(można odtworzyć nagranie z piosenką)

X

?

262

35. PRZYKAZANIA – DROGOWSKAZY W WĘDRÓWCE PRZEZ ŻYCIE

Cel ogólny Uświadomienie prawdy, że Dekalog został dany przez Boga z miłości

do nas, dla naszego dobra. Kształtowanie postawy szacunku wobec norm prawnych zgodnych

z sumieniem.Kształtowanie postawy odpowiedzialności za wypełnianie wskazań

Dekalogu.


– podaje treść Pisma Świętego na temat Dekalogu,– przytacza treść Dziesięciu Przykazań oraz okoliczności, w jakich Bóg

je objawił,– identyfikuje autorytet Boga z normami moralnymi,– nazywa przykazania drogowskazami w życiu,– wyjaśnia, czym jest Dekalog, – stwierdza, że Dekalog jest darem kochającego Boga, – wskazuje na wartości, których bronią przykazania, – analizuje własne postępowanie w świetle Dekalogu,– przyjmuje postawę odpowiedzialności za wypełnianie wskazań Dekalogu.

MetodyRozmowa kierowana, burza mózgów, niedokończone zdania, analiza

tekstu biblijnego (zajęcie stanowiska wobec tekstu biblijnego, opracowanie tekstu biblijnego ukierunkowane pytaniami), analiza tekstów źródłowych nauczania Kościoła, techniki plastyczne – graficzna interpretacja przykazań, ekspozycja, praca indywidualna, autorefleksja.

Środki dydaktyczne Pismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, teksty przemówień

papieża Jana Pawła II i Benedykta XVI, arkusze papieru, markery.

263

MODLITWA


WPROWADZENIE

Odczytanie i omówienie świadectwa ucznia z podręcznika ucznia.

„Dokąd?Świat podobny jest do wielkiego dworca. Przed młodym człowie-

kiem staje tyle możliwości.Tyle torów, tyle peronów, pociągów. Każdy z nas dostał bilet z miej-

scowością Kierunek – NIEBO. Tylko którędy?Tak skomplikowany jest nasz rozkład jazdy. Jak znaleźć swoje

miejsce? Swój pociąg? Ten właściwy tor? Żeby nie wypaść z szyn, żeby nie ustać w drodze, żeby nie wybrać się w podróż bez Boga. On jeden zna początek i koniec tej drogi. Na wszystkich zakrętach czuwa «Zawia-dowca wszystkich dróg człowieka». Więc modlę się, Panie, o szczęśliwy wybór: «Poucz mnie, Panie, o drodze Twej» (Ps 26,11) i skieruj mnie na tor właściwy” (http://seminarium-krakow.pl/rozeznac-powolanie/modlitwy/aby-rozeznac-powolanie).

− Dlaczego życie człowieka możemy porównać do podróży?− Jaką drogę powinien wybierać chrześcijanin?− Z kim powinien podróżować człowiek?− Czym powinien kierować się człowiek w wędrówce przez życie?

Przymierze na Synaju ukazuje pewien bardzo istotny aspekt planu zbawienia. Bóg pragnie związać ze sobą ludzi, czyniąc z nich społecz-ność religijną, oddaną do Jego dyspozycji, rządzoną prawem i będącą przedmiotem obietnic Bożych.

„Burza mózgów”.Katecheta poleca uczniom, by na przygotowanych arkuszach papie-

ru wypisali słowa, które kojarzą się im z Dekalogiem. Zwykle pojawiają się m. in. normy, nakazy, zakazy, zasady, obowiązki, drogowskazy, war-tości, podstawy. Jeśli jednak nie padnie słowo „drogowskazy”, kateche-ta prosi o jego zapisanie i podkreślenie. Ciekawsze przykłady mogą być omówione szczegółowo.


X

+

264

ROZWINIĘCIE

Przykazania podkreślają główne obowiązki, a także podstawowe prawa człowieka. Obowiązki i prawa, wynikające z Dekalogu, człowiek może odczytać dzięki swojemu rozumowi. Poucza o tym Pismo Święte.

Odczytanie i analiza tekstu biblijnego – opracowanie tekstu biblij-nego ukierunkowane pytaniami.

„Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem – Panem jedynym. Będziesz miłował Pana, Boga twojego, z całego swego serca, z całej duszy swojej, ze wszystkich swych sił. Niech pozostaną w twym sercu te słowa, które ja ci dziś nakazuję. Wpoisz je twoim synom, będziesz o nich mówił przeby-wając w domu, w czasie podróży, kładąc się spać i wstając ze snu. Przywią-żesz je do twojej ręki jako znak. Niech one ci będą ozdobą przed oczami. Wypisz je na odrzwiach swojego domu i na twoich bramach” (Pwt 6,4-9).

– Na czym ma polegać nasza miłość do Boga? – Komu mamy przekazywać zasady Dekalogu? – Czym dla nas jest Dekalog ?

Uroczyste odczytanie tekstu – Mt 19,16-17 i zajęcie stanowiska wobec tekstu biblijnego.

„A oto podszedł do Niego pewien człowiek i zapytał: Nauczycielu, co dobrego mam czynić, aby otrzymać życie wieczne? Odpowiedział mu: Dlaczego Mnie pytasz o dobro? Jeden tylko jest Dobry. A jeśli chcesz osiągnąć życie, zachowaj przykazania” (Mt 19,16-17).


Człowiek w swoim życiu potrzebuje akceptacji, uznania, szuka nowych inspiracji, aby przeżyć życie w sposób twórczy. Pełnię szczę-ścia osiągnie jednak tylko wówczas, gdy na pierwszym miejscu posta-wi Boga i jego Prawo. Poucza o tym Jezus, odpowiadając człowiekowi, który pytał o życie wieczne.

Analiza tekstów źródłowych nauczania Kościoła.

&

265

Przykazania poznajemy za pośrednictwem Objawienia Bożego, które przekazuje nam Kościół oraz za pośrednictwem głosu sumienia moralnego.

„Dziesięć przykazań należy do Objawienia Bożego. Pouczają nas one zarazem o prawdziwym człowieczeństwie człowieka. Podkre-ślają główne obowiązki, a więc pośrednio także podstawowe prawa, właściwe naturze osoby ludzkiej. Dekalog stanowi uprzywilejowany wyraz «prawa naturalnego»: Od początku Bóg zakorzenił w sercach ludzi zasady prawa naturalnego. Potem ograniczył się do ich przypo-mnienia. Był to Dekalog” (KKK 2070).

− Do czego należy Dziesięć Przykazań Bożych?− Co stanowi Dekalog?

„Dziesięć przykazań, będąc wyrazem podstawowych powinno-ści człowieka względem Boga i względem bliźniego, objawia w swo-jej istotnej treści poważne zobowiązania. Są one ze swojej natury niezmienne i obowiązują zawsze i wszędzie. Nikt nie może od nich dyspensować. Dziesięć przykazań wyrył Bóg w sercu człowieka” (KKK 2072).

− Czym jest Dekalog?

Z Dekalogu nie można wybierać tylko tych przykazań, które nam odpowiadają, ale trzeba traktować go całościowo. Pan Bóg ofiaro-wał swoje Przykazania z miłości do każdego człowieka. Wiedział, że potrzebujemy drogowskazów, które wytyczą nam drogi, którymi mamy iść. Każde Przykazanie uczy nas określonych zasad i wartości.

Przykazania poznajemy za pośrednictwem Objawienia Bożego, przekazywanego nam przez Kościół oraz za pośrednictwem głosu sumienia moralnego.

„Całe prawo Boże – wypisane niegdyś na kamiennych tablicach, a równocześnie wypisane odwiecznie w sercach ludzkich. Tak, że ci, co nie znają Dekalogu, znają jego istotną treść. Bóg głosi prawo moral-ne nie tylko słowami Przymierza – Starego Przymierza z Góry Synaj i Chrystusowej Ewangelii – głosi je samą wewnętrzną Prawdą tego rozumnego stworzenia, jakim jest człowiek” (Jan Paweł II, Koszalin, 1 czerwca 1991 r).

266

– W jaki sposób Bóg głosi prawo moralne?

Przykazania Boże są szczególnymi drogowskazami, postawionymi na drodze naszego życia. Życie ziemskie to wędrówka ku wieczności. Powinniśmy zatem przestrzegać praw, jakie Bóg wpisał w nasze serca.

Papież Benedykt XVI naucza:

„Kiedy jednak Pan daje Mojżeszowi na górze Prawo, u jej stóp lud je przekracza. Nie potrafiąc się oprzeć oczekiwaniu i brakowi pośred-nika, Izraelici proszą Aarona: „Uczyń nam boga, który by szedł przed nami, bo nie wiemy, co się stało z Mojżeszem, tym mężem, który nas wyprowadził z ziemi egipskiej (...). Jest to stała pokusa na drodze wiary: uciekanie od Bożej tajemnicy poprzez tworzenie bożka zrozu-miałego, odpowiadającego naszym schematom i naszym projektom” (Watykan, 1 czerwca 2011 r.).


Przykazania mają być dla nas drogowskazami, wskazującymi na Boga jako, jedynego Przewodnika w naszym życiu. Nasze projekty życiowe powinny być oparte na wskazaniach Dekalogu i nauki Jezusa Chrystusa zawartej w Ewangelii.

ZAKOŃCZENIE

Bóg kocha każdego człowieka. W trosce o jego szczęście dał przy-kazania, które bronią życia, dobrego imienia, własności, chronią go przed wszelką krzywdą ze strony innych ludzi. Równocześnie każde-mu człowiekowi zakazują krzywdzić innych. Życie według Dekalogu jest także wyrazem miłości człowieka do Boga. Przykazania stają się wówczas drogowskazem do zbawienia. Dekalog ukazuje człowiekowi całą prawdę o jego życiu, o tym, jaki jest i co powinien zmienić, by stać się człowiekiem, którego wartość i godność wynikają z faktu stworze-nia na obraz i podobieństwo samego Boga.

J

267

Autorefleksja.Pomyślmy: – Jak doceniam wartość Dekalogu w życiu osobistym i społecznym? – Jak w codziennym życiu realizuję przykazania Boże?– Co czynię, aby wzmacniać swoją miłość wobec Boga i bliźniego?

Po chwili refleksji w postawie stojącej recytujemy słowa Dekalogu.

PRACA DOMOWA

Napisz, dlaczego chrześcijanin może powiedzieć, że przykazania są drogowskazami w wędrówce przez życie.


MODLITWA

Modlitwą mogą być wezwania, które ułożyła młodzież w czasie katechezy.

lub

Śpiew: „Co jest najważniejsze”.

X

?

269

IV. DROGOWSKAZY NA DRODZE KU SZCZĘŚCIU

36. WIARA W JEDNEGO BOGA – I PRZYKAZANIE

Cel ogólny Ukazanie prawdy, że Bóg jest jeden.Kształtowanie postawy wierności i zaufania jedynemu Bogu.


− przytacza treść I przykazania Bożego,− nazywa, czym jest oddawanie czci innym bogom,− identyfikuje wróżbiarstwo, astrologię i horoskopy z przeciwstawianiem się

I przykazaniu Bożemu,− wymienia sposoby oddawania czci Bogu,− wyjaśnia, do czego zobowiązuje I przykazanie Boże,− wskazuje na fundamentalny charakter I przykazania Bożego,− określa, co pomaga w rozwoju wiary w jednego Boga,− ocenia swoją postawę wobec Boga,− przyjmuje odpowiedzialność za swoją wiarę i postawę wobec Boga.

MetodySondaż, szczepionka, wykład, praca w grupach, rozmowa kierowa-

na, ekspozycja, analiza tekstu Pisma Świętego ukierunkowana pytaniami, autorefleksja.


pach, ilustracje, zdjęcia, rysunki, napisy wcześniej dopasowane do treści Katechizmu Kościoła Katolickiego, nagranie z pieśnią: „Wierzę w Boga” z płyty „Missa charismatica”.

270

MODLITWA

„Akt wiary”.

WPROWADZENIE

Katecheta proponuje uczniom udział w sondażu.

Na kartkach zapiszcie kilka spraw np. dziesięć, które są dla was ważne.

Następnie uczniowie skreślają pięć spraw, z których mogą zrezy-gnować. W dalszej kolejności można próbować skreślać tak, żeby zosta-ła jedna, najważniejsza sprawa. Rozmawiamy z uczniami, z czym mieli największy problem.

Wymieniliście wiele różnych, ważnych dla was spraw. Zastanów-my się, do jakiego stopnia ważny jest w naszym życiu Pan Bóg, jakie miejsce zajmuje w naszej hierarchii wartości.

(chwila ciszy)

Na dzisiejszej katechezie zastanowimy się wspólnie, co oznacza wiara w jednego Boga.

ROZWINIĘCIE

− Jak brzmi pierwsze przykazanie Boże?

„Ja jestem Pan, twój Bóg, który cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli. Nie będziesz miał cudzych bogów obok Mnie! Nie będziesz czy-nił żadnej rzeźby ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko, ani tego, co jest na ziemi nisko, ani tego, co jest w wodach pod ziemią! Nie będziesz oddawał im pokłonu i nie będziesz im służył” (Wj 20,2-5).

lub

„Nie będziesz miał cudzych bogów obok mnie” (Wj 20,3).

X

+

&

271

Możemy przygotować i wyeksponować I przykazanie z formy kate-chizmowej.

Nie będziesz miał bogów cudzych przede mną.


W pierwszym przykazaniu Dekalogu Bóg daje do zrozumienia, że On, Bóg, nie może być dla człowieka jednym z wielu „bogów”.

− Jak nazywamy oddawanie czci innym bogom?

Odpowiedź umieszczamy na tablicy:

BAŁWOCHWALSTWO


Praca w grupach.Dzielimy uczniów na pięć grup. Uczniowie otrzymują teksty Pisma Świę-

tego, w których jest mowa o bałwochwalstwie i odpowiadają na pytanie: − Co w danym fragmencie jest nazwane bałwochwalstwem? Obok wskazanego bałwochwalstwa uczniowie wypisują szczepion-

kę, czyli wskazanie co robić, o czym pamiętać, aby tego konkretnego wykroczenia, przeciw pierwszemu przykazaniu, uniknąć. Wyniki swoich prac krótko prezentują i umieszczają na tablicy pod napisem: „BAŁWO-CHWALSTWO”. Czas pracy: 15 minut.

Grupa I„Zadajcie więc śmierć temu, co jest przyziemne w «waszych»

członkach: rozpuście, nieczystości, lubieżności, złej żądzy i chciwości, bo ona jest bałwochwalstwem” (Kol 3,5).

− Co w danym fragmencie jest nazwane bałwochwalstwem?

Grupa II„O tym bowiem bądźcie przekonani, że żaden rozpustnik ani

nieczysty, ani chciwiec – to jest bałwochwalca – nie ma dziedzictwa w królestwie Chrystusa i Boga” (Ef 5,5).


272

Grupa III„Nikt nie może służyć dwom panom, bo jednym gardzić będzie,

a drugiego polubi; o jednego dbał będzie, a drugiego zlekceważy. Nie możecie służyć Bogu i mamonie” (Mt 6,24).


Grupa IV„Ich losem – zagłada, ich bogiem – brzuch, a chwała – w tym, czego

winni się wstydzić. To ci, których dążenia są przyziemne” (Flp 3,19).


Grupa V„Niegdyś bowiem i my byliśmy nierozumni, oporni, błądzący, słu-

żyliśmy różnym żądzom i rozkoszom, żyjąc w złości i zawiści, godni obrzydzenia, pełni nienawiści jedni ku drugim” (Tt 3,3).


Nowy Testament utożsamia bałwochwalstwo nie z jakąś inną religią, ale z konkretnym grzechem. Katechizm Kościoła Katolickiego wskazuje jeszcze inne wykroczenia przeciw pierwszemu przykazaniu.

Katecheta pokazuje uczniom ilustracje, zdjęcia, rysunki, napisy wcześniej dopasowane do treści Katechizmu Kościoła Katolickiego. Uczniowie próbują nazwać, co one przedstawiają, a katecheta, podsu-mowując ich odpowiedzi, odczytuje kolejne treści Katechizmu Kościoła Katolickiego i umieszcza je pod zdjęciami.

1. Bałwochwalstwo. „Bałwochwalstwo nie dotyczy tylko fałszywych kultów pogań-

skich. Pozostaje stałą pokusą wiary. Polega na ubóstwianiu tego, co nie jest Bogiem. Ma ono miejsce wtedy, gdy człowiek czci i wiel-bi stworzenie zamiast Boga, bez względu na to, czy chodzi o innych bogów czy o demony (na przykład satanizm), o władzę, przyjemność, rasę, przodków, państwo, pieniądze itd. «Nie możecie służyć Bogu i Mamonie» – mówi Jezus (Mt 6,24). Wielu męczenników poniosło śmierć za to, że nie oddawało czci «Bestii», odmawiając nawet udawa-nia kultu” (KKK 2113).

273

2. Zabobon.„Zabobon jest wypaczeniem postawy religijnej oraz praktyk, jakie

ona nakłada. Może on także dotyczyć kultu, który oddajemy prawdzi-wemu Bogu, na przykład, gdy przypisuje się jakieś magiczne znacze-nie pewnym praktykom, nawet uprawnionym lub koniecznym. Popaść w zabobon – oznacza wiązać skuteczność modlitw lub znaków sakra-mentalnych jedynie z ich wymiarem materialnym, z pominięciem dys-pozycji wewnętrznych, jakie one wymagają” (KKK 2111).

3. Wróżbiarstwo. „Należy odrzucić wszystkie formy wróżbiarstwa: odwoływanie się

do Szatana lub demonów, przywoływanie zmarłych lub inne prakty-ki mające rzekomo odsłaniać przyszłość. Korzystanie z horoskopów, astrologia, chiromancja, wyjaśnianie przepowiedni i wróżb, zjawiska jasnowidztwa, posługiwanie się medium są przejawami chęci pano-wania nad czasem, nad historią i wreszcie nad ludźmi, a jednocześnie pragnieniem zjednania sobie ukrytych mocy. Praktyki te są sprzeczne ze czcią i szacunkiem – połączonym z miłującą bojaźnią – które należą się jedynie Bogu” (KKK 2116).

4. Magia.„Wszystkie praktyki magii lub czarów, przez które dąży się

do pozyskania tajemnych sił, by posługiwać się nimi i osiągać nadna-turalną władzę nad bliźnim – nawet w celu zapewnienia mu zdrowia – są w poważnej sprzeczności z cnotą religijności. (...) Jest również na-ganne noszenie amuletów” (KKK 2117).

5. Bezbożność i ateizm. „Pierwsze przykazanie Boże potępia grzechy bezbożności, do któ-

rych należą przede wszystkim: kuszenie Boga w słowach i czynach, świętokradztwo i symonia” (KKK 2118).

„Kuszenie Boga polega na wystawianiu na próbę – w słowach lub uczynkach – Jego dobroci i wszechmocy. (...) rani szacunek i zaufa-nie, jakie należą się naszemu Stwórcy i Panu” (KKK 2119).

„Świętokradztwo polega na profanowaniu lub niegodnym trak-towaniu sakramentów i innych czynności liturgicznych, jak również osób, rzeczy i miejsc poświęconych Bogu. Świętokradztwo jest grze-chem ciężkim” (KKK 2120).

274

„Symonia jest określana jako nabywanie lub sprzedawanie rzeczy-wistości duchowych” (KKK 2121).

„Ateizm, odrzucając lub negując istnienie Boga, jest grzechem przeciw pierwszemu przykazaniu” (KKK 2140).


Zdarza się, że ludzie zawierzają swoje życie tego typu bożkom. Często ludzie ci przeżywają życiowe tragedie, stają się ofiarami boż-ków, którym zaufali. Bóg, chcąc nas ustrzec przed takimi decyzja-mi, podaje podstawową prawdę o sobie: „Jam jest Pan, Bóg Twój… Nie będziesz miał bogów cudzych przede mną”. Bóg mówi nam w Swo-im Słowie, że jest jeden i oprócz Niego nie ma innych bogów. Jedyne-mu prawdziwemu Bogu należy się nasz szacunek i cześć.

ZAKOŃCZENIE

Pan Jezus kuszony na pustyni przypomina:

„Jest (...) napisane: «Panu, Bogu swemu, będziesz oddawał pokłon i Jemu samemu służyć będziesz»” (Mt 4,10).

Planszę z tekstem Pisma Świętego – Mt 4,10 umieszczamy na tablicy obok planszy z tekstem I przykazania.

„Jest (...) napisane: «Panu, Bogu swemu, będziesz oddawał pokłon

i Jemu samemu służyć będziesz»” (Mt 4,10).


Katecheta prowokuje do dyskusji pytaniami:

− W jaki sposób my dzisiaj możemy oddawać pokłon Panu Bogu i Jemu służyć?

− Jak ustrzec się przed wpływem fałszywych bogów?− Co pomaga w rozwoju wiary w jednego Boga?

J

275

− Co należy czynić, by wiernie zachowywać I przykazanie Boże?

Możemy w tym miejscu skorzystać z metody „szczepionki”, którą zaproponowali wcześniej uczniowie.

Kościół naucza, że:

„Pierwszym wezwaniem i słusznym żądaniem Boga jest to, by czło-wiek przyjął Go i adorował” (KKK 2084).

„Ofiara zewnętrzna powinna zawsze mieć pokrycie w ofierze ducha, jak mówi psalmista: «Moją ofiarą... Boże, duch skruszony...» (Ps 51,19)” (KKK 2100).

Ofiara musi iść zawsze w parze z miłością bliźniego. Jest ona zna-kiem naszego uwielbienia, dziękowania i komunii z Bogiem. Wyrazem naszej adoracji Boga jest modlitwa. Może być to modlitwa uwielbienia, dziękczynienia, wstawiennicza lub błagalna.

Do oddawania słusznej czci Bogu uzdalniają nas cnoty dane nam przez Ducha Świętego. Są to: wiara, nadzieja i miłość. Kształtują one w nas i ożywiają cnoty moralne, pogłębiają również cnotę religijności.

Papież Benedykt XVI naucza:

„Wyznawanie wiary w Trójcę Świętą – Ojca, Syna i Ducha Święte-go – oznacza wiarę w jednego Boga, który jest miłością (por. 1J 4,8): Ojca, który w pełni czasów posłał swego Syna dla naszego zbawienia; Jezusa Chrystusa, który w tajemnicy swej śmierci i zmartwychwstania odkupił świat; Ducha Świętego, który prowadzi Kościół przez wieki w oczekiwaniu na chwalebny powrót Pana” (Porta fidei, nr 1).

Papież Franciszek podczas Mszy Świętej odprawionej w Domu św. Marty 6 czerwca 2013 r. nauczał:

„Nie wystarczy powiedzieć: Ależ wierzę w Boga, Jedynego Pana. W porządku, ale jak to przeżywasz na drodze życia? Bo możemy mówić: Pan jest Bogiem Jedynym i nie ma innego, a żyć tak, jakby nie był On jedynym Bogiem i mieć inne przedmioty kultu… Mamy tu do czynienia z niebezpieczeństwem bałwochwalstwa, które przy-chodzi do nas wraz z duchem tego świata”.

276

Papież Franciszek zwraca uwagę na bardzo subtelne formy bałwo-chwalstwa, z którymi każdy z nas się spotyka i które trzeba dostrzec i zniszczyć, aby iść jedyną drogą wierności Bogu.

„A wierność domaga się od nas wypędzenia bożków, ujawnienia ich, gdy są ukryte w naszej osobowości, w naszym sposobie życia. Te bożki sprawiają, że nie jesteśmy wierni w miłości”.

Autorefleksja.Pomyślmy:– Jaka jest moja wiara w jedynego Boga?– W jaki sposób oddaję cześć Bogu?– Jak w codziennym życiu wypełniam pierwsze przykazanie Boże?

Wiara w Jedynego Boga wymaga od nas zaangażowania się poprzez sakramenty, modlitwę, uczynki względem bliźniego, trwanie w dzięk-czynieniu.

PRACA DOMOWA

Napisz, w jaki sposób możemy oddawać cześć Panu Bogu i Jemu służyć. (Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

MODLITWA

„Skład Apostolski”

lub Śpiew: „Wierzę w Boga”.

Ref. Wierzę, wierzę, wierzęw Boga i Ojca WszechmogącegoWierzę, wierzę, wierzę w jedynego Boga!

Wierzę w Boga Wszechmogącego,Stworzyciela nieba i ziemi,i w Jezusa Chrystusa, Syna Jego jedynego a Pana naszego.

(słowa pieśni religijnej)

X

?

277

37. SZACUNEK WOBEC IMIENIA BOŻEGO – II PRZYKAZANIE

Cel ogólnyUkazanie treści drugiego przykazania Bożego.Kształtowanie postawy szacunku wobec Imienia Bożego.


– przytacza treść Pisma Świętego na temat II przykazania Bożego,– streszcza naukę Katechizmu Kościoła Katolickiego dotyczącą II przyka-

zania Bożego,– wyjaśnia, na czym polega szacunek dla Imienia Bożego,– rozróżnia, w jakich sytuacjach można wzywać Imię Boże,– wybiera sposoby oddawania szacunku wobec Imienia Bożego,– wskazuje na związek II przykazania Bożego z objawieniem Imienia Boże-

go Mojżeszowi i czystością mowy,– ocenia swoją postawę wobec Imienia Bożego i czystości mowy,– dowodzi, na czym polega szacunek dla Imienia Bożego,– przyjmuje odpowiedzialność za postawę szacunku wobec Imienia Bożego.

MetodyMini drama, słoneczko, praca w grupach, praca indywidualna, rozmowa

kierowana, analiza tekstów biblijnych i Katechizmu Kościoła Katolickiego, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, Katecheza o Dziesięciu

Przykazaniach Bożych – przemówienie Jana Pawła II, Rzeszów, 2.06.1991 r., kolorowe reklamy z gazet, oferty z biur podróży, przepisy kulinarne, kartki dla uczniów, Księga świętych, Księga imion.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

X

278

WPROWADZENIE

Propozycja 1Rozmowa z uczniami na temat imion, które otrzymali na chrzcie świętym.

− Co oznacza imię, które otrzymaliśmy na chrzcie świętym?− Dlaczego obchodzimy rokrocznie imieniny?− Dlaczego dosyć często na chrzcie świętym rodzice nadają dzie-

ciom imiona błogosławionych i świętych? − Kto zna historię swojego patrona?

Przystępując do sakramentu bierzmowania każdy z was stanie przed wyborem imienia. Również w niektórych zgromadzeniach zakonnych, siostry, ojcowie i bracia przyjmują imiona zakonne.

Propozycja 2Każdy z nas nosi jakieś imię. Nadali nam je rodzice. Może czasem

zastanawiamy się i pytamy rodziców, dlaczego takie właśnie imiona nam nadali. Różne otrzymujemy odpowiedzi. Często nosimy imio-na dziadków lub innych członków rodziny. Niekiedy rodzice nadają swemu dziecku imię, które jest noszone przez sławnych piosenkarzy czy aktorów.

Wielu rodziców kieruje się zwykłym upodobaniem do konkret-nego imienia. W wielu rodzinach chrześcijańskich dziecko otrzymuje imię świętego, który jest wzorem miłości i zapewnia wstawiennictwo u Boga.

(można wykorzystać „Księgę świętych” lub „Księgę imion”, aby uka-zać ilość imion, ich znaczenie i świętych patronów)

ROZWINIĘCIE

Odczytanie i analiza fragmentów Pisma Świętego.

„Mężczyzna dał swej żonie imię Ewa, bo ona stała się matką wszystkich żyjących” (Rdz 3,20).

Ewa – znaczy „dająca życie”, „matka żyjących”.

+

&

279

„Nie będziesz więc odtąd nazywał się Abram, lecz imię twoje będzie Abraham, bo uczynię ciebie ojcem mnóstwa narodów” (Rdz 17,5).

Abraham – znaczy „ojciec mnóstwa”, „ojciec narodów”.

„«O tej porze za rok znów wrócę do ciebie, twoja zaś żona Sara będzie miała wtedy syna». Sara przysłuchiwała się u wejścia do namiotu, (...). Uśmiechnęła się więc do siebie” (Rdz 18,10.12).

„Abraham dał swemu synowi, którego mu Sara urodziła, imię Izaak. (...) Sara mówiła:

«Powód do śmiechu dał mi Bóg. Każdy, kto się o tym dowie, śmiać się będzie z mej przyczyny»”

(Rdz 21,3.6).

Izaak – znaczy „zaśmiał się” – imię to przypomina o śmiechu Abra-hama i Sary przy zapowiedzi narodzin syna.

Imię u ludów starożytnych wyraża osobę, stąd zmiana imienia oznacza nadanie nowego posłannictwa.


Bóg objawił swoje imię z płonącego krzewu w czasie powołania Mojżesza na górze Synaj.

Odczytanie i analiza tekstu z Pisma Świętego – Wj 3,13-15.

„Mojżesz zaś rzekł Bogu: «(...) Bóg ojców naszych posłał mię do was. Lecz gdy oni mnie zapytają, jakie jest Jego imię, to cóż im mam powiedzieć?» Odpowiedział Bóg Mojżeszowi: «JESTEM, KTÓRY JESTEM». I dodał: «Tak powiesz synom Izraela: JESTEM posłał mnie do was». Mówił dalej Bóg do Mojżesza: «Tak powiesz Izraelitom: JESTEM, Bóg ojców waszych, Bóg Abrahama, Bóg Izaaka i Bóg Jakuba posłał mnie do was. To jest imię moje na wieki i to jest moje zawołanie na najdalsze pokolenia (...)»” (Wj 3,13-15).

− O co zapytał Mojżesz Boga?− Co odpowiedział Bóg Mojżeszowi?

280

Umieszczenie na tablicy planszy z tekstem – Wj 3,14.

„JESTEM, KTÓRY JESTEM” (Wj 3,14).


– Co oznacza Imię Boga?

Człowiek sam nie mógłby poznać prawdziwego imienia Boga. To Bóg w swej miłości wyjawia człowiekowi swe imię, uchylając Bo-żej tajemnicy. Bóg chce, by człowiek znał prawdę o swym Stwórcy, tym bardziej, że prawda ta jest potrzebna dla jego zbawienia.

Pan Bóg jest święty. Święte jest Jego Imię. Pan Bóg chce, żebyśmy je czcili. Wyraża tę swoją wolę w drugim przykazaniu.

Umieszczenie na tablicy planszy z treścią II przykazania.

„Nie będziesz wzywał imienia Pana, Boga twego, do czczych rzeczy, gdyż Pan nie pozostawi bezkarnie tego,

który wzywa Jego imienia do czczych rzeczy” (Wj 20,7).


Praca w grupach. Dzielimy uczniów na dwie grupy. Uczniowie w oparciu o fragmenty

Katechizmu Kościoła Katolickiego przygotowują odpowiedzi na pytanie: − Na czym polega szacunek dla imienia Bożego? Czas pracy: 10 minut.

Grupa I„«Imię Pańskie jest święte». Dlatego więc człowiek nie może

go nadużywać. Powinien pamiętać o imieniu Bożym w ciszy miłującej adoracji. Powinien używać go tylko po to, by je błogosławić, wychwa-lać i uwielbiać” (KKK 2143).

„Szacunek dla imienia Bożego wyraża to, co należy się, misterium samego Boga i całej rzeczywistości sakralnej, którą ono przywołuje. Wrażliwość na to, co święte, uwypukla cnotę religijności” (KKK 2144).

– Na czym polega szacunek dla Imienia Bożego?

281

Grupa II„Wierzący powinien świadczyć o imieniu Pańskim, odważnie

wyznając swoją wiarę” (KKK 2145).

„Drugie przykazanie zabrania nadużywania Imienia Bożego, to znaczy wszelkiego nieodpowiedniego używania imienia Boga, Jezusa Chrystusa, Najświętszej Maryi Panny i wszystkich świętych” (KKK 2146).

– Na czym polega szacunek dla Imienia Bożego?


Drugie przykazanie nakazuje szanować Imię Pańskie. Ze wzglę-du na szacunek Imienia Bożego należy czcić i szanować osoby, rzeczy i miejsca poświęcone Bogu: krzyż, kościół, ołtarz, przedmioty prze-znaczone do służby liturgicznej, cmentarz kościelny, figury i obrazy świętych itp. Należy również szanować świątynie i przedmioty kultu innych religii.

Propozycja 1Mini drama. Proponujemy uczniom udział w mini dramie. Nauczyciel, przeglą-

dając kolorowe reklamy z gazet, oferty z biur podróży, przepisy kuli-narne, zachwyca się nimi i co jakiś czas głośno wymienia imię jednego z uczniów. Gdy podchodzą do nauczyciela, on ich ignoruje, udaje, że ich nie widzi, wyraża zdziwienie, że przyszli, mówiąc, że niczego od nich nie potrzebuje. Uczniowie wracają do ławek najczęściej zdziwieni i nie-rozumiejący zachowania nauczyciela.

Metoda „słoneczko” – prosimy uczniów o zapisanie na kartce jedne-go pytania dotyczącego przeżytej dramy.

– Jakie nasuwają się wam pytania po tej scence?– Co was w niej zdziwiło?– Czego nie zrozumieliście?

Krótko odpowiadamy na pytania uczniów.

– W jakim celu zwracamy się do kogoś po imieniu?

282

Po imieniu zwracamy się do kogoś zawsze wtedy, kiedy chcemy, pragniemy czyjejś obecności. Często jednak, wołamy kogoś bez wyraź-nego powodu. Podobnie ludzie wzywają Imienia Boga bez potrzeby w różnych okolicznościach.

– W jakich okolicznościach ludzie wzywają Boga bez potrzeby?

Przypomnijmy, Bóg w II przykazaniu mówi: „Nie będziesz brał imienia Pana Boga twego nadaremnie”.

– Jak należy rozumieć to, że Bóg zabrania wzywać imię Jego „nada-remnie”?

„Drugie przykazanie zabrania nadużywania imienia Bożego, to zna-czy wszelkiego nieodpowiedniego używania imienia Boga, Jezusa Chry-stusa, Najświętszej Maryi Panny i wszystkich świętych” (KKK 2146).

Propozycja 2Katechizm Kościoła Katolickiego wymienia konkretne przypadki

nieodpowiedniego używania imion świętych.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na trzy grupy. Uczniowie czytają tekst i wyjaśniają: – Na czym polega nieodpowiednie używanie imion świętych?Czas pracy: 10 minut.

Grupa I„Przyrzeczenia dawane innym w imię Boże angażują cześć, wier-

ność, prawdomówność i autorytet Boga. Powinny one być dotrzymy-wane w duchu sprawiedliwości. Niewierność przyrzeczeniom jest nadużyciem imienia Bożego” (KKK 2147).

Grupa II„Drugie przykazanie zakazuje krzywoprzysięstwa. Przysięgać

lub uroczyście przyrzekać oznacza wzywać Boga na świadka tego, co się twierdzi. Oznacza odwoływanie się do prawdomówności Bożej jako do rękojmi swojej własnej prawdomówności” (KKK 2150).

283

Grupa III„Wiarołomcą jest ten, kto pod przysięgą składa obietnicę, któ-

rej nie ma zamiaru dotrzymać, lub ten, kto złożywszy pod przysięgą obietnicę, nie dotrzymuje słowa. Wiarołomstwo jest poważnym bra-kiem szacunku względem Pana wszelkiego słowa. Zobowiązanie się pod przysięgą do dokonania złego czynu sprzeciwia się świętości imienia Bożego” (KKK 2152).


Złożona i dotrzymana przysięga jest aktem uwielbienia imie-nia Bożego, gdyż w ten sposób człowiek uznaje istnienie i wielkość, potęgę, wierność i prawdomówność Boga. Aby jednak przysięga była rzeczywiście aktem czci Bożej, ten, kto ją składa, musi być całkowi-cie przekonany o prawdzie swoich słów i musi rzeczywiście chcieć dotrzymać swojej obietnicy, a także realnie oceniać wszystkie możli-wości wykonania tego, co pod przysięgą przyrzeka.

W sprawach małej wagi nie należy przysięgać. Chrystus zaleca to swoim wyznawcom: „A Ja wam powiadam: Wcale nie przysięgajcie” (Mt 5,34).

Chrześcijanie zawsze powinni być prawdomówni i dotrzymywać swoich obietnic, bez składania przysięgi. Tylko bardzo ważne powody upoważniają chrześcijanina do jej złożenia. W sprawach małej wagi przysięga nie oddaje czci Bogu; może być nawet wzywaniem imienia Bożego nadaremnie.

Codziennie mamy okazję oddawać cześć Imieniu Bożemu, używa-jąc pozdrowień chrześcijańskich.

– Jakie znacie pozdrowienia chrześcijańskie?


„Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus – na wieki, wieków. Amen”, „Szczęść Boże”, „Z Bogiem” i innych, a przede wszystkim, czyniąc znak krzyża świętego: „W imię Ojca i Syna i Ducha Święte-go. Amen”. Każdy chrześcijanin tak rozpoczyna swój dzień, swoje modlitwy, swoje działania. Znak krzyża umacnia nas w chwilach pokus i trudności.

284

ZAKOŃCZENIE

Papież Jan Paweł II, w czasie czwartej pielgrzymki do Polski, nauczał nas prawdy Dekalogu:

„Chrześcijanami nazywamy się my wszyscy, którzy jesteśmy ochrzczeni i wierzymy w Chrystusa Pana. Już w samej tej nazwie zawarte jest wzywanie Imienia Pańskiego. II przykazanie Boże powiada: «Nie będziesz brał Imienia Pana Boga twego nadarem-no». Zatem jeśli jesteś chrześcijaninem, niech to nie będzie wzywa-nie Imienia Pańskiego nadaremno. Bądź chrześcijaninem naprawdę, nie tylko z nazwy, nie bądź chrześcijaninem byle jakim. «Nie każdy, który Mi mówi: Panie, Panie!... lecz ten, kto spełnia wolę mojego Ojca»” (Rzeszów, 2 czerwca 1991 r.).

Drugie Przykazanie Boże nakazuje szanować Imię Pańskie. Zabra-nia nadużywania Imienia Bożego, to znaczy wszelkiego nieodpowied-niego używania Imienia Boga, Jezusa Chrystusa, Najświętszej Maryi Panny i Świętych.

Autorefleksja.Pomyślmy:– Jak wypowiadam imię Boga?– Jakich używam pozdrowień chrześcijańskich? – Jak czynię znak krzyża świętego?

PRACA DOMOWA

Napisz, o co modlisz się w Modlitwie Pańskiej, prosząc Boga „święć się imię Twoje”.


MODLITWA

Podziękujmy Panu Bogu za pomoc w zrozumieniu Bożej prawdy, poznanej w czasie katechezy:

„Dziękujemy Ci, Boże, za światło tej nauki…”.

X

?

J

285

38. KOŚCIÓŁ KATOLICKI W DOBIE RENESANSU

Cel głównyUkazanie wizerunku Kościoła w epoce renesansu.Kształtowanie postawy odpowiedzialności za własną wiarę i życie Kościoła.


– definiuje pojęcie: „renesans”, – wymienia osoby, które w epoce renesansu wniosły znaczący wkład

w życie Kościoła,– objaśnia genezę i katolicki wymiar renesansu,– wyjaśnia zaangażowanie chrześcijan w tworzenie kultury,– dostrzega różnorodność działań podejmowanych przez wiernych

we wspólnocie Kościoła, – podejmuje refleksję nad własną wiarą,– przyjmuje odpowiedzialność za rozwój własnej wiary i zaangażowanie

w życie Kościoła.

MetodyRozmowa kierowana, wykład, analiza tekstu Pisma Świętego i Katechi-

zmu Kościoła Katolickiego, praca w grupach, ekspozycja, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, plansze z napisem:

„Renesans”, „Kościół”, kartki papieru A4.

MODLITWA


WPROWADZENIE

Renesans jest przełomową epoką w spojrzeniu na świat, dlatego też uznawany jest za początek czasów nowożytnych. W renesansie diametralnie zmieniają się poglądy, dążenia, następuje również wiele

X

+

286

przełomowych momentów, do których zaliczyć trzeba przede wszyst-kim odkrycia geograficzne i ruch reformacyjny. Powstaje również ideał człowieka renesansu, gdyż epoka odrodzenia skupia się przede wszystkim na nim i jego problemach.

– Co już wiecie na temat renesansu?


Na tablicy umieszczamy planszę z napisem: „Renesans”. Uczniowie odpowiadają na zadane pytanie, a katecheta tak kieruje wypowiedzia-mi, aby uzyskać informacje, które, wcześniej przygotowane, umieszcza wokół napisu lub razem z uczniami dopisuje na tablicy.

RENESANS

1. Humanizm – człowiek ośrodkiem zainteresowań.2. Rozwój państw, poczucie narodowości.3. Rozwój języków i literatury narodowej.4. Ideał artysty, uczonego, umiłowanie sławy.5. Wzrost wartości i znaczenia pieniądza, handlu, wartości mate-

rialnych.6. Rozbudowa miast, przepych prywatnych domów i posiadłości.

ROZWINIĘCIE

Dla myśli i twórczości nowej epoki charakterystyczny był zwrot ku tradycji starożytnej. Zaczęto interesować się życiem doczesnym i pięknem świata. Nauka i sztuka skupiły się na człowieku. Człowiek renesansu doceniał siebie samego jako dzieło stwórcy, akceptował swoją cielesność jako dar od Boga.

W literaturze poza Bogiem pojawiły się inne tematy. Autorzy dzieł pisali o człowieku, nie tylko, by go zbawić, ale i nauczyć, sprawić przyjemność, pomóc w trudnych chwilach. Wielu pisarzy katolickich widziało w Bogu najwyższego architekta i Stwórcę świata, który przez to poruszany był miłością. Pisarze polskiego renesansu zachowali w sprawach religii i Kościoła katolickiego duży krytycyzm, ale nigdy nie wystąpili przeciwko Bogu, Stwórcy całego świata, co literatura i sztuka tego okresu. Rozwój literatury przyczynił się do wynalezienia

&

287

druku. W znacznej większości drukowano dzieła o tematyce religijnej a przede wszystkim Biblię, którą tłumaczono na języki narodowe.

W renesansie mówić zaczęto o humanizmie, gdzie to człowiek stał się podstawową wartością, dzięki czemu był rozpatrywany jako byt niezależny, można było mówić o ludzkiej doskonałości i wspania-łości. Humanizm pozwolił też na rozpoczęcie dyskusji o Kościele i jego sprawach wewnętrznych. Charakterystyczny dla chrześcijańskiego humanizmu był rozkwit egzegezy biblijnej, szersze spojrzenie na do-gmaty, pragnienie Kościoła żyjącego Ewangelią, Kościoła tolerancyj-nego, ale jednocześnie wiernego Kościołowi rzymskiemu. Duże rolę w świecie sztuki odegrali papieże renesansowi, np. papież Mikołaj V zgromadził dużą ilość rękopisów, co było podstawą utworzenia Bi-blioteki Watykańskiej; artystów popierał również papież Juliusz II, na zlecenie którego Michał Anioł (malarz, rzeźbiarz, architekt) zadbał o artystyczny wygląd Watykanu. Kościół renesansu z jednej strony był Kościołem instytucjonalnym, wrażliwym na herezje i świadomym swojej władzy i pozycji, z drugiej zaś był głosem ludzi wiernych Ko-ściołowi dostrzegających potrzebę reformy i zmian.

Wielu pisarzy katolickich widziało w Bogu najwyższego archi-tekta i Stwórcę świata, który przez to poruszany był miłością. Bliscy byli w tej mierze Arystotelesowi, ale zachowywali zupełną zgodność z Kościołem. Na przykład „Psałterz Dawidowy”, który przetłumaczył Jan Kochanowski. Samo podjęcie się tego dzieła przez renesansowego poetę świadczy, jak ważna była dla niego religia i jak bardzo umiłował on Boga, gdyż na to dzieło poświecił blisko dziesięć lat pracy.

„Kto się w opiekę poda Panu swemuA całym prawie sercem ufa Jemu,Śmiele rzec może: «Mam obrońcę Boga,Nie będzie u mnie straszna żadna trwoga»”.Dzięki psalmom, poznajemy nie tylko piękno tych biblijnych tek-

stów i religijność samego poety. W Bogu widział gwarancję spokojne-go i szczęśliwego życia.

Pisarze polskiego renesansu zachowali w sprawach religii i Kościo-ła katolickiego duży krytycyzm, ale nigdy nie wystąpili przeciwko Bogu, Stwórcy całego świata.

Bycie chrześcijaninem uświadamia nam, że każdy jest odpowie-dzialny za Kościół i jego naukę, niezależnie od tego, w jakim czasie

288

przyszło mu żyć i tworzyć historię i kulturę Kościoła i narodu. Zada-niem Kościoła jest świadczyć wobec wszystkich narodów o Bożym zbawieniu, które dokonało się w Chrystusie i dalej je przekazywać.

Odczytanie i analiza tekstu Pisma Świętego i Katechizmu Kościoła Katolickiego.

„Nie jesteście już obcymi i przychodniami, ale jesteście współoby-watelami świętych i domownikami Boga, zbudowani na fundamencie apostołów i proroków, gdzie kamieniem węgielnym jest sam Chry-stus Jezus. W Nim zespalana cała budowla rośnie na świętą w Panu świątynię, w Nim i wy także wznosicie się we wspólnym budowaniu, by stanowić mieszkanie Boga przez Ducha” (Ef 2,19-22).


Chrześcijanie mają tylko jeden fundament – jest nim Jezus Chry-stus. Nowy Testament ukazuje niezmienność fundamentu przy jedno-czesnej różnorodności kultur i języków czy epok, w których przyszło im żyć.

Warto znać naukę Kościoła, który wskazuje konkretne zadania swoim wiernym. Jako chrześcijanie mamy świadczyć o Chrystusie w codziennym życiu.

„Zadaniem ludzi świeckich, z tytułu właściwego im powołania, jest szukać Królestwa Bożego, zajmując się sprawami świeckimi i kie-rując nimi po myśli Bożej... Szczególnym więc ich zadaniem jest tak rozświetlać wszystkie sprawy doczesne... i tak nimi kierować, aby się ustawicznie dokonywały i rozwijały po myśli Chrystusa i aby służyły chwale Stworzyciela i Odkupiciela” (KKK 898).

„Inicjatywa chrześcijan świeckich jest szczególnie konieczna, gdy chodzi o odkrywanie i poszukiwanie sposobów, by rzeczywistości społeczne, polityczne i ekonomiczne przeniknąć wymaganiami nauki i życia chrześcijańskiego. Taka inicjatywa jest zwyczajnym elementem życia Kościoła” (KKK 899).

Na zadania chrześcijan w codziennym życiu zwraca uwagę papież Paweł VI:

289

„Polem właściwym dla ich ewangelizacyjnej aktywności jest sze-roka i bardzo złożona dziedzina polityki, życia społecznego, gospo-darki; dalej, dziedzina kultury, nauki i sztuki, stosunków międzynaro-dowych, środków przekazu społecznego; do tego dochodzą niektóre dziedziny szczególnie otwarte na ewangelizację, jak miłość, rodzina, wychowanie dzieci i młodzieży, praca zawodowa, cierpienia ludzkie. Im więcej będzie ludzi świeckich owianych duchem ewangelicznym, odpowiedzialnych za te sprawy oraz wyraźnie im oddanych, i im kom-petentniej zdołają je wspierać oraz świadomi będą obowiązku zaanga-żowania wszystkich swoich sił chrześcijańskich – które często zostają ukryte – tym więcej wszystkie te sprawy będą służyć budowaniu Kró-lestwa Bożego i przynoszeniu zbawienia w Jezusie Chrystusie; nie tra-cąc czegokolwiek ani nie uszczuplając efektywności humanistycznej, owszem, otwierając się często na pewne dziedziny wyższego rzędu” (Evangelii nuntiandi, 70).


Każdy z nas korzysta z tego wszystkiego, co nasi przodkowie wytworzyli w ciągu wieków.

– Jakie znacie osoby, które w okresie renesansu wniosły ważny wkład w dzieje Kościoła?

Nazwiska (lub nazwy osób) zapisujemy na tablicy np. Erazm z Rot-terdamu, Galileusz, Mikołaj Kopernik, Jan Kochanowski, Michał Anioł, wydawcy książek.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na grupy. Każda grupa otrzymuje kartkę papieru

A4 i wskazane przez katechetę nazwisko zapisane na tablicy i wyjaśnia, na czym polegała dzia łalność religijna danej osoby, np. wydawcy ksią-żek – drukowali dzieła o treści religijnej, Erazm z Rotterdamu – głosił konieczność reformy Kościoła. Umieszcza my prace uczniów na tablicy wokół napisu: „Kościół”. W ten sposób ukazujemy wkład określonych ludzi w rozwój Kościoła.

KOŚCIÓŁ


290

ZAKOŃCZENIE

W dobie renesansu podejmowano różnorodne działania w dzie-dzinie litera tury, sztuki, nauk teologicznych, duszpasterstwa. Do osób, które w okresie renesansu wniosły ważny wkład w dzieje Kościoła należą: Erazm z Rotterdamu, Galileusz, Mikołaj Kopernik, Jan Kocha-nowski, Mikołaj Rej, Andrzej Frycz Modrzewski, Leonardo da Vin-ci, Giovani Mirrandoli, Michał Anioł, wydawcy książek. Ożywiał je i zespalał ten sam Duch. Każdy z nas ma swój udział w życiu Kościoła.

– Jakie działania możemy podejmować, aby umacniać więź z Ko-ściołem?

Nikt nas w tym dziele nie może zastąpić ani z niego zwolnić. Każdy dobry uczynek przynosi pożytek i chwałę całemu Kościołowi.

Autorefleksja.Pomyślmy:– Jak wyrażam swoją troskę o Kościół?– Jak wypełniam swoje zadania w Kościele?– Czym jest dla mnie Kościół?

Recytacja albo śpiew:

Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary? Czego za dobrodziejstwa,którym nie masz miary?Kościół Cię nie ogarnie,wszędy pełno Ciebie,I w otchłaniach, i w morzu,na ziemi, na niebie.Złota też, wiem, nie pragniesz, bo to wszytko Twoje,Cokolwiek na tym świecieczłowiek mieni swoje. Wdzięcznym Cię tedy sercem,Panie, wyznawamy,Bo nad to przystojniejszej ofiarynie mamy.

(Jan Kochanowski, Pieśń XXV)

J

291

PRACA DOMOWA

Napisz, jakie zmiany dokonały się w Kościele w dobie renesansu.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

MODLITWA

„Chwała Ojcu”.

X

?

292

39. UTRACONA JEDNOŚĆ – OJCOWIE REFORMACJI

Cel głównyUkazanie roli M. Lutra, J. Kalwina i króla Henryka VIII w powstaniu wyznań

protestanckich.Kształtowanie postawy odpowiedzialności za działania podejmowane

na rzecz jedności wszystkich chrześcijan.


– identyfikuje M. Lutra, J. Kalwina z Ojcami reformacji,– wymienia przyczyny reformacji,– definiuje, czym jest ruch ekumeniczny,– wyjaśnia pojęcia: „reformacja”, „protestantyzm”,– wskazuje różnice i podobieństwa katolicyzmu i innych wyznań chrześci-

jańskich (protestantyzm, anglikanizm),– uzasadnia potrzebę otwartości i szacunku wobec chrześcijan innych wyznań,– określa perspektywy i granice ekumenizmu,– ocenia rolę Lutra i Kalwina oraz króla Henryka VIII w po wstaniu wyznań

protestanckich,– przyjmuje postawę odpowiedzialności za działania podejmowane na rzecz

jedności wszystkich chrześcijan.

MetodyMetoda skojarzeń, praca z tekstem, dyskusja panelowa, praca w grupach,

wykład, praca z tekstem, ekspozycja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, Encyklopedia szkolna –

historia, plansza z napisem: „Reformacja”, kartki A4 do pracy w grupach.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

X

293

WPROWADZENIE

Na przełomie XV i XVI w. pogłębił się kryzys w Kościele katolickim. Konieczne było wprowadzenie zmian w funkcjonowaniu instytucji kościelnych. Ludzie coraz częściej otwarcie wypowiadali swoje poglą-dy. Nastał trudny czas dla Kościoła, czas reformacji.

Wyjaśniamy pojęcie: „reformacja”. (możemy odwołać się do podręcznika ucznia)

Umieszczamy na tablicy planszę z napisem: REFORMACJA. Uczniow-ie dopisują swoje skojarzenia.

REFORMACJA

Reformacja – ruch mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w katolickiej hierarchii kościelnej, a także były opozycją dla katolickiej doktryny dogmatycznej.


ROZWINIĘCIE

Pismo Święte wskazuje drogę, jaką powinien kierować się Kościół:

„Jeśliście więc razem z Chrystusem powstali z martwych, szukaj-cie tego, co w górze, gdzie przebywa Chrystus zasiadając po prawicy Boga. Dążcie do tego, co w górze, nie do tego, co na ziemi. Umarliście bowiem i wasze życie jest ukryte z Chrystusem w Bogu. Gdy się ukaże Chrystus, nasze życie, wtedy i wy razem z Nim ukażecie się w chwale” (Kol 3,1-4).

„Bądźcie, bracia, wszyscy razem moimi naśladowcami i wpatrujcie się w tych, którzy tak postępują, jak tego wzór macie w nas” (Flp 3,17).

– Co jest fundamentem pierwotnego Kościoła?– Kogo mamy naśladować?

+

&

294

– Dlaczego pomimo tego, że wiemy kogo naśladować dochodzi do podziałów w Kościele?


W 1517 r., przeciwko niesprawiedliwości i niemoralności w Koście-le, wystąpił Marcin Luter, w 1534 r. Henryk VIII, a w 1536 r. Jan Kalwin.

Praca w grupach. Dzielimy uczniów na grupy. Każda grupa otrzymuje jedno hasło –

Marcin Luter, Henryk VIII, Jan Kalwin, luteranizm, kalwinizm, anglika-nizm, które opracowuje na podstawie wiadomości zdobytych na lekcji historii, słowników historii i szkolnej encyklopedii. Swoje opracowania uczniowie zapisują na kartkach A4, które umieszczają pod napisem: „REFORMACJA”. Uczniowie prezentują swoje prace. Czas pracy: 12 minut.

Powstanie i rozwój reformacji były wynikiem kryzysu w Koście-le katolickim i coraz większego niezadowolenia jego wyznawców. Za początek reformacji uznaje się wystąpienie Marcina Lutra, który w 1517 r. ogłosił, w Witenberdze, 95 tez potępiających praktyki sprze-dawania odpustów, w późniejszych wystąpieniach opowiedział się przeciwko władzy papieża nad Kościołem, ślubom zakonnym, głosił konieczność uznawania Biblii za jedyne źródło wiary, z sakramen-tów uznawał jedynie chrzest i Komunię Świętą. Pomimo potępienia jego poglądów przez papieża zyskał dużą popularność wśród społe-czeństwa niezadowolonego z polityki Kościoła. Reformacja dotarła do innych państw europejskich, w których także występowali ze swo-imi poglądami inni reformatorzy: Jan Kalwin, Urlich Zwingli w Szwaj-carii, co doprowadziło do powstania niezależnych od Kościoła katolic-kiego wyznań: luteranizmu, kalwinizmu, anglikanizmu, który powstał w Anglii w 1534 r., w wyniku zerwania króla Henryka VIII z Rzymem i ogłoszenia się przez niego głową, niezależnego od Stolicy apostol-skiej, Kościoła anglikańskiego.

1. Luteranizm – 1517 r., jego twórcą był Marcin Luter, za jedyną podstawę przyjęto Pismo Święte, dwa sakramenty (komunia, chrzest), głośne czytanie Biblii, śpiewanie psalmów, Kościół instytucją tanią, liturgia w języku narodowym, komunia pod dwiema postaciami (chleb i wino). Zanegował nieomylność papieża, sakrament spowiedzi oraz płatne odpusty (co przysporzyło mu wielu potężnych przeciwni-ków w postaci np. Inkwizycji). Zniósł również celibat.

295

2. Anglikanizm – 1534 r., jego formalnym założycielem był Hen-ryk VIII, który zerwał związki z Rzymem kiedy papież odmówił zgody na unieważnienie jego małżeństwa z Katarzyną Aragońską. Dokonał aktu supremacji – ustanawiając siebie, jako ziemską głowę Kościo-ła w Anglii. Henryk VIII rozwiązał zakony, znacjonalizował dobra kościelne, zniósł przymusowy celibat duchownych. Wprowadził litur-gię w języku angielskim oraz komunię pod dwiema postaciami.

3. Kalwinizm (ewangelicyzm reformowany) – 1536 r., jego twórcą był, między innymi, Jan Kalwin i Huldrych Zwingli. U jego podstaw leżało przekonanie, że Bóg jednych obdarza łaską konieczną do zba-wienia, drugich nie (teoria predestynacji). Proste, cnotliwe życie, powodzenie w życiu doczesnym, powaga, rezygnacja z przyjemności, oddalających od Boga, miały świadczyć o tym, iż Bóg predestynował dane osoby do zbawienia. Człowiek sam nie mógł osiągnąć zbawienia, mógł tylko sprawiać wrażenie, że taka jest boska wola. Gmina kalwiń-ska ma charakter demokratyczny (starsi zboru, pastorzy).


Wyznawców powstających nurtów reformacji nazywano prote-stantami. Oprócz rozłamu w Kościele katolickim, podziału Europy na tle wyznaniowym oraz wojen religijnych reformacja miała rów-nież pozytywne skutki. Dała impuls do podjęcia działań na rzecz re-formy Kościoła – Sobór Trydencki. Protestanci wprowadzili do liturgii języki narodowe, zaczęli tłumaczyć z języka łacińskiego Pismo Święte, co z kolei przyczyniło się do rozkwitu kultur narodowych, rozwijało się szkolnictwo, szerzono idee tolerancji religijnej (por. Encyklopedia szkolna. Historia, Kraków 2006).

Wiek XX i XXI to czasy szczególnego dążenia do pierwotnej jed-ności Kościoła. Wiele uwagi poświęca się ruchowi ekumenicznemu. Mówi o tym „Dekret o ekumenizmie” Soboru Watykańskiego II:

„Przez «Ruch ekumeniczny» rozumie się działalność oraz przed-sięwzięcia zmierzające do jedności chrześcijan, zależnie od różnych potrzeb Kościoła i warunków chwili, jak na przykład: najpierw wszel-kie wysiłki celem usunięcia gestów, opinii i czynów, które by w świ-etle sprawiedliwości i prawdy nie odpowiadały rzeczywistemu sta-nowi braci odłączonych, a stąd utrudniały wzajemne stosunki z nimi;

296

następnie «dialog» podjęty między odpowiednio wykształconymi rzec-zoznawcami na zebraniach chrześcijan z różnych Kościołów czy Wspól-not, zorganizowanych w duchu religijnym, w czasie którego to dialogu każdy wyjaśnia głębiej naukę swej Wspólnoty i podaje przejrzyście jej znamienne rysy. Przez taki dialog uzyskują wszyscy bliższe prawdy, poznanie doktryny oraz życia jednej i drugiej Wspólnoty i bardziej bez-stronną ocenę; wtedy też te Wspólnoty osiągają pełniejszą współpracę we wszystkich zadaniach, które dla wspólnego dobra stawia przed nimi sumienie chrześcijańskie, i gromadzą się, gdzie tylko się godzi, na jed-nomyślną modlitwę. Wszyscy wreszcie obliczają się ze swej wiernoś-ci wobec woli Chrystusa co do Kościoła i jak należy biorą się rzetelnie do dzieła odnowy i reformy” (Unitatis redintegratio, 4).

– Czym jest ruch ekumeniczny?


Papież Jan Paweł II poucza:

„(…) historyczne wyjaśnienie odnoszące się do przeszłości, której znaczenie i skutki jeszcze trwają, musi iść w parze z dialogiem wiary, w którym my, tu i teraz, szukamy jedności. Ten dialog znajduje swoje solidne oparcie w tym co – według pism wyznania ewangelicko-lute-rańskiego – łączy nas nadal, także po podziale, a mianowicie w Sło-wie Pisma Świętego, w wyznaniach wiary, w soborach starożytnego Kościoła (…). W pokornej kontemplacji tajemnicy Bożej Opatrzności i w pobożnym nasłuchiwaniu tego, czego nas dzisiaj uczy Duch Boży poprzez wspominanie wydarzeń epoki Reformacji, Kościół stara się poszerzyć granicę swojej miłości, aby wyjść naprzeciw jedności tych wszystkich, którzy, jako ochrzczeni, noszą imię Jezusa Chrystusa. Moją szczególną modlitwą i błogosławieństwem towarzyszę (…) wszystkim wysiłkom ekumenicznym na rzecz wielkiej sprawy jedności wszyst-kich chrześcijan” (List z okazji pięćsetlecia urodzin Marcina Lutra. Listy ekumeniczne, Watykan 10 listopada 1983 r.).

297

ZAKOŃCZENIE

Katechizm Kościoła Katolickiego przypomina:

„Kościół jest «jeden»: ma jednego Pana, wyznaje jedną wiarę, rodzi się z jednego chrztu, tworzy jedno Ciało, jest ożywiany przez jed-nego Ducha ze względu na jedną nadzieję (por. Ef 4,3-5), u której kresu zostaną przezwyciężone wszystkie podziały” (KKK 866).

– Dlaczego Kościół jest jeden?

Dyskusja panelowa.

– Jakie są współczesne zagrożenia jedności Kościoła?– Co możemy zrobić na rzecz jedności wszystkich chrześcijan?– Jaką postawę powinniśmy przyjąć wobec chrześcijan innych wyznań?

Autorefleksja.Pomyślmy:– Co robię na rzecz jedności chrześcijan?– W jaki sposób przyczyniam się do umacniania wspólnoty

Kościoła, parafii, rodziny?– Jakie świadectwo przynależności do Kościoła daję swoim życiem?– Jak odnoszę się do wyznawców innych religii?

Śpiew: „Zjednoczeni w Duchu”. (można odtworzyć nagranie z pieśnią)

1. Zjednoczeni w Duchu, zjednoczeni w Nim, zjednoczeni w Duchu, zjednoczeni w Nim, módlmy się, aby jedność była odnowiona w nas, aby świat cały poznał uczniów Chrystusa w nas, aby świat cały ujrzał miłość w nas.

2. Wraz z innymi pójdziemy, podaj mi swoją dłoń,wraz z innymi pójdziemy, podaj mi swoją dłoń.Wszystkim głosić będziemy tę radosną dla nas wieść,że nasz Pan kroczy z nami, że nasz Pan z nami jest,że nasz Pan zawsze z nami wszędzie jest.

J

298

3. Chcemy razem pracować, chcemy złączyć swój trud,chcemy razem pracować, chcemy złączyć swój trud.By nie stracić godności, którą Pan obdarzył nas,aby strzec ludzką dumę, aby strzec dumę swą,żeby człowiek zachował godność swą.

PRACA DOMOWA

Napisz, co możesz zrobić na rzecz jedności wszystkich chrześcijan.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

MODLITWA

Niech modlitwa Ojca Świętego, będzie naszą modlitwą o jedność Kościoła Chrystusowego:

O Ty, która jesteśpierwszą służebnicą jedności Chrystusowego Ciałaukształtowanego pod Twoim macierzyńskim sercem,pomóż nam,pomóż wszystkim wiernym,którzy tak boleśnie odczuwają dramatdziejowych podziałów chrześcijaństwa,odnajdywać wytrwale drogędo jedności Ciała Chrystusapoprzez bezwzględną wiernośćDuchowi Prawdy i Miłości,który został im danyza cenę Krzyża i Śmierci Twego Syna, Matko!

(Jan Paweł II, Rzym, 7 lipca 1981 r.)

X

?

299

40. REFORMA KATOLICKA – DZIEŁO SOBORU TRYDENCKIEGO

Cel głównyUkazanie konieczności istnienia doktryn Kościoła, ujętych w orzeczeniach

dogmatycznych przez Sobór Trydencki jako odpowiedź na reformację XVI w. Kształtowanie postawy odpowiedzialności za życie Kościoła.


– identyfikuje reformę katolicką z dziełem Soboru Trydenckiego,– wymienia przyczyny i główne idee reformy katoli ckiej,– definiuje pojęcia: „sobór”, „synod”, „sukcesja apostolska”, „dog mat”, – podaje, kiedy odbył się Sobór Trydencki,– wyjaśnia, w jakim celu odbył się Sobór Trydencki,– wskazuje rolę Ducha Świętego w Kościele reformującym się,– określa i analizuje rozwój nauczania Kościoła w trakcie Soboru Trydenckiego,– podejmuje refleksję nad treścią wiary katolickiej,– przyjmuje postawę odpowiedzialności za włączenie się w życie Kościoła.

MetodyRozmowa kierowana, analiza tekstów: biblijnego i Katechizmu Kościo-

ła Katolickiego (opracowanie tekstów ukierunkowanych pytaniami − zaję-cie stanowiska wobec tekstu biblijnego), dyskusja 2-4-8, praca w grupach, ekspozycja.


pach, plansza przedstawiającą przebieg Soboru Trydenckiego.

MODLITWA


X

300

WPROWADZENIE

Pan Jezus po swoim zmartwychwstaniu, zanim powrócił do Ojca, przebywał jeszcze z Apostołami. Umacniał ich, dając ostatnie poucze-nia. Obiecał im również, że nie zostawi ich samych, że ześle im Pocie-szyciela – Ducha Świętego.

– Kiedy Duch Święty zstąpił na Apostołów? – W jakim celu Duch Święty zstąpił na Apostołów?

Duch Święty został zesłany w dniu Pięćdziesiątnicy. Od tego momentu działa w Kościele. O Jego mocy przekonali się Apostołowie, kiedy wyszli z Wieczernika i zaczęli odważnie nauczać. To Duch Święty umocnił ich, dodał im odwagi, pomagał. Kościół na przestrzeni wieków przekonywał się niejednokrotnie o mocy i działaniu Ducha Świętego.

ROZWINIĘCIE

Apostołowie potrzebowali także wsparcia Ducha Świętego wobec zaistniałych problemów w Kościele Jerozolimskim.

Analiza tekstów: biblijnego i Katechizmu Kościoła Katolickiego ukie-runkowana pytaniami.

„Ponieważ dowiedzieliśmy się, że niektórzy bez naszego upo-ważnienia wyszli od nas i zaniepokoili was naukami, siejąc zamęt w waszych duszach, postanowiliśmy jednomyślnie wybrać mężów i wysłać z naszymi drogimi: Barnabą i Pawłem, którzy dla imienia Pana naszego Jezusa Chrystusa poświęcili swe życie. Wysyłamy więc Judę i Sylasa, którzy powtórzą wam ustnie to samo. Postanowiliśmy bowiem, Duch Święty i my, nie nakładać na was żadnego ciężaru oprócz tego, co konieczne. Powstrzymajcie się od ofiar składanych bożkom” (Dz 15,24-29a).

– Jaki problem pojawił się w gminie chrześcijańskiej w Jerozolimie?– W jakim celu Apostołowie wybrali Judę i Sylasa?– O co Apostołowie prosili pierwszych chrześcijan?


+

&

301

„Proszę was jeszcze, bracia, strzeżcie się tych, którzy wznieca-ją spory i zgorszenia przeciw nauce, którą otrzymaliście. Strońcie od nich!” (Rz 16,17).

Kościół naucza, że:

„Sam Chrystus wybrał Apostołów i dał im udział w swoim posłaniu i w swojej władzy. Wyniesiony na prawicę Ojca, nie opusz-cza On swojej trzody, lecz strzeże jej przez Apostołów, otaczając sta-łą opieką, i kieruje przez pasterzy, którzy nadal prowadzą Jego dzie-ło (…). A zatem to Chrystus «ustanawia» jednych apostołami, innych pasterzami (por. Ef 4,11). Działa On nadal przez biskupów” (KKK 1575).


Aby lepiej zrozumieć treści dzisiejszej katechezy, przypomnijmy znaczenie niektórych wyrażeń i terminów.

(korzystamy z: M. Ligendza, „Mały słownik zwrotów, pojęć i symboli religijnych”, War szawa 1993)

Sobór – uroczyste zgromadzenie wszystkich biskupów pod prze-wodnictwem papieża. W czasie soboru rozstrzygane są różnorodne problemy związane z wiarą. Do tej pory zwołanych było 21 soborów powszechnych. Pierwszy zebrał się w Nicei w 325 roku. Ostatni, Sobór Watykański II, miał miejsce w la tach 1962-1965.

– Co to jest sobór?– Kto i w jakim celu go zwołuje?

Synod – zgromadzenie biskupów, a także innych zaproszonych osób:– synod biskupów – w Rzymie, co pewien czas, zbierają się bisku-

pi, oddelegowani przez konferencje biskupów różnych krajów w waż-nych sprawach związanych z wiarą. W przeciwieństwie do soboru nie są na nim obecni wszyscy biskupi, a tylko wy brani przedstawiciele;

– synod plenarny (krajowy) – zebranie wszystkich ordynariuszy kraju i innych zaproszonych osób, w tym także przedstawicieli osób świeckich;

– synod prowincjalny – zgromadzenie wszystkich ordynariuszy jednej metropolii;

302

– synod diecezjalny – gromadzą się na nim biskupi oraz przedsta-wiciele duchowieństwa i świeckich z danej diecezji.

– Co to jest synod?

Sukcesja apostolska – Chrystus powierzył apostołom kierowa-nie Kościołem (J 21,15-18); przewodził im św. Piotr jako bezpośredni zastępca Chry stusa na ziemi. Ta apostolska funkcja jest przekazywa-na dalej, kolejnym biskupom, przez święcenia biskupie, które nowy bi skup otrzymuje z rąk innych, wcześniej mianowanych przez pa pieża, biskupów. Jest to swoisty „łańcuch”, trwający od czasów apostołów aż do dziś.

– Co łączy pojęcia „sobór” i „synod”?– Co oznacza wyrażenie „sukcesja apostolska”?

Dogmat – prawda, którą Urząd Nauczycielski Kościoła podaje jako obowiązującą wszystkich katolików. Dogmat jako doktryna zawarta w objawieniu Bożym chroni wiarę przed błędami.

– Co to są dogmaty?– Kto formułuje i ogłasza dogmaty?

Urząd Nauczycielski Kościoła – Jezus dał polecenie apostołom i ich następcom głoszenia wszyst kim ludziom Jego nauki (Mt 28,19). Urząd Nauczycielski Koś cioła czuwa nad tym, aby wiara była przekazy-wana dalej zgodnie z treścią Pisma Świętego i Tradycją Kościoła. Urząd Nauczycielski Kościoła nazywany jest również Magisterium Kościoła.

– Co to jest Urząd Nauczycielski Kościoła?

Każdy człowiek w swoim życiu przeżywa kryzys wiary. Jest on spowodowany różnymi sytuacjami życiowymi lub nastawieniem wewnętrznym. Takie kryzysy, na przestrzeni wieków, przeży-wał również Kościół. Jeden z tych kryzysów wywołany był między innymi wystąpieniami Marcina Lutra (1483-1548), który podważył prawdy wiary chrześcijańskiej. Odpowiedzią Kościoła na wystąpie-nia Lutra był zwołany przez Papieża Pawła III Sobór w Trydencie. Odbył się on w latach 1545-1563. Rozpoczął się 13 grudnia 1545 r. pod przewodnictwem papieża Pawła III. Był odpowiedzią na trwającą

303

reformację, nasilającą się w Europie. Żądanie zwołania soboru sły-chać było od dawna. Oczekiwano, że sobór przywróci jedność religijną i doprowadzi do porozumienia z protestantami, a reformy i likwidacja nadużyć uzdrowią Kościół od wewnątrz. Na siedzibę soboru wybrano cesarskie miasto Trydent, leżące na pograniczu Włoch. Na otwarcie soboru zjechało 3 kardynałów, 4 arcybiskupów, 5 generałów zakon-nych i 50 uczonych. Podczas obrad soboru omawiano jednocześnie sprawy doktrynalne i dyscyplinarne. Omówiono, między innymi, i jasno określono prawdy wiary, które zostały oparte na symbolu kon-stantynopolitańskim i poszerzone o 7 sakramentów świętych, rzeczy-wistą obecność Chrystusa w Eucharystii, wiarę w czyściec, posłuszeń-stwo następcom apostołów, prymat i nieomylność nauczania papieża. Podczas obrad tego soboru ustalono konieczność wizytacji kanonicz-nych. Biskupów zobowiązano, by regularnie co 5 lat wizytowali swoje parafie i zwoływali synody. Proboszczom zaś polecono głosić kazania w niedzielę i święta. Nałożono również na nich obowiązek rezydo-wania, czyli obecności w parafii. Nadto biskupi zostali zobowiązani do zakładania w każdej diecezji seminariów, dla lepszego wykształce-nia i przygotowania duchowieństwa. W wyniku uchwał soborowych powstał Katechizm Rzymski, formułujący niezmienne zasady wia-ry na użytek ludu. Wreszcie w 1592 r. ogłoszono obowiązujący tekst Biblii tzw. Wulgatę.


Aby lepiej zrozumieć znaczenie soboru i jego uchwał dokonamy analizy wybranych fragmentów nauczania Kościoła.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na sześć grup. Uczniowie otrzymują teksty i pyta-

nia. Czas pracy: 5 minut.

Grupa I„(Święty Kościół rzymski) stanowczo wierzy, wyznaje i głosi...

że jeden i ten sam Bóg jest autorem Starego i Nowego Testamentu, to jest Prawa i Proroków oraz Ewangelii, bo święci obu Testamentów mówili pod natchnieniem tego samego Ducha Świętego” (Breviarium Fidei, 8).

304

„Ponadto tenże święty Sobór uważając, że niemało korzyści może wyniknąć dla Kościoła Bożego, jeśli z wszystkich istniejących łaciń-skich wydań Ksiąg Świętych niektóre zostaną ogłoszone, jako auten-tyczne, postanawia i wyjaśnia, by to samo stare i rozpowszechnione wydanie, które zdobyło sobie wyznanie w samym Kościele, było uwa-żane za autentyczne w publicznym nauczaniu, dyskusjach, kazaniach i wykładach, i żeby nikt nie odważył się ani nie śmiał odrzucić go pod jakimkolwiek pretekstem” (Breviarium Fidei, 13).

– Jakie zagadnienia omawia Breviarium Fidei?

Grupa II„Sakrament bierzmowania, który wyciska charakter i przez któ-

ry ochrzczeni, postępując na drodze chrześcijańskiego wtajemni-czenia są ubogaceni darem Ducha Świętego i doskonalej łączą się z Kościołem – umacnia ich i ściślej zobowiązuje, by słowem i czynem byli świadkami Chrystusa oraz szerzyli wiarę i jej bronili” (Kodeks Prawa Kanonicznego, 879).

– Jakie zagadnienia omawia Kodeks Prawa Kanonicznego?

Grupa III„Komunia Święta pogłębia nasze zjednoczenie z Chrystusem.

Pierwszym owocem przyjmowania Eucharystii w Komunii Świętej jest głębokie zjednoczenie z Chrystusem Jezusem, który powiedział: «Kto spożywa moje Ciało i Krew moją pije, trwa we Mnie, a Ja w nim» (J 6,56). Uczta Eucharystyczna jest podstawą życia w Chrystusie: «Jak Mnie posłał żyjący Ojciec, a Ja żyję przez Ojca, tak i ten, kto Mnie spożywa, będzie żył przeze Mnie» (J 6,57)” (KKK 1391).

– Jakie zagadnienia omawia Katechizm Kościoła Katolickiego?

Grupa IV„Chrystus ustanowił sakrament pokuty dla wszystkich grzesz-

ników w Kościele, a przede wszystkim dla tych, którzy po chrzcie popełnili grzech ciężki i w ten sposób utracili łaskę chrztu oraz zadali ranę komunii kościelnej. Sakrament pokuty daje im nową możliwość nawrócenia się i odzyskania łaski usprawiedliwienia. Ojcowie Kościo-ła przedstawiają ten sakrament, jako «drugą deskę (ratunku) po roz-biciu, jakim jest utrata łaski” (KKK 1446).

305


Grupa V„W swoim nauczaniu Jezus wypowiadał się jednoznacznie

o pierwotnym sensie związku mężczyzny i kobiety, tak jak został on na początku zamierzony przez Stwórcę. Zezwolenie na oddalenie żony dane przez Mojżesza było ustępstwem z powodu zatwardziało-ści serca. Związek małżeński mężczyzny i kobiety jest nierozerwalny; łączy ich sam Bóg: «co więc Bóg złączył, niech człowiek nie rozdziela» (Mt 19,6)” (KKK 1614).


Grupa VI„Sam Chrystus wybrał Apostołów i dał im udział w swoim posła-

niu w swojej władzy. Wyniesiony na prawicę Ojca, nie opuszcza On swojej trzody, lecz strzeże jej przez Apostołów, otaczając stałą opieką, i kieruje przez pasterzy, którzy nadal prowadzą Jego dzieło. A zatem to Chrystus „ustanawia” jednych apostołami, innych pasterzami. Dzia-ła On nadal przez biskupów” (KKK 1575).


Sobór Trydencki dał znaczącą odpowiedź wobec negowania nie-których prawd wiary przez Marcina Lutra i przez innych reformato-rów XVI w. Jego ustalenia przyczyniły się do zachowania prawdzi-wej nauki Kościoła, opartej na Piśmie Świętym i Tradycji. Podkreślił na nowo znaczenie sakramentów. Jego orzeczenia dogmatyczne, jak i treści katechizmowe, są nie tylko zakończeniem dotychczaso-wych rozważań, ale i początkiem nowej drogi wiary, świadomie prze-żywanej i skierowanej ku życiu wiecznemu.

Umieszczenie na tablicy planszy przedstawiającej przebieg Soboru Trydenckiego.

306

Przebieg Soboru Trydenckiego:

1. Otwarcia soboru dokonał papież Paweł III.2. I etap (1545-1548): – ustalono kanon Pisma Świętego, – wskazano, że normą wyjaśniającą i interpretującą Pismo Święte jest Tradycja; – uzgodniono naukę Kościoła dotyczącą grzechu pierworodnego; – przyjęto naukę o usprawiedliwieniu, łasce i sakramentach; – określono zakres obowiązków biskupów.3. II etap (1551-1552) – za pontyfikatu papieża Juliusza II: – przedstawiono naukę Kościoła o Eucharystii; – określono naukę dotyczącą ostatniego namaszczenia i pokuty.4. III etap (1562-1563) – za pontyfikatu papieża Piusa IV: – przyjęto kanony dotyczące ofiary Mszy Świętej; – przyjęto schemat reformy generalnej, która dotyczyła, m.in. hierarchicznej struktury Kościoła, organizacji synodów, powołania seminariów diecezjalnych, reformy kapituł i zakonów; – określono stanowisko Kościoła na temat małżeństwa, czyśćca i odpustów.5. W 1563 roku zakończono obrady Soboru Trydenckiego.


To był jeden z najważniejszych soborów w historii Kościoła.

„W obliczu kryzysu duchowego i eklezjalnego pierwszych lat XVI w. Kościół potrafił odnaleźć w Trydencie odwagę, aby dochować wier-ności Tradycji apostolskiej (…) Oddziaływanie Soboru przekroczy-ło granice Kościoła i stało się czynnikiem kształtującym cywilizację w Europie, a dzięki wielkiej ekspansji działalności misyjnej – także na całym świecie” (Jan Paweł II, Trydent, 30 kwietnia 1995 r.).

307

ZAKOŃCZENIE

Każda reforma ma jakiś cel i nadzieje. Tak też było z Soborem Try-denckim. Spróbujmy wymienić jego owoce.

Dyskusja 2-4-8. Uczniowie otrzymują kartki i w parach wypisują dwa owoce pracy

Soboru Trydenckiego, później łączą się w grupy czteroosobowe i dopisu-ją kolejne, dalej łączą się w ośmioosobowe grupy i czynność powtarza-ją. Prezentują swoje prace, dopisując te owoce, na które zwrócili uwagę uczniowie innych grup.

Do owoców reformy Kościoła, podczas Soboru Trydenckiego, możemy zaliczyć: odrodzenie życia zakonnego, powstanie seminariów duchownych, rozwój kultu Eucharystii.

Każdy z nas wezwany jest do troski o swoją wiarę. Każdego dnia mamy starać się żyć, tak aby przybliżać się do Królestwa Bożego.

Autorefleksja.Pomyślmy:– Co robię, aby przybliżyć się do Królestwa Bożego?– W jaki sposób angażuję się w życie Kościoła?– Jak rozwijam swoją wiarę?

Śpiew: „Bliskie jest Królestwo Boże”.

1. Bóg jest Światłościąi nie ma w Nim żadnej ciemności. Jeżeli chodzimy w światłości,wtedy mamy łączność między sobą.

Ref. Bliskie jest Królestwo Bożenawracajmy się i wierzmy w Ewangelię.

2. Krew Jezusa, Jego Syna,oczyszcza nas z wszelkiego grzechu.Jeżeli mówimy, że nie mamy grzechu,to samych siebie oszukujemy.

J

308

PRACA DOMOWA

Napisz, kiedy odbył się Sobór Trydencki i jakie zagadnienia na nim omawiano.


MODLITWA

„Akt wiary”.

X

?

309

41. KOŚCIÓŁ W POLSCE – ŚW. JADWIGA

Cel głównyZapoznanie z postacią św. Królowej Jadwigi i rolą, jaką odegrała w chry-

stianizacji Litwy.Kształtowanie postawy odpowiedzialności za Kościół i naród na wzór

św. Królowej Jadwigi.


– wymienia skutki chrztu Litwy,– objaśnia, jaką rolę odegrała św. Jadwiga w dziejach Polski i Litwy,– wskazuje na uniwersalny wymiar postawy chrześcijańskiej św. Jadwigi,– opowiada o życiu św. Jadwigi, uzasadniając jej świętość,– opisuje przebieg chrystianizacji Litwy,– przyjmuje odpowiedzialność za Kościół i naród na wzór św. Jadwigi.

MetodyMetoda skojarzeń, rozmowa kierowana, analiza tekstów Pisma Świętego

(zajęcie stanowiska wobec tekstów), praca w grupach, medytacja, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, obraz św. Królowej

Jadwigi, plansze z napisami: „Święty”, „Rola świętej Jadwigi w dziejach Polski i Litwy”.

MODLITWA

„Duchu Święty, który oświecasz…”.

WPROWADZENIE

Święci stanowią dla chrześcijan wzorce do odczytywania woli Bożej i jej pełnienia. Wielu polskich błogosławionych i świętych zapi-sało się w historii Kościoła i Ojczyzny.

X

+

310

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na grupy. W grupach przeprowadzamy z ucznia-

mi medytację na temat wyobrażeń uczniów o Świętych. Każda grupa otrzymuje kartę pracy, na której wpisane jest na środku hasło: ŚWIĘ-TY. Każdy uczeń w rogu kartki dopisuje z czym kojarzy mu się to słowo. Po napisaniu, kartkę obraca się, tak, aby każdy po kolei mógł dopisać własne skojarzenie. Po wykonaniu zadania uczniowie odczytują treść swojej medytacji.

– Kim są święci?– Jaką rolę pełnią święci w życiu każdego chrześcijanina?


Świętość – to przymiot Boga, który wynosi Go ponad wszelkie stworzenie i udziela się człowiekowi przez łaskę.

ROZWINIĘCIE

O świętości mówi Pismo Święte.

Odczytanie i analiza tekstów – zajęcie stanowiska wobec tekstów.

„Bądźcie świętymi, bo Ja jestem święty!” (Kpł 19,2).

,,Jak Mnie umiłował Ojciec, tak i Ja was umiłowałem. Wytrwajcie w miłości mojej” (J 15,9).

,,Jeśli będziecie zachowywać moje przykazanie będziecie trwać w miłości mojej, tak jak Ja zachowałem przykazania Ojca mojego i trwam w Jego miłości” (J 15,10).

Wielu Polaków zapisało się w historii naszego narodu, jako nie-zwykli patrioci, oddani sprawom Ojczyzny, pełni odwagi, wiary i miło-ści. Do takich postaci należy św. Królowa Jadwiga.

Święta Jadwiga, córka Ludwika Węgierskiego Andegawena i Elżbiety, księżniczki bośniackiej, urodziła się na Węgrzech w lutym 1374 r. Po śmierci króla Ludwika, na prośbę dostojników polskich, matka przeznaczyła Jadwigę na tron polski. 16 października 1384 r.

&

311

Jadwiga została ukoronowana przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzankę.

Wielki Książę Litwy, Jagiełło, który ubiegał się o rękę Jadwigi, obie-cał, że przyjmie chrzest razem ze swoim narodem i przyłączy Litwę do Korony. Dla dobra narodu i Kościoła młodociana królowa poślubiła Jagiełłę w 1386 r.

Jadwiga kochała Chrystusa i Jego Kościół. Świadoma swego posłannictwa wspierała głoszenie Ewangelii, troszczyła się o rozwój kultu Bożego i jedność chrześcijan. Przyspieszyła ustanowienie diece-zji wileńskiej. W Pradze założyła przy uniwersytecie bursę dla Litwi-nów przygotowujących się do ewangelizacji Litwy. W 1397 r. otrzymała, od papieża Bonifacego IX, zgodę na otwarcie Wydziału Teologicznego na uniwersytecie w Krakowie. Poprzez swój zapis w testamencie królo-wa przyczyniła się do odnowienia tegoż uniwersytetu, zwanego odtąd Jagiellońskim.

Jako pokorna służebnica Boga, pełna roztropności i mądrości, słu-żyła ziemskiemu Królestwu Chrystusa. Dla chorych zakładała szpitale, biednym nie szczędziła pomocy. Głębia jej życia wewnętrznego znaj-dowała wyraz w ofiarnej służbie każdemu potrzebującemu. Była przy-kładem harmonii modlitwy i czynu.

Długo oczekiwała na dar macierzyństwa. Mając 25 lat, wkrótce po urodzeniu córki i jej śmierci, zmarła 17 lipca 1399 r. Nazywana jest matką swojego ludu i Matką Narodów.

Jan Paweł II kanonizował królową Jadwigę na krakowskich Bło-niach 8 czerwca 1997 r. Była to pierwsza w dziejach kanonizacja na ziemi polskiej (http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TS/swieci-/s_jadwiga_krol.html).

Rok później na spotkaniu z pielgrzymami Archidiecezji Krakow-skiej, którzy udali się do Rzymu z pielgrzymką w I rocznicę jej kanoni-zacji, papież Jan Paweł II modlił się:

„Święta nasza Królowo Jadwigo, ucz nas dzisiaj – na progu trzecie-go tysiąclecia – tej mądrości i tej miłości, którą uczyniłaś drogą swojej świętości. Zaprowadź nas Jadwigo, przed wawelski krucyfiks, abyśmy jak ty poznali, co znaczy miłować czynem i prawdą, i co znaczy być prawdziwie wolnym” (por. http://upjp2.edu.pl/strona/lwvezzv8zk).

312

Św. Królowa Jadwiga niewątpliwie była wyjątkową kobietą, potra-fiła dzielnie wypełniać swoje powołanie. Pismo Święte podaje przy-kład dzielnej kobiety.

Odczytanie i omówienie tekstu Pisma Świętego.

„Niewiastę dzielną któż znajdzie?Jej wartość przewyższa perły.Serce małżonka jej ufa,na zyskach mu nie zbywa;nie czyni mu źle, ale dobrzeprzez wszystkie dni jego życia (…).Otwiera dłoń ubogiemu,do nędzarza wyciąga swe ręce.Strojem jej siła i godność, do dnia przyszłego się śmieje. Otwiera usta z mądrością, na języku jej miłe nauki (…).Z owocu jej rąk jej dajcie,niech w bramie chwalą jej czyny” (Prz 31,10-12.20.25-26.31).


Katechizm Kościoła Katolickiego wskazuje, jak dojść do świętości:

„Bóg bowiem stworzył nas, byśmy Go poznawali, służyli mu, miło-wali Go, i w ten sposób doszli do raju” (KKK 1721).


Święta Królowa Jadwiga odczytała swoje powołanie i nie zawaha-ła się poświęcić swojego życia dla narodu, Chrystusa i wiary. Uważana jest za najpiękniejszą postać kobiecą w dziejach Polski. Na to określe-nie zasłużyła sobie nie tylko urodą, ale przede wszystkim mądrością. Zwróćmy uwagę na jej stosunek do chrystianizacji Litwy, do rozwoju nauki i kultury, na jej zasługi dla Polski i dla Kościoła. Słowem, które najczęściej się powtarza jest – matka.

313

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na cztery grupy. Rozdajemy teksty do pracy,

na podstawie których, na kartkach wypiszą jakich działań podjęła się Święta Królowa Jadwiga dla narodu i Kościoła. Czas pracy: 12 minut.

(teksty do pracy w grupach zaczerpnięto z http.//upjp2.edu.pl/eng/strona/lwvezzv8zk)

Grupa IJadwiga jest matką chrzestną Litwy. Wprawdzie nie pojecha-

ła z Jagiełłą na Litwę w zimie 1386-1387, ale to ona oddała rękę Jagielle w zamian za przyrzeczenie, iż sam przyjmie chrzest i ochrzci Litwinów. To ona w 1387 r. wybrała pierwszego biskupa litewskiego w osobie Andrzeja Jastrzębca, to ona zadbała o dobrze wykształco-nych kapłanów, zakładając kolegium dla Polaków i Litwinów w Pradze, a następnie, doprowadzając do powstania Wydziału Teologicznego Akademii Krakowskiej. To ona zaopatrywała młode kościoły litewskie w niezbędne sprzęty liturgiczne.

Grupa IIJadwiga jest matką nauki polskiej. Sama gruntownie wykształcona

także na dworze krakowskim dbała o naukę. Potrafiła skupić wokół siebie grono najlepiej wykształconych mężów, co w historii zdarza się niezwykle rzadko. Sprawiła, że idea Uniwersytetu w Krakowie, podjęta przez Kazimierza Wielkiego znalazła właściwe środowisko. Dzięki jej dyplomacji papież Bonifacy IX zgodził się na erygowanie w Krakowie Wydziału Teologicznego, co w niedługim czasie pocią-gnęło za sobą odnowienie Uniwersytetu. Z pozostawionych przez nią legatów zakupione zostały i kamienica przy ul. św. Anny (później Col-legium Maius), i kamienica przy ul. Grodzkiej (później Collegium Iuri-dicum), i utrzymanie profesorów przez dochody z żup bocheńskich. To o niej można mówić, że zawdzięczamy jej bibliotekę królewską. Dla niej sprawiono „Psałterz Floriański”, jeden z najstarszych zabyt-ków języka polskiego.

Grupa IIIJadwiga jest matką Polaków. Jako król zapewniła Polsce rozwój

terytorialny i lata pokoju. Była niezwykle lojalna wobec Władysła-wa Jagiełły. Potrafiła powstrzymać roszczenia krzyżackie, kilka razy pojednać skłóconych braci Jagiełły oraz porozumieć się z Witoldem.

314

Gdy Jagiełło udał się na Litwę, Jadwiga udała się odzyskać Ruś Czer-woną i jako córka Ludwika ją inkorporować. Wzmocniła pozycję Polski na arenie międzynarodowej. Jako Królowa zaskarbiła sobie wdzięcz-ność poddanych swoim miłosierdziem wobec biednych, chorych, smutnych, nieszczęśliwych, czy odsuniętych od króla.

Grupa IVJadwiga jest wierną córką Kościoła. Doprowadziła do konkordatu

ze Stolicą Apostolską, pozostawała w niezwykle serdecznych relacjach z papieżem Bonifacym IX (nigdy dotąd Polska nie była tak bliska papie-żowi). Była wierna papieżowi. Stawiała wysokie wymagania ducho-wieństwu, dbając o jego rozwój. Ale przede wszystkim stawiała wy-sokie wymagania sobie, prowadząc życie przykładne. Krzyż Wawelski na zawsze pozostanie w świadomości Polaków miejscem jej indywidu-alnej modlitwy, podobnie jak odkryty w jednej z komnat zamkowych monogram połączonych dwu liter „MM”, który wyraża ewangeliczną Marię i Martę, i jest pochwałą, i aktywności, i kontemplacji. Ona jako pierwsza udała się w pielgrzymce do Częstochowy wyznaczając dzie-jowy kierunek Polaków. Fundatorka kościołów, klasztorów, kolegiów i ołtarzy.

Prezentacja prac.

Na tablicy umieszczamy portret św. Królowej Jadwigi, a pod nim napis: „ROLA ŚWIĘTEJ JADWIGI W DZIEJACH POLSKI I LITWY”. Wokół portretu uczniowie umieszczają wcześniej omówione prace.


Św. Królowa Jadwiga zapisała się w historii naszego narodu jako niezwykła patriotka, oddana sprawom Ojczyzny, pełna odwagi, wiary i miłości.

„Długo czekałaś, Jadwigo, na ten uroczysty dzień. Prawie 600 lat minęło od twej śmierci w młodym wieku. Umiłowana przez naród cały, ty, która stoisz u początku czasów jagiellońskich, założycielko dynastii, fundatorko Uniwersytetu Jagiellońskiego w prastarym Krakowie, dłu-go czekałaś na dzień twojej kanonizacji – ten dzień, w którym Kościół uroczyście ogłosi, że jesteś świętą patronką Polski w jej dziedzicznym

315

wymiarze – Polski za twoją sprawą zjednoczonej z Litwą i Rusią: Rze-czypospolitej trzech narodów. Dziś nadszedł ten dzień. Wielu ludzi pragnęło dożyć tej chwili i wielu jej nie doczekało. Mijały lata i stulecia i wydawało się, że twoja kanonizacja jest już wręcz niemożliwa. Niech dzisiejszy dzień będzie dniem radości nie tylko dla nas współcześnie żyjących, ale także dla nich wszystkich – tych, którzy na ziemi go nie doczekali. Niech będzie wielkim dniem świętych obcowania. Gau-de, Mater Polonia!” (Jan Paweł II, Kraków – Błonia, 8 czerwca 1997 r.).

ZAKOŃCZENIE

Św. Królowa Jadwiga miała świadomość tego, że jej posłannic-twem jest zanieść Ewangelię Litwinom. I dokonała tego wraz ze swo-im małżonkiem, królem Władysławem Jagiełłą.

– W czym możemy dzisiaj naśladować św. Królową Jadwigę?

Patrząc na świętość i na działalność Królowej Jadwigi, budzi się w nas chęć pracy nad sobą dla dobra Kościoła i narodu.

Autorefleksja.Pomyślmy:– Czego uczę się od św. Królowej Jadwigi?– W jaki sposób służę Kościołowi i społeczeństwu? – Co czynię, aby stawać się apostołem prawdy i dobra?– Jak okazuję troskę o naród i drugiego człowieka?

„Boże, życie wiernych i chwało pokornych,Ty uczyniłeś Świętą Jadwigę Królowągorliwą krzewicielką wiary i miłości,spraw za jej wstawiennictwem, abyśmysię stali apostołami prawdy i dobra.Przez naszego Pana, Jezusa Chrystusa,Twojego Syna, który z Tobą żyjei króluje w jedności Ducha Świętego,Bóg przez wszystkie wieki wieków. Amen”.

(Modlitwa z Formularza Mszy Świętej w liturgiczne wspomnienie św. Jadwigi Królowej)

J

316

PRACA DOMOWA

Napisz, w jaki sposób możemy naśladować św. Królową Jadwigę. (Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

MODLITWA

„Święta nasza Królowo Jadwigo, ucz nas dzisiaj – na progu trzecie-go tysiąclecia – tej mądrości i tej miłości, którą uczyniłaś drogą swojej świętości. Zaprowadź nas Jadwigo, przed wawelski krucyfiks, abyśmy jak ty poznali, co znaczy miłować czynem i prawdą, i co znaczy być prawdziwie wolnym. Amen”.

(Modlitwa papieża Jana Pawła II)

X

?

317

42. WYSIŁKI NA RZECZ JEDNOŚCI KOŚCIOŁA – UNIA BRZESKA

Cel głównyUkazanie znaczenia Unii Brzeskiej dla jedności Kościoła. Kształtowanie postawy odpowiedzialności za jedność Kościoła.


– identyfikuje wysiłki na rzecz jedności Kościoła z Unią Brzeską i Kościo-łem greckokatolickim,

– przytacza cechy charakterystyczne dla Kościoła greckokatolickiego,– wymienia osoby, które przyczyniły się do zawarcia Unii Brzeskiej,– objaśnia okoliczności zawarcia Unii Brzeskiej,– określa znaczenie Unii Brzeskiej dla jedności Kościoła,– przyjmuje odpowiedzialność za jedność w Kościele.

Metody Wykład, praca w grupach, dyskusja panelowa, praca z tekstem (analiza tek-

stów biblijnych – zajęcie stanowiska wobec tekstów biblijnych), ekspozycja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, encyklopedia i słow-

niki historyczne do pracy w grupach, plansza z napisem: „Unia Brzeska” i „Kościół unicki”.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

WPROWADZENIE

Pamiętamy z poprzedniej lekcji, że w latach 1545-1563 odbył się Sobór w Trydencie.

+

X

318

– Jakie zagadnienia omawiano na Soborze? – W którym roku i w jakich okolicznościach powstał Kościół prawo-

sławny?

Jednym z rozłamów w Kościele katolickim była schizma wschod-nia – 1054 r., w wyniku, której powstał Kościół prawosławny. U pod-staw tego podziału leżały głębokie różnice między kulturą chrześci-jańskiego Wschodu i Zachodu. Wschód zakwestionował wówczas posłannictwo papieża, jako najwyższego autorytetu w sprawach wiary i dyscypliny kościelnej. W październiku 1596 r. na synodzie w Brześciu nad Bugiem został zawarty układ między Kościołem katolickim a Kościołem prawosławnym. Część duchownych prawo-sławnych uznała prymat papieża, przyjęła dogmaty katolickie, zacho-wując bizantyjski ryt liturgiczny i podpisali tzw. Unię z Kościołem kato-lickim. Powstał Kościół unicki, który jest częścią Kościoła katolickiego w obrządku greckim. Nowy Kościół miał zwolenników przede wszyst-kim na wschodnich ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, ale początko-wo nie cieszył się zbyt dużym uznaniem. Następstwem Unii Brzeskiej był podział społeczności prawosławnej na zwolenników unii – unitów i przeciwników – dyzunitów.


ROZWINIĘCIE

Troska o jedność chrześcijan wynika z samej istoty chrześcijań-stwa. Przypomina o niej św. Paweł.

Analiza tekstów biblijnych – zajęcie stanowiska wobec tekstów biblijnych.

„A przeto upominam was, bracia, w imię Pana naszego Jezusa Chrystusa, abyście byli zgodni, i by nie było wśród was rozłamów; byście byli jednego ducha i jednej myśli” (1Kor 1,10).

„Zdrowe zasady, któreś posłyszał ode mnie, miej za wzorzec w wierze i miłości w Chrystusie Jezusie! Dobrego depozytu strzeż z pomocą Ducha Świętego, który w nas mieszka” (2Tm 1,13-14).


+

319

Chrystus przez sakrament chrztu włączył nas we wspólnotę Kościoła. Nieustannie troszczy się On o nasz rozwój duchowy, karmiąc nas swoim słowem i Ciałem. Pragnie, aby wszyscy chrześcijanie two-rzyli jedną, miłującą się rodzinę Bożą. Każdego z nas obdarzył oso-bistymi darami, które powinniśmy rozwijać dla dobra całego Kościo-ła, a zwłaszcza jego jedności. Podstawą jedności Kościoła jest miłość. Miłujący się chrześcijanie trwają w łączności z Bogiem i między sobą. Doskonale zrozumieli to chrześcijanie Kościołów wschodnich, uznając dogmatykę i jurysdykcję Kościoła rzymskokatolickiego, w tym prymat papieża. Tworzą oni Kościół unicki, który jest częścią Kościoła katolic-kiego w obrządku greckim, tzw. grekokatolicy.

Umieszczamy na tablicy planszę z napisem:

UNIA BRZESKA

– Jaki Kościół powstał w wyniku układu zawartego między Kościo-łem katolickim a Kościołem prawosławnym?

Pod planszą z napisem: UNIA BRZESKA umieszczamy planszę z napisem:

KOŚCIÓŁ UNICKI


Praca w grupach.Dzielimy uczniów na cztery grupy. Na podstawie encyklopedii

i słowników historycznych, uczniowie opracowują odpowiedzi na wska-zane pytania na kartkach A4. Czas pracy: 15 minut.

(można posłużyć się poniższym tekstem)

Unię w Brześciu zatwierdził Synod biskupów ruskich, który odbył się w październiku 1596 r. w Brześciu Litewskim. W oficjalnym do-kumencie powołano się na pierwotną jedność Kościoła oraz schizmę wschodnią. Podkreślono również prymat papieża i ekumeniczne zna-czenie soboru we Florencji.

320

W grudniu 1595 r., w Sali Konstantyna w Watykanie, papież Klemens VIII zatwierdził Unię w Brześciu Litewskim i zezwolił uni-tom na sprawowanie liturgii według własnego obrządku podczas uroczystości, w czasie której biskupi Terlecki i Pociej, jako reprezen-tanci unitów, złożyli katolickie wyznanie wiary oraz uznali naukę Kościoła katolickiego.

Unici (grekokatolicy) uznają nauczanie Kościoła podobnie, jak wierni wyznania rzymskokatolickiego. Różnice dotyczą sprawo-wania liturgii i wyglądu świątyń. Grekokatolicy modlą się w cerkwiach. Posługują się kalendarzem juliańskim i według niego ustalają daty świąt. Obrządek greckokatolicki charakteryzuje się miedzy innymi tym, że sakrament bierzmowania udzielany jest łącznie z sakramentem chrztu, Komunia Święta udzielana jest pod dwoma postaciami oraz bardzo rozwinięte śpiewy liturgiczne, natomiast księża greckokatoliccy podlegają celibatowi w odróżnieniu od duchownych prawosławnych.

Grupa I– Kto i kiedy zatwierdził Unię w Brześciu Litewskim?

Grupa II– Gdzie i kiedy Unia została zatwierdzona przez papieża?

Grupa III– Czym charakteryzuje się obrządek greckokatolicki?

Grupa IV– Co łączy grekokatolików z wiernymi wyznania rzymskokatolickiego?

Uczniowie prezentują swoje prace. Po omówieniu umieszczają kart-ki z opracowaniem w kolejności pod napisem: KOŚCIÓŁ UNICKI.


Kościół prawosławny uważa Unię Brzeską za rozbicie jedności, natomiast Kościół rzymskokatolicki za największą i najważniejszą, po Unii Florenckiej, próbę odbudowy jedności Kościoła.

321

Katechizm Kościoła Katolickiego przypomina, że:

„Jedyny Kościół Chrystusowy, który wyznajemy w Symbolu wia-ry, jako jeden, święty, powszechny i apostolski... trwa w Kościele powszechnym, rządzonym przez następcę Piotra oraz biskupów pozostających z nim we wspólnocie, choć i poza jego organizmem znajdują się liczne pierwiastki uświęcenia i prawdy” (KKK 870).

„Do tej katolickiej jedności Ludu Bożego... powołani są wszyscy ludzie. Należą lub są jej przyporządkowani zarówno wierni katolicy, jak inni wierzący w Chrystusa, jak wreszcie wszyscy w ogóle ludzie, z łaski Bożej powołani do zbawienia” (KKK 836).


O jedność chrześcijan usilnie zabiegał papież Jan Paweł II. Podczas spotkania z Katolikosem – Patriarchą i Świętym Synodem mówił:

„Siłę do jednoczenia się na nowo czerpią chrześcijanie z Jezusa Chrystusa i Jego Ducha Świętego. Dla tego też ich obowiązkiem jest modlitwa o urzeczywistnienie się jedności Kościoła, a dzięki niej – jed-ności świata. Mają też obowiązek uczynić wszystko, co w ich mocy, aby – niezależnie od form wyrażania – żyć jednomyślnie wiarą chrze-ścijańską i w ten sposób dawać światu wiarygodne o niej świadectwo. (…) Pierwszym krokiem prowadzącym do pojednania jest podkreśla-nie tego, co jednoczy, a nie – istniejących różnic. Tymi wspólnymi ele-mentami są: wiara w Boga Ojca, Jezusa Chrystusa i Ducha Świętego, Biblia uznawana za podstawę wiary, chrzest, modlitwa i oczekiwanie nadejścia Królestwa Bożego” (Mccheta, 8 listopada 1999 r.).


„Dzisiaj przed chrześcijanami otwierają się wszędzie nowe hory-zonty, zwłaszcza zaś Duch Święty nakłania nas, byśmy dali posłuch prośbie samego Chrystusa: «aby wszyscy stanowili jedno, (...) aby świat uwierzył, że Bóg Go posłał» (por. J 17, 21). Taka przyszłość nigdy nie będzie wyłącznie dziełem nas samych, ale wielkim darem i łaską Boga” (Jan Paweł II, Mccheta, 8 listopada 1999 r.).

322

ZAKOŃCZENIE

Dyskusja panelowa.– Jakie zagrożenia dla świata niosą podziały w Kościele?– W jaki sposób możemy przyczynić się do jedności chrześcijan?– W jaki sposób możemy okazać Bogu wdzięczność za przynależ-

ność do wspólnoty Kościoła katolickiego?

„Jesteśmy wezwani, aby budować jedność. Obecna u początków życia Kościoła jedność nie może nigdy stracić swojej istotnej wartości. Trzeba jednak ze smutkiem stwierdzić, że ta pierwotna jedność została na przestrzeni wieków, zwłaszcza w ostatnim tysiącleciu, poważnie osła-biona. (...) Wierzyć w Chrystusa, znaczy pragnąć jedności” (Jan Paweł II, Drohiczyn, 10 czerwca 1999 r.).

Droga do zjednoczenia chrześcijan jest jeszcze daleka. Przybliża-my się do niej życiem zgodnym z Ewangelią i szukaniem tego, co nas łączy, a nie dzieli.

Autorefleksja.Pomyślmy:– W jaki sposób odnoszę się do ludzi innych wyznań?– Jak często modlę się o jedność chrześcijan?– W jaki sposób buduję bliskie relacje z Bogiem i ludźmi?

Śpiew: „Te Deum laudamus”.(można odtworzyć nagranie z hymnem)

Ciebie Boga, wysławiamy, Tobie, Panu, wieczna chwała; Ciebie, Ojca, niebios bramy,Ciebie wielbi ziemia cała. (…)Ciebie poprzez okrąg ziemi,z głębi serca, ile zdoła,głosy ludów zgodzonymiwielbi święta pieśń Kościoła.

J

323

PRACA DOMOWA

Ułóż modlitwę o jedność chrześcijan.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 7)

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

X

?

324

43. ŚWIĘTOWANIE DNIA ŚWIĘTEGO – NIEDZIELA DZIEŃ PAŃSKI

Cel ogólnyUkazanie niedzieli jako dnia, w którym Kościół celebruje misterium pas-

chalne Chrystusa. Ukazanie potrzeby świętowania dni świętych w kontekście wychowania

do chrześcijańskiego sposobu przeżycia tych dni.Kształtowanie postawy odpowiedzialności za chrześcijańskie święto-

wanie niedzieli i świąt nakazanych.


– identyfikuje III przykazanie Boże z potrzebą świętowania i związkiem pomiędzy czcią Boga a praktykami religijnymi,

– przytacza treść tekstu Pisma Świętego na temat niedzieli jako dnia Pańskiego,

– definiuje, czym jest szabat i dzień Pański,– wymienia święta nakazane,– streszcza tekst Pisma Świętego mówiący o szabacie (Wj 20,8-11),– charakteryzuje naukę Ojca Świętego o świętowaniu niedzieli,– porównuje szabat w Starym Testamencie i paschalny charakter niedzieli,– wskazuje na Eucharystię jako centrum niedzieli chrześcijanina,– dowodzi konieczności udziału we Mszy Świętej,– ocenia swoją postawę wobec Boga w odniesieniu do świętowania niedzieli,– przyjmuje postawę odpowiedzialności za chrześcijańskie świętowanie

niedzieli i świąt nakazanych.

MetodyPogadanka, analiza tekstów źródłowych (analiza tekstów biblijnych

i Katechizmu Kościoła Katolickiego ukierunkowana pytaniami), praca w gru-pach, rozmowa kierowana, niedokończone zdanie.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, List Apostolski „Dies

Domini” Jana Pawła II, karty dialogowe OH, okienko informacyjne, formula-rze, mozaiki, arkusz papieru, klej.

325

MODLITWA


WPROWADZENIE

Na dzisiejszej katechezie zajmiemy się trzecim przykazaniem Bożym.

– Jak brzmi trzecie przykazanie?

Plansze z treścią III przykazania umieszczamy na tablicy.

Pamiętaj, abyś dzień święty święcił!


Ustalmy, czym charakteryzuje się święto.

„Niedokończone zdanie”.Może to być praca indywidualna w parach lub w grupach. Ucznio-

wie otrzymują kartki z niedokończonym zdaniem: ŚWIĘTO JEST WTE-DY, GDY… i uzupełniają jak największą ilością propozycji odpowiedzi. Następnie wybierają jedno najważniejsze według nich zdanie. Umiesz-czamy kartki z wybranym zdaniem w widocznym miejscu, aby ucznio-wie zapoznali się z pracami swoich kolegów. Następnie sprawdzamy definicję zapisaną w „Słowniku języka polskiego” lub „Encyklopedii”. Wspólnie z uczniami wypracowujemy zakończenie zdania: Święto jest wtedy, gdy…

ROZWINIĘCIE

Zastanówmy się teraz, co to znaczy świętować dzień święty. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu poucza, co należy czynić w dni święte:

Analiza tekstów biblijnych i nauczania Kościoła ukierunkowanymi pytaniami.

X

+

&

326

„Pamiętaj o dniu szabatu, aby go uświęcić. Sześć dni będziesz pracować i wykonywać wszystkie twe zajęcia. Dzień zaś siódmy jest szabatem ku czci Pana, Boga twego. Nie możesz przeto w dniu tym wykonywać żadnej pracy ani ty sam, ani syn twój, ani twoja córka, ani twój niewolnik, ani twoja niewolnica, ani twoje bydło, ani cudzoziemiec, który mieszka pośród twych bram. W sześciu dniach bowiem uczynił Pan niebo, ziemię, morze oraz wszystko, co jest w nich, w siódmym zaś dniu odpoczął. Dlatego pobłogosławił Pan dzień szabatu i uznał go za święty” (Wj 20,8-11).

– Jak nazywa się dzień, który Bóg nakazuje święcić?– W jaki sposób należało uczcić ten dzień?– Dlaczego człowiek miał święcić dzień siódmy, czyli szabat?

Słowo „szabat” oznacza zaprzestanie pracy z powodów reli-gijnych. Szabat był świętem obchodzonym wyłącznie przez Izraeli-tów. Każdy siódmy dzień tygodnia przeznaczony był na odpoczynek i należał do Boga. Wzór sześciu dni pracy, po których następo-wał dzień odpoczynku wywodzi się z opisu stworzenia, kiedy Bóg odpoczął siódmego dnia. Tego dnia ludzie mieli wspominać wszyst-ko, co Bóg uczynił, a zwłaszcza wyzwolenie ich z niewoli egipskiej. Ponadto Bóg powierzył Izraelowi szabat, by go przestrzegał na znak nierozerwalności przymierza. Zatem szabat jest dniem Pana, dniem Jego miłosierdzia oraz czci oddawanej Mu przez ludzi.


Jezus nigdy nie naruszył świętości szabatu, lecz wyjaśniał jego prawdziwe znaczenie. Dlatego też uznaje za dozwolone spełnianie czynów miłosierdzia w dniu szabatu:

„To szabat został ustanowiony dla człowieka, a nie człowiek dla sza-batu” (Mk 2,27).


Wydarzenia Nocy Paschalnej stały się dla chrześcijan pierwszym ze wszystkich dni i świąt, czyli dniem Pańskim – niedzielą.

327

„Po upływie szabatu, o świcie pierwszego dnia tygodnia przyszła Maria Magdalena i druga Maria obejrzeć grób. A oto powstało wiel-kie trzęsienie ziemi. Albowiem anioł Pański zstąpił z nieba, podszedł, odsunął kamień i usiadł na nim. Postać jego jaśniała jak błyskawica, a szaty jego były białe jak śnieg. Ze strachu przed nim zadrżeli straż-nicy i stali się jakby umarli. Anioł zaś przemówił do niewiast: «Wy się nie bójcie! Gdyż wiem, że szukacie Jezusa Ukrzyżowanego. Nie ma Go tu, bo zmartwychwstał, jak powiedział»” (Mt 28,1-8).

– O jakim dniu jest mowa w tekście odczytanej Ewangelii?– Co się wtedy wydarzyło?

Niedziela jest nazywana pierwszym dniem tygodnia, bo tegoż wła-śnie dnia zmartwychwstał Chrystus. Świętowanie niedzieli odróżnia-ło chrześcijan od Żydów świętujących szabat. Chrześcijanie tego dnia gromadzili się na łamanie chleba i modlitwę (por. Dz 20,7), czyli spra-wowanie Eucharystii. W 321 r. cesarz Konstantyn wydał dekret ogła-szający niedzielę dniem wolnym od pracy, zakazującym wykonywania wszelkich czynności urzędowych.

O świętowaniu niedzieli poucza nas Katechizm Kościoła Katolickiego:

„Niedzielna celebracja dnia Pańskiego i Eucharystii stanowi cen-trum życia Kościoła. «Niedziela, w czasie której jest celebrowane Misterium Paschalne, na podstawie tradycji apostolskiej powinna być obchodzona w całym Kościele jako najdawniejszy dzień świą-teczny nakazany». «Ponadto należy obchodzić dni Narodzenia Pana naszego Jezusa Chrystusa, Objawienia Pańskiego, Wniebowstąpienia oraz Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, Świętej Bożej Rodzicielki Maryi, Jej Niepokalanego Poczęcia i Wniebowstąpienia, Świętego Józefa, Świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz Wszystkich Świętych»” (KKK 2177).

– Co stanowi centrum życia Kościoła?– Dlaczego niedziela jest najdawniejszym dniem świątecznym na-

kazanym?– Jakie inne dni należy również świętować?


328

Niedziela jest pamiątką zmartwychwstania Chrystusa. Jest Paschą tygodnia, podczas której świętujemy zwycięstwo Chrystusa nad grze-chem i śmiercią. Jest także zapowiedzią przyszłego świata, nowego stworzenia i wieczności w chwale Ojca. Przez Paschę Jezusa wypełnia ona duchową prawdę szabatu żydowskiego i zapowiada wieczny odpoczynek człowieka w Bogu.

Ojciec Święty Jan Paweł II poucza nas, jak mamy uczcić dzień Pański:

„Jest zatem naturalne, że chrześcijanie winni dołożyć starań, aby także w szczególnych okolicznościach naszej epoki prawodawstwo cywilne brało pod uwagę ich obowiązek świętowania niedzieli. Nie-zależnie od tego są w sumieniu zobowiązani do takiego zaplanowa-nia odpoczynku niedzielnego, aby mogli uczestniczyć w Eucharystii, powstrzymując się od prac i zajęć nie licujących z nakazem święto-wania dnia Pańskiego, który winien przynosić szczególną radość i pozwalać na nieodzowny wypoczynek ducha i ciała” (Dies Domini, 67).

– O co powinni troszczyć się chrześcijanie?– W jaki sposób powinni świętować niedzielę?


Niedziela i inne dni świąteczne to czas poświęcony Bogu przez uczestnictwo w Uczcie Eucharystycznej, przez lekturę Pisma Święte-go, refleksje nad sensem i celem życia oraz modlitwę. To także czas poświęcony sobie i innym, zwłaszcza rodzinie – jako wyraz bezintere-sownej miłości w służbie bliźniemu.

Dla chrześcijanina niedziela jest dniem modlitwy we wspólnocie wierzących − w Kościele i w gronie rodzinnym, dniem odpoczynku od pracy oraz dniem radości ze spotkania z Bogiem, rodziną i innymi. Niedzielny udział w Eucharystii jest nie tylko ważnym obowiązkiem, ale szczególnym przywilejem ochrzczonych. Powinniśmy dołożyć wszelkich starań, aby ten udział był świadomy, czynny, pełny i owoc-ny. Niedziela i inne dni święte są także czasem odpoczynku i osobiste-go rozwoju, zwłaszcza duchowego. To także czas na pogłębienie wia-domości religijnych i spełnienie dobrych uczynków oraz umocnienie wspólnoty rodzinnej.

329

Praca w grupach.Okienko informacyjne.

WpiszDEFINICJĘ DNIA ŚWIĘTEGO

NarysujSYMBOL DNIA ŚWIĘTEGO

Dokończ zdanieŚWIĘCIĆ DZIĘŃ ŚWIĘTY TO…

OdpowiedzCO PRZESZKADZA W ŚWIĘTOWANIU NIEDZIELI?

Dzielimy uczniów na 4-5 zespołów. Każdy zespół otrzymuje kartkę A5, podzieloną na 4 części. W pierwszej części uczniowie piszą definicję dnia świętego. Wyjaśniamy, że dzień święty to nie to samo co święto. Tłumaczymy, że chodzi o napisanie, co to jest dzień święty, czym jest ten dzień (np. dzień, w którym szczególnie chwalimy Pana Boga; dzień poświęcony Panu Bogu). W kolejnym okienku uczniowie graficznie przedstawiają dzień święty (np. zgromadzenie eucharystyczne; kielich i hostia). Trzecie okienko to niedokończone zdanie: Święcić dzień święty to… Pomocą w tym zadaniu mogą być karty dialogowe OH. Uczniowie kolejno losują jedna kartę i starają się dokończyć zdanie na podstawie obrazka, który odkryli na karcie na zasadzie skojarzeń i wyobraźni (np. uczestniczyć we Mszy Świętej, jeść wspólne posiłki z rodziną, spędzać czas z rodziną, odwiedzać bliskich). Do wykonania zadania z czwartego okienka uczniowie otrzymują teksty Katechizmu Kościoła Katolickiego – KKK 2193 i KKK 2195. Na podstawie treści już uzupełnionych okienek, tekstów Katechizmu Kościoła Katolickiego, treści III przykazania oraz własnych doświadczeń zapisują odpowiedź na pytanie: Co przeszkadza w świętowaniu niedzieli? (np. rozmowy w kościele, zakupy, telewizja, lenistwo, wycieczki, towarzystwo, choroby). Grupy prezentują swoje prace po wypełnieniu każdego kolejnego okienka na zasadzie: jedna grupa prezentuje pozostałe uzupełniają. Po prezentacji prace uczniów umieszczamy w widocznym miejscu w sali (np. naklejamy na arkusz papieru). Pracę zespołów nagradzamy brawami.

330

ZAKOŃCZENIE

„Ustanowienie niedzieli przyczynia się do tego, by wszyscy korzy-stali z wystarczającego odpoczynku i czasu wolnego, który mogliby poświęcić życiu rodzinnemu, kulturalnemu, społecznemu i religijne-mu” (KKK 2194).

Zostaliśmy zaproszeni przez Boga do współpracy z Nim oraz do odpoczynku. Podejmując to dzieło, oddajmy swemu Stwórcy chwa-łę i cześć oraz włączmy się w społeczność zwołaną przez Chrystusa – Kościół. Każda niedziela i inne dni święte powinny być dla nas oka-zją do spotkania z Chrystusem Eucharystycznym, któremu ofiarujemy swoje smutki i radości, swoją pracę i modlitwę i od którego czerpiemy siły do życia zgodnego z duchem Ewangelii.

Autorefleksja.W duchu osobistej refleksji odpowiedzmy Bogu, jak realizujemy

Jego nakaz świętowania dni świętych.

Pomyślmy:– Jak staram się o właściwe świętowanie niedzieli – dnia Pańskiego?– Jaki jest mój udział w Uczcie Eucharystycznej?

Pomódlmy się o właściwe świętowanie niedzieli – dnia Pańskiego.

„Chcę być z Tobą, Panie, w dzień, który jest Twoim, aby wiernie słuchać przedwiecznych słów. Chcę być z Tobą, Panie, by pośród śpie-wu i modlitw odpoczęły me myśli zmęczone hałasem zanieczyszczo-nych miast. I ulice w czyste przestrzenie Twego nieba, Ojcze życia. I nowej siły nabiorą moje kroki, a serce napełni się radością”.

(Vincenzo Lanuzzi)

PRACA DOMOWA

Napisz, w jaki sposób chrześcijanin powinien świętować niedzielę.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 6)

?

J

331

MODLITWA

„Akt wiary”.

lub

Śpiew: „Oto jest dzień”.

Oto jest dzień, (x2)który dał nam Pan. (x2)Weselmy się (x2) i radujmy się w nim.(x2)Oto jest dzień, który dał nam Pan! Weselmy się i radujmy się w nim. Oto jest dzień, oto jest dzień, który dał nam Pan!

X

332

44. MIŁOŚĆ I CZEŚĆ ODDAWANA RODZICOM – IV PRZYKAZANIE

Cel głównyUkazanie prawdy, że Bóg w IV przykazaniu zobowiązuje nas do szacun-

ku dla rodziców.Kształtowanie postawy szacunku wobec rodziców i osób starszych.


– identyfikuje IV przykazanie Boże z szacunkiem dla rodziców i osób starszych,

– przytacza przykazanie mówiące o szacunku wobec rodziców,– objaśnia, do czego Bóg wzywa w IV przykazaniu, – wyjaśnia, co to znaczy czcić ojca i matkę,– wskazuje, na czym polega miłość do rodziców,– charakteryzuje, jakie są obowiązki dzieci wobec rodziców,– uzasadnia potrzebę odpowiedzialności dorosłych dzieci wobec rodziców, – przyjmuje odpowiedzialność za postawę szacunku wobec rodziców

i osób starszych.

MetodyPogadanka, metoda metaplanu, rozmowa kierowana, ekspozycja, ana-

liza tekstu biblijnego ukierunkowana pytaniami, zajęcie stanowiska wobec tekstu, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, plansza z tekstem

IV przykazania, teksty nauczania Jana Pawła II.

MODLITWA


X

333

WPROWADZENIE

Bóg, stwarzając pierwszych ludzi na swój obraz i podobieństwo, błogosławił im, mówiąc: „Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną” (Rdz 1,28). W ten sposób Bóg stał się twórcą małżeństwa i rodziny. Człowiek otrzymuje życie od Boga przez rodziców. Przychodzi na świat w rodzinie i w niej otrzy-muje warunki do normalnego rozwoju. Zadaniem rodziców jest troska o wychowanie swoich dzieci.

– Jaka jest rola rodziców w rodzinie (rola matki, rola ojca)?


Rodzice kochają swoje dzieci przede wszystkim za to, że istnieją. Jest to miłość bezinteresowna. Rodzice, kochając swoje dzieci, stawia-ją im określone wymagania, nie pozwalają na wszystko.

ROZWINIĘCIE

– Które przykazanie mówi o relacjach dzieci i rodziców?– Jak brzmi czwarte przykazanie Boże?

„Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo żył na ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie” (Wj 20,12).

Umieszczenie na tablicy planszy z tekstem IV przykazania.

Czcij ojca swego i matkę swoją.


Czwarte przykazanie Boże wskazuje na szczęście i dobro rodzi-ców. W rodzinie uczymy się właściwego odnoszenia się do rodziców, rodzeństwa, dziadków oraz innych ludzi. Jeśli ktoś źle traktuje swoich rodziców nie może myśleć o założeniu szczęśliwej rodziny. Wsłuchaj-my się teraz w wezwanie Boże skierowane do nas, dotyczące odnosze-nia się dzieci do rodziców.

+

&

334

Analiza tekstu ukierunkowana pytaniami.

„Mnie ojca posłuchajcie, dzieci, i tak postępujcie, abyście były zbawione. Albowiem Pan uczcił ojca przez dzieci, a prawa matki nad synami utwierdził. Kto czci ojca, zyskuje odpuszczenie grzechów, a kto szanuje matkę, jakby skarby gromadził. Kto czci ojca, radość mieć będzie z dzieci, a w czasie modlitwy swej będzie wysłuchany. Kto szanuje ojca, długo żyć będzie, a kto posłuszny jest Panu, da wytchnienie swej matce, jak panom służy tym, co go zrodzili. Czynem i słowem czcij ojca swego, aby spoczęło na tobie jego błogosławieństwo (…).Synu, wspomagaj swego ojca w starości, nie zasmucaj go w jego życiu. A jeżeliby nawet rozum stracił, miej wyrozumiałość, nie pogardzaj nim, choć jesteś w pełni sił. Miłosierdzie względem ojca nie pójdzie w zapomnienie, w miejsce grzechów zamieszka u ciebie” (Syr 3,1-8.12-14).

„Szanuj swoją matkę i nie zapomnij o niej przez wszystkie dni jej życia. Czyń to, co jej się będzie podobać, i nie zasmucaj jej duszy żad-nym twoim uczynkiem” (Tb 4,3-4).

– Dlaczego rodzicom należy się szczególna cześć?– Jakie są obowiązki dzieci wobec rodziców?– Do czego wzywa nas Bóg w omawianych fragmentach Pisma

Świętego?

Rodzicom należy się od dzieci miłość, okazywane codziennie przez nich posłuszeństwo, szacunek, pomoc, a w sędziwym wieku opieka. W Nowym Testamencie również znajdujemy teksty wzywają-ce dzieci, aby czciły swoich rodziców.

„Dzieci, bądźcie posłuszne rodzicom we wszystkim, bo to jest miłe w Panu” (Kol 3,20).

– Jak dziecko okazuje szacunek swoim rodzicom?

335

Czcij ojca swego i matkę swoją – to coś więcej niż kochać swoich rodziców. Czcić rodziców – to kochać ich miłością świadomą, czasami trudną, pełną poświęceń, to znaczy trwać przy nich. Dzieci powinny szanować, czcić rodziców nawet wówczas, gdy ci nie radzą sobie ze swoimi rodzicielskim obowiązkami. Zastanówmy się teraz co mówi Katechizm Kościoła Katolickiego na temat szacunku rodziców.

„Szacunek dla rodziców (cześć synowska) wynika z wdzięczno-ści wobec tych, którzy przez dar życia, swoją miłość i pracę wydali na świat dzieci i pozwolili im wzrastać w latach, w mądrości i łasce. «Z całego serca czcij swego ojca, a boleści rodzicielki nie zapominaj! Pamiętaj, że oni cię zrodzili, a cóż im zwrócisz za to, co oni tobie dali?»” (KKK 2215).

– Dlaczego powinniśmy darzyć szacunkiem swoich rodziców?


O czci oddawanej rodzicom poucza również Jan Paweł II:

„«Czcij ojca i matkę», gdyż są oni dla ciebie niejako zastępcami Pana Boga – są tymi, którzy dali ci życie, a przez to wprowadzili Cię w cały krąg ludzkiego bytowania: rodu, narodu, kultury. Są twoimi pierwszy-mi – po Bogu – dobroczyńcami. Jeżeli Bóg sam jest dobry, jest samym Dobrem, to oni mają największy udział w tej Jego najwyższej dobroci. A więc: Czcij twoich rodziców!” (List do Rodzin, Rzym, 2 lutego 1994 r.).

Ojciec Święty Jan Paweł II naucza, że powinniśmy być rodzicom zawsze posłuszni, daje nam za przykład Jezusa, który był posłuszny swemu Ojcu aż do śmierci.

„Chrystus przyszedł, aby przywrócić ludzkości, ogromnej ludzkiej rodzinie, Ojcostwo Boga. Tylko On jeden mógł tego dokonać w sposób pełny (...). Misji tej nie spełnił przez samo nauczanie. Misję tę spełnił do końca dopiero przez Krzyż: stając się posłuszny, aż do śmierci – i to śmierci krzyżowej»” (Kielce, 3 czerwca 1991 r.).


336

ZAKOŃCZENIE

Bóg w IV przykazaniu nakazał czcić rodziców. Z miłości do rodzi-ców wypływa miłość do całej rodziny, a więc do rodzeństwa, dziadków i pozostałych krewnych. Każdy członek rodziny powinien troszczyć się o dobro wspólnoty rodzinnej.

Metoda metaplanu w formie indywidualnej pracy, pracy w parach lub grupach.

1. Jakie są nasze relacje z rodzicami?

2. Jakie powinny być?

3. Dlaczego nie są takie, jakie powinny być?

4. Co trzeba zrobić, aby było lepiej?

Autorefleksja.Pomyślmy:– Jaki jestem dla swoich rodziców?– Jak staram się zrozumieć troskę rodziców o moje dobro?– Jak troszczę się o rodziców?– Jaki jestem dla rodzeństwa, rodziny?− Jaki jestem dla wychowawców i nauczycieli?

Modlitwa spontaniczna w intencji rodziców.

PRACA DOMOWA

Wyjaśnij zdanie z Pisma Świętego: „Dzieci, bądźcie posłuszne rodzi-com we wszystkim, bo to jest miłe Panu” (Kol 3,20).


MODLITWA

Śpiew: „Pod Twoją obronę Ojcze na niebie”. (można odtworzyć nagranie z pieśnią)

X

?

J

337

1. Pod Twą obronę Ojcze na niebie, grono Twych dzieci swój powierza los, Ty nam błogosław, ratuj w potrzebie i broń od zguby, gdy zagraża cios.

2. Czy toń spokojna, czy huczą fale,gdy Ty Twe dzieci w Swej opiece masz, wznosimy modły dziś ku Twej chwale, boś Ty nam tarczą, Boże Ojcze nasz.

338

45. ŻYCIE DAREM BOŻYM – V PRZYKAZANIE

Cel ogólnyUkazanie prawdy o nienaruszalności życia ludzkiego.Kształtowanie postawy szacunku dla życia ludzkiego i gotowości bronie-

nia go w każdej sytuacji.


– identyfikuje V przykazanie Boże z koniecznością troski o zdrowie i życie,– przytacza teksty biblijne mówiące o wartości życia ludzkiego, – podaje, że życie ludzkie jest darem Bożym,– wyjaśnia, dlaczego każdy człowiek ma prawo do życia i jego ochrony,– wskazuje na troskę o zdrowie i życie w kontekście zrozumienia i realizacji

sensu swojego życia,– charakteryzuje treść V przykazania Bożego,– ocenia swoją postawę odpowiedzialności i szacunku dla życia ludzkiego, – przyjmuje odpowiedzialność za życie i zdrowie swoje i bliźnich.

MetodyRozmowa kierowana, wykład, praca z tekstem biblijnym, ekspozycja,

praca w grupach, metoda niedokończonych zdań, analiza tekstu nauczania Kościoła ukierunkowana pytaniami, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, wybrane fragmenty z doku-

mentów Kościoła i nauczania Jana Pawła II, obrazy tematyczne.

MODLITWA


WPROWADZENIE

Katechezę rozpoczynamy informacją o katastrofie czy wypad-ku, o którym mówiono lub pisano w środkach masowego przekazu.

X

+

339

Rozmawiamy o akcji ratunkowej, wskazując na ludzi zaangażowanych w pomoc poszkodowanym.

– Jak ludzie reagują w sytuacjach zagrożenia życia?– Kto brał udział w akcji ratunkowej?– Dlaczego tylu ludzi było zaangażowanych w akcję ratunkową?

Dla ludzi jest czymś naturalnym spieszyć z pomocą, gdy trzeba ratować życie lub zdrowie innych. Bardzo ważne są tu służby ratow-nicze strażaków, lekarzy pogotowia, policji, ale i zwykli ludzie, gotowi nieść pomoc zagrożonemu życiu.

Odczytanie i omówienie tekstów Katechizmu Kościoła Katolickiego.

„Życie ludzkie jest święte, ponieważ od samego początku domaga się «stwórczego działania Boga» i pozostaje na zawsze w specjalnym odniesieniu do Stwórcy, jedynego swego celu. Sam Bóg jest Panem życia, od jego początku aż do końca. Nikt, w żadnej sytuacji, nie może rościć sobie prawa do bezpośredniego niszczenia niewinnej istoty ludzkiej” (KKK 2258).

Kościół uczy nas, że życie jest dobrem, którego nie wolno nigdy niszczyć. Pochodzi ono od Boga. Jest Jego darem, odbiciem i obrazem. Człowiek nie może dysponować nim w dowolny sposób. Jedynym Panem życia jest Bóg.

ROZWINIĘCIE

W samym centrum porządku świata leży przykazanie: „Nie będziesz zabijał” (Wj 20,13) – zakaz stanowczy i absolutny, który jednocześnie wska-zuje na potrzebę troski o życie człowieka, od jego poczęcia aż do naturalnej śmierci.

Umieszczenie na tablicy planszy z tekstem V przykazania.

Nie zabijaj!


&

340

Stworzenie człowieka jest wyrazem bezgranicznej miłości Boga do człowieka, aby ten poznał Go, kochał, żył zgodnie z Jego wolą i dostąpił chwały nieba. „Uczyńmy człowieka na nasz obraz, podob-nego Nam. (...) Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę” (Rdz 1,26-27). Bóg, stwarzając człowieka, obdarzył go wolnością i miłością. Człowiek, będąc wolnym – wybiera, ale niestety często w sposób niewłaściwy, czyli niezgodny z wolą Stwórcy, uzurpując sobie prawo do decydo-wania o swoim lub cudzym życiu, manipulując nim według własnego upodobania.


Życie człowieka rozpoczyna się w momencie poczęcia. To fakt biologiczny, medyczny, niepodważalny. Przyjęcie do wiadomości tego faktu winno u każdego, niezależnie od wyznawanego światopoglądu, prowadzić do bezwarunkowego szacunku wobec życia każdej poczę-tej istoty ludzkiej.

Obserwując dzisiejszy świat, zauważamy przerażającą siłę zła, zwróconą przeciwko życiu ludzi i narodów, a zwłaszcza życiu słabe-mu i bezbronnemu. I tak pojawia się wstrząsające zjawisko aborcji, eutanazji i wszelkich eksperymentów medycznych, typu zapłodnienie in vitro, klonowanie.

Katechizm Kościoła Katolickiego podaje:

„Każde życie ludzkie od chwili poczęcia aż do śmierci jest święte, ponieważ osoba ludzka była chciana dla niej samej na obraz i podo-bieństwo Boga żywego i świętego” (KKK 2319).

„Zabójstwo człowieka jest głęboko sprzeczne z godnością osoby i świętości Stwórcy” (KKK 2320).

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na pięć grup. Każda grupa otrzymuje odpowiedni

tekst i obraz. Obrazy powinny łączyć się tematycznie z tekstem każdej grupy. Po zapoznaniu się z danym tekstem uczniowie udzielają pisem-nej odpowiedzi na pytanie (zamieszczone pod tekstem). Czas pracy: 10 minut.

341

Grupa I„Ponadto wszystko, co godzi w samo życie, jak wszelkiego rodza-

ju zabójstwa, ludobójstwa, spędzanie płodu, eutanazja i dobrowolne samobójstwo; wszystko, cokolwiek narusza całość osoby ludzkiej, jak okaleczenia, tortury zadawane ciału i duszy, wysiłki w kierunku przymusu publicznego; wszystko, co ubliża godności ludzkiej, jak nie-ludzkie warunki życia, arbitralne aresztowania, deportacje, niewol-nictwo, prostytucja, handel kobietami i młodzieżą; a także nieludzkie warunki pracy, w których traktuje się pracowników jak zwykłe narzę-dzie zysku, a nie jak wolne, odpowiedzialne osoby: wszystkie te i tym podobne sprawy i praktyki są czymś haniebnym; zakażając cywiliza-cję ludzką, bardziej hańbą tych, którzy się ich dopuszczają, niż tych, którzy doznają krzywdy, i są jak najbardziej sprzeczne z czcią należną Stwórcy” (Sobór Watykański II, Gaudium et spes, 27).

– Jakie czyny ludzkie godzą w V przykazanie Boże?

Grupa II„Życie ludzkie od chwili poczęcia powinno być szanowane i chro-

nione w sposób absolutny. Już od pierwszej chwili swego istnienia istota ludzka powinna mieć przyznane prawa osoby, wśród nich nie-naruszalne prawo każdej niewinnej istoty do życia” (KKK 2270).

„Kościół od początku twierdził, że jest złem moralnym każde spowodowane przerywanie ciąży. Nauczanie na ten temat nie uległo zmianie i pozostaje niezmienne. Bezpośrednie przerywanie ciąży, to znaczy zamierzone jako cel lub środek, jest głęboko sprzeczne z prawem moralnym” (KKK 2271).

– Jakie prawo przynależy istocie ludzkiej od chwili jej poczęcia?– Co Kościół mówi na temat przerywania ciąży, czyli aborcji?

Grupa III„Eutanazja bezpośrednia, niezależnie od motywów i środków,

polega na położeniu kresu życia osób upośledzonych, chorych lub umierających. Jest ona moralnie niedopuszczalna. W ten sposób dzia-łanie lub zaniechanie działania, które samo w sobie lub w zamierze-niu zadaje śmierć, by zlikwidować ból, stanowi zabójstwo głęboko

342

sprzeczne z godnością osoby ludzkiej i z poszanowaniem Boga żywe-go, jej Stwórcy. Błąd w ocenie, w której można popaść w dobrej wie-rze, nie zmienia natury tego zbrodniczego czynu, który zawsze należy potępić i wykluczyć” (KKK 2277).

„Przez eutanazję w ścisłym i właściwym sensie należy rozumieć czyn lub zaniedbanie, które ze swej natury lub intencji działającego powoduje śmierć w celu uniknięcia wszelkiego cierpienia” (Jan Paweł II, Evangelium vitae, 65).

– Co na temat eutanazji mówi Kościół i papież Jan Paweł II?

Grupa IV„Podłoże stanowi głęboki kryzys kultury, który rodzi sceptyczną

postawę wobec samych fundamentów poznania i etyki oraz sprawia, że coraz trudniej jest zrozumieć w pełni sens istnienia człowieka, jego praw i obowiązków. Łączą się z tym najróżniejsze trudności związa-ne z codziennym życiem i ze stosunkami między ludźmi, szczególnie dotkliwie odczuwane w złożonej rzeczywistości współczesnego spo-łeczeństwa, w którym pojedyncze osoby, małżeństwa i rodziny pozo-stają często same ze swoimi problemami. Nie brak sytuacji szczegól-nego ubóstwa, niedostatku i niepewności, w których trud codziennej egzystencji, cierpienie sięgające granic ludzkiej wytrzymałości oraz doznawana przemoc – zwłaszcza przemoc wymierzona przeciwko kobietom – sprawiają, że opowiedzenie się po stronie życia i jego obro-na stają się trudne, a czasem wymagają wręcz heroizmu” (Jan Paweł II, Evangelium vitae, 11).

– Co jest przyczyną nieposzanowania życia ludzkiego?

Grupa V„Przykazania Bożego nie można nigdy oddzielać od miłości Boga:

zawsze jest darem, który ma służyć rozwojowi człowieka i jego rado-ści. Jako takie stanowi istotny aspekt i nieodłączny element Ewangelii, więcej – samo jawi się jako «ewangelia», czyli dobra i radosna nowina. Także Ewangelia życia jest wielkim darem Boga i zarazem zobowią-zującym zadaniem dla człowieka. Budzi podziw i wdzięczność wolnej osoby i domaga się od niej, by je przyjęła, chroniła i ceniła z żywym poczuciem odpowiedzialności: dając człowiekowi życie, Bóg żąda,

343

by człowiek to życie kochał, szanował i rozwijał. W ten sposób dar staje się przykazaniem, a samo przykazanie jest darem” (Jan Paweł II, Evangelium vitae, 52).

– W jaki sposób człowiek powinien bronić dar życia?

Po zakończeniu pracy przedstawiciele grup odczytują swoje wnioski i umieszczają je na tablicy wraz z obrazem.


Odczytanie tekstu biblijnego i dopisanie niedokończonych zdań.

Posłuchajmy co na temat poszanowania życia mówi Pan Jezus.

„Słyszeliście, że powiedziano przodkom: Nie zabijaj!; a kto by się dopuścił zabójstwa, podlega sądowi. A Ja wam powiadam: Każdy, kto się gniewa na swego brata, podlega sądowi. A kto by rzekł swemu bratu: Raka, podlega Wysokiej Radzie. A kto by mu rzekł: «Bezbożni-ku», podlega karze piekła ognistego. Jeśli więc przyniesiesz dar swój przed ołtarz i tam wspomnisz, że brat twój ma coś przeciw tobie, zostaw tam dar swój przez ołtarzem, a najpierw idź i pojednaj się z bratem swoim! Potem przyjdź i dar swój ofiaruj! Pogódź się ze swoim przeciwnikiem szybko, dopóki jesteś z nim w drodze, by cię przeciwnik nie podał sędziemu, a sędzia dozorcy, i aby nie wtrącono cię do więzie-nia. Zaprawdę, powiadam ci: nie wyjdziesz stamtąd, aż zwrócisz ostat-ni grosz” (Mt 5,21-26).

– Co na temat zabójstwa mówi Pan Jezus?

Metoda niedokończonych zdań. – Zabójstwo według Jezusa to….– Nie zabijaj, to znaczy….


Pan Jezus zwraca uwagę na szacunek wobec życia każdego czło-wieka, który wyraża się zachowaniem w stosunku do drugiego czło-wieka (poszanowanie życia, zdrowia, przebaczenie, miłość i odpowie-dzialność za życie i zdrowie swoje i innych).

344

ZAKOŃCZENIE

Kościół uczy nas, że życie jest dobrem, którego nie wolno nigdy niszczyć. Pochodzi ono od Boga. Jest Jego darem, odbiciem i obrazem. Człowiek nie może dysponować nim w dowolny sposób. Jedynym Panem życia jest Bóg. Nienaruszalność ludzkiego życia jest prawdą moralną, wynikającą bezpośrednio z Objawienia, jak i z całej tradycji humanistycznej. Przykazanie „nie zabijaj” zawiera w sobie nie tylko zakaz. Wzywa ono do określonych postaw i zachowań pozytywnych w obronie życia. W związku z tym staje przed nami obowiązek odpo-wiedzialności za nie.

– W jaki sposób powinniśmy dbać o życie i zdrowie swoje oraz innych?

Papież Jan Paweł II – niestrudzony obrońca życia ludzkiego przypomina:

„Nie zabijaj, ale raczej chroń życie, chroń zdrowie i szanuj godność ludzką każdego człowieka, niezależnie od jego rasy czy religii, od pozio-mu inteligencji, stopnia świadomości czy wieku, zdrowia, czy choroby. Nie zabijaj, ale raczej przyjmij drugiego człowieka jako dar Boży – zwłaszcza jeśli jest to twoje własne dziecko” (Radom, 4 czerwca 1991 r.).

Jan Paweł II poucza:

„Jesteśmy wezwani, aby kochać i szanować życie każdego człowie-ka oraz dążyć wytrwale i z odwagą do tego, by w naszej epoce, w któ-rej mnożą się zbyt liczne oznaki śmierci, zapanowała wreszcie nowa kultura życia, owoc kultury prawdy i miłości” (Evangelium vitae, 77).


Autorefleksja.Pomyślmy:− Jak dziękuję Bogu za dar życia?− W jaki sposób troszczę się o zdrowie i życie swoje, i bliskich?

Modlitwa w ciszy.

J

345

Śpiew: „Panie, proszę spraw”.(można odtworzyć nagranie z pieśnią)

Panie, proszę spraw,by życie mi nie było obojętne.Abym zawsze kochał to, co piękne,pozostawił ciepły ślad na czyjejś ręce.

PRACA DOMOWA

Wykonaj plakat nawołujący do obrony życia i zdrowia.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 6)

MODLITWA

„Powierzenie się Bogu”.

Nie wiem, mój Panie,co mi się dziś przydarzy.Wiem jedynie, że nic mnie nie spotka,czego byś Ty nie przewidział i nie ustanowiłdla mojego większego dobra.I to mi wystarczy.Proszę Cię, w imię Jezusa Chrystusai przez niezliczone Jego zasługi,o cierpliwość w utrapieniachi całkowitą akceptację Twojej woli,aby to wszystko, czego Ty chcesz,czy na co zezwalasz w stosunku do mnie, było na Twoją chwałęi dla mojego uświęcenia.Amen.

(Jakub Alberione)

X

?

346

46. POWOŁANIE CHRZEŚCIJANINA DO ŻYCIA W CZYSTOŚCI – VI PRZYKAZANIE

Cel ogólnyUkazanie, na czym polega szacunek dla ciała ludzkiego w świetle

VI przykazania Bożego. Kształtowanie postawy akceptacji i szacunku wobec ciała i płci.Wychowanie do odpowiedzialności za czystość słów, myśli i czynów.


– identyfikuje VI przykazanie Boże z wartością czystości i przyjaźni w życiu człowieka jako fundamentu prawidłowych kontaktów z innymi,

– przytacza treść Pisma Świętego na temat VI przykazania Bożego, – streszcza nauczanie Kościoła na temat okazywania szacunku dla swojego

ciała,– wyjaśnia treść VI przykazania Bożego,– uzasadnia, że VI przykazanie wzywa do wierności i czystości,– wskazuje na niebezpieczeństwa zagrażające wierności i czystości, – analizuje swoje postępowanie wobec VI przykazania,– przyjmuje odpowiedzialność za czystość swoich słów, myśli i czynów.

MetodyPraca w grupach, piramida priorytetów, rozmowa kierowana, analiza

tekstu biblijnego (opracowanie tekstu biblijnego ukierunkowane pytaniami).

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, fotografie z zawarcia

związku małżeńskiego, kartki, śnieg w sprayu.

MODLITWA

„Hymn o miłości” św. Pawła – 1Kor 13,1-13.

X

347

WPROWADZENIE

Często jesteśmy świadkami zawierania w kościele sakramen-tu małżeństwa. Jest taki moment, kiedy narzeczeni zwracają się do siebie i podają sobie dłonie. Kapłan wiąże je stułą. Najpierw na-rzeczony, potem narzeczona, powtarzają za kapłanem słowa przysię-gi: „Ja (N), biorę Ciebie, (N), za żonę (męża) i ślubuję Ci miłość, wier-ność i uczciwość małżeńską oraz że Cię nie opuszczę aż do śmierci. Tak mi dopomóż, Panie Boże Wszechmogący, w Trójcy Jedyny i Wszy-scy Święci”. Po złożeniu przysięgi kapłan błogosławi małżonkom w Imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na grupy. Uczniowie w grupach oglądają przynie-

sione przez siebie fotografie z zawarcia związku małżeńskiego przez ich rodziców, krewnych lub znajomych. Po kilku minutach otrzymują pole-cenie napisania na kartkach 10 cech dobrego małżeństwa – jedna cecha na jednej kartce. Odczytanie cech przez przedstawicieli grup, krótkie podsumowanie przez katechetę.

Następnie uczniowie w grupach, wspólnie dyskutując, układają kartki z cechami w piramidę, według ich zdaniem ważności. Czas pracy: 15 minut.

ROZWINIĘCIE

Założenie rodziny wymaga długiego i poważnego przygotowa-nia. Aby dobrze przygotować się do życia rodzinnego, należy poznać zamiar Stwórcy względem małżeństwa i rodziny.

Krzyżówka.

1. Kazał zabić dzieci w Betlejem.2. Imię jego oznacza „wyjęty z wody”.3. Rozmowa z Bogiem.4. Pierwsza Księga w Starym Testamencie.5. Miasto trzech wielkich religii monoteistycznych.6. Moneta używana w obiegu za czasów Pana Jezusa.7. Imię umiłowanego ucznia Pana Jezusa.

+

&

348

1 H E R O D

2 M O J Ż E S Z

3 M O D L I T W A

4 R O D Z A J U

5 J E R O Z O L I M A

6 D E N A R

7 J A N


Odczytanie tekstu z Pisma Świętego – opracowanie tekstu ukierun-kowane pytaniami.

„Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę. Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: «Bądźcie płodni

i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną»” (Rdz 1,27-28a).

– Do czego powołał Pan Bóg ludzi przy stworzeniu?

Bóg, który jest Miłością, „stworzył człowieka na swój obraz i podo-bieństwo; powołując go do istnienia, powołał go jednocześnie do miłości” (Jan Paweł II, Familiaris consortio, 11).

Aby urzeczywistnić ten Boży plan, mężczyzna i kobieta łączą się w głębokiej miłości na służbę życiu. Jako małżonkowie są wezwani, aby stali się uczestnikami stwórczej potęgi Boga w przekazywaniu daru życia.

Mężczyzna i kobieta są w swoim człowieczeństwie równi, obda-rzeni jednakową godnością osoby ludzkiej i nawzajem sobie potrzeb-ni. Pismo Święte przedstawia pierwszego człowieka jako samotne-go władcę całego stworzenia: „Nie znalazła się pomoc odpowiednia

349

dla człowieka” (Rdz 2,20); a następnie opisuje pierwsze spotkanie mężczyzny i kobiety, jako dwojga partnerów, danych sobie nawzajem przez Boga: „Ta dopiero jest kością z moich kości i ciałem z mego cia-ła. Ta będzie się zwała niewiastą, bo ta z mężczyzny została wzięta” (Rdz 2,23). Kobieta i mężczyzna łączą się, zawierając sakrament mał-żeństwa.

„«Czy nie czytaliście, że Stwórca od początku stworzył ich jako mężczyznę i kobietę? I rzekł: Dlatego opuści człowiek ojca i matkę i złączy się ze swoją żoną, i będą oboje jednym ciałem. A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało. Co więc Bóg złączył, niech człowiek nie roz-dziela»” (Mt 19,4-6).

– Jaką naukę względem małżeństwa zawiera odczytany fragment?


W sakramencie małżeństwa Chrystus obdarza ludzi swoją łaską, czyli nadprzyrodzoną pomocą, by kierowali się wobec siebie miłością polegającą na codziennym poświęcaniu siebie drugiej osobie, okazy-waniu szacunku, wyrozumiałości dla siebie, umiejętności wybaczania. Na straży takiego właśnie związku postawił Bóg przykazanie:

Umieszczenie planszy z tekstem – Wj 20,14 lub zapisanie go na tablicy.

„Nie będziesz cudzołożył” (Wj 20,14).


Jezus Chrystus doprecyzował szóste przykazanie:

„Słyszeliście, że powiedziano: Nie cudzołóż! A Ja wam powiadam: Każdy, kto pożądliwie patrzy na kobietę, już się w swoim sercu dopu-ścił z nią cudzołóstwa” (Mt 5,27-28).

Szóste przykazanie Boże ma zabezpieczyć wierność i nierozerwal-ność związku małżeńskiego. Wypełnienie tego przykazania zgodnie z nauką Chrystusa wymaga takiego poszanowania godności drugie-go człowieka, żeby nie traktować go nigdy jako przedmiotu swoich

350

egoistycznych pragnień. Miłość dwojga ludzi ma za podstawę pragnie-nie dobra dla drugiej osoby i odpowiedzialność za siebie nawzajem oraz odpowiedzialność za posiadaną zdolność do poczęcia człowieka.

Grzech pierworodny spowodował wewnętrzny nieład w człowie-ku: dążenia ciała są często niezgodne z rozumem i stają się źródłem postępowania przeciwnego woli Bożej – grzesznego. Człowiek jednak nie musi ulegać grzechowi. Powinien troszczyć się o swoje ciało, gdyż ciało jest „świątynią Boga żywego” (2Kor 6,16).

„Czyż nie wiecie, żeście świątynią Boga i że Duch Boży mieszka w was? Jeżeli ktoś zniszczy świątynię Boga, tego zniszczy Bóg. Świąty-nia Boga jest świętą, a wy nią jesteście” (1Kor 3,16-17).

„Albowiem wolą Bożą jest wasze uświęcenie (...), aby każdy umiał utrzymywać ciało własne w świętości i we czci” (1Tes 4,3-4).

Prosimy uczniów, aby podeszli do okna i opowiedzieli co widzą. Następnie pryskamy szybę np. sztucznym śniegiem. I dajemy to samo polecenie. Uczniowie dochodzą do wniosku, że widok jest lepszy, gdy szy-ba jest czysta.

Podobnie może być z ludzkim ciałem, może być czyste lub „zabru-dzone”. Nie zawsze ciało człowieka przedstawiane jest pięknie, niekie-dy przedstawiane jest w sposób niegodny.

– Do czego człowiekowi służy ciało?

Odczytanie tekstu nauczania Kościoła – opracowanie tekstu ukie-runkowane pytaniami.

Uczniowie w oparciu o teksty Konstytucji duszpasterskiej o Koście-le w świecie współczesnym „Gaudium et spes” opracowują odpowiedzi na pytanie:

– W jaki sposób okazuję szacunek dla swojego ciała?

„Niech wolny czas będzie użyty należycie dla odprężenia ducho-wego, wzmocnienia zdrowia psychicznego i fizycznego przez swobod-ne zajęcia i studia, przez podróże w obce strony (turystyka), dzięki którym doskonali się umysł i ludzie wzbogacają się przez wzajem-ne poznanie; dalej, przez ćwiczenia i pokazy sportowe, które także

351

w społeczeństwie przyczyniają się do utrzymania równowagi ducha, jak i do braterskich stosunków między ludźmi wszelkiego stanu, naro-dowości i różnych ras” (Gaudium et spes, 61).

„Człowiek stanowiący jedność ciała i duszy skupia w sobie dzię-ki swej cielesnej naturze elementy świata materialnego, tak przez niego dosięgają one swego szczytu i wznoszą głos w dobrowolnym chwaleniu Stwórcy. Nie wolno więc człowiekowi gardzić życiem cia-ła, lecz przeciwnie, powinien on uważać ciało swoje, jako przez Boga stworzone i mające być wskrzeszeniem w dniu ostatecznym, za dobre i godne szacunku” (Gaudium et spes, 14).

Praca nad ciałem ludzkim polega na umiejętnym pokierowaniu swoim życiem, by nie pomniejszać wartości duchowych na rzecz ciele-snych. To troska o zachowanie czystości w myślach, słowach i czynach. Wzorem czystości jest Chrystus; w Nim każdy wierzący jest powołany do zachowania czystości zgodnie ze swoim stanem.

„Wszyscy ludzie powinni odznaczać się cnotą czystości stosow-nie do różnych stanów swego życia, jedni, przyrzekając Bogu dzie-wictwo lub święty celibat (...) inni natomiast prowadząc życie w taki sposób, jaki prawo moralne określa dla wszystkich, zależnie od tego, czy są związani małżeństwem czy nie” (Persona humana, 11).

Na temat wymagań Boga względem człowieka mówi Katechizm Kościoła Katolickiego:

„Kto chce pozostać wierny przyrzeczeniom chrztu i przeciwsta-wiać się pokusom, podejmuje w tym celu środki takie, jak: poznanie siebie, praktykowanie ascezy odpowiedniej do spotkanych sytuacji, posłuszeństwo przykazaniom Bożym, ćwiczenie się w cnotach moral-nych i wierność modlitwie” (KKK 2340).

„Czystość jest cnotą moralną. Jest ona również darem Bożym, łaską, owocem działania Ducha. Duch Święty uzdalnia odnowionego wodą chrztu do naśladowania czystości Chrystusa” (KKK 2345).

„Czysta miłość to miłość, która broni się przed wszystkimi wewnętrznymi i zewnętrznymi siłami, które chciałyby ją zniszczyć. Żyje w czystości ten, kto świadomie akceptuje swoją płciowość i dobrze zintegrował ją ze swoją osobowością” (Youcat 404).

352

„W czystości żyje ten, kto jest wolny do miłości, a nie jest niewol-nikiem swoich popędowi namiętności. Wszystko to, co pomaga w sta-waniu się coraz bardziej społecznie przystosowanym, dojrzalszym, bardziej wolnym i kochającym człowiekiem, pomaga również życiu w czystości” (Youcat 405).


Pan Bóg w szóstym przykazaniu zabezpiecza miłość małżon-ków i rodziny, wzywając ich do zachowania wierności i miłości także w intymnym i cielesnym współżyciu. Małżonkowie, zawierający sakrament małżeństwa, otrzymują od Pana Jezusa łaskę dla umocnie-nia ich miłości oraz osiągnięcia zbawienia. Musimy pamiętać, że każdy człowiek jest powołany przez Boga do praktykowania cnoty czy stości zgodnie ze swoim stanem życia, nie tylko w małżeństwie.

„Ten, który uczy: «nie cudzołóż», jest dobrym Pasterzem: Paste-rzem ludzkiej miłości, którą chce uczynić piękną, trwałą, wierną, nie-rozerwalną” (Jan Paweł II, Łomża, 4 czerwca 1991 r.).

Jan Paweł II wezwał również polskie rodziny, aby zdecydowanie broniły czystości swoich progów:

„Brońcie czystości obyczajów w waszych ogniskach domowych i społeczeństwie. Wychowanie do czystości jest jednym z wielkich zadań ewangelizacyjnych, jakie stoją obecnie przed nami. Im czystsza będzie rodzina, tym zdrowszy będzie naród” (Sandomierz, 12 czerwca 1999 r.).

– Jakie są wykroczenia przeciw czystości?– Co pomaga człowiekowi zachować czystość?

Już teraz przygotowujecie się do dojrzałej miłości, gdy staracie się o rozwój miłości bliźniego, gdy umiecie zrezygnować z przyjemności dla wyższych celów, gdy kochacie innego człowieka nie dlatego, że jest z nim tobie dobrze, ale dlatego, że jest to twój bliźni.

ZAKOŃCZENIE

Wzorem czystości jest Chrystus. W Nim każdy wierzący jest powołany do zachowania czystości zgodnie ze swoim stanem

J

353

i wiekiem. Każdy człowiek jest inny i każdy przeżywa swoje radości i trudności na drodze życia, dlatego ważne są tu prawidłowe relacje z innymi ludźmi. Fundamentem prawidłowych kontaktów między ludźmi jest przyjaźń, która uczy szacunku, odpowiedzialności, troski za siebie i innych oraz uczy wierności.

Autorefleksja.Pomyślmy:– Jak zachowuję czystość w myślach, słowach i czynach?– Jaka jest moja odpowiedzialność za czystość życia swojego i innych?− Jaki jestem dla swojego przyjaciela?

„Daj mi, Panie, serce rozważne, by żadna płocha myśl nie zdołała mnie oderwać od Ciebie, serce szlachetne, by mnie żadna niegodna namiętność nie poniżyła, serce szczere i proste, by żadne nikczemne dążenie nie sprowadziło mnie na błędne drogi, serce silne, by nie ugięło się w chwilach utrapień, serce wolne, by nie pozwoliło się opanowaćprzez żadną złą namiętność”.

(Św. Tomasz z Akwinu, w: Dekalog na nowo odczytany, Szczecin 1993, s. 160)

PRACA DOMOWA

Napisz komentarz do słów: „Warto dla jednej Miłości żyć”.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

MODLITWA

Śpiew: „Warto dla jednej miłości żyć”.(można odtworzyć nagranie z piosenką)

X

?

354

1. Warto dla jednej miłości żyć,choć szukać trzeba stale.Może dla kogoś szczęściem być,dobro nieść w życie dalej:

Ref. Miłość, jedyna jest, miłość nie zna końca.Miłość cierpliwa jest, zawsze ufająca.Wszystko potrafi znieść, wszystko oddać umie.Życiu nadaje treść, każdego zrozumie.

2. Warto całego siebie dać,jak bukiet polnych kwiatów.I chociaż trudno potem trwać,uśmiech darować światu:

3. Warto w nieznane nawet iść,gdy drogę mgła zasnuwa.Idąc przez radość i przez krzyżwiedzieć, że Pan Bóg czuwa.

355

47. POSZANOWANIE WŁASNOŚCI PRYWATNEJ – VII PRZYKAZANIE

Cel ogólnyPogłębienie treści VII przykazania Bożego. Budzenie odpowiedzialności do poszanowania własności prywatnej

i społecznej.


– identyfikuje VII przykazanie Boże z problemem kradzieży i bogacenia się kosztem innych oraz z poszanowaniem własności prywatnej i społecznej,

– wymienia wykroczenia przeciw VII przykazaniu Bożym,– objaśnia, co Bóg nakazuje w VII przykazaniu Bożym,– wyjaśnia, jak powinniśmy reagować na potrzeby bliźnich,– wskazuje, jaki powinien być nasz stosunek do tego, co posiadamy,– określa, jakie znaczenie posiadają wartości moralne,– charakteryzuje, jaką wartość przedstawia ubóstwo chrześcijańskie,– przyjmuje odpowiedzialność za poszanowanie własności prywatnej

i społecznej.

Metody Ekspozycja, praca w grupach, pogadanka, rozmowa kierowana, analiza tek-

stów biblijnych i Katechizmu Kościoła Katolickiego ukierunkowana pytaniami.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, ilustracje.

MODLITWA


WPROWADZENIE

Każdy z nas posiada różne rzeczy. Mamy też rzeczy, które są wspól-ną własnością. Są nimi gmachy szkolne, otaczające je zieleńce i wszelkie

X

+

356

urządzenia w szkole. Nie wszyscy ludzie w jednakowy sposób oceniają dobra materialne. Jedni, zachowują wobec dóbr materialnych pewną wewnętrzną niezależność, potrafią tym, co mają, podzielić się z innymi, pożyczyć, dać. Doceniają dobra materialne w takiej mierze, w jakiej mogą one służyć sprawom Bożym i przyczyniać się do tego, aby ludziom było lżej żyć.

Katecheta pokazuje ilustracje przedstawiające rzeczy, z których człowiek korzysta każdego dnia. Prosi uczniów, aby pomyśleli, gdyby musieli w ciągu pięciu minut uchronić od zniszczenia swoje rzeczy, któ-re zabraliby w pierwszej kolejności, a które byłyby dla nich mniej ważne. Uczniowie powinni dojść do wniosku, że nie wszystkie rzeczy są w życiu niezbędne.

– Które rzeczy są dla nas szczególnie wartościowe?

Na co dzień nie zastanawiamy się, jak wiele rzeczy używamy.

– W jaki sposób wchodzimy w posiadanie różnych rzeczy?


ROZWINIĘCIE

Bóg, jako Stwórca wszechświata, jest właścicielem wszystkiego i wzywa ludzi do współpracy w urządzaniu świata.

– Jak człowiek powinien rządzić dobrami materialnymi?

Bóg dał specjalne prawo nakazujące uczciwie zdobywać wszel-kie dobra materialne, właściwie nimi rozporządzać oraz szanować i strzec zarówno własność prywatną człowieka, jak i dobro wspólne, społeczne.

– Które przykazanie określa właściwy stosunek człowieka do rze-czy materialnych?

Umieszczenie na tablicy planszy z tekstem – Wj 20,15.

„Nie będziesz kradł” (Wj 20,15).

&

357


Jezus Chrystus przykładem swego życia poucza nas, jaka powinna być nasza postawa wobec dóbr materialnych.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na cztery grupy. Każda grupa otrzymuje tekst

z Pisma Świętego i pytanie, na które odpowiada. Czas pracy: 10 minut.

Grupa I „Powiedział też do uczniów: «Pewien bogaty człowiek miał rząd-

cę, którego oskarżono przed nim, że trwoni jego majątek. Przywołał go do siebie i rzekł mu: <Cóż to słyszę o tobie? Zdaj sprawę z twe-go zarządu, bo już nie będziesz mógł być rządcą>. Na to rządca rzekł sam do siebie: Co ja pocznę, skoro mój pan pozbawia mię zarządu? Kopać nie mogę, żebrać się wstydzę. Wiem, co uczynię, żeby mię ludzie przyjęli do swoich domów, gdy będę usunięty z zarządu. Przywołał więc do siebie każdego z dłużników swego pana i zapytał pierwszego: <Ile jesteś winien mojemu panu?> Ten odpowiedział: <Sto beczek oli-wy>. On mu rzekł: <Weź swoje zobowiązanie, siadaj prędko i napisz: pięćdziesiąt>. Następnie pytał drugiego: <A ty ile jesteś winien?> Ten odrzekł: <Sto korcy pszenicy> Mówi mu: <Weź swoje zobowiązanie i napisz: osiemdziesiąt>. Pan pochwalił nieuczciwego rządcę, że roz-tropnie postąpił. Bo synowie tego świata roztropniejsi są w stosun-kach z ludźmi podobnymi sobie niż synowie światłości.

Ja też wam powiadam: Pozyskujcie sobie przyjaciół niegodziwą mamoną, aby gdy [wszystko] się skończy, przyjęto was do wiecz-nych przybytków. Kto w drobnej rzeczy jest wierny, ten i w wielkiej będzie wierny; a kto w drobnej rzeczy jest nieuczciwy, ten i w wiel-kiej nieuczciwy będzie. Jeśli więc w zarządzie niegodziwą mamoną nie okazaliście się wierni, prawdziwe dobro kto wam powierzy? Jeśli w zarządzie cudzym dobrem nie okazaliście się wierni, kto wam da wasze? Żaden sługa nie może dwom panom służyć. Gdyż albo jednego będzie nienawidził, a drugiego miłował; albo z tamtym będzie trzymał, a tym wzgardzi. Nie możecie służyć Bogu i Mamonie»” (Łk 16,1-13).

– Jaki powinien być nasz stosunek do własności prywatnej i wspólnej?

358

Grupa II „Żył pewien człowiek bogaty, który ubierał się w purpurę i bisior

i dzień w dzień świetnie się bawił. U bramy jego pałacu leżał żebrak okryty wrzodami, imieniem Łazarz. Pragnął on nasycić się odpadkami ze stołu bogacza; nadto i psy przychodziły i lizały jego wrzody. Umarł żebrak, i aniołowie zanieśli go na łono Abrahama. Umarł także bogacz i został pogrzebany. Gdy w Otchłani, pogrążony w mękach, podniósł oczy, ujrzał z daleka Abrahama i Łazarza na jego łonie. I zawołał: «Ojcze Abrahamie, ulituj się nade mną i poślij Łazarza; niech koniec swego palca umoczy w wodzie i ochłodzi mój język, bo strasznie cierpię w tym płomieniu». Lecz Abraham odrzekł: «Wspomnij, synu, że za życia otrzymałeś swoje dobra, a Łazarz przeciwnie, niedolę; teraz on tu doznaje pociechy, a ty męki cierpisz. A prócz tego między nami a wami zionie ogromna przepaść, tak że nikt, choćby chciał, stąd do was przejść nie może ani stamtąd do nas się przedostać». Tamten rzekł: «Proszę cię więc, ojcze, poślij go do domu mojego ojca! Mam bowiem pięciu braci: niech ich przestrzeże, żeby i oni nie przyszli na to miejsce męki». Lecz Abraham odparł: «Mają Mojżesza i Proro-ków, niechże ich słuchają!» «Nie, ojcze Abrahamie – odrzekł tamten – lecz gdyby kto z umarłych poszedł do nich, to się nawrócą». Odpo-wiedział mu: «Jeśli Mojżesza i Proroków nie słuchają, to choćby kto z umarłych powstał, nie uwierzą»” (Łk 16,19-31).

– Jaki powinien być nasz stosunek do ludzi ubogich?

Grupa III „I opowiedział im przypowieść: «Pewnemu zamożnemu człowie-

kowi dobrze obrodziło pole. I rozważał sam w sobie: Co tu począć? Nie mam gdzie pomieścić moich zbiorów. I rzekł: Tak zrobię: zbu-rzę moje spichlerze, a pobuduję większe i tam zgromadzę całe zbo-że i moje dobra. I powiem sobie: Masz wielkie zasoby dóbr, na długie lata złożone; odpoczywaj, jedz, pij i używaj! Lecz Bóg rzekł do niego: <Głupcze, jeszcze tej nocy zażądają twojej duszy od ciebie; komu więc przypadnie to, coś przygotował?> Tak dzieje się z każdym, kto skarby gromadzi dla siebie, a nie jest bogaty przed Bogiem»” (Łk 12,16-21).

– Przed czym przestrzega nas Jezus?

359

Grupa IV „Nie gromadźcie sobie skarbów na ziemi, gdzie mól i rdza nisz-

czą i gdzie złodzieje włamują się, i kradną. Gromadźcie sobie skarby w niebie, gdzie ani mól, ani rdza nie niszczą i gdzie złodzieje nie wła-mują się, i nie kradną. Bo gdzie jest twój skarb, tam będzie i serce two-je” (Mt 6,19-21).

„Jezus mu odpowiedział: «Jeśli chcesz być doskonały, idź, sprzedaj, co posiadasz, i rozdaj ubogim, a będziesz miał skarb w niebie. Potem przyjdź i chodź za Mną!»” (Mt 19,21).

„«Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy króle-stwo niebieskie” (Mt 5,3).

– Jakie znaczenie posiadają wartości moralne?– Jaką wartość przedstawia ubóstwo chrześcijańskie?

Przeznaczeniem dóbr doczesnych jest pomoc człowiekowi w osią-gnięciu dóbr wiecznych. Przez mądre zarządzanie światem i prawi-dłowe użytkowanie powierzonych mu rzeczy, chrześcijanin okazuje Bogu wdzięczność za wszystko, co od Niego otrzymuje i oddaje Mu chwałę. Ubóstwo pomaga stawiać na pierwszym miejscu sprawy duchowe, ułatwia wczuwanie się w potrzeby bliźnich i miłosierdzie w stosunku do nich.

Posłuchajmy, co na ten temat mówi Katechizm Kościoła Katolickiego:

„Wszelkiego rodzaju przywłaszczanie i zatrzymywanie niesłusz-nie dobra drugiego człowieka, nawet jeśli nie sprzeciwia się przepi-som prawa cywilnego, sprzeciwia się siódmemu przykazaniu. Dotyczy to: umyślnego zatrzymywania rzeczy pożyczonych lub przedmiotów znalezionych, oszustwa w handlu, wypłacania niesprawiedliwych wynagrodzeń, podwyższania cen wykorzystującego niewiedzę lub potrzebę drugiego człowieka” (KKK 2409).

– Co sprzeciwia się VII przykazaniu?


360

„Wszelkiego rodzaju przywłaszczenie i niesłuszne używanie dobra drugiego człowieka jest sprzeczne z siódmym przykazaniem. Popełniona niesprawiedliwość domaga się naprawienia krzywdy. Sprawiedliwość wymienna wymaga zwrotu skradzionego dobra” (KKK 2454).

„Kościół wydaje sąd moralny w kwestiach gospodarczych i spo-łecznych, gdy domagają się tego podstawowe prawa osoby lub zbawie-nie dusz. Troszczy się o ziemskie dobro wspólne ludzi z racji ich ukie-runkowania na najwyższe Dobro, nasz cel ostateczny” (KKK 2458).

„Siódme przykazanie nie tylko zabrania zabierania czegoś drugie-mu, lecz domaga się sprawiedliwego administrowania i podziału dóbr ziemskich, reguluje kwestię własności prywatnej i podział dochodów z ludzkiej pracy. To przykazanie stanowi również oskarżenie prze-ciw niesprawiedliwemu podziałowi surowców. Siódme przykazanie zabrania po prostu jednego: niesprawiedliwego przywłaszczania sobie cudzej własności. Wychodzi naprzeciw ludzkiemu dążeniu do zbudowania świata społecznie sprawiedliwego, równych szans i rozwoju dla wszystkich. Siódme przykazanie mówi, że wierząc, jeste-śmy zobowiązani do ochrony stworzenia i utrzymania jego zasobów naturalnych” (YOUCAT 426).

„Przywłaszczenie sobie cudzego dobra jest wystąpieniem prze-ciw siódmemu przykazaniu także wówczas, kiedy dany czyn nie jest zabroniony przez prawo państwowe. To, co jest niesprawiedliwością przed Bogiem, jest niesprawiedliwością. Siódme przykazanie odnosi się nie tylko do kradzieży, lecz również do niesprawiedliwego wstrzy-mywania wypłaty wynagrodzeń, do zaboru rzeczy znalezionych, któ-re można zwrócić, i do innych oszustw. Siódme przykazanie swoim oskarżeniem obejmuje: pracodawców zatrudniających pracowni-ków na warunkach uwłaczających ludzkiej godności; pracodawców nie przestrzegających zawartych umów; roztrwanianie uzyskanych dochodów bez brania pod uwagę zobowiązań społecznych; sztuczne zawyżanie lub zaniżanie cen; narażanie na szwank miejsca pracy po-wierzonych współpracowników; łapówkarstwo i korupcję; namawia-nie podwładnych do wykonywania nielegalnych czynności; złe wy-konywanie pracy lub domaganie się nieodpowiednich honorariów;

361

szastanie własnością społeczną i niedbałe administrowanie; fałszo-wanie pieniędzy, rachunków i bilansów czy uchylanie się od płacenia podatków” (YOUCAT 428).

„Nie tylko PLAGIAT jest kradzieżą. Kradzież własności intelek-tualnej zaczyna się od odpisywania w szkole, nielegalnego ściągania danych z Internetu, sporządzania niedozwolonych kopii względnie przerzucania skradzionych kopii na inne nośniki, a kończy się na han-dlowaniu skradzionymi koncepcjami i ideami. Każde przejęcie cudzej własności intelektualnej wymaga pozwolenia i uiszczenia odpowied-niej opłaty względnie wymienienia udziału intelektualnego inicjatora w nowo powstałym dziele” (YOUCAT 429).

Kradzież świadczy o egoizmie osoby, która w ten sposób próbuje zdobyć dla siebie jakieś dobro materialne lub tylko z lekkomyślności szkodzi innym nawet bez własnej korzyści. Krzywda wyrządzona dru-giemu człowiekowi lub wspólnocie jest niesprawiedliwością i kradzie-żą. Przywłaszczenie sobie cudzej rzeczy, zniszczenie – wymaga zwro-tu, naprawy. Rzeczy znalezione należy oddać. Z dóbr całego świata człowiek powinien korzystać rozsądnie, bo służą one całej ludzkości.

O poszanowaniu cudzej własności naucza nas papież Jan Paweł II:

„Kiedy słyszymy «nie kradnij», to rozumiemy, że jest rzeczą moralnie złą przywłaszczać sobie cudzą własność. Ta prosta oczywi-stość wypisana jest w świadomości moralnej, czyli w sumieniu czło-wieka” (Białystok, 5 czerwca 1991 r.).


ZAKOŃCZENIE

Obowiązkiem każdego z nas jest zarówno obrona dobra prywat-nego, jak i wspólnego. Powinniśmy również zadbać o to, aby wśród nas nie było biednych i głodnych.

Autorefleksja.Pomyślmy:– Jaki jest mój stosunek do tego, co posiadam?

J

362

– Jak reaguję na potrzeby bliźnich?– Jak odnoszę się do rzeczy publicznego użytku?– Jak wypełniam VII przykazanie Boże?

W siódmym przykazaniu chrześcijanin jest zobowiązany do sza-nowania własności prywatnej i społecznej. Człowiek, który naruszył to przykazanie Boże jest zobowiązany do naprawienia wyrządzonej krzywdy nawet wtedy, gdy nie została ujawniona.

PRACA DOMOWA

Napisz, dlaczego chrześcijanin nie może być obojętny wobec kra-dzieży.


MODLITWA

Śpiew: „Czego chcesz od nas, Panie?”.

X

?

363

48. ŻYCIE W PRAWDZIE – VIII PRZYKAZANIE

Cel ogólnyPodkreślenie wartości prawdy w świetle VIII przykazania Bożego.Kształtowanie postawy prawdomówności w codziennym życiu.


– identyfikuje VIII przykazanie Boże z wiernością prawdzie,– przytacza tekst źródłowy dotyczący prawdy,– wyjaśnia znaczenie słowa: „prawda”,– rozróżnia prawdę od kłamstwa,– objaśnia, jakie są wykroczenia przeciw VIII przykazaniu Bożemu,– określa znaczenie prawdy i wierności jej w kontekście poszukiwania

sensu życia i w budowaniu właściwych kontaktów między ludźmi,– wskazuje na religijne motywacje do życia w prawdzie i naprawienia

krzywd w zakresie VIII przykazania,– dowodzi o konieczności kierowania się prawdą w życiu,– przyjmuje odpowiedzialność za postawę prawdomówności w codzien-

nym życiu.

Metody Metoda kuli śniegowej, praca w grupach, analiza tekstów biblijnych

i Katechizmu Kościoła Katolickiego ukierunkowana pytaniami, ekspozycja, pisanie listu.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, czyste kartki.

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

WPROWADZENIE

Rozmawiamy z uczniami o informacjach, jakie dzisiaj do nich dotar-ły z telewizji, prasy, radia czy od kolegów lub innych ludzi.

X

+

364

– Co świadczy o wiarygodności otrzymanych informacji lub jej braku?

Od samego rana docierają do nas różne informacje. Na jedne zwra-camy uwagę, na inne zupełnie nie reagujemy, a jeszcze inne bardzo nas poruszają. Często nie zastanawiamy się nad tym, czy te informacje są prawdziwe.

ROZWINIĘCIE

Dzielimy uczniów na dwuosobowe zespoły. Rozdajemy kartki i pro-simy o odpowiedź na pytanie:

– Dlaczego ludzie kłamią? Czas pracy: 10 minut.Następnie prosimy uczniów, aby połączyli się w większe zespoły.

Porównujemy odpowiedzi. Metodą kuli śniegowej zbieramy i podsumo-wujemy odpowiedzi i zapisujemy na tablicy.

Na straży prawdomówności człowieka stoi VIII przykazanie Boże:

„Nie będziesz mówił przeciw bliźniemu twemu kłamstwa jako świadek” (Wj 20,16).

Umieszczenie na tablicy planszy z treścią VIII przykazania.

„Nie będziesz mówił przeciw bliźniemu twemu kłamstwa jako świadek” (Wj 20,16).


W życiu każdego człowieka winien objawiać się Bóg, który jest Prawdą, Bóg wierny swym obietnicom, Bóg kochający człowieka i pra-gnący jego dobra. Toteż lud Boży ma żyć w prawdzie, ma szukać dobra człowieka i nie naruszać jego praw.

Naucza o tym Pismo Święte.

„Słyszeliście (...), że powiedziano przodkom: Nie będziesz fał-szywie przysięgał, lecz dotrzymasz Panu swej przysięgi. A Ja wam

&

365

powiadam: Wcale nie przysięgajcie, ani na niebo, bo jest tronem Bożym, ani na ziemię, bo jest podnóżkiem stóp Jego; ani na Jerozolimę, bo jest miastem wielkiego Króla. Ani na swoją głowę nie przysięgaj, bo nie możesz nawet jednego włosa uczynić białym albo czarnym. Niech wasza mowa będzie: Tak, tak; nie, nie. A co nadto jest, od Złego pochodzi” (Mt 5,33-37).

„Kto spełnia wymagania prawdy, zbliża się do światła, aby się oka-zało, że jego uczynki są dokonane w Bogu” (J 3,21).

Święty Paweł mówi:

„Odrzuciwszy kłamstwo niech każdy z was mówi prawdę do bliź-niego, bo jesteście nawzajem dla siebie członkami” (Ef 4,25).

„Ja jestem drogą i prawdą i życiem” (J 14,6).

– Czego uczy nas Pan Jezus tymi słowami?


Słowo Boże jest odpowiedzią na nasze pytania. Zachęca ono do życia w prawdzie, chociaż nie zawsze jest to dla nas łatwe. Kościół uczy, że prawdomówność to jest coś, na co każdy powinien liczyć u drugiego człowieka. Wynika ona z uczciwości i nie potrzebuje potwierdzania przysięgą.

Jezus zapytany przez Piłata, czy to prawda, że jest królem, nie wypiera się lecz wyjaśnia, że „przyszedł na świat, aby dać świa-dectwo prawdzie” (J 18,37). Jest to jednoznaczne z wyrokiem śmierci, który zapada. Chrześcijanin powinien umieć w sposób jednoznacz-ny dać świadectwo swojej wiary, gdy sytuacja tego wymaga. Święty Paweł, stojąc przed prokuratorem Feliksem, nie znajduje lepszych argumentów do swojej obrony nad to, co mówi: „usilnie się staram, aby mieć zawsze czyste sumienie wobec Boga i wobec ludzi” (Dz 24,16).

Przyznanie się do Chrystusa i do swojej wiary w Niego, nazywa się świadectwem. Najwyższym świadectwem złożonym prawdzie wiary jest męczeństwo. Męczennik to człowiek, który poniósł śmierć w wyniku użycia wobec niego siły. Kościół z ogromnym szacunkiem odnosi się do takich chrześcijan. Męczennik daje świadectwo nie tylko

366

wiary, ale i miłości do Chrystusa. Jego świadectwo potwierdzone jest darem życia złożonego Bogu. Kościół stawia męczeństwo na początku wszystkich chrześcijańskich cnót.

Codzienne życie nie wymaga od nas aż tak wielkich ofiar. Nie wol-no jednak zapominać, że się jest „człowiekiem nowym”.

Święty Paweł mówi:

„Trzeba porzucić dawnego człowieka, który ulega zepsuciu na skutek zwodniczych żądz, odnawiać się duchem w waszym myśle-niu i przyoblec człowieka nowego, stworzonego według Boga, w spra-wiedliwości i prawdziwej świętości” (Ef 4,22b-24).

Chrześcijanin powinien umieć w sposób jednoznaczny dać świa-dectwo swojej wiary, gdy sytuacja tego wymaga. Potwierdza to nauka Kościoła.

„Ludzie nie mogliby żyć razem, gdyby nie mieli do siebie zaufa-nia, czyli gdyby nie przekazywali sobie prawdy”. Cnota prawdy odda-je sprawiedliwie drugiemu człowiekowi to, co mu się należy. Praw-domówność zachowuje złoty środek miedzy tym, co powinno być wyjawione, a sekretem, który powinien być zachowany, prowadzi ona do uczciwości i dyskrecji. W duchu sprawiedliwości «człowiek na pod-stawie samej uczciwości powinien drugiemu przekazywać prawdę»” (KKK 2469).

„Człowiek z natury kieruje się ku prawdzie. Ma obowiązek sza-nować ją i o niej świadczyć: «Z racji godności swojej wszyscy ludzie, ponieważ są osobami... nagleni są własną swą naturą, a także obowią-zani moralnie do szukania prawdy, przede wszystkim w dziedzinie religii. Obowiązani są też trwać przy poznanej prawdzie i całe swoje życie układać według wymagań prawdy»” (KKK 2467).

„Uczeń Chrystusa jest gotowy «żyć w prawdzie», to znaczy w pro-stocie życia na wzór Pana, trwając w Jego prawdzie. «Jeżeli mówimy, że mamy z Nim współuczestnictwo, a chodzimy w ciemności, kłamie-my i nie postępujemy zgodnie z prawdą» (1J 1,6)” (KKK 2470).


367

Katechizm Kościoła Katolickiego wymienia wykroczenia przeciw prawdzie, jakim ulegają ludzie. Są to:

– fałszywe świadectwo – publiczna, sprzeczna z prawdą, wypo-wiedź o drugim człowieku (por. KKK 2476, 2481);

– krzywoprzysięstwo – to fałszywa wypowiedź złożona przed sądem, pod przysięgą (por. KKK 2476);

– pochopne sądy – bezpodstawne, choćby milczące, uznawanie wady moralnej u bliźniego (por. KKK 2477);

– obmowa – ujawnianie wad i błędów bliźniego bez obiektywnie ważnej przyczyny (por. KKK 2477);

– oszczerstwo – sądy i wypowiedzi sprzeczne z prawdą, aby zaszko-dzić innym (por. KKK 2477).

Niekiedy komplementy, pochlebstwa i służalczość mogą utwier-dzać innych w złu i jako takie, są grzechem przeciwko bliźniemu. Inne grzechy przeciwko prawdzie, to: próżność, samochwalstwo, kłamstwo. Kłamstwo, nawet pozornie małe, lekceważone, zawsze już w swej naturze jest złem i może spowodować wielką krzywdę drugie-mu człowiekowi. Wszelkie wykroczenia przeciw prawdzie, tak jak każ-de inne zło, powinny być naprawiane na miarę wyrządzonej krzywdy.


Prawo do ujawniania prawdy nie jest bezwarunkowe. Istnieją np. tajemnice sakramentalne i te są nienaruszalne. Są również ta-jemnice zawodowe i prywatne, które powinny być strzeżone. Nawet, gdy informacje o innych nie są zastrzeżone obowiązkiem tajemnicy, posiadają granice dyskrecji i szacunku dla drugiego człowieka.

ZAKOŃCZENIE

Prowadzimy z uczniami rozmowę na temat środków masowego przekazu.

J

368

Metoda metaplanu (indywidualna praca, w parach albo w grupach).

1. Jakie są? 2. Jakie powinny być?

3. Dlaczego nie są takie, jakie powinny być?

4. Co trzeba zrobić, aby było lepiej?

Ogromna odpowiedzialność spoczywa na środkach masowego przekazu, aby przekaz informacji zawsze zachowywał właściwe pro-porcje między wymaganiami dobra wspólnego a poszanowaniem praw indywidualnych. Ludzie odpowiedzialni za media powinni czu-wać, aby służyły one dobru i co najmniej nie obrażały poczucia godno-ści osoby ludzkiej.

Czym jest prawda i jaka jest jej wartość poucza papież Jan Paweł II:

„Dlaczego ufają serca dzieci rodzicom? Jest to zapewne wyraz miłości, na której wszystko się buduje w moralności i kulturze od pod-stawowych międzyludzkich więzi. Jednakże owa miłość jest jeszcze uzależniona od prawdy. (...) Dzieci ufają rodzicom dlatego, że spodzie-wają się od nich prawdy – i ufają o tyle, o ile otrzymują od nich prawdę. Prawda jest więc fundamentem ufności. I prawda jest też mocą miło-ści. Wzajemnie też miłość jest mocą prawdy. W mocy miłości człowiek gotów jest przyjąć nawet najtrudniejszą prawdę, najbardziej wymaga-jącą prawdę” (Wrocław 21 czerwca 1983 r.).

Wielokrotnie stajemy wobec sytuacji, kiedy musimy zdecydować wewnętrznie, za czym się opowiedzieć. Nieraz mamy ochotę ukryć się pod płaszczem kłamstwa. Wydaje się nam wtedy, że jedno małe kłamstwo jeszcze nikomu nie zaszkodziło. Jednak, jako wierzący, mamy żyć w prawdzie, bez cienia fałszu i dwulicowości.

Autorefleksja.Pomyślmy:− Dlaczego powinienem mówić prawdę?− Dlaczego powinienem ufać swoim rodzicom?− Jakie znaczenie ma prawda w moim życiu?

369

„Aż do śmierci stawaj do zapasów o prawdę, a Pan Bóg będzie walczył o ciebie. Nie bądź odważny w języku, a gnuśny i leniwy w swych czynach” (Syr 4,28-29).

Każdy chrześcijanin powinien umieć w sposób jednoznaczny dawać świadectwo swojej wiary, gdy sytuacja tego wymaga. Przyznanie się do Chrystusa i do swojej wiary w Niego, nazywa się świadectwem.

PRACA DOMOWA

Napisz, jak wyglądałby świat, gdyby wszyscy ludzie mówili prawdę.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5)

MODLITWA

„Akt wiary”.

X

?

370

49. WEZWANI DO UCZCIWOŚCI I WSTRZEMIĘŹLIWOŚCI – IX I X PRZYKAZANIE

Cel ogólny Pogłębienie treści IX i X przykazania Bożego.Kształtowanie postawy wstrzemięźliwości i uczciwości w codziennym

życiu.

Cele szczegółoweUczeń

– identyfikuje IX i X przykazanie Boże z postawą wstrzemięźliwości i uczci-wości w codziennym życiu,

– przytacza treść tekstów Pisma Świętego na temat IX i X przykazania Bożego,

– objaśnia, czym jest uczciwość i wstrzemięźliwość,– identyfikuje sytuacje w życiu z potrzebą wstrzemięźliwości,– rozróżnia postawę uczciwości i nieuczciwości w życiu codziennym,– uzasadnia potrzebę uczciwości i wstrzemięźliwości,– analizuje związek IX i X przykazania z próbą określenia zainteresowań

i powiązania ich z sensem życia i osobistymi planami życiowymi,– projektuje sposoby zachowania wstrzemięźliwości w swoim życiu,– przyjmuje odpowiedzialność za postawę wstrzemięźliwości i uczciwości

w codziennym życiu.

Metody Metoda słoneczka, skojarzeń, wykład, praca w grupach, analiza tekstu

Pisma Świętego i Katechizmu Kościoła Katolickiego, rozmowa kierowana, ekspozycja, recepta.

Środki dydaktyczne Pismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, plansza z wypisanymi

owocami Ducha Świętego, ksero powiększonej recepty lekarskiej.

MODLITWA


X

371

WPROWADZENIE

Wiecie już, że podczas przyjęcia sakramentu bierzmowania otrzy-mujemy 7 darów Ducha Świętego, które w życiu chrześcijanina kształ-tują pewne doskonałości. Nazywamy je owocami Ducha Świętego. Tradycja Kościoła wymienia ich 12.

Zawieszamy planszę:

DUCH ŚWIĘTY

MIŁOŚĆ, WESELE, POKÓJ, CIERPLIWOŚĆ, UPRZEJMOŚĆ, DOBROĆ, WSPANIAŁOMYŚLNOŚĆ, ŁASKAWOŚĆ, WIERNOŚĆ,

SKROMNOŚĆ, WSTRZEMIĘŹLIWOŚĆ, CZYSTOŚĆ

Prosimy o odczytanie owoców działania Ducha Świętego. Zwracamy uwagę tylko na dwa ostatnie: wstrzemięźliwość, czystość.

Istnieją różne oblicza czystości. Dziś zastanowimy się nad tym, co to jest wstrzemięźliwość.

Na tablicy piszemy słowo: WSTRZEMIĘŹLIWOŚĆ i prosimy uczniów o dopisywanie skojarzeń z tym słowem związanych metodą słoneczka.

Wstrzemięźliwość – to umiejętność powstrzymywania się od cze-goś lub zachowania w czymś umiaru. Dlatego, bardzo ważne jest uży-wanie rozumu dla panowania nad własnymi instynktami i potrzebami.

WSTRZEMIĘŹLIWOŚĆ

+

372

ROZWINIĘCIE

W relacjach międzyludzkich istnieje granica, której nie wol-no przekroczyć, jest to ludzka godność. Na straży tej godności stoi przykazanie wyrażone w formie zakazu. Skoro trudno jest panować nad ludzkimi pragnieniami i zmysłami, trzeba im postawić granicę. Zamiast je hamować, trzeba kształtować i wychowywać, aby nie krzy- wdzić siebie i drugiej osoby. Mówi o tym IX przykazanie Boże.

„Nie będziesz pożądał domu bliźniego twego. Nie będziesz po-żądał żony bliźniego twego, ani jego niewolnika, ani jego niewolnicy, ani jego wołu, ani jego osła, ani żadnej rzeczy, która należy do bliźnie-go twego” (Wj 20,17).


Pożądliwość i brak umiaru są grzechem. Podobnie też nieuczci-wość. Bóg stworzył nas do miłości czystej, wolnej od grzechu.

„Każdy, kto pożądliwie patrzy na kobietę, już się w sercu swoim dopuścił z nią cudzołóstwa” (Mt 5,28).

„Bo gdzie jest twój skarb, tam będzie i serce twoje” (Mt 6,21).

Pan Jezusa potwierdza IX przykazanie i wskazuje na serce czło-wieka, skąd bierze się wszelka pożądliwość. Święty Jan w swoim Liście rozróżnia 3 rodzaje pożądliwości: pożądliwość ciała, pożądli-wość oczu i pychę życia (por. 1J 2,16). Nie zawsze są one wyolbrzy-mione, ale są w każdym z nas. I każdy z nas musi prowadzić walkę z tymi pożądliwościami.


„Czystość domaga się osiągnięcia panowania nad sobą, które jest pedagogią ludzkiej wolności. Alternatywa jest oczywista: albo czło-wiek panuje nad swoimi namiętnościami i osiąga pokój, albo pozwala zniewolić się przez nie i staje się nieszczęśliwy (por. Syr 1,22). «God-ność człowieka wymaga, aby działał ze świadomego i wolnego wy-boru, to znaczy osobowo, od wewnątrz poruszony i naprowadzony, a nie pod wpływem ślepego popędu wewnętrznego lub też zgoła

&

373

przymusu zewnętrznego. Taką zaś wolność zdobywa człowiek, gdy walniając się od wszelkiej niewoli namiętności, dąży do swojego celu drogą wolnego wyboru dobra oraz zapewnia sobie skutecznie i pilnie odpowiednie pomoce»” (KKK 2339).

„Panowanie nad sobą jest zadaniem długotrwałym. Nigdy nie należy uważać, że zdobyło się je raz na zawsze. Zakłada ono wysiłek podejmowany we wszystkich okresach życia (por. Tt 2,1-6). Wymagany wysiłek powinien być bardziej intensywny w pewnych okresach – gdy kształtuje się osobowość, w dzieciństwie i w młodo-ści” (KKK 2342).

Cnotą, której udziela nam Duch Święty do pomocy w tej walce jest właśnie: wstrzemięźliwość. Można dodać do niej jeszcze: uczciwość, bo z uczciwości wobec innych wypływa nasza wstrzemięźliwość. Czło-wiek nie może pożądać dóbr drugiego człowieka. Nie może też patrzeć na drugiego człowieka, jako na przedmiot do zaspokojenia swoich nie-uporządkowanych pragnień cielesnych.

Wstrzemięźliwość i uczciwość, są to cnoty nieodzowne w naszym życiu, abyśmy umieli walczyć z naszymi pożądliwościami. Cechy takie wypracowujemy w sobie codziennie poprzez:

– czystość serca,– czystość intencji, – czystość spojrzenia zewnętrznego i wewnętrznego, – czuwanie nad uczuciami i wyobraźnią,– unikanie sytuacji, które narażają nas na myśli nieczyste, skłania-

jące do grzechu,– przez modlitwę i umartwienia.Wstrzemięźliwość u małżonków pomaga im wytrwać w wierno-

ści sobie i Bogu, który obdarzył ich sakramentem. Pomaga w sposób godny regulować mocą przekazywania życia w rodzinie i okazywania miłości swemu współmałżonkowi.

Zdarza się, że małżonkowie rozwodzą się i zawierają powtór-ne związki lub podejmują życie z drugą osoba bez żadnego związku. W każdym wypadku, jest to sytuacja sprzeczna z przykazaniami Bożymi, nie mogą więc przyjmować sakramentów świętych. A jeśli chcą trwać w związku, ze względu choćby na dzieci, powinni zobowią-zać się do życia w całkowitej wstrzemięźliwości.

374

Wstrzemięźliwość u osób wezwanych do życia w celibacie, pomaga wzrastać w czystości i miłości. Uwrażliwia ich serca na potrzeby innych.

ZAKOŃCZENIE

Wstrzemięźliwość jest innym obliczem miłości. Prawdziwa wstrze-mięźliwość jest cechą dojrzałych ludzi i obejmuje wszystkie dziedziny życia. Może dotyczyć też stosunku do rzeczy. Jeśli są to rzeczy innych, będzie się nazywała uczciwością.

– Czego ludzie najbardziej pragną?– Co człowiek może zrobić, aby zrealizować swoje pragnienia?

„Pożądanie zmysłowe skłania nas do pragnienia rzeczy przyjem-nych, których nie posiadamy, czyli do pragnienia jedzenia, gdy jeste-śmy głodni, czy ogrzania się, gdy jest nam zimno. Pragnienia te same w sobie są dobre, często jednak nie zachowują rozumnej miary i skła-niają nas do niesłusznego pożądania czegoś, co jest własnością drugiej osoby lub jej się należy” (KKK 2535).


„Dziesiąte przykazanie zakazuje chciwości i pragnienia przywłasz-czania sobie bez umiaru dóbr ziemskich; zabrania nieumiarkowanej zachłanności, zrodzonej z pozbawionej miary żądzy bogactw i ich potęgi. Zakazuje także pragnienia popełniania niesprawiedliwości, jaka mogłaby przynieść szkodę bliźniemu w jego dobrach doczesnych:

Kiedy Prawo mówi: «Nie będziesz pożądał», to – innymi słowy – każe nam oddalić nasze pragnienia od tego wszystkiego, co do nas nie należy. Pragnienie posiadania dóbr bliźniego jest bowiem tak wielkie, nieograniczone i nigdy nie nasycone, że zostało napisane: «Kto kocha się w pieniądzach, pieniądzem się nie nasyci»” (Koh 5,9)” (KKK 2536).

Każdy człowiek ma jakieś pragnienia, które same w sobie są do-bre. Ważny jest sposób, w jaki to pragnienie realizujemy, w jaki docho-dzimy do celu. Często pragnienie czegoś wypływa z zazdrości, że ktoś coś posiada.

– Do czego może doprowadzić zazdrość?

J

375

Pragnienie czegoś, co jest własnością drugiej osoby lub jej się należy i dążenie do posiadania tego dobra wyrządza krzywdę bliźniemu.

– Co powinien robić człowiek, by nie być zazdrosnym?

Uczniowie piszą receptę dla człowieka zazdrosnego – można rozdać ksero powiększonej recepty lekarskiej, następnie uczniowie prezentują swoje prace.

Człowiek, który chce służyć Bogu nie może być niewolnikiem własnych pożądań i namiętności. Papież Jan Paweł II naucza: „Przy-wracajmy blask naszemu pięknemu słowu uczciwość: uczciwość, któ-ra jest wyrazem ładu serca, uczciwość w słowie i czynie, uczciwość w rodzinie i stosunkach sąsiedzkich, w zakładzie pracy i w minister-stwie, w rzemiośle i handlu, uczciwość, po prostu uczciwość w całym życiu. Jest ona źródłem wzajemnego zaufania, a w następstwie jest także źródłem pokoju społecznego i prawdziwego rozwoju. Niech w nowych warunkach słowo to nabiera nowego, dojrzałego znacze-nia” (Płock, 7 czerwca 1991 r.).


Autorefleksja.Pomyślmy:– Jak kieruję swoimi pragnieniami?– Co robię, aby zrealizować swoje pragnienia?– Jak radzę sobie ze swoją zazdrością?– Jaką rolę w moim życiu odgrywa uczciwość?

Śpiew: „Panie, pragnienia ludzkich serc”.

Ref. Panie, pragnienia ludzkich serc Ty zaspokoisz sam.Przyjdź Chlebie żywy Zbawco nasz, Pszeniczny Darze, przyjdź!

1. Jak pasterz woła owce swe i znają jego głos.Tak wzywasz nas, rodzinę swą; Za Tobą chcemy iść!

2. Z radością więc śpiewamy Ci ten dziękczynienia hymn.Godnymi czynisz dzisiaj nas niebieski dzielić Chleb.

376

3. Ty, Panie, dajesz siebie nam, by naszym życiem być.Jak braciom służyć, naucz, jak miłością, prawdą żyć.

PRACA DOMOWA

Napisz, co to znaczy być uczciwym. (Zeszyt ćwiczeń – ćw. 4)

MODLITWA

„Ojcze nasz”.

X

?

377

V. DROGA Z JEZUSEM CHRYSTUSEM

50. WIERNI KRZYŻOWI – ŚWIĘTO PODWYŻSZENIA KRZYŻA

Cel ogólnyUkazanie krzyża jako wyrazu miłości Chrystusa do człowieka.Kształtowanie postawy wierności krzyżowi.


– definiuje, czym jest wierność,– wyjaśnia, jakie znaczenie ma dla chrześcijanina krzyż,– objaśnia, na czym polega wierność krzyżowi,– wskazuje przykłady naśladowania Chrystusa,– określa znaczenie Święta Podwyższenia Krzyża,– analizuje swoje życie w świetle Chrystusowej nauki, – ocenia swoje dotychczasowe postępowanie,– podejmuje wysiłek na rzecz duchowego przeżycia Święta Podwyższenia

Krzyża,– przyjmuje odpowiedzialność za postawę wierności krzyżowi Jezusa

Chrystusa.

MetodyPraca w grupach, wykład, rozmowa kierowana, analiza tekstów biblij-

nych i Katechizmu Kościoła Katolickiego ukierunkowanych pytaniami.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, plansza z napisem:

„Wierność”, „Krzyż”.

378

MODLITWA


WPROWADZENIE

Propozycja 1W starożytnym Rzymie ukrzyżowanie było najbardziej okrut-

ną, najsurowszą i najbardziej hańbiącą ze wszystkich kar, męczarnią zarezerwowaną dla niewolników i ludzi nieposiadających obywatel-stwa rzymskiego, którzy popełnili przestępstwa przeciw porządkowi społecznemu. Aby uczynić tę karę jeszcze bardziej odrażającą, zabra-niano zdejmować z krzyży ciał skazańców, pozostawiając je na pastwę sępów i innych ptaków.

W jaki sposób ten przerażający i hańbiący symbol mógł stać się chwalebnym znakiem naszej wiary, naszą jedyną nadzieją, sztanda-rem naszego Króla?

Odczytanie i analiza tekstu z podręcznika ucznia.

„Po powstaniu warszawskim w 1944 roku do obozu w Land-shut przywieziono trzynastoletniego chłopca, Tomka Kalinowskiego. W obozie nie wolno było posiadać jakichkolwiek przedmiotów kultu religijnego. Gdy noc zapadała i na Sali gaszono światła, Tomek klęczał na sienniku brał krzyżyk do rąk i modlił się. Któryś z więźniów, aby przypodobać się Niemcom i dostać więcej chleba, oskarżył go przed blokowym.

Zrobiono u Tomka ścisłą rewizję. W szwie od koszuli znalezio-no krzyżyk. Tego dnia nie dostał już nic do jedzenia. Na drugi dzień nie dostał śniadania ani obiadu. Zaczęło mu się robić słabo, w głowie czuł zawrót. Przed wieczorem wzywają go do komendanta. Gdy stanął przed nim, komendant pokazał mu na stole krzyżyk, bochenek chleba i wiele innych rzeczy, których nigdy w obozie nie dostawano.

– Wybieraj, chłopcze – mówi komendant – krzyżyk albo wszystko jedzenie.

– Za jedzenie nie sprzedam krzyżyka – mówi bez namysłu i sięga ręką po krzyżyk.

X

+

379

Zdumiał się komendant i obecni tam esesmani. Zrobiono zeń wyją-tek, pozwolono zabrać krzyżyk i modlić się przed nim” (M. Klimaszewski, Drogi do dojrzałości, Warszawa 1997).

– Jak oceniacie postawę głównego bohatera?– Jaką wartość miał dla niego krzyżyk?

Propozycja 2„Chciałbym opowiedzieć, kto i co mi się przypomina, kiedy rysuję

na sobie znak krzyża, mówiąc: W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Najpierw przypominają mi się wasze mamusie i moja też. Przecież ona pierwsza uczyła mnie tego znaku. Gimnastykowała moją rękę, którą teraz podnoszę Najświętszy Sakrament. Komenderowała: Na lewo, na prawo. Dotykaj czoła, a nie nosa. Serca, a nie blaszanego guzika. Ramion, a nie szelek. Mówiła jeszcze, że dziewczynka przechodząc przed krzyżem przydrożnym w czasie wakacji, powinna się prze-żegnać, a chłopiec zdjąć czapkę. Tak mi się jednak zdarzyło, że (…). przechodząc przed wiejskim krzyżem rysowałem na sobie znak krzy-ża świętego, tak jak dziewczynka. Jak często teraz, kiedy przyjdzie się żegnać (…) staje mi w oczach ten stary wiejski krzyż z czasów szkol-nych. Czerwony motyl dotykał ran Pana Jezusa, opodal trzy grzyby pachniały już Wigilią, to, co było dawno, najlepiej się pamięta. Poza tym w tym dniu, kiedy zostałem księdzem i nie jadłem obiadu ze wzru-szenia (…), nie mogłem się nawet porządnie przeżegnać (…). Wtedy sama mamusia mnie przeżegnała: W imię Ojca i Syna i Ducha Świę-tego. Czasem kreślisz znak krzyża byle jak, łapu-capu, jakbyś wojsko owadzie odganiał, a ja nie potrafię tak szybko, bo przecież tyle mi się przypomina” (Ks. J. Twardowski, Dziecięcym piórem, Kraków 2012).

– Czym dla autora jest znak krzyża?

Krzyż – symbol chrześcijaństwa. Dla wierzących krzyż Chrystusa jest znakiem nieograniczonej miłości Bożej, symbolem tryumfu życia nad śmiercią, dobra nad złem.

Wierność – to zachowanie zgodności między słowami a czynami, postępowanie zgodne z wyznawanymi zasadami.

380

ROZWINIĘCIE

Odczytanie i analiza tekstów biblijnych ukierunkowanych pytaniami.

Jezus przyjmując krzyż na swoje ramiona i idzie Drogą Krzyżową na śmierć, posłuszny Ojcu.

„Gdy go wyprowadzili, zatrzymali niejakiego Szymona z Cyreny, który wracał z pola, i włożyli na niego krzyż, aby go niósł za Jezusem. A szło za Nim mnóstwo ludu, także kobiet, które zawodziły i płakały nad Nim” (Łk 23,26-27).

„Gdy przyszli na miejsce, zwane «Czaszką», ukrzyżowali tam Jego i złoczyńców, jednego po prawej, drugiego po lewej Jego stronie. Lecz Jezus mówił: «Ojcze, przebacz im, bo nie wiedzą, co czynią». Potem rozdzielili między siebie Jego szaty, rzucając losy” (Łk 23,33-34).

– Dlaczego dla nas chrześcijan krzyż ma tak ogromne znaczenie?– Kiedy w liturgii obchodzimy święto Podwyższenia Krzyża Świętego?

Choć Jezus umarł na krzyżu, to krzyż nie stał się znakiem śmierci, ale życia; nie klęski, ale zwycięstwa.

Rozdajemy egzemplarze Pisma Świętego i polecamy odszukać frag-ment – Łk 9,23-26.

„Potem mówił do wszystkich: «Jeśli kto chce iść za Mną, niech się zaprze samego siebie, niech co dnia bierze krzyż swój i niech Mnie naśladuje! Bo kto chce zachować swoje życie, straci je, a kto straci swe życie z mego powodu, ten je zachowa. Bo cóż za korzyść ma człowiek, jeśli cały świat zyska, a siebie zatraci lub szkodę poniesie? Kto się bowiem Mnie i słów moich zawstydzi, tego Syn Człowieczy wstydzić się będzie, gdy przyjdzie w swojej chwale oraz w chwale Ojca i świę-tych aniołów” (Łk 9,23-26).


Praca w grupach.Dzielimy uczniów na cztery grupy. Uczniowie mają przeczytać tekst

Łk 9,23-26 i odpowiedzieć na pytania. Czas pracy: 7 minut.

&

381

Grupa I– Jakie zadanie wyznacza Jezus swoim uczniom? Kogo mają naśla-

dować?– Kiedy, mamy naśladować Chrystusa?

Grupa II– Co to znaczy, że mamy wziąć swój krzyż, by iść za Jezusem?– Jaki, dar rozwijamy, gdy idziemy za Nim?

Grupa III– Dokąd prowadzi nas droga wskazana przez Chrystusa?– Co to znaczy przyznać się do Chrystusa przed ludźmi?

Grupa IV– Co to znaczy odważnie świadczyć o Chrystusie np. w szkole,

w domu, w codziennym życiu? – Dlaczego, wobec tych którzy się Go wyprą, Chrystus będzie taki

surowy?

Pan Jezus stawia swoim uczniom wysokie wymagania, domaga się od nas poświęcenia i ofiary, zaparcia się samego siebie tzn. przezwy-ciężania wszystkich trudności, które uniemożliwiają nam naśladowa-nie Chrystusa i stawanie się podobnym do Niego. Musimy pokonywać własne słabości, lenistwo, egoizm, grzechy, by naśladować Chrystusa. To bardzo odpowiedzialne zadanie, Chrystus stawia go wszystkim ochrzczonym, należącym do Kościoła

ZAKOŃCZENIE

Odczytanie tekstów nauczania Kościoła i analiza ukierunkowana pytaniami.

„Krzyż jest jedyną ofiarą Chrystusa, «jednego pośrednika między Bogiem a ludźmi» (1Tm 2,5). Ponieważ jednak On w swojej wcielo-nej Boskiej Osobie «zjednoczył się jakoś z każdym człowiekiem», «ofiarowuje wszystkim ludziom w sposób, który zna tylko Bóg, możliwość dojścia do uczestniczenia w Misterium Paschalnym». Je-zus powołuje swoich uczniów do «wzięcia swojego krzyża i naśla-dowania Go», ponieważ cierpiał za wszystkich i zostawił nam wzór,

J

382

abyśmy «szli za Nim Jego śladami» (1P 2,21). Chce On włączyć do swo-jej ofiary odkupieńczej tych, którzy pierwsi z niej korzystają. Spełnia się to w najwyższym stopniu w osobie Jego Matki, złączonej ściślej niż wszyscy inni z tajemnicą Jego odkupieńczego cierpienia. Poza Krzyżem nie ma innej drabiny, po której można by dostać się do nie-ba” (KKK 618).

– Czym jest krzyż?– Do czego powołuje nas Jezus?

Jesteśmy świadkami Chrystusa, czyli świadkami Ewangelii, dlate-go jesteśmy zobowiązani do niesienia swojego krzyża, jaki Chrystus daje nam w naszym osobistym powołaniu.

Czym jest wierność? – odpowiedzi poszukamy w katechizmie.

Wierność to zachowanie zgodności między słowami a czynami, czyli postępowanie zgodne z wyznawanymi zasadami.

Propozycja 1Jan Paweł II wielokrotnie przypominał nam, że:

„tam, gdzie stawia się krzyż, powstaje znak, że dotarła już Dobra Nowina o zbawieniu człowieka przez miłość, znak, że rozpo-czyna się ewangelizacja (…) Tak, Krzyż jest wpisany w życie człowie-ka. Kto próbuje usunąć go ze swojego życia, nie zna prawdy ludzkiej kondycji. Tak jest! Jesteśmy stworzeni do życia, ale nie możemy usu-nąć z naszej indywidualnej historii cierpienia i trudnych doświadczeń. (...) Rozpowszechniona dziś powierzchowna kultura, która przypisu-je wartość tylko temu, co ma pozór piękna i co sprawia przyjemność, chciałaby wam wmówić, że trzeba odrzucić Krzyż. Ta moda kulturowa obiecuje sukces i szybką karierę, nakłaniając do realizacji własnych dążeń za wszelką cenę; zachęca do nieodpowiedzialnego przeżywa-nia płciowości i do życia pozbawionego celu, wyzbytego szacunku dla innych. Otwórzcie oczy, młodzi przyjaciele: to nie jest droga pro-wadząca do radości i do życia, ale ścieżka wiodąca w przepaść grze-chu i śmierci. Jezus mówi: «Jeśli kto chce pójść za Mną, niech się zaprze samego siebie, niech weźmie krzyż swój i niech Mnie naśladu-je. Bo kto chce zachować swoje życie, straci je; a kto straci swe życie

383

z mego powodu, znajdzie je» (Mt 16,24-25). (...) Jeżeli Krzyż zostaje przyjęty, przynosi zbawienie i pokój (...). Bez Boga Krzyż nas przygniata; z Bogiem daje nam odkupienie i zbawienie. (...) Weź Krzyż!, przyjmij go, nie pozwól, aby przygniotły cię wydarzenia, ale z Chrystusem zwycię-żaj zło i śmierć! Jeżeli z Ewangelii Krzyża uczynisz program swojego życia, jeżeli pójdziesz za Chrystusem aż na Krzyż, w pełni odnajdziesz samego siebie!” (Rzym, 2 kwietnia 1998 r.).

– Do czego zachęca nas Ojciec Święty?– Na czym polega wierność krzyżowi?


W codziennych obowiązkach i troskach mamy dawać żywe świa-dectwo naszej wiary i być gotowym poświęcić wszystko dla Chrystu-sa. Abyśmy mogli zrealizować tak ważne zadania, Chrystus jest stale obecny w naszym życiu. Jest nieustannym Dawcą miłości i łaski.

Propozycja 2Wymagania, jakie Chrystus stawia swoim uczniom, obowiązują

wszystkich członków Kościoła. Kościół mocą Ducha Świętego, który nieustannie w nim działa, powołany jest do wszystkich narodów, aby je czynić uczniami Chrystusa. Dlatego papież Benedykt XVI skierował do wszystkich członków Kościoła wezwanie: „Bądźcie uczniami Chry-stusa i głoście go ludziom” (Bawaria, 11 września 2006 r.).

– Do czego Ojciec Święty Benedykt XVI zachęca nas wszystkich tymi słowami?

– Jak możemy głosić Chrystusa ludziom?

Autorefleksja.Chrystus nas umiłował i powołał na swoich uczniów, za chwilę

w ciszy i głębi naszego serca odpowiemy Mu jakimi jesteśmy uczniami.

Pomyślmy:– Jak wyznaję swoją wiarę w szkole, w domu, na ulicy?– Po czym mogę poznać, że jestem człowiekiem wierzącym?– Jaka jest moja modlitwa, uczestnictwo we Mszy Świętej?

384

„Kłaniamy Ci się, Panie Jezu Chryste i błogosławimy Tobie, żeś przez krzyż i mękę swoją świat odkupić raczył”.

14 września obchodzimy święto Podwyższenia Krzyża Świętego. Dla chrześcijan krzyż, na którym Chrystus dokonał zbawienia czło-wieka, zawsze był znakiem szczególnej czci.


PRACA DOMOWA

Korzystając z różnych źródeł informacji, znajdź i wypisz (narysuj) rodzaje krzyża, które nie są sprzeczne z naszą wiarą.


MODLITWA

Powierzmy się opiece Matki Bożej, Tej, która była wpatrzona w krzyż aż do końca i prośmy, a to, abyśmy i my byli wierni krzyżowi i nigdy nie wyparli się Jezusa.


X

?

385

51. „BŁOGOSŁAWIENI, KTÓRZY UWIERZYLI”

Cel ogólnyUkazanie życia wybranych świętych i błogosławionych.Kształtowanie postawy naśladowania Świętych i uświęcania własnego

życia.


– podaje, że Bóg każdego człowieka powołał do świętości,– objaśnia, co jest celem ziemskiej wędrówki człowieka,– opisuje potrzebę pomocy Kościołowi cierpiącemu,– wskazuje środki wiodące do doskonałości,– charakteryzuje świętych i błogosławionych, z których może czerpać wzorce,– stwierdza, że podstawą osiągnięcia świętości jest wiara,– proponuje środki pomocy duszom w czyśćcu cierpiącym,– analizuje, na czym polega pełnia szczęścia,– przyjmuje odpowiedzialność za własne uświęcenie.

MetodyPogadanka, analiza tekstów źródłowych, metoda słoneczka, praca

w grupach, wykład, rozmowa kierowana.


„Doskonałość”, życiorysy: św. Cecylii, św. Dominika, św. Małgorzaty Marii Alacogue, św. Maksymiliana Kolbe.

MODLITWA

„Akt nadziei”.

WPROWADZENIE

Propozycja 1Fragment wywiadu z księdzem Markiem Dziewieckim.

X

+

386

„– Co według Księdza oznacza świętość?Kryterium świętości jest miłość, a nie podjęcie określonego zawo-

du czy określonej formy aktywności. Święty to ktoś, kto najbardziej głosi Jezusa i Jego Królestwo wtedy, gdy zajmuje się zawodowo zupeł-nie czymś innym! Święty to – na przykład – ktoś, kto jest pisarzem, dziennikarzem, tancerzem czy mechanikiem samochodowym, jeśli tylko niedowołanie i czule kocha swoich bliskich, a pracę zawodową wykonuje tak kompetentnie i solidnie, że staje się autorytetem moral-nym dla ludzi z jego otoczenia, którzy widzą jego dobre czyny i słyszą jego mądre słowa. Wtedy zwykle oni sami zapytają go o to, skąd u nie-go taka mądrość i siła.

– Co według Księdza oznacza naśladować Chrystusa i stawać się świętym w uwarunkowaniach, w jakich przyszło żyć młodym ludziom na początku XXI wieku?

Najpierw to znaczy mieć odwagę i mądrość, by myśleć jak Chry-stus: realistycznie, logicznie, precyzyjnie, perspektywicznie! Świętym nie stanie się ktoś, kto ma oczy, a nie widzi prawdy o sobie i o otacza-jącym go świecie, albo, kto ma uszy, ale nie słyszy głosu rzeczywisto-ści czy krzyku cierpienia tych, którzy ulegli modnym ideologiom albo poprawności politycznej. Święty to ktoś, kto nie przyjmuje zaprosze-nia do bycia kimś bezmyślnym i podatnym na ideologie. Dalej, być świętym w obecnych uwarunkowaniach to przyjąć dar bogatego czło-wieczeństwa. To nie dać się zredukować do ciała i emocji, do instynk-tów i popędów, do pracy zawodowej i zarabiania pieniędzy. Święty nastolatek w obecnych uwarunkowaniach to ktoś, kto do wszystkich ludzi odnosi się z szacunkiem i miłością” (http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TS/md_swietoscsw.html).

Propozycja 2„Obyś do tej świętości dorosła...”.

Obyś do tej świętości dorosła,ona sama chce cię porwać do siebie,abyś była szczęśliwa, radosna,by w twym życiu nie było już cienia.Świętość to miłość wielka, którajest prawdziwa, rzetelna, wspaniała,swego wcale się nie doszukuje,

387

ciągle na nowo się stwarza.Zapoczątkowujemy tę świętość dzisiaj,łamiąc z innymi chleb nasz powszedni,kiedy przestajemy już liczyć,ile dobra jest nam winien drugi.Miłość nieustannie siebie przekracza,ona zawsze trwać będzie,wyznacza życia szlaki nasze,pomaga iść, gdy wspinamy się pod górę.

(Justyna Wrzosek, http://www.wiersze.annet.pl/w,,24806)

– Czym jest świętość?– Jakie są kryteria świętości?– Co to znaczy być świętym?

Rozmowa z uczniami.– Czego człowiek pragnie dla siebie?– Kiedy czujecie się szczęśliwi?

Bóg powołał człowieka do szczęścia. Jednak bogactwo, sława, czy przyjemności nie zaspokoją pragnień o szczęściu. Jego zaczątek otrzymaliśmy od Ojca w postaci wiary, ale jego pełnię osiągniemy w niebie, oglądając Boga twarzą w twarz. Ten ostateczny cel możemy osiągnąć w różny sposób, niezależnie od tego, jaki zawód wykonuje-my, w jakim jesteśmy stanie – duchownym czy świeckim.

Jezus Chrystus ukazuje nam drogę do Ojca, ogłaszając swoje pra-wo – przykazanie miłości, błogosławieństwa, dając przykład życia.

ROZWINIĘCIE

Opracowanie tekstu biblijnego ukierunkowanego pytaniami.

W Piśmie Świętym czytamy:

„Ja jestem zmartwychwstaniem i życiem. Kto we Mnie wierzy, choćby i umarł, żyć będzie” (J 11,25b).


&

388

„Bądźcie więc wy doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz nie-bieski” (Mt 5,48).

– Co Jezus obiecuje tym, którzy w Niego wierzą?– Do czego wzywa nas Jezus Chrystus?

Umieszczamy na tablicy słowo:

DOSKONAŁOŚĆ

Prosimy uczniów, aby na kartkach wypisali hasła – z czym kojarzy im się to słowo. Po kilku minutach umieszczamy ich wypowiedzi wokół hasła, tworząc promienie słoneczka.

Doprowadzamy do utworzenia schematu:

DOSKONAŁOŚĆ – ŚWIĘTOŚĆ – PEŁNIA SZCZĘŚCIA


Często ze słowem „doskonałość” kojarzą się ludziom mury klasz-torne, zupełne odcięcie od świata, wyrzeczenie się życia rodzinnego. Słowo to przywodzi na myśl postacie świętych i błogosławionych. Wgłębiając się w ich życie możemy się przekonać, że w różny sposób osiągali swoją doskonałość. Poznamy postacie kilku z nich i postaramy się zrozumieć, co wyróżniało ich życie i w jaki sposób doszli do pełni szczęścia.

DOSKONAŁOŚĆ

389

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na cztery grupy. Uczniowie analizują teksty z książki

o. Hugo Hoevera pt. „Żywoty Świętych Pańskich” i odpowiadają na pytanie: – W jaki sposób wskazany święty osiągnął chwałę nieba?Czas pracy: 10 minut.

Grupa ICecylia pochodziła z możnego rzymskiego rodu. Urodziła się

300 lat po narodzeniu Chrystusa. Jej rodzice chcieli, aby poślubiła młodzieńca o imieniu Walerian, ale ona wcześniej przystąpiła do chrze-ścijan i postanowiła całkowicie poświęcić swe życie Bogu. W dniu ślu-bu wyznała narzeczonemu, że ofiarowała siebie i swą czystość Panu Jezusowi, a gdyby Walerian chciał ją skrzywdzić w jej obronie stanie Anioł. Walerian sam się nawrócił i przyjął chrzest z rąk papieża Urba-na I. Kiedy jednak wybuchło prześladowanie chrześcijan aresztowano Waleriana i skazano go na śmierć. Cecylia sprzedała majątek ubogim. Dowiedziawszy się o tym rzymski namiestnik kazał ją aresztować. Ska-zał ją na tortury, wierząc, że wtedy wyrzeknie się Boga. Dziewczyna jednak oddała życie za wiarę i zmarła w opinii świętości.

Grupa IIŚwięty Dominik Savio urodził się we Włoszech w 1842 r. Żył

zaledwie piętnaście lat, ale zdążył osiągnąć wysoki stopień świętości. Był uczniem św. Jana Bosko, który kochał go jak syna. Chcąc pomóc św. Janowi w jego pracy misyjnej, zorganizował towarzystwo pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia. Pomimo, że życie św. Domini-ka płynęło w ubóstwie, pracy i cierpieniach, przepełniała go radość i pogodna świętość. Jest prawdziwym wzorem dla młodzieży. Pewne-go razu napisał do przyjaciela: „Tu na ziemi świętość polega na tym, aby być stale radosnym i wiernie wypełniać nasze obowiązki”.

Grupa III Święta Małgorzata Maria Alacogue urodziła się 22 lipca 1647 r.

we Francji. Choć nie wyróżniała się wykształceniem, majątkiem ani wysokim urzędem, przypadła jej wyjątkowa rola w krzewieniu kultu Serca Jezusowego. W szeregu objawień Zbawiciel przedstawił jej swe Serce, kochające ludzi i spragnione ich miłości. Wyjątkową rolę w jej życiu odegrały cztery objawienia, zwane wielkimi. Miały miejsce

390

w latach 1673-1675 w Zakonie Sióstr Nawiedzenia w Paray-le-Monial, do którego wstąpiła. Zbawiciel objawił jej się z zamiarem przybliże-nia istoty kultu Swego Serca. Życzył sobie, aby czczono Je, jako sym-bol nieskończonej miłości do ludzi. Zadanie Małgorzaty polegało na uświadomieniu ludziom konieczności zadośćuczynienia i wynagra-dzania Jezusowi za nasze grzechy. Nie znalazłszy początkowo zrozu-mienia u współsióstr i ludzi przechodziła Ona chwile utrapień, opusz-czenia i zwątpień. W końcu przy pomocy spowiednika Klaudiusza de la Colombiere, odzyskała wewnętrzny spokój i realizowała zada-nie Zbawiciela, które przyniosło wielkie owoce. Zmarła 17 paździer-nika 1690 r. a 13 maja 1920 r. została kanonizowana przez papieża Benedykta XV.

Grupa IVŚwięty Maksymilian Maria Kolbe urodził się 8 stycznia 1894 r.

w Zduńskiej Woli. Pochodził z rodziny, w której panowała atmosfera wielkiej pobożności i szczerego patriotyzmu. Jako 12-letni chłopiec doznał w kościele wielkiego przeżycia: ukazała mu się Matka Boża trzymająca w rękach dwie korony – białą (oznaczającą czystość) i czer-woną (oznaczającą męczeństwo), pytając, którą z nich wybiera. Kiedy odpowiedział, że obie uśmiechnęła się i zniknęła. W 1907 r. wstąpił do Małego Seminarium Ojców Franciszkanów we Lwowie. Ukończyw-szy studia w 1914 r. złożył śluby wieczyste i przybrał zakonne imię Maksymilian Maria. W 1918 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Był założycielem Rycerstwa Niepokalanej. Kult Maryjny szerzył nie tylko w Polsce, ale i na Dalekim Wschodzie. Niestety II wojna światowa ogra-niczyła Jego misyjną działalność, aż w końcu w 1941 r. został areszto-wany, uwięziony na Pawiaku, a następnie przewieziony do Oświęci-mia. Jako numer 16670 cierpiał wiele, ale wszystko znosił mężnym sercem, innych krzepił na duchu i zbliżał do Boga. Kiedy z jego bloku uciekł więzień, dziesięciu innych skazano za to na śmierć głodową. Wtedy to Ojciec Maksymilian dobrowolnie zaofiarował się za jedne-go z nich – Franciszka Gajowniczka, który pozostawił w domu żonę i dzieci. Przeszło dwa tygodnie święty męczył się bez pokarmu i napo-ju w bloku śmierci. W wigilię Wniebowzięcia N.M.P. Niemcy dobili go zastrzykiem trucizny, a ciało spalili w krematorium. 10 października 1982 r. został kanonizowany na Placu św. Piotra w Rzymie.

391

Poznaliśmy postacie świętych, godne naśladowania i podziwu. Wiara w Boga i miłość do Niego skłaniała ich do wielkich poświęceń. W swoim życiu wyróżniali się oddaniem Bogu poprzez czyny miłosierd-zia, godne wypełnianie swojego powołania, poświęcenie życia za wiarę, czy też za drugiego człowieka. Są dla nas potwierdzeniem, że każdy może osiągnąć świętość, jeśli będzie żył zgodnie z wolą Bożą.

Odczytanie i analiza tekstów nauczania Kościoła.

Katechizm Kościoła Katolickiego potwierdza tę prawdę i zachę-ca nas do osiągania świętości: „Kościół już na ziemi naznaczony jest prawdziwą, choć niedoskonałą jeszcze świętością. Członkowie Kościoła powinni dążyć do doskonałej świętości. Wyposażeni w tyle i tak potęż-nych środków zbawienia, wszyscy wierni chrześcijanie jakiejkolwiek sytuacji życiowej oraz stanu powołani są przez Pana, każdy na właści-wej sobie drodze, do świętości doskonałej, jakim i sam Ojciec doskonały jest” (KKK 825).

Ojciec Święty Jan Paweł II, w swojej książce „Przekroczyć próg nadziei’, również zachęca nas, byśmy dążyli do świętości:

„Każdy człowiek, dzięki łasce Bożej powinien zmierzać do świę-tości, której pełnię osiągnie w niebie. Kościół, do którego w Jezusie Chrystusie wszyscy jesteśmy powołani i w którym, dzięki łasce Boga zdobywamy świętość, osiągnie pełnię dopiero w chwale niebieskiej”.


Szczególnym dniem w Roku Liturgicznym, który przypomina o zjednoczeniu z Bogiem i osiągnięciu szczęścia jest Uroczystość Wszystkich Świętych, obchodzona 1 listopada. Ten dzień ukazuje ludziom wierzącym, że ich życie ma cel. Czcimy w nim zarówno tych, których Kościół wyniósł na ołtarze, jak i tych, którzy nie zostali beaty-fikowani czy kanonizowani, a osiągnęli już zbawienie. Wśród tego gro-na są nasi patronowie, czyli święci, których imiona nosimy i którym szczególnie możemy polecać swoją wędrówkę do Ojca.

Ludzka słabość sprawia, że nie wszyscy bezpośrednio po śmierci osiągają świętość i muszą oczyścić się z grzechów, pokutując w czyść-cu. Również i o tych zmarłych Kościół pamięta, modląc się za nich,

392

szczególnie 2 listopada w Dzień Zaduszny. Łącząc się z Kościołem cierpiącym, wierni mogą im pomóc, ofiarując za nich modlitwę, Mszę Świętą, odpust, przyjmując w ich intencji Komunię Świętą i nawiedza-jąc cmentarz.

Modlitwa: „Wieczny odpoczynek”.


Jezus, wzywając do doskonałości, nie zwraca się tylko do ma-łej grupki kapłanów czy zakonników, swoją zachętę kieruje do nas wszystkich: „Bądźcie więc wy doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz niebieski” (Mt 5,48).

– Co to znaczy być doskonałym, jak Ojciec niebieski?– Co powinno cechować nasze życie w wędrówce do Ojca?

ZAKOŃCZENIE

Bóg wyznaczył nam czas i pragnie, abyśmy go dobrze wykorzystali.

Autorefleksja.Pomyślmy:– Jaką drogę do świętości obrałem?– W czym naśladuję swojego patrona, bądź innych świętych?– Jak pomagam duszom w czyśćcu cierpiącym?

PRACA DOMOWA

Zapoznaj się z życiorysem swojego patrona, bądź innego wybra-nego świętego i pomódl się do Boga za Jego przyczyną.


MODLITWA

„Boże mój, Boże, szukam Ciebiei pragnie Ciebie moja dusza.Ciało moje tęskni za Tobą,Jak ziemia zeschła i łaknąca wody” (Ps 63,2).

X

?

J

393

52. CHRYSTUS UOBECNIA SWOJE DZIEŁO ZBAWIENIA W CIĄGU ROKU LITURGICZNEGO

Cel ogólnyWprowadzenie w świadome przeżywanie roku liturgicznego, jego następu-

jących po sobie okresów i uroczystości.Kształtowanie chrześcijańskiej postawy szacunku wobec uroczystości

i świąt kościelnych.


– definiuje pojęcie roku liturgicznego,– objaśnia, czym różni się rok liturgiczny od kalendarzowego, – rozróżnia święta i uroczystości roku kościelnego,– wskazuje najważniejsze okresy roku liturgicznego, – określa kolory liturgiczne,– planuje brać udział w obchodach okresów i uroczystości roku liturgicz-

nego,– ocenia swoją chrześcijańską postawę wobec przeżywania uroczystości

i świąt kościelnych,– przyjmuje odpowiedzialność za chrześcijańską postawę wobec uroczy-

stości i świąt kościelnych.

MetodyWykład, rozmowa kierowana, metoda niedokończonych zdań, analiza tek-

stów biblijnych ukierunkowana pytaniami, praca w grupach, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, diagram roku liturgicz-

nego, paski z nazwami świąt, zestawienie tabelaryczne.

MODLITWA

Jest taka modlitwa, w której wspominamy najważniejsze momen-ty naszego życia: nasze narodziny, naszą chwilę obecną oraz naszą

X

394

śmierć. Przypominamy sobie, że nigdy nie jesteśmy sami, bo jest z nami Matka Boża. Zwróćmy się teraz do Niej:


WPROWADZENIE

Nasz czas wyznaczają dni, tygodnie, miesiące i lata.

– Kto poda ramy czasowe roku kalendarzowego?– W jakie ramy czasowe ujmiemy rok szkolny?– Kiedy zaczyna się rok kościelny?– Jaki dzień jest ostatnim w roku liturgicznym?

Temat dzisiejszej katechezy brzmi: „Chrystus uobecnia swoje dzie-ło zbawienia w ciągu roku liturgicznego”. Dzisiaj chcę wam powiedzieć o roku, ale nie kalendarzowym, ale liturgicznym, czyli kościelnym. Nie wyznaczają go miesiące jak w roku kalendarzowym, ale różne wydarzenia z życia Pana Jezusa, które wspominamy. Czasami są to uroczystości, czy święta jednodniowe, a czasami trwają nawet kilka miesięcy i wtedy nazywamy je okresami roku liturgicznego.

Proszę odnaleźć w katechizmie definicję roku liturgicznego.


ROZWINIĘCIE

Liturgia uobecnia tajemnice zbawienia, czyli czyni je dla nas aktual-nymi. Liturgia to przeżywanie i celebrowanie działań Boga w teraźniej-szości. To również podtrzymywanie żywej więzi z przeszłością i otwie-ranie się na przyszłość.

Analiza tekstu biblijnego.

„Dlatego to nie poddajemy się zwątpieniu, chociaż bowiem nisz-czeje nasz człowiek zewnętrzny(to znaczy ciało), to jednak ten, który jest wewnątrz, odnawia się z dnia na dzień. Niewielkie bowiem utra-pienia nasze obecnego czasu gotują bezmiar chwały przyszłego wie-ku dla nas, którzy się wpatrujemy nie w to, co widzialne, lecz w to,

+

&

395

co niewidzialne. To bowiem, co widzialne, przemija, to zaś, co niewi-dzialne, trwa wiecznie” (2Kor 4,16-18).


Liturgia jest zapowiedzią tego, co niezniszczalne, czyli życia wiecz-nego. Święta kościelne w ciągu roku uwypuklają to, co Bóg uczynił dla ludzi przez Jezusa Chrystusa. Liturgia uobecnia wierzącym zbaw-cze dzieło życia, śmierci i uwielbienia Jezusa Chrystusa. Uczestnicy liturgii całego roku kościelnego zostają włączeni we wspólnotę z Chry-stusem, mają udział w Jego zbawczej rzeczywistości.


„Rok liturgiczny jest rozwinięciem różnych aspektów jedynego Misterium Paschalnego. W sposób szczególny odnosi się to do cyklu świąt skupionych wokół misterium Wcielenia (Zwiastowanie, Boże Narodzenie, Objawienie Pańskie), które wspominają początek nasze-go zbawienia i komunikują nam pierwociny Misterium Paschalnego” (KKK 1171).

Zapoznamy się z nazwami najważniejszych okresów i uroczystości roku liturgicznego oraz zastanowimy się, jakie tajemnice wiary przeży-wamy w tym czasie.

Prezentujemy na tablicy diagram roku liturgicznego (lub rysujemy ogólny zarys).

396

Korzystając z podręcznika, odpowiemy na pytania:

– Jakie znacie okresy liturgiczne? (zaznaczamy na wykresie)– Jaki jest kolor poszczególnych okresów? (zaznaczamy na wykresie)– Jakie są najważniejsze święta i uroczystości liturgiczne?


Największym świętem roku liturgicznego jest Wielkanoc. Okres wielkanocny trwa aż do uroczystości Zesłania Ducha Świętego. Kościół przygotowuje się do Wielkanocy w okresie Wielkiego Postu (okresu pokuty), który rozpoczyna się w Środę popielcową. Nie ma stałego ter-minu świąt wielkanocnych. Ustala się go według żydowskiego święta Paschy, obchodzonego w dzień wiosennej pełni księżyca. Wielkanoc wypada zawsze w pierwszą następującą po nim niedzielę. Wielkanoc i wszystkie święta zależne od niej, a więc: Wniebowstąpienie, Zesłanie Ducha Świętego, niedziela Trójcy Przenajświętszej i Boże Ciało zwane są świętami „ruchomymi”.

Kolejnym wielkim świętem jest Boże Narodzenie (25 grudnia). Obchodzone jest w liturgii aż do niedzieli święta Chrztu Pańskiego – pierwsza niedziela po 6 stycznia. Czas przygotowawczy do świąt Boże-go Narodzenia nazywa się Adwentem. W pierwszą niedzielę Adwentu rozpoczyna się rok kościelny.

Adwent (łac. adventus – przyjście): Przygotowanie do Bożego Naro-dzenia. Przypomnienie oczekiwania Zbawiciela w połączeniu z oczekiwa-niem Jego ponownego przyjścia (kolorem liturgicznym jest fiolet).

Boże Narodzenie (Święta Noc): Święta narodzenia Jezusa – 25 grudnia. Kolorem liturgicznym jest biel.

Wielki Post – okres czterdziestu dni przygotowania do Wielka-nocy: Rozpoczyna go Środa popielcowa. Posypywanie głów popiołem znane jest od XI wieku. Dla ochrzczonych jest to okres odnawiania świadomości chrztu, nawracania się, modlitwy, pewnej powściągliwo-ści w jedzeniu i piciu (postu), ofiar na rzecz biednych. Kolorem litur-gicznym jest fiolet.

Wielki Tydzień: Ostatni tydzień przed Wielkanocą. Rozpoczyna go Niedziela Palmowa – wjazd Pana Jezusa do Jerozolimy (kolor litur-giczny – czerwony). Wielki Czwartek – pamiątka Ostatniej Wieczerzy (kolor liturgiczny – biały). Wielki Piątek – dzień męki i śmierci Pana Jezusa (kolor liturgiczny – czerwony).

397

Wielkanoc – Zwycięstwo nad śmiercią – Zmartwychwstanie, nadzieja na życie wieczne. Noc Zmartwychwstania jest w szczególny sposób świętem chrztu w Kościele (kolor liturgiczny – biały). 40 dni po Wielkanocy wypada uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego, któ-ra łączy się z uroczystością Zesłania Ducha Świętego (pięćdziesiąty dzień), tworząc okres „po Wielkanocy”. Kościół czci w dniu Zesłania Ducha Świętego zstąpienie i działanie Ducha Świętego (kolor liturgicz-ny – czerwony). Niedziela Trójcy Świętej – pierwsza niedziela po Zesła-niu Ducha Świętego (kolor liturgiczny – biały).

Inne święta Pańskie (święta Chrystusowe): 25 marca (9 miesię-cy przed Bożym Narodzeniem) uroczystość Zwiastowania Pańskie-go. Czwartek po niedzieli Trójcy Świętej – uroczystość Najświętsze-go Ciała i Krwi Chrystusa – Boże Ciało. W piątek trzeciego tygodnia po Zesłaniu Ducha Świętego – uroczystość Najświętszego Serca Jezu-sowego. W ostatnią niedzielę roku kościelnego uroczystość Chrystusa Króla – uwielbienie Chrystusa, jako Pana całego świata.

Uroczystości świętych: Święci w szczególniejszy sposób są przy-jaciółmi Boga. Czcimy świętych, obchodząc ich święta i prosząc o orędownictwo za nami u Boga. Święci są dla nas przykładem jak naśladować Chrystusa. Wśród świętych szczególne miejsce zajmuje Najświętsza Maryja Panna. Najważniejszymi świętami maryjnymi są: uroczystość Niepokalanego Poczęcia NMP (8 grudnia) i Wniebowzię-cia NMP (15 sierpnia). Uroczystości świętych obchodzimy zazwyczaj w dniu ich śmierci. Do najbardziej uroczystych świąt zaliczamy obchód św. Józefa (19 marca), Narodzenia św. Jana Chrzciciela (24 czerwca) oraz św. Piotra i Pawła, Apostołów (29 czerwca). W Polsce w szczególny sposób obchodzimy uroczystość św. Wojciecha (23 kwietnia), św. Stanisława Biskupa (8 maja) i św. Stanisława Kostki (18 września).

Uroczystość Wszystkich Świętych (1 listopada) i Dzień Zadusz-ny (2 listopada): Wierni wspominają ludzi, którzy żyli przed nimi i którym zawdzięczają swą wiarę. W dniu Wszystkich Świętych myślą o tych, którzy już odeszli, a w swym życiu kierowali się zawsze Bo-giem i Jego obecnością w świecie. W Dzień Zaduszny proszą Boga o to, aby raczył uzupełnić wszystko to, co nie zostało spełnione w życiu zmarłych, z powodu ich niemocy, słabości, błędów i grzechu.

398

Rok kościelny ma na celu głoszenie chwały Bożej i uświęcanie wier-nych poprzez rozważanie treści wydarzeń jakie niosą święta i uroczy-stości liturgiczne.

Przypomnijmy sobie najważniejsze święta kościelne i wspomnie-nia wybranych świętych oraz związane z nimi wydarzenia biblijne.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na cztery grupy. Każda grupa w kopertach otrzy-

muje paski z nazwami świąt i uroczystości kościelnych. Zadaniem grupy jest odpowiedzieć na pytania i umieścić pasek z nazwą święta w odpo-wiednim miejscu na schemacie roku kościelnego. Czas pracy: 5 minut.

– Proszę podać datę święta.– O jakim wydarzeniu przypomina to święto?– Proszę umieścić pasek z nazwą święta w odpowiednim miejscu

na wykresie roku kościelnego.

Grupa IUroczystość Wszystkich ŚwiętychApostołów Piotra i PawłaZwiastowanie PańskieNiedziela Palmowa

Grupa IIBoże CiałoWielkanocObjawienie PańskieTrójcy Świętej

Grupa IIIBoże NarodzenieŚwiętego JózefaZesłanie Ducha ŚwiętegoWielki Czwartek

399

Grupa IVŚwiętego Stanisława KostkiDzień ZadusznyWniebowzięcie NMPWielki Piątek

Święta i uroczystości liturgiczne

Data

1. Boże Narodzenie 25 grudnia2. Zwiastowanie Pańskie 25 marca3. Świętego Józefa 19 marca4. Objawienie Pańskie (Trzech Króli) 6 stycznia

5. Wielkanocpierwsza niedziela po pierwszej kościelnej pełni Księżyca przypadającej po 21 marca

6. Świętego Wojciecha 23 kwietnia

7. Trójcy Przenajświętszej pierwsza niedziela po zesłaniu Ducha Świętego

8. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny 8 grudnia

9. Świętego Stanisława Kostka 18 września10. Świętego Stanisława Biskupa 8 maja11. Wszystkich Świętych 1 listopada12. Dzień Zaduszny 2 listopada13. Apostołów Piotra i Pawła 29 czerwca14. Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny 15 sierpnia

15. Boże Ciało 60 dni po Wielkanocy, w czwartek po święcie Trójcy Przenajświętszej

16. Chrystusa Króla ostatnia niedziela roku kościelnego

17. Zesłanie Ducha Świętego 50 dni po Wielkanocy18. Niedziela Palmowa 7 dni przed Wielkanocą


400

Każdego roku przypada to samo święto, co trzy lata słyszymy te same czytania. Czy z tego wynika, że rok liturgiczny podobny jest do koła, i że co pewien czas znajdujemy się w tym samym miejscu? Nie. Rok liturgiczny podobny jest raczej do spirali, która wznosi się coraz wyżej, bo wyobraża ona zarówno cykliczność (co roku przeży-wamy te same uroczystości i święta), jak i wznoszenie się ku górze (co roku powinniśmy przeżywać je głębiej, „na wyższym poziomie”). Te same Boże słowa, czytane w czasie Mszy Świętej, mają coraz to inny, głębszy wydźwięk. Stawiają nam coraz to inne zadania. Za każdym razem ta sama uroczystość liturgiczna zawiera inne wezwanie Boże skierowane do nas.

ZAKOŃCZENIE

W czasie uroczystości całego roku liturgicznego czytamy Pismo Święte, które jest słowem Bożym skierowanym do nas. Gdy w czasie Mszy Świętej słuchamy słowa Bożego i homilii, wtedy sam Bóg mówi do nas, objawia nam historię zbawienia, a Chrystus jest obecny wśród nas.

Od czasów apostolskich chrześcijanie gromadzą się w pierwszym dniu tygodnia, w niedzielę, aby wspominać mękę, śmierć i zmartwych-wstanie Jezusa. Niedziela jest pierwszym i najważniejszym świętem chrześcijańskim.

Autorefleksja.Pomyślmy:– Jak uczestniczę we Mszy Świętej?– Jak przeżywam rok liturgiczny?– Jak świętuję niedzielę?

PRACA DOMOWA

Napisz, jak rozumiesz treść przykazania kościelnego: „W niedzie-lę i święta nakazane uczestniczyć we Mszy Świętej i powstrzymać się od prac niekoniecznych”.


?

J

401

MODLITWA

Boże, jeszcze niewiele rozumiem z Twoich świętych tajemnic. Wiem, że zbawienie dziś przychodzi do mnie, a Ty mnie zapraszasz do świętowania. Daj mi łaskę wiary i coraz pełniejszy udział w liturgii Kościoła.

„Akt wiary”.

X

402

53. CZAS CZUWANIA W OCZEKIWANIU NA PRZYJŚCIE CHRYSTUSA

Cel ogólnyUkazanie znaczenia Adwentu w liturgii Kościoła.Kształtowanie postawy otwartości i czuwania na przyjście Jezusa

Chrystusa.


– identyfikuje Adwent z radosnym oczekiwaniem na przyjście Chrystusa,– definiuje, czym jest Adwent, – wyjaśnia eschatologiczny wymiar Adwentu,– określa wymowę adwentowych zwyczajów i symboli,– wybiera właściwy sposób pracy nad sobą,– wskazuje na postawę otwartości i czuwania na przyjście Jezusa Chrystusa,– analizuje podstawowe teksty biblijne (proroctwa mesjańskie) zapowia-

dające przyjście Chrystusa,– ocenia swoje przygotowanie na przyjście Jezusa Chrystusa,– przyjmuje odpowiedzialność za swoje przygotowanie na przyjście

Chrystusa.

MetodyWykład, opracowanie tekstów biblijnych ukierunkowanych pytaniami,

praca w grupach, ekspozycja, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, szary papier, kartki

samoprzylepne, wieniec adwentowy, świeca.

MODLITWA

Całe nasze życie, każdy dzień, każdy czyn, dobra myśl jest dla nas oczekiwaniem na ponowne przyjście Jezusa na ziemię. Razem z Mary-ją nieustannie czuwajmy i uczyńmy wszystko, aby Jezus mógł narodzić się w naszych sercach. Powierzmy Bogu Ojcu, przez ręce Maryi, nasze

X

403

dzisiejsze spotkanie. Poprośmy Ducha Świętego, aby napełnił nasze umysły i nasze serca swoją łaską, aby uzdolnił naszą wolę do poddania się Jego zamiarom.


WPROWADZENIE

Życie człowieka utkane jest z oczekiwań. Oczekiwanie towarzy-szy człowiekowi we wszystkich jego poszukiwaniach, we wszyst-kich spotkaniach. Mamy nadzieję, że Ten, na kogo czekamy przyjdzie, a my będziemy na to spotkanie przygotowani. Kościół każdego roku przeżywa Adwent. Jest to czas, w którym oczekujemy na wielki prezent Boga, na narodzenie Jego Syna Jezusa. Dla chrześcijan Adwent jest porą nadziei, czasem nawrócenia i odnowy, dawania świadectwa, a także czasem czuwania. Czuwanie jest niejako wpisane w życie człowieka.

– Z poprzednich lat nauki spróbujcie powiedzieć co to jest Adwent?

Adwentem Kościół katolicki rozpoczyna swój Rok Liturgiczny. Słowo „adwent” pochodzi z łacińskiego słowa „adventus” i oznacza przyjście. Pierwszą wzmiankę o Adwencie spotykamy w dekretach synodu w Saragossie z końca IV wieku. W tym czasie Adwent istniał już w Hiszpanii i Galii. W Rzymie obchodzenie Adwentu datuje się na początek VI wieku. Obejmował on cztery tygodnie przed Bożym Narodzeniem. Zwyczaj ten utrwalił się w całym Kościele łacińskim. W liturgii współczesnej pierwsza niedziela Adwentu musi przypaść na dni między 27 listopada, a 3 grudnia i kończy się w wigilię Bożego Narodzenia przed pierwszymi nieszporami.

Przez cztery tygodnie słyszymy jakby dwugłos oczekiwania: na przyjście w pamiątce Bożego Narodzenia i na przyjście Chrystu-sa w paruzji. Liturgia Adwentu wysuwa na pierwsze miejsce dwie postacie Izajasza i Jana Chrzciciela. Pierwszy jest uosobieniem tęsk-noty Starego Testamentu. Postać druga stoi na pograniczu między Sta-rym a Nowym Przymierzem. Jeszcze jedno, co charakteryzuje Adwent, to motyw Maryjny, jej miejsce w dziejach zbawienia i rola, jaką będzie pełnić w rodzącym się Kościele.


+

404

ROZWINIĘCIE

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na cztery grupy. W oparciu o teksty biblijne

(roku A, B, C) uczniowie odpowiadają na pytania. Czas pracy: 10 minut.

Grupa II niedziela Adwentu.

„Czuwajcie więc, bo nie wiecie, w którym dniu Pan wasz przyjdzie” (Mt 24,42).

„Czuwajcie więc, bo nie wiecie, kiedy pan domu przyjdzie: z wie-czora, czy o północy, czy o pianiu koguta, czy rankiem. By niespodzie-wanie przyszedłszy, nie zastał was śpiących. Lecz co wam mówię, mówię wszystkim: Czuwajcie!” (Mk 13,35-37).

„Czuwajcie więc i módlcie się w każdym czasie, abyście mogli uniknąć tego wszystkiego, co ma nastąpić i stanąć przed Synem Czło-wieczym” (Łk 21,36).

– Do czego wzywają nas teksty biblijne w I niedzielę Adwentu?– Czyje przyjście zapowiadają Ewangeliści?– Kiedy Syn Człowieczy ma przyjść powtórnie na ziemię?

Grupa IIII niedziela Adwentu.

„Nawracajcie się, bo bliskie jest królestwo niebieskie” (Mt 3,2).

„Przygotujcie drogę Panu, prostujcie ścieżki dla Niego!” (Łk 3,4b).

„Oczekujmy jednak, według obietnicy, nowego nieba i nowej zie-mi, w których będzie mieszkała sprawiedliwość. Dlatego, umiłowani, oczekując tego, starajcie się, aby [On] was zastał bez plamy i skazy – w pokoju!” (2P 3,13-14).

– Do czego nawoływał Jan Chrzciciel?– Co to znaczy przygotować drogę dla Pana?– Co powinno charakteryzować nasze oczekiwanie?

&

405

Grupa IIIIII niedziela Adwentu.

„Radujcie się zawsze w Panu; jeszcze raz powtarzam: radujcie się! Niech będzie znana wszystkim ludziom wasza wyrozumiała łagod-ność: Pan jest blisko!” (Flp 4,4-5).

„Zawsze się radujcie, nieustannie się módlcie!” (1Tes 5,16).

„Trwajcie więc cierpliwie, bracia, aż do przyjścia Pana” (Jk 5,7a).

– Do czego wzywają nas teksty biblijne w III niedzielę Adwentu?– Co to znaczy radować się w Panu?– W czym powinna objawiać się nasza cierpliwość?

Grupa IVIV niedziela Adwentu.

„Mąż Jej, Józef, który był człowiekiem sprawiedliwym i nie chciał narazić Jej na zniesławienie, zamierzał oddalić Ją potajemnie. Gdy powziął tę myśl, oto anioł Pański ukazał mu się we śnie i rzekł: «Józefie Synu Dawida, nie bój się wziąć do siebie Maryi, twej Małżonki; albowiem z Ducha Świętego jest to, co się w Niej poczęło»” (Mt 1,19-20).

„Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga. Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego (...) Na to rzekła Maryja; «Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według twego słowa!»” (Łk 1,30b-32,38a).

„«Błogosławiona jesteś (Maryjo) któraś uwierzyła, że spełnią się słowa powiedziane Ci od Pana»” (Łk 1,45).

– Na czym polegała duchowa rozterka Józefa? – Co oznajmił anioł Maryi?– Dlaczego Elżbieta nazywa Maryję „Błogosławioną”?

Po zakończeniu pracy nastąpi prezentacja i podsumowanie katechety.


406

Czytania ewangelijne z pierwszych niedziel Adwentu przybliżają nam prawdę o paruzji, czyli o powtórnym przyjściu Chrystusa. Dlatego też wszystkie perykopy wzywają nas do czuwania, gdyż nasze zbaw-ienie jest bliskie. Musimy pamiętać, że Pan przyjdzie niespodziewan-ie, podczas zwykłych prozaicznych codziennych prac i dokona „pob-oru” na sąd. Właśnie, dlatego powinniśmy trwać w stałej gotowości, by przyjście Chrystusa nas nie zaskoczyło. Stąd wynika obowiązek roztropnego czuwania.

Czytania z drugich niedziel Adwentu stawiają nam przed oczy typową postać Jana Chrzciciela, jako herolda nawrócenia. Adwento-we wołanie Proroka znad Jordanu, o prostowaniu dróg dla Pana, musi dotrzeć do każdego zakamarka naszego serca. Bowiem prostowanie ścieżek życiowych zakłada spotkanie z Chrystusem. By jednak spotkać na nich Pana musimy prosić Ducha Świętego, aby nas nauczył pozna-wać i wybierać drogi Boże.

Trzecia niedziela Adwentu znana jest, jako niedziela radości (gaudete – radujcie się). Radosny charakter tej niedzieli, podkreśla różowa barwa szat liturgicznych, która zastępuje miejsce zwykłe-go fioletu adwentowego. Warunkiem wstępnym odczuwania rado-snej bliskości Pana jest przemiana naszych serc. Zarówno w Starym, jak i w Nowym Testamencie, serce jest miejscem, w którym człowiek spotyka Boga. Pragnienie czystego serca, wyrażone poprzez czuwanie nad własnymi myślami, czynami, postępowaniem, pozwoli nam z ra-dością oczekiwać Pana.

Czwarte niedziele Adwentu podkreślają wyjątkową rolę Maryi w realizacji przyjścia Syna Bożego na ziemię. Ona najpierw zgodziła się na przyjęcie „Słowa Bożego”, a następnie daje Go światu. Wśród wszystkich uczniów Chrystusa Maryja jest pierwszą „czuwającą”. Dziś czuwa i nad nami, podobnie jak gwiazda betlejemska, wskazuje nam drogę do swojego Syna Jezusa Chrystusa. Trzeba nam wszystkim uczyć się od Niej czuwania, bowiem całe jej życie i powołanie wyraża się w czuwaniu.

Dalsza praca uczniów w grupach.

Zachętę do czujności stanowiło główne polecenie zostawione przez Jezusa swoim uczniom. Dziś słowa te odnoszą się do każdego z nas.

407

– Co rozumiecie przez słowo „czuwać”?

Katecheta umieszcza na tablicy planszę z napisem:

CZUWAĆ

Prosi uczniów, aby na kartkach wypisali hasła, z czym kojarzy im się to słowo. Po kilku minutach uczniowie umieszczają swoje wypowiedzi wokół hasła, tworząc promienie słoneczka.

Komentarz katechety dostosowany do wypowiedzi uczniów.

Odczytanie tekstów nauczania Kościoła i analiza.

Katechizm Kościoła Katolickiego mówi:

„Celebrując co roku liturgię Adwentu, Kościół aktualizuje to ocze-kiwanie Mesjasza; uczestnicząc w długim przygotowaniu pierwszego przyjścia Zbawiciela, wierni odnawiają gorące pragnienie Jego drugie-go Przyjścia” (KKK 524).

Adwent ma podwójne zadanie: ma nie tylko przygotować nas do uroczystości Świąt Bożego Narodzenia, ale powinien mieć również wydźwięk eschatologiczny, czyli przygotowanie na powtórne przyj-ście Jezusa Chrystusa w Dniu Sądu Ostatecznego.

Posłuchajcie, co kryje się pod słowem „czuwam” w nauczaniu papieskim.

CZUWAĆ

408

Uczeń głośno odczytuje fragment przemówienia Ojca Świętego Jana Pawła II wygłoszonego podczas czuwania Maryjnego na Jasnej Górze 14 sierpnia 1991 r.

„Co to znaczy: «czuwam?» To znaczy, że staram się być człowiekiem sumienia. Że tego sumienia nie zagłuszam i nie zniekształcam. Nazywam po imieniu dobro i zło, a nie zamazuję. Wypracowuję w sobie dobro, a ze zła staram się poprawiać, przezwyciężać je w sobie. To taka bardzo podstawowa sprawa, której nigdy nie można pomniejszać, zepchnąć na dalszy plan (...). Czuwam – to znaczy dalej: dostrzegam drugiego (...). Czuwam – to znaczy miłość bliźniego – to znaczy: podstawowa między-ludzka solidarność”.

Wspólna analiza tekstu.


ZAKOŃCZENIE

Adwentowe czuwanie uświadamia nam, że trzeba się zatrzy-mać na chwilę, by proste stały się ścieżki naszego życia, na których spotykamy Chrystusa. Tym zatrzymaniem mogą być rekolekcje adwentowe w parafii i spowiedź święta, jako duchowe przygotowa-nie na uroczystość Bożego Narodzenia, może także być udział w rora-tach, poprzedzonych śpiewem godzinek i modlitwa w gronie rodzin-nym, gdzie wspólnie przygotujemy drogę dla Pana. Jezus delikatnie puka do naszej codzienności i wchodzi w nią, uzdrawia na tyle, na ile Go wpuścimy.

Autorefleksja.Pomyślmy:– Co zmienię w swoim postępowaniu, by tegoroczne przeżywanie

Adwentu zaowocowało pogłębieniem wiary i dawaniem świa-dectwa w otoczeniu, w rodzinie, w domu?

– Jak przygotuję swoje serce dla Tego, który jest: Królem, Panem, Gospodarzem i Przyjacielem?

– Co uczynię, by być człowiekiem Adwentu, czyli oczekiwania?

J

409

Po autorefleksji może nastąpić modlitwa.

„Boże, spraw, byśmy zaszczyceni zaproszeniem do świętowania Twoich Urodzin mogli przynieść Ci w prezencie klucz do każdego zakamarka domu naszego wnętrza. Prosimy, oświeć je przemieniaj i uzdrawiaj według Twojej woli. Amen”.

Katecheta omawia symbole i zwyczaje adwentowe z uczniami.

Kultura ludowa jest „wielkim skarbem, którego nie wolno zako-pać w ziemi, lecz trzeba z niego wciąż czerpać” – mówi Jan Paweł II. W naszej kulturze polskiej obrzędy religijne, zwyczaje chrześcijańskie i wartości wiary, należą do skarbca naszej kultury narodowej. W trady-cji chrześcijańskiej Adwent ma również bogatą symbolikę i zwyczaje.

Roraty – to poranna Msza Święta ku czci Najświętszej Maryi Panny. Nazwana została od słów „Rorate coeli” (spuście rosę niebio-sa). W Polsce najstarsze ślady Mszy Świętej roratniej sięgają XIII w. Według niektórych źródeł roraty zapoczątkował Przemysław Pobożny w Poznaniu, a następnie przejął ten zwyczaj Bolesław Wstydliwy w Krakowie. Roraty odprawiane na Wawelu gromadziły wszystkie stany polskie (króla, duchowieństwo, senatorów, szlachtę, rycerstwo, mieszczan i chłopów), które kolejno zapalały jedną świecę siedmiora-miennego świecznika wymawiając słowa „Jestem gotowy na sąd Boży”.

Roratka – to dodatkowa świeca ozdobiona mirtą, symbolizuje Maryję, która w swoim łonie niesie Chrystusa – Światłość Prawdziwą. Zapalona świeca przypomina nam, że razem z Maryją mamy czuwać i oczekiwać na przyjście Syna Bożego.

Lampiony adwentowe – światło posiadało zawsze bogatą symbo-likę, jest symbolem Chrystusa. Sam o sobie Chrystus mówi „Ja jestem światłością świata” (J 8,12). Świeca jest symbolem życia chrześcijani-na, przypomina o gotowości do spotkania z Jezusem u progu wieczno-ści. Lampiony adwentowe są dobrą ilustracją do przypowieści Jezusa o roztropnych pannach, które zabrały oliwę do naczyń i z płonącymi lampami oczekiwały na przyjście Oblubieńca.

Wieniec adwentowy – ten piękny zwyczaj umieszczania w kościele wieńca adwentowego narodził się we wschodnich Niemczech. Posia-da bogatą symbolikę: światło, zieleń i okrąg – oznaczają wspólnotę, oczekującą w miłości i radości na przyjście Pana. W pierwszą niedzie-lę zapalamy jedną świecę, w drugą dwie, w trzecią trzy, a w czwartą

410

wszystkie cztery, palące się świece, oznajmiają przyjście Jezusa, który jest Światłością.

Pusty żłóbek – wzywa nas do szukania Jezusa zarówno Tego z Ewangelii, jak i Tego, którego dzisiaj spotykamy w ludziach, szcze-gólnie tych, którzy są w potrzebie.

Figura Matki Bożej – zwyczaj ten polega na przyjmowaniu do naszych rodzin figury Matki Bożej z kościoła po roratach. Rodzina w znaku figury zaprasza najczęściej na jedną dobę Maryję do swego domu. W ten sposób pojawia się scena sprzed 2000 lat, kiedy to Mary-ja udała się do domu Elżbiety i Zachariasza, by usłużyć swej krewnej Elżbiecie.

PRACA DOMOWA

Napisz, jak dziś powinno wyglądać adwentowe oczekiwanie w życiu chrześcijanina.


MODLITWA

„Otwórzcie drzwi szeroko dla Chrystusa!Otwórzcie drzwi do waszych serc,by źródło mógł odkopać.Nienawiść rodzi gwałt i śmierć, buduje ten, kto kocha.Otwórzcie drzwi, by mógł ON zejśćna dno ludzkiego płaczu,i podać nam pokoju chleb,ocalić przed rozpaczą.Otwórzcie Mu na ścieżaj drzwi,nie bójcie się Miłości! Gdy jej nie stajetrudno żyć i jeszcze trudniej rosnąć...Nie może być w człowieku drógzamkniętych dla Miłości.Otwórzcie drzwi niech wejdzie Bóg, Pan życia i wolności”.

X

?

411

54. SYN BOŻY STAŁ SIĘ CZŁOWIEKIEM

Cel ogólnyPrzybliżenie tajemnicy Wcielenia Syna Bożego.Kształtowanie postawy wdzięczności Bogu za przyjście na świat

Zbawiciela.Przygotowanie do Świąt Bożego Narodzenia.


– definiuje pojęcie: „wcielenie”, – przytacza wydarzenia ewangeliczne mówiące o Bożym Narodzeniu,– objaśnia znaczenie terminu: „Wcielenie”,– wyjaśnia znaczenie Uroczystości Bożego Narodzenia dla człowieka

wierzącego,– objaśnia sens Świąt Bożego Narodzenia,– opowiada, dlaczego Boże Narodzenie jest świętem radości,– wskazuje na religijny wymiar przeżywania świąt Bożego Narodzenia,– opisuje zwyczaje związane z religijnym przeżywaniem świąt Bożego

Narodzenia,– określa sposób okazywania Bogu wdzięczności za przyjście Jezusa Chry-

stusa i dary, jakie przynosi światu, – wyraża wdzięczność Bogu za narodzenie Zbawiciela,– przyjmuje odpowiedzialność za religijne przeżywanie świąt Bożego

Narodzenia.

MetodyPraca w grupach, ekspozycja, rozmowa kierowana, uroczyste odczyta-

nie tekstu biblijnego (opracowanie tekstu biblijnego ukierunkowane pyta-niami), analiza tekstów z nauczaniem Kościoła.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, ilustracja przedstawia-

jąca Boże Narodzenie, wykres Roku Liturgicznego.

412

MODLITWA

Śpiew pastorałki: „Do naszych serc”.(można odtworzyć nagranie z pastorałką)

Do naszych serc do wszystkich serc uśpionych dziś zabrzmiał dzwon już człowiek obudzonybo nadszedł czas i dziecię się zrodziłoa razem z nim Maleńka przyszła miłość. Maleńka miłość w żłobie śpimaleńka miłość przy Matce świętej.Dziś cała ziemia i niebo lśnidla tej miłości maleńkiej.

WPROWADZENIE

Kończy się okres Adwentu i zapewne wszyscy z niecierpliwością oczekujemy Świąt Bożego Narodzenia. W naszych domach trwają przygotowania do tej uroczystości. Przypomnijcie, jakie przygotowa-nia poprzedzają to Święto?

– Jakie tradycje są związane ze Świętami Bożego Narodzenia?

Prezentowanie kart świątecznych oraz ilustracji przedstawiających Boże Narodzenie.

– Jakie wydarzenie przedstawione są na tych kartkach?– Jaką tajemnicę przybliżają nam Święta Bożego Narodzenia?

Krzyżówka.

1. Imię Syna Bożego, oznaczające „Bóg z nami” (Mt 1,23).2. Przedstawienie Bożonarodzeniowe.3. Za jego panowania narodził się Chrystus (Mt 2,1).4. Stolica Palestyny.5. Czuwanie przed ważnym świętem.6. Miasto, w którym urodził się Pan Jezus.7. Święty, pierwszy męczennik, którego czcimy 26 grudnia. 8. ... Pańska oświeciła pasterzy w noc Bożego Narodzenia.

X

+

413

1 E M5 M A2 N16 U E L

2 J3 A S E Ł K A

3 H E13 R O D

4 J E4 R O Z O L I12 M A9

5 W10 I G I7 L I17 A

6 B E T1 L14 E J E M

7 S Z C11 Z E15 P A N6

8 C8 H W A Ł A18

T A J E M N I C A W C I E L E N I A

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18


– Co rozumiecie pod słowami „tajemnica wcielenia”?

Przenieśmy się oczami wyobraźni w historyczne czasy przyjścia na świat Syna Bożego i przypomnijmy sobie wszystko to, co się wtedy wydarzyło.

ROZWINIĘCIE

Katecheta zapala świece, prosi o powstanie uczniów, odczytuje Ewangelię.

Analiza tekstu biblijnego (opracowanie tekstu biblijnego ukierunko-wane pytaniami).

&

414

„W owym czasie wyszło rozporządzenie Cezara Augusta, żeby przeprowadzić spis ludności w całym państwie. Pierwszy ten spis odbył się wówczas, gdy wielkorządcą Syrii był Kwiryniusz. Wybrali się więc wszyscy, aby się dać zapisać, każdy do swego miasta. Udał się także Józef z Galilei, z miasta Nazaret, do Judei, do miasta Dawid-owego, zwanego Betlejem, ponieważ pochodził z domu i rodu Dawi-da, żeby się dać zapisać z poślubioną sobie Maryją, która była brze-mienna. Kiedy tam przebywali, nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. Porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było miejsca w gospodzie.

W tej samej okolicy przebywali w polu pasterze i trzymali straż nocną nad swoją trzodą. Naraz stanął przy nich anioł Pański i chwa-ła Pańska zewsząd ich oświeciła, tak że bardzo się przestraszyli. Lecz anioł rzekł do nich: «Nie bójcie się! Oto zwiastuję wam radość wielką, która będzie udziałem całego narodu: dziś w mieście Dawida naro-dził się wam Zbawiciel, którym jest Mesjasz, Pan. A to będzie znakiem dla was: znajdziecie Niemowlę, owinięte w pieluszki i leżące w żłobie». I nagle przyłączyło się do anioła mnóstwo zastępów niebieskich, które wielbiły Boga słowami:

«Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój ludziom Jego upodobania».Gdy aniołowie odeszli od nich do nieba, pasterze mówili nawza-

jem do siebie: «Pójdziemy do Betlejem i zobaczymy, co się tam zda-rzyło i o czym nam Pan oznajmił». Udali się też z pośpiechem i znaleźli Maryję, Józefa i Niemowlę, leżące w żłobie. Gdy je ujrzeli, opowiedzieli o tym, co im zostało objawione o tym Dziecięciu. A wszyscy, którzy to słyszeli, dziwili się temu, co im pasterze opowiadali. Lecz Mary-ja zachowywała wszystkie te sprawy i rozważała je w swoim sercu. A pasterze wrócili, wielbiąc i wysławiając Boga za wszystko, co słysze-li jak im to było powiedziane” (Łk 2,1-20).

Ekspozycja.Katecheta pokazuje obraz przedstawiający Narodzenie Syna Bożego.

– Dlaczego Maryja z Józefem opuściła Nazaret?– W jakim mieście narodził się Syn Boży?– Dlaczego Jezus narodził się w stajni?

415

– Komu anioł objawił nowinę o narodzeniu Syna Bożego?– Co uczynili pasterze po usłyszeniu nowiny?


Dzisiaj nie oglądamy i nie przeżywamy Bożego Narodzenia tak, jak wówczas Maryja i Józef, pasterze i wszyscy, którzy przyszli zobaczyć to, co się stało, co im zostało objawione i aby oddać po-kłon Narodzonemu. Przeżywamy je mocą wiary i pewności tego, co się stało.

Zapoznamy się teraz z nauczaniem Katechizmu Kościoła Katolic-kiego o tajemnicy Wcielenia.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na trzy grupy. Uczniowie czytają tekst i odpowia-


Grupa I„Opierając się na słowach św. Jana («Słowo stało się ciałem»,

J 1,14), Kościół nazywa «Wcieleniem» fakt, że Syn Boży przyjął naturę ludzką, by dokonać w niej naszego zbawienia. Kościół opiewa miste-rium Wcielenia w hymnie przytoczonym przez św. Pawła:

To dążenie niech was ożywia; ono też było w Chrystusie Jezu-sie. On, istniejąc w postaci Bożej, nie skorzystał ze sposobności, aby na równi być z Bogiem, lecz ogołocił samego siebie, przyjąwszy postać sługi, stawszy się podobnym do ludzi. A w zewnętrznym przejawie uznany za człowieka, uniżył samego siebie, stawszy się posłusznym aż do śmierci – i to śmierci krzyżowej (Flp 2,5-8)” (KKK 461).

– Jak Katechizm Kościoła Katolickiego wyjaśnia „Wcielenie”?

Grupa II„O tej samej tajemnicy mówi List do Hebrajczyków: Przeto przychodząc na świat, mówi (Chrystus): Ofiary ani daru

nie chciałeś, aleś Mi utworzył ciało; całopalenia i ofiary za grzech nie podobały się Tobie. Wtedy rzekłem: Oto idę... abym spełniał wolę Twoją, Boże (Hbr 10,5-7, cytując Ps 40,7-9 LXX)” (KKK 462).

– Czyją wolę spełnia Chrystus, przychodząc na ziemię?

416

Grupa III„Wiara w prawdziwe Wcielenie Syna Bożego jest znakiem wy-

różniającym wiarę chrześcijańską: «Po tym poznajecie Ducha Bo-żego: każdy duch, który uznaje, że Jezus Chrystus przyszedł w ciele, jest z Boga» (1J 4,2). Takie jest od samego początku radosne przeko-nanie Kościoła, gdy sławi «wielką tajemnicę pobożności» – Chrystusa, który «objawił się w ciele»” (KKK 463).

– Co jest znakiem wyróżniającym wiarę chrześcijańską?


Odpowiedzi uczniów uzupełniamy fragmentem wypowiedzi Ojca Świętego Jana Pawła II:

„Jezus, przedstawiając istotę swojej odkupieńczej misji, mówi: «Ja przyszedłem po to, aby [owce] miały życie i miały je w obfitości». Ma tu w rzeczywistości na myśli owo życie «nowe» i «wieczne», polega-jące na komunii z Ojcem, do której każdy człowiek zostaje bez żadnych zasług powołany w Synu za sprawą Ducha Uświęciciela. Ale właśnie w świetle takiego «życia» nabierają pełnego znaczenia wszystkie aspekty i momenty życia człowieka” (Evangelium vitae, 1).

ZAKOŃCZENIE

Syn Boży stał się człowiekiem dla naszego zbawienia – mówimy w głównych prawdach wiary. Wcielenie jest tajemnicą naszej wiary. Jest ona dla nas trudna do pojęcia i jednocześnie tak bardzo oczywista. Jak mówi Święty Jan:

„A Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas” (J 1,14).

Autorefleksja.Pomyślmy:– Co czynię, aby być zbawionym?– Jak wykorzystuję dary, które Syn Boży przynosi w noc Bożego

Narodzenia?– Jak odpowiadam na miłość Syna Bożego?

J

417

PRACA DOMOWA

Napisz, dlaczego Święta Bożego Narodzenia to święta radości.(Zeszyt ćwiczeń – ćw. 5).

MODLITWA

Śpiew: „Bóg się rodzi”.(można odtworzyć nagranie z kolędą)

X

?

418

55. KU JEDNOŚCI – TYDZIEŃ MODLITW O JEDNOŚĆ CHRZEŚCIJAN

Cel ogólnyUkazanie widzialnych elementów świadczących o tym, że Kościół jest

jeden. Obudzenie wrażliwości na problem podziałów istniejących wśród wy-

znawców Chrystusa oraz wezwanie do czynnego włączenia się w budowanie jedności.

Wychowanie do modlitwy o jedność chrześcijaństwa.


– definiuje, czym jest ekumenizm,– wymienia zadania ruchu ekumenicznego,– identyfikuje Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan z działaniem na rzecz

jedności chrześcijan,– objaśnia dwa największe podziały w Kościele,– wyjaśnia, jakie znaczenie ma dla chrześcijan jedność,– wskazuje przykłady jedności Kościoła,– stwierdza konieczność modlitwy o jedność chrześcijaństwa i potrzebę

przeciwdziałania grzechowi podziału,– analizuje teksty biblijne o jedności Kościoła,– ocenia swoje działania na rzecz jedności chrześcijan,– podejmuje modlitwę o jedność chrześcijaństwa.

MetodyPraca w grupach, wykład, rozmowa kierowana, metaplan, metoda skoja-

rzeń, niedokończone zdania, analiza tekstów biblijnych (opracowanie tekstu ukierunkowanego pytaniami).

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego; fragmenty encykliki

„Ut unum sint”, fragment modlitwy ekumenicznej na zakończenie 46 Kon-gresu Eucharystycznego we Wrocławiu – VI pielgrzymka Ojca Świętego Jana Pawła II do Ojczyzny (31.05-10.06.1997 r.); pisaki, kartki papieru, schemat do metody metaplanu.

419

MODLITWA


WPROWADZENIE

Propozycja 1Katecheta pisze na środku tablicy nazwę szkoły. Uczniowie kolejno

podchodzą do tablicy i piszą, po czym można poznać uczniów tej szko-ły. W podsumowaniu stwierdzamy, że choć uczniów tej szkoły można poznać po różnych znakach, to jest to ta sama szkoła.

Tak samo jest z Kościołem. Kościół założony przez Jezusa Chrystu-sa jest jeden i wielkim pragnieniem Jezusa było, aby jego uczniowie stanowili jedno. Jednak już od najwcześniejszych dni doświadczeniem Kościoła były podziały, schizmy i herezje.

Propozycja 2Zadanie zapisania jak największej liczby cech będących dokończe-

niem zdania: „Spośród wyznawców innych religii, nas – chrześcijan wyróżniają...”.

(spodziewane odpowiedzi to: wspólna wiara, osoba Syna Bożego, sakramenty, Pismo Święte, modlitwa, Msza Święta, życie według przyka-zań itp.)

W podsumowaniu zadania podkreślamy, jak wiele łączy uczniów Chrystusa, a mimo to nie są jednym Kościołem.

ROZWINIĘCIE

Chrystus chciał, aby wszyscy, którzy w Niego wierzą, stanowili jeden lud Boży, jeden Kościół. Polecił głoszenie Ewangelii zarówno Żydom, jak i poganom. Dał nowe przykazanie miłości. Przed swoją męką modlił się o jedność wierzących.

Odczytanie tekstów biblijnych i analiza ukierunkowana pytaniami.

Pan Jezus podczas Ostatniej Wieczerzy powiedział:

X

+

&

420

„A nie tylko za nimi proszę, ale i za tymi, którzy dzięki ich słowu będą wierzyć we Mnie; aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni stanowili jedno w Nas, aby świat uwi-erzył, żeś Ty Mnie posłał” (J 17,20-21).

– Za kogo modlił się Jezus przed swoją śmiercią?– O co modlił się Pan Jezus?– Do czego przyczyni się jedność wszystkich chrześcijan?

Jezus ustanowił Eucharystię, jako sakrament miłości i zesłał Ducha Świętego, który ożywia i jednoczy Kościół. Ustanowił pod przewod-nictwem Piotra Kolegium Dwunastu, którego kontynuację stanowi Kolegium Biskupów na czele z papieżem, którzy mają być gwarancją jedności całego Kościoła. Wzorem jedności Kościoła jest jedność Osób w Trójcy Świętej.

Święty Paweł w Liście do Koryntian również zachęcał do jedności:

„A przeto upominam was, bracia, w imię Pana naszego Jezusa Chrystusa, abyście byli zgodni i by nie było wśród was rozłamów; byś-cie byli jednego ducha i jednej myśli” (1Kor 1,10).

– Do czego zachęca nas Święty Paweł?


Możemy zauważyć, że Jezusowa modlitwa, aby Jego uczniowie sta-nowili jedno nie jest realizowana do końca. Dwa największe i najbardziej bolesne podziały, czyli schizmy miały miejsce w drugim tysiącleciu chrześcijaństwa. W roku 1054 dokonał się rozłam, w wyniku, którego powstał kościół prawosławny, a w roku 1517, na skutek reformacji – powstało na Zachodzie wiele wspólnot protestanckich. W obu przypad-kach mnóstwo chrześcijan zerwało łączność z Kościołem rzymskim i nadal pozostają od niego oddzieleni. Jednak kościoły chrześcijańskie podejmują wysiłki, by na nowo osiągnąć jedność. Służy temu ruch eku-meniczny.

Korzystając ze słownika, odpowiedzcie na pytanie:

− Co to jest ekumenizm?

421

Metoda metaplanu, wg załączonego schematu.

Jaka sytuacja ma miejsce we wspólnocie uczniów Chrystusa?

Co powinno charakteryzować wspólnotę chrześcijan?

Dlaczego nie jest tak, jak powinno być?

Co zrobić, by spełniło się Jezusowe pragnienie jedności Kościoła? (podaj też motywy działania)


Poszczególne elementy schematu będą uzupełniane: 1 i 3 (Jaka sytuacja ma miejsce we wspólnocie uczniów Chrystusa? i Dlacze-go nie jest tak, jak powinno być?) – na forum klasy, natomiast 2 i 4 (Co powinno charakteryzować wspólnotę chrześcijan? i Co zrobić, by spełniło się Jezusowe pragnienie jedności Kościoła? <podaj też moty-wy działania>) – w wyznaczonych grupach.

W pogadance z uczniami odwołujemy się do wiadomości znanych im już wcześniej, m.in. z lekcji historii:

– 1054 r. – schizma wschodnia – podział Kościoła na Wschodni (prawosławny),

– 1517 r. – wystąpienie Marcina Lutra, początki protestantyzmu,– niewielkie różnice doktrynalne między Kościołem katolickim

a Kościołem prawosławnym (sprawa pochodzenia Ducha Świętego używania chleba niekwaszonego w liturgii oraz celibatu duchowień-stwa, nieuznawanie prymatu biskupa Rzymu); te same sakramenty, kult Maryi i świętych,

– W Kościołach protestanckich – elementem łączącym jest chrzest oraz wyznawanie wiary w Chrystusa – Boga i Pana oraz jedynego Pośrednika między Bogiem a ludźmi; poza tym istnieją znaczne róż-nice doktrynalne (do zbawienia wystarczy sama wiara, odrzucenie Tradycji, autorytetu Kościoła i papieża, odrzucenie istnienia czyśćca, kultu Maryi i świętych oraz sakramentów z wyjątkiem chrztu i Komu-nii Świętej, w której Jezus jest obecny, wg Lutra tylko w chwili Komunii Świętej).

422

Odczytanie i analiza tekst biblijnego – J 17,11.20-26.

„(…) zachowaj ich w Twoim imieniu, które Mi dałeś, aby tak jak My stanowili jedno…. Nie tylko za nimi proszę, ale również i za tymi, którzy dzięki ich słowu będą wierzyć we Mnie; aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty, Ojcze we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno, aby świat uwierzył, żeś Ty Mnie posłał. I także chwałę, którą Mi dałeś, przekazałem im, aby stanowili jedno, tak jak My jedno stano-wimy. Ja w nich, a Ty we Mnie! Oby się tak zespolili w jedno, aby świat poznał, żeś Ty Mnie posłał i żeś Ty ich umiłował, tak jak Mnie umi-łowałeś. Ojcze, chcę, aby także ci, których Mi dałeś, byli ze Mną tam, gdzie Ja jestem, aby widzieli chwałę moją, którą Mi dałeś, bo umiłowa-łeś Mnie przed założeniem świata. Ojcze sprawiedliwy! Świat Ciebie nie poznał, lecz Ja Ciebie poznałem i oni poznali, żeś Ty Mnie posłał. Objawiłem im Twoje imię i nadal będę objawiał, aby miłość, którą Ty Mnie umiłowałeś, w nich była i Ja w nich” (J 17,11.20-26).

– Co powinno charakteryzować wspólnotę chrześcijan?

W rozmowie z uczniami szukamy przyczyn braku jedności, wza-jemnej miłości oraz postawy antyświadectwa wobec wyznawców innych religii i ludzi niewierzących.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na pięć grup. Każda z grup otrzymuje fragment

tekstu encykliki „Ut unum sint” Jana Pawła II – odnajduje w nich zada-nia dla wspólnot chrześcijańskich oraz ich motywy mające doprowadzić do zjednoczenia chrześcijan w jednym Kościele. Czas pracy: 15 minut.

Grupa I „To nawrócenie serca i świętość życia łącznie z publicznymi i pry-

watnymi modlitwami o jedność chrześcijan należy uznać za duszę całego ruchu ekumenicznego, a słusznie można je zwać ekumenizmem duchowym.

Szlak nawrócenia serc jest wyznaczany rytmem miłości, któ-ra zwraca się równocześnie do Boga i do braci: do wszystkich braci, również do tych, którzy nie są w pełnej komunii z nami. Miłość oży-wia pragnienie jedności nawet w tych, którzy nigdy nie dostrzegali jej potrzeby. Miłość tworzy komunię osób i Wspólnot. (...) Miłość jest naj-głębszym, życiodajnym nurtem procesu zjednoczenia.

423

Miłość ta znajduje najpełniejszy wyraz we wspólnej modlitwie. Sobór nazywa modlitwę duszą całego ruchu ekumenicznego, gdy jed-noczą się w niej bracia, między którymi nie ma doskonałej komunii. Jest ona «nader skutecznym środkiem uproszenia łaski jedności», jest «podkreśleniem więzów, które dotąd łączą katolików z braćmi odłączo-nymi». (...) Gdy chrześcijanie modlą się razem, wówczas cel, jakim jest zjednoczenie, wydaje się bliższy. Długa historia chrześcijan, znaczo-na wielorakim rozbiciem, wydaje się jakby układać na nowo, dążąc do Źródła swej jedności, którym jest Jezus Chrystus. (...) We wspólno-cie modlitwy Chrystus jest rzeczywiście obecny: modli się «w nas», «z nami» i «za nas». (...) Na ekumenicznej drodze do jedności trzeba przypisać stanowczy prymat wspólnej modlitwie – modlitewnemu zjednoczeniu wokół samego Chrystusa. Jeśli chrześcijanie, pomimo podziałów, będą umieli jednoczyć się coraz bardziej we wspólnej modlitwie wokół Chrystusa, głębiej sobie uświadomią, o ile mniejsze jest to wszystko, co ich dzieli, w porównaniu z tym, co ich łączy. Jeśli będą się spotykali coraz częściej i coraz wytrwalej modlili do Chry-stusa, będą mieli odwagę podjąć całą bolesną i ludzką rzeczywistość podziałów, odnajdując się w tej wspólnocie Kościoła, którą Chrystus stale tworzy w Duchu Świętym ponad wszystkimi słabościami i ogra-niczeniami ludzkimi. Modlitwa «ekumeniczna» służy chrześcijańskie-mu posłannictwu i jego wiarygodności. Dlatego też musi być szczegól-nie obecna w życiu Kościoła oraz w całej jego działalności na rzecz zjednoczenia chrześcijan” (Jan Paweł II, Ut unum sint, 21-23).

– Jakie są zadania wspólnoty chrześcijańskiej?– Co jest podstawą zjednoczenia wszystkich chrześcijan?– Kto jest źródłem jedności wszystkich chrześcijan?

Grupa II„Działanie na rzecz dialogu ekumenicznego, jakie zarysowało się

od czasu Soboru, nie jest bynajmniej prerogatywą Stolicy Apostolskiej, ale także zadaniem poszczególnych Kościołów lokalnych lub par-tykularnych. (...) Dialog nie tylko został podjęty, ale stał się wyraźną potrzebą, jednym z priorytetów Kościoła; w konsekwencji udoskona-liła się też «technika» dialogowania, co sprzyjało zarazem umacnia-niu się ducha dialogu. Chodzi tu przede wszystkim o «dialog podjęty między odpowiednio wykształconymi rzeczoznawcami na zebraniach

424

chrześcijan z różnych Kościołów czy Wspólnot, (…) w czasie, którego to dialogu każdy wyjaśnia głębiej naukę swej Wspólnoty i podaje przej-rzyście jej znamienne rysy». Niemniej dla każdego wiernego byłoby korzystne poznanie metody, która umożliwia dialog. Jak stwierdza Deklaracja o wolności religijnej, «prawdy (…) trzeba szukać w sposób zgodny z godnością osoby ludzkiej i z jej naturą społeczną, to znaczy przez swobodne badanie przy pomocy Magisterium, czyli nauczania, przez wymianę myśli i dialog, przez co jedni drugim wykładają praw-dę, jaką znaleźli albo sądzą, że znaleźli, aby nawzajem pomóc sobie w szukaniu prawdy; skoro zaś prawda została poznana, należy mocno przy niej trwać osobistym przyświadczeniem». Dialog ekumeniczny ma zasadnicze znaczenie. Przez taki bowiem dialog uzyskują wszyscy bliższe prawdy poznanie doktryny oraz życia jednej i drugiej Wspól-noty i bardziej bezstronną ocenę; wtedy też te Wspólnoty osiągają pełniejszą współpracę we wszystkich zadaniach, które dla wspólnego dobra stawia przed nimi sumienie chrześcijańskie i gromadzą się, gdzie tylko się godzi, na jednomyślną modlitwę. Wszyscy wreszcie roz-liczają się ze swej wierności wobec woli Chrystusa co do Kościoła i jak należy biorą się rzetelnie do dzieła odnowy i reformy” (Jan Paweł II, Ut unum sint, 31-32).

– Jakie są cele i zadania wspólnot chrześcijańskich oraz ich moty-wy mające doprowadzić do zjednoczenia chrześcijan?

Grupa III„Celem kontaktów między chrześcijanami nie jest tylko wzajem-

ne poznanie się, wspólna modlitwa i dialog. Przewidują one i doma-gają się podjęcia, już od tej chwili, wszelkiej możliwej współpracy praktycznej na różnych płaszczyznach: duszpasterskiej, kulturowej, społecznej, a także w dawaniu świadectwa orędziu ewangeliczne-mu. (...) W oczach świata współpraca między chrześcijanami zyskuje wymiar wspólnego chrześcijańskiego świadectwa i staje się narzę-dziem ewangelizacji, przynosząc korzyść jednym i drugim.

Na drodze wiodącej do pełnej jedności dialog ekumeniczny ma zachęcić do wzajemnej braterskiej pomocy, w ramach której wspólnoty udzielają sobie nawzajem tego, czego każda z nich potrze-buje, aby wzrastać zgodnie z Bożym zamysłem ku ostatecznej pełni (por. Ef 4,11-13). (...) jako Kościół katolicki jesteśmy świadomi, iż wie-le zyskaliśmy dzięki świadectwu i poszukiwaniom innych Kościołów

425

i Wspólnot kościelnych, a także dzięki sposobowi, w jaki zostały w nich uwypuklone i są przeżywane pewne wspólne dobra chrze-ścijańskie. (...) Jest to ekumeniczna forma ewangelicznego prawa dzielenia się dobrami. W tym kontekście pragnę stwierdzić raz jesz-cze, że «winniśmy ukazywać w każdej sprawie, że staramy się wyjść naprzeciw temu, czego nasi bracia słusznie pragną i czego od nas oczekują, w tym też celu poznawać ich sposób myślenia i wrażliwość. (…) Trzeba, żeby dary, które każdy posiada, rozwijały się z pożytkiem i na korzyść wszystkich” (Jan Paweł II, Ut unum sint, 40 i 87).

– Jakie są cele i zadania wspólnot chrześcijańskich oraz ich moty-wy mające doprowadzić do zjednoczenia chrześcijan?

Grupa IV„Kościół katolicki jest świadom, że pośród wszystkich Kościołów

i Wspólnot kościelnych to on zachował posługę Następcy Aposto-ła Piotra w osobie Biskupa Rzymu, którego Bóg ustanowił «trwałym i widzialnym źródłem i fundamentem jedności» i którego Duch pod-trzymuje, aby Kościół uczynił także wszystkich innych uczestnikami tego podstawowego dobra. (...) Dzięki władzy i autorytetowi, bez któ-rych funkcja ta byłaby tylko pozorem, Biskup Rzymu ma zabezpieczać komunię wszystkich Kościołów. Z tego tytułu jest pierwszym pośród sług jedności. Prymat ten sprawuje na różnych płaszczyznach, czuwa-jąc nad głoszeniem słowa, nad sprawowaniem sakramentów i litur-gii, nad misją, nad dyscypliną i życiem chrześcijańskim. To Następca św. Piotra ma przypominać o nakazach wynikających ze wspólnego dobra Kościoła, gdyby ktoś doznawał pokusy, by o nich zapomnieć w imię własnych interesów. To on ma obowiązek przestrzegać i budzić czujność, a czasem orzekać, że ta czy inna szerząca się opinia jest nie do pogodzenia z jednością wiary. Gdy wymagają tego okolicz-ności, przemawia w imieniu wszystkich Pasterzy będących w komunii z nim. Może też – pod ściśle określonymi warunkami, sformułowa-nymi przez Sobór Watykański I – orzec ex cathedra, że dana doktry-na należy do depozytu wiary. Dając w ten sposób świadectwo praw-dzie, służy jedności. Wszystko to jednak musi się zawsze dokonywać w komunii” (Jan Paweł II, Ut unum sint, 88 i 94).

– Jakie zadanie stoi przed Biskupem Rzymu?

426

Grupa V„dialog ten spełnia zarazem funkcję rachunku sumienia. W tym

miejscu wypada przypomnieć słowa Pierwszego Listu św. Jana: «Jeśli mówimy, że nie mamy grzechu, to samych siebie oszukujemy i nie ma w nas prawdy. Jeżeli wyznajemy nasze grzechy, (Bóg) jako wierny i sprawiedliwy odpuści je nam i oczyści nas z wszelkiej nie-prawości» (1,8-9). (...) Takie radykalne wezwanie do uznania własnej grzeszności powinno kształtować też ducha dialogu ekumenicznego. (...) Jeśli grzechy całego świata zostały ogarnięte odkupieńczą ofia-rą Chrystusa, to – wśród nich – również i wszystkie grzechy prze-ciwko jedności Kościoła: grzechy chrześcijan, grzechy pasterzy w tej samej mierze, co grzechy wiernych. Zjednoczenie chrześcijan – tak-że, po wszystkich grzechach, które przyczyniły się do historycznych podziałów – jest możliwe. Warunkiem jest pokorna świadomość, że zgrzeszyliśmy przeciw jedności i przekonanie, że potrzebujemy nawrócenia. Zgładzone i przezwyciężone muszą być nie tylko grze-chy osobiste, ale także grzechy społeczne, poniekąd «struktury» grze-chu, które przyczyniły się i nadal mogą się przyczyniać do podziału i do jego utrwalenia. (...) Dialog ekumeniczny nabiera w tym dokumen-cie właściwego charakteru: staje się «dialogiem nawrócenia» i jako taki również autentycznym «dialogiem zbawienia» – wedle trafnego określenia Papieża Pawła VI. Dialog nie może się rozwijać wyłącznie w wymiarze horyzontalnym, ograniczając się do spotkania, wymiany myśli czy nawet wymiany darów właściwych dla każdej Wspólnoty. Dialog przechodzi także i przede wszystkim w wymiar wertykalny, zwracając się ku Temu, który jako Odkupiciel świata i Pan dziejów jest naszym pojednaniem. Wymiar wertykalny dialogu polega na wspól-nym i wzajemnym uznaniu naszej kondycji, jako ludzi, którzy zgrze-szyli. To ono właśnie otwiera w braciach, żyjących we Wspólnotach pozbawionych pełnej wzajemnej komunii, tę wewnętrzną przestrzeń, w której Chrystus jako Źródło jedności Kościoła może skutecznie dzia-łać mocą swego Ducha Parakleta” (Jan Paweł II, Ut unum sint, 34-35).

– Na czym polega dialog ekumeniczny w wymiarze horyzontal-nym i wertykalnym?


427

Bracia odłączeni od Kościoła rzymskokatolickiego znajdują w swoich Kościołach pomoc do zbawienia i dochodzą do świętości. Pełnia jednak prawdy i środków do zbawienia jest tylko w Kościele katolickim. Co potwierdza nauczanie Kościoła:

„Kościół katolicki jest świadomy, że stanowi jedyny prawdziwy kościół Chrystusa i że posiada pełnię środków zbawienia. Jest to Kościół, który nasz Zbawiciel po swoim zmartwychwstaniu powierzył Piotrowi, zlecając jemu i pozostałym Apostołom, aby go krzewili i nim kierowali” (KKK 816).

– Kto stanowi prawdziwy i jedyny Kościół Chrystusa?– Kto kieruje Kościołem?


Z prośbą o modlitwę w intencji jedności, wszystkich wierzących w Jezusa Chrystusa, zwrócił się Jan Paweł II podczas 46 Kongresu Eucharystycznego:

„Drodzy Bracia i Siostry, zapraszam was do gorącej modlitwy o pełne zjednoczenie naszych Kościołów. Błagajmy Pana, aby usunął przeszkody, które opóźniły i opóźniają drogę ku pełnej jedności. Bła-gajmy Go, aby tym wszystkim, którzy współpracują dla osiągnięcia zbliżenia, udzielił swego Ducha Świętego, który by ich doprowadził do całej prawdy, obdarzył ich miłością i uczynił cierpliwymi w dążeniu do jedności. Błagajmy Go, abyśmy my – pasterze siostrzanych Kościo-łów – stali się lepszymi narzędziami Jego planu, my, których Opatrz-ność wybrała w tej godzinie historii, abyśmy kierowali tymi Kościoła-mi, abyśmy służyli zgodnie z wolą Pana i w ten sposób służyli jednemu Kościołowi, który jest Jego Ciałem.

Oby brzask nowego milenium mógł wzejść nad jednym Kościołem, który odnalazł pełną jedność, by lepiej mógł świadczyć wśród roz-pętanych napięć świata o transcendentalnej Miłości Bożej, ukazanej w Synu Bożym, w Jezusie Chrystusie.

Bóg sam zna czasy i chwile. Z naszej strony czuwajmy i módl-my się, z Dziewicą Maryją, Matką Boga, która nie przestaje czuwać nad Kościołem swojego Syna, tak jak czuwała nad Jego Apostołami. Amen” (Wrocław, 31 maja 1997 r.).

428

Jedność w wierze osiągamy przez coraz większą wierność Chry-stusowi i przez coraz lepsze, pełniejsze zrozumienie prawd objawio-nych. Co roku w dniach od 18 do 25 stycznia wszyscy chrześcijanie łączą się w modlitwie o jedność chrześcijan.

ZAKOŃCZENIE

Rozłamy między ludźmi rodzą się tam, gdzie ambicje jednych zderzają się z interesami drugich, gdzie brak jest woli zrozumienia i przebaczenia.

Autorefleksja.Pomyślmy:– Co mogę zrobić, aby przyczynić się do jedności chrześcijan?– Jak odpowiadam na wezwanie Chrystusa, który wzywa mnie

do jedności?

Pojednanie przekracza ludzkie siły, dlatego konieczna jest mo-dlitwa o pomoc Ducha Świętego. Potrzeba jest tez Twoja decyzja, że będziesz pielęgnować pokój i pojednanie w swoim sercu. Już teraz tu gdzie jesteś, gdzie żyjesz, możesz być zaczynem jedności i zaufania.

PRACA DOMOWA

Pośród podanych zadań dialogu ekumenicznego wybierz dwa, twoim zdaniem najważniejsze. Uzasadnij swój wybór.


MODLITWA

Pojednanie przekracza ludzkie siły, dlatego konieczna jest mo-dlitwa o pomoc Ducha Świętego. Potrzeba jest tez Twoja decyzja, że będziesz pielęgnować pokój i pojednanie w swoim sercu. Już teraz tu gdzie jesteś, gdzie żyjesz, możesz być zaczynem jedności i zaufania.

X

?

J

429


lub

Śpiew: „Zjednoczeni w Duchu, zjednoczeni w Nim”.

Zjednoczeni w Duchu, zjednoczeni w Nim.Zjednoczeni w Duchu, zjednoczeni w Nim.Módlmy się, aby jedność była odnowiona w nas,aby świat cały poznał uczniów Chrystusa w nas,aby świat cały ujrzał miłość w nas.

430

56. WIELKI POST – CZAS POKUTY I OCZYSZCZENIA SERCA

Cel ogólnyWprowadzenie w 40-dniowy czas Wielkiego Postu.Kształtowanie postawy religijnego przeżycia Wielkiego Postu i wewnętrz-

nego nawrócenia.


– podaje, że Wielki Post jest szczególnym czasem pokuty i oczyszczenia serca,– wymienia okresy roku liturgicznego, ze szczególnym uwzględnieniem

Wielkiego Postu,– wylicza terminy związane z okresem Wielkiego Postu,– wyjaśnia, co należy uczynić, aby spotkać się z przebaczającym Jezusem,– uzasadnia znaczenie Wielkiego Postu, pokuty i nawrócenia dla chrześcijanina,– wskazuje wartości prowadzące do wewnętrznego nawrócenia,– analizuje tekst Pisma Świętego ukazujący spotkanie Jezusa z Zacheuszem, – przyjmuje odpowiedzialność za religijne przeżycie Wielkiego Postu i posta-

wę wewnętrznego nawrócenia.

MetodyAnaliza tekstu źródłowego, metoda „słoneczko”, praca w grupach, iden-

tyfikacja z postacią biblijną, rozmowa kierowana, ekspozycja, wywiad, czyta-nie tekstu biblijnego z podziałem na role, tworzenie wypowiedzi na tematy religijne.


„Wielki Post”, ilustracja przedstawiająca spotkanie Jezusa z Zacheuszem, arkusze papieru.

MODLITWA

Śpiew: „Ciągle zaczynam od nowa”. (można odtworzyć nagranie z piosenką)

X

431

WPROWADZENIE

Spójrzcie na wykres roku liturgicznego. Jak nazywamy kolejny okres, który się właśnie zaczyna?

Umieszczenie na tablicy planszy z napisem:

WIELKI POST

– Co wiemy o Wielkim Poście?


Wielki Post jest po to, aby doprowadzić nas do wewnętrznej odno-wy i przygotować do świętowania zwycięstwa Chrystusa nad śmier-cią. Czas ten ma utrwalić w nas istniejące dobro. Ma pomóc usunąć z naszego serca resztki skutków grzechu. Ma być czasem większego rozmodlenia, słuchania Słowa Bożego i naśladowania w naszym życiu Jezusa.

Zaś pojednanie z Bogiem i ludźmi, to szczególne zadanie w tym wyjątkowym okresie.

ROZWINIĘCIE

Uroczyste odczytanie fragmentu Ewangelii – Łk 19,1-10.

„Potem wszedł do Jerycha i przechodził przez miasto. A [był tam] pewien człowiek, imieniem Zacheusz, zwierzchnik celników i bardzo bogaty. Chciał on koniecznie zobaczyć Jezusa, kto to jest, ale nie mógł z powodu tłumu, gdyż był niskiego wzrostu. Pobiegł więc naprzód i wspiął się na sykomorę, aby móc Go ujrzeć, tamtędy bowiem miał przechodzić. Gdy Jezus przyszedł na to miejsce, spojrzał w górę i rzekł do niego: «Zacheuszu, zejdź prędko, albowiem dziś muszę się zatrzymać w twoim domu». Zszedł więc z pośpiechem i przyjął Go rozradowany. A wszyscy, widząc to szemrali: «Do grzesznika poszedł w gościnę». Lecz Zacheusz stanął i rzekł do Pana: «Panie, oto połowę mego majątku daję ubogim, a jeśli kogo w czym skrzywdziłem, zwra-cam poczwórnie». Na to Jezus rzekł do niego: «Dziś zbawienie stało się

+

&

432

udziałem tego domu, gdyż i on jest synem Abrahama. Albowiem Syn Człowieczy przyszedł szukać i zbawić to, co zginęło»” (Łk 19,1-10).

Następnie uczniowie odczytują Ewangelię z podziałem na role.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na trzy grupy. Uczniowie otrzymują karty pracy,

arkusz papieru oraz tekst Ewangelii, obraz ilustrujący tekst Łk 19,1-10. Każda grupa przeprowadza wywiad ze wskazaną osobą, czy też grupą osób.

– Grupa I – zwraca uwagę na osobę Zacheusza, wypowiada się na jego temat.

– Grupa II – zwraca uwagę na postawę Jezusa.– Grupa III – zwraca uwagę na zachowanie świadków wydarzenia.Czas pracy: 10 minut.Po zakończeniu pracy następuje prezentacja.

Zacheusz był człowiekiem grzesznym, ale być może jego serce podpowiadało mu, że powinien zobaczyć Jezusa. Tymczasem Jezus dostrzegł i jego. To spotkanie Jezusa i Zacheusza ma wymiar szcze-gólny. Dzięki temu spotkaniu Zacheusz może przyjąć Jezusa w swoim domu, a przyjmując Go otwiera swoje serce również dla tych, których skrzywdził.

– Co uczynił Zacheusz wobec skrzywdzonych przez siebie ludzi?


Na ten temat czytamy też w Katechizmie Kościoła Katolickiego.

„Na mocy sprawiedliwości wymiennej naprawienie popełnionej niesprawiedliwości wymaga zwrotu skradzionego dobra jego właści-cielowi” (KKK 2412).

– Jaką postawę powinniśmy przyjąć w przypadku wyrządzenia krzywdy drugiemu człowiekowi?

– Jak kończy się spotkanie Jezusa z Zacheuszem?

Wypowiedzi uczniów uzupełniamy odczytaniem tekstu z Katechizmu Kościoła Katolickiego.

433

„W czasie swojego życia publicznego Jezus nie tylko przebaczał grzechy, lecz także ukazał skutek tego przebaczenia: włączał ponow-nie grzeszników, którym odpuścił grzechy, do wspólnoty Ludu Boże-go, od której oddalili się przez grzech, a nawet zostali z niej wyklucze-ni. Wyraźnym tego znakiem jest fakt, że Jezus zaprasza do swego stołu grzeszników, a nawet zasiada przy ich stole. Ten gest w zdumiewający sposób wyraża przebaczenie Boże, a równocześnie powrót na łono Ludu Bożego” (KKK 1443).

– Czym dla Zacheusza zakończyło się spotkanie z Jezusem?

Ojciec Święty Jan Paweł II przypomina nam o tym, że my również wciąż potrzebujemy nawrócenia.

„Potrzebne jest ciągłe, nieustanne nawracanie, które wymaga wewnętrznego oderwania się od wszelkiego zła i przylgnięcia do dobra w jego pełni, a które w praktyce dokonuje się często etapami, prowa-dzącymi coraz dalej. Rozwija się w ten sposób proces dynamiczny, prze-biegający powoli przez stopniowe włączanie darów Bożych i wymagań Jego ostatecznej i najdoskonalszej Miłości w całe życie osobiste i spo-łeczne człowieka” (Familiaris consorcio, 9).

– Co Ojciec Święty mówi o nawróceniu? – Jak powinno wyglądać nowe nawrócenie?


ZAKOŃCZENIE

Każdy z nas potrzebuje ciągłego nawracania i zaczynania od nowa, jak śpiewaliśmy w piosence na początku naszego spotkania. O ciągłym nawracaniu przypomina nam także Ojciec Święty. Potrzebujemy także ciągłych spotkań z Bogiem w Osobie Jezusa Chrystusa. Nasze serce pra-gnie Jezusa, a czas Wielkiego Postu ta czas, który szczególnie możemy ofiarować Bogu poprzez naszą modlitwę, rozważanie Słowa Bożego, wyrzeczenia, post, uczestnictwo w nabożeństwach wielkopostnych.


J

434

Pamiętając, o tym, że wyrzeczenia są oddawaniem czci Bogu, zasta-nówmy się w ciszy:

– Jakie mogę podjąć wyrzeczenia dla Pana w okresie Wielkiego Postu?

Autorefleksja.Pomyślmy:– Jak często zastanawiam się nad swoim postępowaniem?– Jak wynagradzam wyrządzone krzywdy?– Jak przeżyję czas Wielkiego Postu?– Jakie podejmę postanowienia na czas Wielkiego Postu?

W okresie Wielkiego Postu w każdy piątek uczestniczymy w nabo-żeństwie Drogi Krzyżowej. Przeanalizujemy teraz poszczególne stacje drogi, jaką przebył Jezus na Golgotę.


– W jakim nabożeństwie możemy uczestniczyć w każdą niedzielę Wielkiego Postu?

PRACA DOMOWA

Postaraj się uczestniczyć w Wielkim Poście w nabożeństwach wielkopostnych.


MODLITWA

Śpiew: „Do celnika Mateusza przyszedł Pan”.(można odtworzyć nagranie z piosenką)

X

?

435

57. PRZEŻYWAMY CZAS SZKOLNYCH REKOLEKCJI WIELKOPOSTNYCH

Cel ogólny Ukazanie rekolekcji wielkopostnych jako czasu wewnętrznego nawrócenia. Zachęta do podejmowania szczególnej pracy nad sobą. Kształtowanie postawy wierności i zaufania wobec przebaczającego Boga.


– podaje datę szkolnych rekolekcji wielkopostnych, – objaśnia, na czym polega prawdziwe nawrócenie, – wyjaśnia, od czego zależy owocne przeżycie rekolekcji,– wskazuje wartości prowadzące do wewnętrznego nawrócenia,– analizuje wydarzenia z Pisma Świętego ukazujące miłosiernego Boga

Ojca,– dowodzi swoim życiem, że jest wdzięczny Bogu za dar nawrócenia,– przyjmuje postawę wierności i zaufania wobec przebaczającego Boga.

Metody Metoda niedokończonych zdań, analiza tekstu źródłowego, praca

w grupach, identyfikacja z postacią biblijną, rozmowa kierowana, mapa pojęciowa, uroczyste odczytanie tekstu Ewangelii.

Środki dydaktyczne Pismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, ilustracja przedsta-

wiająca powrót syna marnotrawnego, plansze z napisami, mapa pojęciowa, pocztówki, markery, arkusze papieru, świeca.

MODLITWA

W świecie współczesnym wciąż dostrzegamy wiele braków, myśląc o sobie wiemy, że nie zawsze postępujemy zgodnie z przyka-zaniami Bożymi. Jesteśmy skłonni do złego. Szczególnie na dzisiejszej

X

436

katechezie potrzeba nam pomocy Ducha Świętego, by obdarzył nas swoimi darami, byśmy mogli poznać, czym jest prawdziwe nawróce-nie. Dlatego wspólnie zaśpiewamy pieśń:

„Przyjdź Duchu Święty ja pragnę”.

WPROWADZENIE

Na dzisiejszej katechezie będziemy mówić o Bogu, który w swo-jej wielkiej miłości do człowieka przebacza nam grzechy i jednoczy ze sobą i Kościołem.

Obecna katecheza będzie przygotowaniem do dobrego przeżycia rekolekcji i spotkania z miłosiernym Ojcem.

Katecheta umieszcza na tablicy planszę z tematem katechezy:

REKOLEKCJE CZASEM SPOTKANIA Z PRZEBACZAJĄCYM OJCEM

Czas Wielkiego Postu to szczególny okres w życiu każdego chrześci-janina. To czas, w którym rozważamy mękę i śmierć Jezusa Chrystu-sa. To czas szczególnej zadumy nad własnym życiem, czas nawróce-nia i pokuty, czas Bożego miłosierdzia. Kościół, do którego należymy, przychodzi nam z pomocą przez dni, które nazywamy rekolekcjami. Słowo rekolekcje – łacińskie recollectio – znaczy wewnętrzne skupi-enie, badanie sumienia, duchowe odnowienie, ćwiczenia duchowe. Rekolekcje to dni w sposób szczególny poświęcone Bogu, w których podejmujemy refleksję nad wiarą, modlitwą i miłością do Boga. W Kościele trwa ciągle aktualne wezwanie Chrystusa do nawrócenia i pokuty – „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię” (Mk 1,15).

– Co według was oznacza prawdziwe nawrócenie?– Jakie warunki musimy spełnić, by Bóg przebaczył nam nasze

grzechy?

Jezus Chrystus nie tylko wzywa nas do nawrócenia, ale na tej trud-nej drodze ukazuje nam kochającego Boga, który przychodzi do nas ze swoją ojcowską miłością.

+

437

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na grupy (w zależności od ilości uczniów). Każdy

z uczniów może wybrać jedną kartę pocztową przedstawiająca piękno przyrody. Czas pracy: 10 minut.

Na tablicy umieszczamy napis:

BOŻA MIŁOŚĆ JEST JAK…

Polecamy uczniom, by, patrząc na otrzymane karty pocztowe, odczytali z zawartego na nich piękna przyrody, czym jest miłość Boża. Uczniowie zapisują swoje porównania na paskach papieru, a następnie każda grupa wybiera jedno porównanie, które uważa za najważniejsze i najbardziej odpowiednie. Właściwe odpowiedzi uczniowie umieszczają wokół wyżej zamieszczonego zdania, które możemy wpisać np. w narysowane na arkuszu papieru serce.


ROZWINIĘCIE

Bóg Ojciec obdarza nas szczególną miłością. O tej niezgłębionej i bezinteresownej miłości poucza nas Jezus Chrystus w swojej przy-powieści: „O synu marnotrawnym”.

Na tablicy umieszczamy ilustrację przedstawiającą powrót syna. Uczniowie wstają, zapalamy świecę, w chwili ciszy prosimy Boga,

by pozwolił nam zrozumieć, w jaki sposób powinniśmy odpowiedzieć na Jego przebaczającą miłość.

Katecheta lub wcześniej przygotowany uczeń odczytuje Ewangelię.

„Pewien człowiek miał dwóch synów. Młodszy z nich rzekł do ojca: «Ojcze daj mi część majątku, która na mnie przypada». Podzielił więc majątek między nich. Niedługo potem młodszy syn, zabrawszy wszystko, odjechał w dalekie strony i tam roztrwonił swój majątek, żyjąc rozrzutnie. A gdy wszystko wydał, nastał ciężki głód w owej krainie i on sam zaczął cierpieć niedostatek. Poszedł i przystał do jednego z obywateli owej krainy, a ten posłał go na swoje pola, żeby pasł świnie. Pragnął on napełnić swój żołądek strąkami, którymi

&

438

żywiły się świnie, lecz nikt mu ich nie dawał. Wtedy zastanowił się i rzekł: Iluż to najemników mojego ojca ma pod dostatkiem chleba, a ja tu z głodu ginę. Zabiorę się i pójdę do mojego ojca, i pow-iem mu: «Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie; już nie jestem godzien nazywać się twoim synem: uczyń mię choćby jednym z najemników». Wybrał się więc i poszedł do swojego ojca. A gdy był jeszcze daleko, ujrzał go jego ojciec i wzruszył się głęboko; wybiegł naprzeciw niego, rzucił mu się na szyję i ucałował go. A syn rzekł do niego: «Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie, już nie jestem godzien nazywać się twoim synem». Lecz ojciec rzekł do swoich sług: «Przynieście szybko najlepszą szatę i ubierzcie go; dajcie mu też pierścień na rękę i sandały na nogi! Przyprowadźcie utuczone cielę i zabijcie; będziemy ucztować i bawić się, ponieważ ten syn mój był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się». I zaczęli się bawić. Tymczasem starszy jego syn przebywał na polu. Gdy wracał i był blisko domu, usłyszał muzykę i tańce. Przywołał jednego ze sług i pytał go, co to ma znaczyć. Ten mu rzekł: «Twój brat powrócił, a ojciec twój kazał zabić utuczone cielę, ponieważ odzyskał go zdrowego». Na to rozgniewał się i nie chciał wejść; wtedy ojciec jego wyszedł i tłumaczył mu. Lecz on odpowiedział ojcu: «Oto tyle lat ci służę i nigdy nie przekroczyłem twojego rozkazu; ale mnie nie dałeś nigdy koźlęcia, żebym się zabawił z przyjaciółmi. Skoro jednak wrócił ten syn twój, który roztrwonił twój majątek z nierządnicami, kazałeś zabić dla niego utuczone cielę». Lecz on mu odpowiedział: «Moje dziecko, ty zawsze jesteś przy mnie i wszystko moje do ciebie należy. A trzeba się weselić i cieszyć z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się»” (Łk 15,11-32).


Katecheta na tablicy umieszcza napis:

„Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie, już nie jestem godzien nazywać się twoim synem” (Łk 15,21).

439

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na trzy grupy. Uczniowie otrzymują karty pracy,

arkusz papieru, markery oraz tekst Ewangelii (Łk 15,11-32). Czas pracy: 10 minut.

Grupa I Używając czasu teraźniejszego, napiszcie tekst perykopy biblijnej

z pozycji ojca.

Grupa II Używając czasu teraźniejszego, napiszcie tekst perykopy biblijnej

z pozycji młodszego syna.

Grupa III Używając czasu teraźniejszego, napiszcie tekst perykopy biblijnej

z pozycji starszego syna.

Po zakończeniu pracy następuje prezentacja. W formie uzupełnienia należy zwrócić uwagę na postawę syna marnotrawnego i na warunki, jakie spełnił, przychodząc do swojego ojca, by tu otrzymać przebacze-nie. Zwracamy też uwagę na postawę ojca, który w swojej nieskończonej miłości z otwartymi ramionami przyjmuje swojego syna.

– Co powinniśmy uczynić, by zasłużyć na przebaczającą miłość Ojca?(zwracamy uwagę na wewnętrzną przemianę serca)

Odpowiedź na nasze pytanie ukazuje nam Katechizm Kościoła Katolickiego:

„(…) wezwanie Jezusa do nawrócenia i pokuty nie ma na celu najpierw czynów zewnętrznych, (...) postów i umartwień, lecz nawrócenie serca, pokutę wewnętrzną” (KKK 1430).

„Pokuta wewnętrzna jest radykalną przemianą całego życia, pow-rotem, nawróceniem się do Boga całym sercem, zerwaniem z grzechem, odwróceniem się od zła z odrazą do popełnionych przez nas złych czynów. Pokuta wewnętrzna zawiera równocześnie pragnienie i pos-tanowienie zmiany życia oraz nadzieję na miłosierdzie Boże i ufność w pomoc Jego łaski” (KKK 1431).

440

– Na czym według Katechizmu Kościoła Katolickiego polega praw-dziwe nawrócenie?

To właśnie Bóg daje nam siłę zaczynania od nowa. Nie jesteśmy pozostawieni sami sobie, ponieważ Duch Święty, który przekonuje świat o grzechu (J 16,8) i ujawnia grzech, jest zarazem także Pocieszy-cielem, udzielającym ludzkiemu sercu łaski skruchy i nawrócenia.

Doprowadzamy do chwili refleksji. Prosimy, by uczniowie wstali.

Świadomi swoich grzechów w chwili ciszy przeprośmy Boga za wszystko, w czym nie byliśmy wierni i zerwaliśmy przyjaźń z Nim.

Możemy wspólnie zaśpiewać pieśń: „Panie, przebacz nam”.

ZAKOŃCZENIE

Każdy z nas potrzebuje oczyszczenia, nawrócenia, stale potrzebu-jemy pokuty. Kochający Bóg wychodzi na nasze spotkanie, dając nam szczególny czas zadumy nad naszym życiem. Jest to czas rekolekcji, czas duchowego odnowienia. Nawrócenie wymaga przyznania się do popełnionego błędu, niewierności, grzechu. Jednak uznanie grze-chu jest tylko częścią nawrócenia. Musi się z nim łączyć przekonanie, ufność, że Ojciec przyjmie człowieka i pozwoli z Nim przebywać. Cho-dzi więc o obudzenie w sobie nadziei, że Bóg Ojciec ma moc, a przede wszystkim chce człowieka z niewoli grzechu wyzwolić.

– Jakie warunki musimy spełnić, uczestnicząc w rekolekcjach, byśmy zasłużyli na przebaczającą miłość Ojca?

Umieszczenie na tablicy przygotowanej wcześniej mapy pojęciowej.Uczniowie swoje przemyślenia zapisują na kartkach, a następnie

umieszczają na przygotowanej przez katechetę mapie pojęciowej. (w tej części pracy chodzi o ukazanie pięciu warunków sakramentu

pokuty).Jeżeli uczniowie zapiszą kolejne warunki sakramentu pokuty

to w zależności od czasu, jaki nam zostaje, tę część pracy uczniów

J

441

poszerzamy o polecenie dopisania w sposób hasłowy kolejnych warun-ków, z których wynika dobrze zrobiony rachunek sumienia, żal za grze-chy, postanowienie poprawy, szczera spowiedź i zadośćuczynienie. Jeżeli zabraknie czasu na katechezie, to tę część pracy uczniowie mogą dokoń-czyć w domu.

Jeśli dobrze wykorzystamy czas rekolekcji, jeśli w czasie nauk rekolekcyjnych odkryjemy niezgłębioną miłość Boga do każdego z nas, to możemy mieć nadzieję, że Bóg przebaczy nam nasze grzechy. Z pokutą ściśle związany jest trud i umartwienie. Wiemy, że czas rekolekcji to dni wolne od zajęć szkolnych, ale jest to czas, w którym Bóg zaprasza nas na spotkanie ze sobą. Ojciec Święty Jan Paweł II powiedział: „Nieskończona i nie wyczerpana jest go-towość Ojca w przyjmowaniu synów marnotrawnych wracających do Jego domu. Nieskończona jest gotowość i moc przebaczenia” (Dives in misericordia, 13).


Autorefleksja.Pomyślmy: – Jak często zastanawiam się nad swoim postępowaniem?– Jak często mówię Bogu o swoim życiu?– Kiedy ostatni raz wracałem do swojego Ojca w sakramencie

pokuty?– Jak wyglądają moje spotkania z Nim w czasie wieczornej

modlitwy? – Od czego zależy moje właściwe przeżycie rekolekcji?

Postarajmy się dobrze przeżyć czas rekolekcji.

Zapoznajemy uczniów z programem rekolekcji i zachęcamy do wzię-cia udziału. Każdy uczeń otrzymuje program rekolekcji.

PRACA DOMOWA

Napisz krótkie streszczenie nauki rekolekcyjnej. (Zeszyt ćwiczeń – ćw. 4)

?

442

MODLITWA

Katechezę kończymy chwilą osobistej modlitwy, w której prosimy Boga, abyśmy mogli dostrzec to, co w naszym życiu jest złe i umieli wracać do Niego w sakramencie pokuty oraz mieli nadzieję, że Dobry Ojciec wyjdzie nam na spotkanie, i daruje nam nasze grzechy.

Śpiew: „Pustą, samotną drogą”

lub

Odczytanie słów Psalmu 51.

„Zmiłuj się nade mną, Boże, w swojej łaskawości, w ogromie swego miłosierdzia wymaż moją nieprawość!Obmyj mnie zupełnie z mojej winyi oczyść mnie z grzechu mojego!Uznaję bowiem moją nieprawość,a grzech mój jest zawsze przede mną (…) Odwróć oblicze swe od moich grzechów, i wymaż wszystkie moje przewinienia! Stwórz, o Boże, we mnie serce czyste i odnów w mojej piersi ducha niezwyciężonego!” (Ps 51,3-5.11-12).

X

443

58. ŚWIĘTE DNI PASCHALNE

Cel ogólnyUkazanie Triduum Paschalnego jako pamiątki Ofiary Jezusa dla naszego

zbawienia.Wskazanie na potrzebę duchowego przeżycia Triduum Paschalnego.Kształtowanie postawy wdzięczności Jezusowi za Jego Ofiarę dla nasze-

go zbawienia.


– identyfikuje Triduum Paschalne z Ofiarą Jezusa dla naszego zbawienia,– wylicza dni Triduum Paschalnego,– streszcza teksty biblijne mówiące o męce i śmierci Chrystusa,– objaśnia sens Triduum Paschalnego,– wyjaśnia rolę Triduum Paschalnego w życiu chrześcijanina,– wybiera sposób kształtowania w sobie postawy odpowiedzialnego chrze-

ścijanina,– wskazuje na potrzebę duchowego przeżycia Triduum Paschalnego,– określa religijny wymiar Świąt Wielkanocnych,– analizuje teksty biblijne w odniesieniu do swojego życia,– planuje uczestnictwo w obchodach Triduum Paschalnego,– ocenia swoją postawę względem Chrystusa cierpiącego i zmartwych-

wstałego,– wyraża wdzięczność Jezusowi za Jego Ofiarę dla naszego zbawienia.

MetodyPraca w grupach z tekstem źródłowym, analiza tekstu biblijnego ukie-

runkowana pytaniami, wykład, refleksja, śpiew, ekspozycja.


„Redemptor hominis”, karty pracy.

MODLITWA

„Modlitwa Pańska”.

X

444

WPROWADZENIE

Na dzisiejszej katechezie będziemy mówić o szczególnych dniach w okresie Wielkiego Postu, dniach, które bezpośrednio przygotowują nas do dobrego przeżycia nadchodzących Świąt Wielkanocnych.

– Jakie jest najważniejsze święto w roku liturgicznym?– Dlaczego Uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego jest najwięk-

szym świętem?– Jak nazywa się ostatni tydzień Wielkiego Postu, który poprzedza

Uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego?


Święte Dni Paschalne to: Wielki Czwartek, Wielki Piątek i Wiel-ka Sobota. Obchody Paschalnego Triduum Męki i Zmartwychwstania Pańskiego rozpoczynają się wieczorną Mszą Święta Wieczerzy Pań-skiej, celebrowaną w Wielki Czwartek, kończą zaś – nabożeństwem nieszporów, odprawianym w Niedzielę Wielkanocną. Nazwy Triduum Paschalne używa się od 1920 roku. Wcześniej mówiono o Triduum Sacrum. Łacińskie słowo Triduum oznacza dokładnie „trzy dni”.

Tradycja Kościoła pozwala jednakże rozumieć Triduum jako trzy fazy misterium Odkupienia:

– etap pierwszy to pożegnalna uczta, zwana Ostatnią Wieczerzą oraz zapowiedź ofiary,

– etap drugi – wydarzenia Wielkiego Piątku zakończone śmiercią Chrystusa na krzyżu,

– etap trzeci to spoczynek w grobie i cud zmartwychwstania.


Katechezę dzisiejszą poświęcimy analizie Świętych Dni Paschal-nych, a także zapoznamy się z istotną rolą tych dni w Roku Liturgicznym.

ROZWINIĘCIE

Wydarzenia Triduum Paschalnego dają nam możliwość zrozumienia tajemnic naszej wiary oraz odkrycia na nowo miłości Boga do człowieka.

+

&

445

„W tym objawia się miłość Boga ku nam,że zesłał Syna swego Jednorodzonego na świat,abyśmy życie mieli dzięki Niemu.W tym przejawia się miłość,że nie my umiłowaliśmy Boga,ale że On sam nas umiłowałi posłał Syna swojego jako ofiarę przebłagalną za nasze grzechy”

(1J 4,9-10).

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na cztery grupy, przydzielając każdej odpowiedni

tekst biblijny, a także fragment Katechizmu Kościoła Katolickiego. Grupy zapoznają się z treścią poszczególnych fragmentów. Katecheta podaje pytania dla wszystkich grup. Odpowiedź uczniowie zapisują na kartach pracy. Czas pracy: 10 minut.

Grupa I„Było to przed Świętem Paschy. Jezus wiedząc, że nadeszła Jego

godzina przejścia z tego świata do Ojca, umiłowawszy swoich na świe-cie, do końca ich umiłował. W czasie wieczerzy, gdy diabeł już nakło-nił serce Judasza Iskarioty, syna Szymona, aby Go wydać, wiedząc, że Ojciec dał Mu wszystko w ręce oraz że od Boga wyszedł i do Boga idzie, wstał od wieczerzy i złożył szaty. A wziąwszy prześcieradło nim się przepasał. Potem nalał wody do miednicy. I zaczął umywać uczniom nogi i ocierać prześcieradłem, którym był przepasany. Podszedł więc do Szymona Piotra, a on rzekł do Niego: «Panie, Ty chcesz mi umyć nogi?» Jezus mu odpowiedział: «Tego, co Ja czynię, ty teraz nie rozu-miesz, ale później będziesz to wiedział». Rzekł do Niego Piotr: «Nie, nigdy mi nie będziesz nóg umywał». Odpowiedział mu Jezus: «Jeśli cię nie umyję, nie będziesz miał udziału ze Mną». Rzekł do Niego Szy-mon Piotr: «Panie, nie tylko nogi moje, ale i ręce, i głowę!» Powiedział do niego Jezus: «Wykąpany potrzebuje tylko nogi sobie umyć, bo cały jest czysty. I wy jesteście czyści, ale nie wszyscy». Wiedział bowiem, kto Go wyda, dlatego powiedział: «Nie wszyscy jesteście czyści».

A kiedy im umył nogi, przywdział szaty i znów zajął miejsce przy stole, rzekł do nich:

Czy rozumiecie, co wam uczyniłem? Wy Mnie nazywacie «Nauczy-cielem» i «Panem» i dobrze mówicie, bo nim jestem. Jeżeli więc Ja,

446

Pan i Nauczyciel, umyłem wam nogi, to i wyście powinni sobie nawza-jem umywać nogi. Dałem wam bowiem przykład abyście i wy tak czy-nili, jak Ja wam uczyniłem” (J 13,1-15).

„«Umiłowawszy swoich... do końca ich umiłował» (J 13,1): ta miłość nadaje ofierze Chrystusa wartość odkupieńczą i wynagradzającą, eks-piacyjną i zadośćczyniącą. On nas wszystkich poznał i ukochał w ofia-rowaniu swego życia. «Miłość Chrystusa przynagla nas, pomnych na to, że skoro Jeden umarł za wszystkich, to wszyscy pomarli» (2Kor 5,14). Żaden człowiek, nawet najświętszy, nie był w stanie wziąć na siebie grzechów wszystkich ludzi i ofiarować się za wszystkich. Istnienie w Chrystusie Boskiej Osoby Syna, która przekracza i równocześnie obej-muje wszystkie osoby ludzkie oraz ustanawia Go Głową całej ludzkości, umożliwia Jego ofiarę odkupieńczą za wszystkich” (KKK 616).

– Czego przykład daje nam Pan Jezus w Wieczerniku? – Jakie przykazanie dał nam Pan Jezus podczas Ostatniej Wieczerzy? – Jakim ważnym wydarzeniu z Ostatniej Wieczerzy mówi podany

fragment Katechizmu Kościoła Katolickiego?

Grupa II„Ja bowiem otrzymałem od Pana to, co wam przekazałem, że Pan

Jezus tej nocy, kiedy został wydany wziął chleb i dzięki uczyniwszy połamał i rzekł: «To jest Ciało moje za was wydane. Czyńcie to na moją pamiątkę!» (...) Ilekroć bowiem spożywacie ten chleb albo pijecie kie-lich, śmierć Pana głosicie, aż przyjdzie” (1Kor 11,23-26).

„Eucharystia, którą Jezus ustanawia w tej chwili, będzie «pamiątką» (l Kor 11,25) Jego ofiary. Włącza On Apostołów do swojej ofiary i poleca, by ją przedłużali. Przez to Jezus ustanawia swoich Apostołów kapłana-mi Nowego Przymierza: «Za nich Ja poświęcam w ofierze samego siebie, aby i oni byli uświęceni w prawdzie» (J 17,19)” (KKK 611).

– O jakich sakramentach ustanowionych przez Pana Jezusa pod-czas Ostatniej Wieczerzy pisze św. Paweł oraz podany fragment Katechizmu Kościoła Katolickiego?

447

Grupa III„Zabrali zatem Jezusa. A On sam dźwigając krzyż wyszedł na miej-

sce zwane Miejscem Czaszki, które po hebrajsku nazywa się Golgota. Tam Go ukrzyżowano, a z Nim dwóch innych, z jednej i drugiej stro-ny, pośrodku zaś Jezusa. Wpisał też Piłat tytuł winy i kazał go umie-ścić na krzyżu. A było napisane: «Jezus Nazarejczyk, Król Żydowski»” (J 19,16b-19).

„Krzyż jest jedyną ofiarą Chrystusa, «jednego pośrednika między Bogiem a ludźmi» (1Tm 2,5). Ponieważ jednak On w swojej wcielo-nej Boskiej Osobie «zjednoczył się jakoś z każdym człowiekiem», «ofiarowuje wszystkim lu dziom w sposób, który zna tylko Bóg, moż-liwość dojścia do uczestniczenia w Misterium Paschalnym». Jezus powołuje swoich uczniów do «wzięcia swojego krzyża i naśladowa-nia Go», ponieważ cierpiał za wszystkich i zostawił nam wzór, aby-śmy «szli za Nim Jego śladami» (1P 2,21). Chce On włączyć do swojej ofiary odkupieńczej tych, którzy pierwsi z niej korzystają. Spełnia się to w najwyższym stopniu w osobie Jego Matki, złączonej ściślej niż wszyscy inni z tajemnicą Jego odkupieńczego cierpienia. Poza Krzy-żem nie ma innej drabiny, po której można by dostać się do nieba” (KKK 618).

– Jak nazywa się miejsce, w którym ukrzyżowano Pana Jezusa? – Jaki tekst zawarty został w tytule winy Jezusa?– Co na temat ofiary krzyża mówi podany tekst Katechizmu Kościo-

ła Katolickiego?

Grupa IV„W pierwszy dzień tygodnia poszły skoro świt do grobu, niosąc

przygotowane wonności. Kamień od grobu zastały odsunięty. A sko-ro weszły, nie znalazły ciała Pana Jezusa. Gdy wobec tego były bez-radne, nagle stanęło przed nimi dwóch mężczyzn w lśniących sza-tach. Przestraszone, pochyliły twarze ku ziemi, lecz tamci rzekli do nich: «Dlaczego szukacie żyjącego wśród umarłych? Nie ma Go tutaj; zmartwychwstał. Przypomnijcie sobie, jak wam mówił, będąc jeszcze w Galilei: <Syn Człowieczy musi być wydany w ręce grzesz-ników i ukrzyżowany, lecz trzeciego dnia zmartwych wstanie>». Wtedy przypomniały sobie Jego słowa i wróciły od grobu, oznajmiły

448

to wszystko Jedenastu i wszystkim pozostałym. A były to: Maria Magdalena, Joanna i Maria, matka Jakuba; i inne z nimi opowiadały to Apostołom. Lecz słowa te wydały im się czczą gadaniną i nie dali im wiary. Jednakże Piotr wybrał się i pobiegł do grobu; schyliwszy się, ujrzał same tylko płótna. I wrócił do siebie, dziwiąc się temu, co się stało” (Łk 24,1-12).

„«Dlaczego szukacie żyjącego wśród umarłych? Nie ma Go tutaj; zmartwychwstał» (Łk 24,5-6). Pierwszym elementem w ramach wyda-rzeń paschalnych jest pusty grób. Nie jest to sam w sobie bezpośredni dowód. Nieobecność ciała Chrystusa w grobie można by wytłumaczyć inaczej. Mimo to pusty grób stanowił dla wszystkich istotny znak. Jego odkrycie przez uczniów było pierwszym krokiem w kierunku rozpo-znania samego faktu zmartwychwstania Chrystusa. Najpierw miało to miejsce w przypadku pobożnych kobiet, a potem Piotra. Uczeń, «którego Jezus kochał» (J 20,2), stwierdza, że wchodząc do pustego grobu i widząc «leżące płótna» (J 20,6), «ujrzał i uwierzył» (J 20,8). Zakłada to, że widząc pusty grób, uznał, iż nieobecność ciała Jezu-sa nie mogła być dziełem ludzkim i że Jezus nie powrócił po prostu do życia ziemskiego, jak stało się w przypadku Łazarza” (KKK 640).

– Jakich ważnych informacji dostarcza nam podany tekst Ewangelii wg św. Łukasza?

– Do których z dni Triduum Paschalnego podporządkowałbyś powyż-szy fragment z Katechizmu Kościoła Katolickiego?

Prezentacja pracy w grupach przez wybranego przedstawiciela.Podsumowanie pracy w grupach z nawiązaniem do zapisanych

na kartach pracy odpowiedzi na pytania postawione do tekstów biblij-nych i Katechizmu Kościoła Katolickiego.

Umieszczenie kart pracy w kolejności chronologicznej na tablicy.

Po dokonanej analizie powyższych fragmentów z Pisma Świętego i Katechizmu Kościoła Katolickiego dowiedzieliśmy się o tych ważnych wydarzeniach, które miały bezpośredni wpływ na zbawienie całej ludzkości i których treść wyraża bogata liturgia Triduum Paschalnego.

„Misterium Zmartwychwstania Chrystusa jest wydarzeniem rzeczywistym, które posiadało potwierdzone historycznie znaki,

449

jak świadczy o tym Nowy Testament. Już około 56 r. św. Paweł może napisać do Koryntian: «Przekaza łem wam na początku to, co prze-jąłem: że Chrystus umarł – zgodnie z Pismem – za nasze grzechy, że został pogrzebany, że zmartwychwstał trzeciego dnia, zgodnie z Pismem; i że ukazał się Kefasowi, a potem Dwunastu» (1Kor 15,3-4). Apostoł mówi tu o żywej tradycji Zmartwychwstania, którą przejął po swoim nawróceniu pod Damaszkiem” (KKK 639).

Jan Paweł II poucza nas o znaczeniu miłości i Odkupienia w życiu człowieka. „Człowiek nie może żyć bez miłości. Człowiek pozostaje dla siebie istotą niezrozumiałą, jego życie jest pozbawione sensu, jeśli nie objawi mu się Miłość, jeśli nie spotka się z Miłością, jeśli nie dotknie i nie uczyni w jakiś sposób swoją, jeśli nie znajdzie w niej żywego uczestnictwa. I dlatego właśnie Chrystus – Odkupiciel, jak to już zostało powiedziane, objawia w pełni człowieka samemu czło-wiekowi. To jest ów – jeśli tak wolno się wyrazić – ludzki wymiar Tajemnicy Odkupienia” (Redemptor hominis, 10).

– Które słowa klucze w wypowiedzi Ojca Świętego wyrażają istotę Triduum Paschalnego.

Człowiek jest stworzony z Miłości i dla Miłości, którą jest Bóg.

ZAKOŃCZENIE

Autorefleksja.Pomyślmy:– W jaki sposób mogę dobrze przygotować się do obchodów Triduum

Paschalnego?– Jaki wpływ na moje życie duchowe mają dobrze przeżyte Święte

Dni Paschalne?– Co uczynię, aby zachęcić innych do udziału w liturgii Triduum

Paschalnego?

„Akt wiary”.

J

450

PRACA DOMOWA

Połącz strzałkami wydarzenia z życia Pana Jezusa z poszczególny-mi elemen tami liturgii Triduum Paschalnego.


MODLITWA

Recytacja lub śpiew sentencji wielkanocnej: „Niech w święto rado-sne Paschalnej Ofiary...”.

(można odtworzyć nagranie z sentencją)

X

?

451

59. MARYJA KRÓLOWĄ POLSKI

Cel ogólnyPogłębienie wiadomości o roli Maryi w historii Polski.Ukazanie kultu Maryi jako Królowej Polski.Wychowanie do oddawania czci Maryi.


– nazywa Maryję Królową Polski,– przytacza tekst Apelu Jasnogórskiego,– streszcza treść tekstów biblijnych mówiących o Matce Bożej,– wyjaśnia rolę Maryi w historii Polski,– objaśnia formy kultu maryjnego,– wskazuje na wartość hymnu „Bogurodzica”,– uzasadnia, dlaczego oddajemy cześć Maryi jako Królowej Polski,– analizuje teksty biblijne w odniesieniu do swojego życia,– określa sposoby oddawania czci Matce Bożej,– podejmuje modlitwę do Matki Bożej w intencji siebie, Kościoła i Ojczyzny.

MetodyPraca z tekstem źródłowym, wykład, refleksja, praca w grupach, analiza

hymnu, analiza tekstu biblijnego ukierunkowana pytaniami, ekspozycja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, obraz Matki Bożej Kró-

lowej Polski, Hymn Zygmunta Krasińskiego o Maryi, tekst ślubów jasnogór-skich, nagranie z modlitwą Apel Jasnogórski.

MODLITWA

„Pozdrowienie Anielskie”.

WPROWADZENIE

Katecheta prosi uczniów o przeczytanie „Hymnu ku czci Matki Bożej”.

X

+

452

Królowo Polski, Królowo Aniołów!Ty, coś na świecie przebolała tyle,Gdy Syn Twój zstąpił do ziemskich padołów,Skróć umęczonej Polsce Twej – mąk chwile!Królowo Polski, Królowo Aniołów,Roztocz ponad nią tęczę Twej opieki,Odwiąż jej ręce od katowskich kołów;Bądź jej Aniołem, teraz i na wieki!Królowo Polski, Królowo Aniołów!Lilio bez zmazy, Ty gwiazdo poranna,Mieczem boleści siedmiokrotnie ranna,Wiesz, co rozpaczy wrzący w sercu ołów,Co krzyż i gwoździe, i rany, i ciernie,Wiesz, co krwi ziemskiej i łez ziemskich ciekiI jak konania ból boli bezmiernie –Bądź nam Aniołem, teraz i na wieki!Królowo Polski, Królowo Aniołów!Lecz wiesz zarówno, jakim blaskiem płonieUkrzyżowany – wniebowzięta po zgonie:Nie daj nas sieciom piekielnym na połów!Nieśmiertelnymi na śmierć zbrojna leki,Wykaż znów śmierci na nas, że jest niczem,Wskrześ nas, o Pani, przed świata obliczem,Bądź nam Aniołem, teraz i na wielki!Królowo Polski, Królowo Aniołów!Ten świat się rozpadł i rozdziera siebie,Lecz żadna z jego rozerwanych połówJuż się nie modli, o Mario, do Ciebie!My jedni tylko, paląc się na stosie,Wciąż ślemy modły w Twój bezmiar daleki –Poznasz, Królowo, poddanych po głosie;Bądź mym Aniołem, teraz i na wieki!

(Zygmunt Krasiński)

– Kto jest autorem Hymnu?– Komu jest on poświęcony?

453

– Jak Zygmunt Krasiński nazywa Maryję?– Z jakimi prośbami zwraca się do Matki Bożej?

Zygmunt Krasiński w swoim Hymnie ku czci Maryi nazywa Ją Kró-lową Polski i Królową Aniołów.

– Jaką rolę odgrywa Maryja dla nas Polaków i dla naszego kraju?

ROZWINIĘCIE

Od Maryi możemy się nauczyć zauważać potrzeby innych ludzi. A przede wszystkim wiary w to, że dla Boga nie ma nic niemożliwego. Prawdę tę odczytujemy w Piśmie Świętym:

„Trzeciego dnia odbywało się wesele w Kanie Galilejskiej i była tam Matka Jezusa. Zaproszono na to wesele także Jezusa i Jego uczniów. A kiedy zabrakło wina, Matka Jezusa mówi do Niego: «Nie mają już wina». Jezus Jej odpowiedział: «Czyż to moja lub Twoja sprawa, Niewia-sto? Czyż jeszcze nie nadeszła godzina moja?» Wtedy Matka Jego powie-działa do sług: «Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie»” (J 2,1-5).

– Kto został zaproszony na wesele w Kanie Galilejskiej?– O co Maryja poprosiła swojego Syna?– Co Maryja powiedziała sługom?– Czego możemy uczyć się od Maryi?


Maryja ma oczy otwarte na potrzeby nowożeńców. Pokazuje, że jest nie tylko matką Jezusa, ale wszystkich ludzi. Maryja zwraca się do Jezusa w naszych potrzebach. Zwraca się także do nas, abyśmy otworzyli się na Jezusa. Mówi do nas: „Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie” (J 2,5). Kto idzie za Maryją, ten dojdzie do Jezusa, tak jak ten, kto idzie za Jezusem, dojdzie do Ojca.

Osoba Maryi ukazana jest w ostatniej księdze Nowego Testamen-tu, gdzie czytamy:

&

454

„Potem wielki znak się ukazał na niebie: Niewiasta obleczona w słońce i księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu” (Ap 12,1).

– W jaki sposób Święty Jan opisuje Maryję?

W postaci niewiasty obleczonej w słońce dostrzec możemy Mary-ję Pannę, Matkę Jezusa, która króluje nad całym wszechświatem.


Rola Matki Bożej nie skończyła się w chwili, gdy Syn Jej odszedł do Ojca. Jezus uczynił Ją Matką całego Kościoła. Maryja nieprzerwanie opiekuje się nami, jest blisko nas, troszczy się o nas, tak jak troszczyła się o swojego Syna. Potwierdza to nauczanie Kościoła Katolickiego.

Uczniowie w ciszy czytają teksty, a następnie prosimy jednego ucznia o głośne odczytanie.

„Rola Maryi wobec Kościoła jest nieodłączna od Jej zjednocze-nia z Chrystusem i wprost z niego wynika. «Ta zaś łączność Matki z Synem w dziele zbawczym uwidacznia się od chwili dziewiczego poczęcia Chrystusa aż do Jego śmierci». W sposób szczególny uka-zuje się w godzinie Jego męki: Błogosławiona Dziewica szła naprzód w pielgrzymce wiary i utrzymała wiernie swoje zjednoczenie z Synem aż do krzyża, przy którym nie bez postanowienia Bożego stanęła, naj-głębiej ze swoim Jednorodzonym współcierpiała i z ofiarą Jego złączy-ła się matczynym duchem, z miłością godząc się, aby doznała ofiarni-czego wyniszczenia żertwa z Niej zrodzona; a wreszcie przez tegoż Jezusa Chrystusa umierającego na krzyżu oddana została uczniowi jako matka tymi słowami: «Niewiasto, oto syn Twój» (J 19,26-27)” (KKK 964).

– Jaka była rola Maryi u boku swego Syna?

„Po Wniebowstąpieniu swego Syna «modlitwami swymi wspierała początki Kościoła». Razem z Apostołami i kilkoma kobietami widzimy «także» Maryję błagającą w modlitwach o dar Ducha, który podczas Zwiastowania już Ją był zacienił” (KKK 965).

455

– W jaki sposób Maryja wspiera Kościół?

„Matka Boża nawiedzając św. Elżbietę wypowiedziała proro-cze sło wa: «Błogosławić mnie będą wszystkie pokolenia» (Łk 1,48). «Pobożność Kościoła względem Świętej Dziewicy jest wewnętrznym elementem kultu chrześcijańskiego. Najświętsza Dziewica» słusznie doznaje od Kościoła czci szczególnej. Już też od najdawniejszych cza-sów Błogosławiona Dziewica czczona jest pod zaszczytnym imieniem Bożej Rodzicielki, pod której obronę uciekają się w modlitwach wierni we wszystkich swoich przeciwnościach i potrzebach” (KKK 971).

– Jakie formy kultu Maryi zauważalne były na przestrzeni dziejów naszego kraju?

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na pięć grup. Uczniowie pracują nad tekstem

znajdującym się w podręczniku – tekst dzielimy na cztery części. Każ-da grupa zapoznaje się z tekstem i odpowiada na pytania. Czas pracy: 15 minut.

(teksty do pracy grupowej zaczerpnięto ze strony internetowej: www.ryszardkoper.pl/index.php/zakup/35-ludowe-tradycje/1827-kro-lowa-polski)

Grupa IMaryja od samych początków naszej polskiej państwowości, była

czczona, jako królowa polskich serc i polskiej ziemi. Można przyto-czyć wiele przykładów szczególnej czci Matki Bożej przez naszych władców. Oto niektóre z nich. Pierwsza polska metropolia utworzo-na w roku 1000 ze stolicą w Gnieźnie miała za patronkę Matkę Bożą. Bolesław Chrobry ufundował w Sandomierzu kościół pod wezwa-niem Matki Bożej. Władysław Herman, uleczony cudownie przez Matkę Bożą, ku Jej czci wystawił świątynię w Krakowie. Król Włady-sław Jagiełło dokończył ją. Król Władysław IV ofiarował do tej świą-tyni szczerozłotą figurkę Matki Bożej, jako wotum za uzdrowienie. Król Zygmunt I Stary przy katedrze krakowskiej ufundował kaplicę ku czci Najświętszej Maryi Panny. Bolesław Wstydliwy wprowadził zwyczaj odprawiania rorat w Adwencie. Król Michał Korybut Wiśnio-wiecki w testamencie napisał: „Najświętszej Maryi Pannie, Patronce mojej od pierwszego dzieciństwa, składam największe dzięki, że mi

456

była przez całe życie pomocą, ratunkiem i obroną”. Król Zygmunt III przed każdym świętem Matki Bożej pościł i przystępował do sakra-mentów świętych. Marszałek polski, Józef Piłsudski, miał nad swoim łóżkiem wizerunek Matki Bożej.

– Którzy z władców Polski wyróżniali się szczególnym kultem ma-ryjnym?

– W jaki sposób czcili Maryję?

Grupa IIZa władcami szło polskie rycerstwo. Pod Grunwaldem rycerze

szli w bój z pieśnią Bogurodzica. Stefan Czarniecki w kościele, który zbudował w rodzinnej Czarńcy, umieścił napis: „Na cześć Najświęt-szej Maryi Panny Stefan Czarniecki, żołnierz i sługa Jego Królewskiej Mości”. Tadeusz Kościuszko poświęcił swoją szablę w kościele Matki Bożej Loretańskiej w Krakowie. Na zbrojach polskiej husarii umiesz-czano ryngrafy Matki Bożej. Pod Wiedniem polskie wojsko wyruszało do ataku z okrzykiem: Maryja! Cudowną obronę Warszawy przed bol-szewikami przypisano Matce Bożej.

– W jaki sposób polskie rycerstwo wyrażało swoją cześć dla Maryi?– Czym była pieśń Bogurodzica?

Grupa IIIMieszczanie i chłopi, czcząc Maryję jako królową, widzieli w niej

najczulszą matkę. Budowano świątynie pod wezwaniem Maryi. Wizerunkami i figurami Matki Bożej zdobiono kamienice, place i dro-gi. Figury i obrazy Matki Bożej ustawiano na murach obronnych, jak to jeszcze dzisiaj można oglądać w Barbakanie Krakowskim. Pod figurą Matki Bożej Niepokalanej, która stała we Lwowie nad Bramą Krakow-ską, był napis: „Pod Jej opieką bezpieczny”. W czasie oblężenia Lwo-wa lud miasta dniem i nocą modlił się w katedrze przed cudownym obrazem Matki Bożej Łaskawej. Po odejściu wroga umieszczono wotum z napisem: „Maryję, straszną jak zastęp wojsk uszykowanych, poczu-li Tatarzy i Kozacy zbuntowani. Senat i lud lwowski uznaje i kornie wielbi opiekę Maryi w oswobodzeniu miasta od oblężenia roku Pań-skiego 1648”. W każdym domu były Jej obrazy. Na drogach i rozsta-jach stawiano ku jej czci figury i kapliczki. A gdy trzeba było opuścić ojczyste strony to zabierano ze sobą grudkę ojczystej ziemi i obrazek

457

Matki Bożej. Zmarłym bardzo często wkładano i wkłada się różaniec i obrazek Matki Bożej. A pieśni maryjnych mamy tyle, jak żaden naród na świecie.

– W jaki sposób mieszczanie i chłopi czcili Maryję?– Jak my dzisiaj czcimy Maryję

Grupa IVPo cudownej obronie Jasnej Góry przed Szwedami, 1 kwietnia

1656 r. w katedrze lwowskiej przed cudownym obrazem Matki Bożej Łaskawej, w czasie Mszy Świętej król Jan Kazimierz zszedł z tronu, zło-żył berło i koronę, padł na kolana przed wielkim ołtarzem i złożył ślu-bowanie, które zaczynają się od słów: „Wielka Boga-Człowieka Matko, Najświętsza Dziewico”. Ogłosił wtedy Matkę Bożą szczególną Patron-ką Królestwa Polskiego. Przyrzekł szerzyć Jej cześć, ślubował wysta-rać się u Stolicy Apostolskiej pozwolenie na obchodzenie Jej święta, jako Królowej Korony Polskiej.

Jednak na spełnienie obietnicy króla trzeba było jeszcze pocze-kać. Dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. Episkopat Polski zwrócił się do Stolicy Apostolskiej o wprowadzenie święta dla Polski pod wezwaniem „Królowej Polski”. Papież Benedykt XV życzliwie odniósł się do tej prośby. Biskupi zaproponowali Ojcu Świętemu dzień 3 maja, aby podkreślić łączność tego święta z sejmem czteroletnim, a zwłaszcza z uchwaloną 3 maja 1791 r. pierwszą kon-stytucją polską, tak ważną dla naszego narodu. W roku 1924 r. papież Pius XI zezwolił na ustanowienie osobnego święta Matki Bożej Królo-wej Polski. Papież Jan XXIII ogłosił Najświętszą Maryję Pannę Królową Polski, główną patronką kraju, obok świętych biskupów i męczenni-ków Wojciecha i Stanisława. Tytuł Królowej Polski związano z obra-zem jasnogórskim, ten, bowiem obraz najmocniej wpisał się w dzieje naszego narodu.

Po ogłoszeniu Maryi Królową Polski, przed obrazem Jasnogór-skim, cały naród, za przykładem króla Jana Kazimierza, ponawiał swoje śluby. Śluby Jana Kazimierza miały ratować Polskę od najazdu szwedzkiego, a po zwycięstwie nad Szwedami, król ślubował wprowa-dzenie sprawiedliwych stosunków społecznych w Ojczyźnie.

− Kto ogłosił Matkę Bożą szczególną Patronką Królestwa Polskiego?− Przez kogo i po jakim zwycięstwie zostało złożone ślubowanie

w katedrze lwowskiej?

458

Grupa VW 300 lat po obronie Jasnej Góry i ślubach Jana Kazimierza, ksiądz

Prymas Wyszyński postanowił odnowić ten akt w formie dostosowa-nej do czasów współczesnych. Były to śluby całego naszego narodu złożone Maryi Królowej Polski. Były one programem odnowy ducho-wej, moralnej i społecznej naszego narodu. Tekst Jasnogórskich Ślu-bów Narodu Polskiego ks. Prymas Wyszyński napisał w Komańczy, w ostatnim miejscu swego uwięzienia. 16 maja 1956 r. tekst ślubów został przekazany na Jasną Górę i 26 sierpnia, pod nieobecność uwię-zionego Prymasa, został publicznie odczytany. Fotel przeznaczony dla Prymasa stał pusty, a na nim znajdowała się wiązanka białoczer-wonych róż.

Od tej pory treść Jasnogórskich Ślubów Narodu Polskiego pona-wiana jest, co roku na Jasnej Górze i w parafiach. Jest to wezwaniem do odnowy religijno-moralnej naszego narodu. Śluby Narodu Polskie-go zaczynają się słowami:

„Wielka Boga – Człowieka Matko! Bogarodzico-Dziewico, Bogiem sławiona Maryjo! Królowo świata i Polski Królowo!

Gdy upływają trzy wieki od radosnego dnia, w którym zostałaś Królową Polski, oto my, dzieci Narodu polskiego i Twoje dzieci, krew z krwi przodków naszych, stajemy znów przed Tobą, pełni tych samych uczuć miłości, wierności i nadziei, jakie ożywiały ongiś ojców naszych. My, biskupi polscy i królewskie kapłaństwo, lud nabyty zbawczą krwią Syna Twojego, przychodzimy, Maryjo, znów do tronu Twego, Pośred-niczko łask wszelkich, Matko miłosierdzia i wszelkiego pocieszenia. Przynosimy do stóp Twoich niepokalanych całe wieki naszej wierno-ści Bogu i Kościołowi Chrystusowemu – wieki wierności szczytnemu posłannictwu Narodu, obmytego w wodach chrztu świętego.

Składamy u stóp Twoich siebie samych i wszystko, co mamy: rodziny nasze, świątynie i domostwa, zagony polne i warsztaty pra-cy, pługi, młoty i pióra, wszystkie wysiłki myśli naszej, drgnienia serc i porywy woli. Stajemy przed Tobą pełni wdzięczności, żeś była nam Dziewicą Wspomożycielską wśród chwały i wśród straszliwych klęsk tylu potopów.

Stajemy przed Tobą pełni skruchy, w poczuciu winy, że dotąd nie wykonaliśmy Ślubów i przyrzeczeń ojców naszych. Spojrzyj

459

na nas, Pani łaskawa, okiem miłosierdzia Twego i wysłuchaj potęż-nych głosów, które zgodnym chórem rwą się ku Tobie z głębi serc wie-lomilionowych zastępów oddanego Ci ludu Bożego. Królowo Polski! Odnawiamy dziś Śluby przodków naszych i Ciebie za Patronkę naszą i za Królową Narodu polskiego uznajemy” (Tekst Jasnogórskich Ślubów Narodu Polskiego, http://www.wyszynski.psur.pl/sluby.php).

– Kto oddał w opiekę Matki Bożej całą Polskę, składając Śluby Jasnogórskie?

– Kiedy obchodzimy święto Matki Bożej Królowej Polski?– Do czego wezwaniem są Śluby Jasnogórskie odnawiane co roku?

Naród polski w sposób szczególny oddaje kult Matce Bożej, dlat-ego można go nazwać „narodem maryjnym”. Na przestrzeni wieków dostrzegamy wiele wydarzeń wskazujących na związek Maryi z naro-dem polskim m. in. nadanie Matce Jezusa tytułu Królowej Polski oraz ustanowienie osobnego święta, które przypada 3 maja.

Polacy na przestrzeni wieków wyrażali kult maryjny poprzez architekturę, sztukę, czy muzykę. Do najbardziej znaczących pieśni maryjnych należą: „Bogurodzica” oraz „Apel Jasnogórski”.

Szczególnym miejscem oddawania kultu Matce Bożej była i nadal pozostaje Jasna Góra, gdzie znajduje się obraz Maryi Królowej Polski.

Prezentacja obrazu.

Utrwalenie wiadomości.


ZAKOŃCZENIE

Od Maryi możemy nauczyć się wiele, ale przede wszystkim wia-ry w to, że dla Boga nie ma nic niemożliwego. Maryja była ze swoim Synem we wszystkich chwilach radości, smutku i cierpienia. Ona stała pod Jego krzyżem. Maryja jest również z nami we wszystkich naszych sprawach.

J

460

Autorefleksja.Pomyślmy:– Kim jest dla mnie Maryja?– W czym mogę Ją naśladować?

Mając przed oczami obraz Matki Bożej Królowej Polski, módlmy się:

Maryjo, Królowo Polski i nasza Królowo, módl się za nami.

PRACA DOMOWA

Napisz, jakie formy kultu Maryi można znaleźć w historii dziejów naszego narodu.


MODLITWA

Maryjo, Królowo Polski prośmy Cię … (propozycje uczniów).

Z naszymi intencjami, które wypowiedzieliśmy i z tymi, które mamy w swoim sercu zaśpiewajmy „Apel Jasnogórski”.

X

?

461

60. DUCH ŚWIĘTY ODNAWIA OBLICZE ZIEMI

Cel ogólnyPogłębienie wiadomości o Duchu Świętym. Zapoznanie ze sposobami działania Ducha Świętego w Kościele.Kształtowanie postawy otwartości na działanie Ducha Świętego.


– przytacza treść tekstów biblijnych mówiących o Duchu Świętym,– wymienia dary Ducha Świętego,– wylicza owoce Ducha Świętego,– wyjaśnia rolę Ducha Świętego w życiu chrześcijanina,– wskazuje na związek Zesłania Ducha Świętego z potrzebą odnowy świa-

ta i przezwyciężania zła w świecie,– wybiera sposób kształtowania w sobie postawy odpowiedzialnego chrze-

ścijanina,– analizuje teksty biblijne w odniesieniu do swojego życia,– ocenia swoją postawę względem Ducha Świętego,– wyraża wdzięczność Duchowi Świętego za Jego działanie w świecie,– przyjmuje postawę otwarcia się na działanie Ducha Świętego.

MetodyPraca z tekstem źródłowym, wykład, refleksja, praca w grupach, praca

plastyczna, autorefleksja.

Środki dydaktycznePismo Święte, Katechizm Kościoła Katolickiego, encyklika Jana Pawła II,

„Dominum et vivificantem”, Orędzie Jana Pawła II na XIII Światowy Dzień Młodzieży, ksero fotografii zniszczonego mieszkania.

MODLITWA


X

462

WPROWADZENIE

Na podstawie tekstu piosenki religijnej „Duchu ogniu, Duchu żarze” uczniowie wymieniają określenia Ducha Świętego oraz wskazują, jaką rolę pełni Duch Święty.

Ref. Duchu ogniu, Duchu żarze, Duchu światło, Duchu blasku,Duchu wichrze i pożarze!Ześlij płomień swojej łaski.

1. Chcesz, rozpalisz i rozognisz, serca wzniesiesz na wysokość.W ciemność rzucisz blask pochodnii rozproszysz grzechu mroki.

Ref. Duchu ogniu…

2. Naszą nicość odbudujeszw najpiękniejsze znów struktury.Tchnieniem swoim świat przesnujeszw szeleszczących modlitw sznury.

Ref. Duchu ogniu…

3. Z mgieł konkretny kształt wywodziszi z chaosu piękno ładu.Tyś spokojem wśród niezgodyw bezradności Tyś jest radą.

Ref. Duchu ogniu…

4. Twe zbliżenie zaróżowipulsem życia, wzrostu drżeniem.Narodzimy się na nowo,ciemność stanie się promieniem.

Ref. Duchu ogniu…


+

463

Duch Święty, trzecia Osoba Boska, jest trudna do opisania lub oddania ludzkimi słowami, ponieważ nikt Go nie widzi – jest Duchem, tchnieniem Ojca i Syna. Pojęcie „Duch” – od hebrajskiego słowa Ruah, oznacza tchnienie, powietrze, wiatr.

W codziennym życiu, jeśli nie potrafimy zobaczyć jakiejś rzeczy lub zjawiska, posługujemy się symbolami i znakami, aby je przybli-żyć. Niewidzialny Duch Święty objawia się lub jest przedstawiany w znakach, które opisują to, kim jest. Do najczęściej używanych sym-boli Ducha Świętego należy woda, która oznacza życie, orzeźwiające działanie oraz otuchę. Także oliwa, która jest symbolem szczególnego wybrania, wyróżnienia i przezna czenia do wyjątkowych zadań. Sym-bolem Ducha Świętego jest również ogień. Wyraża on moc energii, ale również oczyszczenia. Ogień wypala i przekształca wszystko, czego dotknie. Także wiatr jest znakiem Ducha Świętego. Wiatru nie widać, ale jeśli jest silny to pochyla konary wielkich drzew i unosi olbrzy-mie przedmioty. Ducha Świętego nie można zobaczyć, ale gdy zaczyna działać w sercach konkret nych ludzi to widać owoce tego działania.

Możemy doświadczyć działania Ducha Świętego, gdy prosimy Go o pomoc, gdy wyciszamy nasze serca i otwieramy się na Jego dzia-łanie. To On uczy nas modlitwy, pozwala zobaczyć grzech i słabość w naszym życiu i kieruje nas do miłosiernego Boga. Duch Święty buduje w naszym życiu miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć, wierność, łagodność, opanowanie. Realizuje to zadanie w taki sposób, którego nie moglibyśmy osiągnąć o własnych siłach.

ROZWINIĘCIE

Dany Kościołowi Duch Święty zjednoczył się z duchem wiernych i stał się w nich zasadą nowego życia.

„Albowiem wszyscy ci, których prowadzi Duch Boży, są synami Bożymi. Nie otrzymaliście przecież ducha niewoli, by się znowu pogrą-żyć w bojaźni, ale otrzymaliście ducha przybrania za synów, w którym możemy wołać: Abba, Ojcze! Sam Duch Święty wspiera swym świa-dectwem naszego ducha, że jesteśmy dziećmi Bożymi” (Rz 8,14-16).

– Jakiego Ducha otrzymaliśmy?

&

464

Duch Święty działa jak woda – gasi pragnienie, wypełnia pustkę i daje każdemu, to, czego potrzebuje.

Święty Paweł zachęca nas do życia w Duchu Świętym:

„Mając życie od Ducha, do Ducha się też stosujmy. Nie szukajmy próżnej chwały, jedni drugich drażniąc i wzajemnie sobie zazdrosz-cząc” (Ga 5,25).

– Do czego zachęca Święty Paweł?

Duch Święty buduje, ożywia i uświęca Kościół. Duch Święty przywra-ca ochrzczonym utracone przez grzech podobieństwo Boże i pozwala im uczestniczyć w życiu Trójcy Świętej.

W Dniu Zesłania Ducha Świętego, Kościół rozpoczął publiczną działalność. Niestrudzenie przez wieki głosi radosną nowinę o Zbaw-ieniu, a Duch Święty nieustannie wspiera i oświeca swoim światłem.

Katechizm Kościoła Katolickiego przypomina jak ważną rolę w Kościele odgrywa Duch Święty:

„Nikt... nie może powiedzieć bez pomocy Ducha Świętego: «Panem jest Jezus» (1Kor 12,3); «Bóg wysłał do serc naszych Ducha Syna Swego, który woła: Abba Ojcze» (Ga 4,6). Poznanie wiary jest możliwe tylko w Duchu Świętym. Aby pozostawać w jedności z Chrys-tusem, trzeba najpierw zostać poruszonym przez Ducha Świętego. To On wychodzi naprzeciw nas i wzbudza w nas wiarę. Mocą naszego chrztu, pierwszego sakramentu wiary, życie, które ma swoje źródło w Ojcu i zostaje nam ofiarowane w Synu, jest nam udzielane wew-nętrznie i osobowo przez Ducha Świętego w Kościele” (KKK 683).

– Co Duch Święty czyni dla nas?

„Duch Święty przez swoją łaskę pierwszy wzbudza nasza wiarę i udziela nowego życia, które polega na tym, abyśmy znali «jedyne-go, prawdziwego Boga oraz tego, którego posłał, Jezusa Chrystusa» (J 17,3). Jest on jednak ostatni w objawieniu Osób Trójcy Świętej” (KKK 684).

465

„Duch Święty, Sprawca dzieł Bożych, jest Nauczycielem modlitwy: «Duch przychodzi z pomocą naszej słabości. Gdy bowiem nie umiemy się modlić tak, jak trzeba, sam Duch przyczynia się za nami w błagani-ach, których nie można wyrazić słowami» (Rz 8,26)” (KKK 741).

– Jakie są zadania Ducha Świętego?


Ojciec Święty Jan Paweł II w swoim nauczaniu głosił, że Duch Świę-ty przychodzi do serca ludzkiego jako dar. Warunkiem jest modlitwa.

„Duch Święty jest darem, który przychodzi do serca ludzkiego wraz z modlitwą. W modlitwie objawia się On przede wszystkim jako Dar, «przychodzi, bowiem z pomocą naszej słabości». Święty Paweł rozwija wspaniale tę myśl w Liście do Rzymian, kiedy pisze: «Gdy bowiem nie umiemy modlić się tak, jak trzeba, sam Duch przy-czynia się za nami w błaganiach, których nie można wyrazić słowami» (Rz 8,26). Tak, więc Duch Święty nie tylko sprawia, że się modlimy, ale prowadzi nas wewnętrznie na modlitwie, uzupełniając naszą nie-umiejętność modlenia się. Jest On obecny w naszej modlitwie i nada-je ludzkich czynności modlenia się Boski wymiar. Ten sposób, który przenika serca, zna zamiar Ducha, (wie), że przyczynia się za świętymi zgodnie z wolą Bożą (Rz 8,27). Modlitwa staje się za sprawą Ducha Świętego coraz dojrzalszym wyrazem nowego człowieka, który przez nią uczestniczy w życiu Boga” (Dominum et vivificantem, 65).


Aby dowiedzieć się, na jakiej zasadzie działa Duch Święty i co sta-nowi pole Jego działania wykonamy pracę w grupach.

Praca w grupach.Dzielimy uczniów na cztery grupy. Każda otrzymuje fotografię sta-

rego zaniedbanego, zniszczonego wnętrza, pokoju, a także biały arkusz A4. Katecheta prosi, by każda grupa wcieliła się w rolę projektanta wnętrz, który otrzymał stare mieszkanie i chce zmienić je pod swój styl. Uwagi i koncepcje jedna osoba z grupy notuje na stronie A4. Czas pracy: 10 minut.

466

Po wykonaniu zadania katecheta prosi kolejno po dwie osoby z grupy: jedna prezentuje stare mieszkanie, druga przedstawia zaproponowane zmiany. Po ukończeniu opisu uczeń umieszcza fotografię na tablicy.

Podsumowanie katechety.

Każdy z was wczuł się w rolę wielu osób dorosłych, które remon-tują lub odnawiają swoje mieszkania. Być może wielu z was według własnych koncepcji unowocześniło lub meblowało swój pokój. Osoby, które się nie znają dobrze na wystroju i wyposażaniu wnętrz, zatrud-niają designerów – architektów wnętrz.

Nasze życie przypomina mieszkanie, które omawialiśmy w pracy w grupach. Każdy z nas otrzymuje takie wnętrze i bywa, że po pew-nym czasie przypomina ono takie, jakie widzimy na tablicy. Patrząc na te fotografie, każdy chciałby jakoś na nowo wyposażyć te poko-je, jakoś odnowić je. Podobnie powinniśmy reagować, gdy patrzymy na nasze życie, na nasze serca, dusze. Ale aby mogły być one odnowio-ne, należy uczciwie spojrzeć na nie i zaprosić najlepszego Architek-ta naszych wnętrz – Ducha Świętego. Bardzo często sami nie mamy pojęcia, czy coś jest w nas złego lub nie wiemy, jak możemy to zło usu-nąć. Gdy damy Mu szansę, może nas odnowić o wiele lepiej, niż byśmy to sami chcieli zrobić.

ZAKOŃCZENIE

Ojciec Święty Jan Paweł II, wskazuję drogę i zadania dla każdego, kto otworzy serce na działanie Ducha Świętego.

„Duch Święty jest też Tym, który pobudza misję ewangelizacyjną Kościoła. Przed Wniebowstąpieniem Jezusa powiedział Apostołom:, «Gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i będziecie moimi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei i w Samarii i aż po krańce ziemi» (Dz 1,8). Od tamtego czasu za sprawa Ducha Świętego uczniowie Chrystusa przemierzają nieustannie drogi świata, aby głosić wszystkim ludziom słowo zbawienia. Dzięki mocy Ducha Świętego, który działa w ludzkiej słabości, Kościół odkrywa – pośród sukcesów niepowodzeń ze świadomością swojej wielkości i nędzy – swojej powszechnej misji i odpowiedzialność, jaka się z nią wiąże. Aby móc ja wypełnić Kościół

J

467

odwołuje się także do was, do waszej ofiarności i posłuszeństwa Ducho-wi Bożemu” (Orędzie na XIII Światowy Dzień Młodzieży, nr 6).

Z jak wielką siłą i mocą działa Duch Święty w Kościele, mówił Ojciec Święty, Jan Paweł II w czasie pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny. Na Placu Zwycięstwa powiedział:

„I wołam ja, syn polskiej ziemi, a zarazem ja: Jan Paweł II, papież, wołam z całej głębi tego tysiąclecia, wołam w przeddzień Zesłania, wołam wraz z wami wszystkimi: niech zstąpi Duch Twój! Niech zstą-pi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi. Amen” (Warszawa, 2 czerwca 1979 r.)

Niech słowa Ojca Świętego będą drogowskazem na ścieżkach nasze-go życia.

Autorefleksja.Pomyślmy:– Jaka jest moja współpraca z Duchem Świętym?– Na ile jestem przekonany o działaniu Ducha Świętego w Kościele?– Jak otwieram się na światło Ducha Świętego?

PRACA DOMOWA

Jakie znaczenie dla Polski i Polaków miało zawołanie Ojca Świę-tego podczas Jego pierwszej pielgrzymki do Polski 2 czerwca 1979 r. „Niech zstąpi Duch Twój! Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze zie-mi. Tej ziemi!”.


MODLITWA

Akt poświęcenia się Duchowi Świętemu.

„O Duchu Święty, Boski Duchu światła i miłości poświęcam Ci rozum mój, serce moje, wolę moją, całą moją istotę, teraz i na wieki. Niechaj rozum mój zawsze będzie uległy Twoim niebiańskim natch-nieniom i nauce św. Kościoła, którego Ty nieomylnym jesteś Przewod-nikiem, niechaj serce moje zawsze będzie napełnione miłością Boga

X

?

468

i bliźniego, nich wola moja zawsze zgadza się z wolą Bożą i niech całe moje życie będzie wiernym naśladowaniem życia i cnót Pana naszego i Zbawiciela, Jezusa Chrystusa, któremu niech będzie cześć i chwała wraz z Ojcem i Tobą na wieki. Amen”.

469

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie ....................................................................................... 3

I. Człowiek na drogach Boga .............................................................. 7

1. Chcę być szczęśliwym ................................................................................... 72. Chcę być wolnym ............................................................................................ 133. Chcę żyć w przyjaźni ................................................................................... 184. Chcę być doskonałym – nowym człowiekiem w Chrystusie ...... 225. Jezus Chrystus gromadzi nas w Kościele ............................................ 28

II. Jezus Chrystus prowadzi do pełni życia .................................. 39

6. Chrystus narodził się dla naszego zbawienia ................................... 397. Jezus Chrystus uczy nas pokory.............................................................. 458. Grzech pychy oddala nas od Boga ......................................................... 509. Zjednoczenie z Chrystusem w Jego Tajemnicy Paschalnej ......... 5810. Liturgia i jej znaczenie w życiu Kościoła ........................................ 6511. Jezus Chrystus fundamentem liturgii Kościoła ........................... 7112. Liturgia uwielbieniem Boga pod osłoną znaków ....................... 7713. Sakramenty – dary Bożej łaski .......................................................... 8514. Dar nowego życia – chrzest ............................................................... 9415. Chrzest sakramentem Przymierza ................................................. 10116. Dar mocy – bierzmowanie ............................................................... 10917. Łaska Ducha Świętego w sakramencie bierzmowania ........ 11718. Zadania wynikające z sakramentu bierzmowania ................ 12419. Dar przebaczenia – pokuta i pojednanie .................................... 13220. Stanąć w prawdzie – warunki sakramentu pokuty i pojednania ................................. 14021. Dar ofiary i obecności – Eucharystia ............................................ 14822. Jezus karmi nas swoim słowem ..................................................... 15923. Jezus karmi nas swoim Ciałem ....................................................... 16724. Dar umocnienia w cierpieniu – namaszczenie chorych ....... 17625. Dar przywracania pokoju między Bogiem a ludźmi – kapłaństwo ............................................................................................. 18326. Dar konsekracji ludzkiej miłości – małżeństwo ..................... 193

470

III. Wędrówka ku dobru ................................................................. 203

27. Chrześcijaństwo religią miłości .................................................... 20328. Chrześcijanin powołany do życia błogosławieństwami ..... 21129. Chrześcijanin człowiekiem wiernym wartościom ................ 21830. Prawo naturalne .................................................................................. 22531. Jak wybieram – moralność czynów ludzkich .......................... 23432. Sumienie miejscem spotkania i dialogu .................................... 24133. Chrystus kształtuje moje sumienie .............................................. 24934. Prawo objawione ................................................................................. 25635. Przykazania – drogowskazy w wędrówce przez życie ......... 262

IV. Drogowskazy na drodze ku szczęściu .................................. 269

36. Wiara w jednego Boga – I przykazanie ...................................... 26937. Szacunek wobec Imienia Bożego – II przykazanie ................ 27738. Kościół katolicki w dobie renesansu ........................................... 28539. Utracona jedność – ojcowie reformacji ....................................... 29240. Reforma katolicka – dzieło Soboru Trydenckiego .................. 29941. Kościół w Polsce – św. Jadwiga ........................................................ 30942. Wysiłki na rzecz jedności Kościoła – Unia Brzeska .................. 31743. Świętowanie dnia świętego – Niedziela Dzień Pański ........... 32444. Miłość i cześć oddawana rodzicom – IV przykazanie ............ 33245. Życie darem Bożym – V przykazanie ............................................ 33846. Powołanie chrześcijanina do życia w czystości – VI przykazania ....................................................................................... 34647. Poszanowanie własności prywatnej – VII przykazanie ....... 35548. Życie w prawdzie – VIII przykazanie ............................................ 36349. Wezwani do uczciwości i wstrzemięźliwości – IX i X przykazanie ................................................................................. 370

V. Droga z Jezusem Chrystusem .................................................... 377

50. Wierni krzyżowi – Święto Podwyższenia Krzyża ................... 37751. „Błogosławieni, którzy uwierzyli” ................................................ 38552. Chrystus uobecnia swoje dzieło zbawienia w ciągu roku liturgicznego ............................................................... 39353. Czas czuwania w oczekiwaniu na przyjście Chrystusa ........ 402

471

54. Syn Boży stał się człowiekiem ........................................................ 41155. Ku jedności – Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan .......... 41856. Wielki Post – czas pokuty i oczyszczenia serca ...................... 43057. Przeżywamy czas szkolnych rekolekcji wielkopostnych .... 43558. Święte Dni Paschalne ......................................................................... 44359. Maryja Królową Polski ...................................................................... 45160. Duch Święty odnawia oblicze ziemi ............................................. 461

Aby nie ustać w drodze - katechizmy.com.pl · 7 I. CZŁOWIEK NA DROGACH BOGA 1. CHCĘ BYĆ...

Documents

Transcript of Aby nie ustać w drodze - katechizmy.com.pl · 7 I. CZŁOWIEK NA DROGACH BOGA 1. CHCĘ BYĆ...