Abc - solidarnosc.gorzow.enea.pl›niejsze emerytury.pdf · tzw. emerytura pracownicza, która...

wcześniejszychemerytur

nr 11 (1881) WTOREK 16 stycznia 2007 B

K T O M O Ż E W Y S T Ą P I Ć D O Z U S O Ś W I A D C Z E N I E

Z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę mogą skorzystaćpracownicy zatrudnieni w warunkach uciążliwych lub szkodliwychdla zdrowia. Także nauczyciele, nauczyciele akademiccy, kolejarze,górnicy i urzędnicy państwowi nie muszą pracować do 60 czy 65 lat.Jedynym rodzajem wcześniejszych emerytur, o które mogą ubiegaćsię wszyscy ubezpieczeni, bez względu na wykonywany zawód, jesttzw. emerytura pracownicza, która przysługuje po osiągnięciuwymaganego wieku, udowodnieniu długiego stażuubezpieczeniowego, a także pod warunkiem pozostawaniaw ubezpieczeniu pracowniczym przed przejściem na emeryturęi niekiedy uzyskania orzeczenia stwierdzającego całkowitąniezdolność do pracy.

PRAKTYCZNY PORADNIK DLA UBEZPIECZONEGO�

Abc

Jakie są ogólne zasady przechodzenia na emeryturę strona B2

Dla kogo wcześniejsza emerytura pracownicza strona B2

Kto dostanie wcześniejszą emeryturę ze względu na warunki pracy strona B5

Kiedy nauczyciel może przejść na emeryturę bez względu na wiek strona B16

Jaka emerytura dla nauczycieli akademickich strona B16

Kiedy kolejarze mogą przejść na wcześniejsze emerytury strona B19

Jakie warunki muszą spełnić górnicy, aby przejść na emeryturę strona B22

Jakie uprawnienia emerytalne mają urzędnicy państwowi strona B28

Jaka emerytura dla pracowników samorządowych strona B31

TYDZIEŃ

pracownikai pracodawcy

w GAZECIE PRAWNEJ

■ Jakie obowiązki informacyjneciążą na pracodawcy

■ Umowy o pracę w pytaniach i odpowiedziach

■ Jak starać się o świadczenie przedemerytalne

■ Odpowiedzi na pytania czytelników dotyczące wcześniejszych emerytur

Tygodnik Prawa Pracy■ Wszystko o regulaminie pracy■ Jak ewidencjonować czas pracy

pracowników■ Orzecznictwo sądów pracy

DZIŚ ŚRODA CZWARTEK

WTOREK 16 stycznia 2007

B2AbcK T O M O Ż E W Y S T Ą P I Ć D O Z U S O Ś W I A D C Z E N I E

wcześniejszych emerytur

KRYSTYNA MEŁ[email protected]

P ierwsza grupa ubezpieczonychprzechodzi na emeryturę po ukoń-

czeniu 60 lat i udowodnieniu 20 latskładkowych i nieskładkowych (w przy-padku kobiety) lub po osiągnięciu wieku65 lat i udokumentowaniu 25-letniegostażu ubezpieczeniowego (w przypadkumężczyzny). Podstawę do przyznania ta-kiej emerytury stanowi art. 27 ustawyz dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturachi rentach z FUS (tzw. ustawy emerytal-nej, której tekst jednolity opublikowanyzostał w Dz.U. z 2004 r., nr 39, poz. 353z późn. zm.).

Osoby, które ukończyły wymaganywiek, ale nie zdołały udowodnić odpo-wiednio 20- lub 25-letniego okresuskładkowego i nieskładkowego mogąrównież przejść na emeryturę (na pod-stawie art. 28 ustawy emerytalnej), jeślimają staż ubezpieczeniowy w wymiarzeminimum 15 lat (kobieta) lub 20 lat(mężczyzna). Należy jednak podkreślić,że taka emerytura nie została objętagwarancją najniższego świadczenia(obecnie 597,46 zł). Mogą to boleśnieodczuć osoby, które miały niskie zarobkina przestrzeni swojej kariery zawodo-wej. Jeśli wyliczona kwota świadczeniabędzie niższa od tej minimalnej wysoko-ści, ZUS nie podwyższy jej do kwoty naj-

niższego świadczenia, ale będzie wypła-cał w wysokości faktycznie ustalonej.

Począwszy od 2009 roku na emerytu-rę według ogólnych zasad (w oparciuo art. 24 ustawy emerytalnej) będą prze-chodziły osoby urodzone po 1948 roku.ZUS ustali im świadczenie według no-wych zasad, a jedynym warunkiem otrzy-mania tej emerytury będzie ukończeniewymaganego wieku wynoszącego 60 latdla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn. ZUSbędzie badał staż ubezpieczeniowy tylkowtedy, gdy wyliczona kwota świadczenia(łącznie z emeryturą z OFE) będzie niż-sza od obowiązującej kwoty najniższejemerytury. Jednym z warunków pod-wyższenia sumy wyliczonych świadczeń(z ZUS oraz z OFE) do tej gwarantowanejkwoty będzie bowiem udowodnienie 20lat składkowych i nieskładkowych przezkobietę lub 25 lat składkowych i nieskład-kowych przez mężczyznę.■

P O W S Z E C H N Y W I E K E M E R Y T A L N Y

Jakie są ogólne zasady przechodzeniana emeryturę Na początku warto przypomnieć, jakie warunki trzeba spełnić, abyprzejść na emeryturę przyznawaną na ogólnych zasadach. Kształtują sięone nieco inaczej w stosunku do osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.oraz w odniesieniu do urodzonych po 31 grudnia 1948 r.

Możliwość przejścia na wcześniej-szą emeryturę pracowniczą mają

zarówno urodzeni przed 1 stycznia 1949 r.,jak również – po spełnieniu dodatko-wych warunków – osoby urodzone w la-tach 1949-1968. Nie ma w tym przypad-ku znaczenia rodzaj pracy, jaką wykony-

wali na przestrzeni swojej kariery zawo-dowej.

Podstawą do przyznania emeryturypracowniczej dla osób urodzonych przed1 stycznia 1949 r. jest art. 29 ustawyemerytalnej. Przepis ten przewiduje sze-reg warunków, jakie trzeba łącznie speł-

nić, aby uzyskać to świadczenie. Należądo nich:■ osiągnięcie odpowiedniego wieku

(55 lat dla kobiet oraz 60 lat dla męż-czyzn),

■ udowodnienie stażu ubezpieczenio-wego (w przypadku kobiet co naj-mniej 30 lat okresów składkowychi nieskładkowych albo – przy całkowi-tej niezdolności do pracy – co naj-mniej 20 lat tych okresów, a w przy-padku mężczyzn co najmniej 25-letniokres składkowy i nieskładkowy),

U B E Z P I E C Z E N I E Z T Y T U Ł U U M O W Y O P R A C Ę

Dla kogo wcześniejsza emeryturapracowniczaOsoby, które udowodniły długi staż ubezpieczeniowy, a ostatnio przezodpowiedni czas były ubezpieczone z tytułu stosunku pracy, mogąubiegać się o przyznanie wcześniejszej emerytury pracowniczej.Mężczyźni muszą być dodatkowo całkowicie niezdolni do pracy.

B3K T O M O Ż E W Y S T Ą P I Ć D O Z U S O Ś W I A D C Z E N I E


Abcwcześniejszych emerytur

■ uznanie za osobę całkowicie niezdol-ną do pracy przez organ orzeczniczyZUS (warunek ten wymagany jest tyl-ko od mężczyzn oraz od kobiet, któreudowodniły jedynie 20 lat składko-wych i nieskładkowych),

■ pozostawanie w ubezpieczeniu spo-łecznym z tytułu stosunku pracy ostat-nio przed wystąpieniem o przyznanieemerytury (nie dotyczy to osób, któreprzez cały wymagany do uzyskania te-go świadczenia okres ubezpieczenia,tj. 30, 25 lub 20 lat pozostawaływ ubezpieczeniu pracowniczym),

■ pozostawanie w ubezpieczeniu spo-łecznym z tytułu stosunku pracy przy-najmniej przez 6 miesięcy w ciąguostatnich 24 miesięcy podleganiaubezpieczeniom społecznym (waru-nek ten nie dotyczy osób, którew dniu zgłoszenia wniosku o emery-turę uprawnione są do renty z tytułuniezdolności do pracy albo też przezcały wymagany okres ubezpieczenia(20, 25 lub 30 lat) pozostawaływ ubezpieczeniu pracowniczym.Zatrzymując się na chwilę przy

ostatnim z warunków, należy podkreślić,że ustalając 24-miesięczny okres ubez-pieczenia uwzględnia się kolejne miesią-ce podlegania temu ubezpieczeniu, cooznacza, że mogą między nimi wy-stępować przerwy. Do okresu ostatnich24 miesięcy, poza wykonywaniem pracy,ZUS wlicza okresy pobierania wynagro-dzenia za czas niezdolności do pracyoraz świadczeń pieniężnych na wypadekchoroby i macierzyństwa. Wyłączeniupodlegają natomiast m.in. okresy pobie-rania zasiłku dla bezrobotnych, okres do-browolnego kontynuowania ubezpiecze-nia, a także okresy opłacania składek naubezpieczenie społeczne lub ubezpiecze-nia emerytalne i rentowe z tytułu rezy-gnacji z zatrudnienia lub innej pracy za-robkowej w związku z koniecznościąsprawowania opieki nad członkiem ro-dziny.

Na emeryturę tylko z ubezpieczenia

Szczególnego wyjaśnienia wymagaprzedostatni z wymienionych warunkówuzyskania emerytury pracowniczej,zgodnie z którym wnioskodawca musi

pozostawać w ubezpieczeniu pracowni-czym ostatnio przed zgłoszeniem wnio-sku o emeryturę.

Wiele osób uważa, że stawiając takiwarunek ustawodawca ograniczył tymsamym krąg osób uprawnionych doprzejścia na to świadczenie tylko doubezpieczonych aktualnie pozostającychw stosunku pracy. Nie jest to jednak pra-widłowa interpretacja, gdyż ustawodaw-

ca używa pojęcia „ostatnio przed”, co na-leży odróżnić od sformułowania „bezpo-średnio przed”. W związku z tym waru-nek pozostawania ostatnio w stosunkupracy jest spełniony także w przypadkupobierania przed wystąpieniem z wnio-skiem o emeryturę np. świadczeniaprzedemerytalnego lub renty z tytułuniezdolności do pracy, pod warunkiemże ani w okresie pobierania tych świad-

PRZYKŁAD 1

Pani Anna ukończyła 55 lat. Posiada 33 lata stażu ubezpieczeniowego, w tym 31 lat zatrudnienia w ra-mach stosunku pracy. Przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę pracowniczą podlegała ubezpieczeniomz tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Mimo to nabędzie prawo do wnioskowanego świadcze-nia, gdyż przez cały okres wymagany do przyznania świadczenia pozostawała w ubezpieczeniu pracow-niczym.

PRZYKŁAD 2

Pan Grzegorz w ciągu ostatnich lat przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę pracowniczą miał następu-jący przebieg swojej kariery zawodowej. ■ od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2004 r. prowadził działalność gospodarczą,■ od 1 stycznia 2005 r. do 31 grudnia 2005 r. był zatrudniony w ramach stosunku pracy, w tym przez

cały kwiecień 2005 r. przebywał na zwolnieniu lekarskim, pobierając wynagrodzenie za czas niezdol-ności do pracy,

■ od 1 stycznia 2006 r. do 30 czerwca 2006 r. pobierał zasiłek dla bezrobotnych. Ponownie zatrudnił się (na okres 3 miesięcy) 1 października 2006 r. Z końcem 2006 r. umowa wygasła,a na początku stycznia 2007 r. złożył wniosek o emeryturę pracowniczą. W jego przypadku ostatnie 24miesiące podlegania ubezpieczeniom to okres od 1 października 2006 r. do 31 grudnia 2006 r. oraz od1 kwietnia 2004 r. do 31 grudnia 2005 r. (a więc liczony z uwzględnieniem okresu niezdolności do pra-cy oraz z pominięciem okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych i przerwy, jaka miała miejsce od 1 lip-ca 2006 r. do 30 września 2006 r.). W tym czasie przez 15 miesięcy pozostawał w ubezpieczeniu pra-cowniczym. W związku z tym spełnił warunek minimum 6-miesięcznego pozostawania w ubezpieczeniuspołecznym z tytułu stosunku pracy w ciągu ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu.

PRZYKŁAD 3

Pani Maria została zwolniona w ramach zwolnień grupowych w 2001 roku i od tego czasu była upraw-niona do świadczenia przedemerytalnego. W czasie jego pobierania nigdzie nie pracowała zarobkowo.Niedawno wystąpiła o emeryturę pracowniczą, gdyż ukończyła wcześniejszy wiek emerytalny przewidzia-ny dla kobiet, tj. 55 lat. Pobieranie świadczenia przedemerytalnego ostatnio przed zgłoszeniem wnioskuo wcześniejszą emeryturę nie pozbawiło jej możliwości uzyskania tego drugiego świadczenia, gdyż ostat-nim ubezpieczeniem było w jej przypadku ubezpieczenie pracownicze.

PRZYKŁAD 4

Pan Witold po rozwiązaniu stosunku pracy w 1999 roku uzyskał na stałe rentę z tytułu całkowitej niezdol-ności do pracy. W czasie jej pobierania pracował jednak dorywczo na podstawie umowy zlecenia, coskutkowało obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu. Niedługo, po ukończeniu 60 lat, za-mierza wystąpić o wcześniejszą emeryturę pracowniczą. Udowodnił do tej pory 30 lat składkowych i nie-składkowych, w tym 19 lat zatrudnienia. Jeśli przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę nie zatrudni sięponownie w ramach stosunku pracy, ZUS odmówi mu przyznania tego świadczenia, gdyż uzna, że ostat-nio był ubezpieczony z tytułu wykonywania umowy zlecenia.




czeń, ani bezpośrednio przed nabyciemdo nich prawa osoba zainteresowana niepodlegała ubezpieczeniom społecznymz tytułu innej działalności niż stosunekpracy. Inaczej mówiąc, po ustaniu ubez-pieczenia pracowniczego aż do zgłosze-nia wniosku o emeryturę nie może byćubezpieczona z żadnego innego tytułu.

Między rozwiązaniem umowya złożeniem wniosku

Warto pamiętać o jeszcze jednej sy-tuacji. Otóż, w przypadku ubiegania się

o wcześniejszą emeryturę pracowniczą,bardzo ważny jest również okres mię-dzy rozwiązaniem stosunku pracya zgłoszeniem wniosku o to świadcze-nie. Nie można w tym czasie kontynu-ować ani tym bardziej podjąć innej niżstosunek pracy działalności zarobko-wej, z tytułu której istniałby obowiązekubezpieczeń społecznych. Warunek po-zostawania ostatnio w ubezpieczeniupracowniczym nie byłby bowiem wów-czas zachowany. Możliwość przyznaniaemerytury pracowniczej istnieje nato-

miast wtedy, gdy inna niż stosunek pra-cy działalność zarobkowa została pod-jęta już po zgłoszeniu wniosku o eme-ryturę, choćby nawet jeszcze przed jejprzyznaniem.

Dla urodzonych w latach 1949–1968

Pracowniczą emeryturę mogą uzy-skać również osoby urodzone w okresieod 1 stycznia 1949 r. do 31 grudnia 1968 r.Jednakże należy podkreślić, że ustawo-dawca przewidział w stosunku do nichdodatkowe wymogi. Otóż wszystkie wa-runki wymagane do jej otrzymania mu-szą spełnić do końca 2007 roku oraz niemogą być członkami OFE. Należy nato-miast podkreślić, że sam wniosek o toświadczenie mogą złożyć również po 31grudnia 2007 r., np. w 2008 roku lubw kolejnych latach.

Warto nadmienić, że nowelizacjaustawy emerytalnej z dnia 27 lipca 2005 r.zniosła obowiązujący wcześniej warunekrozwiązania stosunku pracy jako wyma-gany do przyznania świadczenia osobomz tej grupy wiekowej. Obecnie więc mogąone uzyskać emeryturę pracownicząrównież bez rozwiązywania stosunkupracy. Warto jednak podkreślić, że w ta-kiej sytuacji, pomimo wydania przezZUS decyzji przyznającej świadczenie,ulegnie ono zawieszeniu. Zgodnie bo-wiem z art. 103 ust. 2a ustawy emerytal-nej, prawo do emerytury ulega zawiesze-niu bez względu na wysokość przychoduuzyskiwanego przez emeryta z tytułu za-trudnienia kontynuowanego bezuprzedniego rozwiązania stosunku pra-cy z pracodawcą, na rzecz którego wyko-nywał je bezpośrednio przed dniem na-bycia prawa do emerytury.■

KILKA RODZAJÓW DZIAŁALNOŚCI

Może się zdarzyć, że osoba ubiegająca się o pracowniczą emeryturę, przed zgłoszeniem wniosku o jejprzyznanie, wykonywała równocześnie różne rodzaje działalności zarobkowej (np. była zatrudniona w ramachstosunku pracy i jednocześnie prowadziła działalność gospodarczą). W takiej sytuacji, jeśli była ubezpieczonaz tego pierwszego tytułu, prowadzenie innego rodzaju działalności nie ma żadnego znaczenia z punktuwidzenia nabycia uprawnień do emerytury pracowniczej. Zachowany jest bowiem warunek ubezpieczeniapracowniczego ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie.

PRZYKŁAD 5

Kobieta udowodniła 30 lat składkowych i nieskładkowych, w tym 23 lata zatrudnienia jako pracownik. Od2001 roku podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu zatrudnienia w ramach stosunkupracy, a jednocześnie prowadziła działalność gospodarczą bez obowiązku odprowadzania składek z tego ty-tułu. Jeszcze przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę pracowniczą rozwiązała swój stosunek pracy i tym sa-mym zaczęła obowiązkowo podlegać ubezpieczeniom z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.W związku z tym ZUS wydał decyzję odmawiającą przyznania emerytury pracowniczej, gdyż ostatnim ubezpie-czeniem przed wystąpieniem o emeryturę było ubezpieczenie z tytułu działalności pozarolniczej.

PRZYKŁAD 6

Mężczyzna całkowicie niezdolny do pracy udowodnił 30 lat składkowych i nieskładkowych, w tym 22 lata za-trudnienia w ramach stosunku pracy. Po jego rozwiązaniu z końcem października 2006 r., dwa dni później zło-żył wniosek o pracowniczą emeryturę. Od 15 listopada zatrudnił się w ramach umowy zlecenia, z tytułu którejzaczął ponownie podlegać ubezpieczeniom społecznym. W grudniu 2006 r. ZUS przyznał mu emeryturę,uznając, że ostatnim ubezpieczeniem przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie było ubezpieczenie z tytu-łu stosunku pracy. Nie miało w tym przypadku znaczenia, że inne niż pracownicze ubezpieczenie nastąpiło pozgłoszeniu wniosku o emeryturę, a jeszcze przed jej przyznaniem.

TELEFONICZNE DYŻURY W RAMACH TYGODNIA

pracownikai pracodawcy

w GAZECIE PRAWNEJ

Wcześniejsze emerytury w 2007 roku

Dzwoń w godzinach 10.00–12.00 pod numer (0-22) 531 49 72

Raport z dyżuru opublikujemy jutro w cyklu GP radzi

Jak się załatwia umowę o pracę za granicą

Dzwoń w godzinach 10.00–12.00 pod numer (0-22) 530 42 18

Raport z dyżuru opublikujemy w czwartek w cyklu GP radzi

DZIŚ JUTRO




Ustawa emerytalna przewiduje moż-liwość uzyskania wcześniejszej

emerytury dla osób, które przez wyma-gany przepisami okres były zatrudnioneprzy pracach o znacznej szkodliwościdla zdrowia, szczególnie uciążliwychlub wymagających wysokiej sprawnościpsychofizycznej ze względu na bezpie-czeństwo własne lub otoczenia. Jest toemerytura z tytułu zatrudnieniaw szczególnych warunkach lub w szcze-gólnym charakterze przewidziana w art.32 wspomnianej ustawy oraz w rozpo-rządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego1983 r. w sprawie wieku emerytalnegopracowników zatrudnionych w szcze-gólnych warunkach lub w szczególnymcharakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 z późn.zm.). Rozporządzenie to jest aktem wy-konawczym do ustawy z dnia 14 grud-nia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnympracowników i ich rodzin, obowiązują-cej przed 1 stycznia 1999 r., ale zacho-wuje nadal swoją aktualność w zakresieniesprzecznym z obecną ustawą emery-talną.

Jakie prace uprawniają do emerytury

Należy wyraźnie podkreślić, że niekażda praca wykonywana w warunkachszkodliwych dla zdrowia lub uciążliwychuprawnia do wcześniejszej emerytury.Przepisy przewidują ścisły katalog rodza-jów takiej pracy, który został zawartyw załączniku do wspomnianego wcze-śniej rozporządzenia, a konkretniew dwóch wykazach (w wykazie A i w wy-kazie B). Szczegółowo prezentujemy jew dalszej części naszego dodatku. W tym

miejscu warto jedynie ogólnie wspo-mnieć, że chodzi o prace m.in. w górnic-twie, w energetyce, w hutnictwie i prze-myśle metalowym, w chemii, w budow-nictwie i przemyśle materiałów budow-lanych, w leśnictwie, przemyśledrzewnym i papierniczym, w przemyślelekkim, w transporcie i łączności, w go-spodarce komunalnej, w rolnictwiei przemyśle rolno-spożywczym, w prze-myśle poligraficznym, w służbie zdrowiai opiece społecznej czy też na statkachżeglugi powietrznej lub w portach mor-skich.

W przeszłości właściwi ministrowie,kierownicy urzędów centralnych lubcentralnego związku spółdzielczegow porozumieniu z ministrem pracy,płac i spraw socjalnych wydawali rów-nież (w formie uchwały lub zarządze-nia) tzw. resortowe wykazy pracw szczególnych warunkach dla podle-głych im zakładów pracy. W odróżnie-niu od wykazów zamieszczonychw rozporządzeniu zawarte tam byłyszczegółowe wykazy stanowisk pracyw ramach poszczególnych jej rodzajów.Przez bardzo długi okres wykazy te by-ły decydującym wyznacznikiem co dozaliczenia określonej pracy do zatrud-nienia wykonywanego w szczególnychwarunkach w rozumieniu ustawy eme-rytalnej. Innymi słowy, jeśli konkretnestanowisko pracy, na którym określonaosoba wykonywała zatrudnienie, niebyło wymienione w żadnym z wyka-zów, ZUS odmawiał wcześniejszej eme-rytury. Sytuacja uległa pewnej zmianiepo wyroku Trybunału Konstytucyjnegoz dnia 14 czerwca 2004 r. (sygn. akt

P 17/03, OTK-A 2004/6/57, Dz.U.z 2004 r. nr 144, poz. 1530). Trybunałorzekł wówczas niekonstytucyjnośćart. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej, w za-kresie, w jakim powoływał się on przyustalaniu uprawnień do emerytury naresortowe wykazy stanowisk pracyw szczególnych warunkach.

Wskutek tego wyroku ZUS uważa pra-cę za wykonywaną w szczególnych wa-runkach wówczas, gdy odpowiada onarodzajowi zatrudnienia wymienionemuwe wspomnianym rozporządzeniu,a pracodawca nie stosował w przeszłościresortowego wykazu prac w szczegól-nych warunkach. Jeśli natomiast takiwykaz stosował (albo też ciągle stosuje),ZUS nadal, w większości przypadków,wymaga, aby w świadectwie pracy po-twierdzającym takie zatrudnienie praco-dawca powoływał się na ten wykaz wrazze wskazaniem konkretnego działu, po-zycji i punktu w tym wykazie.

Musi być stosunek pracyEmerytura z tytułu pracy w szczegól-

nych warunkach lub w szczególnym cha-rakterze przysługuje tylko wtedy, gdy by-ła ona wykonywana w ramach stosunkupracy lub stosunku służby. Jeśli więcokreślona osoba nie była zatrudnionaprzez odpowiedni okres, a pracowaław warunkach równie szkodliwych lubuciążliwych jak pracownik, ale np. napodstawie umowy zlecenia, umowyo dzieło czy w ramach prowadzenia dzia-łalności gospodarczej, nie może ona na-być z tytułu takiej pracy omawianej eme-rytury. Co więcej, ZUS uwzględnia przyustalaniu okresu zatrudnienia w szcze-gólnych warunkach lub w szczególnymcharakterze tylko te okresy, w których ta-ka praca była wykonywana stale i w peł-nym wymiarze czasu pracy. Tak więcosoba, która pracowała, nawet na pod-stawie stosunku pracy, ale np. na pół lub

Z A T R U D N I E N I W S Z C Z E G Ó L N Y C H W A R U N K A C H L U B S Z C Z E G Ó L N Y M C H A R A K T E R Z E

Kto dostanie wcześniejszą emeryturęze względu na warunki pracy Czasami wykonywanie pracy szczególnie uciążliwej lub szkodliwejdla zdrowia również uprawnia do wcześniejszej emerytury. Dotyczyto jednak tylko osób wykonujących zatrudnienie w ramach stosunkupracy i tylko na pełnym etacie.




ćwierć etatu musi liczyć się z tym, że niezostanie to jej wliczone do stażu pracyw szczególnych warunkach.

Należy natomiast podkreślić, że uzyska-nie emerytury z tytułu pracy w szczegól-nych warunkach lub w szczególnym cha-rakterze, w odróżnieniu od emerytury pra-cowniczej, nie jest uzależnione od jej wyko-nywania ostatnio przed zgłoszeniemwniosku o przyznanie świadczenia. Co wię-cej, warunkiem nabycia uprawnień emery-talnych nie jest w tym przypadku równieżpozostawanie w tym czasie w jakimkolwiekstosunku pracy. Oznacza to, że nie ma prze-szkód, aby prawo do tego świadczenia uzy-skała osoba, która kiedyś była zatrudnionaw szczególnych warunkach w ramach sto-sunku pracy przez wymagany okres,a ostatnio była ubezpieczona z innego tytu-łu (np. w związku z prowadzeniem działal-ności gospodarczej).

Praca w prywatnej firmie Przez wiele lat ZUS zaliczał do zatrud-

nienia w szczególnych warunkach lubw szczególnym charakterze tylko takąpracę, która była wykonywana u praco-dawców stosujących wspomniane wyka-zy prac w szczególnych warunkach,a więc w państwowych lub spółdziel-

czych zakładach pracy. Nowelizacja usta-wy emerytalnej z dnia 27 marca 2003 r.rozszerzyła krąg uprawnionych równieżna pracowników kontynuujących pracęw szczególnych warunkach lub w szcze-gólnym charakterze w podmiotach po-wstałych w wyniku przekształceniawspomnianych zakładów pracy lub ichrestrukturyzacji, a także na pracowni-ków przejętych w trybie art. 231 ustawyz dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracyod pracodawców stosujących wykazyprac w szczególnych warunkach.

Trybunał Konstytucyjny we wspo-mnianym już wcześniej wyroku z 14czerwca 2004 r. orzekł również, że art.32 ust. 4a ustawy emerytalnej wymie-niający pracodawców, u których pracauprawnia do wcześniejszej emerytury,jest niezgodny z Konstytucją RP. Wyrokten, wraz z datą jego ogłoszenia (24czerwca 2004 r.) stworzył możliwość na-bycia uprawnień do tego świadczenia dlapracowników zatrudnionych równieżu prywatnych pracodawców. Jeśli więcZUS odmówił im kiedyś przyznaniawcześniejszej emerytury ze względu nato, że praca nie była wykonywana w pań-stwowym zakładzie pracy, mogą obecnieponownie ubiegać się o to świadczenie.

Zatrudnieni przy pracach z wykazu A

W wykazie A wspomnianego wcze-śniej rozporządzenia zostały wymienio-ne prace m.in. w górnictwie, energetyce,hutnictwie, budownictwie, przemyśledrzewnym i papierniczym, przemyślelekkim, w transporcie i łączności, prze-myśle rolno-spożywczym, przemyśle po-ligraficznym czy też w służbie zdrowiai opiece społecznej. Poniżej prezentuje-my szczegółowo rodzaje prac w szcze-gólnych warunkach wymienione w tymwykazie.

Aby przejść na wcześniejszą emerytu-rę z tytułu zatrudnienia w szczególnychwarunkach, osoba zainteresowana musibyć zatrudniona na stanowisku odpo-wiadającemu jednemu z rodzajów pracywymienionych w tym wykazie przynaj-mniej przez 15 lat. Do okresów zatrud-nienia przy pracach zawartych w wyka-zie A ZUS może również zaliczyć okresypracy górniczej w rozumieniu przepisówo zaopatrzeniu emerytalnym górnikówi ich rodzin oraz okresy zatrudnienia nakolei w rozumieniu przepisów o zaopa-trzeniu emerytalnym pracowników kole-jowych i ich rodzin. Ponadto wliczeniupodlegają tu również okresy wykonywa-nia prac zamieszczonych w wykazie Boraz okresy służby w charakterze funk-cjonariusza pożarnictwa, Milicji Obywa-telskiej (a obecnie Policji), organów bez-pieczeństwa publicznego, Służby Wię-ziennej oraz w charakterze żołnierza za-wodowego.

Wykaz A i B Nietrudno zauważyć, że fakt zalicze-

nia do okresu pracy wykonywanej napodstawie wykazu A prac zamieszczo-nych w wykazie B oznacza, że obowiązu-jące regulacje pozwalają przejść na oma-wianą emeryturę pracownikom zatrud-nionym przy pracach z wykazu B albo nawarunkach przewidzianych dla tego wy-kazu, albo też na tych samych warun-kach, co pracownicy zatrudnieni przypracach z wykazu A.

Oprócz okresu zatrudnienia w szcze-gólnych warunkach osoba przechodzącana emeryturę z wykazu A musi równieżudowodnić ogólny staż ubezpieczeniowy.Bez względu na rodzaj wykonywanej pra-

PRZYKŁAD 1

Pan Janusz przez kilka lat pracował w szczególnych warunkach jako pracownik, a następnie założył własnądziałalność gospodarczą w tej samej branży i prowadzi ją do dzisiaj. Przy ustalaniu uprawnień do wcześniejszejemerytury ZUS nie zaliczy mu okresu prowadzenia tej działalności jako okresu zatrudnienia w szczególnychwarunkach.

PRZYKŁAD 2

Pani Barbara pracowała na cały etat w przemyśle włókienniczym na stanowisku pracy wymienionym w odpo-wiednim wykazie resortowym przez 26 lat. Po ustaniu zatrudnienia założyła własną firmę, którą prowadziła ażdo czasu zgłoszenia wniosku o wcześniejszą emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Mimoto, że ostatnim ubezpieczeniem przed wystąpieniem o to świadczenie było ubezpieczenie inne niż pracowni-cze, ZUS przyznał jej emeryturę.

PRZYKŁAD 3

Pan Roman przez 3 lata był funkcjonariuszem Służby Więziennej. Po zwolnieniu ze służby pracował (napełnym etacie) przez 10 lat jako kierowca autobusu (praca wymieniona w wykazie A), a następnie przez3 lata w porcie morskim na stanowisku dźwigowego przeładunkowych urządzeń portowych. Ustalającprawo do wcześniejszej emerytury na podstawie wykazu A, ZUS zaliczył mu wszystkie wymienioneokresy (łącznie 16 lat).




cy, zawsze jest to 20 lat zatrudnieniaw przypadku kobiet oraz 25 lat w odnie-sieniu do mężczyzn. Wprawdzie przepisyużywają tu pojęcia okres zatrudnienia, aleZUS interpretuje to szerzej, zaliczając dostażu ubezpieczeniowego wszystkie okre-

sy składkowe, okresy nieskładkowe (w wy-miarze nieprzekraczającym 1/3 uwzględ-nionych okresów nieskładkowych) orazokresy uzupełniające (tzw. okresy rolne,jeśli do przyznania emerytury koniecznejest uzupełnienie nimi stażu ubezpiecze-

niowego). Ostatnim z warunków, którychspełnienie konieczne jest do przyznaniaemerytury z tytułu prac w wykazie A, jestosiągnięcie odpowiedniego wieku emery-talnego. Wiek ten wynosi 55 lat dla kobieti 60 lat dla mężczyzn.

DZIAŁ I. W GÓRNICTWIE1. Prace pod ziemią2. Wydobywanie odkrywkowe węgla brunatnego, piasku podsadzko-

wego, anhydrytu i gipsu3. Wydobywanie, obróbka i przeróbka surowców skalnych oraz wydo-

bywanie ropy naftowej i gazu4. Prace wiertnicze, geofizyczne, hydrogeologiczne i geodezyjne przy

poszukiwaniu surowców i wody5. Przeróbka mechaniczna węgla6. Produkcja brykietów z węgla7. Prace na oddziałach prażalni łupków8. Prace na zwałowiskach górniczych, hutniczych i elektrociepłowni-

czych.

DZIAŁ II. W ENERGETYCEPrace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnejoraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenerge-tycznych i cieplnych.

DZIAŁ III. W HUTNICTWIE I PRZEMYŚLE METALOWYMSpiekalnie rud i wielkie piece1. Sortowanie, przygotowywanie i ładowanie wsadu2. Spiekanie rud i sortowanie spieku3. Rozładunek, przygotowanie i namiar materiałów wsadowych4. Obsługa urządzeń wielkiego pieca5. Obsługa nagrzewnic6. Rozlewanie, rozbijanie, ładowanie i transport surówki i żużla wiel-

kopiecowego7. Odbieranie pyłu z urządzeń odpylających gaz wielkopiecowy.

Stalownie8. Rozładunek i przygotowywanie wsadu9. Obsługa mieszalników surówki10. Obsługa pieców stalowniczych, przygotowywanie do rozlewania

i rozlewanie stali oraz apretura wlewków.

Walcownie, ciągarnie, prasownie, młotownie oraz produkcja elemen-tów dla kolejnictwa11. Obsługa walcarek i ciągarek oraz urządzeń pomocniczych w wal-

cowni i ciągarni12. Wykańczanie wyrobów walcowanych i ciągnionych13. Oczyszczanie kanałów i przewodów gazowych14. Obsługa pieców grzewczych, młotów, pras, kuźniarek, walcarek

obręczy i kół, walcarek gwintów i wierteł, ręczna obróbka na gorą-co oraz regeneracja oprzyrządowania kuźniczego.

Produkcja węglików spiekanych, elektrod, rud i walczaków oraz żela-zostopów15. Obsługa urządzeń do przygotowywania i prasowania proszków

16. Obsługa pieców spiekalniczych i obróbka końcowa węglików17. Obsługa urządzeń do produkcji rdzeni elektrodowych, przygoto-

wywanie masy otulinowej, produkcja elektrod18. Obsługa urządzeń podstawowych i pomocniczych w spawalniach

i zgrzewalniach rur i walczaków19. Przygotowywanie wsadu do produkcji żelazostopów20. Obsługa pieców i ich urządzeń pomocniczych.

Odlewanie staliwa, żeliwa, metali nieżelaznych i rur21. Przygotowywanie mas formierskich i prace formierzy oraz rdze-

niarzy22. Obsługa żeliwiaków, rozlewni i ich urządzeń pomocniczych23. Wybijanie, oczyszczanie i wykańczanie odlewów.

Produkcja tlenku cynku i cynku24. Obsługa pieców przewałowych i spiekanych wahadłowo-obro-

towych wraz z ich urządzeniami pomocniczymi oraz obsługa urzą-dzeń kruszących i odpylni

25. Czyszczenie przewodów, chłodnic i kanałów26. Obsługa pieców prażalniczych i spiekalnych, młynów, suszarni

i urządzeń sortujących, odpylni oraz urządzeń pomocniczych27. Czyszczenie kanałów28. Obsługa pieców destylacyjnych, szybowych, pieców do produkcji

pyłów, rafinacyjnych i rektyfikacyjnych, pieców Thede wraz z ichurządzeniami pomocniczymi oraz obsługa pieców do przetapia-nia złomu cynkowego i przesiewalni pyłu cynkowego

29. Przygotowywanie wsadu30. Obsługa odpylni i oczyszczanie kanałów31. Obsługa agregatów i urządzeń do ługowania koncentratów i tlen-

ku cynku, oczyszczanie roztworów elektrolizy cynku32. Obsługa pieców topielnych33. Obsługa wanien elektrolitycznych34. Obsługa pieców produkcyjnych, odpylni i pakowanie bieli cynkowej.

Produkcja oraz przetwórstwo ołowiu i kadmu35. Produkcja i przetwórstwo kadmu36. Produkcja, przetwórstwo ołowiu oraz powlekanie ołowiem; oło-

wiowanie blach ocynkowanych.

Produkcja miedzi i odzysk metali37. Produkcja i przetwórstwo hutnicze miedzi38. Przerób złomu metali w zakładach hutniczych39. Chemiczny i elektrochemiczny odzysk metali.Produkcja aluminium40. Prace wykonywane w zakładach produkujących aluminium.

Odcynowanie blachy białej i odmiedziowanie platerów41. Prace przy ługowaniu oraz elektrolizie cyny i miedzi42. Obsługa pieców i odpylni.

WYKAZ A – PRACE W SZCZEGÓLNYCH WARUNKACH, KTÓRYCH WYKONYWANIE UPRAWNIA DO NIŻSZEGO WIEKU EMERYTALNEGO




Odlewanie metali nieżelaznych i ich stopów43. Obsługa pieców rafinacyjnych, topielnych, formierni, urządzeń

odpylających i odlewniczych.

Przeróbka plastyczna metali44. Obsługa pieców do podgrzewania i obróbki cieplnej45. Obsługa agregatów do walcowania, tłoczenia i ciągnienia wraz

z urządzeniami pomocniczymi i wykańczającymi46. Obsługa urządzeń do trawienia.

Produkcja uboczna metali i chemikalii47. Produkcja talu, proszków metali i niemetali oraz wyrobów spieka-

nych z tych proszków.

Hutnictwo żelazoniklu48. Obsługa urządzeń kruszących, separatorów magnetycznych

i przemiałowych49. Obsługa pieców obrotowych i elektrycznych wraz z urządzeniami

pomocniczymi (odpylni).

Wzbogacanie mechaniczne i flotacja rud metali50. Obsługa urządzeń kruszących, sortujących, osadzarek, osadni-

ków filtrów i suszarni oraz urządzeń do przeróbki odpadowych su-rowców metali nieżelaznych

51. Obsługa maszyn flotacyjnych i urządzeń pomocniczych52. Produkcja ksantogenianu krystalicznego.

Koksochemia53. Obsługa urządzeń węglowni54. Obsługa pieców koksowniczych55. Obsługa urządzeń sortowni koksu oraz prace ładowaczy koksu56. Produkcja węglopochodnych oraz prace ładowaczy produktów

węglopochodnych.

Produkcja elektrod węglowych, węgla aktywnego i katalizatorów57. Kalcynacja elektrod węglowych58. Mielenie surowców węglowych oraz produkcja pyłów odlewni-

czych59. Przygotowywanie surowców węglowych, przerób ciasta elektro-

dowego i formowanie elektrod węglowych60. Wypalanie elektrod węglowych61. Obróbka końcowa elektrod węglowych62. Grafityzacja elektrod węglowych63. Przygotowywanie mas elektrodowych64. Produkcja drobnych elektrod węglowych65. Produkcja płyt i płytek szczotkowych66. Aktywacja węgli dwutlenkiem siarki.

Prace różne w hutnictwie i w przemyśle metalowym67. Obsługa pieców grzewczych i obróbka cieplna, transport materia-

łów na gorąco oraz transport wewnętrzny między stanowiskamipracy w wydziałach, w których wykonywane prace wymienionesą w wykazie

68. Przerób żużla wielkopiecowego, stalowniczego i żelazostopowegooraz eksploatacja hałd

69. Tłoczenie gwoździ, nitów oraz obsługa automatów do produkcjidrutu kolczastego lub wyrobów z drutu

70. Nabijanie na gorąco obręczy na beczki metalowe oraz gięcie prę-tów przy produkcji łańcuchów

71. Metalizowanie natryskowe72. Malowanie minią73. Emaliowanie

74. Pokrywanie wyrobów metalowych masami bitumicznymi75. Obsługa stanowisk ogniowych w produkcji żarówek, świetlówek,

lamp radiowych itp.76. Prace w hartowniach i wytrawialniach, praca ocynkowaczy, ocy-

nowaczy, kadmowaczy oraz galwanizerów – cynkiem, miedzią,chromem, kadmem i niklem

77. Powlekanie na gorąco metalami kolorowymi lub tworzywamisztucznymi

78. Szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz po-lerowanie mechaniczne

79. Kucie ręczne w kuźniach przemysłowych oraz obsługa młotówmechanicznych

80. Piaskowanie na sucho i śrutowanie wewnątrz komór81. Prace w hamowniach przy próbach silników spalinowych82. Prace ślusarskie przy remoncie wewnątrz cystern83. Lutowanie płyt, blach i przewodów ołowianych oraz metali nieże-

laznych84. Obsługa, remont prostowników i aparatury rtęciowej, ich opróż-

nianie, oczyszczanie i napełnianie rtęcią85. Obsługa gazogeneratorów86. Obsługa suwnic87. Prace przy produkcji łożysk tocznych88. Prace przy produkcji kabli89. Prace przy wytwarzaniu ogniw galwanicznych90. Prace wykonywane bezpośrednio przy budowie i remoncie stat-

ków na stanowiskach znajdujących się na tych statkach, pochyl-niach, dokach i przy nabrzeżach.

DZIAŁ IV. W CHEMII1. Produkcja chlorowców i związków chlorowcopochodnych nieorga-

nicznych2. Wydobywanie, produkcja i obróbka siarki oraz produkcja nieorga-

nicznych i organicznych związków siarki3. Produkcja kwasów nieorganicznych, bezwodników kwasów i ich

związków4. Produkcja sody i innych węglanów, kredy, ługów i wodorotlenków.5. Produkcja metalicznego sodu i arsenu6. Produkcja związków antymonu, arsenu, baru, boru, chromu, cyn-

ku, kadmu, kobaltu, manganu, miedzi, molibdenu, niklu, rtęci, oło-wiu, strontu, wanadu, wolframu

7. Produkcja azydków, amidków, rodanków i nadtlenków8. Produkcja nawozów sztucznych oraz innych wyrobów chemicznych

otrzymywanych na tej samej bazie co nawozy sztuczne9. Produkcja karbidu10. Produkcja soli i solanki11. Produkcja gazów technicznych i napełnianie butli gazami tech-

nicznymi.12. Produkcja pigmentów, mielenie pigmentów, półproduktów i su-

rowców mineralnych do produkcji barwników, pigmentów i farb13. Produkcja krzemu, związków krzemu, związków krzemoorganicz-

nych, sorbentów i hopkalitu, produkcja wyrobów z miki14. Produkcja organicznych i nieorganicznych związków fosforu15. Produkcja związków metaloorganicznych i katalizatorów16. Produkcja wyrobów lakierowych, farb suchych i graficznych oraz

surowców, półproduktów i środków pomocniczych do ich wytwa-rzania

17. Produkcja i przetwórstwo żywic i tworzyw sztucznych oraz produk-cja surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowa-nych do ich produkcji i przetwórstwa, produkcja wosków i wosko-li

18. Produkcja klejów, kitów oraz surowców, półproduktów i środkówpomocniczych do ich wytwarzania




19. Przetwórstwo, magazynowanie, przepompowywanie, przeładu-nek, transport oraz dystrybucja ropy naftowej i jej produktów

20. Produkcja i przetwórstwo kauczuku oraz produkcja surowców,półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich pro-dukcji i przetwórstwa kauczuku

21. Produkcja i przetwórstwo wyrobów gumowych, ebonitowych orazpółproduktów i środków pomocniczych do tych wyrobów; produk-cja sadzy

22. Produkcja włókien chemicznych, półproduktów do wyrobu włó-kien chemicznych oraz innych produktów wytwarzanych na tej sa-mej bazie co włókna chemiczne, produkcja i przetwórstwo włó-kien szklanych, produkcja folii podłożowej i taśmy magnetycznej

23. Produkcja leków, półproduktów, środków kontrastowych, premiksów,nici chirurgicznych i sprzętu medycznego jednorazowego użytku

24. Produkcja środków higienicznosanitarno-ochronnych oraz pół-produktów do ich wyrobu

25. Produkcja chemicznych środków gaśniczych26. Produkcja pestycydów oraz innych preparatów chemicznych sto-

sowanych do ochrony roślin, dezynfekcji, dezynsekcji i deratyzacji27. Produkcja materiałów wybuchowych, środków strzałowych, ele-

mentów do środków strzałowych, wyrobów pirotechnicznych orazich konfekcjonowanie

28. Produkcja barwników, półproduktów oraz produkcja środków po-mocniczych stosowanych w farbiarstwie, włókiennictwie i prze-myśle skórzanym

29. Termiczna obróbka węgla oraz przetwórstwo produktów otrzymy-wanych w tych procesach

30. Wytwarzanie i oczyszczanie gazu syntezowego oraz produkcjaamoniaku i metanolu

31. Produkcja acetylenu i przemysłowy przerób acetylenu32. Produkcja nitrozwiązków, amin oraz organicznych związków azotu33. Produkcja estrów, alkoholi, aldehydów, ketonów, eterów, tlenków

organicznych i chlorowcopochodnych organicznych, produkcjakwasów organicznych i bezwodników kwasów organicznych orazprodukcja soli kwasów organicznych, produkcja i przetwórstwozwiązków aromatycznych, produkcja płynów hamulcowychi chłodniczych

34. Produkcja materiałów światłoczułych, fotochemikaliów oraz ichregeneracja

35. Produkcja w skali przemysłowej odczynników chemicznych36. Przetwórstwo kości i tłuszczów technicznych37. Utylizacja oraz niszczenie odpadów chemicznych i biologicznych38. Prace antykorozyjne i termoizolacyjne urządzeń i instalacji tech-

nologicznych39. Oczyszczanie albo naprawianie aparatów lub pojemników (np.

cystern, zbiorników itp.) po produktach toksycznych, żrących i pa-rzących oraz prace wewnątrz cystern, kotłów, zbiorników, apara-tów i kanałów technologicznych

40. Prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport orazkonfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych– pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych

41. Prace na instalacjach doświadczalnych w przemyśle chemicznym42. Wytwarzanie elementów szklanych do aparatury chemicznej43. Prace ratowników ratownictwa chemicznego44. Produkcja chemicznych środków pomocniczych niewymienio-

nych w dziale IV, wytwarzanych z użyciem toksycznych surowcówlub półproduktów.

DZIAŁ V. W BUDOWNICTWIE I PRZEMYŚLE MATERIAłÓW BUDOWLANYCH1. Roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich

wykopach2. Budowa oraz remont chłodni kominowych i kominów przemysłowych

3. Prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych4. Prace zbrojarskie i betoniarskie5. Prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości6. Prace malarskie konstrukcji na wysokości7. Prace przy wykonywaniu konstrukcji nadbrzeży, falochronów oraz

innych budowli hydrotechnicznych w nawodnionych wykopach lubna styku woda – ląd

8. Prace cykliniarskie9. Prace dekarskie10. Prace kamieniarskie11. Prace przy produkcji materiałów ogniotrwałych oraz wyrobów ce-

ramicznych12. Prace przy produkcji materiałów azbestowo-cementowych13. Prace przy produkcji wyrobów z włókien mineralnych z zastosowa-

niem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne14. Prace przy produkcji cementu15. Prace przy produkcji betonu kruszywowego16. Prace przy produkcji wapna17. Prace przy produkcji gipsu półmokrego18. Prace palaczy pieców do wypalania i palaczy suszarń19. Prace przy produkcji wyrobów ze szkła kryształowego20. Wypalanie, ściąganie i mielenie dolomitu oraz przygotowanie

masy dolomitowej21. Produkcja elementów budowlanych z pyłów dymnicowych.

DZIAŁ VI. W LEŚNICTWIE, PRZEMYŚLE DRZEWNYM I PAPIERNICZYM1. Prace drwali2. Prace przy zrywce i wywózce drewna z lasu3. Obsługa urządzeń do mechanicznego rozdrabniania drewna (pro-

dukcja rębków)4. Prace przy suchej destylacji drewna i węgla aktywnego5. Impregnowanie drewna metodą dyfuzyjną i ręczną oraz wybielanie

wikliny6. Impregnowanie płyt pilśniowych bardzo twardych olejami z harto-

waniem7. Prace w klejowniach z użyciem klejów zawierających rozpuszczalni-

ki organiczne8. Politurowanie ręczne9. Produkcja masy zapałczanej zawierającej fosfor, dwuchromian po-

tasu, biel cynkową, siarkę oraz dwutlenek magnezu10. Rozdrabnianie gliny i kaolinu do produkcji ołówków11. Wyładowywanie dyfuzorów przy ekstrakcji garbników12. Prace ładowaczy pieców pirytowych, piecowych pirytu, aparato-

wych siarkowni13. Roztwarzanie surowców włóknistych metodą siarczanową i siar-

czynową w oddziałach warzelni14. Wytwarzanie kwasów i ługów warzelnych15. Wytwarzanie chemicznych środków bielących i bielenie mas

włóknistych16. Produkcja oleju talowego i węglanu wapnia17. Hydrotermiczna obróbka drewna.

DZIAŁ VII. W PRZEMYŚLE LEKKIM1. Obróbka surowców włókienniczych i ich przędzenie2. Oczyszczanie i ostrzenie walców zgrzeblarek3. Odlewanie ołowianek, lutowanie oraz formowanie grzebieni cze-

salniczych i urządzeń igielnych4. Prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych5. Prace na oddziałach filców i wyrobów kapeluszniczych6. Prace na oddziałach płyt i kształtek tapicerskich oraz impregnacja

wyrobów technicznych7. Produkcja tkanin powlekanych, gumowanych i wyrobów z tych tkanin




8. Obsługa urządzeń do prasowania, klejenia i wykrawania wyrobóww przemyśle odzieżowym

9. Prace wykonywane w zakładach przetwarzających azbest10. Prace w magazynach skór surowych (garbarnie, skup)11. Prace przy garbowaniu i wykańczaniu skór12. Produkcja spodów obuwniczych ze skóry, gumy i tworzyw sztucz-

nych oraz klejenie i powlekanie tkanin obuwniczych13. Prace przy przygotowywaniu klejów toksycznych i innych środków

chemicznych do produkcji wyrobów przemysłu skórzanego14. Prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyro-

bów przemysłu skórzanego15. Przetwórstwo i utylizacja odpadów z tworzyw sztucznych, włókien-

niczych, skórzanych i makulatury.

DZIAŁ VIII. W TRANSPORCIE I ŁĄCZNOŚCITransport

1. Ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek ma-teriałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzącychw transporcie

2. Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnymciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specja-listycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników sa-mochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu prze-pisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorni-czych tramwajów

3. Prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsieni-cowych

4. Prace na statkach morskich w żegludze międzynarodowej i w pol-skim ratownictwie okrętowym – pracownicy wpisani na listęczłonków załogi tych statków

5. Prace na statkach żeglugi śródlądowej (pracownicy zaliczeni dopersonelu pływającego, z wyjątkiem zatrudnionych sezonowo)

6. Prace na jednostkach pływających w portach morskich i w stocz-niach morskich

7. Prace na torach wodnych i łowiskach morskich8. Prace przy regeneracji paliw płynnych i oczyszczaniu wód balasto-

wych na statkach9. Prace rybaków morskich

10. Cumowanie statków11. Prace przeładunkowe w portach i stoczniach (łącznie z pracami

trymerów, sztauerów oraz obsługą urządzeń przeładunkowych,sprzętu zmechanizowanego i składów)

12. Prace na statkach żeglugi powietrznej oraz prace związane z bez-pośrednią obsługą samolotów na płycie lotniska

13. Prace zakładowych służb kolejowych bezpośrednio związanez utrzymaniem ruchu pociągów

14. Prace konduktorów wagonów sypialnych15. Prace przy remoncie parowozów na gorąco16. Prace czyścicieli palenisk, popielników i dymnic parowozowych17. Prace ratownicze brzegowych stacji ratownictwa morskiego, wy-

konywane na jednostkach pływających oraz z lądu.

Łączność18. Prace radiotelegrafistów, radiotelefonistów, telegrafistów i telety-

pistów oraz radiooperatorów kontroli emisji radiowej19. Prace telefonistek central międzymiastowych i miejscowych

w urzędach pocztowo-telekomunikacyjnych i telekomunikacyj-nych

20. Montaż, konserwacja i remont linii kablowych oraz telefonicznychlinii napowietrznych

21. Pracownicy poczt ruchomych

22. Prace doręczycieli przesyłek pocztowych i telegramów, którzy nieużywają do pracy samochodów.

DZIAŁ IX. W GOSPODARCE KOMUNALNEJ1. Prace w kanałach ściekowych2. Oczyszczanie ścieków i filtrów otwartych3. Prace przy wywozie nieczystości stałych i płynnych oraz prace na

wysypiskach i wylewiskach nieczystości, a także prace przy pry-zmach kompostowych z nieczystości miejskich

4. Prace asfalciarzy i przy gotowaniu asfaltu5. Prace bitumiarzy i przy produkcji asfaltobetonu6. Prace brukarzy7. Prace kominiarzy.

DZIAŁ X. W ROLNICTWIE I PRZEMYŚLE ROLNO-SPOŻYWCZYM1. Prace przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych2. Prace rybaków jeziorowych prowadzących połowy cały rok3. Prace w fabrykach tytoniu: przenoszenie, sortowanie i rozdrab-

nianie tytoniu4. Obsługa komór fermentacyjnych oraz prażarek w przemyśle tyto-

niowym5. Zapakowywanie i rozpakowywanie liści tytoniu6. Produkcja suchego lodu7. Prace w chłodniach składowych i przyzakładowych o temperatu-

rze wewnętrznej poniżej 0°C8. Prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt9. Prace wykonywane bezpośrednio przy utylizacji surowców zwie-

rzęcych10. Prace przy wytwarzaniu mąki, kasz, płatków i śruty11. Prace przy wypieku pieczywa12. Prace przy ekstrakcji, filtracji i destylacji olejów roślinnych oraz

hydrolizie białka roślinnego13. Prace przy obsłudze pras filtracyjnych, wirówek i suszarek w prze-

myśle drożdżowym i piwowarskim14. Prace przy ręcznym przerobie masy karmelowej, chałwowej i se-

zamowej oraz tłoczenie kuchu kakaowego na prasach15. Prace przy bezpośredniej produkcji w zakładach przetwórstwa ryb16. Prace przy mieleniu ziół oraz produkcji alkaloidów.

DZIAŁ XI. W PRZEMYŚLE POLIGRAFICZNYM1. Produkcja oraz obróbka materiału zecerskiego i form drukowych

ze stopu drukarskiego2. Procesy składu z zastosowaniem elektronicznych monitorów

ekranowych3. Bezpośrednia obsługa aparatów reprodukcyjnych w drukarniach oraz

produkcja i obróbka drukarskich form kopiowych i form drukowych4. Drukowanie i uszlachetnianie druków5. Bezpośrednia obsługa maszyn i urządzeń do składania (łama-

nia) arkuszy papieru, krajania papieru i wyrobów poligraficznychoraz do oprawy wyrobów poligraficznych w drukarniach

6. Regeneracja ksylenu i toluenu7. Mielenie i przygotowywanie barwników, farb proszkowych i druko-

wych zawierających ołów i kobalt.

DZIAŁ XII. W SŁUŻBIE ZDROWIA I OPIECE SPOŁECZNEJ1. Prace na oddziałach: intensywnej opieki medycznej, anestezjolo-

gii, psychiatrycznych i odwykowych, onkologicznych, leczenia opa-rzeń oraz ostrych zatruć w bezpośrednim kontakcie z pacjentami

2. Prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych oraz pra-ce lekarzy stomatologów

3. Prace w prosektoriach i zakładach anatomopatologicznych, hi-stopatologicznych i medycyny sądowej




4. Prace w zespołach pomocy doraźnej pogotowia ratunkowegooraz medycznego ratownictwa górniczego

5. Prace w domach pomocy społecznej dla nieuleczalnie i przewle-kle chorych, umysłowo upośledzonych dorosłych i umysłowo nie-dorozwiniętych dzieci

6. Prace przy pobieraniu prób i pomiarach w warunkach i na stano-wiskach pracy szkodliwych dla zdrowia, wykonywane przez perso-nel stacji sanitarno-epidemiologicznych oraz laboratoriów środo-wiskowych.

DZIAŁXIII. W ZESPOŁACH FORMUJĄCYCH SZKŁO1. Formowanie szkła płaskiego2. Walcowanie szkła płaskiego3. Formowanie wyrobów szklanych4. Układanie wyrobów szklanych w komorowych piecach odprężalniczych5. Prostowanie płyt szklanych6. Zestawianie surowców szklarskich, preparacji i lepiszcz7. Topienie szkła8. Gięcie szkła9. Grawerowanie szkła10. Szlifowanie szkła11. Polerowanie szkła12. Maszynowe i ręczne zdobienie szkła13. Krojenie szkła14. Klejenie szkła15. Produkcja szyb zespolonych16. Produkcja luster17. Produkcja szkła piankowego18. Produkcja fryty i granulek szklanych19. Produkcja mozaiki szklanej20. Produkcja szyb refleksyjnych21. Wytrawianie wyrobów szklanych22. Formowanie włókna szklanego23. Przetwórstwo włókna szklanego24. Obróbka płomieniowa szkła25. Produkcja wyrobów szklano-krystalicznych, agalitu i balotiny26. Galwanizowanie wyrobów szklanych27. Obsługa mechanicznych linii obróbczych wyrobów szklanych.

DZIAŁ XIV. PRACE RÓŻNE1. Prace niezautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów paro-

wych lub wodnych typu przemysłowego2. Prace oczyszczaczy przemysłowych kotłów parowych lub wodnych3. Prace wykonywane w warunkach zwiększonego lub zmniejszone-

go ciśnienia

4. Prace narażające na działanie promieniowania jonizującego orazprace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w za-kresie od 0,1 do 300 000 MHz w strefie zagrożenia

5. Prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające pre-cyzyjnego widzenia – w kartografii, montażu mikroelementów wy-magającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przyobsłudze elektronicznych monitorów ekranowych

6. Prace ekip dezynfekcyjnych, dezynsekcyjnych i deratyzacyjnych7. Prace stroicieli instrumentów muzycznych zatrudnionych w prze-

myśle muzycznym8. Prace pralniczo-farbiarskie w pralniach chemicznych9. Bezpośrednia obsługa stacji sprężarek

10. Prace murarskie przy naprawie na gorąco pieców przemysło-wych, sklepień paleniskowych w parowozach i żeliwiaków

11. Prace w suszarniach z zastosowaniem podgrzewania, jeżeli tem-peratura powietrza w tych suszarniach przekracza 35°C

12. Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomo-wowodorowym

13. Prace w akumulatorowniach: opróżnianie, oczyszczanie i wymia-na stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych

14. Prace przy naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźnikówdo silników spalinowych

15. Prace w zakładach naprawczych taboru kolejowego przy chemicz-nym myciu i czyszczeniu remontowanych części i zespołów taborukolejowego oraz chemicznym usuwaniu powłok ochronnych

16. Prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie po-jazdów mechanicznych lub szynowych

17. Lakierowanie ręczne lub natryskowe – niezhermetyzowane18. Obsługa urządzeń i narzędzi wibracyjnych lub udarowych19. Prace przy szlifowaniu wyrobów ze szkła20. Prace przy produkcji drobnych wyrobów ze szkła21. Prace ratowników górskich w Górskim Ochotniczym Pogotowiu

Ratunkowym22. Nadzór nad pracami wykonywanymi w przywięziennych zakła-

dach pracy przez skazanych, tymczasowo aresztowanychi umieszczonych w ośrodkach przystosowania społecznego

23. Prace funkcjonariuszy pożarnictwa24. Kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług

oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach,w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienionew wykazie

25. Bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowla-no-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będącychw ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wy-mienione w wykazie.

Zatrudnieni przy pracach z wykazu B

W wykazie B rozporządzenia w spra-wie wieku emerytalnego pracownikówzatrudnionych w szczególnych warun-kach lub w szczególnym charakterze wy-mienione zostały różne rodzaje prac,m.in. na statkach żeglugi powietrznej,w portach morskich, w hutnictwie czyteż przy przetwórstwie azbestu.

Katalog prac zamieszczonych w tymwykazie jest znacznie węższy niż w wy-kazie A, poza tym warunki, jakie trzeba

spełnić, aby przejść na emeryturę z tytu-łu ich wykonywania, są nieco inne i bar-dziej zróżnicowane niż przy wykazie A.

Jeśli chodzi o okres zatrudnieniaw szczególnych warunkach, to dla więk-szości prac zawartych w tym wykazieprzepisy wymagają udowodnienia 15 lattakiego zatrudnienia. Jedynie dla pracwymienionych w dziale IV wykazu B(tzw. prace różne) wymagany jest 10- al-bo 20-letni okres ich wykonywania).W odróżnieniu od emerytury z wykazuA nie jest tu możliwe zaliczenie okresówzatrudnienia na kolei w rozumieniu

przepisów o zaopatrzeniu emerytalnympracowników kolejowych i ich rodzin.Wliczeniu nie podlegają też okresy służ-by w charakterze funkcjonariusza. Niejest również możliwe zaliczenie okresówwykonywania prac z wykazu A.

Podobnie jak w przypadku emeryturyz wykazu A, tak i tutaj konieczne jest udo-wodnienie łącznego stażu ubezpieczenio-wego w wymiarze 20 lat składkowychi nieskładkowych w przypadku kobiet lub25 lat w odniesieniu do mężczyzn.

Wiek emerytalny dla pracowników za-trudnionych przy pracach wymienionych




w wykazie B jest zróżnicowany. W zależ-ności od rodzaju pracy wynosi on od 50do 55 lat dla kobiet oraz od 55 do 60 latdla mężczyzn.

Od niektórych kategorii pracownikówzatrudnionych przy pracach zamieszczo-nych w tym wykazie przepisy wymagająrównież osiągnięcia wymaganego wiekuemerytalnego w czasie takiego zatrud-nienia albo w określonym czasie po jegoustaniu. Odnosi się to do pracownikówlotnictwa, portów morskich i hutnikówzatrudnionych na stanowiskach wymie-nionych w określonych działach wykazu B.Szczegółową charakterystykę wa-runków wymaganych do przyznaniawcześniejszej emerytury, jakie po-winni spełnić pracownicy zatrudnie-ni przy określonych pracach z wyka-zu B, prezentujemy w tabeli.

Dla zatrudnionych w szczególnym charakterze

Kategorie pracowników, którzy wyko-nywali pracę w szczególnym charakterzei którzy mogą ubiegać się o wcześniejsząemeryturę z tego tytułu, wymienia art.32 ust. 3 ustawy emerytalnej. Zgodniez tym przepisem, za pracowników za-trudnionych w szczególnym charakterzeuważa się:■ pracowników organów kontroli pań-

stwowej,■ pracowników organów administracji

celnej,■ pracowników wykonujących działal-

ność twórczą lub artystyczną,■ dziennikarzy zatrudnionych w redak-

cjach dzienników, czasopism, w radiu,telewizji oraz w organach prasowych,informacyjnych, publicystycznych al-bo fotograficznych, objętych układemzbiorowym pracy dziennikarzy,

■ nauczycieli, wychowawców lub in-nych pracowników pedagogicznychwykonujących pracę nauczycielską,

■ żołnierzy zawodowych, funkcjonariu-szy Policji, Urzędu Ochrony Państwa,Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrz-nego, Agencji Wywiadu, CentralnegoBiura Antykorupcyjnego, Straży Gra-nicznej, Biura Ochrony Rządu, SłużbyCelnej, Służby Więziennej i Państwo-wej Straży Pożarnej,

■ pracowników jednostek ochronyprzeciwpożarowej.Warunki uzyskania wcześniejszej

emerytury wymienione są we wspo-mnianym rozporządzeniu w sprawiewieku emerytalnego pracowników za-trudnionych w szczególnych warunkachlub w szczególnym charakterze są zróż-nicowane w zależności od rodzaju wyko-nywanej pracy.

Pracownicy organów kontroli państwowej

Pracownicy organów kontroli pań-stwowej (np. Najwyższej Izby Kontroli)mogą przejść na omawianą emeryturępo spełnieniu trzech warunków. Popierwsze, muszą osiągnąć wiek emery-talny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60lat dla mężczyzn. Po drugie, wiek tenmuszą ukończyć w czasie zatrudnieniaw tych organach. Ponadto, muszą udo-wodnić wymagany okres składkowyi nieskładkowy (20 lat dla kobiet lub 25lat dla mężczyzn), w tym co najmniej 15lat pracy w organach kontroli państwo-wej.

Pracownicy organów administracji celnej

Ta grupa pracowników również musispełnić trzy warunki. Należą do nich:■ osiągnięcie wieku emerytalnego wy-

noszącego 55 lat dla kobiet i 60 lat dlamężczyzn,

■ ukończenie ww. wieku w czasie za-trudnienia w organach administracjicelnej,

■ udowodnienie wymaganego okresuskładkowego i nieskładkowego (20 latdla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn),w tym co najmniej 15 lat pracy w or-ganach administracji celnej.

Pracownicy wykonujący działalność twórczą lub artystyczną

Wcześniejszą emeryturę mogą uzy-skać tylko tacy pracownicy wykonującydziałalność twórczą lub artystyczną, dlaktórych określony został w przepisachwspomnianego rozporządzenia wyma-gany wiek emerytalny. Wynosi on:■ 40 lat dla kobiet i 45 lat dla mężczyzn

(w przypadku tancerza, akrobaty,gimnastyka, ekwilibrysty, kaskadera),

■ 45 lat dla kobiet i 50 lat dla mężczyzn(w przypadku solisty wokalisty, mu-zyka grającego na instrumentach dę-tych, tresera zwierząt drapieżnych),

■ 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn(dla artysty chóru, żonglera, komikacyrkowego, aktora teatru lalek),

■ 55 lat dla aktorki i dyrygentki,■ 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn

(w przypadku muzyka grającego nainstrumentach smyczkowych, perku-syjnych oraz klawiszowych, operato-ra obrazu filmowego i fotografika).Drugim warunkiem, jaki muszą speł-

nić wymienione grupy twórców i arty-stów, jest udowodnienie wymaganegookresu składkowego i nieskładkowego(20 lat dla kobiet lub 25 lat dla męż-czyzn), w tym co najmniej 15 lat działal-ności twórczej lub artystycznej.

Należy podkreślić, że na warunkachokreślonych dla pracowników wykonu-jących działalność twórczą lub arty-styczną, na emeryturę przechodzą rów-nież ci twórcy i artyści, którzy wykonująw tym zakresie własną działalność twór-czą lub artystyczną i są z tego tytułuubezpieczeni. Wynika to z art. 33 usta-wy emerytalnej.

DziennikarzeWcześniejszą emeryturę z tytułu za-

trudnienia w szczególnym charakterzemogą uzyskać również dziennikarze za-trudnieni w redakcjach dzienników, cza-sopism, w radiu, telewizji oraz w orga-nach prasowych, informacyjnych, publi-cystycznych albo fotograficznych.Świadczenie to przysługuje im jednaktylko wówczas, gdy zostali objęci ukła-dem zbiorowym pracy dziennikarzy.

Przepisy nie precyzują, jakiego typuukładem zbiorowym pracy musi być ob-jęty dziennikarz. W związku z tym, przyustalaniu uprawnień emerytalnych ZUSuznaje, że może być to zarówno po-nadzakładowy, jak i zakładowy układzbiorowy pracy. Może to być równieżczęść układu zbiorowego zawartego dlapracowników danego zakładu pracy.

Ważne, aby objęcie układem zbioro-wym pracy miało miejsce w czasie wyko-nywania pracy dziennikarskiej. Nie manatomiast znaczenia, czy osoba ubiegają-ca się o emeryturę jest objęta tym ukła-




WARUNKI UZYSKANIA WCZEŚNIEJSZEJ EMERYTURY PRZEZ OSOBY WYKONUJĄCE ZATRUDNIENIEW SZCZEGÓLNYCH WARUNKACH PRZY PRACACH WYMIENIONYCH W WYKAZIE BNumer działu

Dział I

Dział II

Dział III

Dział IV, poz. 1-7

Dział IV,poz. 8-9

Rodzaje prac w szczególnych warunkach

Prace na statkach żeglugi powietrznej na stanowiskach: pilota, skoczka spa-dochronowego, nawigatora, mechanika pokładowego, radiotelefonisty pokła-dowego, instruktora, radiooperatora pokładowego, stewarda, stewardesy.

Prace w portach morskich wykonywane na stanowiskach sztauera, trymera, ro-botnika składowego przeładunków morskich, robotnika oczyszczania i obsługistatków, operatora urządzeń przeładunkowych, operatora przeładunkowegoportowego sprzętu zmechanizowanego, dźwigowego przeładunkowych urzą-dzeń portowych, pracownika wykonującego prace objęte skróconym czasempracy z tytułu warunków szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia.

Prace gorące w hutach żelaza i stali oraz hutach metali nieżelaznych:■ obsługa pieców koksowniczych: (koksowniczy, operator urządzeń piecowni,

koksowniczy paku, namiarowy paku),■ spiekanie rud i sortowanie spieku (operator taśm spiekających, spiekacz rudy),■ wytapiacz surówki na wielkich piecach,■ pracownicy bezpośrednio zatrudnieni przy obsłudze pieców stalowniczych

i rozlewaniu stali (wytapiacz stali, rozlewacz stali, wyprawiacz trzonu, przy-gotowywacz zestawów odlewniczych w kanale, operator wsadzarki),

■ pracownicy bezpośredno zatrudnieni przy ręcznym wyciąganiu gorącegowsadu z pieców grzewczych,

■ pracownicy bezpośrednio zatrudnieni przy ręcznym wprowadzaniu gorącejstali do wykroju klatki,

■ wytapiacz i przetapiacz żelazostopów,■ wypalacz wad powierzchniowych,■ rafiniarz metali nieżelaznych,■ wytapiacz metali nieżelaznych,■ piecowy pieców przewałowych i szybowych,■ spiekacz rud i tlenków,■ mistrz nadzorujący bezpośrednio ww. prace

Prace różne■ prace wykonywane bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu,■ p race wykonywane bezpośrednio przy produkcji ołowiu i kadmu oraz prze-

twórstwie tych metali,■ prace przy procesach technologicznych związanych z wytwarzaniem alumi-

nium,■ prace rybaków morskich,■ prace nurków,■ prace ratowników w Górskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym,■ prace wykonywane bezpośrednio przy produkcji wyrobów krzemionkowych

w Chrzanowskich Zakładach Materiałów Ogniotrwałych „Chrzanów” oraz przyprodukcji mas, mlew i zapraw krzemionkowych w Kopalni i Zakładzie Wzboga-cania Kwarcytu „Bukowa Góra” w Łącznej i w Zakładzie „Jegłowa” w Jegłowej

Prace różne■ prace wykonywane bezpośrednio przy udostępnianiu i wydobywaniu węgla

brunatnego na odkrywce,■ prace wykonywane bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla

w zakładach górniczych lub praca górnicza w rozumieniu przepisów o za-opatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin.

Warunki wymagane do przyznania wcześniejszej emerytury

■ osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego 55 lat dla kobieti 60 lat dla mężczyzn albo 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn,jeżeli komisja lotniczo-lekarska wydała orzeczenie o niezdolnoścido wykonywania czynności członka personelu latającego,

■ osiągnięcie wieku emerytalnego w czasie wykonywania prac wy-mienionych w dziale I wykazu B lub w czasie zatrudnienia, do któ-rego pracownik został skierowany po zwolnieniu z pracy na stat-kach żeglugi powietrznej (warunek ten nie jest wymagany, jeżelipracownik z powodu inwalidztwa został zwolniony z pracy na stat-kach żeglugi powietrznej lub z pracy, do której został skierowanypo zwolnieniu z pracy na statkach żeglugi powietrznej,

■ udowodnienie wymaganego okresu składkowego inieskładkowego(20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn), wtym co najmniej 15 lat pra-cy na statkach żeglugi powietrznej, wymienionej wdziale Iwykazu B.

■ osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego: 55 lat w czasie wy-konywania tych prac lub zatrudnienia, do którego pracownik zo-stał skierowany stosownie do zalecenia lekarza,

■ udowodnienie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowe-go (20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej15 lat pracy wymienionej w dziale II wykazu B.

■ osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego:a) 59 lat w okresie od dnia 1 stycznia 1983 r., 58 lat w okresie od

dnia 1 stycznia 1984 r., 57 lat w okresie od dnia 1 stycznia 1985 r.,56 lat w okresie od dnia 1 stycznia 1986 r.,

b) 55 lat w okresie od dnia 1 stycznia 1987 r., albo 55 lat w okresieod dnia 1 stycznia 1983 r., jeżeli komisja lekarska do spraw in-walidztwa i zatrudnienia orzekła trwałą jego niezdolność do wyko-nywania prac wymienionych w dziale III wykazu B,

■ osiągnięcie wieku emerytalnego w czasie wykonywania prac wy-mienionych w dziale III wykazu B lub w okresie zatrudnienia, doktórego pracownik skierowany został stosownie do zalecenia leka-rza,

■ udowodnienie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowe-go (20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej15 lat pracy wymienionej w dziale III wykazu B.

■ osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego 50 lat dla kobieti 55 lat dla mężczyzn,

■ udowodnienie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowe-go (20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej10 lat wykonywania prac wymienionych w dziale IV wykazu B.

■ osiągnięcie wieku emerytalnego 50 lat (kobieta) i 55 lat (mężczy-zna) w czasie zatrudnienia lub w ciągu 5 lat od ustania zatrudnie-nia,

■ udowodnienie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowe-go (20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej




dem w dniu spełnienia ostatniego z wa-runków wymaganych do przyznaniaemerytury, ani tym bardziej w czasieubiegania się o to świadczenie w ZUS.

Przepisy wymagają, aby dziennikarzubiegający się o wcześniejszą emeryturęspełnił trzy warunki, tj.:■ osiągnął wiek emerytalny wynoszący:

55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,■ ukończył ww. wiek w czasie wykony-

wania pracy dziennikarskiej,■ udowodnił wymagany okres składko-

wy i nieskładkowy (20 lat dla kobietlub 25 lat dla mężczyzn), w tym conajmniej 15 lat pracy dziennikarskiej.W jednym przypadku ZUS odstępuje

od wymogu spełnienia drugiego z wy-mienionych warunków. Ma to miejscewówczas, gdy osoba zainteresowanaw dniu ukończenia wcześniejszego wie-ku emerytalnego nie wykonywała pracydziennikarskiej, ale była zatrudniona ja-ko dziennikarz w dniu zgłoszenia wnio-sku o emeryturę.

Nauczyciele i wychowawcy Wcześniejszą emeryturę z tytułu za-

trudnienia w szczególnym charakterzemogą również uzyskać nauczyciele, wy-chowawcy lub inni pracownicy pedago-giczni wykonujący pracę nauczycielskąokreśloną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycz-nia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U.z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.). Mu-szą w tym celu spełnić dwa warunki, tj.:

■ osiągnąć wiek emerytalny wynoszący55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

■ udowodnić wymagany okres składko-wy i nieskładkowy (20 lat dla kobietlub 25 lat dla mężczyzn), w tym co naj-mniej 15 lat pracy nauczycielskiej wy-mienionej w art. 1 Karty Nauczyciela.Omawiana grupa zawodowa może rów-

nież starać się o emeryturę bez względu nawiek przewidzianą w Karcie Nauczyciela.Warunki wymagane do jej otrzymania,a także wykaz placówek pedagogicznych,w których zatrudnienie uprawnia zarównodo jednej, jak i do drugiej emerytury,przedstawimy w dalszej części dodatku.

Żołnierze zawodowi i funkcjonariusze

Uprawnienia do wcześniejszej emery-tury z tytułu zatrudnienia w szczegól-nym charakterze (na podstawie art. 32ust. 3 pkt 6 ustawy emerytalnej) mogąrównież nabyć żołnierze zawodowi orazfunkcjonariusze: Policji, Urzędu Ochro-ny Państwa, Agencji Bezpieczeństwa We-wnętrznego, Agencji Wywiadu, Central-nego Biura Antykorupcyjnego, StrażyGranicznej, Biura Ochrony Rządu, Służ-by Celnej, Służby Więziennej i Państwo-wej Straży Pożarnej. Tym grupom zawo-dowym zagwarantowano zrównanie dlacelów emerytalnych służby z pracąw szczególnym charakterze. Żołnierzei funkcjonariusze, aby uzyskać omawia-ną emeryturę, muszą:

■ osiągnąć wiek emerytalny wynoszą-cy: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla męż-czyzn w czasie służby bądź w czasiezatrudnienia wykonywanego pozwolnieniu z tej służby, bądź w ciągu5 lat po zwolnieniu ze służby lub usta-niu zatrudnienia,

■ udowodnić okres składkowy i nie-składkowy wynoszący 20 lat dla ko-biet i 25 lat dla mężczyzn, w tym conajmniej 15 lat tej służby. Należy podkreślić, że żołnierze zawo-

dowi lub funkcjonariusze pozostałychsłużb mundurowych nie mogą uzyskaćwcześniejszej emerytury z tytułu zatrud-nienia w szczególnym charakterze, jeślimają ustalone prawo do emerytury woj-skowej lub policyjnej. Przypomnijmy, żeemerytura taka przysługuje im wówczas,gdy w dniu zwolnienia ze służby posia-dają przynajmniej 15 lat tej służby liczo-nej z okresami równorzędnymi.

Pracownicy jednostek ochrony przeciwpożarowej

Wcześniejszą emeryturę z tytułu za-trudnienia w szczególnym charakterzemogą uzyskać pracownicy tych jedno-stek ochrony przeciwpożarowej, które sąwymienione w art. 15 pkt 1a-5 i 8 ustawyz dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronieprzeciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr147, poz. 1229 z późn. zm.). Chodzi więco pracowników:■ jednostek organizacyjnych wojskowej

ochrony przeciwpożarowej,■ zakładowej straży pożarnej,■ zakładowej służby ratowniczej,■ gminnej zawodowej straży pożarnej,■ powiatowej (miejskiej) zawodowej

straży pożarnej,■ terenowej służby ratowniczej,■ innych jednostek ratowniczych.

Wymienione grupy pracowników mo-gą uzyskać wcześniejszą emerytury pospełnieniu następujących warunków:■ osiągnięciu wieku emerytalnego wy-

noszącego:– 55 lat dla kobiet i 60 lat dla męż-

czyzn albo– 50 lat dla kobiet i 55 lat dla męż-

czyzn, jeżeli orzeczono trwałą nie-zdolność do pełnienia służby (wyko-nywania zatrudnienia) w jednost-kach ochrony przeciwpożarowej,

PRZYKŁAD 4

Pan Janusz pracował przez 16 lat jako aktor filmowy i teatralny. Udowodnił 26 lat składkowych i nie-składkowych, a niedawno ukończył 60 lat. Mimo to, nie będzie mógł przejść na wcześniejszą emery-turę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach, gdyż przepisy rozporządzenia w sprawie wiekuemerytalnego nie wymieniają aktora wśród osób uprawnionych do tego świadczenia, stwarzając je-dynie aktorkom możliwość uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych z tytułu wykonywane-go zawodu.

PRZYKŁAD 5

Pan Roman udowodnił 30 lat składkowych i nieskładkowych, w tym ponad 15 lat pracy dziennikar-skiej. Dziennikarzem radiowym (objętym układem zbiorowym pracy) był w latach 1983-1997. W da-cie ukończenia wcześniejszego wieku emerytalnego przewidzianego dla mężczyzn, tj. 60 lat (miało tomiejsce w 2005 roku) nie wykonywał więc pracy dziennikarskiej. W połowie 2006 roku powrócił dopracy w redakcji i wykonywał ją do końca 2006 roku. W grudniu 2006 r. zgłosił wniosek o wcześniej-szą emeryturę. Ponieważ wykonywał wówczas pracę dziennikarską i spełnił pozostałe warunki, ZUSprzyznał mu to świadczenie.




■ osiągnięciu wieku emerytalnegow czasie pełnienia służby (wykony-wania zatrudnienia) w jednostkachochrony przeciwpożarowej) albow czasie zatrudnienia wykonywane-go po zwolnieniu ze służby (ustaniuzatrudnienia) w tych jednostkach(warunek ten nie jest wymagany, je-żeli zainteresowany został zwolnionyze służby lub z pracy, którą wykony-wał po zwolnieniu ze służby lub usta-niu zatrudnienia w jednostkachochrony przeciwpożarowej, z powoduinwalidztwa),

■ udowodnieniu wymaganego okresuskładkowego i nieskładkowego (20 latdla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn),w tym co najmniej 15 lat służby (za-trudnienia) w jednostkach ochronyprzeciwpożarowej przy wykonywaniuczynności o charakterze operacyjno--technicznym.

Jakich okresów ZUS nie zaliczy

Ustalając okres zatrudnienia w szcze-gólnych warunkach lub w szczególnymcharakterze ZUS nie uwzględnia okre-sów niewykonywania pracy, za którepracownik otrzymał po dniu 14 listopada1991 r. wynagrodzenie lub świadczeniana wypadek choroby lub macierzyństwa.Chodzi o okresy:■ niezdolności do pracy, ■ usprawiedliwionej nieobecności

w pracy, za które w okresie od dnia 15listopada 1991 r. do dnia 24 lipca 1992r. wypłacono nauczycielowi na pod-stawie Karty Nauczyciela wynagro-dzenie za czas usprawiedliwionej nie-obecności w pracy, np. z powodu cho-roby, a w odniesieniu do wynagrodze-nia wypłaconego nauczycielowiw czasie urlopu macierzyńskiego, zaokres od dnia 15 listopada 1991 r. dodnia 31 lipca 1992 r.,

■ urlopu dla poratowania zdrowia,■ urlopu szkoleniowego,■ przebywania nauczycieli na urlopie

na dalsze kształcenie się,■ pozostawania nauczycieli w stanie

nieczynnym.Zaliczeniu nie podlegają również okre-

sy, za które pracownik otrzymał po dniu14 listopada 1991 r. zasiłki: chorobowy,

macierzyński, opiekuńczy bądź świad-czenie rehabilitacyjne. Przy ustalaniuokresu zatrudnienia w szczególnych wa-runkach lub w szczególnym charakterzeZUS nie uwzględnia również – niezależ-nie od okresu, w jakim zostały przebyte –okresów urlopu wychowawczego, urlopubezpłatnego oraz służby wojskowej.

Należy natomiast podkreślić, żew związku ze skreśleniem od dnia 1 li-stopada 2005 r. pkt. 2 w art. 32 ust. 1austawy emerytalnej, nauczycielowi urlo-powanemu na podstawie ustawy z dnia23 maja 1991 r. o związkach zawodo-wych (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 79, poz. 854z późn. zm.) uwzględnia się okres tegourlopowania przy ustalaniu okresów za-trudnienia w szczególnym charakterze.Do okresu pracy w szczególnych warun-kach lub w szczególnym charakterzeZUS zalicza również, w stosunku dowszystkich osób uprawnionych do tegoświadczenia, okresy urlopu wypoczyn-kowego.

Dla urodzonych w latach1949–1968

Podobnie jak w przypadku emeryturypracowniczej, tak również w odniesieniudo emerytury z tytułu zatrudnieniaw szczególnych warunkach lub w szcze-gólnym charakterze ustawodawca prze-widział możliwość uzyskania uprawnieńnie tylko przez urodzonych przed1 stycznia 1949 r., ale również przez uro-dzonych w latach 1949-1968, jeśliwszystkie wymogi do jej uzyskania speł-nią do końca 2007 roku oraz nie przystą-piły do OFE.

Osoby, które do końca 2007 r. nieukończą wymaganego wcześniejszegowieku emerytalnego, mają jeszcze jednąmożliwość uzyskania emerytury wcze-

śniej niż w wieku 60 lat dla kobiet lub 65lat dla mężczyzn. Przewiduje ją art. 184ustawy emerytalnej, zgodnie z którymubezpieczonym urodzonym po dniu 31grudnia 1948 r. przysługuje emeryturapo osiągnięciu wieku emerytalnego prze-widzianego dla osób zatrudnionychw szczególnych warunkach lub w szcze-gólnym charakterze, górników oraz kole-jarzy, jeśli 1 stycznia 1999 r. posiadali oniwymagany okres zatrudnienia w szcze-gólnych warunkach lub w szczególnymcharakterze oraz 20-letni – w przypadkukobiet i 25-letni w przypadku mężczyznokres składkowy i nieskładkowy. Emery-tura ta przysługuje pod warunkiem nie-przystąpienia do otwartego funduszuemerytalnego. Ponadto ustawodawca niezniósł w przypadku tej emerytury warun-ku rozwiązania stosunku pracy, który do-tyczy osób będących pracownikami. Na-leży jednak podkreślić, że emeryturaprzewidziana w art. 184 ustawy emery-talnej zostanie obliczona według zasadobwiązujących przy nowej emeryturze,a więc na ogół mniej korzystnych odobecnie obowiązujących.

Dla niektórych kategorii zawodowychspośród osób urodzonych po 31 grudnia1948 r. zostaną w przyszłości ustanowio-ne tzw. emerytury pomostowe. Tak więcczęść osób z tej grupy wiekowej, którenie zdołają do końca 2007 r. spełnić wa-runków wymaganych do uzyskaniawcześniejszej emerytury, a nie będą speł-niały również warunków do emeryturyna podstawie art. 184 ustawy emerytal-nej, będzie miało możliwość nabyciawcześniejszych uprawnień emerytalnychrównież po tej dacie. W tej chwili trudnojednak przewidzieć, jakie grupy zawodo-we i na jakich zasadach otrzymają eme-rytury pomostowe.■

PRZYKŁAD 6

Pan Grzegorz pracował w szczególnych warunkach w transporcie. W 1999 roku często cho-rował, otrzymując, w sumie przez 6 miesięcy, początkowo wynagrodzenie za czas niezdolno-ści do pracy, a następnie zasiłek chorobowy. Z kolei w 2004 roku, przez trzy miesiące, prze-bywał na urlopie bezpłatnym. W każdym z lat zatrudnienia wykorzystał również w całościurlop wypoczynkowy. Przy ustalaniu długości okresu zatrudnienia w szczególnych warun-kach ZUS uwzględni mu jedynie okresy wykonywania zatrudnienia oraz urlopu wypoczynko-wego. Nie będą natomiast zaliczone okresy, za które zostało mu wypłacone wynagrodzenieza czas niezdolności do pracy oraz zasiłek chorobowy, a także okres, w którym przebywał naurlopie bezpłatnym.




P rzy okazji omawiania emerytury z ty-tułu zatrudnienia w szczególnych

warunkach lub w szczególnym charakte-rze przedstawiliśmy, na jakich warunkachnauczyciele mogą uzyskać to świadcze-nie. Natomiast w tym miejscu omówimydrugą z możliwości przejścia na wcze-śniejszą emeryturę przez tę grupę zawo-dową. Chodzi o emeryturę bez względuna wiek przewidzianą w art. 88 ustawyz dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczy-ciela. Zgodnie z tym przepisem, nauczy-ciele urodzeni przed 1 stycznia 1949 rokumogą przejść na emeryturę po udowod-nieniu 30 lat okresów składkowych i nie-składkowych, w tym co najmniej 20 latwykonywania pracy nauczycielskiej.

Nieco krótszy staż ubezpieczeniowywymagany jest w przypadku nauczycielizatrudnionych przez minimum 20 latw szkolnictwie specjalnym (w klasach,szkołach, placówkach i zakładach specjal-nych). Wynosi on wówczas 25 lat okresówskładkowych i nieskładkowych. Podobniejak przy rozpatrywaniu wniosku o wcze-śniejszą emeryturę z tytułu zatrudnieniaw szczególnym charakterze, tak równieżprzy ustalaniu uprawnień do nauczyciel-skiej emerytury bez względu na wiek ZUSzalicza do okresów pracy nauczycielskiejtylko takie okresy, w których praca ta by-ła faktycznie wykonywana oraz okresyurlopu wypoczynkowego. Nie uwzględnianatomiast tych wszystkich okresów, które

wymieniliśmy przy okazji omawianiaemerytury z tytułu zatrudnienia w szcze-gólnym charakterze.

Emerytura z Karty Nauczyciela przy-sługuje tylko wtedy, gdy praca nauczyciel-ska była wykonywana w wymiarze co naj-mniej połowy obowiązującego wymiaruzajęć, a do tego nauczyciel wykonywał jąostatnio przed przejściem na emeryturę.

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższegoz dnia 17 kwietnia 1989 r. (III UZP35/88, OSNC 1990/4-5/54) okres pracyw szkole wyższej w charakterze nauczy-ciela akademickiego nie podlega wlicze-niu do dwudziestoletniego okresu pracynauczycielskiej określonego w art. 88ust. 1 Karty Nauczyciela.

Trzeba rozwiązać stosunek pracy

Nauczyciel może przejść na emeryturębez względu na wiek, pod warunkiemrozwiązania na swój wniosek stosunkupracy nauczycielskiej (np. w drodze zło-żonego wypowiedzenia). Warto przy tympodkreślić, że jeśli jest on zatrudnionyw kilku szkołach, musi rozwiązać wszyst-kie stosunki pracy nauczycielskiej, w ja-kich pozostaje, bez względu na ich liczbęi wymiar czasu pracy. Jeśli natomiast,obok pracy w szkole, jest zatrudnionyu drugiego pracodawcy w innym charak-terze (nie jako nauczyciel), ZUS może muprzyznać emeryturę bez rozwiązywaniatego drugiego stosunku pracy, ale w ta-kiej sytuacji nie jest możliwe podjecie jejwypłaty. Wynika to z art. 103 ust. 2a usta-wy emerytalnej, który to przepis cytowa-liśmy przy okazji omawiania wcześniej-szej emerytury pracowniczej.

Należy podkreślić, że warunek roz-wiązania stosunku pracy nauczycielskiejna wniosek nauczyciela wymagany doprzyznania emerytury bez względu nawiek jest spełniony także wówczas, gdystosunek ten:

E M E R Y T U R A Z K A R T Y N A U C Z Y C I E L A

Kiedy nauczyciel może przejśćna emeryturę bez względu na wiekNauczyciele, którzy wykonywali pracę nauczycielską w określonychplacówkach przynajmniej przez 30 lat, mogą przejść na emeryturę bezwzględu na wiek, jaki ukończyli. Możliwość taką przewidujepodstawowy akt prawny, który reguluje ich status, a więc KartaNauczyciela.

PRZYKŁAD 1

Pani Maria od kilkunastu lat jest zatrudniona na stanowisku wykładowcy na wyższej uczelni.Wcześniej pracowała w szkole podstawowej, a następnie w technikum. Niedługo zamierzazrezygnować z zatrudnienia na uczelni, a podjąć pracę w liceum. Obecnie ma w sumie 14 lat pracynauczycielskiej w rozumieniu Karty Nauczyciela oraz 16 lat zatrudnienia na uczelni. Jeśli nawetpodejmie zatrudnienie w liceum, nie będzie mogła w najbliższym czasie uzyskać emeryturynauczycielskiej na podstawie Karty Nauczyciela. ZUS nie zaliczy jej bowiem okresu pracy na uczelnido stażu pracy nauczycielskiej przewidzianego w tej ustawie. Świadczenie to będzie mogła otrzymaćtylko wówczas, gdyby dopracowała w szkole jeszcze 6 lat (do wymaganych 20 lat pracynauczycielskiej).

PRZYKŁAD 2

Czytelniczka przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę nauczycielską bez względu na wiek pracowaław dwóch szkołach jako nauczyciel – w każdej na pół etatu. Oprócz tego była zatrudniona, na 1/4 eta-tu, w firmie zajmującej się tłumaczeniami tekstów anglojęzycznych. Aby ZUS mógł przyznać jej wnio-skowaną emeryturę, musiała rozwiązać obydwa stosunki pracy w szkole. Natomiast wypłata przyzna-nego świadczenia przez ZUS będzie możliwa wówczas, gdy rozwiąże (przynajmniej na jeden dzień)również stosunek pracy niebędący pracą nauczycielską.




■ został rozwiązany na podstawie poro-zumienia stron, pod warunkiem żewniosek o to rozwiązanie złożył samnauczyciel,

■ ustał z inicjatywy dyrektora szkołyz powodu całkowitej lub częściowej li-kwidacji szkoły, zmian organizacyj-nych powodujących zmniejszenie od-działów w szkole lub zmian planu na-uczania, które uniemożliwiają dalszezatrudnianie nauczyciela w pełnymwymiarze zajęć,

■ wygasł wskutek upływu okresu pozo-stawania w stanie nieczynnym lub zo-stał rozwiązany przed upływem stanunieczynnego.Przypomnijmy, że nauczyciel może

zostać przeniesiony przez dyrektoraszkoły w stan nieczynny, np. w razie jejczęściowej likwidacji lub zmian organi-zacyjnych w szkole.

Jeśli natomiast nauczyciel wykonywałpracę na podstawie umowy zawartej naczas określony i umowa ta wygasła, wa-runek rozwiązania stosunku pracy nawniosek nauczyciela nie jest spełniony.Przyznanie emerytury z Karty Nauczy-ciela, w przypadku zawarcia takiej umo-wy, jest możliwe tylko wtedy, gdy na-uczyciel złożył wniosek o jej rozwiązanieprzed upływem okresu, na jaki zostałazawarta.

Co jest pracą nauczycielskąEmeryturę nauczycielską bez względu

na wiek może uzyskać tylko nauczyciel(osoba wykonująca pracę nauczycielską)w rozumieniu Karty Nauczyciela. Usta-wa ta stanowi, że chodzi o osoby zatrud-nione na stanowiskach pedagogicznychi wychowawczych w szkołach i innychplacówkach zajmujących się kształce-niem, wychowywaniem i pracą oświato-wą, wymienionych w przepisach tej usta-wy. Szczegółowy wykaz osób, które wy-konują pracę nauczycielską w rozumie-niu Karty Nauczyciela, prezentujemyw ramce.

Nauczyciele urodzeni w latach 1949–1968

Nauczyciele mogą korzystać z wcze-śniejszych uprawnień emerytalnych nietylko wtedy, gdy urodzili się przed1 stycznia 1949 r., ale również wów-

czas, gdy należą do tzw. średniej grupywiekowej, tj. osób urodzonych w latach1949-1968. Taka możliwość została jed-nak obwarowana dodatkowymi wymo-gami.

Po pierwsze, wszystkie warunki douzyskania emerytury należy spełnić dokońca 2007 roku.

Po drugie, nie można być członkiemotwartego funduszu emerytalnego,a ponadto należy rozwiązać stosunekpracy. Warto w tym miejscu zauważyć,że – w odróżnieniu od wcześniejszychemerytur przewidzianych w ustawie

emerytalnej – warunkiem przyznaniaemerytury nauczycielskiej bez względuna wiek dla osób urodzonych przed1 stycznia 1949 r. jest również rozwią-zanie stosunku pracy na własny wnio-sek. W związku z tym nauczyciele uro-dzeni w latach 1949-1968, którzy chcąnabyć prawo do tego świadczenia, rów-nież ten warunek muszą spełnić do koń-ca 2007 roku. Natomiast ci, którzy prze-chodzą na emeryturę nauczycielskąz tytułu zatrudnienia w szczególnymcharakterze, stosunek pracy mogą roz-wiązać również po tej dacie.■

KATEGORIE OSÓB UPRAWNIONYCH DO EMERYTURYNAUCZYCIELSKIEJ BEZ WZGLĘDU NA WIEK

■ nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w publicznych przed-szkolach, szkołach i placówkach oraz zakładach kształcenia i placówkach doskonalenia na-uczycieli działających na podstawie ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j.Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 z późn.zm.),

■ nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w zakładach popraw-czych, schroniskach dla nieletnich oraz rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyj-nych działających na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniuw sprawach nieletnich (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 11, poz. 109 z późn. zm.),

■ nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w publicznych kole-giach pracowników służb społecznych,

■ nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni przed dniem wejściaw życie ustawy nowelizującej Kartę Nauczyciela z dnia 27 czerwca 2003 r.(tj. przed dniem 21sierpnia 2003 r.) w publicznych placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodkachadopcyjno-opiekuńczych działających na podstawie nieobowiązującej już ustawy z dnia 29listopada 1990 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 64, poz. 414 z późn. zm.),

■ nauczyciele mianowani lub dyplomowani zatrudnieni w urzędach organów administracji rzą-dowej i kuratoriach oświaty, w Centralnej Komisji Egzaminacyjnej oraz okręgowych komi-sjach egzaminacyjnych, w specjalistycznej jednostce nadzoru oraz w organach sprawują-cych nadzór pedagogiczny nad zakładami poprawczymi, schroniskami dla nieletnich, ro-dzinnymi ośrodkami diagnostyczno-konsultacyjnymi oraz szkołami przy zakładach karnychna stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych,

■ nauczyciele zatrudnieni w przedszkolach publicznych, szkołach i placówkach prowadzonychprzez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnegooraz w szkołach niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,

■ pracownicy zatrudnieni u pracodawców niewymienionych wyżej, pełniący funkcję instrukto-rów praktycznej nauki zawodu oraz kierowników praktycznej nauki zawodu, posiadający kwa-lifikacje określone dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu oraz wykonujący pracę dydak-tyczną i wychowawczą w wymiarze przewidzianym dla tych nauczycieli;

■ pracownicy zatrudnieni w Ochotniczych Hufcach Pracy na stanowiskach wychowawców, pe-dagogów oraz na stanowiskach kierowniczych, posiadający odpowiednie kwalifikacje (tj.wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończenie zakła-du kształcenia nauczycieli), wykonujący pracę dydaktyczną i wychowawczą,

■ nauczyciele urlopowani na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkachzawodowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 79, poz. 854 z późn. zm.),

■ nauczyciele zatrudnieni w publicznych szkołach i szkolnych punktach konsultacyjnych przyprzedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach woj-skowych,

■ nauczyciele i wychowawcy zatrudnieni w szkołach i innych placówkach oświatowo-wycho-wawczych oraz placówkach opiekuńczo-wychowawczych prowadzonych przez kościoły i innezwiązki wyznaniowe, jeśli przepisy szczególne przewidują rozciągnięcie na nich uprawnieńemerytalnych przewidzianych w Karcie Nauczyciela.




RÓŻNICE MIĘDZY EMERYTURĄ NAUCZYCIELSKĄ Z TYTUŁU ZATRUDNIENIA W SZCZEGÓLNYMCHARAKTERZE A EMERYTURĄ Z KARTY NAUCZYCIELA

Emerytura nauczycielska z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze

Przysługuje po ukończeniu wcześniejszego wieku emerytalnego wynoszącego55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn.

Konieczne jest udowodnienie 20 lat okresów składkowych i nieskładkowychprzez kobietę lub 25 lat tych okresów przez mężczyznę.

Należy udowodnić przynajmniej 15 lat pracy nauczycielskiej.

Praca nauczycielska musi być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasupracy.

Przyznanie emerytury dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. nie jestuzależnione od rozwiązania stosunku pracy.

Osoby urodzone w latach 1949-1968 muszą rozwiązać stosunek pracy, alemogą to zrobić również po 31 grudnia 2007 r.

Ostatnio przed przejściem na emeryturę nie trzeba wykonywać pracynauczycielskiej.

Emerytura na podstawie Karty Nauczyciela

Przyznawana jest bez względu na wiek.

Wymagany staż ubezpieczeniowy wynosi 30 lat okresów składkowychi nieskładkowych bez względu na płeć lub 25 lat tych okresów (zarówno dlakobiet, jak i dla mężczyzn) w razie zatrudnienia przez 20 lat w szkolnictwiespecjalnym.

Trzeba mieć co najmniej 20 lat pracy nauczycielskiej.

Konieczne jest wykonywanie pracy nauczycielskiej przynajmniej w połowieobowiązującego wymiaru zajęć.

ZUS może przyznać emeryturę pod warunkiem rozwiązania stosunku pracyna wniosek nauczyciela lub w okolicznościach wymienionych w Karcie.

Nauczyciele urodzeni po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r.muszą rozwiązać stosunek pracy do końca 2007 roku.

Nauczyciel musi przejść na emeryturę z pracy nauczycielskiej.

Wcześniejsza emerytura dla nauczy-cieli akademickich przewidziana

jest w ustawie z dnia 27 lipca 2005 r.– Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. nr164, poz. 1365 z późn. zm.). Zgodnie z jejregulacjami, nauczyciel akademicki uro-dzony przed 31 grudnia 1948 r. może naswój wniosek przejść na emeryturę, jeśli:■ ukończył 60 lat i przepracował 30 lat,

w tym 20 lat w szkolnictwie lub insty-tucjach naukowych (mężczyzna),

■ ukończyła 55 lat oraz przepracowała25 lat, w tym 20 lat w szkolnictwie lubinstytucjach naukowych (kobieta).

Pomimo użytego przez ustawodawcępojęcia „przepracował”, do ogólnegostażu ubezpieczeniowego ZUS zaliczanauczycielowi akademickiemu nie tylkookresy zatrudnienia, ale wszystkie inneokresy składkowe, nieskładkowe i ewen-tualnie okresy uzupełniające przewi-dziane w ustawie emerytalnej. Nato-miast do 20-letniego okresu pracyw szkolnictwie i instytucjach nauko-wych podlega wliczeniu nie tylko za-trudnienie w szkole wyższej, lecz rów-nież w innej szkole w charakterze na-uczyciela.

Kto jest nauczycielemakademickim

Wcześniejszą emeryturę mogą uzyskaćtylko nauczyciele akademiccy w rozumie-niu wspomnianej ustawy Prawo o szkol-nictwie wyższym. Ustawa ta stanowi, żenauczycielami akademickimi są zatrud-nieni w publicznych i niepublicznychszkołach wyższych pracownicy nauko-wo-dydaktyczni, pracownicy dydaktycz-ni, pracownicy naukowi, a także dyplo-mowani bibliotekarze oraz dyplomowanipracownicy dokumentacji i informacji na-ukowej. Nie jest przy tym istotne, czy sąoni zatrudnieni na podstawie mianowa-nia czy też na podstawie umowy o pracę.

Czy trzeba rozwiązać stosunek pracy

Nauczyciel akademicki może uzy-skać wcześniejszą emeryturą na pod-

E M E R Y T U R A N A P O D S T A W I E U S T A W Y P R A W O O S Z K O L N I C T W I E W Y Ż S Z Y M

Jaka emerytura dla nauczycieliakademickich Nauczyciele akademiccy nie mają prawa do emerytury nauczycielskiejz Karty Nauczyciela bez względu na wiek. Jeśli jednak przepracowaliw szkolnictwie długi okres, z wcześniejszych uprawnień emerytalnychmogą skorzystać 5 lat przed ukończeniem powszechnego wiekuemerytalnego.

P rzypomnijmy, że osoby, które odpo-wiednio długo pracowały w szczegól-

nych warunkach (w tym również na kolei),mogą przejść na omówioną wcześniej eme-

ryturę przewidzianą w art. 32 ustawy eme-rytalnej. Niektóre prace na kolei zostaływymienione w wykazie A rozporządzeniaw sprawie wieku emerytalnego. Ponadto,

zgodnie z par. 4 ust. 3 wspomnianegorozporządzenia, do 15-letniego okresuzatrudnienia w szczególnych warunkachuprawniającego do przejścia na emerytu-rę z wykazu A, zalicza się też m.in. okre-sy zatrudnienia na kolei w rozumieniuprzepisów o zaopatrzeniu emerytalnympracowników kolejowych i ich rodzin.

Przypomnijmy, że wszyscy pracownicyprzechodzący na emeryturę na podstawie




stawie przepisów o szkolnictwie wyż-szym, jeśli był w tym charakterze za-trudniony ostatnio przed zgłoszeniemwniosku o emeryturę. W odróżnieniujednak od emerytury nauczycielskiejbez względu na wiek przewidzianejw Karcie Nauczyciela, przyznaniewcześniejszej emerytury dla nauczycie-li akademickich nie jest uzależnione odrozwiązania stosunku pracy w związkuz przejściem na emeryturę, a tym bar-dziej od rozwiązania tego stosunkuz inicjatywy nauczyciela. Podobnie jed-nak, jak w przypadku wcześniej omó-wionych emerytur, tak i tutaj, w razienierozwiązania stosunku pracy z praco-dawcą, u którego osoba zainteresowa-na pracowała bezpośrednio przeddniem nabycia prawa do emerytury,ZUS zawiesza świadczenie od razu pojego przyznaniu bez względu na wyso-kość przychodu osiąganego w związkuz kontynuowaniem zatrudnienia. Takwięc, aby mieć wypłacaną emeryturę,nauczyciel akademicki również musi,przynajmniej na jeden dzień, rozwią-zać stosunek pracy.

Na zakończenie należy podkreślić, żew odróżnieniu od wcześniej omówio-nych grup zawodowych, nauczycieleakademiccy urodzeni w latach 1949-1968nie mogą przejść na wcześniejszą emery-turę z tytułu odpowiednio długiego za-trudnienia w szkolnictwie.■

PRZYKŁAD

Czytelniczka przez większą część kariery zawodowej była zatrudniona w szkolnictwie jako nauczy-ciel. Najpierw pracowała przez 5 lat w szkole podstawowej, następnie przez 10 lat w liceum i wresz-cie przez 8 lat w szkole wyższej jako wykładowca. Ustalając 20-letni okres zatrudnienia w szkolnic-twie ZUS uwzględnił jej zarówno pracę w szkole wyższej w charakterze nauczyciela akademickiego,jak i pracę nauczycielską, którą wykonywała w szkole podstawowej oraz w liceum. Tym samymspełniła ona wymagany przez ustawodawcę warunek stażu w szkolnictwie.

KATEGORIE NAUCZYCIELI AKADEMICKICH, KTÓRZY MOGĄUBIEGAĆ SIĘ O WCZEŚNIEJSZĄ EMERYTURĘ

Kategoria StanowiskoPracownicy naukowo-dydaktyczni, – profesor zwyczajny,pracownicy naukowi - profesor nadzwyczajny,

- profesor wizytujący,- adiunkt,- asystent

Pracownicy dydaktyczni - starszy wykładowca,- wykładowca,- lektor,- instruktor,- docent (jeśli statut uczelni tak stanowi)- w uczelniach zawodowych również profesor

zwyczajny, profesor nadzwyczajny, profesorwizytujący i asystent

Dyplomowani bibliotekarze oraz - starszy kustosz dyplomowany, dyplomowani pracownicy dokumentacji - starszy dokumentalista dyplomowany,i informacji naukowej - kustosz dyplomowany,

- dokumentalista dyplomowany;- adiunkt biblioteczny, - adiunkt dokumentacji i informacji naukowej,- asystent biblioteczny, - asystent dokumentacji i informacji naukowej

S P E C J A L N E U P R A W N I E N I A D L A P R A C U J Ą C Y C H N A K O L E I

Kiedy kolejarze mogą przejśćna wcześniejsze emeryturyKolejarze urodzeni przed 1 stycznia 1949 r. mają dwie możliwościuzyskania wcześniejszej emerytury: z tytułu wykonywania pracyw szczególnych warunkach oraz emerytury kolejowej przewidzianejw ustawie emerytalnej. Uprawnienia emerytalne mogą nabyć równieżwtedy, gdy byli zatrudnieni w podmiotach wydzielonych ze spółki PKP.

wykazu A (a więc również kolejarze) mu-szą spełnić dwa podstawowe warunki:osiągnąć wiek emerytalny wynoszący 55lat dla kobiet lub 60 lat dla mężczyzn orazudowodnić wymagany okres składkowyi nieskładkowy (20 lat dla kobiet lub 25lat dla mężczyzn), w tym co najmniej 15lat pracy w szczególnych warunkach.

Z możliwości przejścia na emeryturęz tytułu zatrudnienia w szczególnych wa-runkach korzystają przede wszystkim cikolejarze, którzy nie byli zatrudnieni nakolei przez tak długi okres, aby przejść naemeryturę kolejową, a mają również innyokres pracy w szczególnych warunkach.

Druga możliwość przejścia na emery-turę przez omawianą grupę zawodowąto tzw. emerytura kolejowa przewidzia-

na w art. 40 ustawy emerytalnej. Przy-sługuje ona tylko pracownikom kolejo-wym, a więc osobom pozostającymw stosunku pracy w kolejowych jednost-kach organizacyjnych, tj. w:■ jednostkach organizacyjnych przed-

siębiorstwa Polskie Koleje Państwo-we, z wyłączeniem biur projektów ko-lejowych,

■ innych jednostkach (komórkach) or-ganizacyjnych, których pracownicybyli objęci dotychczasowymi przepi-sami o zaopatrzeniu emerytalnympracowników kolejowych i ich rodzin;

■ podmiotach wydzielonych z przedsię-biorstwa państwowego Polskie KolejePaństwowe w okresie od 1 września1999 r. do dnia wpisu spółki Polskie

Koleje Państwowe Spółka Akcyjna dorejestru handlowego,

■ spółce Polskie Koleje Państwowe Spół-ka Akcyjna od dnia jej wpisu do reje-stru handlowego oraz w innych pod-miotach wydzielonych z tej spółki napodstawie ustawy z 8 września 2000r. o komercjalizacji, restrukturyzacjii prywatyzacji przedsiębiorstwa pań-stwowego Polskie Koleje Państwowe(Dz.U. nr 84, poz. 948 ze zm.).

Jakie warunki trzeba spełnićWcześniejsza emerytura kolejowa

przysługuje pracownikom kolejowympod warunkiem:■ osiągnięcia wieku emerytalnego: 55

lat – dla kobiety, 60 lat – dla mężczy-zny,

■ udowodnienia okresu składkowegoi nieskładkowego wynoszącego conajmniej 20 lat dla kobiety i 25 lat dlamężczyzny, w tym co najmniej 15 latzatrudnienia na kolei łącznie z okre-sami równorzędnymi i zaliczalnymido okresów zatrudnienia na kolei.Uzyskanie emerytury kolejowej nie

jest natomiast uzależnione od pozosta-wania w zatrudnieniu na kolei ostatnioprzed zgłoszeniem wniosku o to świad-czenie. Co więcej, nie jest również ko-nieczne pozostawanie w ogóle w ubez-pieczeniu pracowniczym ostatnio przedzgłoszeniem wniosku o emeryturę. Pod-kreślamy to dlatego, że użycie w przepisiestanowiącym podstawę do przyznaniaemerytury kolejowej wyrazów „pracow-nik kolejowy” jest dosyć mylące i częśćosób interpretuje to w ten sposób, że mo-gą uzyskać to świadczenie, przechodzącbezpośrednio z zatrudnienia na kolei.

Stosowana przez ZUS wykładnia te-go przepisu nie przewiduje jednak ta-




PRZYKŁAD 1

Pan Stanisław ukończył 60 lat i udowodnił 26 lat składkowych i nieskładkowych, w tym 11 lat pracy nakolei oraz 6 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach w hutnictwie. Nie spełnił tym samym warunku15-letniego zatrudnienia na kolei wymaganego do przyznania emerytury kolejowej. Ponieważ jednakzarówno zatrudnienie w hutnictwie, jak i na kolei wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, ZUSmógł mu zaliczyć obydwa okresy do pracy w szczególnych warunkach na podstawie wykazu A i przyznaćwcześniejszą emeryturę z tego tytułu.

PRZYKŁAD 2

Pani Maria pracowała na kolei w latach 1986-2003 (w sumie przez 18 lat). W tym czasie przebywaładwukrotnie na urlopach wychowawczych na pierwsze i drugie dziecko w łącznym wymiarze 4 lat). Ponie-waż okresy te nie podlegają wliczeniu do stażu zatrudnienia na kolei, zainteresowana nie ma wymaga-nych 15 lat pracy kolejowej uprawniającej do wcześniejszej emerytury z tego tytułu.

PRZYKŁAD 3

Pan Witold udowodnił 30 lat składkowych i nieskładkowych. Na kolei pracował jako konduktor w sumie13 lat i 8 miesięcy. Poza tym nie miał innych okresów wliczanych do zatrudnienia na kolei. Gdyby okresyte były liczone pojedynczo, ZUS musiałby odmówić przyznania emerytury ze względu na zbyt krótki stażpracy kolejowej. Ponieważ jednak każdy pełny rok zatrudnienia w drużynach konduktorskich liczy sięjako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei, wykonane zostało następujące obliczenie:13 lat x 14 miesięcy) + 8 miesięcy = 190 miesięcy, tj. 15 lat i 10 miesięcy. Okazało się więc, że zainteresowany spełnił warunek 15-letniego zatrudnienia na kolei.

SPÓŁKI KOLEJOWE

1) PKP Cargo2) PKP Przewozy Regionalne3) PKP Intercity4) PKP Energetyka5) Telekomunikacja Kolejowa6) PKP Informatyka7) Farmacja Kolejowa8) PKP Polskie Linie Kolejowe9) Ferpol

PRZYKŁAD 4

Pan Marek pracował pierwotnie przez dwa lata w Straży Granicznej. Następnie zatrudnił się w PKP i pra-cował tam przez 12 lat. Przez kolejne trzy lata był zatrudniony w jednym ze związków zawodowych kole-jarzy, będąc w tym czasie w macierzystym zakładzie pracy na urlopie bezpłatnym. Ustalając okres zatrud-nienia na kolei dla celów przyznania wcześniejszej emerytury, ZUS zaliczył mu wszystkie z wymienionychokresów (w sumie 17 lat).




kiego wymogu. Emerytura kolejowamoże być więc przyznana również tymosobom, które przed złożeniem wnio-sku były zatrudnione przy innych pra-cach niż kolejowe albo nawet były ob-jęte ubezpieczeniem społecznym lububezpieczeniami emerytalnym i rento-wymi z tytułu prowadzenia innej dzia-łalności niż zatrudnienie (np. działalno-ści gospodarczej czy też wykonywaniaumowy zlecenia).Ważne jest jedynie,aby w ogólnym 20- lub 25-letnim okre-sie składkowym i nieskładkowym posia-dali co najmniej 15 lat zatrudnienia nakolei, łącznie z okresami równorzędny-mi i zaliczalnymi do okresów zatrudnie-nia na kolei.

W związku z taką wykładnią przepi-sów, prawo do kolejowej emeryturyprzysługuje także pracownikom tychprzedsiębiorstw, które wydzielone zosta-ły ze struktury organizacyjnej przedsię-biorstwa państwowego Polskie KolejePaństwowe (np. pracownikom ZakładówNaprawczych Taboru Kolejowego) i któ-re następnie przestały być jednostkamiorganizacyjnymi resortu komunikacji,jeżeli pracownicy ci legitymowali się conajmniej 15-letnim okresem zatrudnie-nia na kolei, łącznie z okresem zatrud-nienia (nie dłuższym niż 5 lat) w resorciekomunikacji w innej jednostce organiza-cyjnej niż kolejowa, ale za zgodą tejostatniej jednostki. Warunek 15-letniegostażu musi być spełniony do dnia, w któ-rym przedsiębiorstwo państwowe prze-stało być organizacyjnie podporządko-wane resortowi komunikacji, albo dodnia przekształcenia (jeżeli przedsię-biorstwo państwowe przekształciło sięw spółkę).

Jak ZUS ustala okres zatrudnienia na kolei

Okresami zatrudnienia na kolei są ta-kie okresy, w których dana osoba pozo-stawała w stosunku pracy w wymienio-nych wcześniej kolejowych jednostkachorganizacyjnych, za które otrzymała wy-nagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczeniaspołecznego (chorobowy, macierzyńskilub opiekuńczy).

Przy ustalaniu 15 lat zatrudnienia nakolei ZUS nie uwzględnia następującychokresów:

OKRESY RÓWNORZĘDNE Z OKRESAMI ZATRUDNIENIA NA KOLEI

■ pobierania – po ustaniu zatrudnienia na kolei w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowaobowiązującego w danym zawodzie – zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub opiekuńczegoz tytułu tego zatrudnienia,

■ pobierania renty chorobowej przyznanej przez właściwą kolejową jednostkę organizacyjną,■ wykonywania przed 1 stycznia 1975 r. pracy w kolejowej jednostce organizacyjnej na podstawie

umowy o naukę zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub odbycia wstępnego stażu pracy,■ zatrudnienia lub pełnienia funkcji z wyboru w związkach zawodowych w czasie bezpłatnego urlo-

pu udzielonego pracownikowi na ten cel,■ zatrudnienia, jednak nie dłuższego niż 5 lat, licząc od ustania zatrudnienia na kolei, jeżeli zatrud-

nienie na kolei ustało wskutek:– przejścia za zgodą kolejowej jednostki organizacyjnej do zatrudnienia w resorcie komunikacji

niebędącego zatrudnieniem na kolei,– przejścia z zatrudnienia na kolei do zatrudnienia w urzędach naczelnych i centralnych organów

administracji państwowej,– nawiązania stosunku pracy na podstawie wyboru,– przejścia za zgodą kolejowej jednostki organizacyjnej do zatrudnienia na kolejach użytku nie-

publicznego,– przejścia za zgodą kolejowej jednostki organizacyjnej do zatrudnienia w innych resortach

w celu zorganizowania lub budowy transportu kolejowego,■ zatrudnienia, jednak nie dłuższego niż 5 lat, w jednostkach (komórkach) organizacyjnych resortu

komunikacji niebędących kolejowymi jednostkami organizacyjnymi, jeżeli nastąpiła zmiana tegozatrudnienia na zatrudnienie na kolei i jeżeli okres 5 lat zatrudnienia w tych jednostkach nie pod-lega zaliczeniu w związku z ustaniem zatrudnienia na kolei i przejścia do pracy w tych jednostkach,

■ zatrudnienia w międzynarodowych organizacjach kolejowych i w zagranicznych placówkach ko-lejowych po oddelegowaniu do tego zatrudnienia z zatrudnienia na kolei,

■ wykonywania zatrudnienia za granicą przez specjalistów w czasie trwania stosunku pracy z ko-lejową jednostką organizacyjną,

■ niewykonywania pracy na kolei, jeżeli za okresy te przysługuje wynagrodzenie w wyniku przywró-cenia do pracy albo odszkodowanie,

■ zatrudnienia na kolejach innych państw, pod warunkiem że pracownik po tych okresach był za-trudniony na kolejach polskich.

OKRESY ZALICZANE DO OKRESÓW ZATRUDNIENIA NA KOLEI

■ przerwy w pracy na kolei obejmującej okresy:– zatrudnienia, jednak nie dłuższego niż 5 lat, w jednostkach (komórkach) organizacyjnych re-

sortu komunikacji niebędących kolejowymi jednostkami organizacyjnymi (jeżeli nastąpiłazmiana tego zatrudnienia na zatrudnienie na kolei i jeżeli okres 5 lat zatrudnienia w tych jed-nostkach nie podlega zaliczeniu do okresu równorzędnego z zatrudnieniem na kolei),

– zatrudnienia w międzynarodowych organizacjach krajowych i w zagranicznych placówkach ko-lejowych po oddelegowaniu do tego zatrudnienia z zatrudnienia na kolei,

■ zatrudnienia poza koleją w okresie po 31 sierpnia 1939 r. do 9 maja 1945 r. pracowników, któ-rzy 31 sierpnia 1939 r. byli zatrudnieni na kolei i po 9 maja 1945 r. podjęli ponownie w Polscezatrudnienie na kolei,

■ pobierania stypendium sportowego z tytułu wyczynowego uprawiania sportu, wypłacanegoprzez kolejowy klub sportowy, jeżeli osoba pobierająca stypendium przed okresem jego pobie-rania była zatrudniona na kolei.

Na równi z okresami zaliczalnymi do okresów zatrudnienia na kolei ustawa traktuje również okresy:■ działalności kombatanckiej,■ służby wojskowej,■ służby w: Policji (Milicji Obywatelskiej), Państwowej Straży Pożarnej, Urzędzie Ochrony Państwa,

Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym(organach bezpieczeństwa publicznego), Straży Granicznej, Służbie Więziennej, oraz w BiurzeOchrony Rządu.

Wynika to z przepisów przejścio-wych, jakie zostały zamieszczone

w ustawie z dnia 27 lipca 2005 r. o zmia-nie ustawy o emeryturach i rentachz Funduszu Ubezpieczeń Społecznychoraz ustawy – Karta Nauczyciela (Dz.U.nr 167, poz. 1397). Zgodnie z art. 3 ust. 1tej ustawy, osoby, które do 31 grudnia2007 r. spełnią warunki wymagane dootrzymania górniczej emerytury określo-ne w przepisach obowiązujących do 31grudnia 2006 r.(w brzmieniu z tej koń-cowej daty), nabędą ją na zasadach okre-ślonych w tych przepisach. Bez znacze-nia jest w tym przypadku, czy wnioseko przyznanie emerytury złożyły do końca2007 r., czy zrobiły to lub zamierzają touczynić po 31 grudnia 2007 r.

Jednocześnie, od 1 stycznia 2007 r.weszły w życie nowe zasady nabywaniauprawnień do emerytur górniczych,a także ustalania stażu górniczego, oddługości którego uzależnione jest ichprzyznanie. W związku z tym, nawet teosoby, które mogłyby do końca 2007 ro-ku spełnić warunki wymagane do uzy-skania górniczej emerytury przewidzia-ne w dotychczasowych przepisach, mo-gą skorzystać z nowych regulacji.

Jak z tego wynika, osoby, które zamie-rzają w najbliższym czasie przejść nagórniczą emeryturę, powinny znać za-równo zasady jej przyznania obowiązu-jące do końca 2006 r., jak również te za-warte w przepisach, które weszły w życie1 stycznia 2007 r. Dlatego też w tym

miejscu postanowiliśmy szczegółowo jeomówić.

Emerytury górnicze na starych zasadach

Zgodnie z obowiązującym do 31 grud-nia 2006 r. art. 34 ustawy emerytalnej, gór-nicza emerytura przysługiwała pracowni-kowi urodzonemu przed 1 stycznia 1949 r.,który spełnił warunki dotyczące: wiekuemerytalnego, ogólnego okresu pracy gór-niczej (liczonej łącznie z okresami pracyrównorzędnej i okresami zaliczalnymi dopracy górniczej), a także pracy górniczejokreślonej w art. 36 ust. 1 ustawy emery-talnej (chodzi głównie o pracę górnicząpod ziemią). Przepis przewidywał dwa wa-rianty uzyskania emerytury górniczej.Przedstawiamy je w poniższej tabelce.

Należy podkreślić, że w myśl omawia-nych przepisów, okresy pracy górniczej, jakrównież pracy równorzędnej z pracą górni-czą ZUS zalicza tylko wówczas, gdy pracata była wykonywana przynajmniej w poło-wie pełnego wymiaru czasu pracy. Na rów-




■ okresu zatrudnienia przypadającegopo ustaniu zatrudnienia na kolei, je-żeli zatrudnienie takie ustało wskutekskierowania do pracy społeczno-po-litycznej,

■ okresów pracy przymusowej, ■ okresów przerw w pracy na kolei,

spowodowanych koniecznością spra-wowania opieki nad dzieckiem, in-nym niż dziecko członkiem rodzinylub inwalidą wojennym.Należy podkreślić, że niektóre okresy

zatrudnienia na kolei liczone są korzyst-niej od pozostałych. Każdy pełny rok pra-cy na parowym, spalinowym lub elek-trycznym pojeździe trakcyjnym, w dru-żynach konduktorskich oraz na stanowi-skach manewrowych lub ustawiaczy

ZUS liczy jako 14 miesięcy zatrudnieniana kolei.

Okresy zaliczane i równorzędneDo okresu zatrudnienia na kolei ZUS

zalicza również okresy równorzędnez okresami zatrudnienia na kolei orazokresy zaliczalne do okresów zatrudnie-nia na kolei. Wymienia je szczegółowoustawa emerytalna. My również prezen-tujemy je w ramce na str. 21.

Kolejarze urodzeni w latach1949–1968

Uprawnienia do wcześniejszej emerytu-ry mogą również uzyskać kolejarze urodze-ni w latach 1949–1968. Mogą oni nabyćprawo do emerytury z tytułu zatrudnienia

w szczególnych warunkach lub do emery-tury kolejowej, jeśli wszystkie warunki wy-magane do jej przyznania spełnią do końca2007 roku oraz jeśli nie przystąpili do OFE.Jak już wspominaliśmy wcześniej, ta grupazawodowa może również skorzystać z roz-wiązań art. 184 ustawy emerytalnej. Po-zwala ona przejść na wcześniejszą emerytu-rę m.in. takim osobom, które do końca2007 roku nie zdołały ukończyć wymaga-nego w przepisach wieku, ale wdniu 1stycz-nia 1999 r. miały przynajmniej 20 lat okre-sów składkowych i nieskładkowych (wprzypadku kobiet) lub 25 lat tych okresów(w przypadku mężczyzn), w tym 15-letniokres zatrudnienia na kolei. Emerytura taprzysługuje pod warunkiem rozwiązaniastosunku pracy i nieprzystąpienia do OFE.■

S P E C J A L N E U P R A W N I E N I A D L A G Ó R N I K Ó W

Jakie warunki muszą spełnić górnicy,aby przejść na emeryturęGórnicy są tą grupą zawodową, która zawsze miała najbardziejrozbudowane uprawnienia emerytalne. Dodatkowo, od 1 stycznia 2007 r.wskutek nowelizacji ustawy emerytalnej z lipca 2005 r., obowiązująniejako dwa systemy emerytur górniczych. Pierwszy – opierający sięna dotychczas obowiązujących zasadach i drugi – wprowadzający dotych zasad istotne zmiany.




ni z okresami pracy górniczej traktuje sięokres urlopu górniczego do 5 lat oraz okresświadczenia górniczego do 3 lat. Okresy tenie zostały jednak wymienione w art. 36ust. 1 ustawy emerytalnej, dlatego też niepodlegają uwzględnieniu przy ustalaniu 5-lub 15- letniego okresu pracy górniczej wy-maganego do przyznania tej emerytury.

Przy ustalaniu uprawnień do emery-tury górniczej ZUS zalicza niektóre okre-sy w wymiarze półtorakrotnym. Odnosisię to do pracowników zatrudnionychpod ziemią oraz w kopalniach siarki lubwęgla brunatnego:■ w przodkach bezpośrednio przy ura-

bianiu i ładowaniu urobku oraz przyinnych pracach przodkowych, przymontażu, likwidacji i transporcie obu-dów, maszyn urabiających i transpor-tujących w przodkach oraz przy głę-bieniu szybów i robotach szybowych,

■ w drużynach ratowniczych,■ w charakterze mechaników sprzętu

ratowniczego drużyn ratowniczych.Dwa ostatnie okresy pracy ZUS zalicza

w wymiarze półtorakrotnym również tympracownikom dozoru ruchu i kierownic-twa ruchu kopalń, którzy pracują przez conajmniej połowę dniówek roboczychw miesiącu pod ziemią, w kopalniach siar-ki lub w kopalniach węgla brunatnego.

Należy podkreślić, że prawo do górni-czej emerytury na podstawie art. 34 usta-wy emerytalnej mają również ci górnicy,którzy ostatnio przed zgłoszeniem wnio-sku o to świadczenie nie wykonywali pra-cy górniczej, pracy równorzędnej z pracągórniczą albo zatrudnienia podlegające-go uwzględnieniu jako okres zaliczany dopracy górniczej, jeżeli tylko spełniają wa-runki do przyznania emerytury określo-ne w tym przepisie. Emeryturę tę mogąwięc uzyskać również wtedy, gdy przedwystąpieniem o to świadczenie byli obo-wiązkowo objęci ubezpieczeniami spo-łecznymi z tytułu prowadzenia działalno-ści gospodarczej, wykonywania umowyzlecenia itd.

Emerytura z tytułu pracy górniczej

Zgodnie z art. 39 ustawy emerytalnej,górnicy, którzy nie spełniają warunkówdo przyznania emerytury górniczej (np.pracowali w górnictwie zbyt krótko), ale

przez pewien okres wykonywali pracęgórniczą, również mogą ubiegać sięo wcześniejszą emeryturę. Nie jest to jużemerytura górnicza, ale tzw. emeryturaz tytułu wykonywania pracy górniczej.Aby otrzymać to świadczenie, muszą speł-nić następujące warunki:

■ udowodnić okres składkowy i nie-składkowy w wymiarze co najmniej 20lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn,

■ udowodnić co najmniej 5 lat pracy górni-czej określonej w art. 36 ust. 1 ustawyemerytalnej wykonywanej pod ziemiąlub co najmniej 5 lat pracy górniczej okre-

OKRESY PRACY GÓRNICZEJ (WYMIENIONE W ART. 36 UST. 1USTAWY EMERYTALNEJ)

1) pod ziemią w kopalniach węgla, rud, kruszców, surowców ogniotrwałych, glin szlachetnych, ka-olinów, magnezytów, gipsu, anhydrytu, soli kamiennej i potasowej, fosforytów oraz barytu,

2) pod ziemią i przy głębieniu szybów w przedsiębiorstwach budowy kopalń określonych w pkt 1 orazpod ziemią w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących dla tych kopalń roboty gór-nicze lub przy budowie szybów,

3) pod ziemią w przedsiębiorstwach montażowych, przedsiębiorstwach maszyn górniczych, zakła-dach naprawczych i innych podmiotach wykonujących dla kopalń określonych w pkt 1 podziem-ne roboty budowlano-montażowe, roboty przy naprawie maszyn i wdrażaniu nowych urządzeń;pracownikom zatrudnionym w tych przedsiębiorstwach, zakładach i innych podmiotach uznajesię za pracę górniczą te miesiące zatrudnienia, w których co najmniej połowę dniówek roboczychprzepracowali pod ziemią,

4) na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabia-niu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górnicze-go oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniachotworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górniczedla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzeniaprzez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministremwłaściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw skarbu państwa,

5) pod ziemią na stanowiskach dozoru ruchu oraz kierownictwa ruchu kopalń, przedsiębiorstw i innychpodmiotów określonych w pkt 1-3, a także w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w przedsię-biorstwach i innych podmiotach, o których mowa w pkt 4, na stanowiskach określonych w drodzerozporządzenia przez ministra właściwego do spraw gospodarki, w porozumieniu z ministrem wła-ściwym do spraw skarbu państwa i ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego,

6) w charakterze członków drużyn ratowniczych kopalń określonych w pkt 1 i 4, mechanikówsprzętu ratowniczego tych drużyn oraz w charakterze ratowników zawodowych w stacjach ra-townictwa górniczego,

7) na stanowiskach maszynistów wyciągowych na szybach oraz na stanowiskach sygnalistów na nad-szybiach szybów w kopalniach, przedsiębiorstwach i innych podmiotach określonych w pkt 1 i 2,

8) na stanowiskach pracy pod ziemią w nieczynnych kopalniach wymienionych w pkt 1,9) na stanowiskach nauczycieli (instruktorów) zawodu w górniczych polach szkoleniowych pod zie-

mią oraz w kopalniach siarki i węgla brunatnego,10) w urzędach górniczych, jeżeli zatrudnienie jest związane z wykonywaniem czynności inspekcyjno-

-technicznych w kopalniach, przedsiębiorstwach i innych podmiotach określonych w pkt 1-4,11) w przedsiębiorstwach i innych podmiotach miernictwa górniczego lub geologicznych, jeżeli zatrud-

nienie jest wykonywane bezpośrednio przy pomiarach z zakresu miernictwa górniczego, geologiii hydrologii; pracownikom zatrudnionym w tych przedsiębiorstwach i podmiotach uznaje się zapracę górniczą te miesiące zatrudnienia, w których co najmniej połowę dniówek roboczych prze-pracowali pod ziemią,

12) w charakterze lekarzy i felczerów w górniczych zespołach opieki zdrowotnej, w zakładach górniczejsłużby zdrowia przy kopalniach węgla kamiennego i rud oraz w zakładach służby zdrowia kopalńsiarki lub węgla brunatnego, jeżeli pracownicy ci są zatrudnieni w tych zakładach w łącznym wymia-rze co najmniej 30 godzin tygodniowo oraz wykonują systematyczną kontrolę sanitarnohigienicz-ną stanowisk pracy pod ziemią, w kopalniach siarki lub węgla brunatnego – co najmniej przez 20godzin w ciągu miesiąca, przy czym do okresu 20 godzin kontroli sanitarnohigienicznej stanowiskpracy pod ziemią wlicza się również czas zużyty na zjazd i wyjazd ze stanowisk pracy pod ziemią,

13) okres urlopu górniczego do 5 lat oraz okres świadczenia górniczego do 3 lat, przewidzianychw odrębnych przepisach.




ślonej w art. 36 ust. 1 pkt 4 i 5 (patrz: ram-ka na str. 23) wykonywanej na odkrywcew kopalniach siarki i węgla brunatnegooraz w kopalniach otworowych siarki.Należy zaznaczyć, że do 5-letniego

okresu pracy górniczej ZUS zalicza tylkotaką pracę, która była wykonywana stalei w pełnym wymiarze czasu pracy, a niejak w przypadku emerytury górniczej –w połowie pełnego wymiaru czasu pracy.

Dla osób, które spełniły warunki dotyczą-ce ogólnego stażu ubezpieczeniowego orazokresu pracy górniczej, ZUS obniża po-wszechnie obowiązujący wiek emerytalny(60 lat dla kobiet lub 65 lat dla mężczyzn)o 6 miesięcy za każdy rok okresów pracygórniczej, nie więcej jednak niż o 15 lat.

Osoby, które wykonywały przez pe-wien czas na przestrzeni swojej karieryzawodowej pracę górniczą, mogą rów-nież uzyskać emeryturę z tytułu zatrud-nienia w szczególnych warunkach. Okre-ślone rodzaje prac górniczych wymienio-ne są zarówno w wykazie A jak i w wyka-zie B rozporządzenia w sprawie wiekuemerytalnego. Wymieniliśmy je przyokazji omawiania emerytury z tytułu za-trudnienia w szczególnych warunkachlub w szczególnym charakterze. Ponadtodo okresu zatrudnienia w szczególnych

warunkach uprawniającego do przejściana emeryturę z wykazu A ZUS może zali-czyć również okresy pracy górniczej w ro-zumieniu przepisów ustawy emerytalnej.

Emerytura dla górników urodzonych w latach 1949–1968

Górnicy należący do średniej grupywiekowej (a więc urodzeni po 31 grud-nia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r.)również mogą przejść na emeryturę gór-niczą przyznawaną na starych zasadach,jeśli warunki do jej otrzymania wymaga-ne dla osób urodzonych przed 1949 ro-kiem spełnią do końca 2007 roku.Oprócz tego muszą jednak spełnić waru-nek nieprzystąpienia do OFE oraz (w od-różnieniu od wcześniej omówionychgrup zawodowych) również rozwiązaćswój dotychczasowy stosunku pracy.Rozwiązanie stosunku pracy może jed-nak nastąpić także po 31 grudnia 2007 r.

Górnicy urodzeni w latach 1949-1968mogą również przechodzić na emeryturęprzewidzianą w art. 39 ustawy emerytal-nej. Chodzi o omówioną wcześniej eme-ryturę w obniżonym wieku z tytułu wy-konywania pracy górniczej. W tym przy-padku również wszystkie warunki mu-szą spełnić do końca 2007 roku, a także

nie mogą być członkami OFE. Nie musząnatomiast rozwiązywać stosunku pracy,gdyż art. 46 ustawy emerytalnej przewi-dujący możliwość uzyskania takiej eme-rytury przez górników ze średniej grupywiekowej, po jego nowelizacji w 2005roku, nie zawiera już takiego warunku.

Ustawa emerytalna zagwarantowaładla tej grupy wiekowej górników równieżmożliwość przejścia na emeryturę bezwzględu na wiek. Prawo do tego świadcze-nia w dotychczasowym brzmieniu przepi-sów przysługuje pracownikom urodzonympo dniu 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycz-nia 1969 r., którzy pracę górniczą wykony-wali pod ziemią stale i w pełnym wymiarzeczasu pracy przez okres wynoszący co naj-mniej 25 lat, nie przystąpili do OFE, a wy-magane warunki do uzyskania tej emery-tury spełnią do końca 2007 roku.

Do 25-letniego okresu pracy górni-czej wymaganego do przyznania tejemerytury ZUS zalicza również niektó-re okresy niebędące okresami pracygórniczej, tj.:■ okresy niezdolności do pracy z tytułu

wypadku przy pracy, wypadku w dro-dze do pracy lub z pracy albo z tytułuchoroby zawodowej, za które wypła-cone zostało wynagrodzenie lub zasi-łek chorobowy albo świadczenie re-habilitacyjne,

■ inne niż ww. okresy niezdolności dopracy z powodu choroby lub odosobnie-nia w związku z chorobą zakaźną, zaktóre wypłacone zostało wynagrodze-nie lub zasiłek chorobowy w wymiarzedo 35 dni w roku kalendarzowym.Wymienione okresy niezdolności do

pracy muszą być bezpośrednio poprze-dzone pracą górniczą wykonywaną podziemią stale i w pełnym wymiarze czasupracy oraz przypadać w czasie trwaniastosunku pracy.

Wskutek nowelizacji ustawy emery-talnej z dnia 22 września 2006 r. (zmia-na weszła w życie 6 grudnia 2006 r.),przy ustalaniu emerytury górniczej bezwzględu na wiek podlegają uwzględnie-niu również okresy czasowego oddelego-wania członków drużyn ratowniczychkopalń, mechaników sprzętu ratowni-czego tych drużyn oraz ratowników za-wodowych w stacjach ratownictwa gór-niczego do zawodowego pogotowia ra-

PRZYKŁAD 1

Pan Bogdan ma 60 lat i nie spełnia warunków do górniczej emerytury, gdyż nie udowodnił wystarczającodługiego okresu pracy górniczej. W czasie swojej kariery zawodowej pracował jednak w kopalni podziemią łącznie przez 10 lat. W związku z tym ma prawo do obniżenia powszechnego wieku emerytalnegoprzewidzianego dla mężczyzn (65 lat) o 5 lat (6 miesięcy x 10). Ponieważ udowodnił łącznie 25-letniokres składkowy i nieskładkowy i ukończył wiek emerytalny obowiązujący go po obniżeniu (tj. 60 lat),ZUS, po złożeniu przez niego wniosku, przyznał mu emeryturę z tytułu wykonywania pracy górniczej.

WARIANTY UZYSKANIA EMERYTURY GÓRNICZEJ NA PODSTAWIE ART. 34 USTAWY EMERYTALNEJ

Warunek dotyczący wieku Warunki dotyczące stażu pracy górniczej

I wariant Ukończenie 55 lat Udowodnienie okresu pracy górniczej wynoszącego (łącznie z okresamipracy równorzędnej i okresami zaliczalnymi do pracy górniczej) co naj-mniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 5 lat pra-cy górniczej określonej w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej

II wariant Ukończenie 50 lat Udowodnienie okresu pracy górniczej wynoszącego (łącznie z okresamipracy równorzędnej i okresami zaliczalnymi do pracy górniczej) co najmniej20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat pracy gór-niczej określonej w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej




towniczego w Centralnej Stacji Ratow-nictwa Górniczego S.A. w Bytomiu,w KGHM Polska Miedź S.A. Oddział Jed-nostka Ratownictwa Górniczo-Hutni-czego w Lubinie lub w okręgowych sta-cjach ratownictwa górniczego. Okresy tesą zaliczane wówczas, jeśli były bezpo-średnio poprzedzone pracą górniczą wy-konywaną pod ziemią stale i w pełnymwymiarze czasu pracy.

Ponadto, przy ustalaniu prawa do gór-niczej emerytury bez względu na wiekZUS uwzględnia również okresy urlopugórniczego w wymiarze do 5 lat orazświadczenia górniczego w wymiarze do3 lat. Nie podlegają natomiast uwzględ-nieniu okresy pracy równorzędnej z pra-cą górniczą, a także pozostałe okresypracy zaliczanej do pracy górniczej.

Emerytury górnicze na nowych zasadach

Nowe regulacje dotyczące wcześniej-szych emerytur górniczych wprowadziłaustawa z 27 lipca 2005 r. nowelizującaustawę o emeryturach i rentach z FUS.Nowe przepisy zaczęły obowiązywać1 stycznia 2007 r.

Skorzystać z nich mogą wszyscy górni-cy, którzy spełnią warunki przewidzianewe wprowadzonych regulacjach. Najwięk-sze zmiany dotyczą możliwości uzyskaniaświadczenia bez dodatkowych ograniczeńdla urodzonych po 1948 roku, długościwymaganego do przyznania świadczeniaokresu pracy górniczej, a także kataloguokresów uwzględnianych przy ustalaniuuprawnień do omawianej emerytury.

Emerytury bez względu na datę urodzenia

Nowe przepisy przewidują, że możli-wość uzyskania emerytury górniczej(obecnie na podstawie art. 50a ustawyemerytalnej) przysługuje wszystkim oso-bom spełniającym wymagane warunki,bez względu na datę urodzenia. ZUS mo-że więc przyznać to świadczenie równieżosobom ze średniej grupy wiekowej, któ-rzy przystąpili do OFE bądź też nie speł-nią wszystkich wymogów do końca 2007 r.albo też nie zamierzają rozwiązywać sto-sunku pracy.

Regulacje, które weszły w życie 1 stycz-nia, nie uzależniają bowiem nabycia pra-

wa do emerytury górniczej również w sto-sunku do osób urodzonych po 1948 rokuod spełnienia wszystkich warunków dokońca 2007 r., nieprzystąpienia do OFEczy też rozwiązania stosunku pracy. Nale-ży jednak wspomnieć, że przedmiotemprac ustawodawczych jest obecnie nowe-lizacja przepisów ustawy emerytalnej,która przywracałaby w stosunku do gór-ników warunek nieprzystąpienia do OFE,z którego będą zwolnieni jedynie w okre-ślonej przez ustawę sytuacji.

Co więcej, prawo do wcześniejszej eme-rytury górniczej będą mogły uzyskiwać

w przyszłości również osoby urodzone po31 grudnia 1968 r. Wcześniejsze przepisynie przewidywały dla tej grupy ubezpie-czonych żadnej możliwości uzyskaniawcześniejszych uprawnień emerytalnych.

W zakresie warunków wymaganych douzyskania emerytury górniczej, nowe re-gulacje są niemal identyczne w stosunkudo poprzednio obowiązujących, poza pew-nymi wyjątkami. Pierwszy z nich dotyczywarunku wymaganego okresu pracy gór-niczej dla osób, które chcą skorzystaćz uprawnień emerytalnych po ukończeniu55 lat. Zamiast dotychczasowych 5 lat pra-

OKRESY PRACY RÓWNORZĘDNEJ Z PRACĄ GÓRNICZĄ

1) pełnienie przez pracowników funkcji z wyboru w organach związku zawodowego zrzeszającegopracowników kopalń, przedsiębiorstw i innych podmiotów określonych w art.36 ust. 1 pkt 1-4,jeżeli pracownicy ci bezpośrednio przed objęciem tych funkcji wykonywali pracę górniczą, októrej mowa w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej,

2) zatrudnienie na stanowiskach wymagających kwalifikacji inżyniera lub technika w zakresiegórnictwa:a) w administracji kopalń, przedsiębiorstw i innych podmiotów określonych w art.36 ust. 1 pkt

1-4 ustawy emerytalnej oraz w zarządach spółek węglowych, byłych gwarectwach,zrzeszeniach i zjednoczeniach tych kopalń i przedsiębiorstw,

b) w urzędach górniczych,c) na stanowiskach nauczycieli w górniczych szkołach zawodowych i technikach,d) w urzędach naczelnych i centralnych organów administracji państwowej oraz w urzędach

terenowych organów administracji, będących organami założycielskimi kopalń iprzedsiębiorstw określonych w art. 36 ust. 1 pkt 1-4 ustawy emerytalnej, a także wjednostkach podległych tym organom, jeżeli jednostki te działają w zakresie przemysłówokreślonych w art. 36 ust. 1 pkt 1-4 ustawy emerytalnej.

Okresy wymienione w pkt a) – d) uwzględnia się pod warunkiem uprzedniego przepracowania wkopalniach, przedsiębiorstwach i innych podmiotach określonych w art. 36 ust. 1 pkt 1-4 ustawyemerytalnej co najmniej 5 lat pod ziemią, na odkrywce w kopalniach siarki lub węgla brunatnego,a także w kopalniach otworowych siarki albo na stanowiskach dozoru lub kierownictwa ruchu,3) zatrudnienie na stanowiskach wymagających kwalifikacji inżyniera lub technika w zakresie

górnictwa pracowników wykonujących prace wymienione w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnejoraz w ww. pkt 1, 2 i 4 i przeniesionych do urzędów naczelnych i centralnych organówadministracji państwowej niewymienionych w pkt 2 lit. d), do instytutów podporządkowanychtym organom, do pracy w wyższych szkołach górniczych i w wydawnictwach górniczo-hutniczych,jeżeli pracownicy ci przepracowali uprzednio w kopalniach, przedsiębiorstwach lub innychpodmiotach określonych w art. 36 ust. 1 pkt 1-4 ustawy emerytalnej co najmniej 5 lat podziemią, na odkrywce w kopalniach siarki lub węgla brunatnego, a także w kopalniach otworowychsiarki albo na stanowiskach dozoru lub kierownictwa ruchu,

4) zatrudnienie przy innych pracach, nie dłuższe niż 5 lat, do których pracownicy wykonujący praceokreślone w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej i w niniejszym ustępie przeszli w drodze wyboru lubzalecenia jednostki nadrzędnej albo w związku z likwidacją kopalni, zakładu górniczego,przedsiębiorstwa lub innego podmiotu, o których mowa w art. 36 ust. 1 pkt 1-4 ustawy emerytalnej.

PRZYKŁAD 2

Pan Bogdan udowodnił ogółem 26 lat składkowych i nieskładkowych. Przez 10 lat pracowałw szczególnych warunkach przy pracach wymienionych w wykazie A. Oprócz tego przez 6 lat zatrud-niony był w kopalni. Przez cały czas pracę wykonywał na pełny etat. Po ukończeniu 60 lat złożył wnio-sek o wcześniejszą emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach i ZUS przyznał mu toświadczenie, gdyż do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach doliczył okres pracy górniczej.




cy górniczej, obecnie trzeba udowodnić 10lat takiej pracy. Natomiast dla osób, którechciałyby przejść na emeryturę w wieku 50lat, pozostawiony został warunek mini-mum 15-letniego okresu pracy górniczej.

Ustawodawca pozostawił też w no-wych przepisach możliwość uzyskaniaemerytury bez względu na wiek, a co wię-

cej, nawet taką możliwość rozszerzył. Do-tychczas emeryturę tę mogły uzyskać tyl-ko osoby urodzone w latach 1949-1968,które udowodniły 25 lat pracy górniczejpod ziemią wykonywanej stale oraz w peł-nym wymiarze czasu pracy, i to pod wa-runkiem rozwiązania stosunku pracyi nieprzystąpienia do OFE. Obecnie eme-

ryturę tę (zgodnie z art. 50e ustawy eme-rytalnej) mogą uzyskać również osobyurodzone przed 1 stycznia 1949 r., jak i po31 grudnia 1968 r. Ustawodawca pozosta-wił w niezmienionej postaci pierwszyz wymienionych warunków, dotyczący25-letniego stażu pracy górniczej, nato-miast zniósł dwa pozostałe. I w tym jed-

1) okresy czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jejrównorzędne albo okresy zastępczych form tej służby,

2) okresy działalności kombatanckiej, działalności równorzędnej z tądziałalnością, a także okresy zaliczane do okresów tej działalnościoraz okresy podlegania represjom wojennym i okresu powojenne-go, określone w przepisach o kombatantach oraz niektórych oso-bach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego,

3) okresy pełnionej w Polsce służby:a) w Policji (Milicji Obywatelskiej),b) w Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa We-

wnętrznego i Agencji Wywiadu (w organach bezpieczeństwapublicznego),

c) w Straży Granicznej,d) w Służbie Więziennej,e) w Państwowej Straży Pożarnej,f) w Służbie Celnej,g) w Biurze Ochrony Rządu,

4) okresy pobierania zasiłku macierzyńskiego,5) okresy osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnie-

nia na terytorium Polski na mocy skazania albo bez wyroku po 31grudnia 1956 r. za działalność polityczną,

6) przypadające przed 15 listopada 1991 r. okresy pracy przymusowej:a) wykonywanej na rzecz hitlerowskich Niemiec w okresie II wojny

światowej,b) wykonywanej na obszarze Związku Socjalistycznych Republik Ra-

dzieckich w okresie od 17 września 1939 r. do 31 grudnia 1956 r.,c) wykonywanej na rozkaz władz alianckich do dnia 31 grudnia

1945 r.,d) wykonywanej w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach

pozyskiwania i wzbogacania rud uranu oraz batalionach budow-lanych podczas odbywania służby wojskowej w Wojsku Polskim,

7) przypadające przed 15 listopada 1991 r. okresy zatrudnienia mło-docianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określo-nych w przepisach obowiązujących przed 1 stycznia 1975 r.,

8) przypadające przed 15 listopada 1991 r. okresy niewykonywaniapracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy na podstawieprzepisów kodeksu pracy zostało wypłacone wynagrodzenie lubodszkodowanie,

9) przypadające przed 15 listopada 1991 r. okresy czasowego pozo-stawania bez pracy na obszarze Państwa Polskiego z powodu nie-możności jej otrzymania lub niemożności podjęcia szkolenia zawo-dowego, w tym okresy pobierania zasiłków z funduszu aktywizacjizawodowej, zasiłków dla bezrobotnych oraz zasiłków szkolenio-wych wypłaconych z Funduszu Pracy,

10) przypadające przed 15 listopada 1991 r. okresy sprawowaniamandatu posła lub senatora w Państwie Polskim,

11) przypadające przed 15 listopada 1991 r. okresy internowania na pod-stawie art. 42 dekretu z 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz.U.nr 29, poz. 154, z 1982 r. nr 3, poz. 18 oraz z 1989 r. nr 34, poz. 178),

12) okresy pobierania:a) wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na

podstawie przepisów kodeksu pracy,b) zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opie-

kuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego,c) świadczeń wymienionych w lit. b) i c) po ustaniu obowiązku

ubezpieczenia,13) okresy pobierania renty chorobowej po ustaniu zatrudnienia w wy-

miarze czasu pracy nie niższym niż połowa obowiązującego w da-nym zawodzie lub po ustaniu obowiązku ubezpieczenia społeczne-go z innego tytułu,

14) okresy niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za teokresy, na podstawie przepisów kodeksu pracy, zostało wypłaconeodszkodowanie,

15) okresy niewykonywania pracy w okresie przed 4 czerwca 1989 r. naskutek represji politycznych, nie więcej jednak niż 5 lat,

16) przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub rentyokresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonegona podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matekpracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonychw tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pra-cy – z powodu opieki nad dzieckiem: a) w wieku do lat 4 – w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz

łącznie – bez względu na liczbę dzieci – do 6 lat,b) na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psy-

chofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny – dodatkowow granicach do 3 lat na każde dziecko,

17) przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub rentyokresy opieki pielęgnacyjnej nad inwalidą wojennym zaliczonymdo I grupy inwalidów lub uznanym za całkowicie niezdolnego dopracy oraz do samodzielnej egzystencji, sprawowanej przez człon-ka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który w okresie sprawowa-nia opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego miesięczniepołowę najniższego wynagrodzenia,

18) przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lubrenty okresy niewykonywania pracy, w granicach do 6 lat, spo-wodowane koniecznością opieki nad innym niż dziecko człon-kiem rodziny zaliczonym do I grupy inwalidów lub uznanym zacałkowicie niezdolnego do pracy oraz do samodzielnej egzy-stencji albo uznanym za osobę niepełnosprawną w stopniuznacznym, sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku po-wyżej 16 lat, który w okresie sprawowania opieki nie osiągnąłprzychodu przekraczającego miesięcznie połowę najniższegowynagrodzenia,

19) okresy nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiemukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów,

20) okresy udokumentowanej niezdolności do pracy, za które wypłaco-ne zostały z Funduszu Pracy: zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki szko-leniowe lub stypendia.

OKRESY ZALICZANE DO PRACY GÓRNICZEJ




nak przypadku warunek nieprzystąpieniado OFE może zostać wkrótce, w wynikunowelizacji przepisów, przywrócony.

Jak ustalany jest okres pracygórniczej

Bardzo istotne zmiany zostały wprowa-dzone w zakresie uwzględniania okresówpracy górniczej przy ustalaniu prawa za-równo do górniczej emerytury przysługu-jącej na podstawie art. 50a ustawy emery-talnej, jak i do emerytury bez względu nawiek przewidzianej w art. 50e tej ustawy.

Pierwsza grupa zmian dotyczy okre-sów uwzględnianych przy ustalaniu pra-cy górniczej (odpowiednio 10-, 15- lub25-letniej). Od 1 stycznia 2007 r. ustawanie zalicza do takiej pracy, w odróżnie-niu od dotychczasowych regulacji za-wartych w art. 36 ust. 1 ustawy emery-talnej, następujących okresów:■ okresów zatrudnienia w urzędach

górniczych, jeśli zatrudnienie jestzwiązane z wykonywaniem czynnościinspekcyjno-technicznych w kopal-niach, przedsiębiorstwach i innychpodmiotach określonych w ustawie,

■ okresów zatrudnienia w przedsiębior-stwach i innych podmiotach miernictwagórniczego lub geologicznych, jeżeli za-trudnienie jest wykonywane bezpośred-nio przy pomiarach z zakresu miernic-twa górniczego, geologii i hydrologii,

■ okresów zatrudnienia w charakterzelekarzy i felczerów w górniczych ze-społach opieki zdrowotnej, w zakła-dach górniczej służby zdrowia przykopalniach węgla kamiennego i rudoraz w zakładach służby zdrowia ko-palń siarki lub węgla brunatnego.Istotne zmiany zaszły również w zasa-

dach ustalania 25-letniego okresu pracygórniczej wymaganego do uzyskania eme-rytury górniczej bez względu na wiek.Obecnie, przy ustalaniu tego okresu, opróczokresów pracy pod ziemią, uwzględnia się:■ okresy niezdolności do pracy z tytułu

wypadku przy pracy albo z tytułu choro-by zawodowej, za które wypłacone zo-stało wynagrodzenie lub zasiłek choro-bowy albo świadczenie rehabilitacyjne,

■ okresy czasowego oddelegowania dozawodowego pogotowia ratownicze-go w Centralnej Stacji RatownictwaGórniczego w Bytomiu, w KGHM Pol-

ska Miedź – Oddziale Jednostka Ra-townictwa Górniczo-Hutniczegow Lubinie lub w okręgowych stacjachratownictwa górniczego.Wszystkie z wymienionych okresów

muszą być bezpośrednio poprzedzonepracą górniczą wykonywaną pod ziemiąstale i w pełnym wymiarze czasu pracyoraz muszą przypadać w czasie trwaniastosunku pracy. Należy natomiast podkre-ślić, że w odróżnieniu od dotychczasowychrozwiązań, nowe przepisy nie pozwalajązaliczać do 25-letniego stażu pracy górni-czej okresów niezdolności do pracy spowo-dowanych wypadkiem w drodze do pracylub z pracy, za które wypłacono wynagro-dzenie, zasiłek chorobowy lub świadczenierehabilitacyjne, jak również okresów nie-zdolności do pracy do 35 dni w roku kalen-darzowym, za który wypłacono wynagro-dzenie lub zasiłek chorobowy.

Zmiany w okresach równorzędnych i zaliczanych

Przepisy, które weszły w życie 1 styczniatego roku, przewidują, że przy ustalaniuprawa do górniczej emerytury (a konkret-nie ogólnego 20-letniego okresu dla kobietlub 25-letniego okresu dla mężczyzn) pod-legają uwzględnieniu wyłącznie okresy pra-cy górniczej oraz pracy równorzędnej z pra-cą górniczą. Nie są więc, w myśl nowychrozwiązań, brane pod uwagę dotychczaso-we okresy zaliczalne do pracy górniczej,a więc m. in. okresy niezdolności do pracy,za które zostało wypłacone wynagrodzenie,zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabi-

litacyjne czy też okresy służby wojskowej.Zmianie uległ też katalog okresów pracyrównorzędnej górniczej. Nowe przepisyuważają za taką pracę zatrudnienie:■ na stanowiskach wymagających kwalifi-

kacji inżyniera lub technika w zakresiegórnictwa w urzędach górniczych, jeżelizatrudnienie jest związane z wykonywa-niem czynności inspekcyjno-technicz-nych w kopalniach, przedsiębiorstwachi innych podmiotach określonych w usta-wie emerytalnej, pod warunkiemuprzedniego przepracowania w kopal-niach, przedsiębiorstwach i innych pod-miotach określonych w ustawie co naj-mniej 10 lat pod ziemią, na odkrywcew kopalniach siarki lub węgla brunatne-go, a także w kopalniach otworowychsiarki albo na stanowiskach dozoru lubkierownictwa ruchu,

■ przy innych pracach, nie dłuższe niż5 lat, do których pracownicy wykonują-cy pracę górniczą i inną określonąw ustawie przeszli w związku z likwida-cją kopalni, zakładu górniczego, przed-siębiorstwa lub innego podmiotu, o któ-rym mowa w ustawie emerytalnej.Wynika z tego, że obecnie do okresów

równorzędnych z pracą górniczą przepisynie zaliczają m.in. okresów pełnieniaprzez pracowników funkcji z wyboru w or-ganach związku zawodowego zrzeszają-cego pracowników kopalń, przedsię-biorstw i innych podmiotów określonychw ustawie emerytalnej, a także okresu za-trudnienia w administracji tych kopalń,przedsiębiorstw i innych podmiotów.■

PRZYKŁAD 3

Pan Mirosław (urodzony w 1955 roku) udowodnił 20 lat pracy górniczej pod ziemią w pełnym wy-miarze czasu pracy, 2 lata pobierania zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego poprze-dzone pracą górniczą na pełnym etacie oraz 6 lat okresów równorzędnych z pracą górniczą. Tym sa-mym nie spełnia on wymogu posiadania 25-letniego okresu pracy górniczej uprawniającego go doemerytury górniczej bez względu na wiek, gdyż ZUS może mu zaliczyć jedynie 22 lata tych okresów.

PRZYKŁAD 4

Pan Roman pracował w kopalni pod ziemią od 22 roku życia. W 1999 roku przystąpił do OFE. Obec-nie ma już 25 lat pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,ale nie ukończył jeszcze 50 lat, które uprawniałyby go do emerytury górniczej przewidzianej w art.50a ustawy emerytalnej. Jeśli przed ewentualną nowelizacją przepisów wystąpi o emeryturę bezwzględu na wiek, to pomimo przystąpienia do OFE, nabędzie on prawo do tego świadczenia jeszczeprzed osiągnięciem 50 lat, gdyż spełnia warunek wymaganego stażu pracy górniczej.




Warunki uzyskania wcześniejszejemerytury przez tę grupę zawo-

dową są zróżnicowane w zależności odtego, pod którą ustawę podlega stanowi-sko, na którym osoba zainteresowana jestzatrudniona. Obowiązujące przepisydzielą bowiem urzędników na tych, któ-rzy objęci są ustawą z dnia 24 sierpnia2006 r. o służbie cywilnej (Dz.U. nr 170,poz. 1218), oraz na tych, którzy podlega-ją ustawie z dnia 16 września 1982 r.o pracownikach urzędów państwowych(Dz.U. z 2001 r. nr 86, poz. 953 z późn.zm.).W ramkach poniżej prezentujemywykaz grup urzędników, którzy objęci sąjedną lub drugą ustawą.

W obrębie obydwu grup urzędnikówduże znaczenie w kontekście nabyciaprzez nich wcześniejszych uprawnieńemerytalnych ma również podstawa na-wiązania ich stosunku pracy.

Dla pracowników urzędów państwowych

Najpierw omówimy uprawnienia emery-talne urzędników podlegających pod usta-wę o pracownikach urzędów państwowych.Ustawa ta przewiduje dwie możliwościprzejścia na wcześniejszą emeryturę: pierw-szą przewidzianą tylko dla zatrudnionychna podstawie mianowania i drugą – skiero-waną do wszystkich urzędników z tej grupy.

Mianowani pracownicy urzędów pań-stwowych są grupą urzędników uprzywi-lejowaną przez ustawodawcę. Mogąprzejść na wcześniejszą emeryturę albona podstawie art. 27 ust. 2, albo na pod-stawie art. 27 ust. 3 wspomnianej usta-wy. Przechodząc na emeryturę na pod-stawie tego ostatniego przepisu, musząosiągnąć wiek 55 lat (kobieta) lub 60 lat(mężczyzna) do dnia rozwiązania sto-sunku pracy z urzędem oraz udowodnićwymagany okres składkowy i nieskład-kowy wynoszący co najmniej 20 lat dlakobiety lub 25 lat dla mężczyzny. Oprócztego konieczne jest wystąpienie określo-nej w przepisach przyczyny rozwiązaniastosunku pracy. Może nią być:■ niezawiniona utrata uprawnień wy-

maganych do wykonywania pracy nazajmowanym stanowisku, jeśli urządnie dysponuje innym stanowiskiemodpowiadającym kwalifikacjom po-siadanym przez urzędnika, albo

■ trwała utrata zdolności fizycznej lubpsychicznej do pracy na zajmowanymstanowisku, stwierdzona orzeczeniemlekarza orzecznika ZUS (kiedyś komi-sji lekarskiej do spraw inwalidztwai zatrudnienia), jeśli nie ma możliwo-ści zatrudnienia urzędnika na innymstanowisku, odpowiednim do jegostanu zdrowia i kwalifikacji, z wyłą-czeniem przypadku, gdy odmówił za-trudnienia na innym zaproponowa-nym stanowisku. Natomiast druga możliwość przejścia

na wcześniejszą emeryturę dotyczywszystkich urzędników podlegającychpod ustawę o pracownikach urzędów pań-stwowych, zarówno tych zatrudnionychna podstawie mianowania, jak i pozosta-łych, pracujących na innej podstawie. Mo-gą oni uzyskać to świadczenie, jeśli:■ ukończyli wiek 55 lat (kobieta) lub 60

lat (mężczyzna) do dnia rozwiązaniastosunku pracy,

S Ł U Ż B A C Y W I L N A I I N N I P R A C O W N I C Y U R Z Ę D Ó W

Jakie uprawnienia emerytalne mająurzędnicy państwowi Urzędnicy państwowi urodzeni przed 1949 rokiem również mająmożliwość uzyskania wcześniejszej emerytury. Mogą z niej skorzystaćnajwcześniej 5 lat przed ukończeniem powszechnego wiekuemerytalnego, jeśli udowodnili ogólnie wymagany stażubezpieczeniowy, a ich stosunek pracy ustał wskutek szczególnychokoliczności wymienionych w przepisach.

PRZYKŁAD 1

Czytelnik był zatrudniony na stanowisku urzędniczym podlegającym pod ustawę o pracownikach urzędówpaństwowych na podstawie umowy o pracę. Z końcem 2006 roku, musiał odejść z pracy, gdyż lekarzorzecznik ZUS orzekł u niego trwałą utratę zdolności do pracy na zajmowanym stanowisku, a nie byłomożliwości zatrudnienia go na innym odpowiednim stanowisku. Pomimo tego, że ukończył wcześniejszy wiekemerytalny wynoszący dla mężczyzn 60 lat oraz udowodnił 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, ZUS nieprzyznał mu emerytury przewidzianej dla urzędników, gdyż w stosunku do osób, które były zatrudnione napodstawie umowy o pracę, emerytura ta może być przyznana tylko w razie likwidacji lub reorganizacji urzędu.

PRZYKŁAD 2

Pani Maria była zatrudniona jako mianowany urzędnik państwowy podlegający ustawie o pracownikachurzędów państwowych. Po ukończeniu 55 lat i udowodnieniu 20 lat składkowych i nieskładkowych roz-wiązała z własnej inicjatywy stosunek pracy w urzędzie, sądząc, że nabędzie z tego tytułu wcześniejsząemeryturę. ZUS odmówił jej jednak przyznania świadczenia. Przepisy przewidują wprawdzie dla urzędni-ków mianowanych podlegających pod ustawę o pracownikach urzędów państwowych szerszy katalogprzyczyn, z powodu których może być rozwiązany stosunek pracy i uzasadniających nabycie wcześniej-szych uprawnień emerytalnych, ale nie ma wśród nich rozwiązania tego stosunku z inicjatywy urzędnikabez wystąpienia szczególnych okoliczności przewidzianych w obowiązujących przepisach.




■ posiadają wymagany okres składkowyi nieskładkowy wynoszący 20 lat (ko-bieta) lub 25 lat (mężczyzna),

■ ich stosunek pracy został rozwiązanyz powodu likwidacji urzędu albo jegoreorganizacji uniemożliwiającej dal-sze zatrudnienie.Należy zaznaczyć, że wszyscy urzęd-

nicy państwowi urodzeni przed 1 stycz-nia 1949 r. podlegający ustawie o pra-cownikach urzędów państwowych mogąprzejść na wcześniejszą emeryturę tylkowówczas, gdy byli zatrudnieni w pełnymwymiarze czasu pracy.

Warto też podkreślić, że osoby zatrud-nione w pełnym wymiarze czasu pracyw jednym z urzędów wymienionychw ustawie o pracownikach urzędów pań-stwowych, ale nie w charakterze urzędni-ków, mogą skorzystać z możliwości przej-ścia na wcześniejszą emeryturę na warun-kach przewidzianych dla urzędników pań-stwowych. Wynika to z art. 46 tej ustawy.

Emerytura dla członków korpusu służby cywilnej

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 24sierpnia 2006 r. o służbie cywilnej, człon-kami korpusu służby cywilnej są pracow-nicy służby cywilnej (tj. zatrudnieni napodstawie umowy o pracę) oraz urzędnicysłużby cywilnej (tj. zatrudnieni na podsta-wie mianowania). Ustawodawca zagwa-rantował wcześniejsze uprawnienia eme-rytalne jedynie pracownikom służby cy-wilnej. Nie mają więc możliwości przejściana taką emeryturę osoby pracujące na sta-nowiskach objętych przepisami tej ustawyzatrudnione na podstawie mianowania powejściu w życie poprzednio obowiązującejustawy o służbie cywilnej z 12 grudnia1998 r. (tj. po 30 czerwca 1999 r.), zgodniez zasadami określonymi w tej ustawie lubw nowej ustawie o służbie cywilnej z 2006r. (czyli urzędnicy służby cywilnej w rozu-mieniu obydwu ustaw).

Zgodnie z art. 68 ust. 2 i 3 obecnejustawy o służbie cywilnej, pracownicysłużby cywilnej urodzeni przed 1 stycz-nia 1949 r. mogą przejść na wcześniejsząemeryturę, jeśli:■ ich stosunek pracy został rozwiązany

z powodu likwidacji urzędu,■ osiągnęli wiek emerytalny wynoszący

55 lat dla kobiet lub 60 lat dla męż-

czyzn do dnia rozwiązania stosunkupracy z powodu likwidacji urzędu,

■ udowodnili wymagany okres składko-wy i nieskładkowy wynoszący co naj-mniej 20 lat dla kobiet lub 25 lat dlamężczyzn.

Należy jednak podkreślić, że najszerszeuprawnienia emerytalne wśród pracowni-ków służby cywilnej ma pewna szczególnagrupa urzędników. Są to takie osoby, któreprzed 1 lipca 1999 r.(a więc przed wej-ściem w życie poprzednio obowiązującej

OSOBY, DO KTÓRYCH STOSUJE SIĘ PRZEPISY USTAWY Z DNIA 24 SIERPNIA 2006 R. O SŁUŻBIE CYWILNEJ (BĘDĄCECZŁONKAMI KORPUSU SŁUŻBY CYWILNEJ)

I. Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach urzędniczych: średniego szczebla zarządzania, koordy-nujących, samodzielnych, specjalistycznych i wspomagających w:■ Kancelarii Prezesa Rady Ministrów,■ urzędach ministrów i przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów oraz

urzędach centralnych organów administracji rządowej,■ urzędach wojewódzkich oraz innych urzędach stanowiących aparat pomocniczy terenowych

organów administracji rządowej podległych ministrom lub centralnym organom administracjirządowej,

■ komendach, inspektoratach i innych jednostkach organizacyjnych stanowiących aparat po-mocniczy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich oraz kierownikówpowiatowych służb, inspekcji i straży, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej,

■ Głównym Inspektoracie Inspekcji Handlowej,■ Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych,■ Biurze Nasiennictwa Leśnego.

II. Powiatowi i graniczni lekarze weterynarii oraz ich zastępcy. III. Osoby oddelegowane lub przeniesione do ww. urzędów na podstawie odrębnych przepisów do

wykonywania zadań poza jednostką organizacyjną, w której są zatrudnione.

OSOBY, DO KTÓRYCH STOSUJE SIĘ PRZEPISY USTAWY Z DNIA 16 WRZEŚNIA 1982 R. O PRACOWNIKACH URZĘDÓWPAŃSTWOWYCH (NIEBĘDĄCE CZŁONKAMI KORPUSU SŁUŻBYCYWILNEJ)

I. Osoby zatrudnione w:■ Kancelarii Prezesa Rady Ministrów,■ urzędach ministrów i przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów oraz

urzędach centralnych organów administracji rządowej,■ urzędach wojewódzkich oraz innych urzędach stanowiących aparat pomocniczy terenowych

organów administracji rządowej podległych ministrom lub centralnym organom administracjirządowej,

■ Rządowym Centrum Legislacji,■ komendach, inspektoratach i innych jednostkach organizacyjnych stanowiących aparat po-

mocniczy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich oraz kierownikówpowiatowych służb, inspekcji i straży,

■ Głównym Inspektoracie Inspekcji Handlowej,■ Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych,■ Biurze Nasiennictwa Leśnego,

wobec których nie mają zastosowania przepisy ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o służbie cywilnej. II. Urzędnicy państwowi oraz inni pracownicy zatrudnieni w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kan-celarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Sądzie Najwyższym, Biurze Trybunału Konstytucyjnego,Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, Biurze Rzecznika Praw Dziecka, Biurze Krajowej Rady Radiofo-nii i Telewizji, Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa w sprawach nieuregulowanych w odrębnychprzepisach, Krajowym Biurze Wyborczym, Biurze Rzecznika Interesu Publicznego, Państwowej Inspek-cji Pracy, regionalnych izbach obrachunkowych, Biurze Generalnego Inspektora Ochrony Danych Oso-bowych, Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.




ustawy o służbie cywilnej) były zatrudnio-ne na podstawie mianowania na zasadachokreślonych w ustawie o pracownikachurzędów państwowych, a obecnie pracująnadal na tej podstawie w urzędach, w któ-rych działa korpus służby cywilnej. Pra-cownicy ci z dniem 1 lipca 1999 r. formal-nie stali się pracownikami służby cywilnej.Zgodnie z art. 110 nowej ustawy o służbiecywilnej, stosunki pracy nawiązanew urzędach podlegających tej ustawie,przed dniem jej wejścia w życie, na pod-stawie mianowania, na zasadach określo-nych w ustawie o pracownikach urzędówpaństwowych, pozostają w mocy nie dłu-żej niż do dnia 31 grudnia 2007 r., chybaże wcześniej zostały przekształcone, roz-wiązane lub wygasły w sposób określony

w tej ustawie. Od 1 stycznia 2008 r. takiestosunki pracy zostaną przekształconew stosunki pracy na podstawie umowyo pracę na czas nieokreślony.

Omawiana grupa urzędników madwie możliwości uzyskania wcześniejszejemerytury. Po pierwsze, może przejść naemeryturę na warunkach przewidzia-nych dla pracowników służby cywilnejw ustawie o służbie cywilnej, a po drugie,może nabyć wcześniejsze uprawnieniaemerytalne na zasadach przewidzianychw art. 27 ust. 3 ustawy o pracownikachurzędów państwowych. Oznacza to, żeurzędnicy ci mogą przejść na emeryturęw przypadku osiągnięcia wieku 55 lat(kobieta) lub 60 lat (mężczyzna) do dniarozwiązania stosunku pracy, udowodnie-

nia wymaganego okresu składkowegoi nieskładkowego wynoszącego co naj-mniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dlamężczyzny oraz pod warunkiem rozwią-zania stosunku pracy z powodu:■ likwidacji urzędu albo■ niezawinionej utraty uprawnień wyma-

ganych do wykonywania pracy na zajmo-wanym stanowisku, jeśli urząd nie dys-ponuje innym stanowiskiem odpowiada-jącym posiadanym kwalifikacjom, albo

■ trwałej utraty zdolności fizycznej lubpsychicznej do pracy na zajmowanymstanowisku, stwierdzonej orzeczeniemlekarza orzecznika ZUS, jeśli nie mamożliwości ich zatrudnienia na innymstanowisku, odpowiednim do ich stanuzdrowia i kwalifikacji, z wyłączeniemprzypadku, gdy odmówili zatrudnieniana innym zaproponowanym stanowisku. Wynika z tego, że spośród wszystkich

okoliczności, w jakich poszczególne grupyurzędników mogą uzyskać wcześniejszeuprawnienia emerytalne, jedynie rozwią-zanie stosunku pracy z powodu reorgani-zacji urzędu uniemożliwiającej dalsze za-trudnienie nie jest w tym przypadku pod-stawą do przyznania wcześniejszej emery-tury dla tej grupy urzędników.

Podobnie jak zwykli pracownicy zatrud-nieni w urzędach podlegających ustawieo pracownikach urzędów państwowych,tak również osoby zatrudnione w urzę-dach, w których działa korpus służby cy-wilnej, ale niebędący członkami korpususłużby cywilnej, mają możliwość wcze-śniejszego przejścia na emeryturę na wa-runkach przewidzianych dla urzędników.Należy jednak podkreślić, że nie chodzio warunki wymienione w ustawie o służbiecywilnej, ale zasady przewidziane dlaurzędników podlegających pod ustawęo pracownikach urzędów państwowych.

Na zakończenie omawiania emeryturprzewidzianych dla urzędników należypodkreślić, że wcześniejsze uprawnieniaemerytalne mogą uzyskać tylko urzędnicyurodzeni przed 1 stycznia 1949 r. Ustawo-dawca nie przewidział więc takich upraw-nień dla osób ze średniej grupy wiekowej,a więc urodzonych po 31 grudnia 1948 r.,a przed 1 stycznia 1969 r. Oczywiście osobyurodzone później, a więc po 31 grudnia1968 r., również nie mają możliwościotrzymania takiej emerytury.■

PRZYKŁAD 3

Pan Janusz pracował jako urzędnik w oparciu o przepisy o pracownikach urzędów państwowych. Musiałodejść z pracy z powodu likwidacji urzędu. W dacie rozwiązania stosunku pracy miał 59 lat. Wcześniej-szy wiek emerytalny przewidziany dla mężczyzn, tj. 60 lat, ukończył więc już po rozwiązaniu umowy.W związku z tym nie spełnił wymogu ukończenia wieku emerytalnego do dnia rozwiązania stosunku pra-cy z urzędem, co spowodowało, że nie mógł uzyskać wcześniejszej emerytury.

PRZYKŁAD 4

Pani Barbara była zatrudniona (jako zwykły pracownik) w urzędzie podlegającym pod ustawę o pracow-nikach urzędów państwowych, który został następnie zlikwidowany. Pomimo tego, że nie zaliczała się dogrona urzędników, o ile spełni ogólne warunki, otrzyma wcześniejszą emeryturę przewidzianą dla urzęd-ników państwowych.

PRZYKŁAD 5

Pan Mirosław urodził się w 1944 roku. W 1988 roku został zatrudniony w jednym z ministerstw na stano-wisku specjalisty. Podstawą nawiązania stosunku pracy było mianowanie. Z dniem 1 lipca 1999 r. stałsię pracownikiem służby cywilnej. Z końcem 2005 roku rozwiązano z nim stosunek pracy w związku z re-organizacją urzędu uniemożliwiającą dalsze zatrudnienie. ZUS odmówił mu prawa do wcześniejszej eme-rytury, gdyż nie został spełniony warunek rozwiązania stosunku pracy przewidziany w art. 27 ust. 3 usta-wy o pracownikach urzędów państwowych ani też warunek rozwiązania tego stosunku z powodu likwida-cji urzędu w myśl ustawy o służbie cywilnej.

PRZYKŁAD 5

Pani Barbara była zatrudniona w jednym z ministerstw, ale nie na stanowisku urzędniczym, lecz w charakterzezwykłego pracownika. Wskutek kolejnej reformy urząd został zreorganizowany, a z częścią jego pracowników,w tym również z panią Barbarą, rozwiązano stosunki pracy. Już wcześniej osiągnęła wiek 55 lat oraz udowod-niła 20 lat składkowych i nieskładkowych. Następnie wystąpiła ona do ZUS o przyznanie wcześniejszej emery-tury. Ponieważ jej stosunek pracy został rozwiązany w związku z reorganizacją urzędu uniemożliwiającą dalszezatrudnienie, ZUS przyznał jej to świadczenie. Pomimo tego, że była zatrudniona w urzędzie podlegającym podustawę o służbie cywilnej, nie miały do niej zastosowania przepisy tej ustawy przewidujące wcześniejsze upraw-nienia emerytalne dla pracowników służby cywilnej jedynie w razie likwidacji urzędu. ZUS zastosował natomiastrozwiązania przewidziane w art. 27 ust. 2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych.




Zasady przyznawania wcześniejszychuprawnień emerytalnych dla pracow-

ników samorządowych zostały uregulo-

wane w ustawie z dnia 22 marca 1990 r.o pracownikach samorządowych. (Dz.U.z 2001 r., nr 142, poz. 1593 z późn. zm.).

Zgodnie z tą ustawą, pracownicy samo-rządowi są zatrudniani w różny sposób, tj.na podstawie wyboru, powołania, umowyo pracę lub na podstawie mianowania.

Na podstawie wyboru są zatrudnianipracownicy:■ w urzędzie marszałkowskim (marsza-

łek województwa, wiceprzewodniczą-cy zarządu oraz pozostali członkowie

WARUNKI UZYSKANIA WCZEŚNIEJSZEJ EMERYTURY PRZEZ PRACOWNIKÓW URZĘDÓWURODZONYCH PRZED 1949 ROKIEM

Grupa pracowników urzędu

Urzędnicy państwowi zatrudnieni na stanowiskach, które pod-legają ustawie o pracownikach urzędów państwowych (art. 27ust. 2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych).

Mianowani urzędnicy państwowi zatrudnieni na stanowiskach,które podlegają ustawie o pracownikach urzędów państwo-wych (art. 27 ust. 3 ustawy o pracownikach urzędów państwo-wych).

Pracownicy służby cywilnej – członkowie korpusu służby cywil-nej zatrudnieni na podstawie umowy o pracę (art. 68 ust. 2ustawy o służbie cywilnej).

Pracownicy służby cywilnej, którzy przed 1 lipca 1999 r. bylizatrudnieni na podstawie mianowania na zasadach określo-nych w ustawie o pracownikach urzędów państwowych,a obecnie są zatrudnieni w urzędach, w których działa korpussłużby cywilnej (art. 111 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej). Pracownicy zatrudnieni w pełnym wymiarze czasu pracy w jed-nym z urzędów podlegających pod ustawę o pracownikachurzędów państwowych, ale nie w charakterze urzędników (art.46 ustawy o pracownikach urzędów państwowych).

Pracownicy zatrudnieni w urzędach w pełnym wymiarze czasupracy, w których działa korpus służby cywilnej, ale niebędącyczłonkami korpusu służby cywilnej (art. 46 w zw. z art. 1 ust.2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych).

Warunki wymagane do przejścia na emeryturę

■ ukończenie wieku 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna) do dnia rozwiązania sto-sunku pracy,

■ udowodnienie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna),

■ rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji urzędu albo jego reorganizacji unie-możliwiającej dalsze zatrudnienie.

■ ukończenie wieku 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna) do dnia rozwiązania sto-sunku pracy,

■ udowodnienie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna),

■ rozwiązanie stosunku pracy z powodu:– niezawinionej utraty uprawnień wymaganych do wykonywania pracy na zajmowa-

nym stanowisku, jeśli urząd nie dysponuje innym stanowiskiem odpowiadającymkwalifikacjom posiadanym przez urzędnika, albo

– trwałej utraty zdolności fizycznej lub psychicznej do pracy na zajmowanym stanowisku,stwierdzonej orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS, jeśli nie ma możliwości zatrudnieniaurzędnika na innym stanowisku, odpowiednim do jego stanu zdrowia i kwalifikacji, z wy-łączeniem przypadku, gdy odmówił zatrudnienia na innym zaproponowanym stanowisku.

■ rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji urzędu,■ osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego 55 lat dla kobiet lub 60 lat dla męż-

czyzn do dnia rozwiązania stosunku pracy z powodu likwidacji urzędu,■ udowodnienie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego

co najmniej 20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn

Mogą uzyskać emeryturę na warunkach przewidzianych dla pracowników służby cywil-nej (art. 68 ust. 2 ustawy o służbie cywilnej) lub na warunkach przewidzianych wyłącz-nie dla mianowanych urzędników państwowych zatrudnionych na stanowiskach, którepodlegają ustawie o pracownikach urzędów państwowych (art. 27 ust. 3 ustawy o pra-cownikach urzędów państwowych).■ ukończenie wieku 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna) do dnia rozwiązania sto-

sunku pracy,■ udowodnienie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego

20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna),■ rozwiązanie stosunku pracy z powodu likwidacji urzędu albo jego reorganizacji unie-

możliwiającej dalsze zatrudnienie.

Z A T R U D N I E N I E N A P O D S T A W I E M I A N O W A N I A

Jaka emerytura dla pracownikówsamorządowych Mianowani urzędnicy samorządowi mogą przejść na wcześniejsząemeryturę, jeśli ich stosunek pracy ustał wskutek szczególnychokoliczności. Oprócz tego muszą ukończyć odpowiedni wiek orazudowodnić wymagany staż ubezpieczeniowy.




zarządu województwa – jeżeli statutwojewództwa tak stanowi),

■ w starostwie powiatowym (starosta,wicestarosta oraz pozostali członko-wie zarządu powiatu – jeżeli statutpowiatu tak stanowi, z tym że z człon-kami zarządu powiatu wybranymispoza składu rady powiatu zawsze na-wiązuje się stosunek pracy),

■ w urzędzie gminy: wójt (burmistrz,prezydent miasta),

■ w związkach jednostek samorządu te-rytorialnego: przewodniczący zarząduzwiązku i pozostali członkowie zarzą-du – jeżeli statut związku tak stanowi,Na podstawie powołania są zatrudniani:

zastępca wójta (burmistrza, prezydentamiasta), sekretarz gminy, sekretarz powia-tu, skarbnik gminy (główny księgowy bu-dżetu), skarbnik powiatu (główny księgowybudżetu powiatu), skarbnik województwa(główny księgowy budżetu województwa).

Natomiast mianowanie jest podstawąstosunku pracy na stanowiskach pracyokreślonych w statucie gminy bądźzwiązku międzygminnego. Pozostalipracownicy samorządowi są zatrudnianina podstawie umowy o pracę. W odróż-nieniu od urzędników państwowych, pra-cownicy samorządowi mogą otrzymaćwcześniejszą emeryturę tylko wtedy, gdyzostali zatrudnieni na podstawie mianowa-nia. Nie mogą więc nabyć wcześniejszychuprawnień emerytalnych na podstawieomawianej ustawy pracownicy samorządupowiatowego i wojewódzkiego.

Pracownikowi samorządowemu mia-nowanemu przysługuje emerytura, jeżeliukończył 60 lat (w przypadku mężczy-zny) lub 55 lat (w przypadku kobiety), mawymagany okres składkowy i nieskładko-wy wynoszący co najmniej 20 lat dla ko-biet i 25 lat dla mężczyzn, a jego stosunekpracy został rozwiązany ze względu na:■ likwidację lub reorganizację urzędu gmi-

ny lub jednostek pomocniczych gminyoraz gminnych jednostek i zakładów bu-dżetowych, a także biur (lub ich odpo-wiedników) związków jednostek samo-rządu terytorialnego oraz zakładów bu-dżetowych utworzonych przez te związki(warunkiem jest tu zmniejszenie stanuzatrudnienia wskutek likwidacji lub reor-ganizacji i co za tym idzie niemożnośćdalszego zatrudniania danej osoby), albo

■ niezawinioną utratę uprawnień do wy-konywania pracy na zajmowanym sta-nowisku, jeżeli urząd nie dysponuje in-nym stanowiskiem odpowiadającymposiadanym kwalifikacjom danej oso-by, albo

■ trwałą utratę zdolności fizycznej lubpsychicznej do pracy na zajmowanymstanowisku, stwierdzonej orzeczeniemlekarza orzecznika ZUS, jeżeli nie mamożliwości zatrudnienia pracownika nainnym stanowisku, odpowiednim do je-go stanu zdrowia i kwalifikacji zawodo-wych.Należy zaznaczyć, że podobnie jak

wcześniejsza emerytura dla urzędnikówpaństwowych, tak również wcześniejszaemerytura przewidziana dla pracownikówsamorządowych przysługuje tylko osobomurodzonym przed 1 stycznia 1949 r.■

Podstawa prawna■ Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach

i rentach z FUS (Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353z późn. zm.).

■ Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawyo emeryturach i rentach z Funduszu UbezpieczeńSpołecznych oraz ustawy – Karta Nauczyciela(Dz.U. nr 167, poz. 1397).

■ Ustawa z dnia 22 września 2006 r. o zmianie usta-wy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpie-czeń Społecznych (Dz.U. nr 208, poz. 1534).

■ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowni-ków zatrudnionych w szczególnych warunkach lub

w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43z późn. zm.).

■ Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie prze-ciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 147, poz. 1229z późn. zm.

■ Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy(Dz.U. z 1998r., nr 21, poz.94 z późn. zm.).

■ Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 czerw-ca 2004 r. (sygn. akt P 17/03, OTK-A 2004/6/57,Dz.U. nr 144, poz.1530).

■ Ustawa z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji,restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwapaństwowego Polskie Koleje Państwowe (Dz.U.nr 84, poz. 948 z późn. zm.),

■ Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczycie-la (Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.).

■ Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia1989 r. (sygn. akt III UZP 35/88, OSNC 1990/4-5/54).

■ Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnic-twie wyższym (Dz.U. nr 164, poz.1365).

■ Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej(Dz.U. z 1999 r. nr 49, poz. 483 z późn. zm.).

■ Ustawa z dnia 24 sierpnia 2006 r. o służbie cywil-nej (Dz.U. nr 170, poz.1218).

■ Ustawa z dnia 16 września 1982 r. o pracownikachurzędów państwowych (Dz.U. z 2001 r. nr 86, poz.953 z późn. zm.).

■ Ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach sa-morządowych (Dz.U. z 2001r., nr 142, poz. 1593z późn. zm.).

■ Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji za-wodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób nie-pełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz. 776 z późn. zm.).

■ Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadcze-niach rodzinnych (Dz.U. z 2006 r. nr 139, poz. 992z późn. zm.).

■ Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu dro-gowym (Dz.U. z 2005 r. nr 108, poz. 908 z późn.zm.).

■ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 maja1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszejemerytury pracowników opiekujących się dziećmiwymagającymi stałej opieki (Dz.U. nr 28, poz. 149z późn. zm.).

PRZYKŁAD 1

Pani Anna pracowała w urzędzie gminy na podstawie mianowania. Stosunek pracy rozwiązano z niąz uwagi na swój zły stan zdrowia stwierdzony w orzeczeniu lekarza orzecznika ZUS o trwałej niezdolnoścido pracy na zajmowanym stanowisku. Miesiąc później złożyła wniosek o wcześniejszą emeryturę na pod-stawie ustawy o pracownikach samorządowych. Ponieważ ukończyła już rok wcześniej 55 lat, a udowod-niła również ponad 20 lat składkowych i nieskładkowych, ZUS przyznał jej wnioskowane świadczenie.

PRZYKŁAD 2

Pani Krystyna była zatrudniona w starostwie powiatowym na podstawie umowy o pracę. Udowodniław sumie 28 lat składkowych i nieskładkowych. W wieku 56 lat rozwiązano z nią stosunek pracy z powo-du reorganizacji urzędu. Pomimo tego ZUS odmówił jej przyznania wcześniejszej emerytury przewidzia-nej dla pracowników samorządowych, gdyż podstawą nawiązania stosunku pracy nie było mianowanie.

PRZYKŁAD 3

Pan Bogdan był zatrudniony w gminie jako pracownik mianowany. Z końcem 2006 roku. ze wzglę-du na to, że znalazł sobie inną lepszą pracę, złożył wypowiedzenie, a po jego upływie stosunek pra-cy uległ rozwiązaniu. Liczył dodatkowo, że w ten sposób przejdzie na wcześniejszą emeryturę prze-widzianą w ustawie o pracownikach samorządowych i będzie ją pobierał dorabiając jednocześniew nowym miejscu pracy. ZUS nie przyznał mu jednak tego świadczenia, gdyż rozwiązanie stosunkupracy nie nastąpiło ze ściśle określonych przez przepisy powodów.

Abc - solidarnosc.gorzow.enea.pl›niejsze emerytury.pdf · tzw. emerytura pracownicza, która...

Documents

Transcript of Abc - solidarnosc.gorzow.enea.pl›niejsze emerytury.pdf · tzw. emerytura pracownicza, która...