22-23 - Bergman Engineering · w praktyce Optymalizacja zużycia energii w zakładach produkcyjnych...

Nr 4/(33) 2018Cena 59 zł (w tym 8% VAT)

www.industrial-monitor.pl

ISSN 2083-9561

INDUSTRIAL special

Ultradźwięki i inne metody diagnostyczne w praktyce

Optymalizacja zużycia energii w zakładach produkcyjnych

38-44

10-13

22-23

Jak uregulować odpowie-dzialność dostawcy IT w kontraktach?

INDUSTRIAL experts

INDUSTRIAL interview

INDUSTRIAL case study

KOmpleKsOwaaUTOmaTyKa dla magazynOwanIa

� magazyny automatyczneukładnice paletowe i pojemnikowe,systemy Shuttle, bufory automatyczne

� systemy przenośnikówprzenośniki do palet, pojemników, kartonów

� sortery automatycznecross-belt, push-tray, tilt-tray i innewysokowydajne i ekonomiczne

� technologie, maszyny, stanowiskaPick By Light, Put To Lightwagi dynamiczne, bramki skanujące, etykietowanie, formiarki kartonów, zaklejarki, automaty, roboty, efektywne stanowiska kompletacji, stanowiska pakowania

� systemy sterowania i wizualizacji

� Jakość

� Efektywność Wydajność

� Optymalizacja procesów

PROJEKTOWANIE I REALIZACJA

KOMPLEKSOWYCH SYSTEMÓW

AUTOMATYKI MAGAZYNOWEJ

projektowanie � realizacja � uruchomienie � serwis

Efektywne rozwiązania dla e-commerce i sieci handlowych

LOGISYSTEM Sp. z o.o. � e-mail: [email protected] � www.logisystem.eu

With You

www.ntn-snr.com

AP N

RB -

NTN

-SNR

© 1

2/20

17 -

Pho

tos:

NTN

-SNR

/ PE

DRO

STUD

IO P

HOTO

/ SH

UTTE

RSTO

CK

MADE IN JAPANJAKOŚĆ PREMIUM NA WYCIĄGNIĘCIE RĘKI

ŁOŻYSKA IGIEŁKOWE NTN NTN-SNR oferuje najszerszą gamę rozwiązań spełniających Twoje wymagania w zakresie łożysk igiełkowych. Najwyższej jakości stal, solidna konstrukcja i japońska produkcja gwarantują optymalną niezawodność i trwałość. Ponieważ nasze europejskie zespoły wsparcia logistycznego i technicznego są blisko Ciebie, mogą zapewnić Ci lepszą reaktywność.

Dzięki dostępnej i konkurencyjnej szerokiej ofercie, NTN-SNR koncentruje całą swoją energię na swoim

najważniejszym kliencie: Tobie!

� magazyny automatyczneukładnice paletowe i pojemnikowe,systemy Shuttle, bufory automatyczne

� systemy przenośnikówprzenośniki do palet, pojemników, kartonów

� sortery automatycznecross-belt, push-tray, tilt-tray i innewysokowydajne i ekonomiczne

� technologie, maszyny, stanowiskaPick By Light, Put To Lightwagi dynamiczne, bramki skanujące, etykietowanie, formiarki kartonów, zaklejarki, automaty, roboty, efektywne stanowiska kompletacji, stanowiska pakowania

� systemy sterowania i wizualizacji

� Jakość

� Efektywność Wydajność

� Optymalizacja procesów

PROJEKTOWANIE I REALIZACJA

KOMPLEKSOWYCH SYSTEMÓW

AUTOMATYKI MAGAZYNOWEJ

projektowanie � realizacja � uruchomienie � serwis

Efektywne rozwiązania dla e-commerce i sieci handlowych

LOGISYSTEM Sp. z o.o. � e-mail: [email protected] � www.logisystem.eu

RedaktoR PRoWadZĄCY

Marek kozłowicztel. +48 61 646 99 44tel. kom. + 48 536 417 [email protected]

RedaktoR naCZelnY

Sebastian Śliwieńskitel. +48 61 646 99 41tel. kom. +48 533 790 [email protected]

RedakCJa teCHnICZna

elżbieta [email protected]

dZIaŁ PRoMoCJI I PRenUMeRatY

tel. +48 61 646 99 42fax +48 61 646 91 [email protected]@4content.pl

BIURo ReklaMY

Business development Manageradam turektel. +48 61 646 91 40fax +48 61 646 91 38tel. kom. +48 533 790 [email protected]

PRodUCt ManageR

tomasz Zygarłowski tel. +48 61 646 91 36tel. kom. +48 533 790 [email protected]

Rada naUkoWa

dr hab. inż. leszek Chybowski, CRPWydział MechanicznyInstytut eksploatacji Siłowni okrętowychakademia Morska w Szczecinie

dr hab. inż. Sławomir ŻółkiewskiInstytut automatyzacji Procesów technolo-gicznychi Zintegrowanych SystemówWytwarzaniaPolitechnika Śląska

oPRaCoWanIe gRafICZne I SkŁad

Broken art Milejski aleksander

SeRWIS ZdJęCIoWY: dreamstime

WYdaWCa

4Content Sp. z o.o.ul. Zeylanda 3/3, 60-808 Poznańwww.industrial-monitor.pl

Prezes zarządu tomasz desko

Pismo specjalistyczne

fotografia na okładce: logisystem

Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych.Wydawca zastrzega sobie prawo do redagowaniai skracania tekstów. nie odpowiadamy za treść publikowanych reklam i tekstów promocyjnych.

INDUSTRIAL experts6 Odprzemysłu4.0ponajbardziejpożądane

kompetencjeinżynierskie10 JakuregulowaćodpowiedzialnośćdostawcyIT

wkontraktachzbranżyIT?

INDUSTRIAL focus14 Metodyoraznarzędziawspierającekreowanie

innowacjiprzezpracowników

INDUSTRIAL safety18 Sposobyzabezpieczaniaprzedzagrożeniami

wynikającymizawariiwinstalacjachelektrycznych

INDUSTRIAL interview22 Okiemaudytora:Optymalizacjazużyciaenergii

wzakładachprodukcyjnych

INDUSTRIAL maintenance24 IPM–metodykazarządzaniaprojektami

przemysłowymi28 Modernizacjaipoprawaparametrówsilników

elektrycznychdużejmocypodczasremontu32Ultradźwiękiiinnemetodydiagnostyczne

wpraktyce.Część1–Wprowadzenie36HUTPLEX–smarydozastosowańspecjalnych

INDUSTRIAL case study38 Ultradźwiękiiinnemetodydiagnostyczne

wpraktyce.Część2–CASESTUDIES.ZastosowaniemetoddiagnostycznychwstrukturachZakładówTłuszczowychKruszwica

45 Monitoringolejówwdiagnostyceproblemówze sprzętem46 CASESTUDY:Wdrożenierozproszonegosystemu

FDIRwbranżyenergetycznej48CASESTUDY:MigracjasystemuERPdo

zaktualizowanejwersjiwbranżymetalowej

Nakoniecrokuproponujemyrealizacjęstrategicznegocelu,jakim są racjonalne OSZCZĘDNOŚCI. Optymalizacja zużyciaenergiitosporeograniczeniekosztów.Sprawdzamywięc,gdzieiwoparciuojakienarzędzia,wartoszukaćmiejscwzakładzie,dzięki którym zyskamy najwięcej i najszybciej. Zastanawiamysięteż,czypoprawiaćparametrytechnicznesilnikówpodczasremontu,czylepiejwymieniaćnanowe.

PRAWO.WartoskoncentrowaćsięnaaspektachprawnychwzakresieregulacjiodpowiedzialnościdostawcysystemówIT.Znajomośćzasad, ktozacoodpowiadawrelacjidostawca–zamawiający,pomożeuchronićsięprzedkosztownymikonse-kwencjamibłędnychinterpretacjizawieranychumów.

BEZPIECZEŃSTWO.Zwiększyćpoziomoszczędnościmożnatakżepoprzezdbałośćobezpieczeństwoparkumaszynowego.Dodyspozycjimamycałyzestawmetoddiagnostycznychumoż-liwiającychskutecznąocenęstanuposzczególnychelementów

maszyniurządzeń.Odpowiednipoziombezpieczeństwamateżprzełożenienaoszczędnościwprzypadkuminimalizowaniary-zykawystąpieniaawariiwsamychinstalacjachelektrycznych.

KOMPETENCJE. Efekt pracy zależy w dużej mierze od do-świadczeniaiumiejętności,którepozwalająradzićsobiewróż-nychsytuacjach.Wartowięcsprawdzićnajbardziejrozchwyty-wanekompetencjeinżynierskiewobliczupostępującejczwartejrewolucji. Jakich narzędzi użyć, by nasze projekty tworzonebyływduchuinnowacji?JakzastosowaćmetodykęIPMwza-rządzaniu projektami przemysłowymi, by było sprawniej, bez-pieczniej,oszczędniejizgodniezwymogami?

Zapraszamydolektury

Marek Kozłowiczredaktor prowadzący „Industrial Monitor”

3 w 1. Pakiet przemysłowych

oszczędności!

Jak uregulować odpowie-dzialność dostawcy IT w kontraktach?

Optymalizacja zużycia energii w zakładach produkcyjnych

Ultradźwięki i inne metody diagnostyczne w praktyce

10-13

22-23

38-44

welcome

Od przemysłu 4.0 po najbardziej pożądane kompetencje inżynierskieW obecnych czasach możemy obserwować zmiany, które wynikają z klu-czowych trendów związanych z digitalizacją i pojawieniem się nowych mo-deli biznesowych, globalizacji, jak i nowych technologii. Równolegle zmianie ulegają także najbardziej pożądane kompetencje inżynierskie. Rośnie po-trzeba zatrudniania dobrych, wykwalifikowanych inżynierów z umiejętno-ściami, które łączą tradycyjne i cyfrowe światy.

Rafał TRzaskaczłonek zarządu i dyrektor operacyjny Bergman Engineering sp. z o.o.

Digitalizacjaoraznowemodelebiz-nesowezmieniająnaszepostawy,sugerujączmianęchęciposiada-

niaśrodkówprodukcji izasobówmate-rialnych w kierunku chęci korzystaniazdóbr,przyświadomymprzetwarzaniudanych w chmurze, występowaniu BigData i wszechobecnym e-commerce.Globalizacjatołatwiejszydostępdonaj-nowszychrozwiązańitechnologii,szyb-ki przepływ informacji, jak i mobilnośćtalentów.Nowetechnologietogłówniepojazdy autonomiczne, elektromobility,automatyzacja i robotyzacja, „smart”fabryki, nowoczesnemateriały oraz in-teligentnesiecidostaw1.

Można powiedzieć, że to właśnieglobalizacja, nowe technologie, digita-lizacja spowodowały, że obecna defi-nicja i kompetencje inżyniera są innew Industry4.0niżpodczaswcześniej-szych rewolucji. W obszarze Industry4.0możnamówić owystępowaniu na-stępujących obszarów kluczowych: In-ternet of things, robotyka, „smart”produkcja, cloud computing, Big Data,cybersecurity.Prognozujesię,żekażdyz przedstawionych obszarów w kolej-

nychlatachbędzierósłwprostszybciejniż inne obszary gospodarki. Prognozyzakładają,że:rynekIoTdo2021r.wzro-śnieo55%,cloudcomputingo187%,BigDatao278%(do2026r.),cyber-security o 150%, a robotyka o 156%(do2025)2.Dodatkowofaktemjest,żekażdyzobszarów Industry4.0rozwijasię dynamicznie. W obszarze cyberse-curityfirmytakiejakJ.P.MorganChase&Co. podwoiła swój roczny budżetnabezpieczeństwo cybernetyczne z 250milionów do 500 milionów dolarów,a Microsoft nadal będzie inwestowaćponadmiliarddolarów roczniewbada-nia i rozwój cyberbezpieczeństwa.Na-tomiast rynek cyberbezpieczeństwawzrósłookoło35razywciągu13 latiprzewidujesię,żeglobalnewydatkinacyberbezpieczeństwo przekroczą 1 bi-lionUSDwlatach2017-20213.

W obszarze Big Data według pro-gnoz rynek osiągnie 122miliardyUSDprzychodów do2025 r. Już37%pro-ducentów branży automotive z regio-nu Azji i Pacyfiku korzysta z Big Datai technologii analitycznych w celu po-prawy zarządzania jakością produkcji,

a89%liderówbiznesuuważa,żezbiorydużych danych zrewolucjonizują opera-cje biznesowe w taki sam sposób, jakzrobił to Internet. Dodatkową prze-wagą firm w obszarze danych będziemiędzy innymi odnalezienie korelacji naprzykład między wieloma odmiennymiźródłami danych (48%), przewidywaniezachowań klientów (46%) i przewidy-wanie sprzedaży produktów lub usług(40%). W obszarze cloud computingu(CC)DeloitteGlobalprzewiduje,żeza-kuptechnologiiCCprzyspieszywciągunajbliższego2,5rokuz361mldUSDdo547mldUSD.Obecniejuż74%dyrek-torówds.technicznych(CTO)twierdzi,żecloudcomputingbędziemiałnajbar-dziejwymiernywpływnaichdziałalnośćwnajbliższychlatach.Przewidujesię,żeprzychodyzrynkuITwglobalnymsekto-rzeCCwzrosnąz180USDw2015r.do390mldUSDw2020r.Wobsza-rze Internet of things 38% badanychliderów wierzy że IoT odegra kluczowąrolęwciągu3lat,a40%przesyłanychdanych w 2020 r. będzie pochodzićzsensorów.Natomiastwobszarzeau-tonomicznychrobotów4orazw„smart”

1)RaportPWC;Pracownik4.0,czylijakichkompetencjiwymagająciągłezmiany?2)GartnerReports,2017.

3)https://cybersecurityventures.com/cybersecurity-market-report.4)https://www.statista.com,dostępna5.2018.

4/2018

8

experts

5)https://toyjobs.com/cutting-edge-robots-test-li-mits-automation.

6)strategy+business, A Strategist’s Guide toIndustry 4.0 https://www.strategy-business.com/article/A-Strategists-Guide-to-Industry-4.0?gko=7c4cf,09.05.2016.

7)RaportPWC;Pracownik4.0,czylijakichkompeten-cjiwymagająciągłezmiany?

8)https://www.theengineer.co.uk/skil l-require-ments-in-the-automotive-industry/, dostęp na30.10.2018.

9)https://www.weforum.org/agenda/2016/01/the-10-skills-you-need-to-thrive-in-the-fourth-industrial-revolution/,dostępna28.10.2018.

10)E-mobility Index, Berger R., Automotive Compe-tence Center & Forschungsgesellschaft Kraft-fahrwesenmbHAachen,August2018.

produkcji wartość rynku w 2016 r. to4,16bilionówUSD,szacowanawartośćrynkuw2021r.to8,12bilionówUSD.Około40%wszystkichrobotówprzemy-słowych używanych jest w automotive,ale prognozuje się największy wzrostużywalnościwobszarzeelektroniki.

Dodatkowo warto podkreślić, że zestronysamegorynku,konkretnychpod-miotów,napływająinformacje,żeniesąone jeszcze gotowe na Industry 4.0.Jedynieok.35%firmosiągnęło jużza-awansowanypoziomintegracjiidigitali-zacji,natomiastdo2020r.aż72%firmchciałoby we wskazanych obszarachtakipoziomosiągnąć(rysunek1).

Zperspektywyprzedstawionychana-liz należy zastanowić nad tym, jakiekompetencje są pożądane u inżynieraXXIwieku.Wydajesię,żemożnazaryzy-kowaćtezęopotrzebiekształceniakadrdlainteligentnejgospodarki,wktórejro-śniepotrzebazatrudnianiadobrych,wy-kwalifikowanychinżynierówzumiejętno-ściami,którełączątradycyjneicyfroweświaty.Corazbardziejanalitycznyumysłinżyniera musi bowiem być skojarzonyzkreatywnympodejściem–„myśleniemnieszablonowym”.InżynierXXIwiekubę-dziemusiałcharakteryzowaćsię:•orientacjąnaklientaorazotwartością

nacyfryzację,•łatwościąadaptacjiwnowychwarun-

kachiśrodowisku,•gotowościąiotwartościąnazmiany,•umiejętnościąpracywróżnychwarun-

kachkulturowych,•umiejętnością krytycznego myślenia

orazumiejętnościąpracywzespole,•elastycznością, kompleksowością

iwiarygodnością7,8.Warto przedstawioną listę uzupełnić

o dane z raportu World Economic Fo-rum,wktórymw2016rokustwierdzo-no,żewciągunastępnych5latzmienisię ponad jedna trzecia umiejętności(35%),któresąważnedladzisiejszychkadr.Dodatkowopokuszonosięoprojek-cję o to, które umiejętności potrzebnebędąw2020roku9.Jednąztakichkom-petencjibędziekreatywnośćbazującanasolidnym interdyscyplinarnym wykształ-

ceniu. Warto zwrócić uwagę na to, żekompetencje negocjacji i elastyczności,którebyływysokonaliścieumiejętnościw2015r.,w2020r.spadnązpierw-szej dziesiątki, prawdopodobnie rozwójsztucznej inteligencji spowoduje to, żemaszyny, wykorzystując zbiory danych,zaczną podejmować za nas i dla nasdecyzje.Wartododać, żeaktywnesłu-chanie,uważanedziśzakluczowąumie-jętność, zniknie całkowicie z pierwszejdziesiątki. Natomiast inteligencja emo-cjonalna,którejdziśniemawpierwszejdziesiątce,staniesięjednąznajbardziejwartościowych umiejętności potrzeb-nychwszystkim(rysunek2).

Dobrym przykładem obrazującympotrzeby kompetencyjne Industry 4.0jest rynek elektormobility. Sam rynekgwałtownie rośnie. Na przykład wiel-kość sprzedaży samochodów elek-tryczny i hybrydowych w Chinach jestw 2018 roku o około 70% wyższa niżrokwcześniej.Udziałczęściowolubcał-kowiciezelektryfikowanychpojazdówwewszystkich nowych chińskich rejestra-cjachprzekroczyłpoziomdwóchprocentw2017r.–porazpierwszyjakikolwiekkrajprzekroczyłtenpoziom.Równiewy-sokowzrósłpopytwNiemczech(ponad90%), a około 1,5% wszystkich nowozarejestrowanych pojazdów stanowiłypojazdyelektrycznelubhybrydowe.Sta-wia to Niemcy na trzecim miejscu zaFrancją, która ma niższe bezwzględne

wielkości sprzedaży, ale nieco większyudziałwrynku10.

Warto podkreślić, że rynek elektro-mobilityjestrynkiemmłodymorazroz-wijającymsię.Świadczyotymliczbain-westycjiwzakładyprodukującebaterieelektryczne (tabela 1), a także trendw sprzedaży samochodów elektrycz-nych(rysunek3).Cobędzieskutkowaćzmianaminarynkuautomotivewnieda-lekiej przyszłości oraz zmianami w po-żądanychkompetencjach inżynierskich?

Rysunek 1. Adaptacja Industry 4.0 przez wybrane sektoryŹródło: Strategy+business, A Strategist’s Guide to Industry 4.0 https://www.strategy-business.com/article/A-Strategists-Guide-to-Industry-4.0?gko=7c4cf, 09.05.2016.

Rysunek 2. Zestawienie 10 najbardziej po-żądanych umiejętności w 2015 i 2020 rokuŹródło: Future of Jobs Report, World Economic Forum.

Rysunek 3. Sprzedaż pojazdów elektrycznych w 2016, 2017, 2018 rokuŹródło: http://www.ev-volumes.com/country/total-world-plug-in-vehicle-volumes/, dostęp na 31.10.2018.

w 2015 w 2020

1. Kompleksowe rozwiązywanie problemów

2. Koordynacja działań3. Zarządzanie ludźmi4. Krytyczne my-ślenie5. Negocjacje6. Kontrola jakości7. Zorientowanie na serwis8. Ocena i podejmo-

wanie decyzji9. Aktywne słuchanie10. Kreatywność

1. Kompleksowe rozwiązywanie problemów

2. Krytyczne my-ślenie3. Kreatywność4. Zarządzanie ludźmi5. Koordynacja działań6. Inteligencja emo-

cjonalna7. Ocena i podejmo-

wanie decyzji8. Zorientowanie na serwis9. Negocjacje10. Elastyczność

poznawcza

4/2018

experts

9

W tym kontekście należy się zastano-wić, jakich umiejętności rynek elektro-mobilitybędziepotrzebowałwkolejnychlatachzobszaruIndustry4.0.

WedługJoergaSchlinkheidera,głów-nego inżyniera Jaguar Land Rover od-powiedzialnego za projekt zautomaty-zowanej jazdy, w szczególności wartozwrócić uwagę na obszar sztucznejinteligencji,któracorazbardziejbędziewspierała użytkowanie samochodów,Interneturzeczy(IoT),atakże„smart”produkcjiirobotyzacji,którabędzieeks-pansywniewchodzićwżyciecodzienne.

W obszarze sztucznej inteligencjiwartozwrócićuwagęna:•algorytmy, narzędzia, techniki, któ-

repomagająwykrywać i klasyfikowaćprzedmioty,działania,reakcjenadanezdarzenia,

•projektowanie,planowanie,wykonanieinterfejsuczłowiek-maszyna,

•programowanie oraz rozwijanie ma-szynuczącychsię.W obszarze Internetu rzeczy (IoT)

wartozwrócićuwagęnakompetencje:

•projektowania, planowania użytkowa-niaczujników,

•wykonanie interfejsów oraz dostar-czenieinformacjidoużytkownika,

•specjaliści od programowania, w tymprogramiściaplikacjidlasystemówinfor-macyjno-rozrywkowych,ekspertówwza-kresieusługlokalizacyjnychispecjalistówodbezpieczeństwacybernetycznego,

•specjalistówwobszarzeradaróworazkomunikacji,

•specjalistówwobszarzeczujników,jakiwizji/wizualizacjikomputerowej.Wobszarze„smart”produkcjiirobotów

wartozwrócićuwagęnakompetencje:•na przykładzie pojazdów elektrycznych

potrzebni są naukowcy zajmujący sięmateriałamioraznaukamichemicznymi,

Firma PaństwoWartość inwe-

stycjiWielkość

Oczekiwany start produkcji

Samsung Węgry 335 milinów $ 330 000 m2 2018

SK Innovation Węgry 777 milionów $ 430 000 m2 2020

Terrae Holding x2 Niemcy - - 2019

Daimler Niemcy 620 milionów $ 80 000 m2 2018

LG Chem Polska 1.63 miliardów $ 41 300 m2 2018/2019

Northvolt Szwecja 4.7 miliardów $ - 2020

Fortum Finlandia - - -

Tesla Motors Finlandia - - -

Tabela 1. Inwestycje w fabryki produkujące baterie elektryczne w Europie

Źródło: http://www.climatechangenews.com/2018/03/28/europes-gigafactory-boom-mapped/, dostęp na 30.10.2018.

Rysunek 4. Mapowanie umiejętności w danych segmentach rynku w USAŹródło: State B., M. Rodriguez, et. al., „Migration of Profes-sionals to the US: Evidence From LinkedIn Data”, Social Informatics, pp. 531–543, 2014; http://reports.weforum.org/fu-ture-of-jobs-2016/files/2016/01/BOX1.png.4/2018

10

experts

Członek zarządu i dyrek-tor operacyjny Bergman Engineering Sp. z o.o. Doktor nauk ekonomicznych na Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu. Przez wiele lat

doświadczenie zdobywał w IBM GSDC Polska Sp. z o.o., gdzie pełnił funkcję m.in. kierownika ds. operacji biznesowych i automatyzacji oraz analityka finanso-wego. Założyciel i prezes Forum Edukacji Biznesowej oraz członek Rady Przedsię-biorczości Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu.

Rafał Trzaska•naprzykładzieautonomicznegopojaz-du,tupotrzebnisąspecjaliściodro-botyki, ponieważ „zautomatyzowanypojazdjestrodzajemrobota”,

•na przykładzie samochodów hybrydo-wych, jak i elektrycznych pojawia sięzapotrzebowanie na specjalistów odenergoelektroniki,

•inżynierów zajmujących się architek-turąelektryczną ielektronicznąorazinżynieriąsystemów11.Przyglądającsięzmianomzachodzą-

cym na rynku, należy potwierdzić, żejesteśmywprzededniu rewolucji. Za-potrzebowanie koncernów, jak i śred-nich, małych firm na specjalistówz obszarów Industry 4.0 jestbardzo duże.Wszczególnościfirmy poszukują specjalistówzobszaruautomatykiielektry-ki. Ich kompetencje są zróżni-cowane, jednakwachlarz kom-petencjimiękkichjesttensamipokrywasięzprzedstawiony-mipropozycjami.Potrzebnesąjeszcze kompetencje twarde.Te, którychpotrzebujmychoć-by w fabrykach baterii elek-trycznych. Można się zasta-nowić,czyfaktycznieniemamytych kompetencji dostępnychna rynku, czy może są ukrytei należy je odkryć – wymagato szczególnego rozpozna-nia – mapowania. Przykłademmapowania segmentów rynku,jak i identyfikacji umiejętnościtwardych są przeprowadzonebadania przez State i Rodri-gueza, którzy na podstawiedanych agregowanych portaluLinkedIn (rysunek4) zbudowalimapę kompetencji oraz umie-jętności.Patrzącnawynikiba-dania,możnasiępokusić ipo-wiedzieć, że jesteśmy o krokod połączenia umiejętnościmiękkichztwardymi, któresąwymaganewgospodarceIndu-stry4.0.

Wartododaćrównież,żetylko4% badanych przedsiębiorstwprzez firmę Deloitte wskazało,że posiada obecnie pracowni-ków z umiejętnościami wyma-ganymiprzezIndustry4.0,przyczym80%wskazało,iżposiadapracowników z umiejętnościa-mi w określonych obszarachi będzie inwestować w rozwój.Natomiasttylko16%badanychpotwierdziłokompletnybrakwy-maganychumiejętności12.

Zprzedstawionejanalizyniezbędnychkompetencji w Industry 4.0 wynika,że pomimo zmieniających się trendóww gospodarce zawsze w centrum za-interesowania będzie człowiek, któryrównież w tych procesach wymagaszczególnej uwagi.Nawet jeśli zmieniasię gospodarka i technologia, to czło-wiekodgrywawtymdużąrolęimazna-czącywpływnakolejnerewolucje.Możeiświatdążydoautomatyzacji iposze-rzeniakompetencjisztucznej inteligen-cji,aletoczłowiekposiadateumiejęt-ności, które pozwalają podążaćświatuwtymkierunku.

experts

pl.rs-online.com

Kim chciałeś zostać, będąc dzieckiem?Twoja ambicja zaprowadziła Cię do świata inżynierii, a Twoje pomysły kształtują jego przyszłość. Jednak by robić to, co robisz najlepiej, potrzebujesz czasu na skupienie się na tym, co naprawdę się liczy.

Jesteśmy dystrybutorem produktów dla automatyki, elektroniki i utrzymania ruchu i od 80 lat pomagamy naszym klientom osiągnąć ich cele.

Wspieramy wszystkich pełnych inspiracji. Wspieramy inżynierów jutra.

Profesjonalna pomoc techniczna | Wiodący dostawcy | Dostawa do 24h lub do 48h

We’re here

Jak uregulować odpowiedzialność dostawcy IT w kontraktach z branży IT?Umowy wdrożeniowe, utrzymaniowe, licencyjne, kontrakty w modelu SaaS itp. – branża IT wykształ-ciła cały szereg specyficznych rodzajów kontrak-tów handlowych. Jednym z kluczowych elementów wszystkich tych umów jest kwestia uregulowania odpowiedzialności dostawcy IT za dostarczony przez niego produkt informatyczny. Powszechnie znane i prawdziwe jest twierdzenie, że nie ma idealne-go oprogramowania komputerowego – w każdym programie komputerowym można doszukać się pewnych „bugów”. Z tego względu regulacja kon-traktowych zasad odpowiedzialności dostawcy IT pozostaje przedmiotem żywego zainteresowania tak dostawcy, jak i zamawiającego dany produkt informa-tyczny.

Takjakwkażdejinnejumowiehandlo-wej,kontraktywbranżyITmogąza-wierać szczegółowe postanowienia

w przedmiocie zasad ponoszenia przezstrony odpowiedzialności za realizacjęprzedmiotudanejumowy.

Zperspektywyzamawiającego–czyteżpodmiotunabywającegoproduktinforma-tyczny (standardowobędzie toprogramkomputerowy),obowiązkiumownezama-wiającego będą się sprowadzały przedewszystkim do odpowiedniej zapłaty narzeczdostawcyIT.Zkoleiobowiązkikon-traktowedostawcyITbędądużobardziejskomplikowane–będąpolegałynawykony-waniuokreślonychczynnościfaktycznych,zróżnicowanych w zależności od przed-miotudanejumowy.Zadaniemdostawcymoże być np. stworzenie określonegoprogramu komputerowego i przeniesie-niewszelkichprawdoniegonarzeczza-mawiającego, udzielenie zamawiającemulicencjibądźinnaformaudzieleniaprawadokorzystaniazoprogramowania,wdro-żenie danego programu komputerowegou zamawiającego, czy też świadczenieusług serwisowych (utrzymaniowych) narzeczklienta.

Wspólnym mianownikiem dla poszcze-gólnych przedmiotów świadczeń zestrony dostawcy IT jest kwestia zasadodpowiedzialności dostawcy wobec za-mawiającego (klienta). Dostawca będzienaturalnie dążył do zawężenia swojejodpowiedzialności, podczas gdy zama-wiający będzie zainteresowany jej roz-szerzeniem.PraktykaumówwsektorzeIT wykreowała specyficzne podejście

do tej tematyki. W niniejszym artyku-le przedstawione zostaną sposoby orazpraktyczneaspektyformułowaniaposta-nowień dotyczących odpowiedzialnościdostawcy IT,zuwzględnieniemposzcze-gólnychtypówumówIT.

Z uwagi na to, że dzisiejsza praktykaredagowaniakontraktówITpozostajepoddużym wpływem anglosaskiego modeluumówwbranżyIT,zasadyregulacjiodpo-wiedzialności zostanąomówionerównieżzuwzględnieniemtendencjinapływającychzamerykańskiegoiangielskiegosystemukonstruowaniakontraktów.

Pojęcie odpowiedzialności Nagruncieprawapolskiegowramach

pojęciaodpowiedzialnościmożnawyróżnić

odpowiedzialność za czyn niedozwolony(tzw.odpowiedzialnośćdeliktowa)orazod-powiedzialnośćzaniewykonanielubniena-leżytewykonaniezobowiązaniaumownego(tzw. odpowiedzialność kontraktowa). Tapierwszadotyczywyrządzeniaszkodydru-giejstroniewokolicznościachzasadniczoniepozostających w związku z realizacjądanej umowy. Z kolei odpowiedzialnośćkontraktowaznajdujeswojezakotwiczeniewokreślonymkontrakciezawartymprzezstrony.Mówiącoregulacjiodpowiedzialno-ściwumowachIT,należymiećnauwadzekwestięustalaniazasadponoszeniaprzezstronyodpowiedzialnościkontraktowej.

Dladalszychrozważańwartykuleistot-nebędziejeszczerozróżnienie–wramachodpowiedzialności kontraktowej – winy

łukasz WiEczoREkradca prawnykonieczny, Wierzbicki kancelaria Radców Prawnych sp.p.

4/2018

12

experts

umyślnejinieumyślnej.Niewykonująclubnieodpowiedniowykonującprzedmiotumowy,dostawcaITmożewyrzą-dzićklientowiszkodęwsposóbumyślnylubnieumyślny.W praktyce interesujące jest pojęcie winy nieumyślnej(tzw.niedbalstwo).Dostawca ITmożebowiemwykony-wać przedmiot umowyw sposób nieprofesjonalny, nie-starannyiwnastępstwietegospowodowaćszkodępostronieklienta.Takapostaćniewykonanialubnienależyte-gowykonaniaumowyprzezdostawcęITmożebyćskalo-walnawkierunku„zwykłego”niedbalstwabądźrażącegoniedbalstwa. Jak to zostanie przedstawione w dalszejczęści niniejszej publikacji, omawiane rozróżnieniepoję-ciowemaniebagatelneznaczenieprzyredagowaniuklau-zuldotyczącychodpowiedzialnościdostawcyIT.

Dopełnieniemsiatkipojęciowejistotnejdlakwestiire-gulacjiodpowiedzialnościdostawcyITjestpojęcieszkodyrzeczywistejiutraconychkorzyści.Szkodarzeczywistajestrealnym(rzeczywistym)uszczerbkiemmajątkowym(tj.zmniejszeniemaktywów),któryponosidanastronawskutekniewykonanialubnienależytegowykonaniazobo-wiązaniaumownegoprzezdrugąstronę.Zkoleitermin„utraconekorzyści”(utraconezyski)oznaczaokreślonekorzyści, które dana strona spodziewała się osiągnąćwkontekścieprawidłowegowykonaniakontraktuprzezkontrahenta, lecz których nie osiągnęła wskutek nie-wykonania lub nienależytego wykonania zobowiązaniaumownego przez tegoż kontrahenta. Choć utraconekorzyściobejmująpewnehipotetycznekorzyściwprzy-szłości,ichprojekcjamusibyćrealna,tzn.koniecznejestwykazanieprzezpokrzywdzonąstronę,żespodziewanekorzyścimogłybyćrzeczywiściezasadnieoczekiwane.

Kształtowanie zasad odpowiedzialności kontraktowej

W przypadku odpowiedzialności kontraktowej polskikodekscywilnyprzewidujedośćznacznąswobodęstronwzakresie kształtowaniazasadtejodpowiedzialności.W świetle art. 473 kodeksu cywilnego dopuszczalnejest tak rozszerzenie reżimu odpowiedzialności danejstrony,jakijegozawężenie.

Zakres możliwych modyfikacji może dotyczyć np.zmiany okoliczności, za które dana strona będzie od-powiedzialna, możliwe jest wprowadzenie kwotowegoproguodpowiedzialnościstronyczyteżobjęcieodpowie-dzialnościąstronytychrodzajówszkód,któreniestano-wiąnormalnegonastępstwaniewykonaniaokreślonegozobowiązania.

Co istotne, kodeks cywilny wyraźnie wyklucza moż-liwość wyłączenia odpowiedzialności danej strony zaszkodęwyrządzonąumyślnie.Wpraktycejesttopunk-temodniesieniadlaredagowaniapostanowieńregulują-cychodpowiedzialnośćstronkontraktuIT.

Limitacja odpowiedzialności w praktycePrzechodzącdopraktycznychaspektówkształtowa-

niazasadodpowiedzialnościwumowach IT, ichcechącharakterystycznąjestprzedewszystkimtendencjadozawężania(limitowania)odpowiedzialnościdostawcyIT.TowłaśniepodmiotwykonującyokreślonepraceITjestszczególniezainteresowanyzlimitowaniemswojejodpo-wiedzialnościwzględemzamawiającego(klienta).Świad-czenie tegoostatniegosprowadzasięwzasadziedowykonaniaokreślonegotransferupieniężnegonarzeczdostawcyIT,toteżniejestobarczoneryzykiembłędów

Tel. +49 89 32391-259 | www.logimat-messe.de

Platforma intralogistykio zasięgu światowym

19 – 21 luty 2019 Messe Stuttgart, Niemcy

17. Międzynarodowe Targi rozwiązań intralogistycznych i zarządzania procesami

INTRALOGISTYKA Z PIERWSZEJ RĘKI

W ramach LogiMAT

Informacje i zgłoszenia

cyfrowo • sieciowo • innowacyjnie

KOMPETENCJE DLA PROCESÓW HANDLOWYCH

czy usterek jak w przypadku dostawcyIT. Finalny rezultat operacji ograniczeniaodpowiedzialności dostawcy IT w danejumowie jestoczywiściewypadkowąwie-lu czynników, z których istotną rolę od-grywajątakżeczynnikiczystobiznesowe–potencjałekonomicznyizwiązanaztympozycjanegocjacyjnakażdejzestron.

Rozpoczynając rundę negocjacji nadprojektemkontraktuwbranży IT,przed-miotem dyskusji stron będzie zwyklekwestia kwotowego ograniczenia odpo-wiedzialnościdostawcyITorazwyłączenieodpowiedzialnościdostawcyzautraconekorzyścizamawiającego.

Popularnym rozwiązaniem spotykanymw obrocie jest określanie w kontrakcieIT maksymalnego pułapu kwotowego, doktórego będzie odpowiadał dostawca IT.Próg odpowiedzialności jest zwykle wią-zany zwartością danego kontraktu (np.wartościąpracwykonywanychprzezdo-stawcęw ramach umowy nawdrożenieokreślonej aplikacji komputerowej). Roz-sądnymidośćneutralnymrozwiązaniemdlaobustronumowyITjestzlimitowanieodpowiedzialności w okolicy całkowitejwartości danego kontraktu.Wpraktycemożna spotkać jeszcze inne kombinacjew tej materii, np. określenie progu od-powiedzialności jako wartości wyższejz dwóch, np. 100%wartości kontraktualbościśleokreślonejkwoty(ryczałtowej).

W przypadku kontraktów IT, którychprzedmiotemsąświadczeniaperiodyczne,powtarzalne–wpraktyceskonkretyzowa-niewartościdanegokontraktumożebyćtrudne(np.wprzypadkuumowylicencyjnejczy umowy serwisowej/utrzymaniowej –ang.maintenance&supportagreement).Wtakichprzypadkachwymiarlimitacjiod-powiedzialności dostawcy IT zostaje naj-częściejpowiązanyzwartościąświadczeńuzyskanychprzezdostawcęwokreślonymodcinkuczasu(np.100%wartościwyna-grodzeniauzyskanegoprzezdostawcę ITw okresie 12 miesięcy poprzedzającychwystąpienie zdarzenia powodującegoszkodępostroniezamawiającego).

Kwotoweograniczenieodpowiedzialno-ścidostawcyITjestwręcznieodzownymelementemkontraktówITpoddanychpra-wuUSAczyAngliiiWalii.

Podobnie rzecz się ma z kwestią wy-łączania odpowiedzialności dostawcyIT za utracone korzyści drugiej strony.W przypadku kontraktów sporządzanychwsystemieprawaanglosaskiegowyelimi-nowanieodpowiedzialnościdostawcyITzautraconekorzyścijestpozycjąobowiązko-wą,aczkolwiekniewystarczającą.

Z perspektywy dostawcy IT, w przy-padkupodpisywaniaumowypoddanejnp.

prawuUSAbardzoistotnejestwyłącze-nie również odpowiedzialności za szkodypośrednie i wszelkiego rodzaju odszko-dowaniaocharakterzespecjalnym,przy-padkowym, następczym, karnym (ang.indirect/incidental/consequential/puniti-vedamages).Wtymkatalogumogąsięmieścićtakiespecyficznepostaciszkód,jak: utrata renomy rynkowej, utrata in-formacji biznesowych lub koszty odzy-skiwania utraconych danych, przerwaw możliwości prowadzenia działalnościgospodarczej,anawetkosztyakcjimar-ketingowych i reklamowych niezbędnychdo ograniczenia negatywnych skutkówwynikającychzniewykonaniaumowyprzezkontrahenta.Zuwagina relatywniewy-sokieryzykowysuwanianagruncieprawaanglosaskiego roszczeń pośrednio wyni-kających z niewykonania lubnienależyte-gowykonaniaumowyprzezdostawcęIT,wpraktyceobrotutegorodzajuodpowie-dzialnośćjestzwyklewyłączana(nietylkoodpowiedzialnośćdostawcy IT, ale takżeizamawiającego).

Pozostającwtematycelimitacjiodpo-wiedzialnościwartojeszczewskazać,żenierzadko spotykane są także sublimitykwotowej odpowiedzialności dostawcy ITwodniesieniudokarumownychobecnychwkontrakcieIT.Kwestiatamapraktycz-nezastosowanieprzedewszystkimwod-niesieniudokarzaniespełnienieokreślo-nychwymagańdotyczącychtempareakcjinazgłoszeniabłędówwdziałaniuwdrożo-negooprogramowania(kwestiatzw.SLA,oczymmowadalej).

Wyłączenia spod limitacji odpowiedzialności

Decydując się na ograniczenie od-powiedzialności dostawcy IT w danym

kontrakcie, strony zwykle wyraźnie pre-cyzują,czegoumowna limitacjaodpowie-dzialnościobejmowaćniebędzie.

Opróczwspomnianejjużzasadniczejnie-możności ingerencji w odpowiedzialnośćzaszkodywyrządzoneumyślnie,wprakty-cestronynielimitująodpowiedzialnościzaszkodyspowodowanewskuteknaruszeniaobowiązku poufności, obowiązku niekon-taktowania się i nieprzejmowania człon-ków personelu drugiej strony (ang. non--solicitation), naruszeniaprawwłasnościintelektualnejstronylubosóbtrzecichczy

może przybierać kaskadową formę. Ilustruje to poniższy przykład:

co do zasady dostawca IT ponosi odpowiedzialność kontraktową wobec zamawiającego wg standardowych zasad wynikających z przepisów prawa (kodeksu cywilnego);

ustawowa odpowiedzialność kon-traktowa dostawcy IT może zostać ograniczona w treści umowy IT, np. poprzez wyłączenie odpowie-dzialności dostawcy za utracone przez zamawiającego korzyści lub zlimitowanie kwotowego wymiaru odpowiedzialności kontraktowej dostawcy;

powyższa limitacja odpowie-dzialności dostawcy IT jednak nie będzie działała w przypadkach określonych przez strony, np. w odniesieniu do szkód wyrzą-dzonych drugiej stronie w na-stępstwie naruszenia obowiązku poufności; w takiej sytuacji zasto-sowanie znajdą ogólne zasady odpowiedzialności dostawcy IT.

Odpowiedzialność dostawcy IT

4/2018

14

experts

Jest radcą prawnym, partnerem w Konieczny, Wierzbicki Kan-celaria Radców Prawnych sp.p. i doktorantem w Katedrze Prawa Gospodarczego i Handlowego na Wydziale Prawa i Administra-

cji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Posiada wieloletnie doświadczenie w ob-słudze klientów z zakresu prawa własności intelektualnej, prawa gospodarczego i handlowego, zwalczania nieuczciwej kon-kurencji oraz prawa ochrony konkurencji i konsumentów. W Kancelarii koordynuje sprawy o charak-terze międzynarodowym (International Desk), w szczególności z zakresu prawa własności intelektualnej (analiza, redakcja i negocjowanie kontraktów w sektorze IT z kontrahentami z USA, Europy i Azji),

a także sprawy dotyczące lokalizacji biznesu w Polsce i za granicą (gł. USA). W toku swojej aktywności zawodowej stale obsługuje wszystkich uczestników sektora IT, począw-szy od zamawiających rozwiązania IT, po startupy i dostawców IT notowanych na giełdzie papierów wartościowych. Autor współprowadził w Kancelarii transak-cję dotyczą wdrożenia systemu informatycz-nego z dziedziny wideo-bankowości w 16 bankach należących do czołowej między-narodowej grupy finansowej w rejonie Azji i Europy, za którą dziennik „Rzeczpospolita” przyznał Kancelarii w 2018 r. nagrodę w ka-tegorii: Wyjątkowy kunszt prawniczy przy obsłudze transakcji.

Łukasz wieczorekteżwyrządzeniaszkódnaosobie.WtymzakresiedostawcaITniebędziemógłpo-woływaćsięnaewentualneumowneogra-niczenie swojej odpowiedzialności (w po-stacilimitacjikwotowejodpowiedzialnościczy wyeliminowania odpowiedzialności zautraconekorzyści).

Zperspektywyzmawiającegokorzyst-ne jest rozciągnięcie odpowiedzialnościdostawcy IT za szkody będące następ-stwem jego niedbalstwa (jako postaciwiny nieumyślnej dostawcy). Z kolei dladostawcy IT atrakcyjnym rozwiązaniembędzie przyjęcie pełnej odpowiedzialno-ści(tzn.niepodlegającejżadnejumownejlimitacji) jedynie na rażące niedbalstwo.Różnica pojęciowa ma tutaj znaczeniefundamentalne. Rażące niedbalstwo za-kładabowiemznaczniewyższy, jaskrawywręcz ładunek naganności postępowa-niadostawcyIT,drastycznieodbiegającyod minimalnych, elementarnych zasadpostępowania właściwych dla rodzajudziałalności wykonywanej przez dostaw-cę. Zamawiającemu będzie zwykle dużotrudniejwykazać rażąceniedbalstwopostronie dostawcy IT. W pewnym sensiepremiujetodostawcę IT,któremudziękitemu będzie łatwiej skorzystać z insty-tucjiumownej limitacjiodpowiedzialnościznajdującejzastosowaniedo„standardo-wej”(nierażącej)postaciniedbalstwa.

Klauzule indemnifikacyjneW kontekście okoliczności, które nie

są objęte dobrodziejstwem kontraktowejlimitacjiodpowiedzialności,wartojeszczewspomniećotzw.klauzulachindemnifika-cyjnych.PojęcietozostałoprzeszczepionezkontraktówITzawieranychwsystemieprawa anglosaskiego. Przedmiotem in-demnifikacji jest zwolnienie danej stronyz określonej odpowiedzialności, np. zwol-nieniezamawiającegozodpowiedzialnościza naruszenia praw własności intelektu-alnejosóbtrzecichwramachkorzystaniaz programu komputerowego dostarczo-negoprzezdostawcęIT.Wpraktyceob-rotuzakresprzedmiotowyobjętyklauzuląindemnifikacyjnązostajewumowiejedno-cześniewyłączonyspoddziałania klauzuliumownejlimitacjiodpowiedzialności.

Wielopoziomowa struktura regulacjiodpowiedzialności w kontrakcie IT (nazasadzie „wyjątków od wyjątku”) możesprzyjaćbłędnymprzekonaniomdostaw-cy IT co do rzeczywistego zakresu jegoodpowiedzialności względem zamawia-jącego. Przykładem z praktyki jest np.próbawprowadzaniadoklauzuliindemni-fikacyjnej postanowienia, zgodnie z któ-rym dostawca zwolni zamawiającegozodpowiedzialnościzaskutkinaruszenia

umowy (przy takim brzmieniu będzie tooznaczało każdy przypadek naruszeniajakiegokolwiekpostanowieniadanegokon-traktu). Przyjmując, że sytuacje objęteklauzuląindemnifikacyjnąbędąwyłączonewumowiespodklauzuliumownejlimitacjiodpowiedzialności, w efekcie końcowymdostawca IT będzie zobowiązany do na-prawieniazamawiającemuwpełnejwyso-kościwszelkichszkódbędącychnastęp-stwemjakiegokolwieknaruszeniaumowy.W takim wypadku widniejące w tekścieumowypostanowienieoograniczeniuod-powiedzialnościdostawcyIT(dookreślo-nej kwoty, wyłączenie odpowiedzialnościzautracone korzyści itp.)w istocie bę-dzie bezużytecznym, fikcyjnym przywile-jemdostawcyIT.

Service Level AgreementSwoistą formą regulowania odpowie-

dzialności dostawcy IT za sprawnośćdostarczanego przez niego rozwiąza-nia informatycznego jest tzw.SLA (ang.Service Level Agreement). SLA jest po-rozumieniem stron dotyczącym zasadusuwaniaprzezdostawcębłędówiinnychniesprawnościwdziałaniuoprogramowa-nia.SLAstanowizwykleintegralnączęśćkontraktunawdrożenieoprogramowania,umowynaświadczenieusługserwisowychi utrzymaniowych czy umowy w modeludostarczaniaoprogramowaniajakousługi(kontraktywmodeluSaaS–ang.softwareasaservice).

Z tytułu nieprzestrzegania przez do-stawcęumówionychwSLAczasówreak-cji,terminównaprawyzgłoszonychbłędóww działaniu programu komputerowego,okresowego raportowania określonychaktywnościdostawcyitd.–stronyzwyklewprowadzająkatalogkarumownych.Ana-

logiczną funkcję pełnią także spotykanewobrocietzw.servicecredits,czylikwo-ty,ojakiezamawiającymożepomniejszyćwynagrodzenie należne dostawcy z racjiniespełnienia parametrów określonychwSLA.

Inne praktyczne aspekty re-gulacji odpowiedzialności

Dokonanypowyżejprzeglądwęzłowychzagadnień pojawiających się przy okazjiregulowaniazasadodpowiedzialnoścido-stawcyITnaturalnieniewyczerpujeoma-wianej problematyki. Przy konstruowa-niu konkretnego brzmienia postanowieńumownych konieczne jest uwzględnieniejeszczeinnychczynnikówindywidualizują-cychdanątransakcjęhandlową.NależytumiećnauwadzewszczególnościkwestięwyboruprawawłaściwegodlakontraktuIT (comożewpływaćna praktyczną eg-zekwowalność określonych postanowieńumownych), czy też kwestię posiadaniastosownego pakietu ubezpieczeniowegoprzezdostawcęIT(poziomlimitacjimożebyćwiązanyzrodzajemposiadanejprzezdostawcępolisyubezpieczeniowejisumąubezpieczenia).

Powyższejasnoilustruje,żeoptymalneukształtowanie zasad odpowiedzialnościdostawcy ITwumowachzbranży ITwy-maga wszechstronnej, dokładnej analizyczasemwręczkaskadowychpostanowieńumownych.Niemożnaprzytymzapomi-nać,żeefektywnośćwregulowaniukwe-stii odpowiedzialności w kontraktach ITwymagatakżeumiejętnościtrafnegowy-chwytywania neutralnych sfer zazębianiasię – zazwyczaj zpoczątku istotnie roz-bieżnych–interesówzamawiającegoido-stawcyIT.

4/2018

experts

15

Metody oraz narzędzia wspierające kreowanie innowacji przez pracownikówJuż praludzie ponad 3 miliony lat temu wiedzieli, że używanie narzędzi daje korzyści i ich wytworzenie oraz nauczenie się posługiwania nimi jest warte zachodu. W czasach teraźniejszych też o tym wiemy – chcąc wbić gwóźdź, bierzemy do ręki młotek, zamiast wbijać go własną dłonią lub głową. Dla-czego zatem w pewnych dziedzinach życia wspomaganie się narzędziami nie jest już dla nas takie oczywiste?

Michał PRzyBylski manager, Pwc Polska

kaRol MiRosz-DuDkoWskiconsultant, Pwc Polska

Wniniejszymartykuleprzedsta-wiamyobserwacjecodome-todoraznarzędzi,któremogą

dodatkowousprawnićproceskreowaniainnowacyjnychpomysłówprzezpracow-nikówróżnegotypuiwielkościorganiza-cji.Metodyoraznarzędzia,któreprezen-

tujemy, są używane przez innowacyjneprzedsiębiorstwanaświecie iwPolsceidziałająjakododatkowewsparciedługo-falowych programów innowacji pracow-niczych (czyli ustrukturyzowanego po-dejściadopobudzaniaiwykorzystywaniapełni potencjału biznesowego i ambicji

Fot.

Pw

C

4/2018

focus

16

pracowników,wcelukreowania i rozwi-janiainnowacyjnychpomysłów),jakrów-nieżjakooddzielnefilozofie,napodstawiektórychprzedsiębiorstwatefunkcjonują(np. metodyka Design Thinking) lub teżjakoinicjatywyad-hoc.

Poniżejprzedstawiamy,zagregowanewsyntetycznysposób,zestawieniewy-branych metod i narzędzi oraz krótkieopisy tych, których wdrażanie obser-wujemywpraktyceimożemyjezareko-mendować.

Jednocześniepolecamylekturępubli-kacjiPwCorazKoalicjinarzeczPolskichInnowacji pt. „Uśpiony potencjał. Jakobudzić innowatorów wśród pracow-ników?”, w której będą mogli Państwozapoznać się zarówno z praktycznymiaspektami wdrażania systemów inno-wacjipracowniczych,jakrównieżzkon-kretnymicasestudy,przedstawiającymisystemyinnowacjipracowniczychfunk-cjonujące w ramach przedsiębiorstwtakich,jakm.in.:Henkel,IBM,INGBankŚląski, innogy, Link4, Grupa Maspex,WoltersKluwer,ZUSczyPwC.

Czasem warto skorzystać z pomocy

Dobrymsposobemnawsparcie pro-cesówinnowacyjnościpracowniczejjestskorzystaniezewsparciazewnętrznychekspertów itrenerów,którzywcielającsięwrolęswegorodzajufacylitatorówprocesu,pomagająwprocesiegenero-wania oraz późniejszej walidacji pomy-słówna innowacje.Wartośćzzaanga-żowaniazewnętrznychpodmiotówwiążesięzdwomapodstawowymiwartościa-mi, tj. spojrzeniem z zewnątrz orazwprowadzeniem do organizacji nowychmetodoraznarzędziwspierającychkre-acjeiimplementacjęinnowacji.Podmiotzewnętrzny rzadko kiedy ma większąwiedzę na temat działalności bizneso-wej organizacji, z którą współpracujewrolitreneralubdoradcyitowcaleniejest ich słabością. Towłaśnie połącze-niedogłębnejwiedzypracownikówcodoprocesóworaz technologii funkcjonują-cychwichmiejscupracyorazświeżegoi nieszablonowego podejścia trenerówzewnętrznych, wspieranych dodatkowowachlarzem różnych technik oraz na-rzędzikreatywnych,dajeniespodziewa-niedobrerezultaty.

Eksperci oraz trenerzy PwC anga-żowani są przez klientów do różnegotypu wyzwań związanych z procesemkreowaniainnowacji.Najczęściejwspie-ramywewnętrznezespołypracownikównaszychklientówwprocesieposzukiwa-nianowychpomysłównaprodukty/usłu-gi,szukaniuusprawnieńwewnątrz,np.

wzakresieobsługiklientaluboptymali-zacjiprocesówprodukcyjnych.

W ramach naszej pracy poznaliśmyi stosowaliśmy dziesiątki różnych na-rzędziorazmetodimożemystwierdzić,że nie ma, a przynajmniej my nie zna-my,zestawunarzędzi,któresprawdzająsięzawsze iwszędzie.Sztuką jestniesamaznajomośćnarzędzi,aleichodpo-wiednidobórdodanegowyzwaniaorazkulturyorganizacyjnej,wjakiejdanena-rzędziamająbyćstosowane.Używającnarzędzi oraz metod, często je mody-fikujemy, łączymyzesobą lubwykorzy-stujemytylkowybranekrokidanejmeto-dologii–słowem,wykorzystujemyto,cofaktyczniewniesiewartośćdoprocesukreowania innowacji, a nie konieczniebędziezgodnezpierwotnymizałożenia-miorazstandardamidanegonarzędzialubmetodologii.

Przykładowe metody, które wykorzy-stujemy w naszej pracy, to m.in. ro-leplaying (odgrywanie ról, np. poprzezzaaranżowaniesytuacji,wktórejzarządwcielasięwrolępracownikaprodukcyj-nego,bylepiejzrozumiećichwyzwania),paradoksy, myślenie przez analogię,szybkie projektowanie z wykorzysta-niem szkicownika czy technika sześciumyślowychkapeluszyEdwardadeBono.

Jedną z wartych przytoczenia tech-nik jest SCAMPER. Podstawą metodySCAMPERwcaleniejestszukanieinno-wacjiw rozumieniuwymyślenia czegośnowego,aprzekształcanie już istnieją-cychrozwiązańwtakisposób,abyzaini-cjowanazmianastałasięrozwiązaniem.SposóbdziałaniametodySCAMPERkry-jesię za rozwinięciemakronimunazwy– po określeniu problemu i celu, którychcemy osiągnąć, możemy zastoso-wać siedem metod przekształceń, abyfinalnie wykreować nowe rozwiązania.Metody te to kolejno S (substitute)– próba zastąpienia, C (combine) – łą-czenie,A (adapt) –przystosowanie,M(modify) – modyfikacja, P (put to ano-theruse)–zmianapierwotnegozasto-sowania, E (eliminate) – eliminacja, R(reverse) – odwrócenie. Zastosowaniemetody pozwala dojść do bardzo cie-kawych wniosków oraz wygenerowanianowej wartości dodanej z produktów/usług/procesów,którewydaćsięmogąnapierwszyrzutokadobrzeznaneorazniezwiązanezinnowacyjnością.

Spójrz oczyma odbiorcy inno-wacji

DonajbardziejznanychmetodkreacjinależyDesignThinking.Wuproszczeniu,jesttokompleksowametodologiabazu-jącanaodkrywaniuifaktycznymzrozu-

mieniupotrzebnp.użytkownikadanegoproduktulubprocesu.Punktemwyjściajestkońcowyodbiorcaijegorealnepro-blemy,apodstawątworzenia innowacjijestwcieleniesięprzezautorapomysłuw jegorolę ipróbazrozumienia,czegofaktyczniepotrzebuje.Najczęściej,my-ślącometodzieDesignThinking,mamynamyśliwcieleniesięwrolęklientaizro-zumienie, jakiego produktu/usługi tenpotrzebujeidlaczego,jednakwzakresiewykorzystania tej metody na potrzebyinnowacjipracowniczychniepowinniśmyograniczać się jedynie do spojrzeniaz perspektywy zewnętrznych klientównaszychorganizacji.Wcieleniesięprzezpracownikównaszychorganizacjiwrolęswoich kolegów z innych działów, czykierownikówwrolęczłonkówichzespo-łu,możeprzynieśćdoskonałerezultatyw zakresie wdrażania innowacji proce-sowychwewnątrzorganizacji.Doskona-łymprzykłademmożebyćkwestiawpro-wadzania innowacji na linii współpracybiznesuzIT–zrozumienieperspektywybiznesowego użytkownika narzędzi in-formatycznych przez specjalistów ITmożepomócwwygenerowaniupomysłuna wprowadzenie nowej, innowacyjnejfunkcjonalnościteleinformatycznej,któ-rapomożewcodziennejpracyjejużyt-kownikom.Należyrównieżpamiętać,żewykorzystywaniewramachnaszychor-ganizacji wewnętrznych sesji opartychopodstawymetodologiiDesignThinkingmożebyćwsparciemnietylkowzakre-sie generowania innowacji.Samospoj-rzenienaproblemoczymaużytkownikakońcowego to pierwszy z pięciu stan-dardowychkroków,którezakładają:1.empatyzację – zrozumienie potrzeb

jednostek,którychproblemychcemywyeliminować naszym rozwiązanieminnowacyjnym.

2.definiowanie problemu–zdefiniowa-nieproblemuzperspektywyużytkow-nikakońcowego.

3. generowanie pomysłów – zebraniejaknajwiększejliczbypomysłówadre-sującychproblemorazichocena.

4.prototypowanie – przygotowanieprototypurozwiązaniawjaknajkrót-szyinajtańszysposób.

5.Testowanie–sprawdzenietrafnościrozwiązania z użytkownikami końco-wymi w kontekście zaadresowaniaichpotrzeb.Skutecznych implementacji metodo-

logii Design Thinking można wskazaćbardzo wiele, wymieniając niemalżewszystkie duże firmy technologiczne,które aktualnie prężnie się rozwijają.Wśród nich możemy wymienić międzyinnymitakichgigantów,jakApple,IBM,

4/2018

focus

17

PepsiCo,NikeczyNordstrom.Dobar-dzo ciekawych implementacji należyprzede wszystkim wdrożenie DesignThinking jako podstaw tworzenia no-wych pomysłów w jednej z najbardziejpostępowychfirmnaświecie–Google.VeroniqueLafargue, jednazczołowychdyrektor strategii w strukturach Go-ogle, przedstawia proces kreowaniapomysłów giganta z Doliny Krzemowejw trzech krokach – poznaniu klienta,myśleniu „razy 10” i prototypowaniu.Myślenie „razy 10” i prototypowanietoznanemetody,opierającesięna jaknajwiększej skalowalności swoich roz-wiązań (czyt. dążeniu do rozwiązywa-nia problemów na dużą skalę). Zaśpierwszyetap–poznanieklienta,jestbezpośrednimprzełożeniemzałożeńDesignThinkingnaza-danie,któreGooglelubipodkre-ślać jako najważniejsze – abyrozwiązać duży problem, mu-simy najpierw zrozumieć osobę,dlaktórejgorozwiązujemy.Takispo-sóbnainnowacjeprowadzidopodobnejkonkluzji,cowprzypadkuwdrażaniain-nowacyjnychnarzędziw firmach – zło-tego środka zwyczajnie niema, a jeślichcemyskutecznierozwiązaćproblem,musimy najpierw nasze rozwiązaniespersonalizować, czyliw tymprzypad-ku,wejśćwskóręodbiorcyrozwiązaniai prawdziwie zrozumieć istotę proble-mu.Iwłaśnietakiedziałaniapowinnybyćpropagowanewfirmach–przywdraża-niumetodyDesignThinkingniepotrze-bujemydużych zasobówani działań lo-gistycznych. Kluczowe jest skutecznewytłumaczeniepracownikom,przezjakipryzmat powinni patrzeć na problemyijakpodchodzićdoichrozwiązywania.

Sposoby startupowców w kor-poracjach

Wświeciestartupów,wszczególno-ścitychzwiązanychzszerokorozumia-nymICT,jużodlatfunkcjonujezjawiskohackathonów.Dladobregozrozumieniategozagadnienianależywyobrazićsobieodbywającesięwciągu1-3dnikilkudzie-sięciogodzinne,intensywnesesjesłużą-ce rozwiązaniu konkretnego problemu,wktórymbiorąudziałprogramiściorazinne osoby związane z obszarem roz-woju oprogramowania. Wynikiem hac-kathonów mają być nie tylko pomysły,jakrozwiązaćwskazaneprzezorganiza-torówwydarzeniaproblemy,aleprzed-stawićteżwstępnyprototypwpostacidziałającegokodu.

Choć pierwotnym zamysłem hacka-thonówbyłoskłonienieprogramistówdopracy w krótkich sprintach i szybkiego

prototypowania,tocorazczęściejhacka-thonyorganizowanesąjakowewnętrznemaratonyprojektowekorporacji,podczasktórych pracownicy w małych grupachbudują prototyp rozwiązania problemuiuczestnicząwburzymózgówprzykre-owaniunowegoproduktu/usługi.Niestan-dardowa forma przedsięwzięcia zmuszapracownikówdowyrwaniasięzcodzien-nejrutyny,wyjściapozaramyswoichróliobowiązków,atakżepozwalanazatarciehierarchiistanowisk(wzespołachwszy-scy traktowani są na równi), przez coatmosfera

stajesięswobodna,zkoleibrakpresjisprzy-ja dzieleniu się swoimi pomysłami. Cowięcej, interdyscyplinarny skład drużynsprawia, że uczestnicy mogą liczyć nawsparcie osób z innych działów, z któ-rymi mimo tego samego miejsca za-trudnienia często nie mają kontaktu.W efekcie w jednym miejscu spotykająsięróżneśrodowiskafirmy,aludziepra-cujączespołowo,poznająsię,pomagająw doskonaleniu umiejętności, nawiązu-ją współpracę międzydepartamentowąoraz dialog pomiędzy tworzącymi tech-nologie a jej użytkownikami. Świetnymdowodemskutecznościhackathonówsątrzy niezwykle popularne hasłaXXIwie-ku–ośczasu,czati lajki,czyliwszyst-kim znane, flagowe funkcje Facebooka.SpołecznościowygigantzSanFranciscozorganizowałjakdotądjużponad50hac-kathonów. Hackathony inspirują, two-rzą środowisko przyjazne kreatywnościiprowadządoopracowaniakonkretnegorozwiązania, możliwego do zaimplemen-towania w stosunkowo krótkim czasie,tymsamymwyzwalającwpracownikachprzedsiębiorczość i zapał do innowacji,cofinalniemaprzerodzićsięwkreowanienowychrozwiązańwewnątrzfirmy.

Naukowe podejście do kre-owania innowacji

TRIZ,czyliTeoriaRozwiązywaniaInno-wacyjnych Zagadnień, to potwierdzonawpraktycebiznesowej,analityczname-todadogenerowaniapomysłówinnowa-cyjnych, które mają nadawać kierunek

oraz wspierać realizacje strategii biz-nesowej.TRIZopierasięozałożenie,żekreowanieinnowacjiniemusibyćjedynieoparteo indywidualneumiejętnościnaj-lepszych pracowników, a zastosowanieuporządkowanego, analitycznego podej-ścia do tworzenia innowacji może daćowiele lepszerezultatyniżoczekiwaniena przebłysk geniuszu naszych kluczo-wychtalentów.MetodykaTRIZpowsta-ładziękidługoletnimanalizomprocesówpowstawania patentów i rodzenia sięinnowacji. W ten sposób powstał zbiórstandardowych rozwiązań i narzędzianalitycznych, który dzięki swojej uni-

wersalności i powtarzalności pozwalaw sposób efektywny rozwiązywać

problemy.Całyproceskorzysta-niazTRIZopierasięnabardzoprostychzasadach–określa-my nasz problem, następnieprzeglądamy dostępne roz-

wiązaniaiaplikujemyschematrozwiązania podobnego do na-

szejsytuacji,odpowiedniogoada-ptującdonaszejorganizacji.Metodo-

logiadoczekałasięlicznychimplementacjinacałymświecie(m.in.wtakichkorpo-racjachjakGE,ShneiderElectrics,IntelczyHyundai),leczdonajbardziejspekta-kularnychnależywdrożeniewSamsungElectronics. Koreański lider technologiijako jeden z pierwszych wdrożył TRIZna dużą skalę w swojej organizacji, cojużw pierwszym roku (2003) pozwoliłoSamsungowi zarejestrować ponad 50nowychpatentów,wśródktórychmiędzyinnymi kryła się względnie mała zmianakonstrukcyjnawodtwarzaczuDVD–naktórej firma zaoszczędziła ponad 100milionówdolarówwsamym2004roku.Obecnie metodyka TRIZ stanowi pod-stawę całego schematu produkcyjnegofirmy,atowszystkodziękitemu,żejużprzed ponad dekadą Samsung nie bałsię zainwestować ogromnych środkówwrozwójswoichpracowników–co, jakwidaćpodzisiejszejpozycjikonkurencyj-nejfirmy,opłaciłosię.

Skala i efektywność dzięki technologii

Podczas zachęcania pracownikówdokreatywności izaangażowaniawin-nowacyjność firmy należy liczyć się zeskaląprzedsięwzięcia.Oilewprzypadkuniewielkiejgrupypracownikówwyłapaniepojedynczychpomysłówiwybranietychnajlepszychniejesttrudnymzadaniem,o tyle w przypadku dużych firm takiezadanie staje się problematyczne, niemówiąc o dużym ryzyku przeoczenia„gwiazdy”. Jak więc usystematyzowaćogromną liczbępomysłów, takabywy-

4/2018

focus

18

łowić pomysły o wysokim potencjalei jednocześnie nie analizować każdegopomysłuzosobna?

Katalizatorem przepływu pomysłówmiędzy pracownikami a szerszym gro-nemodbiorcówwfirmiemogąbyćtzw.ideamanagementsoftware, czyli plat-formy, dzięki którym każdy z pracow-nikówmożewciąguchwili opublikowaćwewnątrz firmy swój nowatorski po-mysł,jakizgłosićproblem,którynapo-tkał.Na takimschemaciedziała znanenacałymświecieoprogramowanieSpi-git (partner PwC). System ten, mimoszerokiegospektrumzastosowań, jestbanalnie prosty w obsłudze – przy-pomina tablicę Facebooka, na którejużytkownicy zamieszczają swoje inno-wacyjnepomysły,ainnimogąjekomen-tować i oceniać.Następniepropozycjepracownikówprzechodzą proces ocenywyłaniający te, które zostaną faktycz-nie zrealizowane.Warto zaznaczyć, żeoprogramowanie sprawdza sięwwielubranżach – wdrożenia Spigit zanoto-wanojużwsektorachfinansowych(Ci-tibank), informatycznych (IBM), opie-ki zdrowotnej (United Health Group)i FMCG (Unilever). Idea managementsoftwarezyskujenapopularnościzuwa-ginałatwośćużytkowaniaiskutecznośćwułatwianiu kreowaniapomysłów inno-wacyjnych przez pracowników. Tego ro-dzaju rozwiązaniamają również istotneznaczenie dla budowania kultury inno-wacyjności, udostępniając pracownikomplatformędodyskusjiiwymianyopiniicodoinnowacjiwramachorganizacji.

Idąckrokdalej,wmomencie,gdylicz-ba oraz skala zgłaszanych pomysłówrośnie, osoby zarządzające programa-mi innowacji pracowniczych powinnyzastanowić się nad narzędziami, któremogą ułatwić im zarządzanie całościąprocesu,awszczególnościtakimijegoelementami, jak zgłaszanie inicjatywprzez pracowników, ocena inicjatyworaz zarządzanie procesem ich rozwo-juwramachorganizacjiażdomomentupodjęcia decyzji co do zasadności ichimplementacji.W odpowiedzi na ziden-tyfikowanąprzeznaspotrzebęrynkową,opracowaliśmywspólnieznaszympart-nerem technologicznym – startupemTakeTask–kompleksowenarzędzieinfor-matyczne,któremazazadaniepomóczarządzaćcałymprocesemzarządzaniainnowacjąpracownicząworganizacjachróżnej wielkości. Połączyliśmy nasząwiedzęcodoniezbędnychfunkcjonalno-ścizperspektywyprowadzeniaprogra-mów innowacji pracowniczych z tech-nologiąTakeTaska iwierzymy,żeudałonam się stworzyć narzędzie przyjazne

w obsłudze oraz przekładające się narealnekorzyściwzakresiepodniesieniaefektywności działań w obszarze inno-wacjipracowniczych.

Kiedy i jakie metody lub na-rzędzia zastosować?

Czy wszystkie z wymienionych po-wyżej metod oraz narzędzi przydadząsię i przyniosą korzyść dla wszystkichmożliwychtypówiorganizacjizróżnychsektorów?

Odpowiedźbrzmi„nie”–dobórodpo-wiednich komponentów wspierającychdziałaniazzakresuinnowacjipracowni-czychzależym.in.odotwartościorgani-zacjinanowetechnologie(warunekklu-czowydlamożliwościzastosowania,np.idea management software) lub tego,czywnaszejopinii nasipracownicysągotowidopracyzespołowejwkrótkichiintensywnychsprintach,np.wramachhackathonów. Musimy w tym kontek-ściepamiętać,żecelemwdrożeniano-wych narzędzi lub metod powinno byćwspieranie działań z zakresu innowacjipracowniczych,niezaśstworzeniedo-datkowych barier dla interesariuszyprocesu.

Na bazie naszych doświadczeń, za-równowłasnych,zcodziennejpracywe-wnątrzPwC,jakizobserwacjiwynikają-cychzewspółpracyznaszymiklientami,możemyśmiałostwierdzić,żewartote-stowaćróżnegorodzajudodatkowena-rzędziaorazmetody,któremogąpobu-dzićkreatywnośćnaszychpracownikówlub bardziej kompleksowo zaadresowaćtemat zarządzania obszarem innowacjipracowniczych. Odpowiedniego doboruadekwatnych dla Państwa organizacjimetodlubnarzędzimożnadokonać,te-stując w ramach organizacji wybranemetody lub wybierać te, które spraw-dziłysięupodobnychdonasorganizacjiwceluzaadresowaniatychsamychwy-zwań,zjakimisamisięborykamy.

[email protected] Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie na kierunkach zarządzanie strategiczne oraz zarządzanie projektami. Michał jest mana-

gerem w zespole Innowacji i B+R w PwC Polska i dotychczas brał udział i/lub koor-dynował m.in. projekty dotyczące współ-pracy ze startupami, tworzenia programów innowacji pracowniczych, opracowania strategii innowacji, strategii internacjo-nalizacji oraz realizacji i finansowania innowacyjnych projektów badawczo-roz-wojowych dla klientów reprezentujących różne sektory Polskiej gospodarki. Michał jest podwójnym stypendystą i alumnem Fundacji im. Lesława A. Pagi, w ramach której brał udział w pierwszej edycji programu Young Innovators oraz w Akademii Analiz i Mediów. Działa również aktywnie jako mentor w takich organizacjach, jak m.in. E(x)plory czy Koź-minski Venture Lab. Od ponad siedmiu lat związany jest również z międzynarodową organizacją Enactus łączącą liderów środowiska biznesowego, akademickiego oraz studenckiego.

michał przybylski

[email protected] w zespole Innowa-cji i B+R PwC z wykształce-niem ekonomiczno-tech-

nicznym zdobytym w USA i w Polsce, doświadczony w interdyscyplinarnych, multisektorowych projektach w między-narodowym środowisku, takich jak opra-cowanie strategii innowacji, programów innowacji pracowniczych, agend badaw-czych, memorandów inwestycyjnych oraz strategii dla funduszy inwestycyjnych. Zajmuje się również poszukiwaniem inwestorów, skalowaniem i ekspansją startupów m.in. w ramach akceleratora PwC Startup Collider oraz pozyskiwaniem środków na innowacje, badania i rozwój

Karol mirosz-dudkowski

Fot.

Pw

C

4/2018

focus

19

BERnhaRD GEGEnBauER, kierownik ds. dystrybucji energii w firmie Eaton

Sposoby zabezpieczania przed zagrożeniami wynikającymi z awarii w instalacjach elektrycznychW budynkach komercyjnych o krytycznym znaczeniu energetycznym, takich jak zakłady przetwórcze, szpitale i fabryki, niezbędne jest ciągłe zasilanie energią elektryczną. Zapewnienie niezawodnego zasilania w takich budyn-kach zależy od paneli dystrybucyjnych niskiego napięcia, które leżą u pod-staw instalacji elektrycznej. Wymagania stawiane tym panelom, w szczegól-ności gdy operacje i infrastruktura rozwijają się w czasie, pozostawiają te urządzenia niezwykle podatne na zwarcia łukowe. Jakie są konsekwencje zwarć łukowych? Czy zakłady produkcyjne robią wszystko, aby zminimalizo-wać ryzyko ich wystąpienia?

Zwarciełukowetodużewyładowa-nie energii elektrycznej pomiędzydwomalubwiększąliczbąprzewo-

dów. Wyładowanie to przekłada się naciepło, które może uszkodzić izolacjęprzewodu i spowodować pożar elek-tryczny. W systemie rozdzielnic nisko-napięciowych poziom mocy stwarzapoważneniebezpieczeństwo.Omawianezwarciałukowemogąosiągaćnatężenieodkilkuażdotysięcyamperówisąbar-dzo zróżnicowane pod względem mocyiczasutrwania.Najczęstszymiprzyczy-namizwarć łukowychsąnieprawidłowepołączenia spowodowane korozją i wa-dliwąpierwotnąinstalacją.

Błędy łuku elektrycznego stanowiązagrożenie,któregoniemożnazignoro-wać. Ogromny wzrost ciśnienia w pa-nelu, dochodzący do 25 ton na metrkwadratowy, prowadzi do zdarzenia,któremożnanazwaćeksplozją.Zacho-dzi wówczas wysyłanie w powietrzeróżnych elementów, destrukcja insta-lacji i może wystąpić zagrożenie życiaosóbznajdującychsięwpobliżumiejscaawarii.Jeślitenpoczątkowywybuchnieokażesięwystarczającoszkodliwy,jegonastępstwaprzynosządalszezagroże-nia, a mianowicie perspektywy długichprzestojówwpracyiprodukcji.

Nowe badania zlecone przez firmęEatonwskazują,żewprzypadkutypowe-gozakładuprzemysłuspożywczegokosztzaistnienia czasu przestoju produkcyj-nego może wzrosnąć do 40 000 EURw ciągu 24 godzin. Pojawiają się rów-nieżkosztywymianyrozdzielnicy,poten-cjalnedziałaniaprawneiutratadobregowizerunkufirmy.Krótkomówiąc,osoby,mienieikontynuacjadziałalnościsąna-rażonenapoważnezagrożeniezarównow bezpośrednim okresie po awarii, jakiwdłuższejperspektywie.

Pomimotychoczywistychzagrożeń,przyanaliziebezpieczeństwawkomer-cyjnychbudynkachbudowlanychmożnałatwo pominąć rozdzielnice elektrycz-ne. Sprzęt jest zwykle umieszczonypoza zasięgiem wzroku, a dominującypogląd jest taki, że rozdzielnica jestabsolutnie bezpieczna, jeśli tylko jestzgodna z wymaganiami normy IEC61439(MiędzynarodowejKomisjiElek-trotechnicznej).

Wynikibadańprzeprowadzonychprzezfirmę Eaton sugerują, że zgodność zestandardemmożeniewystarczyć, abyzmaksymalizować ochronę przed tymizagrożeniami – wyższy poziom bezpie-czeństwa można osiągnąć, wdrażającnowetechnologie.Wrezultaciemożliwe

jestdalszezmniejszenie ryzykawystą-pienia katastrofalnej awarii łuku elek-trycznegoijejkosztownychnastępstw.

Panele rozdzielcze niskiego napięciasąserceminstalacjielektrycznychprzydostawachenergii.Właścicieleizarząd-cybudynkówsąprawniezobowiązanidozapewnienia,abyzespółrozdzielnic,na-pędzający procesy, spełniał wymaganiaokreślone przez IEC, międzynarodowenormy i jednostki oceny zgodności wewszystkichdziedzinachelektrotechniki.Firmy i zakłady produkcyjnemuszą za-pewnić, że sprzęt jest projektowany,konstruowany iprzetestowanyzgodniezodpowiedniąwersjąnormyIEC61439.

Ogniska i konsekwencje zwarć łukowych

WbiałejksiędzefirmyEaton„Bezpie-czeństwo i ryzykow instalacjach elek-trycznych niskiego napięcia” ekspertds. bezpieczeństwa elektrotechnicz-nego Alfred Mörx wyjaśnia, że „celemplanowaniairealizacjiinstalacjiniskiegonapięcia jest osiągnięcie bezpieczeń-stwa, z wyłączeniem ryzyka”. Oznaczato, żewłaściciele i zarządcy budynkówmuszą zadbać o to, aby wszelkie za-grożenia pozostałe po wprowadzeniuśrodków ochronnych były możliwie jak

4/2018

20

safety

najmniejsze i nie przekraczały „najwyższego dopusz-czalnegoryzyka”.

Jednaknawetfirmy,którespełniająswojeobowiązkiprawne, nie są odporne na ryzyko wystąpienia zwarćłukowych. Z biegiem czasu przedsiębiorstwa energo-chłonne mogą rozszerzyć działalność, dodając noweinstalacje do istniejących systemów. Skutkiem takiejewolucji jestto,żezespółrozdzielnicmożeulecprze-ciążeniom,powodującbłędy łukuelektrycznego,wtensposób nie tylko niszcząc cenną własność i aktywa,wtyminstalację,alerównieżpoważniezakłócająccią-głość działalności i potencjalnie zagrażając ludzkiemużyciu.

Wniektórychprzypadkachmożesięzdarzyć,żewy-branarozdzielnicacałkowicienienadajesiędowyzna-czonego zastosowania, co może powodować jej nie-bezpieczneprzegrzania.Winnychprzypadkachzwarciełukowemożewynikaćznieprawidłowegodziałaniaurzą-dzeń,niedostatecznegoserwisowania lubpracywgo-rącychczywilgotnychwarunkach.

Zwarciałukowemogąrównieżwystąpić,jeśliinżynierserwisujący upuści narzędzie przewodzące na szynęzbiorczą podczas pracy rozdzielnicy. Ten scenariuszjestprawdopodobnypodczasinstalacjilubkonserwacji,gdyżycieludzkiejestnajbardziejnarażonenaniebezpie-czeństwo. Istnieje również możliwość, że niszczyciel-skie zwarcie łukowezostaniewywołaneprzezcośtakbanalnego,jakmałezwierzę,któredostałosiędoroz-dzielnicy.Takieprzypadkizostałyjużudokumentowane.

Częściowe lub całkowite zniszczenie systemu dys-trybucji energii nieuchronnie doprowadza do przerwwdziałalnościzakładulubfirmy,któremogątrwaćkilkadni,tygodni,anawetmiesięcy.Kluczowymspostrzeże-niem jest fakt, żeszkodywnastępstwietakiejawarii(koszty powstałew trakcie przerwwpracy) znaczniewzrastają,imdłuższajesttakaprzerwa.

Obiekty komercyjneo krytycznychpotrzebachener-getycznychsąszczególniepodatnenaawariezasilania.Niezawodnośćsystemuiciągłośćzasilaniasąniezbęd-ne.Ostatecznienagłautratamocywtrakcieprocesuprzemysłowego może oznaczać, że cenne produktymuszą zostać zniszczone. Koszty początkowej awariiwzrastająbardzoszybko,naprzykładjeśliniebezpiecz-nesubstancje lubmateriaływymagająpilnejutylizacji,żebyuniknąćzanieczyszczeniaśrodowiska.

Niniejsza biała księga zawiera szczegółową ekono-miczną ocenę całkowitych kosztów, z jakimimogą sięzmierzyćfirmywprzypadkuwystąpieniabłędułukuelek-trycznego,prezentujeonaszacowanekosztyprzesto-jównagodzinęwtypowychzastosowaniach.Całkowitekosztywnastępstwie takiej awarii,wokresie24-go-dzinnym,wtymutratazysków,kosztyczyszczeniaipo-nownegouruchomieniaorazdodatkowekoszty,takiejakkaryzanieprzestrzeganieterminówdostawy,mogąwy-nieśćnawet40000EUR.Obliczeniateopierająsięnaśredniej produkcji lub zakładzie napełniającymwprze-myślespożywczymiprzekładająsięnarosnącezgodzi-nynagodzinękoszty.

Wartoteżpamiętać,żetypowykosztwymianyroz-dzielnicy wynosi około 300 000 EUR, podczas gdyproces projektowania, produkcji i instalowania częścizamiennychmożepotrwaćdosześciutygodni.Wtymczasieobiektjestskuteczniewykluczonyzdziałania.

Elastyczna konfi guracja systemumonitorowania osłon

Szeroka gama wykonań standardowych

Łatwe i przejrzyste sterowanie funkcją ryglowaniaoraz stopu awaryjnego

Szybkie podłączenie za pomocą złącz M12

www.schmersal.pl

Blokada elektromagnetycznaAZM201 w kombinacjiz panelami BDF200

Tworzymy bezpiecznemiejsca pracy.

Zmniejszanie ryzyka awarii – dobre praktyki

Podczasgdyprzedsiębiorstwamusząspełniaćminimalnewymaganiaokreślo-newnormieIEC61439,art.6ust.2dyrektywy 89/391/EEC podkreśla, żepracodawcy powinni rozważyć tech-nologię „najnowszej generacji” w celustworzenia bezpiecznych warunkówpracy. Według Mörxa, najnowocze-śniejsza technologia, taka jak ochronaprzedzwarciami łukowymi, jestkluczo-wym sposobem, którego pracodawcypowinniużyćwceluzmniejszeniamoż-liwych szkód w następstwie tychżeawarii i zwiększenia ochrony pracow-ników, wykraczając jednocześnie pozaminimalnewymogi.Zespoły rozdzielnic,którespełniająjedynieminimalnewymo-gibezpieczeństwa,najprawdopodobniejspadną poniżej najwyższego dopusz-czalnego poziomu ryzyka w kierunkuprawdziwego zagrożenia, gdy wystąpiawaria.Wprzypadkupodjęciadodatko-wych działań zabezpieczających możnazmniejszyć ryzyko uszkodzenia instala-cji i/lubprzerwywpracy, które towy-stępująwnastępstwieawarii.Tosamodotyczyuszczerbkunazdrowiupracow-ników pracujących w zakładach lub ichotoczeniu. Zestawy rozdzielnic niskie-go napięcia wyposażone w dodatkoweśrodkiochronneposiadająpewienrodzaj„rezerwybezpieczeństwa”.

Aby maksymalnie zwiększyć bezpie-czeństwo,dwienajbardziejskuteczne

strategietonajpierwmonitoringnad-zwyczajnychskokówtemperatur,któ-re mogą wskazywać na nadchodzącąawarię,anastępnieupewnieniesię,żewprzypadkuzwarciałukowegozdarze-niezostaniezidentyfikowanewczasierzeczywistym, a rozdzielnica szybkowyłączona, w ten sposób minimalizu-jącuszkodzeniasamegopanelu,atak-żepodłączonegodoniejsprzętu.

W monitorowaniu temperatury tra-dycyjne zastosowanie obrazowaniatermicznego charakteryzuje się ogra-niczoną migawką, która niekoniecznieobejmujewszystkiegłówneobszaryroz-dzielnicy, a w niektórych przypadkachniepokazujeonanawetnajważniejszychszyn.Dlategowartowykorzystaćnowątechnologię,którawsposóbciągłymo-nitoruje trendy temperaturw krytycz-nychpunktachibezprzewodowowysyładanedooddzielnegokontrolera,umożli-wiającinżynieromanalizowaniepoziomuciepłazwybranegookresuiprzeprowa-dzenie dalszych badań lub konserwacjiprewencyjnej.

Aby ocenić poziom ryzyka i właściwiezareagować,ekspercizfirmyEatonzale-cają,abyodpowiednieosobyzarządzającewbudynkachkomercyjnychokrytycznymznaczeniuenergetycznymprzeanalizowa-łyszeregzasadniczychpytań:

Jakiesątechniczneskutkiawariize-społurozdzielnicy?

Jak duże są szkody w następstwietakiejawarii?

Jakiesąmożliweskutkiawariizespo-łurozdzielnicydlaobsługującychgopra-cowników?

Jak poważne są szkody dla dobregowizerunkufirmyzpowoduniedotrzyma-niaterminówdostaw?

Jakie są skutki awarii zespołu roz-dzielnicydlaśrodowiska?

jest kierownikiem ds. dystry-bucji energii w firmie Eaton. Zajmuje to stanowisko od roku i jest odpowiedzialny

za dział niskonapięciowych systemów IEC w Hengelo, Wiedniu oraz nadzoruje działalność związaną z IEC w zakresie systemów niskiego napięcia na całym świecie. Bernhard dołączył do Eaton poprzez przejęcie Moeller. W latach 2005--2009 kierował działem systemów Moeller w Bonn w Niemczech. Pełnił różne funkcje w organizacji Eaton, takie jak lider badań i rozwoju w zakresie systemów niskiego napięcia, kierownik zarządzania produk-tem, kierownik operacji blacharskich i kierownik linii produktów, a także dyrek-tor LV i MV PL w regionie EMEA. W ciągu ponad 28 lat pracy zdobył solidne doświadczenie w marketingu, sprzedaży, R&D i działalności operacyjnej. Bernhard posiada wykształcenie w zakresie inżynie-rii mechanicznej i elektrycznej zdobyte w Wyższej Szkole Karlstein w Austrii.

Bernhard gegenbauer

Fot.

Eat

on

4/2018

22

safety

www.warehouse-monitor.pl+48 61 646 91 30 [email protected]

Inspiracje, pomysły, rozwiązania. Zawsze na bieżąco!

safety

Praktyczne szkolenie – Bezpieczeństwo ma-szyn: wymagania dla systemów sterowania, funkcje bezpieczeństwa, wprowadzenie do programu SISTEMA.Rozwiązanie: Dwudniowe szkolenie obejmujące praw-

ne podstawy bezpieczeństwa maszyn, elementy ocenyryzyka, identyfikację i realizację funkcji bezpieczeństwa,wyznaczanie wymaganego poziomu PL i SIL, podstawyprojektowania, doboru i integracji elementów systemówsterowania związanych z bezpieczeństwem, praktyczneprzykładyrealizacjisystemówbezpieczeństwaorazprzed-stawienieprogramuSISTEMAwspomagającegowyznacza-niePoziomuZapewnieniaBezpieczeństwazgodnieznormąENISO13849-1.

Rekomendacja:Praktycznaznajomośćbezpiecznejkon-strukcji systemów sterowania maszyn jest nie tylko klu-czowazpunktuwidzeniabezpieczeństwawzakładzie,aletakże poprawia kilka aspektów wydajności i efektywnościprodukcji.Popierwszemniejwypadkówprzypracytomniejprzestojów,inspekcjiiewentualnychwypłatodszkodowań.Podrugie prawidłowodobrane i zamontowane komponen-

ty nie ograniczają wydajności pracy przy maszynach. PotrzecieedukacjadziałuBHP,konstrukcyjnegoczyutrzyma-nia ruchu ułatwia uzgodnienie wymagań bezpieczeństwazmożliwościamitechnicznymi.Tozkoleiusprawniaiprzy-spieszaustalaniezałożeńprojektowych,uruchomieniaorazremontymaszyn.Wniosek:Bezpieczeństwototakżeinwe-stycja!

Łukasz wiatrzyk, dyrektor ds. bezpieczeństwa maszyn, schmersal-polska e. nowicka, m. nowicki sp.j.

Okiem audytora: Optymalizacja zużycia energii w zakładach produkcyjnychOgraniczenie kosztów zużycia energii jest wyzwaniem dla każdego zakła-du skłonnego podjąć walkę z marnotrawieniem środków, które w końcu można przeznaczyć na inne konstruktywne cele, choćby na wprowadzanie innowacji dających możliwości bardziej wydajnej rywalizacji konkurencyjnej. Punktem wyjścia do efektywnej optymalizacji zużycia energii powinna być gruntowna analiza, staranne zaplanowanie działań i ich ścisła kontrola. Nie-zwykle istotna jest też świadomość ciągłości tego procesu.

Powszechniewiadomo,żenajbardziejwiarygodnykierunekwtymzakresiemożewyznaczyćfunkcjonalnyaudyt

energetyczny. Dostarczy on odpowiedzina najbardziej nurtujące pytania. Jakiekwotyiwktórerozwiązaniawartozain-westować oraz po jakim czasie możnaoczekiwać realnego zwrotu? O mean-drachefektywnościenergetycznejwkon-tekście polskich realiów rozmawiamyz markiem Koźmikiem, kierownikiem systemów zarządzania środowiskowego i energią w TÜV Rheinland polska.

Redakcja: Które miejsca w zakła-dach produkcyjnych można uznać za najbardziej newralgiczne w zakresie ograniczenia zużycia mediów? gdzie można zaoszczędzić najwięcej i najła-twiej?

marek Koźmik: Natopytanieniemajednoznacznej odpowiedzi, ponieważkażdafirmamaswojąwłasnąspecyfikę.Coś, codla jednych jest łatwe, dla in-nychstajesiędługotrwałymprocesem.Napewnonależyzacząćodzidentyfiko-waniaobszarówcharakteryzującychsięnajwiększymzużyciemenergiioraztych,gdziemamynajwięcejmożliwościpopra-wyistniejącegostanurzeczy.Wzakła-dach produkcyjnych naturalnym celemstanąsię:zużyciemediówenergetycz-nych (np. gaz, prąd), park maszynowyorazzmianamentalności iprzyzwycza-jeńpracowników.Niestety,żadnezpo-

wyższych nie jest drogą lekką, łatwąiniskonakładową.Abyzidentyfikowaćteobszary, potrzebny będzie ciągłymoni-toringzużyciamediów,którypozwolinaprecyzyjne określenie, które z proce-sów/maszyn zużywa najwięcej energii.Podniesienie świadomości pracownikówpoprzez wskazanie działań służącychpoprawie efektywności energetycznejrównież przyniesie wymierne efekty.Dziękitemuukierunkujemynaszedziała-niawtychobszarach,któresąnajbar-dziej energochłonne.W Interneciemo-żemyznaleźćmnóstwoporadników, jakprostymi sposobami oszczędzać ener-gię, ale niektóre z nich w kontekścieprzedsiębiorstwa wymagają inwestycji,a ich efekty mogą pojawić się dopierozakilkalat.Pamiętajmyjednak,żecenyenergii, z uwagi na rosnące potrzebyi kurczenie się zasobów naturalnych,będąrosły,więcimwcześniejwdrożymyprogramypoprawyswojejefektywnościenergetycznej,tymlepiej.

R: Jak w takim razie przygotować możliwie najbardziej wiarygodne pro-gnozy zużycia energii?

mK: Abyoszacowaćplanowanezuży-cieenergii,musimysięodnieśćprzedewszystkim do danych historycznych,obejmującychzarównowielkośćzużyciaenergii, jak iwielkośćprodukcji.Natejpodstawie jesteśmy w stanie opraco-waćwskaźnikizużyciaenergii.Wskaźniki

temożemyodnieśćnietylkodowielkościprodukcji–jakopunktodniesieniamoże-myprzyjąćwielkośćsprzedażyczy teżliczbępracowników.Wszystkozależyodspecyfiki przedsiębiorstwa. Mając tedane(np.zokresuostatnichpięciulat)iplanującwielkośćprodukcjiczysprze-daży, jesteśmy w stanie przewidziećilość potrzebnej energii. Stosowaniewskaźników wydajności energetycznejjestobligatoryjnewnormieISO50001.

R: Które z nowoczesnych rozwiązań ograniczających zużycie energii wpi-sują się najmocniej w realia polskich zakładów?

mK: W firmach, które uzyskały cer-tyfikat systemu zarządzania energiąwg normy ISO 50001, wydany przezTÜVRheinlandPolska,zmianywidocznesą w codziennym ich funkcjonowaniu.Staremaszynywymienianesąnanowo-czesne, zużywające mniej energii i ge-nerującemniejhałasu,cowodczuwalnysposóbpolepszawarunkipracyipopra-wia wydajność. Dodatkowo, podejmo-wane działania minimalizują szkodliwywpływnaśrodowiskonaturalne.Wpro-wadzane systemy monitoringu zużyciaenergiipozwalająnabardziejprecyzyjnewyodrębnienieobszarówjejznaczącegowykorzystania, a szkolenia personeludoprowadzajądowzrostuświadomościpracowników, która przekłada się bez-pośrednionajakośćichpracy.

4/2018

24

interview

Zarówno producenci, jak i kliencimuszą sobie zdawać sprawę z tego,iż koszty zużycia energii mają swojeodzwierciedlenie w finalnej cenie pro-duktu. Przy rosnących cenach energiizarządzaniejejzużyciemstajesięwięckoniecznością dla corazwiększej liczbyfirm i instytucji. Dzięki rozwiązaniomsystemowym zyskują możliwość upo-rządkowania i pełnej kontroli kosztów

w tym zakresie. Certyfikaty potwier-dzające efektywne zarządzanie energiąsątakżedowodemspołecznejodpowie-dzialnościbiznesu.

Uzyskanie certyfikatu jest dopieropoczątkiemdrogi.Podstawą jeststałymonitoring wskaźników wyniku energe-tycznego, dzięki czemu możliwe jestzidentyfikowanie wszelkich odchyleń odzałożonegopoziomu,identyfikacjaprzy-czyn przekroczeń oraz podejmowanieodpowiednich działań korygujących, za-pobiegawczychidoskonalących.

R: a jak wygląda efektywność polskich przedsiębiorców w kontekście zopty-malizowanego wykorzystania energii? Czy to się udaje?

mK: Obowiązująca w Polsce od1października2016rokuustawaoefek-tywnościenergetycznej(Dz.U.z2016r.poz.831)nakładanaokreślonąkate-gorię przedsiębiorstw obowiązek prze-prowadzenia audytu energetycznego,którynależydokonywaćcocztery lata.Wynik takiego audytu, zawierający wy-kazprzedsięwzięćwrazzmożliwymidouzyskania oszczędnościami energii, na-leżyprzedłożyćPrezesowiUrzęduRegu-

lacjiEnergetyki.Z informacji przesłanejprzezPrezesaUREdoMinistraEnergii31stycznia2018rokuwynika,żeusta-wowemuobowiązkowipoddałosię3506przedsiębiorstw,zczego127przepro-wadziło audyt w ramach posiadanegosystemuzarządzaniaenergiąlubsyste-muzarządzaniaśrodowiskowego.Biorącpod uwagę, że liczbę przedsiębiorstwpodlegających obowiązkowi przeprowa-dzenia audytu energetycznego szacujesięnaokoło6tys.podmiotów,toświad-czy to o niedostatecznej świadomości,przede wszystkim prawnej. Przypomi-nam, że ustawodawca przewidział karydlapodmiotów,którenieprzeprowadząaudytu energetycznego w ustawowymterminie,atemogąsięgaćnawetdo5%ichrocznychprzychodów.

Myślęjednak,żecorazpowszechniej-szeinformacjeonieuchronnościdużegowzrostucenenergii,jakiepojawiająsięw środkach masowego przekazu, orazwzrosty, jakiemogliśmyzaobserwowaćwbieżącymrokunaTowarowejGiełdzieEnergii, zmusząpodmiotydo zintensy-fikowaniadziałańmającychnacelubar-dziejefektywnejejwykorzystanie.

kierownik systemów zarzą-dzania środowiskowego i energią TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. Absolwent Wydziału Metali Nieżelaznych Akademii Gór-

niczo-Hutniczej w Krakowie na kierunku Inżynierii Materiałowej. Przez 11 lat odpowiedzialny za wdrażanie systemów zarządzania w przemyśle hutniczym. Od 2008 roku w TÜV Rheinland Polska, odpowiedzialny za usługi certyfikacji sys-temów zarządzania w obszarach ochrony środowiska, energii i biopaliw. Audytor wiodący systemów ISO 9001, ISO 14001, ISO 50001, BS OHSAS 18001, PN-N-18001, KZR INiG.

marek Koźmik

4/2018

interview

25

IPM – metodyka zarządzania projektami przemysłowymiMetodyka Industrial Project Management (IPM) jest to zestaw najlepszych praktyk, dokumentów i narzędzi opracowanych do zastosowania w proce-sach zarządzania projektami przemysłowymi. Wprowadza ona standaryzację wszystkich działań realizowanych w trakcie gromadzenia inicjatyw projekto-wych i w procesie ich analizy. Wskazuje konkretne czynności do wykonania w całym procesie zarządzania projektem. Dla wszystkich czynności przygo-towane są standardy dokumentów oraz narzędzi, które ułatwiają zarządzanie projektem w całym jego cyklu życia.

Me t o d y k a I n d u s t r i a l project managementto:

• identyfikacjapięciufazprojek-tówprzemysłowych

•22praktycznekroki,•22zestawynajlepszychpraktyk,• ponad 50 praktycznych doku-

mentów i narzędzi przygotowanychdozastosowaniawprocesachzarzą-dzaniaprojektamiprzemysłowymi.

Ipm wprowadza do organizacji te elementy, których nie uzyska się w procesie wdrożenia/certy-fikacji powszechnie znanych me-todologii projektowych.MetodykaIndustrial project management (Ipm) została opracowana przezPRIMEBERG Engineering (www.primeberg.pl), która jest częściąGrupyBalticBerg.Odponad10latrozwijamy procesy i doskonalimydziałania klientów przemysłowych.PRIMEBERG to centrum kompe-tencyjneplanowaniairealizacjipro-jektówprzemysłowych.Stosujemymetodologie projektowe, po czymsprowadzamyichwykorzystaniedobardzo praktycznych zastosowańwprojektachobejmujących:

• zarządzanie złożonymi projek-tamiremontowymi,

•budowę,rozbudowęlubreloka-cjęsystemówprodukcyjnych,

• modernizacje i modyfikacje(przygotowanie irealizacjakampa-niiremontowych).

Jedną z kluczowych cech IPMjest zwinność i elastycznośćmetodyki, polegająca na dosto-sowaniu zakresu oraz stopniaobszernościdokumentówdowiel-kości projektu. Metodyka definiu-je ścieżki, w których określonyjest zakres kroków do wykonaniawprojekcie,wzależnościod jegozłożoności. Ideątakiegopodejściajest uproszczenie administracjimałychprojektówdoniezbędnegominimum oraz zapewnienie odpo-wiedniego poziomu obsługi admi-nistracyjnej projektów średnichidużych,takabypodwyższyćefek-tywność zarządzania projektamidużymiizłożonymi.

Każda z pięciu faz IPMukierun-kowana jest na zmaksymalizowa-nie wartości dodanej wytworzo-nej przez projekt oraz uzyskanienajwyższej efektywności projektu.Każda faza odpowiada na pytaniekluczowe z punktu widzenia efek-tywnościorazzapewnienianajwyż-szejjakościproduktówwypracowa-nychwdanejfazie.

Poniżej skrócony opis poszcze-gólnych faz stanowiących funda-mentymetodykiIPM:

DaRiusz WEBERprezes zarząduPrimeBerg Engieering sp. z o.o.

4/2018

26

maintenance

I. zaRzĄdzanIe pORTFOlIO InI-CJaTyw pROJeKTOwyCH

Pierwsza faza IPModpowiadanapy-tanie:kiedy i dlaczego inicjatywa staje się projektem?

Faza ta określawszystkie czynnościi decyzje, jakie muszą być podjęte, nawszystkich poziomach organizacji, abyuruchomićtylkoteprojekty,którewno-szą największą wartość do organizacjizpunktuwidzeniaefektywnościorgani-zacjiorazredukcjiryzykabiznesowego.

W fazie tej definiowany jest proceszgłaszania inicjatyw projektowych orazichanalizy,ażdomomentupodjęciade-cyzji o akceptacji bądź odrzuceniu lubwstrzymaniu inicjatywy. Ustalany jestzestaw kryteriów służących do analizybiznesowejiryzykadlaskutkówwstrzy-maniabądźodrzuceniainicjatywy.

Jednym z kluczowych produktów tejfazyjestnarzędzieITlubstandardfor-mularza zgłaszania i analizy inicjatyworazmacierzryzyka.

Do określenia odpowiedzialności zaposzczególne zadania i decyzje stoso-wanajestmacierzRASCI.

Kroki i produkty I Fazy IPM – zarzą-dzanieportfolioinicjatywprojektowych:

zgłaszanie inicjatyw•Proceszgłaszaniainicjatyw•Zdefiniowanie typów inicjatywpro-

jektowych•FormularzlubsystemITanaliza portfolio (ujęcie biznesowe

i analiza ryzyka)•Narzędzie(lubsystemIT)porówny-

waniainicjatyw

•Kryteriaanalizy inicjatywprojekto-wych

•Macierzryzykadlaskutkówopóźnie-nia/odrzuceniainicjatywy

akceptacja i wytyczne dla projek-tów

•Uzgodnionyprocesodpowiedzialno-ścizaanalizęipodejmowaniedecyzji

• Ustanowiony zestaw wytycznychdlaprojektu

•Zasadykomunikacjioprojekcieprze-mysłowym.

II. pRzygOTOwanIe pROJeKTUDruga faza IPM odpowiada na pyta-

nie:co projekt ma dostarczyć do mojej organizacji?

Fazataskupiasięnacelach,jakienależyosiągnąćpoprzezrealizacjęprojektuorazokreślenie głównych produktów projektu.Istotą tego etapu jest zapewnienie, abywszyscy członkowie zespołu projektowe-go oraz interesariusze znali i rozumieli

cele projektu. Ustalonezostają standardy komuni-kacji pomiędzy sponsorema kierownikiem projektu.Określanyjestsposóbina-rzędziakomunikacji,wtymrównieżwytycznedlaplano-waniaprojektu.

Na tym etapie definio-wane są odpowiedzialnościza działania realizowanewprojekcieorazakceptacjęcelówiproduktówprojektu.

Kroki i produkty II FazyIPM–przygotowaniepro-jektu:

Cele i produkty• Formularz definiowa-

niacelówprojektuiKPIs• Formularz definiowa-

niaproduktówprojektu• Proces definiowania

i akceptacji celów i pro-duktówprojektu

Odpowiedzialność• Formularz RASCI dla projektów

przemysłowych• Ustalony standard(y) komunikacji

pomiędzyPMasponsoremInteresariusze, zespół projektowy

i komunikacja•Zasadywspółpracy•Rodzajeizasadyprowadzeniaefek-

tywnychspotkańprojektowych•SystemITdozarządzaniakomunika-

cjąiharmonogramem•Zarządzaniedecyzjamiikluczowymi

informacjamiplanowanie projektu•ZasadytworzeniaWBSiszczegóło-

wegoplanowania•Budżetprojektu

III. deFInICJa pROdUKTÓw I wy-KOnanIa

Trzecia faza IPModpowiadanapyta-nie:jak zapewnić jakość projektu – czy

Proces analizy technicznej i organizacyjnej

4/2018

maintenance

27

dostawcy wiedzą, co dostarczyć i na jakich warunkach?

Wszelkie działania skoncentrowanesąnadoprecyzowaniuspecyfikacjifunk-cjonalnej,zakresuprojektuorazzapew-nieniu,żedostawcydokładniezrozumieliipotwierdzająkompletnośćzakresudo-stawylubwskazaliewentualneelemen-

tyróżniąceichofertęodoczekiwanegozakresu.

Na tym etapie przeprowadzana jestanaliza,porównanieorazwybórdostaw-ców, jak również wprowadzane są na-rzędziasłużącedomonitorowaniajako-ściprocesuzakupowegorealizowanegowramachprojektu.

Istotnymelementemtejfazyjestrów-nieżkwestiaanalizyryzykadlaprojektu.

KrokiiproduktyIIIFazyIPM–definicjaproduktówiwykonania:

specyfikacja funkcjonalna•StandardURSKoncepcja techniczna i organizacyjna•ProcesakceptacjiURS• Standard oczekiwań dla koncepcji

technicznejiofert–proceszakupowyanaliza techniczna i organizacyjna•Procesdlaanalizytechnicznejiope-

racyjnej•Monitorowaniejakościzakupówklu-

czowychproduktówprojektuwarunki wykonania/dostarczenia,

wybór dostawców i umowy • Macierz standardowych zapisów

umownychiwymagańdlaumów•Ocenaoferentówiwybórdostawcówzarządzanie ryzykiem• Macierz ryzyka/poziomy ryzyka

(prawdopodobieństwaikonsekwencje)•Standardzapisuryzykprojektowych

izasadeskalacjidecyzji

IV. RealIzaCJaCzwartafazaIPModpowiadanapyta-

nie: jak będziemy zarządzać zasobami własnymi i zewnętrznymi? Działaniawtejfazieskupionesąnazapewnieniusprawnejorganizacjiodbiorówzdalnychilokalnych,odpowiedniejkontrolistatu-

su oraz jakości poszczególnych rozru-chówiodbiorów.

Na tym etapie przypisujemy odpo-wiedzialnościszczegółowezarealizacjęposzczególnychzadańwfazierealizacjiprojektu, w oparciu o macierz RASCIopracowanąwdrugiejfazieIPM.

WfazierealizacjiustalanesązasadyzarządzaniazmianamiorazzdefiniowanezostająraportyiwskaźnikiKPIsdlapro-jektówprzemysłowych.

Kroki i produkty IVFazy IPM– reali-zacja:

nadzór wykonania zdalnego• Kluczowe opcje realizacji nadzoru

wykonaniazdalnego•Zarządzanie bezpieczeństwem klu-

czowychproduktówprojektu•FormularzFATnadzór wykonania lokalnego•Zasadyorganizacjiplacubudowy• Zasady wprowadzania firm we-

wnętrznychadaptacja organizacji•Standardszkoleniapracownikówdo

wykorzystaniaproduktówprojektu•Procesdostosowywaniaorganizacji

doprzejęciaproduktówprojektuOdbiory techniczne i operacyjne•Zdefiniowanefazyodbiorowe•Mapyprocesów•Standardlistkontrolnychiprotoko-

łówodbiorowych•Zasadytestowaniaoperacyjnego•StatystykirozruchówRaportowanie postępów i KpIs•Standardraportówzprojektu• Definicje KPIs dla projektów prze-

mysłowychWfazierealizacjiprzygotowywanesą

standardydokumentów,listkontrolnych

Ekspert zarządzania pro-jektami rozbudowy fabryk i relokacji przemysłowych, współtwórca metodyki Indu-strial Project Management.

Zarządzał spółkami z branży produkcyj-nej i usługowej, piastując stanowiska takie, jak: członek zarządu – dyrektor zarządzający, dyrektor generalny i prezes zarządu. Jako konsultant realizuje projek-ty doskonalenia procesów zarządzania technicznego oraz pełni funkcje Interim Managera, m.in. na stanowisku dyrek-tora technicznego, oraz Interim Project Managera. Reorganizował struktury oraz doskonalił procesy w wielu obszarach działalności przedsiębiorstw, m.in. w zakupach, logistyce, utrzymaniu ruchu, produkcji, kontroli jakości. Wdrażał pro-cedury efektywnego utrzymania ruchu przy wykorzystaniu różnych metodologii i strategii, między innymi: RCM (Reliability Centered Maintenance), CBM (Condition Based Maintenance), TPM (Total Producti-ve Maintenance). Posiada doświadczenie w wykorzystywaniu wielu narzędzi, m.in. FMEA, FMECA, PMS (Performance Measurement System), 5S, Autonomous Maintenance, KANBAN, Kaizen. Koordy-nował wiele projektów i usług o charak-terze technicznym realizowanych m.in. w Polsce, Niemczech, Francji. Praktyk – wykładowca MBA.

dariusz weber

4/2018

28

maintenance

Macierz decyzyjna dla nadzoru wykonania zdalnego (u producenta)

iprotokołówdlaposzczególnychrozru-chówiodbiorów,jaknp.:

•listakontrolnadokumentacjitech-nicznej,

•listakontrolnatestówfunkcjonal-nychirozruchówsuchych,

•listakontrolnarozruchówmokrych,•raportyzprodukcjitestowej,•protokółodbiorukońcowego,•dokumentwprowadzaniamaszyny/

urządzeniadoeksploatacji.

V. zamKnIĘCIe pROJeKTUPiątafazaIPModpowiadanapytanie:

czy osiągnęliśmy cele projektu i jak zamierzamy poprawiać efektywność przyszłych projektów?

W tej fazie produkty projektu prze-kazywanesąużytkownikowikońcowemuoraz dokonywane jest podsumowanieirozliczenieprojektu.

Istotą tej fazy jestprzekazanie pro-duktów projektu o jak najwyższej jako-ści,jakrównieżdostarczenieinformacjiozadaniachniedokończonychlubniewy-konanych, z osobami odpowiedzialnymizaichrealizacjęwewskazanychtermi-nach.

Etap zamknięcia projektu powinientakże dostarczyć informacji na tematwiedzy nabytej (lessons learned) orazwskazówek do doskonalenia przyszłychprojektów.

KrokiiproduktyVFazyIPM–zamknię-cieprojektu:

przekazanie produktów projektu do operacji

•ZestawieniedokumentówprzekazaniaRozliczenie projektu•Raportfinansowyprojektu•Raportjakościowyprojektudoskonalenie metodyki Ipm•IndustrialProjectManagement–In-

strukcjaiopismetodyki•SzkoleniazzakresumetodykiIndu-

strialProjectManagement

proces wdrożenia Ipm jest każdo-razowo dostosowany do celów i uwa-runkowań klienta. standardowe kroki wdrożenia Ipm obejmują:

•powołaniezespołuprojektowegods.implementacjiIPM;

• audyt/analizę obecnych procesówzarządzania projektami przemysłowymi

–wnioskiirekomendacje;•dostosowaniemetodyki–szkolenie

iwarsztatydlazespołuprojektowego;• opracowanie zasad prowadzenia

projektów przemysłowych, standardówinarzędziorazwybóriwdrożenienarzę-dziIT;

• projekty pilotażowe wspieraneprzezkonsultantówPRIMEBERG;

• korekty metodyki i standardów,szkoleniawewnętrznekolejnychspecja-listów.

Wramachwdrożeniametodyki Indu-strial project management opraco-wywanajestinstrukcja/procedurawrazz zestawem ponad 50 praktycznychdokumentów i narzędzi, jako zestawnajlepszychpraktykdostosowaniapod-czas prowadzenia projektów przemy-słowych.Metodykatapodlegaciągłemudoskonaleniu,takjakpozostałeobszaryprzedsiębiorstwa, poprzez ulepszanieaktualnych standardów oraz wprowa-dzaniekolejnychdobrychpraktykwypra-cowanychwtrakcieprowadzeniaprzy-szłychprojektówprzemysłowych.

maintenance

Modernizacja i poprawa para-metrów silników elektrycznych dużej mocy podczas remontuIstnieje możliwość znaczącej poprawy parametrów technicznych (w tym również trwałości eksploatacyjnej) silników elektrycznych dużej mocy, któ-rą można osiągnąć w trakcie remontu. Konieczne są jednak do tego pewne zmiany projektowo-konstrukcyjne w remontowanym silniku. W artykule wykorzystujemy przykłady dla silników klatkowych mocy do 3200 kW.

Wwielunapędachróżnychurzą-dzeń przemysłowych eks-ploatowane są silniki dwu-

dziesto-, a nawet trzydziestoletnie,projektowane jeszcze w latach 70.ubiegłego wieku. Wymiana ich na wy-robywspółczesneoznacznie lepszychparametrach nie zawsze jest celowaimożliwa.Eksploatowanesilnikisąjed-nakcopewienczasremontowane.

Celem rutynowego remontu silni-ków elektrycznych jest przywrócenieparametrów technicznych i zdolnościruchowej do stanu uprzedniego [1].

Zazwyczaj jest to (w mniejszym lubwiększym stopniu) osiągane, choć np.współczynnik sprawności remontowa-nychmaszyn elektrycznych powymia-nieuzwojeń jest z regułymniejszyniżprzedremontem[4].

Możliwe jest jednak przeprowa-dzanie remontu (zwłaszcza silnikówwiększej mocy), tak aby szereg pa-rametrów technicznych remontowa-nejmaszyny uległwyraźnej poprawie,nawetwstosunkudomaszynynowej.Remont taki nazwiemy modyfikacyj-nym; jest onmożliwy i celowy szcze-

gólnie w silnikach starszych, projek-towanych i wytwarzanych w latach80.ub.wieku,posiadających rezerwycieplne,dużegrubościizolacjiwklasieBczybardzomałoefektywne,hałaśli-we, dwukierunkowe wentylatory pro-mieniowe.Wtrakcieremontumożliwajesttakamodernizacja,którazmieniasilnik ze standardowej wersji katalo-gowej nawyrób specjalny, optymalnieprzystosowany do aktualnych warun-kóweksploatacyjnych.

W trakcie remontu modyfikacyjnegomożliwejest:

JakuB BERnaTT, MaciEJ BERnaTTinstytut napędów i Maszyn Elektrycznych koMEl, katowice

4/2018

30

maintenance

Rys. 1. Zmodyfikowany wirnik silnika 550 kW, stan po 25 latach eksploatacji w reżimie częstych rozruchów. Brak jakichkolwiek widocznych zmian lub uszkodzeń klatek

Rys. 1a. Kształt żłobka wirnika silnika 550 kW; a) wersja oryginalna, b) wersja zmodyfikowana; F – wektor żłobkowej siły elektrodynamicznej dzia-łającej podczas rozruchu

• zwiększenie trwałości eksplo-atacyjnej silnika przez znaczącepodwyższenie jego odporności roz-ruchowej,

•obniżeniepoziomuhałasu,• zmniejszenie strat i poprawa

współczynnika sprawności lub opcjo-nalnie:

•podwyższeniemocyznamionowej,• obniżenie przyrostu temperatury

uzwojeń,• dostosowanie wartości początko-

wegomomenturozruchowegodoaktu-alnejpotrzeby,

• poprawa układu izolacji głównejoraz izolacjizwojowej (tylkowstarychsilnikachzizolacjąklasyB),

• przystosowanie do zasilania prze-kształtnikowego.

Dla osiągnięcia powyższych celówkonieczne jest dokonanie w remonto-wanym silniku odpowiednich, czasaminawet niewielkich, korekt i modyfikacjiprojektowo-konstrukcyjnych. Wiele ta-kichkorektimodernizacjibyłojużprzezInstytut KOMEL realizowanych orazeksploatacyjnie sprawdzonych przezużytkowników, z bardzo dobrymi wyni-kami.

Zwiększenie odporności rozruchowej i trwałości eksploatacyjnej

Największenarażeniawcałymokre-sieeksploatacji silnika klatkowegodu-żejmocyzałączanegobezpośrednionasiećwystępująwtrakcierozruchu[2,3]. Są przyczynami wielu uszkodzeńi prowadzą do przedwczesnego zuży-ciasilnika.Uderzeniaprądurozrucho-wego, o natężeniu zwykle kilkakrotniewiększym od prądu znamionowego,wywołująefektytermiczneielektrody-namicznedziałającenacałąstrukturęsilnika, szczególnie jednak na klatkęwirnika. W silnikach eksploatowanychprzy dużej liczbie rozruchów, lub przyrozruchach długotrwałych, przyję-te rozwiązanie klatki wirnika decydujeo trwałości całegosilnika.W Instytu-cie KOMEL opracowano metody obli-czania naprężeń elektrodynamicznychoraz naprężeń termicznych występu-jących w klatkach podczas rozruchu.Posługując się nimi, opracowano sze-reg rozwiązań konstrukcyjnych klatekwirnika dla silników eksploatowanychw najtrudniejszych warunkach rozru-chowych(tab.1,rys.1,2).

Długość przedstawionych na rysun-kach1aoraz2awektorówsiłelektro-dynamicznych F proporcjonalna jestdo amplitud tych sił występującychwpierwszejchwilirozruchu.Modyfika-

cja rozwiązaniaklatek wirnikapozwoliłanazna-czące zmniej-szenie tych siłdziałających napręty w klatkachi tym samym nazmniejszenie po-chodzących odnichnaprężeń.

Jeszcze przedkilkunastu latywykonanie nowe-go, specjalnegowirnika, posia-dającego innewymiary żłobkówblach, wiązałosię z dużymi kosztami i uciążliwościa-mi. Obecnie laserowa technika wykra-waniablachwznacznymzakresieroz-wiązuje ten problem. Instytut KOMELdysponuje urządzeniem laserowym doprecyzyjnego wykrawania blach dowol-nych kształtów, dzięki czemu możliwejestznacząceskrócenieczasuremon-tuiobniżeniejegokosztu(niejestko-niecznewykonywaniewykrojnikówżłob-kowych).

Obniżenie hałasuHałas silnika elektrycznego posiada

trzygłówneskładowe:•wentylacyjną,•magnetyczną,•łożyskową.W wielu silnikach dużej mocy domi-

nującą jest składowa wentylacyjna.Standardowy, katalogowy silnik in-dukcyjnywykonywany jest z reguły do

pracydladwukierunkówobrotów,jegowentylatorposiadapromieniowełopat-kiproste.Wentylatortakicechujebar-dzomała sprawność aerodynamiczna,natomiast emituje on hałas o dużymnatężeniu.Natomiastwiększośćurzą-dzeń przemysłowych średniej i dużejmocyeksploatowana jestprzy jednymtylko kierunku obrotów. Wymieniającw silniku elektrycznym uniwersalnydwukierunkowywentylatorołopatkachprostych na aerodynamicznie zmody-fikowany wentylator jednokierunkowyo łopatkach pochylonych i odpowied-nio wyprofilowanych, można uzyskaćznaczne obniżenie hałasu bez pogar-szania warunków chłodzenia silnika.Dodatkowym efektem jest przy tymzmniejszenie mechanicznych stratwentylacyjnych. Doświadczenia Insty-tutuKOMELwykazują,żetenostatniefektmożemiećtakżeistotneznacze-

4/2018

maintenance

31

Rys. 2. Zmodyfikowany wirnik dla silnika 1500/750 kW, stan po dokonaniu 70 000 załączeń

Rys. 2a. Kształt żłobka wirnika silnika 1500/750 kW; a) wersja oryginal-na, b) wersja zmodyfikowana

Typsilnika

Moc[kW]

Obrotysynchr.[1/min]

Producentsilnika

oryginalnego

Rodzaj napędu,dane rozruchowe

Cel do osiągnię-cia poprzez

modernizację

Rozwiązanie wirnikawersja:

oryginalna po modyfikacji

SZJc 196t 320 1000 EMITtaśmociąg węgla czas rozr. ok. 30 s

duża odporność rozruchowa

pręty trapezowe pręty bierne

DAZO 13-70 500 750 ZSRRmłyn kulowy

(cementownia)eliminacja uszko-

dzeń klatkijednoklatkowy

pręt „kroplowy”pręty bierne

SZUDc 176d 200 1000 EMITmieszarka masy

gumowejeliminacja wirnika pierścieniowego

wirnik pierścieniowy

klatkowy pręty bierne

AK400L-18 515 3000 ACECpompa wielka

ilość rozr.eliminacja uszko-

dzeń klatkijednoklatkowy pręty typu „L”

dwuklatkowy specjalny

Se 355M-4 200 1500 EMITwirówka masy

czas rozr. 6 min.wytrzymałość na

długi rozruchdwuklatkowy pręty bierne

SZJr 138r 400 750 DOLMEL kruszarka udarowawytrzymałość na duże przeciąż.

jednoklatkowy pręt trapezowy

pręty bierne

3SKB236-4xy 160 1500 CELMAkombajn kopalni soli potasowych

odporność na przeciążenia

dwuklatkowydwuklatkowy-

specjalny

SZDc 174s 200 1500 EMIT wentylator młynaduża odporność

rozruchowadwuklatkowy pręty bierne

DAZ1616 4/8 2000 1500/ 750 ZSRRssawa dymowa

7000 rozr./rocznieduża odporność

rozruchowajednoklatkowy

pręt „kroplowy”pręty bierne

MBR 500L 1000 1500 ASEAwentylator spalin

czas rozr. 30 seliminacja uszko-

dzeń klatkijednoklatkowy, alumin., spaw.

jednoklatkowy miedź., spec.

83.60.2 1070 3000 Oerlikon pompa wodyeliminacja uszko-

dzeńjednoklatkowy

jednoklatkowy specjalny

SYJe 142r 3200 3000 DOLMELpompa wody

zasilającej blokeliminacja uszko-

dzeń wirn.jednoklatkowy pręt trapezowy

jednoklatkowyspecjalny

nie. W wyciszanym silniku typu SZJr134s o mocy 850 kW wymiana wen-tylatora na jednokierunkowy o pochy-lonych łopatkach dała obniżenie stratmechanicznych aż o 11 kw, a więcpodwyższenie współczynnika spraw-ności silnika o 1,3%. W niektórychsilnikach już sama wymiana wentyla-torazewnętrznego (wrazz jegoosło-ną) może okazać się wystarczająca

dla osiągnięcia wymaganego poziomuhałasuśredniegoponiżej85dB/A/.Dlasilników,wktórychprzeważahałasma-gnetyczny i łożyskowy, konieczne jestzakładanienasilnikodpowiedniodobra-nychosłon(otulin)akustycznych.

Zwiększenie współczynnika sprawności, zwiększenie mocy znamionowej

Podczas standardowego remon-tu straty w silniku zazwyczaj ulegająpewnemu powiększeniu. Straty w że-laziemogąrosnąćwwynikuwypalaniardzeniaprzyzbytwysokiejtemperatu-rze,atakżewprzypadkuręcznego(zapomocąprzecinaka imłotka)odcinaniaczołowych części uzwojenia. Stratywuzwojeniurosną,jeślipołączeniaczo-łowe przezwajanego silnika wykonano

L.p. TypMoc[kW]

Obroty synchr[min-1]

Poziom hałasu przed i po

modernizacji [dB/A]

Zmodyfikowane lub dodane elementy silnika

wentylatorzewnętrzny

osłona wentylatora

wentylatorwewnętrzny

osłonawylotu

obudowa dźwięko-chłonna

1 SZJc 174 200 1500 87.7 78.1 x x - - -

2 SZDc 194 400 1500 90.6 81.0 x x - - -

3 SCd 134 1250 1500 97.0 84.0 - - x x -

4 SBVd 134 1000 1500 96.3 83.6 - x - x x

5 SZJr 134s 850 1500 101.0 83.5 x x - x x

6 SZJr 136s 630 1000 97.0 82.5 - x - x x

7 SCd 136 920 1000 92.7 83.6 - - x x -

8 SAJV 156 1600 1000 97.0 83.0 - x - x x

9 SZJr 138t 400 750 91.7 83.0 x x - - -

10 SZJr 128t 315 750 89.4 81.3 x x - - -

Tabela 2. Zestawienie wyciszonych silników różnych typów

Tabela 1. Silniki o zwiększonej trwałości eksploatacyjnej, z wirnikami zmodyfikowanymi w trakcie remontu

4/2018

32

maintenance

owiększejdługości.Jeślijednaktepro-cesy technologiczne remontu wykona-no starannie, sprawność silnika możepozostaćnapoziomieniezmienionym.

W wielu przypadkach w trakcieremontu połączonego z przezwaja-niem stojana możliwe jest zmniejsze-nie strat silnika i podwyższenie jegowspółczynnika sprawności lub opcjo-nalnie podwyższenie mocy znamiono-wej.Osiągnąćtomożnapoprzez:

• zastosowanie zoptymalizowanychwentylatorówjednokierunkowych,

• zwiększenie przekroju miedziwżłobkachstojana(kosztemgrubościizolacji,jeślibyłazbytgruba),

• zastosowanie klinów magnetycz-nychzamykającychżłobkistojana,

•zmianędanychnawojowych(liczbazwojów,przekrójdrutu).

Dwie ostatnie modyfikacje wpływająrównież na zmianę innych parametrówsilnika, zastosowanie klinów magne-tycznychpowodujeobniżenieprzyrostutemperaturyuzwojeniastojanaookoło8-10°C, obniża prąd i moment rozru-chowy.Wtabeli3zestawionoparame-tryoryginalnegosilnikatypuSZJr134s,850kWwwersjiz lat70.,orazpara-metrytegosamegosilnikapowprowa-dzeniuomawianychwyżejzmian.

Przystosowanie silnika do zasilania z przemiennika częstotliwości i regulacja prędkości obrotowej

Dostępne rynkowe przemienniki czę-stotliwości oferowane są obecnie nanapięcie niskie, zwykle 690-800 V.Przemiennikionapięciu6000Vsątech-nicznieosiągalne,aleichcenajestciąglewysoka(pewnąodmianąsąprzemiennikionapięciu3300V).Eksploatowanesil-

niki indukcyjne mocy powyżej 200 kWposiadają najczęściej napięcie znamio-nowe6000V.Koniecznązmianąwsil-niku jestwięcprzezwojeniestojanananapięcieniskie.Modyfikacjętakąmożnawykonać bez obniżania mocy znamio-nowej silnika.Natomiast przy regulacjiprędkościobrotowej„wdół”icharakte-rystyceobciążeniaM=f(n)urządzenianapędzanegoróżnejodcharakterystykiwentylatorowej, koniecznym może byćwyposażeniesilnikawdodatkowyukładchłodzeniaobcego.Przyzasilaniuprze-miennikowymcelowym jeststosowanieprzynajmniejjednegołożyskaizolowane-go,atodlaeliminacjiszkodliwychprą-dów łożyskowych, a także stosowanieodpowiedniodobranej,wzmocnionejizo-lacji zwojowej, ponieważ przy zasilaniuz przemiennika typu PWM izolacja tajestbardziejnarażonaniżprzyzasilaniunapięciem sinusoidalnym z sieci. Silnikdużej mocy zasilany napięciem niskimmusi mieć odpowiednio rozbudowanezaciski prądowe i powiększoną skrzyn-kęzaciskową.Wszystkietemodyfikacjemogąbyćwykonanewtrakcieremontusilnika, koszt ich jest jednak znacznieniższyodkosztunabyciasilnikanowego,specjalnego,przystosowanegodozasi-laniazprzemiennikaczęstotliwości.

literatura[1]. Chmelik K., Awaryjność silni-

ków i układów napędowych, MaszynyElektryczne – Zeszyty Problemowe nr61/2000,7-10

[2]. Bernatt M., Rut R., Mróz J.,Bezpośredni rozruch zagrożeniem dlasilników klatkowych dużej mocy, Prze-gląd Elektrotechniczny nr 1a/2012,207-211.

[3]. Bernatt J., Bernatt M., HighPower squirrel cage motors for heavystarting conditions, Przegląd Elektro-technicznynr2a/2013,25-27.

[4]. Walters D.G., Minimising Effi-ciencyLossCausedbyMotorRewinds,Energy Improvements in Electric Mo-torsandDrives,SpringerVerlag2000,168-189.

[5].BrodaJ.A.,Efektywyciszaniasil-ników6kVpotrzebwłasnychelektrowniJaworznoIII,MaszynyElektryczne–Ze-szyty Problemowe nr 55/1998, 100-105.

[6].BernattJ.,BernattM.,Remon-towaćczywymieniaćstaresilnikielek-tryczne w przemysłowych napędachśredniej i dużej mocy?, WiadomościElektrotechnicznenr11/200628-32.

[7]. Bernatt J., Bernatt M., Do-bór silnikówelektrycznychwnapędachprzemysłowych, Wiadomości Elektro-technicznenr10/2009,10-12.

[8]. Drak B., Statystyka uszkodzeńsilników wysokonapięciowych prąduprzemiennegowelektrowniachzawodo-wych, Maszyny Elektryczne – ZeszytyProblemowenr65/2003,41-45.

Jedn.Wersja

oryginalna (prod. 1974 r.)

Modernizacja– zwiększenie

sprawności

Modernizacja– zwiększenie

mocy

Moc znamionowa kW 850 850 1000

Prędkość obrotowa 1/min 1490 1492 1495

Sprawność % 92.5 93.7 93.9

Współczynnik mocy - 0.89 0.91 0.91

Moment rozruchowy - 1.1 1.0 1.15

Prąd rozruchowy - 5.4 5.3 5.8

Moment maksymalny - 2.3 2.2 2.3

Przyrost temperaturyuzwojenia stojana

K 64 62 68

Klasa izolacji - B F F

Dopuszczalny przyrost temperatury uzwojeń

K 80 100 100

Tabela 3. Podstawowe parametry różnych wersji silnika typu SZJr 134s

mgr inż. elektryk, praca w KO-MEL-u od 1954 r., posiadający specjalizację zawodową in-żyniera II stopnia, autor lub współautor ok. 35 patentów

z dziedziny maszyn elektrycznych, autor ok. 110 publikacji naukowych i technicz-nych. Główny specjalista ds. dużych ma-szyn prądu przemiennego. [email protected]

mgr inż.maciej BeRnaTT

w 1994 r. ukończył Politech-nikę Śląską, Wydział Elek-tryczny, specjalność maszyny i urządzenia elektryczne. Pra-ca w KOMEL-u od 1995 r. na

stanowisku konstruktor, od 2001 r. z-ca dyrektora ds. badawczo-rozwojowych, a od 2006 r. dyrektor Instytutu Napędów i Maszyn Elektrycznych KOMEL. W dzia-łalności naukowej zajmuje się tematyką silników elektrycznych do specjalnych zastosowań, niezawodnością eksploata-cji silników indukcyjnych dużych mocy, energooszczędnością w napędach elek-trycznych oraz silnikami i prądnicami z magnesami trwałymi. Autor lub współ-autor ponad 100 publikacji naukowych oraz ponad 40 patentó[email protected]

dr hab. inż.Jakub BeRnaTT

4/2018

maintenance

33

Ultradźwięki i inne metody diagnostyczne w praktyce. Część 1 – WprowadzenieZarządzanie techniczne jest dziś jak nigdy wcześniej obszarem wymagającym nowatorskiego podejścia oraz integracji ze strategią produkcji. Odchodzimy od czasów, w których główną rolą działu utrzymania ruchu było „gaszenie poża-rów”, a podejście reaktywne było jedynym słusznym. Dziś mówimy o Utrzyma-niu Ruchu 4.0, coraz powszechniejszej digitalizacji, IIoT, rozwiązaniach chmuro-wych oraz sztucznej inteligencji mającej w niedalekiej przyszłości zastąpić ludzi.

Wobecnej sytuacji rynkowej nie-zbędnejestnieustannezmniej-szanie kosztów utrzymania

ruchuprzyjednoczesnymzwiększaniunie-zawodnościnaszegoparkumaszynowego.Oczywiście,należysobiezdaćsprawę,żeniezawodnośćkosztuje,alejesttozawszeinwestycjazpozytywnymzwrotem.

Długotrwały przestój linii produkcyjnejjestznaczniebardziejdotkliwyniżkosztyutrzymania niezawodności, stąd corazwiększą rolę odgrywa wczesna detekcjaanomaliipracymaszyny.Przyzastosowa-niuodpowiednichmetoddiagnostycznychjesteśmy w stanie przewidzieć na długoprzedawariąproblemyskutkującepoten-cjalnympostojem.Zbadańprzeprowadzo-nychdlaprzemysłulotniczegoprzezNow-lana iHeapawdrugiejpołowieubiegłegowiekuwynika,żezaledwie2%awariipasu-jedoprofiluA,czylinaszegotradycyjnegopunktuwidzenia,4%pasujedoprofiluB,5%doprofiluC,7%pasujedoprofiluD,14%doprofiluE,a68%pasujedoprofi-luF,coobrazująkrzywewannowe.Wynikitepowtórzyły,zniewielkimiróżnicami,ba-daniawSzwecjiw1973 iwMarynarceWojennej USA w 1982. Oczywiście, niejestdokońcaistotne,czymówimyo11%,czy15%,ależebysobieuświadomić, żetylkoznikomyprocentelementówmaszynposiadaprawdopodobieństwoawariizwią-zanezwiekiem,azatemosiągakorzyściz okresowych remontów i wymian. Całaresztawymagazupełnieinnegopodejściadozarządzaniaparkiemmaszynowym.

I. CHaRaKTeRysTyKa meTOd dIagnOsTyCznyCH

Wartoprzypomnieć,żeawariatopro-ces, a nie jednorazowe wydarzenie. Do-skonalepokazujetokrzywaP-F.Poszcze-gólne punkty na krzywej odnoszą się dorozwojudefektu iwiążązróżnymimeto-damikontrolipodzespołu,któremogąbyćstosowane w celu określenia bieżącegostanudefektu.

UlTRadźwIĘKIPierwszązmetodnakrzywejsąpomiary

ultradźwiękowe.Ultradźwięki jako zjawiskofizyczne,wywoływanesąprzezdwaźródła–tarcieiturbulencję.Przykłademmogąbyćtutaj tarcie wewnątrz niedosmarowanychlub uszkodzonych łożysk czy turbulencjawynikająca z wycieku sprężonego powie-trza.Wodróżnieniuoddźwiękówzzakresusłyszalnego (20-20 kHz), ultradźwięki sły-szanewsłuchawkachsąróżneodhałasupracyzakładu.Zakresultradźwięków,któremożemyusłyszeć,zamykasięwprzedzia-lemiędzy20kHza100kHz,dziękiczemumożemyodciąćsięodsłyszalnegozakresu,skupiając się tylko na interesujących nasdźwiękach.Cechyfizyczneultradźwiękówsąinneodtychzzakresusłyszalnegoitodziękiniminspekcjaultradźwiękowajestmożliwainiejesttrudnawprzeprowadzeniu.

analIza dRgańKolejnym punktem jest analiza drgań.

Metoda ta wymaga znacznie więcej do-

świadczenia i wiedzy niż wspomnianewcześniej ultradźwięki, alemożedostar-czyć dodatkowych informacji. Nie tylkootym,żepojawiłysiępierwszesymptomyawarii,alerównieżotym,cowpłynęłonatę sytuację (niewyosiowanie, niewyważe-nie,problemyelektryczne).

Jako podstawę wykorzystujemy tuanalizę widmową drgań FFT (mm/s) orazanalizęobwiedniprzyspieszeniasygnałówdrganiowych (g’s lub m/s2). Dodatkowobazując na normie ISO 10816, możemyustawiać alarmy, wykorzystując metodępomiarudrgańcałkowitych(overall).Nor-manierozwiązujewszystkichproblemów,alenapewnojestużytecznawpoczątko-wej fazie wdrożenia strategii opartej nakondycji maszyn (Condition Based Main-tenance).

W przypadku analizy drgań ważne, bymieć świadomość, jakim sprzętem dys-ponujemy i czego powinniśmy od niegooczekiwać. Wczesne oznaki problemówz łożyskamiwystępująwzakresiewspo-mnianychwcześniejczęstotliwościultra-dźwiękowych(ok.20-60kHz).Wielefirmwypuściłonarynekautorskiemetodymo-gące wykrywać wczesne fazy uszkodzeńelementówwirujących.Sątonaprzykład:

•SpikeEnergy(gSE)–firmyEntekRoc-kwellAutomation,

•PeakVue–firmyCSI/Emerson,•SpectralEmittedEnergy(SEE)–fir-

mySKF,•BearingConditionUnit(BCU)–firmy

Schenck,

PaWEł łęciński, cMRP Predictive Maintenance subject Matter Expert, Europe & asiaBunGE limited

JERzy halkiEWiczRegional Manager (Poland)uE systems Europe

4/2018

34

maintenance

•ShockPulseMethod(SPM)ipóźniej-szawersjaSPMHD–firmySPMInstru-mentAB.

Metody tej jednak nie wykorzystamydodetekcjiturbulencji,dlategonienadasięonadonp.pomiaruwycieków.Analizamateżpewneograniczenia,jeżelichodzio łożyska wolnoobrotowe, przez co niezawsze uzyskamy zadowalające nas re-zultaty. Trudności związane zmonitoro-waniemwibracjiłożyskaomałejprędkościwynikająm.in.zfaktu,że:

•szybkośćuwalnianiaenergiizdefektuzmniejszasięwrazzezmniejszaniemsięprędkości,

•częstotliwośćpowtarzaniadefektówstajesiębardzoniskaitrudnadowykryciawśróddźwiękówotoczenia,

•bardzodługieprzebiegiczasowemu-szą zostać zdigitalizowane i dalej prze-twarzane,

•przetwarzaniesygnaługenerujebar-dzo duże błędy matematyczne (FFT) napoziomiekońcazakresuwidmowegoobar-dzoniskiejczęstotliwości,

• łożyska toczne wolnoobrotowe sączęstobardzomasywneisztywne.

Najlepiej do pomiaru drgań o niskiejczęstotliwości nadają się czujniki prze-mieszczenia, jednak standardowo przywibracjach(konwencjonalnemierniki)uży-wamy do tego akcelerometrów. Chcącuzyskać jak najlepsze dane, ważne jestużywanieakcelerometrówoodpowiedniejczułości.Rekomendowanymrozwiązaniemdopomiarówogólnychsączujnikioczu-łości 100 mV/g, a do urządzeń wolno-obrotowychzalecasięczujnikioczułości500mV/g.

meTOda mOTIOn amplIFICaTIOn Następną metodą na naszej krzywej

jestMotionAmplification.Jest todośćnowainowatorskametodadiagnostycz-naopatentowanaprzezRDITechnologies.O ile w przypadku wczesnego zastoso-wania ultradźwięków czy analizy drgań(NASA, wojsko) mówimy już o latachosiemdziesiątych i dziewięćdziesiątychubiegłegowieku,MAstosowane jestodzaledwiekilkulat.

Metodawswoimzamyślewykorzystujeszybiekameryrejestrująceobrazzdużączęstotliwościąorazopatentowanyalgo-rytmprzetwarzającyzapisanyfilm.Dziękitemuobrazdrgań (niewidocznydla ludz-kiego oka) przedstawiony jest na filmiewideo,akażdypikselstajesięczujnikiemruchu(pomiarprzemieszczeń iprędkościdrgań).

Metoda ma jednak swoje plusy i mi-nusy. Niewątpliwym plusem jest analizawszelkichluzówczydrgaństrukturalnych(niedokręcona podstawa urządzenia, źle

zaprojektowane/wyko-nanesystemyrurwrazzpodporami,niewyosio-wanie). W przypadkuanalizy drgań wykorzy-stującej standardoweakcelerometry powyż-sze też jest możliwe,np. przy wykorzystaniuanalizy modalnej i ODS(Operational DeflectionShape), co jest jednakbardzo czasochłonne.WprzypadkuMApomiartaki zajmuje zaledwieparęchwil.

Motion Amplifica-tionniezmierzy jednaktego,czego„niewidzi”,czyli np.łożysk czyczęści ru-chomychwewnątrzmaszyny( d rgan i ap r z e n o -sząsięnamaszynę,jednak niew s k a ż ąb e z p o -ś redn i o ,k t ó r aczęść zato opo-wiada).

analIza OleJU Kolejną z metod na krzywej P-F jest

analizaoleju,czybardziejogólnie–anali-zacieczypracującychwmaszynie.Analizaoleju jest jednak nadal najpopularniejsząinajczęściejwybieranąmetodązewszyst-

kichcieczy.Zbadanejpróbkiolejusilniko-wego czy oleju przekładniowegomożemyokreślić najważniejsze parametry użyt-kowedanegooleju,adziękim.in.analiziezanieczyszczeń również i kondycjęsamejmaszyny. Nadmiar przykładowych pier-

Optymalny koszt utrzymania niezawodności. Opracowanie własne

Krzywe wannowe. Opracowanie własne na podstawie Reliability Awareness training

Krzywa P-F. Opracowanie własne

4/2018

maintenance

35

wiastkówmoże świadczyć o problemachzposzczególnymipodzespołamimaszyny.Krótką charakterystykę tych powiązańprzedstawionoponiżej:

• żelazo – koła zębate, uszkodzeniewału,problemzłożyskamitocznymi(naj-częściejwystępujezchromem),

• chrom – pierścienie tłokowe, łożyska,sworznie tłokowe, uszczelki, tuleje prowa-dzące;częstomożnaznaleźćzFe,Al,Cr,gdyż w większości zużycie poszczególnychelementówspowodowanejestprzezpył(tło-ki–Al,pierścienietłokowe–Cr,cylinder–Fe),

•ołów–prawiewszystkiepowierzchniepracy łożysk ślizgowych oraz połączenialutowanewrazzcyną; zwyklewystępujewobecnościcynyi/lubmiedzi,

• miedź – główny składnik mosiądzuibrązu,wykorzystywanychnajczęściejdołożyskślizgowych(panewek).

Dzięki analizie oleju możemy równieżwydłużyćczasookrespracyoleju,gdyżzo-stanieonwymienionynapodstawiewła-ściwościfizyko-chemicznych,aniezgodniezzaleceniamiproducentamaszyny.War-tympodkreśleniajestteżfakt,żemetodadoskonale nadaje się do maszyn wolno-obrotowych.

TeRmOwIzJaImbliżejproblemu,czylinaszegopunk-

tu F, tym bardziej rośnie temperatura.Zanimciepłostaniesięwyczuwalneprzezdotyk, zwłaszcza w przypadku urządzeńizolowanych czy bez dostępu do grzeją-cychsięczęści,możemyużyćpomiarówtermowizyjnychbędącychkolejnąmetodąnakrzywejP-F.

Termowizja,częstozwanarównieżter-mografią,poleganabezdotykowymbada-niurozkładutemperaturynapowierzchnidanegociała,operującwpaśmieśredniejpodczerwieni (długości fali odok.0,9do14 μm). Badania termowizyjne bazująna zasadach termodynamiki. Polega togłównienatym,żeciepłojestproduktemubocznym prawie wszystkich przemianenergetycznych(np.grzejącesięłożysko,

gdyzbliżasięawaria,czypoluzowanyka-belelektryczny).Zgodniezdrugązasadątermodynamikioprzepływieciepłamówi-my tylko wtedy, kiedy występuje różnicatemperatur. Ciepło przepływa od ciałaowyższejtemperaturze,dociałaoniższejtemperaturze,ażdowyrównania.

Istniejątrzyrodzajeprzepływuciepła:•przewodzenie,•konwekcja(unoszenie),•emisja/absorpcja(promieniowanie).Dokładnośćpomiaruwznacznejmierze

zależyodposiadanegoprzyrządu.Obecniewiększość kamerpodczerwonych zapew-nianamjakośćnapoziomie±2°Club2%pomiarów.Główneczynnikiwpływającenapogorszeniejakościpomiaru,to:

•emisyjność≤0,6,•różnicetemperatur≥30°C,• pomiary poza rozdzielczością kamery

(zbytdużyprzedmiotlubzadużaodległość),•polewidzenia.Przyczynzmiantemperaturymożebyć

wiele,mogątobyćm.in.niewyosiowaniesilnikazurządzeniem,wzrosttarciawło-żyskach, luzy. Warto zapamiętać, że dlałożysktocznychtemperaturaniepowinnaprzekraczaćtemperaturyotoczeniaowię-cejniż60°C.Wprzeciętnychwarunkacheksploatacyjnychprzytemperaturzeczyn-nikachłodzącegookoło+20°C,tempera-turatapowinnabyćnapoziomie50-60°C.Wtrudniejszychwarunkachtemperaturapracymożebyćwyższa.Niepowinnaonajednakprzekraczać125°C, gdyżpowyżejtego progu obniża się twardość bież-ni oraz znacząco pogarszają parametrysmaru.Wceludokładnejweryfikacjiuster-ki należy zawsze zestawiać termogramyzpozostałymiwynikamipomiarów.

mOTOR CIRCUIT analysIsOstatnim elementem w zakresie pre-

dykcji naprzedstawionej krzywejP-F jestMCA. Motor Circuit Analysis to zestawmetodocenystanutechnicznegourządzeńisiecielektrycznych.Testytedzielimynadwiekategorie:MCAonline iMCAoffline.

MCAonlinepodlegadalszemupodziałowinaanalizęprądowąianalizęnapięciową.

Analizaprądowaskupiasięnaelemen-tach wirujących. Za pomocą tej metodymożemywykryćpoluzowanelubuszkodzo-neprętyklatkisilnika,połamanepierście-nie, niewyważenie rotora, jak i problemywynikające z niewyosiowania elementówzewnętrznych, takich jak sprzęgła czypasyklinowe.

Analiza napięciowa natomiast identyfi-kujeproblemyzwiązanezjakościąenergiielektrycznej,takichjak:

•harmoniczne,•odchylenianapięcia(wolnezmianyna-

pięcia),•wahanianapięcia(szybkiezmianyna-

pięcia),•asymetrianapięcia.Metodaofflinezkoleitoprzedewszyst-

kim pomiary ukierunkowane na identyfi-kacjęproblemówzwiązanychzobwodamisilnika jak rezystancja uziemienia, impe-dancjaczypojemność.

II. dOBRe pRaKTyKI w deTeKCJI UszKOdzeń UlTRadźwIĘKamI

Dziękitemu,żezrozumiemysłabeimoc-ne strony każdej z metod diagnostycz-nych,uświadomimysobie,żeżadnaznichnie jest lepsza od innych, ale wszystkierazem stanowią doskonałe uzupełnieniecałości.Możnasięoczywiściesprzeczać,którazmetodpowinnabyćzaimplemen-towanajakopierwsza,czymożenależyodrazuskupićsięnawszystkich.Zpraktykiprzemysłowejuważamy,żenajlepiejskupićsięnajpierwnanajprostszychmetodach,którewłatwysposóbdadząpierwszere-zultaty. W przeciwnym przypadku – gdyzbyt zaawansowany sprzęt wymagającydogłębnejwiedzyidoświadczeniazostaniewdrożony jako pierwszy, technicy, którzymielibysiętymzajmować,bardzoszybkosięzniechęcąiwrócądostarychnawyków.

Wzwiązkuzpowyższymbardzoczęstojako pierwsze wdrażane są termowizja

Porównanie standardowych pomiarów drgań oraz metody Motion Amplification. Rysunek za zgodą firmy VIMS, przedstawiciela w Polsce RDI Technologies

4/2018

36

maintenance

lub ultradźwięki. Kierując się łatwościąobsługi, szerokością spektrum działaniaoraz krzywąP-F, bezwątpienia pierwszywybórpowinienpaśćnaultradźwięki.Po-przezdopasowaniesiędowąskiegozakre-su wysokich częstotliwości, ultradźwiękiwykrywająsubtelnezmianywamplitudziei jakości dźwięku generowanego przezpracująceurządzenia.Następniepoprzezheterodynowanie normalnie niewykrywal-negosygnałuuzyskujesięsygnałsłyszalnywsłuchawkachiobserwowanynawyświe-tlaczu (mierniki typu Ultraprobe), którymożemy wykorzystać do tworzenia liniitrendu,porównywaniaianaliz.

Zostałoudowodnione,żemonitoringul-tradźwiękowy zapewniawczesne ostrze-żenieoawarii łożyska.Rozróżniono rów-nież różne stany awarii łożysk. Przyrosto 8 dB względem linii bazowej wskazujewczesnystanprzedawaryjnylubbrakpo-prawnegosmarowania.Przyrosto12dBwzględemliniibazowejoznaczapoczątko-wystanuszkodzeńłożyska,a16dBozna-czazaawansowanystanuszkodzeń łoży-ska.Odczyt35-50dBponadliniębazowąoznaczastankatastrofalny.Dlatych,któ-rzykorzystajązultradźwiękówdoanalizyspektralnej,stanytemożnaobserwowaćwdziedzinieczasuiczęstotliwości(FFT).Coważne,ultradźwiękimożnastosowaćdo łożyskpracującychzdowolnąprędko-ścią,wtymrównieżdołożyskwolnoobro-towych.

Pozałożyskami(tarcie)ultradźwiękowadetekcja obejmuje szeroki zakres wycie-ków próżniowych i ciśnieniowych, nie-zależnie od rodzaju gazu. W zależnościod dźwięku instrumenty ultradźwiękowewykrywają przepływ turbulentny gazu odstrony wysokiego do strony niskiego ci-śnieniawycieku.Korzystajączcechultra-dźwięków,lokalizacjawyciekówjestszybkaiłatwawobsłudzedzięki:

•kierunkowościultradźwięków,coczynijełatwymidowykryciauźródła,

•intensywnościsygnału: imbliżejźró-dła,tymsilniejszysygnałdźwiękowy,

•ustalonejczęstotliwośćdetekcji,któ-raczynilokalizacjęwyciekówłatwąnawetwgłośnymotoczeniu.

Detekcja ultradźwiękowa świetnie na-dajesięrównieżdowykrywaniatakichzja-wiskjakmłotwodnyczykawitacja.

Kolejnym ze spektrum działania, któreswoim zakresem obejmują ultradźwięki,są odwadniacze parowe lub tzw. garn-ki kondensu. Odwadniacze różnią się odsiebie sposobem pracy w zależności odtypu urządzenia. Technologia ultradźwię-kowamożebyćstosowanadookreśleniapoprawnościpracy każdegotypuodwad-niaczy: dzwonowych, termostatycznych,termodynamicznych czy pływakowo-ter-

modynamicznych. Standardowo szukamydwóchczynnikówpoprawnościpracy:

• wewnętrznych przecieków: stanotwarty,częściowootwarty,zamknięty,

•modulacji:czypodczaspracymodula-cjanastępujezgodniezespecyfikacją.

Żebyjednoznacznieokreślić,czyodwa-niacz pracuje prawidłowo, czy nie, waż-nym jest znać specyfikę pracy każdegozewspomnianychurządzeń,żebywłatwysposób określić, kiedy zrzut kondensatuwykonywanyjestwsposóbwłaściwy.Ma-jąctęwiedzę,samoużycietechnologiijestdośćprosteiintuicyjne.

Kolejną właściwością ultradźwiękówjestfakt,żepotrafiąwykryćruchcząstekpowietrza spowodowany jonizacją. Dziękitemu zjawiska fizyczne jak wyładowanianiezupełne/ulot, łukelektrycznyczywyła-dowaniakoronowemogąwłatwysposóbzostaćzdiagnozowane.Ultraprobewykry-wawywoływaneprzeztezjawiskadźwiękiwysokich częstotliwości i przetwarza je(heterodyning) do zakresu słyszalnego.Charakterystycznedźwięki towarzyszącetym zjawiskom można usłyszeć w słu-chawkach,podczasgdyichintensywnośćokreślona jest w dB na wyświetlaczu.Słyszalnąsygnaturękorony,wyładowanianiezupełnegoiłukumożnarównieżnagraćiprzeanalizowaćpoprzezprogramSpec-tralyzersłużącydopotwierdzaniadiagno-zyianaliz.

Ważnejestto,żebyśledzićtezjawiskaiodpowiedniowcześniereagować.Najbar-dziejdestrukcyjnaformatychwyładowańzwana koroną (powstaje przy napięciupowyżej1kV)tworzyozonitlenkiazotu.

Te w połączeniu z wilgocią tworzą kwasazotowy,któryjestdestrukcyjnydlawięk-szościdielektrykówipewnychkompozycjimetalicznych,skutkująckorozją.Ponadtowysoka energia w niektórych wyładowa-niachpowodujemechaniczne,elektrycznei termiczne uszkodzenia. Oprócz stratenergiiwynikającychzezmiennegoprąduna liniachprzesyłowychwysokiegonapię-cia,koronamożespowodowaćuszkodze-niepowierzchniirozłampowierzchnista-łychizolacji,poważneskutkichemicznelubstraty transformatorów. Niektórymi po-pularnymi sprzętami rutynowo badanymiza pomocą ultradźwięków powietrznychsą izolatory,transformatory,kable i roz-dzielnice.

Co warto również wiedzieć, normalnieurządzeniaelektrycznepowinnybyćciche,jednakniektóreznich,naprzykładtrans-formatory,mogątworzyćstały,50-herco-wydźwięklubdźwiękimechaniczne.Jesttojednakzupełnieinnydźwiękniżnieregu-larny,nierówny,strzelającydźwiękwyłado-wańelektrycznych.

Absolwent Politechniki Opol-skiej oraz – podyplomowo – Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu i Politechniki Wrocławskiej. Od 2010 r. zwią-

zany z Zakładami Tłuszczowymi Kruszwica S.A., należącymi do międzynarodowego koncernu spożywczego Bunge Limited. Był kierownikiem projektu wdrożenia pro-gramu niezawodności ARROP w ZT Krusz-wica S.A. w Brzegu – zakładzie, który został zwycięzcą konkursu Fabryka Roku 2016. W kolejnych latach wraz z całym zespołem, już jako kierownik ds. predykcyjnego utrzy-mania ruchu i niezawodności, pracował nad dalszym rozwojem RCM.Następnie otrzymał propozycję kierowania budową nowego zakładu spółki we Wło-szech oraz wdrożenia w nim pełnej strategii UR. W zakładzie Bunge Italia S.p.A w Porto Corsini pracował przez ponad 2 lata.W 2012 r. otrzymał amerykański certyfikat Certified Maintenance and Reliability Profesio-nal (CMRP), do dziś pozostając jedyną osobą w kraju z tymi uprawnieniami. Posiada również uprawnienia diagnostyczne (level 2)Brytyjskie-go Instytutu Badań Nieniszczących (BINDT).Paweł jest laureatem wielu krajowychi międzynarodowych nagród branżowych.W ubiegłym roku w Kansas City w USA został zdobywcą nagrody CMRP of the Year 2017 przyznawanej przez The Society for Mainte-nance and Reliability Professionals zrzeszające ponad 6500 praktyków z całego świata.Obecnie, w ramach awansu, Paweł przeszedłdo struktur regionalnych (Europa & Azja) Bunge Limited.

paweł ŁęcińskiCmRp

Absolwent Politechniki Poznań-skiej. Od 2013 roku manager regionalny na Polskę w UE Systems Europe. Wcześniej audytor nieszczelności instalacji sprężonego powietrza metodą

ultradźwiękową w firmie Aria-C. Odpowiedzialny za przedstawicielstwo han-dlowe oraz prowadzenie szkoleń wdrażają-cych programy inspekcji ultradźwiękowych w zakresie detekcji wycieków sprężonych gazów, badania stanu łożysk (PdM), badania poprawności pracy odwadniaczy pary oraz urządzeń elektrycznych. Certyfikowany w zakresie Technologii Ultradźwiękowej (Cat. II). Prowadzący szkolenia Cat. I w Polsce. Konsultant w sprawie organizacji progra-mów Ultradźwiękowej inspekcji urządzeń. Autor i współautor wielu artykułów dotyczą-cych Technologii Ultradźwiękowej w prasie technicznej. Wzięty prezenter na konferencjach związanych z diagnostyką maszyn oraz zarządzaniem mediami technicznymi.

Jerzy Halkiewicz

4/2018

maintenance

37

Wzrost zapotrzebowania nasmarysulfonianowewiążesięmiędzy innymi z ich doskona-

łymiwłaściwościami.Charakteryzująsięwysoką temperaturą kroplenia, niskimprocentem wydzielanego oleju i dobrąodpornościąnadziałaniewody.Spośródwszystkichrodzajówsmarówwyróżnia-ją się bardzo dobrymi właściwościamiprzeciwzużyciowymiiEP,którewynikająze szczególnej struktury zagęszcza-cza sulfonianowego. Rozmiary micelikompleksowego sulfonianu wapnia po-zwalają na wypełnienie nieregularnościpowierzchni metalu, przez co redukujązużyciepodczasstykupowierzchnitrą-cych.Głównąrolęodgrywawtympro-cesieodpowiedniowytworzonapodczasprodukcji struktura krystalograficznawęglanu wapnia, którego płytki przyle-gajądopowierzchnimetalu.Dziękizdol-ności do asocjacji między sobą, płytkite tworzą warstwę, która zmniejszawspółczynniktarcia.

ORLENOILposiadawswojejofercieliniesmarówsulfonianowych:HUTPLEXWR-1,HUTPLEXWR-2olepkościolejubazowego180mm2/sorazHUTPLEXHVo lepkościolejubazowego420mm2/s.

Smary produkcjiORLENOIL,pozatypowy-mi własnościami smarówsulfonianowych, wyróżniająsię wysoką adhezyjnością,doskonałą odpornościąna działanie wody (waterwash-out,water spray-off)orazznakomitąstabilnościąmechaniczną.

Smary HUTPLEX testo-wane były w wielu różnychgałęziach przemysłu, w tymw hutach. Do testów w zasto-sowaniach hutniczych wybrany zostałsmarHUTPLEXHV,m.in.zewzględunalepkośćolejubazowego.Smardoskona-lesprawdziłsięwtrudnychwarunkach,jakietowarzysząsmarowaniułożyskro-lek stojakowych klatek walcowniczych.HUPLEXHVtestowanybyłnawydzialewalcowaniarurprzezdziewięćmiesięcy,wtemperaturzepracyok.120°C.Wcią-gukażdegozsiedmiucyklipracy,poktó-rymłożyskobyłopoddawaneprzeglądowiikonserwacji,niebyłokoniecznościuzu-pełniania węzła tarcia smarem, a spo-wodowane to było wysoką stabilnościątermiczną i mechaniczną smaru. Bar-

dzo dobre właściwości uszczelniające,wysokaadhezjaiodpornośćnadziałanieobecnejwprocesiewodychłodniczejniepogorszyły jakości smaru, dzięki czemumógł on pracować dwukrotnie dłużej.Podczastestówniezaobserwowanoty-powegodlainnychproduktówemulgowa-niaiwymywaniasmaru.

Zastosowanie smaru HUTPLEX HVmoże pozwolić na ograniczenie liczbyprzestojów serwisowych oraz zmniej-szeniakonsumpcjismaru,atakżezwięk-szeniebezpieczeństwapracyzewzględunazmniejszoneryzykowycieków.

artykuł sponsorowany

HUTPLEX – smary do zastosowań specjalnychSmary sulfonianowe znajdują wiele zastosowań w różnych gałęziach przemysłu – szczególnie w wysokoobciążonych łożyskach używanych w warunkach dostępu zanieczyszczeń – w górnictwie i cementowniach. A ponadto w hutach, przy pro-dukcji stali, w wytwórniach papieru, przemyśle spożywczym oraz w branży au-tomotive. Ten rodzaj smarów ma niewielki udział w rynku smarów plastycznych, jednak z roku na rok obserwowany jest ciągły wzrost ich zużycia.

MaRia szuRlEJspecjalistaDział Badań i Rozwoju oRlEn oil


384/2018

Ultradźwięki i inne metody diagnostyczne w praktyce. Część 2 – CASE STUDIES Zastosowanie metod diagnostycznych w strukturach Zakładów Tłuszczowych Kruszwica

ZT„Kruszwica”S.A.,będącaczęściąGrupyBunge,zpowodzeniemwdro-żyła korporacyjny program utrzy-

mania ruchu (ARROP), zorientowany naniezawodność (ReliabilityCenteredMain-tenance).Wmyślzasadycontinuousim-provementnieustanniesięrozwijawkie-runku Utrzymania Ruchu 4.0. Co wartonadmienić,w2016r.ZakładyTłuszczowe„Kruszwica”S.A.zdobyłynagrodęFabrykaRokuzato,wjakisposóbrealizująstrate-gięutrzymaniaruchu.Sposóbzarządzaniaparkiemmaszynowymjestwidocznytakżewanalizowanychprzykładach.Dotycząonekolejno:detekcjiuszkodzeńłożysk,zębat-ki,zwojówsilnika,pracytransformatora,szczelnościukładuskraplacza,zjawiskhy-draulicznych (kawitacji imłotawodnego),

atakżekondycjiodwadniaczatermodyna-micznegoorazdetekcjiwycieków.

I. UszKOdzOne ŁOżysKa – – deTeKCJa pROBlemÓw

Omówioneprzykładysąwynikiemzahar-monogramowanych inspekcji, a poprzezbrakreakcjinazaobserwowanesympto-mywwybranychprzykładachmożnaza-obserwować także skutki oraz popraw-nośćzastosowanychmetod.

ŁOżysKO sIlnIKaBadanie stanu łożysk za pomocą ul-

tradźwiękówopartejestnadwóchczyn-nikach, odczycie pomiaruwdB i analiziedźwięku (w słuchawkach lub nagranegow programie Spectralyzer).

Zmiana decybeli w czasie mówi namowzrościetarciawewnątrzłożyska.Do-datkowomożnastworzyćlinietrendudladanego łożyska, dokonując kolejnych po-miarówwczasie.Określinamto,kiedyło-żyskopowinnobyćsmarowaneijakszybkopoziomtarciazaczynawnimrosnąć,pro-

wadzącdouszkodzenia.Problem z ło-

żyskiem możebyć jedno-z n a c z n i epotwierdzo-ny równieżza pomo-cą analizy

PaWEł łęciński, cMRP Predictive Maintenance subject Matter Expert, Europe & asiaBunGE limited

JERzy halkiEWiczRegional Manager (Poland)uE systems Europe

W celu zobrazowania zastosowania omawianych wcześniej metod diagno-stycznych przedstawiamy zestaw praktycznych case studies. Badania zostały przeprowadzone w warunkach przemysłowych na przestrzeni lat, w zaj-mującymi się produkcją oleju rzepakowego, a także margaryn oraz olejów konsumenckich Zakładach Tłuszczowych „Kruszwica” S.A. W artykule ukazujemy spektrum działania technologii ultradźwiękowej przekrojowo, dodatkowo uzupełniając o pozostałe metody diagnostyczne, które dopiero zebrane razem pokazują pełny obraz kondycji maszyny.

Pomiar ultradźwiękowy uszkodzonego łoży-ska. Opracowanie własne

Metody diagnostyczne używane w ZT „Kruszwica” S.A. Opracowanie własne

4/2018

case study

40

drgań. Analizując wibracje oraz natę-żenia ultradźwięków, zdiagnozowanopoczątkiuszkodzeniałożyska.Popierw-szych symptomach, czyli wzroście ul-tradźwiękówo8dB,próbowanozgodniezpraktykamidosmarowaćłożysko,jed-nakpomiarwkolejnychmiesiącachpo-kazał,żełożyskojużnatymetapiebyłouszkodzone. Postępujące uszkodzeniapokazująwyraźnieostatniepomiary.

ŁOżysKO pOmpy ORaz sTwIeR-dzOne nIewyOsIOwanIe

Dźwiękiuszkodzeńłożysksąróżnezra-cjinaturyuszkodzenia, jednaktetypowesąbardzocharakterystyczneiłatwojeod-różnićodprawidłowejpracy.Jeżelichcemybadaćwtensposóbstanłożysk,wystar-czyprzejśćzdetektoremwodpowiedniodobranych odstępach czasu i „słuchać”dźwiękułożyskwposzukiwaniutychcha-rakterystycznychdlastanówuszkodzenia.

Dodatkowo, co warto wiedzieć, więk-szość problemów elementów wirujących

jest generowanaprzez drgania o czę-stotliwościach, któresądokładniezwiązanezprędkościąobrotowądanego elementu. Teczęstotliwości mogąwystępowaćdokładniecojedenobrótnami-nutęlubharmonicznieco2x,3xitp.

Patrzącnawykresydrgańłożyskaznajdu-jącegosięnapompie,widzimy dominującepiki na częstotliwo-

ściach1x,2xi4xRPM.Ponieważpikiteukładająsięidentyczniezarównonawy-kresiedrgańpoziomych,jakipionowych,możemy mówić o drganiach promienio-wych.Tegotypudrganiasątypowymob-jawemniewyosiowanialiniowego.

ŁOżysKO wOlnOOBROTOwe pRażnI wsTĘpneJ

Do pomiaru urządzeń wolnoobroto-wychpowinniśmyużywaćczęstotliwościw zakresie 20-25 kHz. Dodatkowo dlategotypułożyskpoziomyalarmówmusząbyć obniżone.Dzięki temu kiedy pojawia

sięuszkodzenie,będzieonowyraźniesły-szalneiwidocznewprzebieguczasowym

nagranego plikudźwiękowego. Conależy podkreślić,dlałożyskwzakre-sie1-20rpminfor-macja o uszkodze-niu może pojawićsięprzy0dB.

Dla badanejprażniwstępnejnaprzestrzenikilkulatnagranoróżnefazyod wartości bazo-wej po założeniunowego łożyska dojegouszkodzenia.

Jako ciekawost-kę załączono rów-nież wykres drgańzokresu,wktórymza pomocą ultra-dźwięków stwier-dzono już pewnesymptomy uszko-

dzenia.Wprzypadkudrańniewidaćnicze-goniepokojącego.Cowartepodkreślenia,był tu używany akcelerometr o czułości

100mV/g.Firmadopierowpóźniejszymczasie zaopatrzyła się w bardziej czułeakcelerometry(500mV/g).


Analiza obwiedni przyspieszenia dla uszkodzonego łożyska. Opracowanie własne

Uszkodzone łożysko. Opracowanie własne

Analiza widmowa drgań FFT. Stwierdzone niewyosiowanie i wczesne problemy z łoży-skiem. Opracowanie własne

Pomiar ultradźwiękowy dobrego łożyska. Opracowanie własne

Pomiar ultradźwiękowy pierwszych sympto-mów uszkodzenia. Opracowanie własne


4/2018

case study

41

panewKa TOsTeRaŁożyska ślizgowe można badać pod

kątem defektów, słuchając dźwięku, jakiwydająpodczaspracy.Poziomtarciajestzwykle zbyt niski, by przeprowadzić dla

niego linię trendu, jednak pojawienie sięnawetdelikatnychuszkodzeńnatychmiast

usłyszymy podczas in-spekcji.Gdyłożyskojestsprawne, nie będzie ge-nerować sygnału ultra-dźwiękowego lub będziegenerowaćbardzosłabysygnał.

II. UszKOdzOna zĘBaTKa

Na podstawie pomia-rów ultradźwiękowychzostał wykryty niepoko-jący dźwięk. Trudno byłojednoznaczniestwierdzić,cojesttuproblemem,aleznając dźwięki i innewy-kresy łożysk,możnabyłoprzypuszczać, że pro-

blemmożedotyczyćczegośinnego,zdu-żymprawdopodobieństwemmogłytobyćzębatki.

Pobrano też próbkę oleju do pomiaru.Najejpodstawieokreślono,żezewzględunakrytyczniepodniesionązawartośćżela-zaorazwysokiindeksPQolejniekwalifiku-

je się do dalszejeksploatacji. Do-datkowo stwier-dzono, że żelazopochodzizmeta-lurgii układu ole-jowego, najpew-niejzuszkodzeniawałulubkółzęba-tych i zaleconoprzeprowadzenieinspekcji tychelementów pod-czas wymianyoleju.

Dokładniejszą analizę przeprowadzo-no, również używając pomiarów drgań.W przypadku podejrzenia problemówz przekładnią należało doszukiwać siępojawieniasięwstęgbocznychorazhar-monicznych,którepozwalajądokładniezi-dentyfikowaćelementmaszyny,wktórympojawiasięusterka.

Nazałączonejanaliziewidaćharmonicz-ne równe wielokrotności częstotliwościgenerowanejprzezzębatkę.Mamyzazna-czone cztery harmoniczne. Przy każdejz nich występują wstęgi boczne, co po-zwalaprzypuszczać,żemamydoczynieniaz uszkodzeniem zębów. Również analizaolejupokazała,żewpróbcewidocznesącząsteczki.Odległośćmiędzyharmonicz-nymito16312cyklów/minutę.Zewzoru:

GMF=TxRPM,gdzie:GMF–częstotliwośćdefektuzębatkiT–liczbazębówRPM–obrotynaminutę

Wykres drgań. Opracowanie własne

Uszkodzone łożysko. Opracowanie własne

Uszkodzona panewka tostera. Opracowanie własne

Pomiar ultradźwiękowy uszkodzonej panew-ki. Opracowanie własne

Przebieg czasowy pomiarów ultradźwięko-wych. Opracowanie własne

Analiza oleju. Wycinek raportu z badań. Opracowanie własne

Pomiar drgań przekładni. Opracowanie własne

Wytarte zęby na wałku atakującym przekład-ni. Opracowanie własne

4/2018

case study

42

wiedząc,żeurządzeniepracujezprędko-ścią1491rpmiznającodległośćmiędzyharmonicznymi częstotliwości genero-wanychprzezzębatkęprzekładni,możnastwierdzić,któraznichjestuszkodzona.

T=GMF:RPMT=16312:1491=11Zpowyższegowzoruwynika,żeuszko-

dzonazębatkaposiada11zębów.Korzystając z dokumentacji technicz-

no-ruchowej,potwierdzono,żeuszkodzo-nymelementemjestwałekatakujący.Pootwarciuprzekładnidanetesiępotwier-dziły.

III. UszKOdzOne zwOJe sIlnIKa

Pomiary ultradźwiękowe mogą byćrównież wykorzystywane do analizyproblemów elektrycznych. Badania tenie dostarczą wiedzy, czy mamy pro-blemzupływemprądówdołożyska,czyuszkodzonymiuzwojeniami (chociażdo-skonalesłychaćcharakterystyczneczę-stotliwości elektryczne), ale zainicjująużycieinnychmetodbardziejdedykowa-nychdosilników.

Problemy te będę też widoczne przyanaliziedrgań(2xFLiharmoniczne).

W przypadku problemów z grzaniemuzwojeń dobrze sprawdzi się też pod-czerwień.

Jako ostatnie z racji częstotliwościbadań przeprowadzono badanie MCA,

które potwierdziło problemywobwodachsilnika,cowidaćnazałączonychwykresach.

IV. pRaCa TRansFORmaTORa

Inspekcjaurządzeńelektrycznychjestsprawąbardzoważnązpunktuwidzeniabezpieczeństwa, co się tyczy zarównomaszyn,jakiludzi.Bezpieczeństwojest

bardzoważnerównieżprzysamychpo-miarach, zwłaszcza że bardzo częstobadaniamusząbyćprzeprowadzanepodnapięciem.Jednymztakichprzykładówjest badanie transformatora, któremożebyćprzeprowadzonezbezpiecznej

odległości.Dziękipomiaromultradźwię-kowymwpołączeniuztermowizjąmoż-nawykrywaćszerokiespektrumproble-mównaturyelektrycznej iwcześnie imzapobiegać.

a)dobryb)wyładowaniałukowe

Przebieg czasowy problemów natury elek-trycznej w silniku AC. Opracowanie własne

Widoczne na obwiedni przyspieszenia problemy z uzwojeniami silnika AC. Opracowanie własne

Termogram silnika AC. Opracowa-nie własne

Pomiar MCA offline. Opracowanie własne

Zdjęcie oraz termogram dobrze pracującego transformatora

Pomiar ultradźwiękowy właściwej pracy transformatora. Opracowanie własne

Pomiar ultradźwiękowy wyładowań łuko-wych transformatora. Opracowanie własne

Zdjęcie oraz termogram transformatora. Zaobserwowane wyładowanie łukowe

4/2018

case study

43

V. szCzelnOść UKŁadU sKRaplaCza

Określeniaszczelnościrurwukładziemożnazrobićnakilkasposobów.Możebyć to w otoczeniu medium, metodąprądówwirowychlubzapomocąpomia-rów ultradźwiękowych. W przykładzieukazanoporównanierurskraplaczaprzyciśnieniu8mmHgprzyużyciupomiarówultradźwiękowych oraz zastosowaniemetodyprądówwirowych.

VI. zJawIsKa HydRaUlICzne

Poniżej przedstawiamy zjawiska ka-witacji i młota wodnego. Kawitacjadotyczy wyłącznie cieczy, a polega nagwałtownejprzemianiezfazyciekłejnagazową w reakcji na zmniejszające sięciśnienie. Młot wodny to z kolei zjawi-sko,któremożewystąpićwinstalacjachhydraulicznychwprzypadkuproblemówzodwadniaczamiiodprowadzaniemgro-madzonegowrurachkondensatu.

KawITaCJaPodczaspomiarupompyzaobserwowa-

nobardzoburzliwy (turbulenty)przepływcieczycharakteryzującysiędużązłożono-ścią.Wykrytezjawiskotokawitacja.Głów-nymczynnikiemwpływającymnawystępo-waniekawitacji jesttemperaturacieczy.Nie bez znaczenia są również prędkośćcieczy,kształtpowierzchni,zjakąsięsty-ka,orazmogącewystępowaćwniejza-nieczyszczenia.Cowartowiedzieć,lokalnyspadek ciśnienia statycznego prowadzićmoże do wrzenia cieczy (im ciśnienieto jest niższe, tym niższa temperatu-rawrzenia) i tworzeniasiępęcherzykówgazu.Kiedycieczopuściobszarszybkiegoprzepływu,ciśnieniestatyczneponownierośnie, a wtedy pęcherzyki zapadają sięiczęstogwałtownieimplodują.Wszystkotopowoduje,żekawitacja jestgwałtow-nym i najczęściej bardzo niepożądanymzjawiskiem, a powstającew ten sposóbfale uderzeniowe powodują mikrouszko-dzeniam.in.wirnikówpompczyzaworów,znaczącoskracającczasicheksploatacji.

mŁOT wOdnyPodczas rutynowych badań wychwy-

cono i zarejestrowano bardzo ciekawydźwięk.Pierwszymwrażeniemmierzące-gobyło,żektośstukałmłotkiemorury.Dalsze obserwacje wykluczyły jednakczynnik ludzki,a jaksiępóźniejokazało,„znaleziskiem” tym był tak zwany młotwodny (water hammer). Zjawisko tomoże występować w naszych instala-cjach,gdymamyproblemyzodwadnia-

czami,agromadzonywrurachkonden-satniejestwłaściwieodprowadzany.Cowartowiedzieć, prędkość paryw ruro-ciągu to przeważnie od20do30m/s.Jeżeli nagromadzone krople wody zo-staną rozpędzone do takiej prędkości,będąsięporuszaćwnaszymsystemie.Każda zmiana kierunku biegu instalacjibędzie skutkować uderzeniami o dużejenergii kinetycznej, której towarzyszyćbędą charakterystyczne dźwięki (ude-rzeniemłotem).Oczywiściemłotwodnyjest zjawiskiem bardzo niepożądanym,a powstające w jego wyniku uderzeniapowodują uszkodzenia naszych instala-cji,główniemiejsc,gdziemamyzagięcia,kolanka, rozgałęzienia, zawory czy wy-miennikiciepła.

Zaistniała sytuacja nie doprowadziłado żadnego uszkodzenia, zmusiła jednakdo refleksji i skontrolowania wszystkichgarnków kondensu, żeby znaleźć źródłonieodprowadzaniawody.

VII. KOndyCJa OdwadnIaCza TeRmOdynamICznegO

Wceluinspekcjigarnkówkondensuna-leżyzasadniczokierowaćsiędobrąprak-tykąujętąwtrzechprostychkrokach:

1. Ocena wizualna:Chociaż jej zakres jest ograniczo-

ny, obserwacja wizualna jest ważnympierwszym krokiem w określaniu, czyodwadniacz działa prawidłowo, czy teżnie.Naprzykładniektóreobjawy,któremożna zaobserwować, jak brak zrzutukondensatu lub bardzo duże ilości wy-

Pomiar ultradźwiękowy dla szczelnej rury skraplacza. Opracowanie własne

Pomiar ultradźwiękowy nieszczelnej rury skraplacza. Opracowanie własne


Uszkodzenie wirnika w wyniku kawitacji. Opracowanie własne

Pomiar skraplacza za pomocą metody prą-dów wirowych. Opracowanie własne


Konsekwencja zjawiska młota wodnego w najgorszym stadium. Materiały szkolenio-we UE Systems

4/2018

case study

44

ciekającej pary, mogą wskazywać napotrzebęnaprawy.Oczywiście,żebydo-konaćjakiejkolwiekoceny,zawszenależyczekaćnapełnycyklpracyodwadniacza.Coważne,ocenawizualnaograniczasięzazwyczajdokontrolisystemówotwar-tych.

2. pomiary termowizyjne: Pomiary temperatury kondensatu na

wejściu i wyjściu odwadniacza są klu-czowymkrokiemwprocesieocenyjegokondycji:

a) jeżeli termogrampokazujewyższątemperaturęnawejściuorazniższąnawyjściu (< 100°C), mamy do czynieniazpoprawnąpracąodwadniacza;

b)jeżelitemperaturanawejściujestznacząconiższaniżtemperaturacałegoukładu,możetooznaczać,żeparaniedochodzidoodwadniacza.Należysiętudoszukiwać problemów w samym ukła-dzie, jakzamkniętyzawór,zablokowanaruraitp.;

c) jeżeli temperatury wejścia i wyj-ścia są takie same, odwadniacz praw-dopodobnie jest w trybie niewłaściwieotwartym (failed-open). W trybie tymodwadniacz nadal działa, ale powodujeznaczącestratyenergii,„wdmuchując”parędoukładukondensatu;

d) jeżelimamydoczynieniazniskimitemperaturami na wejściu i wyjściu,wskazujeto,żeodwadniaczjestwtry-bieniewłaściwiezamkniętym(failed-clo-sed).

Co warto wiedzieć, zmienne, takiejakprzeciwciśnieniewsystemie,mogąsprawić,żekontrolazapomocąpomia-rów termowizyjnych będzie mniej do-kładna.

3. pomiary ultradźwiękowe:Kondensat przepływający przez od-

wadniacz oraz elementy mechaniczne(mechanizm otwierania i zamykania)wytwarza dźwięk i drgania (wibracje).Kiedy garnek kondensu przestaje dzia-łać zgodnie z przeznaczeniem, dźwiękite często zmieniają się. Rozpoznanietejróżnicyjestkluczowąmetodąocenystanuodwadniacza.Dopomiarówzapo-mocąultradźwiękównależyużywaćsu-gerowanychczęstotliwości20-25kHz.

Ocena stanu technicznego odwad-niaczy w ramach ZT „Kruszwica” S.A.opiera się nawyżej opisanejmetodyceijestdziałaniemcyklicznym.Dziękitemufirma ma pełną kontrolę nad efektyw-nością swoich mediów, unikając zna-czących strat energii. Powyżej możnaznaleźćprzykładysprawniedziałającegooraz wadliwego odwadniacza termody-namicznego.

a)sprawnyb)cieknie

VIII. deTeKCJa wyCIeKÓw

Każdyzakładstosującysprężonepo-wietrze, próżnię czy gazy techniczne

posiada nieszczelności w in-stalacji.Mogąonenegatywniewpływać na jakość wyrobuw procesie czy obniżenie ci-śnienia na odbiornikach, jed-nocześniegenerującwymiernestraty finansowe. Wykonującbadania i naprawiając proble-my, firma może zmniejszyćzużycieenergii,zwiększyćefek-

tywność, zmaksymalizować wydajnośćpowietrza, zmniejszyć emisję gazówcieplarnianych, zwiększyć bezpieczeń-stwo i monitorować kontrolę jakości.Technikaultradźwiękowa jakżadna innanadajesiędotegocelu,wszczególno-ści jeśli chodzi o lokalizację wyciekówsprężonegopowietrza,wtymniejedno-

krotniewmiejscach,gdzienor-malnienigdyniktbyniezajrzał(instalacje bardzo wysoko lubwtrudnodostępnymmiejscu).

pOdsUmOwanIeOpisanewartykulecasestu-

dies potwierdzają, że w wie-lu przypadkach krzywa P – Fodzwierciedla rozwój defektu.Przykłady maszyn wirujących,

gdzie mieliśmy zestawienie metod dia-gnostycznych, pokazują, że pierwszepunkty zapalne objawiają się wyższymnatężeniem ultradźwięków. Wibracjewykrywalnedla przyrządupojawiająsięnieco później, ale za to najdokładniejokreślająźródłoproblemu.Zwykresówwibracji możemy odczytać, że mamydo czynienia z niewyosiowaniem, jakwprzypadkuopisanejpompy,azanalizyczęstotliwości występowania harmo-nicznych możemy z dużą dokładnościąokreślić,któryelementjestuszkodzony,jaknp.zębatkaczyłożysko.

Zdjęcie oraz termogram pracy sprawnego odwadniacza. Ciśnienie pracy 3,5 bar. ΔT 53,2°C. Opracowanie własne

Zdjęcie oraz termogram pracy cieknącego odwadniacza. Ciśnienie pracy 10 bar. ΔT 33,6°C. Opracowanie własne

Pomiar ultradźwiękowy pracy sprawnego odwadniacza. Opracowanie własne

Przebieg czasowy pracy cieknącego odwad-niacza. Opracowanie własne

Detekcja wycieków sprężonego powietrza. Opracowanie własne

4/2018

case study

45

Najpóźniejzmianyzaobserwowanona kamerze termowizyjnej, jednakjest to doskonała metoda porów-nawcza,zwłaszczakiedymamyoboksiebie kilka urządzeń tego samegotypu.Bardzoczęstojednak,gdywy-stępujejużdużyprzyrosttempera-tury,usterkajestmocnorozwinięta.Natymetapieposzczególneelemen-tysąjużnatylezużyte,żewymagająjaknajszybszejwymiany.

Co również zostało zaobserwo-wane,tofakt,żezapomocąultra-dźwięków zostały wykryte uszko-dzenia łożyskwolnoobrotowych,na-tomiast w przypadku wibroakustyki(natymsamymetapie)nicwsposóbznaczącyniewskazywałonajużpo-garszający się stan. Znacznie lep-szymuzupełnieniempomiarówultra-dźwiękowychokazałysiętutajbadaniaoleju.

Ultradźwiękidobrzeporadziłysobierów-nież z problemami elektrycznymi. Oczy-wiście, badania te nie dostarczą wiedzy,czymamyproblemzupływemprądówdołożyska, czy uszkodzonymi uzwojeniami,ale zainicjują użycie innych metod, bar-dziej dedykowanych do silników, jakMCA.Wprzypadkuproblemówzgrzaniemuzwo-jeńdobrzesprawdzisięteżpodczerwień.Problemytakżebędąwidoczneprzyanaliziedrgań(2xFLiharmoniczne).

Zobserwacjiwynikarównież,żeniebezznaczeniapozostajądziałaniaproaktywne,takie jak laserowe osiowanie urządzeń,montowaniełożyskzwykorzystaniemna-grzewnicyindukcyjnejczyodpowiedniago-spodarkasmarownicza.

Cowartozaznaczyć,samosmarowanieteżniemusibyćzupełniemanualne („nawyczucie”)czybazowaćnauśrednionychwielkościach rekomendowanych przezproducentów(2g,3g),alemoże,awręczpowinnoopieraćsięotechnologie.Wtym

wypadkurównieżdoskonalesprawdząsięultradźwięki (dedykowanym urządzeniemjestnp.GreaseCaddyfirmyUESystems).

Na podstawie lat doświadczeń możnajednoznaczniestwierdzić,żeinspekcjeul-tradźwiękowepozwalająwykrywaćszero-kiespektrumproblemównietylkozwiąza-nychztarciem(łożyska,zębatki),alegdypołączymy je z inspekcją termowizyjną,otrzymamy solidny program pozwalającyzapobiegać problemom natury elektrycz-nej (do tego również zaleca się MCA)w najwcześniejszej ich fazie. Ta wspólnawspółpraca świetnie nadaje się równieżprzydetekcjiproblemówzodwadniaczami.

Zobserwacjiwynikateż,żeniebezzna-czeniapozostająbadaniazjawiskpneuma-tycznych, jak wycieki sprężonego powie-trzaibadaniepróżni,czyhydraulicznych,jakdetekcjamłotawodnegoikawitacji.

Co ważne, wraz z rozwojem techniki(predykcyjne i preskryptywne utrzymanieruchu, niezawodność) zmienia się podej-ściedozbierania(sensoryonline,IoT)czyanalizydanych(modelestatystyczneial-gorytmyuczeniamaszynowego) i jesttoniewątpliwieprzyszłość.

Jednakzjawiskafizyczneleżąceupod-staw opisanych w artykule technologiipozostająbezzmian.Niemawięczfizycz-negopunktuwidzeniawiększegoznacze-nia,czyzbieramydaneoffline,online,czyzwykorzystaniemIoT.Dane,któregroma-dzimy,nadalbędątesame.Różnicapoja-wia się, gdymamy bardzo krytyczne lubniestabilne(niedasięzaplanowaćrozsąd-nych ram czasowych pomiaru) maszyny.W przeciwnym razie przy np. pomiarachdrgań, gdzie dane zbieramy co miesiąc,aliniatrenduzachowujesięstabilnieprzezokreskilku, kilkunastumiesięcy (kondycjamaszyny zgodna z przyjętymi standar-dami),pomiarciągły (teoretycznieciągły,gdyż najczęściej mówimy o próbkowaniuco10-15minprzezustalonyczaswza-

leżnościodprędkościmaszyny,np.1sdlaurządzeń pracujących z prędkością min60rpm)niczegoniezmieniiniebędzietumiałorównieżznaczenia,czysensorjestpodłączonykablowo,czywtechnologiiIoT.

Sama analiza również się nie zmienia.Jeżeli wiemy, że np. w przypadku podej-rzeniaproblemówzprzekładniąiużywanądotegoanaliządrgańnależałodoszukiwaćsię pojawienia się wstęg bocznych orazharmonicznych, którepozwalajądokładniezidentyfikowaćelementmaszyny,gdziepo-jawiasięusterka,aGearMeshFrequencyto prędkość x liczba zębów, to maszyna(algorytm)podejdziedotematuwdokład-nie ten sam sposób. To, co kiedyś robiłdoświadczonyinżynier,dzisiajmożezrobićznacznie szybciej komputer, ale zarównodomodelistatystycznych,jakizaawanso-wanychalgorytmówuczeniamaszynowego(deeplearning)potrzebnesądanewejścio-webazującenatym,coprzez lataudałosięwtemacieanalizydanychwypracować.

Oczywiście,zgadzamysię,żeimwięcejdanychuczącychzostaniezaimplemento-wanychwmaszynie(algorytmie),tymdo-kładniejszadiagnozaizczasembędzieonaznacznie bardziej trafna niż ta przepro-wadzona przez człowieka, a przynajmniejznacznie szybsza (zwłaszcza analizującsygnały z wielu źródeł jednocześnie), alepoczątkizawszebędąobarczonebłędem.Co ważne, jeżeli chcemy mieć programybazującenasztucznej inteligencji „szytenamiarę”,upodstawtegomuszą leżećnaszedanehistoryczne(wejściowe),anieogólnieprzyjęteśrednie.Takżejeżelichce-mymyślećoutrzymanieruchujutra, jużdziśmusimypoważniepodejśćdotema-tudiagnostykileżącejujegopostaworazzbudować optymalną strategię utrzyma-niaruchu(niezawodnośćvs.koszty),wy-korzystującąrównieżnajnowszezdobyczetechniki,czytodogromadzenia,czyza-rządzaniaianalizydanych.

Przebieg czasowy smarowania dla sprawne-go łożyska. Opracowanie własne

Nowoczesne strategie na drodze utrzymania ruchu w pełni zorientowanego na niezawodność. Opraco-wanie własne

Przebieg czasowy smarowania dla łożyska w pierwszej fazie uszkodzenia (amplituda po przesmarowaniu powróciła do pierwotnego poziomu). Opracowanie własne

4/2018

case study

46

Monitoring olejów w diagnostyce problemów ze sprzętemAnaliza oleju jest podstawą każdego skutecznego programu efektywnościo-wego, bez względu czy gospodarka olejowa jest realizowana samodzielnie, czy w ramach outsourcingu. Specjaliści ExxonMobil, którzy oferują zaawan-sowany program analiz Mobil ServSM Lubricant Analysis (MSLA), podkreślają, że skuteczny monitoring pomaga zwiększyć niezawodność, wydłużyć okres eksploatacji urządzeń oraz obniżyć koszty. O czym zatem warto pamiętać, aby przy wsparciu analiz poprawnie diagnozować problemy ze sprzętem?

Pojedyncza analiza nie zawsze daje pełny obraz.Wpróbkachanalizo-wanychprzezExxonMobilkontrola

liczby kwasowej generowała ponad 5%alertów. Jednak ocena wyłącznie licz-by kwasowej nie daje pełnej informacjio pracy sprzętu i może prowadzić dobłędów.Dlategonależywziąćpoduwa-gętakżeutlenianie,nitrowanie,lepkość,zużyciemetaliiliczbęzasadową(BN).

analizuj trendy, nie bezwzględne wartości testów. Pojedynczy alertniekoniecznieoznacza,żeolejniespeł-nia zadania.Wniektórychprzypadkachwartościgranicznetestuniezawszesąpowodem do niepokoju. Dlatego należyprzyjrzeć się również wcześniejszymwynikomiokreślićtrendyzmian,byzro-zumiećrzeczywistąkondycjęsprzętu.

wpływ formulacji oleju na wyniki testu. Oceniając wyniki analiz, należywziąćpoduwagęrównieżbudowęche-micznąoleju.Niektóreolejehydraulicz-ne posiadają dodatki na bazie cynku.Takie dodatki mogą spowodować, żewynikitestówmetaluodnoszącesiędozużycia maszyny – w tym na przykładtestynaobecnośćmiedzi–wydająsiębyćzawyżone.Należyzatemzrozumieć,

jakiejestpochodzeniemetaluwukładziesmarowania.

Kontakt oleju z wodą? przeprowadź właściwy test.Istniejądwarodzajete-stównazawartośćwody.Testgorącejpłyty określa obecność wody, ale nieokreśla jej ilości. Test Karla-Fischeradajewymiernywynik,zapewniającznacz-nie lepszywglądw ilośćwodywoleju.Ponad 25% próbek oleju ze sprężar-ki poddanych analizom Mobil ServSM

Lubricant Analysis wykazało alertyw badaniach Hot Plate. Z kolei testKarla-Fischera wykazał alerty tylko dlaokoło 5% przypadków. Wynika z tego,że woda nie stanowiła jeszcze proble-mu dlawiększości urządzeń, a polega-niewyłącznienateściegorącejpłytyniedajepełnegoobrazusytuacji.

Wymierne oszczędności dzię-ki analizom oleju

Sposóbpobieraniapróbekmaistot-nywpływnakosztyiefektywnośćpra-cy. W zakładzie produkcji aluminiumw Teksasie miesięcznie pobieranychjest ponad 150 próbek do analizyoleju. Proces ich pobierania i znako-wania zazwyczaj wymagał 24 godzin

pracy miesięcznie, z czego najwięcejpochłaniało drukowanie i wypełnianieetykiet.WceluusprawnieniaprocesufirmaskorzystałazpomocyinżynierówExxonMobil, którzy zalecili wykorzy-stanieaplikacjiMobilServSMLubricantAnalysis.MSLAeliminujeczasochłonnyproces etykietowania dzięki wstępnieoznakowanym pojemnikom na próbkizkodamiQRiunikalnymnumeremiden-tyfikacyjnym. Kody QR i numery przy-spieszają przyporządkowanie próbkido elementu wyposażenia bez dodat-kowego etykietowania. Po wdrożeniuprogramuExxonMobilnastąpiłapopra-wa efektywności procesu dzięki skró-ceniu o 66% miesięcznego czasu nazbieranie próbek. Oznacza to średniąoszczędność na poziomie 16 godzinmiesięcznie i 192 godzin pracy rocz-nie,cozapewniacałkowiteoszczędno-ściwwysokości9600dolarów*.

Współpracuj z doświadczo-nym partnerem olejowym

Współpracaz firmąposiadającąwie-dzę o olejach oraz duże doświadcze-nie w analizach środków smarnych sąważne dla prawidłowej oceny kondycjisprzętu.Wprzypadkupytańskontaktujsię z autoryzowanym dystrybutoremolejów i smarów Mobil (www.dexol.pl,www.ekonaft.com.pl, www.mobipol.pl,www.smartplus.pl) lubzespecjalistamiExxonMobil([email protected]).

*Osiągnięte korzyści są oparte na doświadczeniujednego klienta. Rzeczywiste wyniki mogą się różnićwzależnościodstosowanegotypuurządzeńiicheks-ploatacji,warunkówiśrodowiskapracyorazwcześniejstosowanegośrodkasmarnego.


474/2018

CASE STUDY: Wdrożenie rozproszonego systemu FDIR w branży energetycznej

W 2015 r. firma Tauron Dystrybucja S.A. podjęła pierwsze decyzje o wdro-żeniu automatyki rozproszonej FDIR (Fault Detection Isolation and Resto-ration). Od tego momentu na terenie oddziału we Wrocławiu zrealizowano trzy projekty w oparciu o system FDIR oferowany przez Schneider Electric. Jest to system rozproszony, stosujący komunikację peer-to-peer, co oznacza, że może pracować bez udziału systemu nadrzędnego SCADA.

JednymzpodstawowychzadańTau-ronDystrybucjaS.A. jest zapew-nienie swoim klientom ciągłości

zasilania.Abysprostaćtemuwyzwaniu,należy nieustannie dbać o jakość siecidystrybucyjnych i podnosić ich nieza-wodność. Wyznacznikiem jakości do-starczanejenergiielektrycznejsąm.in.współczynnikiSAIDI/SAIFI,którezgodniezzaleceniemUREmusząbyćsystema-tycznie obniżane przez zakłady energe-tyczne, pod rygorem kar finansowych.Sprawdzonym sposobem na obniżenietychwspółczynnikówjestautomatyzacjasieciSN,np.wpostacisystemurozpro-szonego FDIR. Odpowiednio zaprojek-towany i wdrożony system automatykirestytucyjnejpozwalanaszybkąidentyfi-kacjęmiejscazwarcia,odłączenieuszko-dzonegofragmentusieciiautomatyczne

przywróceniezasilaniaodbiorcom,którzykorzystająznieuszkodzonejczęścisieci.

Wdrożenie automatyki resty-tucyjnej SHG

Na terenie Tauron Dystrybucja S.A.OddziałweWrocławiuzrealizowanotrzyprojekty:

• automatyzacja dwóch obszarówobejmujących22stacjeSN/nn(2015r.)

• automatyzacja jednego obszaruobejmującego57stacjiSN/nn(2016r.)

• automatyzacja dwóch obszarówobejmujących58stacjiSN/nn(2017r.)

ObszaryobjęteautomatykąsieciSNuwzględniająswoimzasięgiemokoło32tysięcy odbiorców, co stanowi prawie10%wszystkichodbiorcówenergiielek-trycznejweWrocławiu.Realizacjategoprojektumiałaumożliwić:

•obniżeniewspółczynnikówSAIDI/SA-IFI,awięcspełnieniewymagańURE,

•szybkąidentyfikacjęmiejscazwarciadzięki zastosowaniu wskaźników zwar-ciowychzkomunikacją,

EksPERci schnEiDER ElEcTRic

obniżenie wskaźników SAIDI/SAIFI poprawa jakości usług dystrybucji energii elektrycznej świadczonych odbiorcom poprawa bezpieczeństwa i niezawod-ności dostaw energii elektrycznej – skró-cenie czasu przerw nieplanowanych spełnienie wymagań regulatora (URE) wprowadzenie innowacyjnych rozwią-zań optymalizujących CAPEX i OPEX

wyzwania projektu:Fo

t. S

chei

der

4/2018

case study

48

•odłączenieuszkodzonegofragmentusieciiautomatyczneprzywróceniezasi-laniamaksymalnejliczbieodbiorców,

•automatyzacjęstacjiSN/nn,wtymdoposażenie istniejących elementówsiecidonowychwymagań,

•telemechanizacjęstacjiSN/nn,• wyposażenie stacji w nowoczesne

rozdzielnicepierścieniowe.Wdrożenie rozproszonej automaty-

ki FDIR stało się doskonałą okazją doanalizyaktualnegostanusiecidystrybu-cyjnej, a co za tym idzie – do dokona-nia potrzebnych modernizacji posiada-nychzasobów,atakżeichadaptacjidowspółczesnych standardów i wymagańinteligentnych sieci. Samo wdrożenieautomatyzacjidlakażdegokolejnegoob-szaruwymagałozatwierdzeniakoncep-cji,scenariuszydziałańorazwykonaniapełnej symulacji działania automatyki

na specjalnie do tego celu przygoto-wanej platformie testowej (testyFAT).Dopiero po uzyskaniu pełnej akceptacjioperatoradystrybucyjnegonastępowa-łowdrożenieautomatyki nawybranychciągachkablowych.

Rozwiązanie i eksploatacjaSystemFDIRoferowanyprzezSchne-

iderElectricjestsystememrozproszo-nym, stosującym komunikację peer-to--peer, która daje możliwość pracy bezudziału systemu nadrzędnego SCADA.Jedną z zalet takiego rozwiązania jestbardzo krótki czas restytucji zasila-nia–czasidentyfikacjiiizolacjizwarciaorazprzywróceniazasilaniawzdrowychfragmentach sieci jest krótszy niż 30sekund,awięcznacznieponiżejwyma-ganychprzezURE180sekund.

Kolejne zaletypotwierdzoneprzy re-alizacjiprojektutoczasorazkoszt wdrożenia. Doświad-czenia obiektowe wykazały,że zastosowanie zintegro-wanych sterowników orazgotowych elementów prefa-brykowanych (kable i złącza)znacznieusprawniłyiskróciłyczasy realizacji projektów.Takie usprawnienie stajesię kluczowe – szczególniew odniesieniu do planowa-nych i nieplanowanych pracw infrastrukturze sieci za-silających. Co więcej, całyukład może być wcześniejwpełniprzetestowanyprzez

producenta, a tym samym prace naobiekciemogą zostać skrócone domi-nimum.

Wybór rozwiązania Schneider Elec-tricpozwoliłtakżenaprostąrozbudo-węsystemubezzmianyglobalnejtopo-logii.Włączenienowegosterownikadojuż istniejącego obszaru FDIR odbyłosię sprawnie. Zastosowane sterowni-ki stacyjne posiadają pełną synoptykępolaorazkontrolująnabieżącomodu-ły zasilania, a także inne urządzeniapomiarowo-komunikacyjne, co ułatwiapraceruchowe,diagnostykęorazszyb-ką identyfikacjęstanówawaryjnychnastacji.

W projekcie udało się zrealizowaćwszystkiezałożonecele.Doświadczeniaz eksploatacji wykazały wysoką nieza-wodność i szybkość działania zastoso-wanychrozwiązań.OdczasuzałączeniapierwszegoobszaruFDIRdopracyod-notowano15awarii,którezostałysku-tecznieograniczoneprzeznaszsystemautomatyki SHG. Poniżej kilka przykła-dów, że rozproszona automatykaFDIRrzeczywiściezadziałała:

• 23 lipca 2017: przywrócenie za-silaniado15z22stacjiSN/nn (2515odbiorców)wciągu15sekund;

•21sierpnia2017:przywrócenieza-silaniado10z13stacjiSN/nn (1520odbiorców)wciągu9sekund;

• 29 stycznia 2018: przywróceniezasilaniado9z11stacjiSN/nn(1736odbiorców)wciągu13sekund;

•9kwietnia2018:przywrócenieza-silania do 10 z 10 stacji SN/nn (956odbiorców,100%)wciągu25sekund;

z zastosowania rozwiązania SHG Schne-ider Electric: skrócenie czasu przywracania zasilania dla odbiorców energii elektrycznej, przywrócenie zasilania poniżej 30 sekund, prosta implementacja automatyki w sieciach SN, szybkie działanie, bez konieczności współpracy z systemem SCADA/DMS, elastyczność i łatwość konfiguracji dzięki decentralizacji, najbardziej ekonomiczne na rynku rozwiązanie redukujące współczynniki SAIDI i SAIFI, otwarta platforma umożliwiająca udo-stępnianie danych innym systemom, automatyczny tryb pracy systemu, możliwość przełączenia na tryb ręczne-go sterowania.

Bezpośrednie korzyści

Rozproszony FDIR – platforma testowa w Schneider Electric w Świebodzicach

Przykład pętli dla linii kablowej 10 kV K-5 o trzech końcach zasilania i dwóch punktach rozcięcia

4/2018

case study

49

CASE STUDY: Migracja systemu ERP do zaktualizowanej wersji w branży metalowej

Firma DOFAMA THIES zdecydowała się na aktualizację systemu Infor LN przy merytorycznym wsparciu firmy konsultingowej S&T. Dotychczas uży-wana wersja Infor LN FP6 została zmigrowana do najbardziej aktualnej wersji 10.5, dostosowanej do polskich wymagań prawnych w standardowej wersji oprogramowania. System ERP jest wykorzystywany przez 50 aktyw-nych użytkowników w takich obszarach, jak: finanse, fakturowanie, sprzedaż, zakupy, produkcja, planowanie oraz magazynowanie.

EksPERci s&T

DOFAMA THIES Sp. z o.o. jestspółkągrupyTHIESGmbH,któraw Polsce zatrudnia ponad 200

osób. Firma produkuje m.in. zbiornikiciśnienioweibezciśnieniowe,konstruk-cje stalowe,wymienniki ciepła, kominyi wieże wentylacyjne, rurociągi. S&TServicesPolskajestpolskimoddziałemGrupy S&T AG. Firma oferuje usługikonsultingowe, outsourcing, projekto-wanie i wdrażanie systemów informa-tycznych. S&T jest partnerem InforBAAN/LN w Polsce, opiekującym się100 firmami używającymi systemówBAAN/LN.

Fot.

Dof

ama

Fot.

Dof

ama

4/2018

case study

50

Projekt migracji Infor LN do nowejwersjiw firmieDOFAMATHIES rozpo-czął się wiosną, a zakończył jesienią2017r.Głównymcelem,ajednocześniewyzwaniempodczasmigracjibyłaunifi-kacja środowiska dotychczas wykorzy-stywanegoprzezoddziałyGrupydonaj-nowszego rozwiązania dostarczanegoprzez Infor. Takzdefiniowanycelpocią-gałzasobąszeregwyzwańskładowych,któreprojektpozwoliłstopniowoprzeło-żyćnawymiernekorzyścidlafirmyijejużytkowników.

Unifikacja środowiska infor-matycznego

Punktem wyjścia projektu było śro-dowisko InforLNFP6zszeregiemdo-stosowań systemowych wynikającychzarówno z wymagań prawnych krajów,w których działa organizacja, jak i zespecyficznych potrzeb prowadzonejdziałalności.Procesyobsługiwanelokal-nienależałoprzełożyćnafunkcjonalnościjednego,wspólnego,nowegośrodowiskaInforLN10.5,wktórymniemieckieczypolskie wymagania prawne są obsługi-waneprzezstandardoprogramowania.

Wtymkontekściemigracjadowersji10.5wiązałasięzzasadnicząkorzyścią,ponieważ w tej wersji producent, przyaktywnym wsparciu S&T, włączył funk-cjonalność polskiej lokalizacji, obejmują-cej wymagania prawne, do standardo-wegozakresuoprogramowaniaInforLN–cofirmomoglobalnymzasięgugwaran-tujewygodę obsługi i utrzymania opro-gramowania. Oddziały w wielu krajachpracują w jednym środowisku; nie mapotrzeby kosztownego dostosowywaniasystemudowymogów.Dziękitemurów-nieżDOFAMATHIESmogłazrezygnowaćz dotychczas używanychmodyfikacji nakorzyśćnowychfunkcjonalnościoferowa-nychprzezInforLN10.5.

– Firmy o międzynarodowej skalidziałalności były dotychczas przyzwy-czajone do tego, że w każdym krajumusiały indywidualnie dostosowywaćużytkowane oprogramowanie do lokal-nych potrzeb – wyjaśnia PrzemysławDomański, Partner Sales Manager,S&T Poland Sp. z o.o. – Inne przepi-sypodatkowewPolsce, innewNiem-czech;nawetjeśliproducentoferowałodpowiednie pakiety funkcjonalne do-stosowanedoposzczególnych krajów,bywały one ze sobą niekompatybilne.Architektura systemu zakładała więcrozdziałposzczególnychwarstwopro-gramowania – wersji standardowej,polskiej lokalizacji – na niezależne odsiebiepoziomy.Z jednejstronyumoż-

liwiałotozachowaniepoprawnościob-sługi,zdrugiejjednakpiętrzyłotrudno-ściwutrzymaniusystemuinarzucałokonieczność pracochłonnej unifikacjiśrodowisk podczas wdrożenia. Nowefunkcje dodawane przez producentawymagały uzgodnienia z każdą war-stwą oprogramowania z osobna.Dziśmamy do czynienia z nową generacjąoprogramowania.Funkcjonalnośćlokal-nychwymagańprawnychjestuwzględ-nionawstandardowejwarstwiesyste-mu,dziękiczemuwwielukrajachmamyjedno środowisko pracy, spójność da-nychiwygodębezproblemowejaktuali-zacjionowedodatki,którewprowadzaproducent.

Usprawnienie procesów logi-stycznych

Jedna wspólna płaszczyzna opro-gramowania ułatwiła także konfigura-cjęsystemuwmodelu jednej logistyki,scentralizowanejdlacałejGrupy, iwie-lu firm finansowych, reprezentującychposzczególne oddziały. Z tegowzględuprzygotowaniedoprojektumigracjiob-jęło szczegółową identyfikację funkcjidostępnych w nowej wersji Infor LN10.5pod kątemusprawnieńprocesówbiznesowych i ujednolicenia ichw całejGrupie.

W toku pracy przeprojektowanoi usprawniono przepływy procesówlogistycznych pomiędzy oddziałami.Uruchomiono nowe funkcjonalności do-stępne w wersji 10.5, związane m.in.

z usprawnieniami transferów materia-łówczywyrobówpomiędzymagazynaminależącymidoróżnychoddziałów.Prze-sunięciate,wprzypadku,gdymagazynynależądoróżnychspółek,wsposóbau-tomatycznygenerująfakturysprzedażywoddzialewysyłającym, rozliczaneau-tomatyczniezfakturązakupuwoddzia-leprzyjmującym,zuwzględnieniempro-cesurozliczeniazakupuikontrolimarżypomiędzyoddziałami.

Aktualizacja platformy tech-nologicznej

Oprócz usprawnień biznesowychiprocesowychmigracjadonowejwersjiInforLNwiązałasięteżzprzejściemnanową platformę technologiczną opro-gramowania. Wersja Infor LN 10.5oznacza zmianę doświadczenia pracyużytkownikapoprzezprzejścienanowyinterfejsdoobsługisystemu:poprzed-ni interfejs oparty o technologię JavazostałzastąpionynowoczesnymLNUI,którykorzystazHTML5.

Obecnieinterfejsużytkownikaniejestwżadensposóbograniczonysprzętemczy oprogramowaniem – wystarczyprzeglądarka internetowa obsługującaHTML5.Nowaplatformaumożliwiateżwygodną komunikację z urządzeniamimobilnymi,np.zczytnikamikodówkre-skowychwykorzystywanymiwmagazy-nachDOFAMATHIES.Niebezznaczeniajestteżmożliwośćpersonalizacjisyste-muprzezsamychużytkowników.Układydanychprezentowanychnaekranieczy

Największą wartością dodaną nowego systemu jest elastyczne raportowanie oraz łatwe filtrowanie danych, szybki eksport do Excela, personalizacja for-matki i formatowanie warunkowe.

4/2018

case study

51

formularze systemowemogą być indy-widualniedostosowywaneprzez każde-go pracownika, zapewniając komforto-we środowisko pracy, pozwalające naskoncentrowanie się na wykonywanychzadaniach.

–Największąwartościądodanąnowe-gosystemujestelastyczneraportowa-nie,czylimożliwośćtworzeniawłasnychwydruków ułatwiających szybką analizęwszystkich interesujących nas danych– zauważa Jolanta Szewczyk, głównaksięgowa, DOFAMA THIES Sp. z o.o.–Dziś znaczniemniej czasupotrzebu-ję na przeanalizowanie niejednokrotnieogromnego zbioru danych, zwłaszczalogistycznych. Inne korzyści to: łatwefiltrowanie danych, szybki eksport doExcela,personalizacja formatki, forma-towaniewarunkowe.

Ekspresowa migracja danychZałożeniemprojektuijednymzwięk-

szych wyzwań była konieczność do-konania migracji wszystkich danychprodukcyjnych (transakcyjnych i hi-storycznych) z dotychczas używanejwersji systemu. Było to koniecznedla zapewnienia ciągłości pracy firmyprzy jednoczesnym pełnym dostępiedo danych, bez potrzeby analizowaniazapisów w poprzedniej wersji. Jedno-cześnie celem było przeprowadzeniemigracjiwtrakcieroku,asamprocesprzeniesieniadanychmusiałbyćskró-conydokilkunastugodzin.

Namomenturuchomienianowegosys-temuwybranodługiweekendnaprzeło-miepaździernikailistopada2017r.Pra-cerozpoczętowpiątek27października,a zakończonowśrodę1 listopada.Ko-lejnego dnia użytkownicy mogli już roz-począć pracęw nowejwersji systemu.Startwtakkrótkimczasiebyłmożliwydzięki niezwykle precyzyjnemu planowipracy,wktórymzdokładnościądogodzi-nyrozpisanoposzczególnezadaniawrazzprzydziałemdoposzczególnychosób.

W tymczasie niezbędne było zakoń-czeniepracywstarejwersji systemu,przygotowanie zestawu raportów nie-zbędnych do weryfikacji poprawnościdanych do migracji, przeniesienie da-nychzautomatycznąkonwersjąna ichnowy układ, zweryfikowanie poprawno-ścidanychpomigracji,wreszciespraw-dzenieprawidłowości działaniawszyst-kich procesów. Migracja była równieżbardzodobrzeprzygotowanapodwzglę-demtechnicznymimerytorycznym,przykonsultacyjnymwsparciuS&T.

– Kluczem do sukcesu było przygo-towanie bardzo precyzyjnego planu

uruchomienia systemu – podsumowujeMaciejSitko,architektsystemowy,S&TPoland.–Plantenzdokładnościądogo-dzin, a w krytycznych okresach wręczz dokładnością do minut, precyzował,ktoicomawykonać.Przewidywałtakżebufory związane z ewentualną koniecz-nością powtórzenia niektórych czynno-ści w przypadku niepowodzenia. Sameprace związane z uruchomieniem sys-temu zakończyły się nawet wcześniej,niż pierwotnie było to zakładane, a zamiarępowodzeniauruchomieniasyste-mumożnaprzyjąć„spokojnyweekend”,podczasktóregokażdyzwyznaczonychpracownikówwiedział,jakajestjegorolai nie było konieczności zaangażowaniakadry zarządzającej czy kierownictwaprojektu.

Plan urucho-mienia systemu z dokładno-ścią do godzin, a w krytycznych okresach z do-kładnością do minut, precyzo-wał, kto i co ma wykonać.

Fot.

Dof

ama

4/2018

case study

52

Maciej Sitko, S&T

www.ifoy.org

www.ifoy.org

©2017 Fluke Corporation. 12/2017 6010074a-polObrazy termowizyjne służą celom poglądowym i mogą nie być wykonane za pomocą przedstawionych modeli.

Kamery termowizyjne Fluke z serii PRO zapewniają doskonałą jakość obrazów w podczerwieni.

Zapoznaj się z najnowocześniejszą technologią firmy Fluke

Nasze najpopularniejsze kamery termowizyjne są teraz jeszcze lepsze!

Odwiedź stronę www.fluke.pl/PRO

Większa czułość termiczna

Intuicyjny interfejs użytkownika

Najlepsza w tej klasie rozdzielczość rzeczywista

Ostrzejsze obrazy na ekranie

Rozszerzenie możliwości rejestrowania ostrych obrazów przy użyciu zgodnych

obiektywów

22-23 - Bergman Engineering · w praktyce Optymalizacja zużycia energii w zakładach produkcyjnych...

Documents

Transcript of 22-23 - Bergman Engineering · w praktyce Optymalizacja zużycia energii w zakładach produkcyjnych...