5. WARSZTAT INNOWACYJNOÂå w PRACY TRENERA i … · CZYNNIKI WP¸YWAJÑCE NA KREATYWNOÂå ......

SZKO¸A TRENERÓW i DORADCÓW BIZNESUFUNDACJI ROZWOJU DEMOKRACJI LOKALNEJ

i LABORATORIUM PSYCHOEDUKACJIProjekt realizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapita∏ Ludzki,

wspó∏finansowany ze Êrodków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spo∏ecznego

5. WARSZTATINNOWACYJNOÂå w PRACY TRENERA

i EFEKTYWNE PRZETWARZANIE INFORMACJIMATERIA Y̧ SZKOLENIOWE

Jagoda Wàsowska

W A R S Z A W A 2 0 0 9

Warsztat InnowacyjnoÊç w pracy trenera i efektywne przetwarzanie informacjiMateria∏y szkoleniowe

Jagoda Wàsowska

Opracowanie graficzne: Tomasz Maniewski

Projekt SZKO¸A TRENERÓW I DORADCÓW BIZNESU FUNDACJI ROZWOJU DEMOKRACJI LOKALNEJ i LABORATORIUM PSYCHOEDUKACJIrealizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapita∏ Ludzki, wspó∏finansowany ze ÊrodkówUnii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spo∏ecznego.

Publikacja wydana w ramach projektu „Szko∏a Trenerów i Doradców Biznesu FRDL i LaboratoriumPsychoedukacji” z II konkursu og∏oszonego przez Polskà Agencj´ Rozwoju Przedsi´biorczoÊciw ramach Projektu Systemowego PARP „Podnoszenie kompetencji kadry szkoleniowej”. ProgramOperacyjny Kapita∏ Ludzki, poddzia∏anie 2.2.2 „Poprawa jakoÊci Êwiadczonych us∏ug szkoleniowych– projekty systemowe” (umowa nr RZL/POKL 2.2.2-014/13/1/2/0024/2009 z dnia 29.09.2009r.).

Publikacja wyra˝a wy∏àcznie poglàdy autorów i nie mo˝e byç uto˝samiana z oficjalnym stanowiskiem Wydawcy ani instytucji wspierajàcych projekt.

Wydawca:

FUNDACJA ROZWOJU DEMOKRACJI LOKALNEJ

Plac Inwalidów 1001-552 Warszawatel.: 22 322 84 00fax: 22 322 84 10 [email protected]

© Fundacja Rozwoju Demokracji LokalnejWarszawa 2009

Druk: MWM AWul. GoÊciniec 132, 05-077 Warszawa

ISBN: 978-83-60760-57-4

WARSZTAT INNOWACYJNOÂå w PRACY TRENERA i EFEKTYWNE PRZETWARZANIE INFORMACJI

Projekt wspó∏finansowany ze Êrodków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spo∏ecznego

„KreatywnoÊç polega na odpowiednim zintegrowaniu w∏asnych umiej´tnoÊci w celu zwró-cenia ich na drog´ dotychczas nieznanà i stworzeniu w ten sposób nowej wartoÊci.”

J. O. Connor

JEÂLI CHCESZ BYå KREATYWNY:

1. Wierz w to, ˝e jesteÊ kreatywny.

2. Pami´taj, ˝e logiki nie mo˝na udowodniç logicznie, wi´c nie mo˝e byç bardzo u˝ytecznabez wzgl´du na to, jak na nià patrzysz.

3. ¸am zasady.

4. Przestaƒ byç powa˝ny – baw si´.

5. Baw si´ dwuznacznoÊcià.

6. B∏´dy sà przydatne – traktuj je jako informacj´ zwrotnà.

7. Uwierz – jest bardzo wiele w∏aÊciwych odpowiedzi.

„TwórczoÊç to proces prowadzàcy do nowego wytworu, który jest akceptowany jakou˝yteczny lub do przyj´cia dla pewnej grupy w pewnym okresie”.

M. Stein

JEÂLI CHCESZ BYå KREATYWNY

3

„Oto tajemnica natchnienia. Powiedz sobie, ˝e tysiàce, dziesiàtki tysi´cy ludzi – wcale nie bardzo inteligentnych i na pewno nie inteligentniejszych od nas

– pokona∏o problemy równie˝ trudne jak te, z którymi ty si´ borykasz.”

William Feather

TRIADA KRYTERIÓW TWÓRCZOÂCI

CECHY WYTWORU

1. trafnoÊç

2. oryginalnoÊç

3. niezwyk∏oÊç

4. koniecznoÊç

5. wartoÊç estetyczna

REAKCJA PSYCHICZNA ODBIORCY

1. „skuteczne zdziwienie”

2. poczàtkowa nieufnoÊç

3. efekt powtórnej oceny

4. „Nigdy bym na to nie wpad∏!”

5. „Tak bym w∏aÊnie zrobi∏!”

CECHY PROCESU MYÂLENIA

1. ruchliwoÊç

2. synteza

3. aktywny stosunek do tworzywa

4. prze∏amanie bloku mentalnego

5. dzia∏anie w sytuacji niedoboru

Edward N´cka, 1994


4


„UÊpione g∏´boko w cz∏owieku tkwià moce, które wprawi∏yby go w os∏upienie, o których istnieniu nawet nie marzy∏;

si∏y, które rozbudzone i zaprz´gni´te do dzia∏ania, zrewolucjonizowa∏yby jego ˝ycie.”

Orson Sweet Marden

CZYNNIKI WP Y̧WAJÑCE NA KREATYWNOÂå

ODPOCZYNEK I SEN

Osoby wypocz´te i wyspane majà znacznie wi´kszy potencja∏ twórczy. Mózg potrzebuje regular-nych przerw. Zapewnia to utrzymanie koncentracji na wysokim poziomie.

KONDYCJA FIZYCZNA

„W zdrowym ciele zdrowy duch”. Cz∏owiek jest ca∏oÊcià wspó∏dzia∏ajàcych ze sobà elementów;fizycznych i „duchowych”. SprawnoÊç cia∏a jest ÊciÊle zwiàzana z efektywnoÊcià pracy naszegomózgu. Utrzymywanie si´ w bardzo dobrej formie fizycznej wp∏ywa pozytywnie na skutecznefunkcjonowanie naszego mózgu, na rozwijanie myÊlenia twórczego.

STRES

Mo˝e mieç dwojaki wp∏yw. Czasami pod presjà dzia∏amy szybciej i skuteczniej. Stres d∏ugotrwa∏yogranicza nasze mo˝liwoÊci.

POCZUCIE HUMORU

Zawdzi´czamy je funkcji mózgu zwanej asymetrià. SekwencyjnoÊç schematów mo˝e odbywaç si´nielinearnie i niesymetrycznie. Humor sk∏ania do myÊlenia odbiegajàcego od nawyków i tradycyjnychschematów myÊlenia; mo˝e byç êród∏em nowych, niezwyk∏ych pomys∏ów.

CZYNNIKI WP Y̧WAJÑCE NA KREATYWNOÂå

5

„JeÊli pragnienie jest panià wynalazków, a koniecznoÊç jest matkà wynalazków, to czy˝ nie czas, aby powsta∏ pan kreatywnoÊç i da∏ o sobie znaç?”

Gerard Nierenberg

POZNAWCZE SK¸ADNIKI PROCESU TWÓRCZEGO

MYÂLENIEInnowacyjne, twórcze, charakteryzujàce si´ aktywnym podejÊciem do rozwiàzywanego problemu,przezwyci´˝ajàcym dotychczasowe nastawienia i stare nawyki. Wa˝nà cechà twórczego myÊleniajest u˝ycie analogii.

PAMI¢åTwórcze rozwiàzywanie problemu mo˝e wymagaç globalnego przeszukiwania magazynu pami´-ciowego /Weisberg, 1988/.

WYOBRAèNIAZdolnoÊç umys∏u ludzkiego do tworzenia wyobra˝eƒ i pos∏ugiwania si´ nimi. Wyró˝nia si´ wyobraêniódtwórczà i twórczà.

UWAGATo mechanizm odpowiedzialny za selekcj´ bodêców. Decyduje tak˝e o skutecznoÊci dzia∏aniaprzy wykonywaniu dwóch lub wićej czynnoÊci w tym samym czasie.

PERCEPCJAWszyscy ludzie spostrzegajà rzeczywistoÊç ca∏oÊciowo, niektórzy charakteryzujà si´ wyjàtkowodobrà organizacjà percepcji; sà oni spostrzegani jako bardziej twórczy.

KATEGORYZOWANIE I WIEDZA POJ¢CIOWATwórczoÊç wymaga tworzenia nowych kategorii pojćiowych, które opisywa∏yby cz´Êci rzeczywistoÊcitrafniej i dok∏adniej ni˝ pojćia u˝ywane wczeÊniej.


6


„Najwi´kszym wynalazkiem dziewi´tnastego wieku by∏o wynalezienie metody wynajdywania.”

A. N. Whitehead

KREATYWNOÂå,PODOBNIE JAK ROZWIÑZYWANIE PROBLEMÓW,JEST SPOSOBEM ZMIANY PERSPEKTYWY.

ZMIE¡ POZYCJ¢ PERCEPCYJNÑ

Odpowiedz sobie na pytania: Jak sytuacja wyglàda z pierwszej pozycji? Jak o niej myÊlisz i cow zwiàzku z nià czujesz?

Jak to wyglàda z drugiej pozycji, z punktu widzenia drugiej osoby (autorytetu, zaufanego przyjaciela,mentora)?

Jest równie˝ trzecia pozycja – systemowa. Pozwala poznaç, jak ró˝ne elementy w problemie pa-sujà do siebie. Trzecia pozycja wprowadza tak˝e pewien dystans mi´dzy ciebie a problem(„Potrzebuj´ Êwie˝ego spojrzenia na t´ spraw´”).

ZMIE¡ HORYZONT CZASOWY

Spojrzenie na konsekwencje sytuacji lub problemu z perspektywy pi´ciu lat b´dzie ró˝ne odspojrzenia na konsekwencje z perspektywy dnia jutrzejszego. Planowanie strategiczne jest prze-ciwieƒstwem chwili bie˝àcej.

PRZE¸AM NAWYK

Nawyk jest najwi´kszà barierà ograniczajàcà kreatywne myÊlenie. KreatywnoÊç jest ciàg∏ym pro-cesem przedefiniowania sposobów myÊlenia.

Jednym z nich jest przemyÊlane wprowadzenie elementów losowych. Elementów, które sà „oczy-wiÊcie” nie zwiàzane z tematem. Jest to postawa wyroczni, snów i wró˝b.

ZMIANY PERSPEKTYWY

7

„To mo˝liwoÊç spe∏nienia marzeƒ sprawia, ˝e ˝ycie jest tak fascynujàce.”

Paulo Coelho

CZ¸OWIEK MYÂLÑCY

Edward de Bono twierdzi, ˝e aby móc w pe∏ni wykorzystaç umiej´tnoÊci kreatywnego myÊlenia,trzeba staç si´ tzw. cz∏owiekiem myÊlàcym. Wed∏ug niego cz∏owiek myÊlàcy:

• ma zaufanie do w∏asnej umiej´tnoÊci myÊlenia;

• potrafi Êwiadomie zabraç si´ do myÊlenia i skupiç na konkretnej sprawie;

• zawsze potrafi zdefiniowaç cel swojego namys∏u i okreÊliç, w jaki sposób zamierza ten celosiàgnàç;

• zdaje sobie spraw´ z tego, ˝e jakiekolwiek podejÊcie do okreÊlonej sprawy albo sposób wi-dzenia sytuacji jest tylko jednym z mo˝liwych podejÊç czy sposobów, z których wi´kszoÊçnie przysz∏a mu do g∏owy;

• potrafi doceniç to, co osiàgnà∏, nawet je˝eli jest to tylko ÊwiadomoÊç, ˝e problem wymagadalszego namys∏u;

• uwa˝a, ˝e myÊlenie jest sztukà, w której warto si´ doskonaliç i której trzeba si´ przyglàdaç;

• uwa˝a, ˝e myÊli si´ po to, ˝eby lepiej zrozumieç rzeczywistoÊç, ˝eby podejmowaç trafne decyzjei wypracowywaç lepsze sposoby post´powania.


8


„Mózg to mechanizm dà˝àcy do sukcesu.”

Tony Buzan

MÓZG

Rys. wg: Tony Buzan, Genialny sprzedawca, Warszawa 2005, Wydawnictwo MUZA, s. 47.

MÓZG

9

„¸àczenie wiedzy jest najbardziej kreatywnym aktem ludzkiego umys∏u.”

Elwood Murray

FUNKCJE MÓZGU


10


PRAWA PÓ¸KULA MÓZGOWA:

pami´ç d∏ugoterminowa;

intuicja;

wizualizacja – informacje kodowane w posta-ci obrazów, a nie s∏ów;

metaforycznoÊç – rozumienie j´zyka przenoÊni;

przestrzennoÊç – dzi´ki niej uk∏adamy puzzle i znajdujemy drog´ do domu;

holistycznoÊç – absorbuje ró˝ne informacjerównoczeÊnie, postrzega ca∏oÊç i rozwiàzujeproblem;

tworzenie marzeƒ sennych;

uzdolnienia plastyczne;

muzykalnoÊç;

uduchowienie;

emocjonalnoÊç;

kontrola lewej cz´Êci cia∏a.

LEWA PÓ¸KULA MÓZGOWA:

pami´ç krótkoterminowa;

logika;

dos∏ownoÊç – rozumie tylko dos∏owne zna-czenie;

matematycznoÊç – numery, liczby;

sekwencyjnoÊç – przetwarza krok po kroku;

analiza, rozbieranie problemu na kawa∏ki;

mowa – kontroluje czytanie, pisanie, pami´tafakty, daty, imiona;

linearnoÊç;

myÊlenie abstrakcyjne;

regu∏y i zasady;

porzàdek;

kontrola prawej cz´Êci cia∏a.

„Zrelaksuj si´ i ˝yj twórczo.”

Mateusz Wiszniewski

STAN ALFA – DLACZEGO RELAKS?

Mózg ludzki wa˝y oko∏o 1,5 kg. Ma oko∏o 100 miliardów komórek aktywnych, a ka˝da z nich mo˝eutworzyç nawet 20 tysićy nowych po∏àczeƒ.

Mózg sk∏ada si´ z trzech cz´Êci, u∏o˝onych warstwowo od najstarszej do najm∏odszej. Sà to:mózg gadzi, b´dàcy oÊrodkiem naszych instynktów, mózg ssaczy – oÊrodek uczuç i emocji,oraz najwy˝ej rozwini´ta kora nowa, b´dàca oÊrodkiem myÊlenia. Mózg pracuje w zakresie czterechró˝nych rodzajów fal:

BETA• cz´stotliwoÊç 13 – 25 cykli/s,

• napićie – 25 mikrowoltów,

• dominujà w ciàgu dnia.

• wykorzystywane w szkole w czasie tradycyjnych metod nauczania.

ALFA• cz´stotliwoÊç 8 – 12 cykli/s,

• napićie – 50 mikrowoltów,

• stan medytacji,

• czujna relaksacja,

• szybkie zapami´tywanie faktów,

• wykorzystuje si´ je w czasie przyspieszonych metod uczenia.

TETA• cz´stotliwoÊç 4 – 7 cykli/s,

• g∏´boka medytacja,

• modlitwa,

• stan porównywalny do twórczego myÊlenia,

• przejaw geniuszu.

DELTA• cz´stotliwoÊç 0,5 – 3 cykli/s,

• emitowane w czasie g∏´bokiego snu.

STAN ALFA – DLACZEGO RELAKS?

11

„Krocz spokojnie wÊród zgie∏ku i poÊpiechu?Pami´taj, jaki spokój mo˝e byç w ciszy.”

Desiderata

RELAKS

DZI¢KI RELAKSOWI OSIÑGAMY NAST¢PUJÑCE CELE:

1. Mózg zaczyna pracowaç synchronicznie – zostaje wzbudzona prawa i lewa pó∏kula mózgu.Dzi´ki temu wi´ksza iloÊç neuronów (wi´ksza powierzchnia mózgu) jest zaanga˝owana w procesuczenia si´ (badania pokazujà, ˝e osoby majàce trudnoÊci w uczeniu si´ majà tendencj´ docz´stszego korzystania z jednej pó∏kuli mózgowej).

2. Zwi´ksza si´ udzia∏ procentowy w mózgu fal alfa – majà one wi´kszy potencja∏ elektryczny odfal beta (wyst´pujà w wi´kszoÊci podczas stanu czuwania), dzi´ki czemu Êlady pami´ciowe sàtrwalsze.

3. Obni˝amy poziom stresu – d∏ugotrwa∏y stres os∏abia si∏y witalne i narusza równowag´ organizmu.Obni˝a koncentracj´, spowalnia procesy myÊlowe, powoduje przecià˝enie serca i os∏abiauk∏ad odpornoÊciowy. W d∏ugotrwa∏ym stresie nadmiernie wydziela si´ kortyzol, hormon stresu,który powoduje kurczenie si´ komórek nerwowych, a tym samym spadek ich wydolnoÊci. Kortyzolszczególnie êle wp∏ywa na hipokamp, obszar mózgu, który odgrywa wa˝nà rol´ w uczeniu si´i zapami´tywaniu.

4. Zrelaksowane cia∏o pozwala ∏atwiej odpr´˝yç oczy – dzi´ki temu czytamy mi´kko. Zrelaksowaneoko ma szersze pole widzenia.

„Niewytrenowanemu umys∏owi Êwiat wydaje si´ nudny;umys∏ oÊwiecony postrzega Êwiat jako barwny i b∏yszczàcy.”

Maya Phillips, „Doskona∏oÊç emocjonalna”


12


„˚onglowanie pozwala zrozumieç, ˝e proces uczenia si´ to nieunikniony ciàg wzlotów i upadków.”

Marek Szurawski

˚ONGLOWANIE

Jednym z prawdziwych sekretów osiàgania sukcesów w ˝yciu i biznesie jest stan zrelaksowanejkoncentracji. Jest to klucz otwierajàcy drzwi do pe∏nego potencja∏u twojego umys∏u. ˚onglowaniewprowadza umys∏ w stan zrelaksowanej koncentracji.

Co uzyskasz ˝onglujàc pi∏eczkami?

• Podniesiesz synergi´ lewej i prawej pó∏kuli mózgu.

• Pobudzisz twórcze myÊlenie.

• Wzmocnisz swojà zdolnoÊç do nauki.

• Uruchomisz wi´kszy potencja∏ swojego umys∏u (sprawnoÊç dzia∏ania, kreatywnoÊç).

• Zwi´kszysz ekspresj´, ekspansywnoÊç, zrelaksowanie oraz aktywnoÊç twórczà.

• WzroÊnie koordynacja twoich ruchów i wszelkich dzia∏aƒ.

• Rozwiniesz swoje umiej´tnoÊci organizacyjne (zarzàdzanie priorytetami i czasem).

• Osiàgniesz relaks i koncentracj´ jednoczeÊnie.

• Dzi´ki uniesieniu oczu ku górze twój mózg zacznie wytwarzaç tzw. hormony szcz´Êcia.

˚ONGLOWANIE

13

„Ruch jest drzwiami do uczenia si´.”

Paul E. Dennison

KINEZJOLOGIA EDUKACYJNA

Najwi´ksze walory tkwiàce u podstaw kinezjologii edukacyjnej i dajàce szans´ na jakoÊciowezmiany w naszym ˝yciu:

• Cz∏owiek ma nieograniczone, indywidualne mo˝liwoÊci rozwoju – traktowanego na równiz procesami uczenia. Stanowisko to obala cz´Êç dotychczasowych teorii, wià˝àcych rozwójcz∏owieka i jego uczenie z wiekiem, mo˝liwoÊciami intelektualnymi, ograniczeniami fizycznymii zdrowotnymi.

• Cia∏o i mózg stanowià nierozdzielnà ca∏oÊç i znajàc zasady ich fizjologicznego funkcjonowania,szczególnie centralnego i obwodowego uk∏adu nerwowego, mo˝emy stymulowaç swój w∏asnyrozwój.

• Cz∏owiek ma wrodzonà potrzeb´ rozwoju (zdobywania nowych doÊwiadczeƒ – nowego uczeniasi´ w oparciu o mechanizmy naturalnego rozwoju), ale jest cz´Êciowo hamowany w procesachwychowania. Jednak mo˝liwy jest powrót do mechanizmów naturalnego rozwoju, niezale˝nieod wieku.

• Historia naszego ˝ycia jest w równym stopniu zapisana w mózgu, co w ciele. Pracujàc z cia∏em,mo˝emy zatem skutecznie likwidowaç zaburzajàce ˝ycie traumy, które tkwià w mózgu.

• Ruch jest naturalnà potrzebà ka˝dego organizmu i jednoczeÊnie warunkiem skutecznegofunkcjonowania psychicznego, a szczególnie myÊlenia.

• Cz∏owiek sprawnie funkcjonuje tylko w atmosferze bezpieczeƒstwa, ˝yczliwoÊci, sympatii.Skutecznemu uczeniu si´ powinny towarzyszyç jedynie pozytywne emocje.

Wchodzàca w sk∏ad kinezjologii edukacyjnej gimnastyka mózgu to program rozwoju ruchowego,ukierunkowany na ∏atwe uczenie si´.

1. Wypicie wody.

2. Punkty na myÊlenie.

3. Ruchy naprzemienne.

4. Pozycja Dennisona.

5. Leniwe (le˝àce) ósemki.


14


„Umys∏ ludzki rozwini´ty nowym pomys∏em nigdy nie wraca do poprzednich wymiarów.”

Oliver Wendell Holmes

MAPY MYÂLI

Mózg pracuje w sposób koncepcyjny, integrujàcy i mi´dzypo∏àczeniowy. MAPY MYÂLI w pe∏ni uwzgl´dniajà ten mechanizm,

dzi´ki czemu mo˝esz notowaç zgodnie z naturà mózgu.

MAPY MYÂLI:

• u∏atwiajà rozumienie, zapami´tywanie i utrwalanie nowych informacji;

• u∏atwiajà koncentracj´ uwagi na odbiorze nowych informacji;

• pobudzajà twórcze myÊlenie;

• pobudzajà ca∏y potencja∏ intelektualny i stymulujà synergi´ pó∏kul mózgowych;

• porzàdkujà myÊli oraz pozwalajà na ich analiz´.

G¸ÓWNE ZASADY TWORZENIA MAP MYÂLI

1. Notuj na czystej kartce papieru formatu A4, A3, u∏o˝onej poziomo.

2. Temat mapy zaznaczaj na Êrodku kartki, najlepiej symbolem (skrótem literowym).

3. Od Êrodka mapy prowadê linie (nachylone pod kàtem nie wi´kszym ni˝ 45 stopni), zmniej-szajàc ich gruboÊç w miar´ oddalania si´ od centrum. Ka˝da linia powinna stykaç si´ zeswoim punktem wyjÊcia.

4. Linie podpisuj s∏owami-kluczami: jedno s∏owo na ka˝dej linii, nad i wzd∏u˝ ca∏ej jej d∏ugoÊci.

5. Linie ∏àcz ze sobà – nie powinno byç przerw w po∏àczeniach.

6. Stosuj ró˝nà wielkoÊç liter, linii i obrazów. Pisz literami drukowanymi, ró˝nicujàc ich wiel-koÊç i gruboÊç w zale˝noÊci od oddalenia od centrum.

7. Informacje na mapie ilustruj jak najwi´kszà liczbà rysunków, piktogramów, strza∏ek, symboli.

8. U˝ywaj ró˝nych kolorów – przynajmniej trzech.

9. Zostawiaj (dodawaj) wolne linie – pobudzi to twojà kreatywnoÊç (mózg nie lubi pustki).

10. Numeruj g∏ówne linie – stosuj hierarchi´ poj´ç.

MAPY MYÂLI

15

„Dokonanie rzeczy niemo˝liwych do wykonania zawsze niesie ze sobà radoÊç.”

Walt Disney

STRATEGIA WALTA DISNEYA

MARZYCIEL

Wybierz jakieÊ miejsce, gdzie mo˝esz stanàç, i bàdê marzycielem. Przywo∏aj w wyobraêni wszystkiete sytuacje, w których znajdowa∏eÊ si´ w Êwiecie niczym nieskr´powanej fantazji. Rejestruj ka˝dymarzycielski pomys∏, który ci przychodzi do g∏owy.

Etap „marzyciela” to „burza mózgów”; generowanie mo˝liwoÊci bez zwracania uwagi na to, czy-sà realistyczne.

Marzyciel nie zna limitów, ograniczeƒ; nie zastanawia si´, jak zrealizowaç pomys∏y. Zadaje nast´-pujàce pytania: jak byÊ to zrobi∏?, jaki pomys∏ przychodzi ci do g∏owy?, jak byÊ na to spojrza∏?,czy mo˝esz to sobie wyobraziç?

REALISTA

Wybierz inne miejsce przed sobà i zarezerwuj je dla „realisty”. Przypomnij sobie momenty, w którychpodejmowa∏eÊ konkretne decyzje, myÊla∏eÊ realistycznie i konstruktywnie, tworzàc w efekcie kon-kretny plan dzia∏ania.

Realista porzàdkuje wszystkie pomys∏y, proponuje realny do zrobienia plan dzia∏ania, w przypadkutrudnoÊci proponuje rozwiàzanie. Szuka odniesieƒ do rzeczywistoÊci, jest technokratà „czepiajàcymsi´” szczegó∏ów. Zadaje nast´pujàce pytania: po czym poznasz, ˝e osiàgnà∏eÊ swój cel?, co zrobisz?,a konkretnie, co zrobisz?

KRYTYK

Wybierz trzecie miejsce przed sobà dla „krytyka“. Przypomnij sobie sytuacje, w której by∏eÊ Êwietnymkrytykiem; potrafi∏eÊ wskazywaç s∏abe punkty pomys∏ów, trafnie ocenia∏eÊ b∏´dy innych, odnaj-dywa∏eÊ lepsze rozwiàzania. PrzenieÊ teraz t´ sytuacj´ na siebie. Pozwól, aby twój umys∏ znajdowa∏s∏abe punkty planu.

Krytyk (nie krytykant) ocenia stopieƒ ryzyka, weryfikuje plany, wskazuje zagro˝enia, problemy.Zadaje nast´pujàce pytania: czy zauwa˝y∏eÊ coÊ, co ci´ niepokoi?, czy widzisz jakieÊ zagro˝enia?

Aby stworzyç naprawd´ dobry plan, znaleêç najlepsze rozwiàzanie, potrzebujesz wszystkichtrzech rodzajów dzia∏ania. Muszà one byç wyraênie oddzielone od siebie, aby nie za-k∏óca∏y si´ wzajemnie.


16


„Obowiàzuje moratorium na wszelkiego rodzaju oceny a˝ do chwili, gdy w grupie zostanàprzedstawione wszystkie pomys∏y.”

A.F. Osborne

BURZA MÓZGÓW (Brainstorming)

ETAPY BURZY MÓZGÓW:

1. GENEROWANIE POMYS¸ÓW

OkreÊlcie czas (np. 5 minut) i zapisujcie na tablicy wszystkie pomys∏y, mogàce rozwiàzaç problem,nad którym pracujecie.

UWAGA: W tym czasie nie oceniamy, nie analizujemy, nie krytykujemy, wszystkie pomys∏y sà dobre!Chodzi o pozbycie si´ zahamowaƒ i puszczenie wodzy fantazji przez wszystkich cz∏onków zespo∏u.

2. PRACA PODZESPO¸ÓW

Podzielcie zespó∏ na kilka grup. Ka˝dej grupie przydzielcie cz´Êç pomys∏ów wygenerowanychw etapie I. Zadaniem ka˝dego podzespo∏u jest wybranie np. dwóch pomys∏ów, które sà najcie-kawsze, najtrafniejsze bàdê naj∏atwiejsze do wprowadzenie (tu musicie ustaliç kryterium), orazprzemyÊlenie sposobu wprowadzenia w ˝ycie wyselekcjonowanych pomys∏ów. Znów okreÊlacieczas na prac´ w podzespo∏ach.

3. WSPÓLNA ANALIZA

Ponownie spotyka si´ ca∏y zespó∏, a poszczególne podzespo∏y przedstawiajà efekty pracy w etapie II.Na tym etapie decydujecie, które pomys∏y wcielicie w ˝ycie, które zostanà odrzucone. Mo˝e si´okazaç, ˝e warto wprowadziç w ˝ycie wszystkie pomys∏y, tylko w ró˝nym czasie.

BURZA MÓZGÓW

17

„Podstawowy b∏àd, który cz´sto pope∏niamy, krytykujàc cudze pomys∏y, polega na przyjćiu nieomylnego i wszystkowiedzàcego autorytetu.”

Edward Nćka

ZABÓJCY POMYS¸ÓW

ANALIZUJÑC PRAC¢ GRUPY, MO˚NA ZAUWA˚Yå NAST¢PUJÑCE ZACHOWANIA:

• Przypadki zupe∏nego braku wspó∏pracy albo nawet niezwracania uwagi na wspó∏partnerów;

• Przypadki brutalnego przerywania cudzych wypowiedzi, lekcewa˝enia ich, zak∏adania z góryich nik∏ej wartoÊci i inne przejawy „warcholstwa” interpersonalnego;

• Przypadki nieskutecznej lub zafa∏szowanej komunikacji wewnàtrzgrupowej, nieuwa˝negos∏uchania, wypowiadania si´ bez troski o zrozumienie ze strony s∏uchaczy i tym podobne;

• Przypadki zdecydowanego, przedwczesnego i ostrego krytykowania pomys∏ów zg∏oszonychprzez wspó∏partnerów, na przyk∏ad mówienie: „Wiem, co chcesz powiedzieç, ale to i tak nieb´dzie dzia∏aç”;

• Inne przypadki stosowania tak zwanych idea killers, czyli zwrotów j´zykowych Êwiadczàcycho jawnym bàdê kamuflowanym niszczeniu cudzych pomys∏ów.

NAJCZ¢STSZE PRZEJAWY KATEGORYCZNEGO I AUTORYTATYWNEGO KRYTYKOWANIA:

• Traktowanie pomys∏ów jako niezró˝nicowanej ca∏oÊci, która nic nie jest warta, gdy tymczasemprawie ka˝dy pomys∏ ma swoje dobre i z∏e strony.

• Nieuzasadnione lub pozorne uzasadnianie krytyki.

• Szufladkowanie. Zabieg ten polega na u˝ywaniu magicznych formu∏ lub specyficznych ter-minów w celu zdyskredytowania nowego pomys∏u.

• BezosobowoÊç krytyki. Stwierdzamy, ˝e coÊ jest po prostu z∏e, zamiast powiedzieç, ˝e nam sińie podoba.


18


„Przejmij kontrol´ nad j´zykiem.”

Anthony Robbins

KILLERZY POMYS¸ÓW (IDEA KILLERS)

Killerzy pomys∏ów to zwroty j´zykowe, stosowane powszechnie w celu jawnego lub zakamuflo-wanego krytykowania cudzych pomys∏ów. Zabójcy sà szczególnie niebezpieczni, poniewa˝ nie tylkoprowadzà do odrzucenia nowego pomys∏u, lecz tak˝e zniech´cajà autora do kolejnych prób. Otolista killerów pomys∏ów:

• Tak, ale…

• Hmmm, no tak…

• Nigdy dotàd tego nie robiliÊmy.

• Ju˝ nad tym pracowaliÊmy.

• To nie b´dzie dzia∏aç!

• Nie jesteÊmy jeszcze do tego przygotowani.

• W teorii to si´ zgadza, ale czy b´dzie dzia∏aç w praktyce?

• Zbyt teoretyczne.

• Nie doÊç podbudowane teoretycznie.

• Co pomyÊli „góra” (zarzàd, rodzice, zwiàzki zawodowe)?

• Gdyby to by∏o dobre, ktoÊ musia∏by wpaÊç na to wczeÊniej.

• Zbyt oryginalne.

• Zbyt przestarza∏e.

• Trzeba si´ b´dzie nad tym zastanowiç przy innej okazji.

• Pan nie rozumie, w jakiej jesteÊmy sytuacji!

• JesteÊmy na to za mali.

• JesteÊmy na to za duzi.

• Mamy w tej chwili du˝o ró˝nych programów (projektów, planów).

• To si´ sprawdza∏o przez dwadzieÊcia lat, wi´c musi byç dobre.

• A któ˝ to wymyÊli∏?

• Po prostu wiem, ˝e to nie b´dzie dzia∏aç!

• Nigdy nie przekonamy do tego rady (dyrekcji).

• Nie walczmy z wiatrakami!

KILLERZY POMYS¸ÓW

19

• Bàdêmy realistami!

• Bàdêmy praktyczni!

• Poczekamy, zobaczymy…

• Nie widz´ ˝adnego zwiàzku…

• To nie b´dzie dzia∏aç w naszej firmie.

• Nie mamy na to przepisów.

• Szef chyba zemdleje!

• My za to nie odpowiadamy.

• To nie nasza sprawa.

• Nie po to tu jesteÊmy.

• Z tym b´dzie tylko k∏opot.

• Za∏o˝´ si´, ˝e to wymyÊli∏ jakiÊ przyg∏up.

• Tego nie ma w planie.

• Za wczeÊnie na to.

• Za póêno na to.

• To oznacza dla nas wi´cej pracy.

• Co sobie pomyÊli szef?

• Nasi ludzie tego nie przyjmà.

• No nie, ja nie mog´!


20


„Wyryj te s∏owa w swojej pami´ci: efektywniej uczysz si´ podczas zabawy.”

Peter Kline

MYÂLIMY OBRAZAMI

CECHY „˚YWEGO OBRAZU”

• AbsurdalnoÊç,

• GroteskowoÊç,

• Niezwyk∏oÊç,

• PlastycznoÊç,

• Wyolbrzymienie,

• Humor,

• Ruch (dynamizm),

• Erotyka,

• WyrazistoÊç (szczegó∏owoÊç),

• Obraz pozytywny,

• Pe∏en wra˝eƒ zmys∏owych.

„Obraz «˝ywy» jest ostry, barwny, wyraêny, szczegó∏owy i tak namacalny, ˝e mo˝e wp∏ynàçna nasz stan fizjologiczny (czyli jest w stanie wywo∏aç reakcje naszego cia∏a).”

Marek Szurawski, „Pami´ç”

MYÂLIMY OBRAZAMI

21

åwiczenie 1

Po∏àcz ka˝dà z poni˝szych par za pomocà niecodziennego, Êmiesznego zwiàzku. Unikaj po∏àczeƒlogicznych i nie wprowadzaj nowych elementów do swoich obrazów. W∏àczaj do ka˝dej scenyswojà osob´ wed∏ug regu∏y „ja (1) robi´ (2) coÊ Êmiesznego (3)”. Ka˝dy pomys∏ „wyÊwietl” (zobacz)w wyobraêni przez kilka sekund.

Jajko i szklanka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mysz i lampa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Sa∏ata i ksi´˝yc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Osio∏ i zegar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

But i atrament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Piasek i radio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kolczyki i komar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Skarpetki i krem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Maliny i cement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

åwiczenie 2

Uwzgl´dniajàc cechy „˝ywego obrazu”, po∏àcz kolejne wyrazy: pierwszy z drugim, drugi z trzecim,trzeci z czwartym.

Huta – stolnica – kwiatek – je˝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nos – aligator – ksià˝ka – telefon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bu∏ka – ˝aba – Êmietana – zegarek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Szarlotka – Afryka – krowa – oczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kredka – tramwaj – ∏azienka – liÊç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


22


„Nie ma z∏ej pami´ci, a tylko dobrze lub êle jà çwiczymy…”

Harry Lorayne

¸A¡CUCHOWA METODA ZAPAMI¢TYWANIA

WZÓR NA PAMI¢å:

PAMI¢å = OBRAZ + AKCJA + EMOCJE

Synestezja – ∏àczenie wra˝eƒ odbieranych przez jeden ze zmys∏ów z doznaniami zwiàzanymiz innym zmys∏em, np. przekszta∏canie wra˝eƒ wzrokowych w czuciowe.

åwiczenie 3

Korzystajàc z ¸MZ, zapami´taj nast´pujàcy ciàg wyrazów:

Statek, herbata, d˝d˝ownica, skarpetki, bocian, rycerz, szczur, o∏ówek, zupa, akacja, obràczka,klej, bilet, kawa, bilard.

¸A¡CUCHOWA METODA ZAPAMI¢TYWANIA

23

„Cz∏owiek, który zna dwa j´zyki, wart jest dwóch ludzi.”

Napoleon

TECHNIKA S¸ÓW ZAST¢PCZYCH

Technika S∏ów Zast´pczych (TSZ) pozwala wizualizowaç pojćia abstrakcyjne, nazwiska, s∏owanieznane lub trudno brzmiàce. Jest szczególnie skuteczna, poniewa˝ obrazy zapami´tujemyszczególnie dobrze, a w trakcie zapami´tywania anga˝ujemy prawà i lewà pó∏kul´, kodujàc infor-macje w pamići werbalnej i wizualnej.

TSZ wymaga przejÊcia przez cztery etapy:

Etap I:S∏owo oryginalne dzielimy na cz´Êci lub sylaby.

Etap II:Wykorzystujàc j´zyk ojczysty, znajdujemy dla tych cz´Êci lub sylab blisko brzmiàce odpowiedniki,które majà byç obrazowe. Stuprocentowa zgodnoÊç brzmieniowa nie jest konieczna.

Etap III (kontrolny):Sprawdzamy podobieƒstwo brzmieniowe.

Etap IV:JeÊli nowych s∏ów jest wićej, wykorzystujemy ¸MZ, ∏àczàc je „˝ywym” skojarzeniem. W ten sposóblepiej i trwale zapami´tasz.


24


„Przyspieszone uczenie jest jak przesiadka z hulajnogi w rakiet´ kosmicznà.”

Monika ¸ukasiewicz

SZYBKIE CZYTANIE

Do najbardziej typowych przeszkód, które powodujà, ˝e czytasz powoli, nale˝à:

• Niewiedza, ˝e mo˝esz czytaç szybciej, wynikajàca z tego, ˝e wi´kszoÊç z nas zakoƒczy∏aedukacj´ w zakresie czytania oko∏o 12 roku ˝ycia (wtedy stabilizuje si´ tempo czytania).

• L´k, ˝e jeÊli zaczniesz czytaç szybko, to mniej zrozumiesz.

• Czytanie s∏owa po s∏owie zamiast czytania ca∏ych zdaƒ, czyli niewykorzystanie w pe∏ni swojegopola widzenia.

• Regresje (czyli wsteczne ruchy ga∏ek ocznych) i w zwiàzku z tym kilkakrotne czytanie tegosamego tekstu.

• S∏aba koncentracja lub jej brak.

• Subwokalizacja, czyli powtarzanie po cichu lub w myÊlach czytanego tekstu.

• Brak motywacji, myÊlenie o „niebieskich migda∏ach”.

• S∏aba umiej´tnoÊç zapami´tywania.

• Czytanie bez jasno wytyczonego celu.

• Ma∏y zasób s∏ów.

• Niesprzyjajàce warunki zewn´trzne.

Na czym polega szybkie czytanie?

„Szybkie czytanie to czytanie Êwiadome, podczas którego maksymalnie wykorzystujeszpotencja∏ swoich oczu i mózgu. Aby uzyskaç jak najlepsze rezultaty, musisz mieç mo-tywacj´, jasny cel, czytaç z wykorzystaniem szerokiego, peryferyjnego pola widzenia,zapanowaç nad ruchami w∏asnych oczu – staraç si´ maksymalnie eliminowaç regresj´,skracaç do minimum czas rozpoznawania informacji graficznych, doskonaliç pami´çi koncentracj´, nauczyç si´ rozumieç tekst bez koniecznoÊci powtarzania go w myÊlach,a tak˝e ciàgle poszerzaç zasób s∏ów.”

Iwona Prokop, „1000 s∏ów na minut´”

SZYBKIE CZYTANIE

25

åwiczenie 4

WymyÊl siedem niezwyk∏ych, nowych zastosowaƒ ceg∏y.

.....................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

åwiczenie 5

Zapisz w ciàgu 4 minut wszystkie przychodzàce Ci na myÊl nowe, oryginalne mo˝liwoÊci zastosowaƒm∏otka.

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................


26


åwiczenie 6

Znajdê jak najciekawszy (najzabawniejszy) ciàg skojarzeƒ ∏àczàcych dwa wyrazy.Przyk∏ad: deska – ∏zy: deska – drzewo – korzeƒ – cebula – ∏zy.

sznurowad∏o..............................................................................................................................

……………………………...…………………………………………………………...….bogactwo

ziemia.........................................................................................................................................

......................................................................................................................................dozorca

˝aba............................................................................................................................................

………….. ……...…………………………………………………………………………… kefir

paw...................................................................................................................................……

…………………..………………………………………….……………………........... przedszkole

åwiczenie 7

Dokoƒcz znane przys∏owia, modyfikujàc je w sposób mo˝liwie najbardziej ˝artobliwy. Przedstawtyle zró˝nicowanych zakoƒczeƒ – dopowiedzeƒ, ile tylko jesteÊ w stanie:

1. ˚eby kózka nie skaka∏a………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………………2. Gdzie kucharek szeÊç………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………….3. Gdzie diabe∏ nie mo˝e………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………4. Baba z wozu..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

5. Kto rano wstaje............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

åWICZENIA

27

BIBLIOGRAFIA

Birkenbil V., Jak szybko i ∏atwo nauczyç si´ j´zyka, KOS, Katowice 1999

Bubrowiecki A., Popraw swojà pami´ç, MUZA, Warszawa 2006

De Bono E., Jak myÊleç sprawniej, Medium, Warszawa

De Bono E., Jak stosowaç myÊlenie lateralne, Medium, Warszawa 1999

De Bono E., Naucz si´ myÊleç kreatywnie, Prima, Warszawa 1998

De Bono E.,SzeÊç kapeluszy czyli szeÊç sposobów myÊlenia, Medium, Warszawa 1996

Buzan T., Mapy Twoich MyÊli, RAVI, ¸ódê 2003

Buzan T., Pami´ç na zawo∏anie, RAVI, ¸ódê 2003.

Buzan T., Rusz g∏owà, RAVI, ¸ódê 2003

Buzan T., Genialny sprzedawca, Muza, Warszawa 2004

Dryden G., Vos J., Rewolucja w uczeniu, Moderski i s-ka, Poznaƒ 2000

Gozdek-Michaelis K., Rozwiƒ swój genialny umys∏, Filar, Warszawa 2003

Gozdek-Michaelis K., Super mo˝liwoÊci twojego umys∏u, Comes, Warszawa 2003

Leviton R., Jak zwi´kszyç moc mózgu, Medium, Konstancin-Jeziorna 2001

Lorayne H., Sekrety super pami´ci, RAVI, ¸ódê 1997

Lorayne H., Super pami´ç dla uczàcych si´, RAVI, ¸ódê 1997

¸ukasiewicz M., Sukces w szkole, Rebis, Poznaƒ 2007

Szurawski M., Pami´ç. Trening interaktywny, RAVI, ¸ódê 2004


28


5. WARSZTAT INNOWACYJNOÂå w PRACY TRENERA i … · CZYNNIKI WP¸YWAJÑCE NA KREATYWNOÂå ......

Documents

Transcript of 5. WARSZTAT INNOWACYJNOÂå w PRACY TRENERA i … · CZYNNIKI WP¸YWAJÑCE NA KREATYWNOÂå ......