5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego – karta oceny …rcre.pl/pliki/Zasady oceny ryzyka...

5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego – karta

oceny ryzyka

Rozdzia³ 5/1.5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego – karta oceny ryzyka5. Ryzyko zawodowesierpieñ 2007Leszek Pietrzak

Spis treœci

1. Kto, kiedy i dlaczego dokonuje oceny ryzyka

zawodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

1.1. Przepisy, podstawowe pojêcia . . . . . . . . . . . . . 1

1.2. Cel dokonywania oceny ryzyka . . . . . . . . . . . . 2

1.3. Sytuacje, w których nale¿y dokonaæ oceny

ryzyka zawodowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

1.4. Osoby oceniaj¹ce ryzyko zawodowe . . . . . . . . 3

2. Podstawa oceny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

3. Elementy ryzyka zawodowego. . . . . . . . . . . . . . . . . 4

3.1. Prawdopodobieñstwo wyst¹pienia

niebezpiecznego zdarzenia . . . . . . . . . . . . . . . . 5

3.2. Czêstotliwoœæ i czas trwania ekspozycji . . . . . . 5

3.3. Mo¿liwoœæ unikniêcia lub ograniczenia skutków 5

4. Proces oceny ryzyka zawodowego . . . . . . . . . . . . . 6

5. Zbieranie informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

6. Identyfikacja zagro¿eñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

7. Metody szacowania ryzyka zawodowego . . . . . . . . 8

7.1. Lista kontrolna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

7.2. Analiza bezpieczeñstwa pracy . . . . . . . . . . . . . 11

7.3. Analiza „Co–gdy?” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

7.4. Technika FMEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

8. Metody szacowania elementów ryzyka . . . . . . . . . . 12

8.1. Szacowanie elementów ryzyka zgodnie

z Polsk¹ Norm¹ PN-N-18002 . . . . . . . . . . . . . 12

8.1.1. Szacowanie ciê¿koœci nastêpstw. . . . . . . . . . . 13

8.1.2. Szacowanie prawdopodobieñstwa . . . . . . . . . 14

8.2. Szacowanie na podstawie pomiarów . . . . . . . . 14

9. Ocena ryzyka dokonana na podstawie szacowania . . 14

10.Plan dzia³añ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

11.Dokumentacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Wzór karty dokumentowania oceny ryzyka

zawodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

1. Kto, kiedy i dlaczego dokonuje oceny ryzyka

zawodowego

1.1. Przepisy, podstawowe pojêcia

Zgodnie z art. 226 Kodeksu pracy (tj. Dz.U z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.), praco-

dawca ma obowi¹zek:

� oceniania i dokumentowania ryzyka zawodowego zwi¹zanego z wykonywan¹

prac¹,

� stosowania niezbêdnych œrodków profilaktycznych zmniejszaj¹cych to ryzyko,

sierpień 2007 1

OPINIERozdział 5/1.

� informowania pracowników o ryzyku zawodowym zwi¹zanym z wykony-

wan¹ przez nich prac¹ oraz

� informowania pracowników o zasadach ochrony przed zagro¿eniami.

Obowi¹zki powy¿sze zosta³y okreœlone tak¿e w rozporz¹dzeniu MPiPS z 26.9.1997 r.

w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy (tj. Dz.U. z 2003 r.

Nr 169, poz. 1650, ze zm.), gdzie zapisano, ¿e pracodawca powinien:

� dokonywaæ oceny ryzyka zawodowego,

� dokumentowaæ ocenê ryzyka zawodowego, a tak¿e zastosowanych koniecz-

nych œrodków profilaktycznych.

(§ 39 ust. 2 pkt 2 oraz § 39a ust. 1, 2, 3 rozporz¹dzenia MPiPS z 26.9.1997 r. w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy).

Natomiast w § 39 ust. 1 i ust. 2 pkt 8 oraz w § 39c ww. rozporz¹dzenia MPiPS

z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp okreœlono tak¿e, ¿e pracodawca

powinien poinformowaæ pracownika o zagro¿eniach wystêpuj¹cych na jego sta-

nowisku pracy.

Definicje Ryzyko zawodowe to prawdopodobieñstwo wyst¹pienia niepo¿¹danych zdarzeñ

zwi¹zanych z wykonywan¹ prac¹, powoduj¹cych straty, a w szczególnoœci praw-

dopodobieñstwo wyst¹pienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowot-

nych w wyniku zagro¿eñ zawodowych wystêpuj¹cych w œrodowisku pracy lub

sposobie wykonywania pracy (§ 2 pkt 7 rozporz¹dzenia MPiPS z 26.9.1997 r. w spra-

wie ogólnych przepisów bhp).

Pod pojêciem zagro¿enia nale¿y rozumieæ stan œrodowiska pracy mog¹cy spowo-

dowaæ wypadek lub chorobê (§ 2 pkt 13 ww. rozporz¹dzenia).

Pojêcie ryzyka zawodowego zdefiniowano równie¿ w europejskiej normie PN-EN

1050:1999, wg której jest to kombinacja prawdopodobieñstwa wyst¹pienia i stopnia

ciê¿koœci mo¿liwego urazu lub pogorszenia stanu zdrowia w sytuacji zagra¿aj¹cej,

tj. ka¿dej takiej sytuacji, w której cz³owiek eksponowany jest na jeden lub wiêcej

czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uci¹¿liwych.

W Polskiej Normie PN-N-18001:2004 Systemy zarz¹dzania bezpieczeñstwem i hi-

gien¹ pracy. Wymagania, zdefiniowano inne wa¿ne dla oceny ryzyka zawodowego

pojêcia. I tak:

� nara¿enie to podleganie oddzia³ywaniu czynników niebezpiecznych, szkodli-

wych lub uci¹¿liwych zwi¹zanych z wykonywaniem pracy,

� œrodki ochronne to œrodki ochrony zbiorowej i indywidualnej, a tak¿e inne

œrodki natury technicznej b¹dŸ organizacyjnej stosowane, aby zminimalizowaæ

ryzyko zawodowe.

1.2. Cel dokonywania oceny ryzyka

Podstawowym celem oceny ryzyka zawodowego jest zapewnienie mo¿liwie naj-

lepszej ochrony zdrowia pracowników i zapewnienia ci¹g³ej poprawy bezpie-

czeñstwa pracy. Bezpieczeñstwo to osi¹ga siê poprzez:

� identyfikacjê wszystkich zagro¿eñ wystêpuj¹cych przy wykonywanych przez

danego pracownika czynnoœciach,

� okreœlenie, czy ww. zagro¿enia nios¹ za sob¹ ryzyko zawodowe,

� odpowiednie wyposa¿enie stanowisk pracy,

2 sierpień 2007

OPINIE 5. Ryzyko zawodoweRozdział 5/1.

� w³aœciwy dobór stosowanych materia³ów, zw³aszcza jeœli idzie o substancje

i preparaty chemiczne, biologiczne, rakotwórcze lub mutagenne,

� odpowiedni¹ organizacjê procesu pracy.

Istotnym celem oceny ryzyka jest te¿ wykazanie pracownikom (ich przedstawicie-

lom) i organom nadzoru nad warunkami pracy, ¿e warunki panuj¹ce na poszcze-

gólnych stanowiskach pracy zosta³y gruntownie przeanalizowane, a zastosowane

œrodki ochronne s¹ adekwatne do wystêpuj¹cych zagro¿eñ.

Efektem oceny powinno byæ rozstrzygniêcie czy ryzyko jest odpowiednio kontrolo-

wane i czy mo¿na je uznaæ za akceptowalne. Jeœli w wyniku dokonanej oceny oka¿e

siê, ¿e ryzyko zawodowe jest zbyt wysokie, to jednym z efektów szacowania ryzyka

powinno byæ wskazanie œrodków profilaktycznych, jakie nale¿y zastosowaæ w celu

jego redukcji.

Ocena ryzyka zawodowego musi dostarczyæ niezbêdnych informacji do po-

dejmowania dzia³añ naprawczych i ustalania kolejnoœci ich wprowadzania.

Dzia³ania te powinny byæ równie¿ udokumentowane.

1.3. Sytuacje, w których nale¿y dokonaæ oceny ryzyka

zawodowego

Pracodawca ocenia ryzyko zawodowe wystêpuj¹ce przy wykonywanych pracach,

w szczególnoœci przy doborze:

� wyposa¿enia stanowisk i miejsc pracy,

� stosowanych substancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwór-

czych lub mutagennych oraz

po ka¿dej zmianie organizacji pracy.

Podczas oceny ryzyka zawodowego nale¿y uwzglêdniæ wszystkie wystêpuj¹ce

czynniki œrodowiska pracy oraz sposoby wykonywania poszczególnych prac.

(§ 39a. ust. 1 rozporz¹dzenia MPiPS z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp).

Ryzyko zawodowe nale¿y oceniæ zawsze w przypadku:

� tworzenia nowych stanowisk pracy,

� wprowadzania zmian (np. technologicznych lub organizacyjnych) na stanowi-

sku pracy,

� zmian w stosowanych œrodkach ochronnych.

Obowi¹zkowo oceniamy ryzyko zawodowe, jeœli nast¹pi³y zmiany wymagañ do-

tycz¹cych ocenianych stanowisk pracy, a tak¿e za ka¿dym razem po zaistnieniu

wypadku przy pracy.

Dobr¹ praktyk¹ jest ocenianie ryzyka zawodowego okresowo.

1.4. Osoby oceniaj¹ce ryzyko zawodowe

Zespół ds.oceny ryzykazawodowego

Ocena ryzyka zawodowego i formu³owanie zalecanych œrodków profilaktycznych

nie powinna byæ dzie³em tylko jednej osoby – np. zak³adowego inspektora ds. bhp.

Dobrze jest w tym celu tworzyæ zespo³y z³o¿one z pracodawcy i wyznaczonych

przez niego pracowników. Zaleca siê tak¿e, aby do zespo³u oceniaj¹cego ryzyko za-

wodowe w³¹czyæ ekspertów zewnêtrznych, a jeœli jest to niemo¿liwe, zespó³ powi-

sierpień 2007 3

5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego – karta oceny ryzyka OPINIERozdział 5/1.

nien takich ekspertów wynajmowaæ przynajmniej do konsultowania trudniejszych

zagadnieñ, czy kwestii budz¹cych kontrowersje.

Cz³onków zespo³u oceniaj¹cego nale¿y powo³ywaæ spoœród osób:

� znaj¹cych i rozumiej¹cych zasady oceny ryzyka zawodowego,

� maj¹cych odpowiedni zasób wiedzy niezbêdnej do identyfikacji zagro¿eñ,

� umiej¹cych prawid³owo oceniæ skutki zagro¿eñ, które wystêpuj¹ w trakcie wy-

konywania danej pracy,

� potrafi¹cych okreœliæ sposób dzia³ania prowadz¹cy do wykluczania b¹dŸ mini-

malizowania wystêpuj¹cych zagro¿eñ.

Od cz³onków zespo³u szacuj¹cego ryzyko zawodowe wymaga siê, aby potrafili ta-

k¿e identyfikowaæ problemy, które nale¿y rozwi¹zywaæ z udzia³em konsultantów

z zewn¹trz zak³adu.

Zaleca siê, aby pracodawca wyznaczy³ osobê, do której zadañ bêdzie nale¿a³o pla-

nowanie i koordynacja prac zwi¹zanych z ocena ryzyka zawodowego.

2. Podstawa oceny

Podstaw¹ oceny ryzyka zawodowego zwi¹zanego z wykonywaniem przez pra-

cownika konkretnych czynnoœci jest kombinacja:

� prawdopodobieñstwa wyst¹pienia urazu lub utraty zdrowia,

� najwy¿szej daj¹cej siê przewidzieæ ciê¿koœci urazu lub pogorszenia stanu zdrowia.

Poniewa¿ ciê¿koœæ urazu cia³a lub pogorszenia stanu zdrowia zale¿¹ od wielu czyn-

ników wystêpuj¹cych w danej sytuacji zagro¿enia, a ponadto tylko niektóre z tych

czynników mo¿na (czasem tylko czêœciowo) przewidzieæ, oceniaj¹c ryzyko zawo-

dowe powinno siê zak³adaæ najciê¿szy uraz lub najwiêksze pogorszenie stanu

zdrowia, które mo¿e byæ spowodowane ka¿dym ze zidentyfikowanych zagro¿eñ.

Taki najgorszy z mo¿liwych wariant nale¿y przyjmowaæ zawsze, nawet wówczas,

gdy prawdopodobieñstwo zaistnienia takiego urazu lub pogorszenia siê stanu

zdrowia nie jest wysokie.

PRZYKŁAD Oceniaj¹c ciê¿koœæ potencjalnego urazu nale¿y pamiêtaæ, ¿e czêsto drobne zdarzenie mo¿e nieœæ ze

sob¹ bardzo powa¿ne skutki. Z tak¹ sytuacj¹ mo¿emy mieæ do czynienia w przypadku zak³ucia siê pie-

lêgniarki ig³¹ od strzykawki podczas zabiegu, jeœli osoba poddana zabiegowi (szczepienie, pobranie

krwi) by³a nosicielem jakiejœ choroby.

3. Elementy ryzyka zawodowego

Precyzyjne okreœlenie elementów ryzyka zawodowego, zw³aszcza w ma³ych lub

œrednich zak³adach pracy jest z regu³y trudne. Z zasady jest ono oszacowane z przy-

bli¿eniem.

Mo¿liwoœæ wyst¹pienia urazu cia³a lub utraty zdrowia, to:

� prawdopodobieñstwo wyst¹pienia zdarzenia niebezpiecznego,

� czêstotliwoœæ wystêpowania zjawiska i czas ekspozycji,

� mo¿liwoœæ unikniêcia (lub ograniczenia) szkody.

4 sierpień 2007


3.1. Prawdopodobieñstwo wyst¹pienia niebezpiecznego

zdarzenia

Prawdopodobieñstwo wyst¹pienia niebezpiecznego zdarzenia zale¿y od nieza-

wodnoœci elementów struktury:

cz³owiek – maszyna – œrodowisko

Prawdopodobieñstwo to mo¿na oszacowaæ na podstawie danych zawartych w:

� opisach wypadków i zdarzeñ potencjalnie wypadkowych,

� analizach ryzyka na podobnych stanowiskach pracy,

� danych statystycznych dotycz¹cych podobnych wydarzeñ.

PRZYKŁADDane potrzebne do oszacowania prawdopodobieñstwa wyst¹pienia zdarzenia niebezpiecznego mo¿na

uzyskaæ m.in.:

� z literatury naukowo-technicznej,

� z G³ównego Urzêdu Statystycznego, który zbiera i przetwarza takie informacje dostarczone

z firm na formularzach „Statystycznej karty wypadku”,

� wymieniaj¹c doœwiadczenia z pracownikami s³u¿b bhp z innych zak³adów, ale przede

wszystkim –

� ze statystyk wypadkowych prowadzonych w zak³adzie pracy, w tym prowadzonych na

w³asny u¿ytek rejestrów zdarzeñ potencjalnie wypadkowych,

� statystyk dotycz¹cych awarii oraz

� rozmów z pracownikami wykonuj¹cymi poszczególne czynnoœci, które podlegaj¹ szacowaniu.

3.2. Czêstotliwoœæ i czas trwania ekspozycji

Czêstotliwoœæ i czas trwania ekspozycji zale¿¹ od:

� czêstoœci dostêpu do stref niebezpiecznych,

� koniecznoœci dostêpu i charakteru tego dostêpu do ww. stref,

� czasu przebywania pracownika,

� liczby osób, które musz¹ przebywaæ w strefach niebezpiecznych.

PRZYKŁAD�ród³em informacji tego typu mog¹ byæ m.in.:

� dane o stosowanych procedurach i technologiach,

� dokumentacja techniczno-ruchowa i instrukcje stanowiskowe,

� obserwacje zadañ wykonywanych przez pracowników i prowadzone z nimi rozmowy,

� analizy czynników mog¹cych wp³ywaæ na warunki pracy (np. czynników atmosferycznych),

� opinie ekspertów.

3.3. Mo¿liwoœæ unikniêcia lub ograniczenia skutków

Ten element ryzyka zawodowego zwi¹zany jest z:

� prêdkoœci¹ pojawiania siê zagro¿enia,

� mo¿liwoœci¹ unikniêcia wypadku (refleks, zwinnoœæ, unik, ucieczka),

� œwiadomoœci¹ ryzyka (wiedza ogólna, wyszkolenie i doœwiadczenie pracowni-

ka, obserwacja urz¹dzeñ sygnalizuj¹cych).

sierpień 2007 5


PRZYKŁAD W przypadku pracowników o krótkim sta¿u pracy œwiadomoœæ ryzyka jest mniejsza ni¿ u pracowni-

ków d³u¿ej zatrudnionych przy wykonywaniu danego rodzaju prac. Warto te¿ wiedzieæ, ¿e równie¿

zbytnia rutyna ogranicza mo¿liwoœæ unikniêcia lub zminimalizowania skutków zagro¿enia.

4. Proces oceny ryzyka zawodowego

Zasada syste-matycznegodziałania

Ocena ryzyka zawodowego jest procesem wieloetapowym i mo¿e byæ przeprowa-

dzana „krok po kroku”. Wa¿ne jest, aby dzia³aæ metodycznie, bo tylko tak mo¿na

uzyskaæ pe³ne i wiarygodne dane, konieczne do w³aœciwego zarz¹dzania ryzykiem.

Proces ten przebiega w kilku podanych poni¿ej etapach:

� zbieranie informacji niezbêdnych do oceny ryzyka zawodowego,

� analiza zebranych informacji i identyfikowanie zagro¿eñ wystêpuj¹cych pod-

czas wykonywania poszczególnych czynnoœci,

� szacowanie i ocena ryzyka zwi¹zanego ze zidentyfikowanymi zagro¿eniami,

� wyznaczanie dopuszczalnoœci ryzyka,

� formu³owanie zaleceñ (niezbêdne œrodki profilaktyczne) dotycz¹cych dzia³añ

eliminuj¹cych lub ograniczaj¹cych ryzyko.

5. Zbieranie informacji

Przegląd stano-wisk pracyi wykonywa-nych zadań

Przygotowuj¹c siê do oceny ryzyka zawodowego nale¿y dokonaæ przegl¹du sta-

nowiska pracy i wykonywanych na nim czynnoœci oraz zastanowiæ siê co mo¿e po-

wodowaæ zagro¿enie. Dobrze jest w tym celu przyjrzeæ siê:

� lokalizacji stanowiska pracy,

� poszczególnym zadaniom, jakie na tym stanowisku s¹ wykonywane,

� osobom zatrudnionym na tym stanowisku,

� stosowanym œrodkom pracy, materia³om i operacjom technologicznym,

� sposobom wykonywania pracy,

� stosowanym œrodkom ochronnym (szczególnie ochronom zbiorowym, ale te¿

i œrodkom ochrony indywidualnej).

PRZYKŁAD Zbieraj¹c informacje dotycz¹ce osób wykonuj¹cych poszczególne zadania nale¿y uwzglêdniæ pracow-

ników, których obowi¹zuj¹ szczególne uregulowania w prawie pracy, np.: m³odocianych, kobiety

w ci¹¿y, osoby niepe³nosprawne.

Źródłainformacji

Potrzebne do oceny ryzyka zawodowego informacje znajd¹ Pañstwo tak¿e ana-

lizuj¹c:

� dane techniczne maszyn lub narzêdzi (mo¿na je otrzymaæ od producenta lub

dostawcy);

� procedury technologiczne i instrukcje obs³ugi;

� wyniki pomiarów czynników szkodliwych i niebezpiecznych, wystêpuj¹cych

na stanowisku pracy;

� czynniki psychologiczne, spo³eczne i fizyczne;

6 sierpień 2007


� organizacjê przedsiêwziêæ zmierzaj¹cych do zapewnienia w³aœciwych warun-

ków pracy;

� dokumentacjê:

� wypadków przy pracy i zdarzeñ potencjalnie wypadkowych,

� chorób zawodowych,

� awarii;

� przepisy prawne, normy i literaturê naukowo-techniczn¹;

� karty charakterystyk substancji niebezpiecznych (jeœli takie s¹ wykorzystywa-

ne w produkcji).

Nie wolno te¿ zaniedbaæ obserwacji:

� czynników zewnêtrznych, mog¹cych wp³yn¹æ na stanowisko pracy (np. czyn-

ników atmosferycznych, czy sytuacji, kiedy praca na stanowisku jest wykony-

wana okazjonalnie przez innych pracowników),

� œrodowiska pracy,

� zadañ wykonywanych na stanowisku pracy i poza nim.

Warto sprawdziæ te¿, czy praca jest wykonywana zgodnie z ustalonymi proce-

durami.

Wywiad z pra-cownikami

Bardzo wa¿nym elementem w ca³ej procedurze dokonywania oceny ryzyka za-

wodowego jest wywiad z zatrudnionymi na danym stanowisku pracownikami.

Elementu tego nie wolno lekcewa¿yæ i pomijaæ, gdy¿ to w³aœnie pracownicy mog¹

zauwa¿aæ rzeczy, które nie s¹ oczywiste na pierwszy rzut oka.

6. Identyfikacja zagro¿eñ

Identyfikacja zagro¿eñ powinna obejmowaæ:

� okreœlenie wszelkich czynników niebezpiecznych i szkodliwych wystêpuj¹cych

na stanowisku pracy (ze szczególnym uwzglêdnieniem wszelkich stosowanych

substancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub muta-

gennych),

� wybór tych w³aœciwoœci czynników szkodliwych i niebezpiecznych, których

oddzia³ywanie ma decyduj¹cy wp³yw na cz³owieka i okreœlenie ich wartoœci,

� ustalenie w jaki sposób czynniki te mog¹ oddzia³ywaæ na cz³owieka,

� okreœlenie czasu lub czêstotliwoœci ekspozycji cz³owieka na istniej¹ce zagro¿enia,

� ustalenie liczby osób nara¿onych.

Najważniejszezagrożenia

Zagro¿enia zwi¹zane z czynnikami niebezpiecznymi, których oddzia³ywanie pro-

wadzi najczêœciej do urazów o ró¿nej ciê¿koœci, powinny byæ okreœlane wed³ug ich

rodzaju i nasilenia wystêpowania.

Przy prowadzeniu oceny ryzyka nale¿y skoncentrowaæ siê na najistotniejszych

zagro¿eniach mog¹cych byæ przyczyn¹ powa¿nych urazów lub chorób zawo-

dowych.

PRZYKŁADNale¿y pamiêtaæ, ¿e w przypadku, np. substancji rakotwórczych mimo, i¿ prawdopodobieñstwo uwol-

nienia siê takiej substancji do œrodowiska pracy mo¿e byæ znikome, to skutki tego zdarzenia mog¹ byæ

bardzo powa¿ne.

sierpień 2007 7


Lista czynnikówszkodliwych

Prowadz¹c identyfikacjê zagro¿eñ zwi¹zanych z czynnikami szkodliwymi, do-

brze jest ustaliæ listê tych czynników i zebraæ dane o ich w³aœciwoœciach. Dane

o w³aœciwoœciach czynników szkodliwych mo¿na uzyskaæ z odpowiednich kart

charakterystyk i norm, które czêsto okreœlaj¹ tak¿e metody pomiaru okreœlonych

w³aœciwoœci.

Lista kontrolna ma te¿ pomóc zweryfikowaæ, czy wszystkie zagro¿enia zosta³y zi-

dentyfikowane oraz czy informacje dostêpne na ich temat s¹ wystarczaj¹ce.

Ustalaj¹c liczbê osób nara¿onych, nale¿y uwzglêdniæ tak¿e osoby, które mog¹

przebywaæ na stanowisku pracy okazjonalnie, np.: dostawców i podwykonaw-

ców, personel techniczny, konserwatorów, osoby sprz¹taj¹ce, a tak¿e ewentualnych

goœci. Oni tak¿e s¹ nara¿eni na czynniki niebezpieczne i szkodliwe.

Dobra ocena potencjalnych skutków powodowanych przez zagro¿enia umo¿liwia

podjêcie odpowiednich dzia³añ prewencyjnych – zastosowania we w³aœciwej kolej-

noœci œrodków profilaktycznych.

7. Metody szacowania ryzyka zawodowego

Oszacowanie ryzyka obejmuje przyporz¹dkowanie miar poszczególnym elemen-

tom ryzyka:

� prawdopodobieñstwu urazu lub utraty zdrowia i

� ciê¿koœci mo¿liwego urazu lub utraty zdrowia.

Wybór prostychmetod

Identyfikacja zagro¿eñ mo¿e byæ prowadzona przy zastosowaniu ró¿nych proce-

dur, nie ma tu jednego uniwersalnego sposobu, który mo¿na zastosowaæ do ka¿de-

go stanowiska. W Polskiej Normie PN-N-18002:2000 zaleca siê, aby do identyfikacji

zagro¿eñ stosowaæ metody o ma³ym stopniu skomplikowania i sformalizowania,

których stosowanie nie wymaga wiedzy specjalistycznej. Takimi w³aœnie s¹, m.in.:

� listy kontrolne oraz

� metoda analizy bezpieczeñstwa pracy.

W przywo³anej powy¿ej Polskiej Normie, podano ogólne wytyczne na temat metod

zbierania informacji, identyfikacji zagro¿eñ i szacowania elementów ryzyka. Infor-

macje te w zakresie dotycz¹cym identyfikacji zagro¿eñ wywo³uj¹ jednak obawy

o mo¿liwoœci dokonania oceny ryzyka we w³asnym zakresie. Ocena ryzyka nie

musi byæ trudna i nie powinna stanowiæ problemu nawet dla pracodawcy z ma³ego

przedsiêbiorstwa. Oszacowuj¹c ryzyko zawodowe przy wykonywanych pracach

nie nale¿y zbytnio komplikowaæ dzia³añ. W ma³ych firmach wystêpuje na ogó³

kilka zagro¿eñ, zwykle dobrze znanych, a niektóre z nich s¹ ju¿ zapewne ocenione.

Jeœli w produkcji wykorzystuje siê materia³y toksyczne lub substancje niebezpiecz-

ne, mo¿na od razu wykonaæ szacowanie ryzyka i dobraæ, zgodnie z normami, œrod-

ki ochronne. Je¿eli wystêpuj¹ problemy, mo¿na zawsze skorzystaæ z norm, przepi-

sów, kart charakterystyki substancji i preparatów niebezpiecznych lub uzyskaæ

poradê w odpowiednich instytucjach, np. w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy

– Pañstwowym Instytucie Badawczym.

Ocena ryzyka jest dok³adnym sprawdzeniem tego, co mo¿e byæ przyczyn¹ za-

gro¿enia w trakcie wykonywania czynnoœci na stanowisku pracy i jakie skutki

mog¹ powodowaæ wystêpuj¹ce zagro¿enia, a jej wynik jest decyduj¹cy dla podej-

mowania dzia³añ prewencyjnych i stosowania w³aœciwych œrodków ochronnych.

8 sierpień 2007


Bez wzglêdu na to, kto oszacowuje ryzyko zawodowe, to zawsze pracodawca jest

bezpoœrednio odpowiedzialny za to, czy ocena zosta³a wykonana dobrze.

Przystêpuj¹c do oceny ryzyka musimy pamiêtaæ, ¿e zagro¿eniem jest wszystko to,

co mo¿e spowodowaæ szkodê (uraz lub pogorszenie stanu zdrowia), a ryzyko

zwi¹zane z wystêpowaniem zagro¿eñ okreœla prawdopodobieñstwo (du¿e lub

ma³e), ¿e ktoœ mo¿e ulec wypadkowi lub chorobie o okreœlonym stopniu ciê¿koœci.

Do zadañ pracodawcy nale¿y podjêcie decyzji czy dane zagro¿enie jest znacz¹ce.

Ten sam czynnik w ró¿nych warunkach i na ró¿nych stanowiskach pracy mo¿e zo-

staæ oceniony odmiennie.

PRZYKŁADZ pr¹dem elektrycznym mog¹cym spowodowaæ pora¿enie, a nawet utratê ¿ycia spotykamy siê co-

dziennie. Prawdopodobieñstwo wypadku, wiêc i ryzyko z nim zwi¹zane jest z regu³y raczej niewielkie,

pod warunkiem, ¿e zosta³y zastosowane – odpowiedni rodzaj izolacji, w³aœciwe uziemienie, wymaga-

ne zabezpieczenia ró¿nicowopr¹dowe. Jednak istniej¹ sytuacje i stanowiska pracy, na których za-

gro¿enie pora¿eniem pr¹dem elektrycznym nale¿y oceniæ jako znaczne. Takim przypadkiem bêdzie

stanowisko, np. montera elektryka, gdzie pora¿enie pr¹dem elektrycznym przy bezpoœrednim dotkniê-

ciu w trakcie wykonywania prac elektromonterskich jest prawdopodobne, a ryzyko zawodowe z tym

zwi¹zane nale¿y oszacowaæ jako œrednie.

7.1. Lista kontrolna

W metodzie listy kontrolnej stosuje siê odpowiednie zestawy pytañ umo¿liwiaj¹ce

sprawdzenie stanu bezpieczeñstwa maszyn i urz¹dzeñ oraz procesów pracy. Listy

kontrolne s³u¿¹ do identyfikacji zgodnoœci praktyki z istniej¹cymi normami oraz

stanowi¹ podstawê do zidentyfikowania i podstawowego oszacowania zagro¿eñ

i ich skutków.

Ze wzglêdu na to, ¿e niektóre zagadnienia mog¹ byæ przez listê kontroln¹ po-

miniête, listy ³¹czone s¹ z innymi technikami identyfikacji zagro¿eñ, np. z metod¹

„Co – gdy”.

Tworzenie listyListê pytañ tworzy siê najczêœciej w oparciu o istniej¹ce normy na zasadzie ustala-

nia ró¿nic lub braków. Na liœcie umieszczamy pytania typu:

� „Czy stosuje siê?”

� „Czy wykonuje siê w okreœlony sposób?”

� „Czy jest wystarczaj¹ca liczba informacji?”, itp.

Odpowiedzi udzielane na pytania musz¹ byæ jednoznaczne „TAK” lub „NIE”.

Dopiero po ustosunkowaniu siê do wszystkich pytañ dokonujemy szczegó³owego

przegl¹du wyników.

PRZYKŁADPrzedstawiona lista kontrolna nie obejmuje oczywiœcie wszystkich mo¿liwych sytuacji, ale pozwala

zidentyfikowaæ podstawowe zagro¿enia mog¹ce wyst¹piæ na stanowisku pracy i mo¿na j¹ wykorzy-

staæ bezpoœrednio. Niemniej jednak nale¿y zastanowiæ siê czy nie wymaga ona uzupe³nienia o pytania

oddaj¹ce charakter produkcji i specyfikê wykonywania pracy we w³asnym zak³adzie. Mo¿e te¿ okazaæ

siê, ¿e czêœæ z podanych poni¿ej pytañ jest w przypadku naszego zak³adu niepotrzebna.

sierpień 2007 9


Lista kontrolna

Lp. Czy pracownik podczas wykonywania czynnoœci mo¿e: Tak Nie Uwagi

1. Potkn¹æ siê, poœlizgn¹æ lub upaœæ na p³aszczyŸnie?

2. Upaœæ z wysokoœci lub wpaœæ do zag³êbieñ?

3. Zostaæ uderzony, przygnieciony, lub pochwycony przez: ma-

szyny, narzêdzia, przemieszczane lub spadaj¹ce przedmioty?

4. Uderzyæ siê o nieruchome przedmioty?

5. Wejœæ w kontakt z przedmiotami ostrymi, chropowatymi lub

bêd¹cymi w ruchu?

6. Wejœæ w kontakt z powierzchniami gor¹cymi lub zimnymi?

7. Doznaæ urazu w w¹skich dojœciach i ograniczonych przestrze-

niach?

8. Doznaæ urazu podczas wytrysku cieczy pod ciœnieniem?

9. Doznaæ urazu podczas po¿aru lub wybuchu?

10. Doznaæ urazu podczas pêkniêcia czêœci maszyn lub urz¹dzeñ

oraz narzêdzi?

11. Doznaæ urazu podczas zawalenia siê wykopów, wyrobisk,

zalania, zasypania, itp.?

12. Byæ pora¿ony pr¹dem elektrycznym?

13. Byæ nara¿ony na dzia³anie elektrycznoœci statycznej?

14. Byæ nara¿ony na ha³as?

15. Byæ nara¿ony na drgania mechaniczne?

16. Byæ nara¿ony na promieniowanie podczerwone, nadfioletowe?

17. Byæ nara¿ony na promieniowanie laserowe?

18. Byæ nara¿ony na promieniowanie jonizuj¹ce?

19. Byæ nara¿ony na dzia³anie pola magnetycznego lub elektrycznego?

20. Byæ nara¿ony na oddzia³ywanie substancji chemicznych?

21. Byæ nara¿ony na oddzia³ywanie substancji i preparatów

toksycznych?


rakotwórczych?

23. Byæ nara¿ony na oddzia³ywanie czynników biologicznych?


mutagennych?

25. Byæ obci¹¿ony du¿ym wysi³kiem fizycznym?

26. Byæ poddany du¿emu obci¹¿eniu psychicznemu (np. stres

wynikaj¹cy z koniecznoœci szybkiego podejmowania decyzji

obarczonych istotnymi konsekwencjami)?

27. Byæ nara¿ony na agresjê klientów lub zwierz¹t?

28. Byæ nara¿ony na pracê w ograniczonej przestrzeni lub

w wymuszonej pozycji cia³a?

29. Byæ nara¿ony na negatywny wp³yw pracy monotonnej i pracy

w ustalonym z góry tempie?

10 sierpień 2007


W oparciu o wnioski p³yn¹ce z analizy listy kontrolnej podejmowane s¹ decyzje

o dalszych dzia³aniach nakierowanych na redukcjê ryzyka.

7.2. Analiza bezpieczeñstwa pracy

Zasadapostępowania

Identyfikacja zagro¿eñ metod¹ analizy bezpieczeñstwa pracy, to systematyczne

badanie nastêpuj¹cych po sobie czynnoœci, wykonywanych na stanowisku pracy.

Analizuj¹c zagro¿enia zwi¹zane z wykonywaniem poszczególnych czynnoœci na-

le¿y rozwa¿yæ:

� jakiego rodzaju wypadki mog¹ wyst¹piæ?

� czy mog¹ wyst¹piæ problemy lub odchylenia od normalnego przebiegu pracy?

� czy wykonywanie zadañ wymaga du¿ego wysi³ku fizycznego lub obci¹¿enia

psychicznego?

� czy czynnoœci mog¹ byæ wykonywane w inny sposób ni¿ ten ustalony w pro-

cedurach lub instrukcjach stanowiskowych?

� czy podczas wykonywania czynnoœci pracownik jest eksponowany na szkod-

liwe czynniki fizyczne (ha³as, drgania, promieniowanie, itp.), chemiczne, bio-

logiczne?

7.3. Analiza „Co – gdy?”

Burza mózgówAnaliza „Co – gdy?” wspomaga listy kontrolne i jest technik¹ zbli¿on¹ do tzw. „bu-

rzy mózgów”. Zasada jest prosta – zespó³ prowadz¹cy identyfikacjê zagro¿eñ dys-

kutuje na temat mo¿liwych niepo¿¹danych zdarzeñ. Stawiane w trakcie dyskusji

pytania mog¹ dotyczyæ ró¿nych obszarów zwi¹zanych z procesem pracy i s¹ for-

mu³owane w oparciu o doœwiadczenie, istniej¹ce na stanowisku pracy rysunki,

schematy oraz procedury. W trakcie dyskusji, jak¹ w istocie jest ta metoda, okreœ-

lane s¹ mo¿liwe sytuacje wypadkowe, ich konsekwencje oraz istniej¹ce œrodki

ochronne. W efekcie powstaje tabela, gdzie obok wyszczególnienia sytuacji wypad-

kowych znajdzie siê opis urazów, jakie mog¹ wyst¹piæ oraz wykaz istniej¹cych

i proponowanych œrodków zabezpieczaj¹cych.

7.4. Technika FMEA

Do identyfikacji zagro¿eñ wystêpuj¹cych na stanowiskach pracy zwi¹zanych ze

z³o¿onymi obiektami technicznymi mo¿e byæ wykorzystana metoda FMEA (ang.

Failure Modes and Effects Analysis), która okreœla awarie elementów technicznych

i ich skutki dla instalacji, maszyny i pracownika. Rodzaje awarii opisywane s¹

przez uszkodzenia, jakich mog¹ doznaæ poszczególne fragmenty obiektu. FMEA

identyfikuje awarie, które w sposób bezpoœredni mog¹ przyczyniaæ siê do wy-

st¹pienia wypadku. B³êdy pracownika nie s¹ przedmiotem analizy w metodzie

FMEA, jakkolwiek efekty b³êdnych dzia³añ cz³owieka s¹ w³¹czane do awarii tech-

nicznych. Do stosowania analizy metod¹ FMEA niezbêdne jest posiadanie:

� informacji o obiekcie, w tym o jego funkcjach i wyposa¿eniu,

� wiedzy o dzia³aniu poszczególnych elementów sk³adowych,

� danych o rodzajach awarii, które mog¹ wyst¹piæ.

sierpień 2007 11


8. Metody szacowania elementów ryzyka

Do szacowania elementów ryzyka (prawdopodobieñstwa urazu lub utraty zdro-

wia oraz stopnia ich ciê¿koœci) najczêœciej wykorzystywane s¹ tabele zawieraj¹ce

odpowiednie przedzia³y prawdopodobieñstwa wyst¹pienia oraz stopnia ciê¿koœci

urazu lub utraty zdrowia. Znajduje siê w nich tak¿e interpretacja przyjêtych pojêæ

(np. w PN-N-18002:2000). Niekiedy przyjmowane s¹ pewne wartoœci punktowe

dla elementów ryzyka (np. w metodzie wskaŸnika poziomu ryzyka WPR, metodzie

PHA (Preliminary Hazard Analysis), metodzie Risk Score, itp.

8.1. Szacowanie elementów ryzyka zgodnie z Polsk¹ Norm¹

PN-N-18002:2000

Godnym polecenia jest prosty sposób oszacowania elementów ryzyka przedsta-

wiony w Polskiej Normie PN-N-18002:2000 Systemy zarz¹dzania bezpieczeñ-

stwem i higien¹ pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego. Jest on

bardzo wygodny do stosowania zarówno w ma³ych, jak i wiêkszych przedsiêbior-

stwach. Mo¿na go z powodzeniem wykorzystywaæ do szacowania ryzyka zawo-

dowego przy wykonywaniu ró¿norakich typów prac.

W normie zaleca siê oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej lub

piêciostopniowej.

Szacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej

Prawdopodobieñstwo Ciê¿koœæ nastêpstw

Ma³a Œrednia Du¿a

Ma³o prawdopodobne Ma³e

1

Ma³e

1

Œrednie

2

Prawdopodobne Ma³e

1

Œrednie

2

Du¿e

3

Wysoce prawdopodobne Œrednie

2

Du¿e

3

Du¿e

3

Szacowanie ryzyka zawodowego w skali piêciostopniowej

Prawdopodobieñstwo Ciê¿koœæ nastêpstw

Ma³a Œrednia Du¿a

Ma³o prawdopodobne Bardzo ma³e

1

Ma³e

2

Œrednie

3

Prawdopodobne Ma³e

2

Œrednie

3

Du¿e

4

Wysoce prawdopodobne Œrednie

3

Du¿e

4

Bardzo du¿e

5

12 sierpień 2007

RADY 5. Ryzyko zawodoweRozdział 5/1.

8.1.1. Szacowanie ciê¿koœci nastêpstw

Zaleca siê wykorzystywaæ powy¿sze tabele przede wszystkim podczas oceny ryzy-

ka zwi¹zanego z oddzia³ywaniem czynników niebezpiecznych (g³ównie czynni-

ków mechanicznych). W normie podano odpowiedni¹ interpretacjê stopnia ciê¿ko-

œci mo¿liwych nastêpstw oraz prawdopodobieñstwa ich wyst¹pienia z podzia³em

na nastêpstwa:

� o ma³ej szkodliwoœci,

� o œrednim stopniu szkodliwoœci,

� o du¿ym stopniu szkodliwoœci.

Nastêpstwa o ma³ej szkodliwoœci

Zalicza siê tu urazy i choroby nie powoduj¹ce d³ugotrwa³ych dolegliwoœci i absencji

w pracy. S¹ to czasowe pogorszenia stanu zdrowia, takie jak:

� niewielkie st³uczenia i zranienia,

� podra¿nienia oczu,

� objawy niewielkiego zatrucia,

� bóle g³owy, itp.

Nastêpstwa o œrednim stopniu szkodliwoœci

Do tej grupy nastêpstw zaliczane s¹ urazy i choroby powoduj¹ce niewielkie, ale

d³ugotrwa³e lub nawracaj¹ce okresowo dolegliwoœci, powoduj¹ce okresow¹

absencjê w pracy. S¹ to, np.:

� zranienia,

� oparzenia I i II stopnia na niewielkiej powierzchni cia³a,

� alergie skórne,

� proste z³amania oraz

� zespo³y przeci¹¿eniowe uk³adu miêœniowo-szkieletowego, itp.

Nastêpstwa o du¿ym stopniu szkodliwoœci

Zaliczane s¹ tu urazy i choroby powoduj¹ce ciê¿kie i sta³e dolegliwoœci, a nawet

œmieræ osoby poszkodowanej. Wœród urazów i chorób zaliczanych do tej grupy

mo¿na wymieniæ:

� oparzenia II i III stopnia dotycz¹ce du¿ej powierzchni cia³a,

� amputacje,

� skomplikowane z³amania z nastêpow¹ dysfunkcj¹,

� choroby nowotworowe,

� toksyczne uszkodzenia narz¹dów wewnêtrznych i uk³adu nerwowego w wyni-

ku nara¿enia na czynniki chemiczne,

� zespó³ wibracyjny,

� zawodowe uszkodzenie s³uchu,

� astmê, zaæmê, itp. choroby zawodowe znacznie skracaj¹ce ¿ycie lub powo-

duj¹ce œmieræ,

� wypadki œmiertelne.

sierpień 2007 13

5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego – karta oceny ryzyka RADYRozdział 5/1.

8.1.2. Szacowanie prawdopodobieñstwa

Interpretacjê prawdopodobieñstwa wyra¿ono przez liczbê mo¿liwych zdarzeñ

w ci¹gu okresu aktywnoœci zawodowej pracownika. Nale¿y przy tym pamiêtaæ,

¿e nie jest to jedyny element decyduj¹cy o prawdopodobieñstwie urazu lub utraty

zdrowia!

Ma³o prawdopodobne

S¹ to wszystkie nastêpstwa zagro¿eñ, które nie powinny wyst¹piæ podczas ca³ego

okresu aktywnoœci zawodowej pracownika.

Prawdopodobne

Zalicza siê tu nastêpstwa zagro¿eñ, które mog¹ wyst¹piæ nie wiêcej ni¿ kilka razy

w ca³ym okresie aktywnoœci zawodowej pracownika.

Wysoce prawdopodobne

Do grupy tej zalicza siê nastêpstwa zagro¿eñ, które mog¹ wyst¹piæ wielokrotnie

w okresie aktywnoœci zawodowej pracownika.

8.2. Szacowanie na podstawie pomiarów

Bardzo wygodna jest metoda szacowania poziomu ryzyka na podstawie zmierzo-

nych wartoœci wielkoœci charakteryzuj¹cej nara¿enie. Je¿eli dysponujemy wyni-

kami pomiarów czynników szkodliwych wystêpuj¹cych na stanowisku pracy,

mo¿emy w prosty sposób oszacowaæ ryzyko zwi¹zane z wystêpowaniem zagro¿eñ

powodowanych tymi czynnikami. Dla czynników szkodliwych, dla których ustalo-

no wartoœci graniczne (NDS i NDN), ryzyko mo¿na oceniæ od razu jako:

� ma³e, gdy wyniki pomiarów zawieraj¹ siê poni¿ej 0,5 NDN i NDS,

� œrednie – wyniki z zakresu 0,5 do 1 NDS, NDN,

� du¿e – wyniki pomiarów powy¿ej wartoœci NDS i NDN (wg PN-N-18002:2000).

W przypadku braku ustalonych wartoœci NDS i NDN do szacowania ryzyka mo¿na

wykorzystaæ opinie ekspertów i/lub wzi¹æ pod uwagê opinie pracowników.

9. Ocena ryzyka dokonana na podstawie szacowania

Jeœli ju¿ oszacowaliœmy ryzyko zawodowe, kolejnym krokiem jest dokonanie

jego oceny. Inaczej mówi¹c nale¿y odpowiedzieæ sobie na pytanie: „Czy to ryzyko

mo¿na zaakceptowaæ?”.

Akceptowanieryzyka

Decyzja o akceptacji ryzyka lub koniecznoœci zastosowania odpowiednich œrod-

ków w celu jego ograniczenia wymaga ustalenia kryteriów oceny.

Podstawowym kryterium dla podejmowania decyzji o akceptacji ryzyka lub ko-

niecznoœci jego obni¿enia s¹ wymagania obowi¹zuj¹cych przepisów i norm tech-

nicznych (mo¿na tak¿e przyj¹æ kryteria surowsze ni¿ dopuszczaj¹ przepisy).

Gdy okreœlone w obowi¹zuj¹cych przepisach wymagania nie s¹ spe³nione, to

wówczas ryzyka nie mo¿na zaakceptowaæ.

14 sierpień 2007


W ka¿dym przypadku, jeœli przepisy lub normy nie ustalaj¹ jednoznacznych wy-

magañ, nale¿y kierowaæ siê ogólnie przyjêtymi zasadami, opiniami ekspertów

z dziedziny bhp, uwzglêdniaæ wyniki analiz ekonomicznych oraz opinie zaintere-

sowanych pracowników.

Ryzyko zawodowe z zasady nale¿y obni¿yæ do najni¿szego poziomu, który uza-

sadniony jest rachunkiem ekonomicznym.

Ocena ryzyka i wynikaj¹ce z niej zalecenia

(oszacowanie w skali trójstopniowej)

Oszacowanie

ryzyka

zawodowego

Dopuszczalnoœæ

ryzyka

zawodowego

Niezbêdne dzia³ania

Du¿e Niedopuszczalne

Je¿eli ryzyko zawodowe zwi¹zane jest z prac¹ ju¿

wykonywan¹, dzia³ania w celu jego zmniejszenia

trzeba podj¹æ natychmiast. Najszybciej mo¿na to

osi¹gn¹æ stosuj¹c œrodki ochrony indywidualnej,

niemniej jednak nale¿y zastanowiæ siê czy nie

mo¿na zastosowaæ ochron zbiorowych, których

zastosowanie zawsze powinno byæ rozwa¿one

w pierwszej kolejnoœci. Planowana praca nie mo-

¿e byæ rozpoczêta do czasu zmniejszenia ryzyka

do poziomu dopuszczalnego.

Poziom wyznaczony przez przepisy, normy NDS i NDN

Œrednie

Dopuszczalne

Zaleca siê zaplanowanie i podjêcie dzia³añ, któ-

rych celem jest zmniejszenie ryzyka.

Ma³e

Konieczne s¹ dzia³ania zapewniaj¹ce, ¿e ryzyko

zawodowe pozostaje co najwy¿ej na tym samym

poziomie.

Ocena ryzyka i wynikaj¹ce z niej zalecenia

(oszacowanie w skali piêciostopniowej)

Oszacowanie

ryzyka

zawodowego

Dopuszczalnoœæ

ryzyka

zawodowego

Niezbêdne dzia³ania

Bardzo du¿e

Niedopuszczalne

Praca nie mo¿e byæ rozpoczêta ani kontynuowa-

na do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego


Du¿e

Je¿eli ryzyko zawodowe zwi¹zane jest z prac¹ ju¿

wykonywan¹, dzia³ania w celu jego zmniejszenia

trzeba podj¹æ natychmiast. Najszybciej mo¿na to

osi¹gn¹æ stosuj¹c œrodki ochrony indywidualnej,

niemniej jednak nale¿y zastanowiæ siê czy nie

mo¿na zastosowaæ ochron zbiorowych, których

zastosowanie zawsze powinno byæ rozwa¿one

w pierwszej kolejnoœci. Planowana praca nie mo-

¿e byæ rozpoczêta do czasu zmniejszenia ryzyka


sierpień 2007 15

Rozdział 5/1. OPINIERozdział 5/1.

Poziom wyznaczony przez przepisy, normy NDS i NDN

Œrednie

Dopuszczalne

Zaleca siê zaplanowanie i podjêcie dzia³añ, któ-

rych celem jest zmniejszenie ryzyka.

Ma³e

Zaleca siê rozwa¿enie mo¿liwoœci dalszego

zmniejszania poziomu ryzyka zawodowego lub

zapewnienie, ¿e ryzyko pozostanie najwy¿ej na

tym samym poziomie.

Bardzo ma³e Nie jest konieczne prowadzenie ¿adnych dzia³añ.

10. Plan dzia³añ

Przeprowadzona ocena ryzyka zawodowego powinna stanowiæ podstawê planu

dzia³añ zmierzaj¹cych do eliminacji lub ograniczenia poziomu ryzyka (zastoso-

wania œrodków profilaktycznych). Zastosowane w nastêpstwie oceny ryzyka za-

wodowego œrodki profilaktyczne, metody oraz organizacja pracy powinny:

� zapewniaæ zwiêkszenie poziomu bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia praco-

wników,

� byæ zintegrowane z dzia³alnoœci¹ prowadzon¹ przez pracodawcê na wszyst-

kich poziomach struktury organizacyjnej zak³adu pracy.

Kolejnośćstosowaniaśrodkówochronnych

Planuj¹c dzia³ania zmierzaj¹ce do minimalizowania ryzyka zawodowego, zawsze

trzeba rozwa¿yæ, czy istnieje mo¿liwoœæ ca³kowitego wyeliminowania zagro¿enia.

Je¿eli nie jest to mo¿liwe, nale¿y zastosowaæ:

� najpierw – œrodki techniczne ograniczaj¹ce lub eliminuj¹ce zagro¿enie u Ÿród³a

jego powstania,

� nastêpnie – œrodki ochrony zbiorowej,

� w kolejnoœci – œrodki organizacyjne i zwi¹zane z procedur¹ postêpowania,

a wreszcie

� w ostatecznoœci – œrodki ochrony indywidualnej.

Œrodki ochrony indywidualnej mog¹ byæ zastosowane w ostatecznoœci, gdy inne

œrodki i metody ograniczania zagro¿enia s¹ niemo¿liwe do zastosowania, lub

koszty ich by³yby niewspó³miernie wysokie.

Ocena propo-nowanychdziałań

Zespó³ przeprowadzaj¹cy ocenê ryzyka zawodowego powinien zaproponowaæ

plan dzia³añ i oceniæ czy proponowane dzia³ania obni¿¹ poziom ryzyka oraz czy po

ich wprowadzeniu nie powstan¹ nowe zagro¿enia. Powinna byæ tak¿e brana pod

uwagê op³acalnoœæ alternatywnych rozwi¹zañ. Wa¿ne jest tak¿e sprawdzenie sku-

tecznoœci zastosowanych œrodków zmniejszaj¹cych ryzyko.

Pomimo zastosowania nawet najlepszych œrodków bezpieczeñstwa zawsze pozo-

stanie pewne ryzyko, tzw. ryzyko szcz¹tkowe. Powinno byæ ono jak najmniejsze.

Minimalizacja stopnia ryzyka szcz¹tkowego jest zadaniem pracodawcy.

Poprawa bezpieczeñstwa na stanowiskach pracy w mniejszych przedsiêbiorstwach

na ogó³ nie wymaga du¿ych nak³adów.

PRZYKŁAD Zastosowanie odpowiedniego materia³u na œliskich stopniach, zaokr¹glenie ostrych krawêdzi lub za-

instalowanie porêczy nie nale¿¹ do przedsiêwziêæ drogich, a w sposób istotny zmniejszaj¹ ryzyko.

16 sierpień 2007

OPINIE Rozdział 5/1.Rozdział 5/1.

11. Dokumentacja

Ocena ryzyka zawodowego powinna byæ udokumentowana. Pracodawca powi-

nien prowadziæ dokumentacjê zarówno samej oceny ryzyka zawodowego, jak i za-

stosowanych niezbêdnych œrodków profilaktycznych. Dokument potwierdzaj¹cy

dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzglêdniaæ w szczególnoœci:

Zakresdokumentacji

� opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie:

� stosowanych maszyn, narzêdzi i materia³ów,

� wykonywanych zadañ,

� wystêpuj¹cych na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uci¹¿liwych

czynników œrodowiska pracy,

� stosowanych œrodków ochrony zbiorowej i indywidualnej,

� osób pracuj¹cych na tym stanowisku;

� wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla ka¿dego z czynników

œrodowiska pracy oraz niezbêdne œrodki profilaktyczne zmniejszaj¹ce ryzyko;

� datê przeprowadzonej oceny oraz

� osoby dokonuj¹ce oceny.

Celowe jest powi¹zanie dokumentacji odnosz¹cej siê do oceny ryzyka z innymi do-

kumentami, do sporz¹dzania których przedsiêbiorstwo jest zobowi¹zane wyma-

ganiami odrêbnych przepisów. Do tego celu nale¿y wykorzystaæ samodzielnie

opracowane karty oceny ryzyka. Mog¹ byæ to tak¿e zaadaptowane dokumenty

przygotowane w specjalistycznych instytucjach, takie jak – „Karta bezpieczeñstwa

i ochrony zdrowia na stanowisku pracy” opracowana w Centralnym Instytucie

Ochrony Pracy. „Karta” zawiera w sobie wymagany obligatoryjnie „Rejestr wy-

ników badañ i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia na stanowisku pra-

cy”. Umo¿liwia to równoczesne udokumentowanie przeprowadzonej oceny ryzy-

ka oraz wynikaj¹cych z niej podjêtych dzia³añ profilaktycznych.

Przyk³ad „Karty”, która mo¿e s³u¿yæ do dokumentowania przeprowadzonej oceny

ryzyka zawodowego przedstawiono poni¿ej. Mo¿na w niej:

� zapisaæ dane dotycz¹ce stanowiska pracy,

� podaæ zidentyfikowane zagro¿enia i ich Ÿród³a,

� zanotowaæ wyniki pomiarów,

� opisaæ wyniki oszacowania elementów ryzyka oraz

� podaæ zastosowane niezbêdne œrodki profilaktyczne.

Wynik oceny ryzyka zapisujemy dla ka¿dego zidentyfikowanego zagro¿enia, na-

tomiast dla ka¿dego zagro¿enia, z którym zwi¹zany jest œredni lub du¿y poziom

ryzyka (przy przyjêciu, np. skali trójstopniowej wg PN-N-18002:2000) nale¿y za-

pisaæ propozycjê dzia³añ profilaktycznych, które nale¿y koniecznie podj¹æ.

Informowaniepracownika

Wype³nienie takiej „Karty” dla czynnoœci wykonywanych przez pracownika

na danym stanowisku pracy, przy wspó³udziale samego zatrudnionego lub

przedstawienie temu pracownikowi wyników oceny ryzyka, np. podczas szko-

leñ, pozwoli pracodawcy spe³niæ obowi¹zek informowania pracowników o ryzy-

ku zawodowym zwi¹zanym z wykonywan¹ prac¹.

sierpień 2007 17

Rozdział 5/1. OPINIERozdział 5/1.

Wzó

rk

arty

do

ku

men

to

wan

iao

cen

yryzyk

azaw

od

ow

ego

Rozdzia³

5/1.

Rozdzia³

5/1.

KA

RT

AO

CE

NY

RY

ZY

KA

NA

ST

AN

OW

ISK

UP

RA

CY

Data

…...........

Num

er

Karty

.................................

Sp

orz¹d

zi³

zesp

ó³

Sta

no

wis

ko

pracy

................................................................................................................

.................

Lic

zb

a

nara¿o

nych

........................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Ch

arak

terystyk

astan

ow

isk

ap

racy:

................................................................................................................................

...............................

................................................................................................................................

...............................

Wyko

rzysty

wane

urz¹d

zenia

,m

aszyny

inarzêd

zia

:

................................................................................................................................

...............................

Sto

so

wane

œro

dkio

chro

ny:

................................................................................................................................

...............................

................................................................................................................................

...............................

Do

ku

men

ty

od

nie

sie

nia

:

–....................................................................................

,

–....................................................................................

,

–....................................................................................

,

–....................................................................................

,

–....................................................................................

,

Lp

.Z

agro

¿en

ie�

ró

d³o

zagro

¿en

ia

Wyn

ikip

om

iaró

w

Ciê

¿k

oœæ

Praw

do

po

do

bie

ñstw

oO

szaco

wan

ie

ryzyk

a

Dzia

³an

ia

pro

fila

ktyczn

e

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10

.

Uw

agi:

..........................................................................................................................

........................................................

................................................................................................................................

..............................................................

Zatw

ierd

zi³:

.........................................................

Rozdział 5/1. WZÓR

18

5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego – karta oceny …rcre.pl/pliki/Zasady oceny ryzyka...

Documents

Transcript of 5/1. Zasady oceny ryzyka zawodowego – karta oceny …rcre.pl/pliki/Zasady oceny ryzyka...