2018 - izbapamieci.org.plkalendarz.izbapamieci.org.pl/pdf/KW_2018_int.pdf · 2017-12-09 · W...

2 01 8k a l e n d a r z w i e l o k u lt u r o w y

z kalendarium gregoriańskim na rok 2018, juliańskim na lata 2017/2018 oraz żydowskim na lata 5778/5779

wydany w setną rocznicę odzyskania niepodległości

Przez czterdzieści lat narody Europy od Bosforu do Bałtyku spoczywały na kraterze wulkanu. Kilkakrotnie mniejszej wagi nieporozumienia sprowadzały obawę wybuchu, zawsze jednak umiano zapobiec wiel-kiej, światowej wojnie. Jednak pomimo usilnych starań dyplomatów wszystkich państw, wojna zawsze zdawała się nieunikniona i chodziło tylko o to, kiedy nadejdzie chwila stanowcza, kiedy nadejdzie czas, że dalszego odkładania wojny uskutecznić już nie będzie można. Chwila ta nadeszła w roku 1914.

Wśród ogromu nieszczęść jakimi przygniotła nasze ziemie ta największa na świecie zawierucha wojenna, pociechą dla nas była nadzieja, że z tej krwawej topieli zabłyśnie dla nas lepsza dola, że sprawa polska, sprawa lepszej przyszłości i wolności naszego narodu teraz się ziści, że Polska uwolniona ze strasznego jarzma niewoli, pod którym jęczała blisko sto pięćdziesiąt lat, rozpocznie po wojnie nowy i szczęśliwy żywot jako państwo wolne i niepodlegle.

Rosja, ten najpotworniejszy i najkrwawszy nasz wróg, ta Rosja żarłoczna i nigdy nienasycona, która w czasie rozbiorów zagrabiła największe obszary, obejmujące osiem dziesiątych części dawnej Rzeczypospolitej Polskiej o powierzchni około 600 tys. km2, legła pierwsza powalona i zdruzgotana, rozbita na części i na długie czasy bezsilna.

W pól roku po osławionym pokoju brzesko-litewskim, w którym Niemcy występowały jako rzekomy tryumfator i bezwzględny i okrutny zwycięzca względem Rosji, a nawet Polski, którą chciały straszliwie okaleczyć przez oderwanie Chełmszczyzny i Podlasia na rzecz Ukrainy, te same Niemcy legły również powalone i rozciągnięte jak długie u stóp zwycięskiej koalicji, żebrząc o złagodzenie niezmiernie twardych i ciężkich warunków zawieszenia broni, podyktowanych im przez

francuskiego marszałka Focha, naczelnego wodza zjednoczonych wojsk francuskich, angielskich, amerykańskich, włoskich, tj. całej koalicji.

Równocześnie z pogromem Niemiec legła w gruzach monarchia austriacko-węgierska, ich sojuszniczka i przestała istnieć jako mocar-stwo, a z tego chaosu i rozbicia wyłaniają się do nowego życia narody dotąd dźwigające jarzmo obcych rządów i ucisku. Powstają państwa czesko-słowackie i południowo-słowiańskie, a Galicja wraca do swej Macierzy – Rzeczypospolitej Polskiej.

Państwa, które przed półtora wiekiem dokonały straszliwej i ha-niebnej zbrodni rozbiorów Polski, dziś rozgromione. Potomkowie monarchów-zaborców marnie skończyli żywot, jak np. car Mikołaj II lub obdarci z koron przez własne ludy pędzą żywot na obczyźnie, a Polska jednoczy się i zmartwychwstaje oraz przystępuje do budowy nowego i szczęśliwego życia dla całego narodu.

Mamy już Ojczyznę wolną i niepodległą, ale nie całą. Wschodnia jej połać Litwa i Białoruś, obszarem tak wielka, jak Królestwo Polskie, Poznańskie i Galicja razem wzięte, zalana jest w znacznej części przez bandy wojskowe bolszewickie; Galicja Wschodnia i Księstwo Cieszyń-skie zagrożone przez innych agresorów, musimy więc prowadzić dalej walkę z wrogami. Należy obecnie zrobić z sobą obrachunek, jakie zasoby posiadamy dla odbudowy naszego państwa i co nam teraz czynić należy, aby Polska wróciła do dawnej potęgi.

Polska po ustaleniu swego bytu i zabezpieczeniu dawnych przedro-zbiorowych granic będzie miała nadzwyczajne widoki pomyślnego rozwoju i dobrobytu dla wszystkich swoich dzieci. Naród nieskrępowany więzami niewoli będzie miał możność dojścia do takiego stopnia bogactwa i pomyślności, jak i inne szczęśliwsze narody, cieszące się od wieków wolnością i niepodległością.

Partnerzy

Teksty i redakcja: Marlena Dudek / Opracowanie graficzne: Łukasz ZagrobelnyGrupa Młodzi w Kulturze / [email protected]

Wydawca: Stowarzyszenie Promocji i Rozwoju "Młody Mołodycz" Mołodycz 35, 37-523 Radawa / tel. + 48 793 577 794

www.izbapamieci.org.pl / www.molodycz.pl

ISBN: 978-83-933143-9-3

kalendarz zodiakalny 2018

Koziorożec21.12–20.01

Byk20.04–21.05

Panna23.08–23.09

wodnik20.01–18.02

Bliźnięta21.05–21.06

waga23.09–23.10

ryBy18.02–20.03

rak21.06–22.07

SkorPion23.10–22.11

Baran20.03–20.04

lew22.07–23.08

Strzelec22.11–21.12

1 16 Februarius14 AdarBudzisławaPurim

WyKaz użytych SymBoli i oznaczeń

« Kalendarz zodiakalny księżyca

« Kalendarz gregoriański

« Kalendarz juliański« Kalendarz żydowski« Kalendarz imion słowiańskich« Nazwa święta

nakazene święta rzymskokatolickie

nakazane święta greckokatolickie

główne święta judaistyczne

– nów księżyca – pierwsza kwadra – pełnia księżyca – ostatnia kwadra

– znak zodiaku księżyca

FotograFia na oKładce:

Upadek Twierdzy Przemyśl. 1914–1915. Zbiory The Library of Congress

Szan own i Pań s two!Pamiętne są daty 1914–1918 w dziejach ludzkości i w dziejach narodu polskiego. Lata wielkiej wojny palą się łuną pożarów, ociekają krwią i łzami, sieją zniszczenie, a jednocześnie strzelają ku niebu nieuchwytnymi promieniami nadziei w lepszą przyszłość, budzą nowe świty wolności.

W Kalendarzu Wielokulturowym 2018 patrzymy na I wojnę światową oczami jej współczesnych – jesteśmy świadkami dziejowej tragedii, ale stoimy jakby u podnóża wulkanu. Dusi nas dym, pali ogień, zalewa płonąca lawa, patrzymy na biedę, śmierć i zniszczenie, widzimy jakieś tęczowe, jasne błyski, ale nie możemy objąć wzrokiem całości obrazu, zakrytego mgłą tajemnicy.

W setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości nadszedł czas pożegnania Galicji – Galicji, której różne odsłony przewijały się na kartach Kalendarza przez jego kolejne edycje. Tegoroczna wędrówka wiedzie czytelnika przez ogień wojennej zawieruchy. Pożogę, z której rodzi się upragniona wolność – upadają potęgi zaborców, powstaje Polska zjednoczona, Polska niepodległa!

Kalendarz zawiera m.in.: archiwalne fotografie, kalendarz zodiakalny, 3 kalendaria: gregoriańskie, juliańskie i żydowskie, z zaznaczeniem świąt aktualnie nakazanych w wymienionym obrządku bądź religii, kalendarz historyczny „niepodległościowy”, ukazujący znaczące dla narodu polskiego wydarzenia z lat 1914–1918 oraz wykaz imion słowiańskich z „Kalendarza Niepodległości”, Warszawa 1930. Teksty opracowano głównie na podstawie następujących publikacji: Pamiątkowy Kalendarz „Nowości Ilustrowanych” na 1916 rok, Kraków 1915, „Haliczanin” Kalendarz Powszechny zastosowany do potrzeb wszystkich mieszkańców Galicyi na rok Pański 1918, „Wielki Kalendarz Uniwersalny czyli Powszechny dla wszystkich stanów polskiego narodu na rok Pański 1920”, „Odezwa do Polaków z Galicyi, przebywających z powodu wojny czasowo na obczyźnie”, z dnia 30.11.1914 r. „Co każdy Polak o obecnej wojnie wiedzieć ma i co czynić powinien”, Piotrków 1914, M. Roztworowski „Wojna a społeczeństwo Polskie”, Kraków 1915, A. W. Inlender „Wielka Wojna 1914–1915”, Wiedeń 1915, J. Kleczyński „Przyczyny wojny europejskiej”, Warszawa 1916, K. Wojnar „Wojna światowa a sprawa polska”, Piotrków 1916, „Historya Wojny Światowej”, Chicago 1920, K. Króliński „Galicja”, Stanisławów 1922 oraz „Dzieje narodu polskiego zwięźle opowiedziane”, Lwów 1925.

Polska przed rozbiorem obejmowała 779 tys. 897 km2. Na obszarze tym zamieszkiwało 54 mln 57 tys. mieszkańców. Wskutek wojny i wy-pędzenia ogromnych mas ludności naszej w głąb Rosji, cyfry te uległy zmianie. Z obszaru tego 592 tys. 682 km2 z ludnością 37 mln 521 tys. było pod panowaniem rosyjskim. 106 tys. 496 km2 z ludnością 8 mln 75 tys.(w tym połowa Niemców) pod panowaniem pruskim, a Galicja o obszarze 78 497 km2 z ludnością 8 mln 25 tys., tudzież Śląsk Cieszyński obejmujący 2 tys. 222 km2 obszaru, a 435 tys. mieszkańców, znajdują się pod panowaniem austriackim.

GRuPa PańSTW ceNTRalNych cZylI śRODKOWej euROPy, Tj. DWuPRZyMIeRZa I SPRZyMIeRZeńcóW:

austro-Węgry, monarchia konstytucyjna o obszarze 675 887 km2, z liczbą mieszkańców 51 mln 390 tys. Panujący cesarz i król Franciszek Józef I, urodzony w r. 1830, wstąpił na tron w r. 1848.

Niemcy, związkowe państwo konstytucyjne o obszarze 540 833 km2, z liczbą mieszkańców 64 mln 926 tys. Panujący cesarz Rzeszy nie-mieckiej Wilhelm II, będący równocześnie królem Prus, urodzony w r. 1859, wstąpił na tron w r. 1888.

Turcja, państwo konstytucyjne o obszarze 1 789 800 km2, z liczbą mieszkańców 18 mln 500 tys. Panujący sułtan czyli cesarz turecki Mahomet V, urodzony w r. 1844, wstąpił na tron w r. 1909.

Bułgaria, państwo konstytucyjne o obszarze 120 000 km2, z liczbą mieszkańców 5 mln. Panujący król Ferdynand I, urodzony w r. 1861, wstąpił na tron w r. 1887.

GRuPa PańSTW cZWóRPOROZuMIeNIa I SPRZyMIeRZeńcóW. POSIaDŁOścI Ich euROPejSKIe:

anglia czyli Wielka Brytania, monarchia konstytucyjna o obszarze 314 433 km2, z liczbą ludności 45 mln 653 tys. Panujący król Jerzy V, urodzony w r. 1865, wstąpił na tron w r. 1910.

Francja, rzeczpospolita o obszarze 536 464 km2, z liczbą ludności 39 mln 602 tys. Prezydent Raymond Poincaré, urodzony w r. 1858, wybrany na okres czasu 1913 do 1920 r.

Rosja, cesarstwo rzekomo konstytucyjne, o obszarze 5 826 535 km2, z liczbą ludności 148 mln 176 tys. Panujący car czyli cesarz Mikołaj II, urodzony w r. 1868, wstąpił na tron w r. 1894.

Włochy, królestwo konstytucyjne o obszarze 286 682 km2, z liczbą ludności 35 mln 959 tys. Panujący król Wiktor Emanuel III, urodzony w r. 1869, wstąpił na tron w r. 1900.

Belgia, królestwo konstytucyjne o obszarze 29 451 km2, z liczbą ludności 7 mln 424 tys. Król Albert I, urodzony w r. 1875, wstąpił na tron w r. 1909.

Serbia, królestwo konstytucyjne o obszarze 90 000 km2, z liczbą lud-ności 4 mln 100 tys. Król Piotr I, z rodu Karadżordżewiczów, urodzony w r. 1844, wstąpił na tron w r. 1903.

czarnogóra, królestwo konstytucyjne o obszarze 16 000 km2, z liczbą ludności 500 tys. Król Mikołaj I, urodzony w r. 1841, wstąpił na tron w r. 1860.

Kraje koronne austro-Węgier: arcyksięstwo Austrii wyższej i niższej, księstwa Solnogród, Styrja, Karyntya, Kraina, uksiążęcone hrabstwo Gorycyi i Gradyski, margrabstwo Istrya, portowe miasto Tryjest z Po-brzeżem, królestwo Dalmacya, uksiąż. hrabstwo Tyrol z Przedarulanją, księstwo Czechy, margrabstwo Morawa, księstwo Śląsk, królestwo Ga-licja z W. Księstwem Krakowskiem, księstwami Oświęcimem i Zatorem, księstwo Bukowina, królestwo Węgry z W. księstwem Siedmiogród, królestwa Kroacja i Slawonja z Pograniczem wojskowem i Fiumą; kraje okupowane: Bośnia z Hercegowiną i Sandschak-Nowybazar. — Stolica monarchii: Wiedeń. — Dynastja: habsbursko-lotaryńska.

Karol I (Franciszek Józef Ludwik Hubert Jerzy Otto Marya), cesarz Austryi, król Czech itd. i czwarty apostolski król Węgier tego samego imienia; urodzony w Persenbeng 17 sierpnia 1887 r., wstąpił na tron po swym dziadecznym stryju cesarzu Fran-ciszku Józefie I dnia 1 listopada 1916 r., ukoronowany na króla Węgier w Ofen 30 grudnia 1916 r.

Małżonka.

Zyta (Marya Adelgunda Michaela Rafaela Gabryela Józefina Antonina Ludwika Agnieszka), córka Jego królewskiej wysokości Roberta księcia Parmy i Piacency, infanta Hisz-panii; urodzona w Villa Pianore 9 maja 1892 r.; zaślubiona w Schwarzen koło Steinfeld 21 października 1911 r., uko-ronowana na królową Węgier w Ofen 30 grudnia 1916 r.

Dzieci.

Franciszek józef Otto, arcyksiążę i następca tronu; urodzony w Willa

Wartholz koło Reichenau w Dolnej Austryi 20 listopada 1912 r.

adelajda, arcyksiężniczka Austryi itd. urodzona w zamku Hetzendorf

3 stycznia 1914 r.

Robert (Karol Ludwik), arcyksiążę Austryi itd., urodzony w Schonbrunie

8 lutego 1915 r.

Feliks (Fryderyk August), arcyksiążę Austryi itd., urodzony w Wiedniu

31 maja 1916 r.

Brat Jego ces. i król. Mości.

Maksymilian (Eugeniusz Ludwik Fryderyk Filip Ignacy Józef Marya),

arcyksiążę Austryi itd., urodzony w Wiedniu 13 kwietnia 1895 r.

Rodzice Jego ces. i król. Mości.

Otto Franciszek józef (Karol Ludwik Marya), arcyksiążę Austryi itd.,

generał kawaleryi, właściciel 1 c. i k. pułku ułanów; urodzo-

ny w Gracu 2 października 1865, umarł 1 listopada 1906.

Małżonka: Marya józefa (Ludwika Filipina Elżbieta Pia Angelika Mał-

gorzata), córka Jerzego króla saskiego; urodzona w Dreźnie

31 maja 1867 r.; poślubiona tamże 2 październiku 1886 r.

WażniejSze Wiadomości StatyStyczne odnoSzące Się do pańStW Biorących udział W Wojnie śWiatoWej

genealogya auStriacKiego domu panującego (roK 1918)

2018Styczeń

Січеньjanuarius. ledzień. Siczeń. janiver. jänner; liczy dni 31.

20 stycznia słońce wchodzi w znak wodnika.

5778. Szwat שבטma dni 30, licząc od 17 Stycznia.

Kto WyWołał Wojnę

K iedy rozmawiamy o wojnie nieraz słyszymy pytanie: Kto wywołał wojnę europejską? I zaczynają się spory. Jedni mówią, że wojnę wywołała Anglia, inni, że Niemcy, jeszcze inni, że Rosja, a nie brak i takich, którzy twierdzą, że

wszystkiemu są winni Serbowie, bo gdyby oni nie zabili następcy tronu austriackiego arcyksięcia Ferdynanda, to by Austria nie zażądała od Serbii wytłumaczenia się i pokory, Rosja nie ujęłaby się za Serbią, Niemcy nie ujęłyby się za Austrią, a Anglia i Francja nie broniłyby sprzymierzonej Rosji. Takie rozumowania są dziecinne i nie pomogą nam wcale do zrozumienia tego, co się na świecie dzieje. Dzisiejsze państwa, czyli mocarstwa, to nie są jakieś pojedyncze osoby, które się ze sobą pokłócą o jakikolwiek niespodziewany przypadek. A zresztą, nawet każdy z nas o ile nie jest pijany, albo wariat, nie zacznie śmiertelnej walki z bliźnim swoim bez najbardziej poważnego powodu. Takich powodów jest niewiele, nawet zdaje się tylko jeden – ten mianowicie, jeżeli jeden człowiek zagrozi drugiemu odebraniem życia. Wtedy tylko jeżeli kto na mnie napadnie w lesie z rewolwerem w ręku, mam prawo i powód bronić własnego życia, choćbym miał przy tym zabić napastnika. We wszelkich innych wypadkach, nawet jeżeli chodzi o skrzywdzenie mojego honoru, powinienem zużyć wszelkie możliwe środki obrony, zanim się chwycę bójki, pojedynku i wszelkich innych czynów gwałtownych, które nasunąć mi może zaślepiająca wszystko namiętność.

J eżeli więc teraz widzimy, że mordują się nawzajem dziesiątki milionów ludzi, to nie może być powodem tego nieszczęścia jakikolwiek przypadek ani też czyjakolwiek pojedyncza wola. To musi być skutek długotrwałych, zadawnionych przyczyn,

które się nagromadzały powoli przez dziesiątki lat, może przez wieki. Tak olbrzymiej wojny nie mogło wywołać żadne pojedyncze wydarzenie, ale spowodował ją ogólny bieg rzeczy, cały układ obecnego świata. Czym zaś jest ten ogólny bieg rzeczy, ten układ świata? Jest to rozwój stosunków pomiędzy ludźmi, rozwój wydarzeń historycznych, rozwój stosunków, które się wytworzyły przed wojną pomiędzy tymi zbiorowiskami ludzkimi, pomiędzy tymi organizacjami ludzkimi, które nazywamy państwami-mocar-stwami władającymi światem. Nie pytajmy więc: Kto wywołał wojnę? ale Dlaczego wojna wybuchła? Jakim sposobem wybuchła?

P rzed wojną światową istniały dwa wrogo względem siebie usposobione obozy wielkich państw europejskich. Z jednej strony było trójprzymierze: Niemcy, Au-stro-Węgry i Włochy, z drugiej trójporozumienie: Anglia, Francja i Rosja. Interesy

państw obu ugrupowań krzyżowały się na każdym kroku. Szybki rozwój przemysłu i handlu niemieckiego stawał się groźny dla Anglii. W tej rywalizacji ekonomicznej musiał ktoś ustąpić, żadna jednak ze stron nie chciała tego uczynić dobrowolnie. Wyraz temu dały niesłychane dotychczas ich zbrojenia morskie. Francja żyła nadzieją odzyskania Alzacji i Lotaryngii, Niemcy zaś zupełnego zgnębienia Francji, co szczególnie zaznaczyła polityka Wilhelma II w sprawach Maroka. Rosja i Austro-Węgry kierowane zachłanną polityką na Bałkanach, zwalczały się wzajemnie w sposób zajadły. Jedne tylko Włochy nie miały żadnego wroga ze strony państw trójporozumienia. Pewne tarcia pomiędzy tym państwem a Francją zostały usunięte pomyślnym rozwiązaniem sprawy kolonizacji Tunisu oraz zajęciem przez Włochy Trypolitanii. Natomiast między Włochami a Austro--Węgrami było dużo sprzeczności, jak wobec przynależności włoskich prowincji do Austrii, tak i wobec rozbieżności poglądów w sprawach zachodnio-bałkańskich. Brak zaś surowców, a przede wszystkim węgla kamiennego dostarczanego z Anglii, uzależniał ekonomicznie Włochy i wiązał je z monarchią brytyjską. Wystąpienie zatem Włoch po stronie państw centralnych było wobec tego zgoła nieprawdopodobne. Wśród państw trójprzymierza, odwrotnie, istniały jak najlepsze stosunki. Tu wszelkie tarcia i nieporo-zumienia, jak np. rosyjsko-angielskie w sprawach Persji, zostały całkowicie dobrowolnie załatwione, a polityka angielska zbliżyła nawet Rosję z jej byłym wrogiem – Japonią.

Z brojny konflikt między obu obozami państw europejskich musiał nastąpić wcześniej czy później. Przez pewien czas trójprzymierze okazywało wielką ustępliwość – aneksja Bośni i Hercegowiny, sprawa Skutari czy Albanii. Osta-

tecznie jednak ultimatum Austro-Węgier godzące w prawa suwerenne Serbii, położyło kres tej cierpliwości. Rosja wypowiedziała swe veto, stanąwszy twardo w obronie niezależności Serbii. Państwa centralne nie chciały ustąpić Rosji ani też zgodzić się na żaden kompromis dyplomatyczny. Wolały wojnę od kompromisu i wojnę spowodowały. Był to jednak tylko powód, przyczyny leżały znacznie głębiej i od dawna nurtowały Europę. Przyczyny te polegały przede wszystkim na rywalizacji ekonomicznej i handlu morskiego pomiędzy Anglią i Niemcami – najsilniejszymi przywódcami obu obozów.

poniedziałeKпонеділок / jom szeni

wtorekвівторок / jom szliszi

środaсереда / jom rewi

czWarteKчетвер / jom chamiszi

piąteKп’ятниця / jom sziszi

SoBotaсубота / szabat

niedzielaнеділя / jom riszon

1 1 19 December14 TewetmieczysławaŚw. Bożej rodzicielki

2 20 December15 Tewetstrzeżysława

3 21 December16 Tewetwłastymiła

4 22 December17 TewetdoBromira

5 23 December18 TewetwłastiBora

6 24 December19 TewetBojomiraoBjawienie Pańskie

7 25 December20 TewetŚwiatosławarizdwo chrystowe

2 8 26 December21 TewetmŚcisława

9 27 December22 Tewetwładymira

10 28 December23 TewetdoBrosława

11 29 December24 Tewetkrzesimira

12 30 December25 Tewetczesława

13 31 December26 TewetBogumiła

14 1 Ianuarius27 Tewetradogosta

3 15 2 Ianuarius28 Tewetdomosława

16 3 Ianuarius29 Tewetwłodzimira

17 4 Ianuarius1 SzwatroŚcisława

18 5 Ianuarius2 SzwatjaroPełka

19 6 Ianuarius3 Szwatratimirajordan

20 7 Ianuarius4 SzwatseBastiana

21 8 Ianuarius5 Szwatjarosława

4 22 9 Ianuarius6 Szwatwitisława

23 10 Ianuarius7 Szwatwrócisława

24 11 Ianuarius8 SzwatchwaliBoga

25 12 Ianuarius9 Szwatmiłosza

26 13 Ianuarius10 SzwatskarBimira

27 14 Ianuarius11 SzwatPrzyBysława

28 15 Ianuarius12 Szwatradomira

5 29 16 Ianuarius13 Szwatzdzisława

30 17 Ianuarius14 SzwatdoBrogniewa

31 18 Ianuarius15 SzwatsPitogniewatu Bi-szwat

1 19 Ianuarius16 Szwatżegoty

2 20 Ianuarius17 Szwatmirosława

3 21 Ianuarius18 SzwatŚciBora

4 22 Ianuarius19 Szwatwitosława

1 » 1916. Główna Rada Opiekuńcza w okupacji niemieckiej. 2 » 1918. Przeciwstawienie się austro-polskiemu rozwiązaniu sprawy polskiej. 3 » 1918. Dekret Rady Regencyjnej o organizacji władz państwa. 4 » 1918. Rosja Radziecka uznaje niepodległość Finlandii. 5 » 1916. Austria rozpoczyna działania wojenne przeciw Czarnogórze. 6 » 1915. Zwrot w planach działania naczelnego dowództwa niemieckiego. 7 » 1916. Zwycięstwo Czarnogóry nad Austro-Węgrami pod Mojkovacem. 8 » 1915. Polski Komitet Ratunkowy w Vevey. 9 » 1916. Anglicy opuszczają Gallipoli.10 » 1918. Przybycie Trockiego i Joffego do Brześcia.11 » 1917. Przeniesienie Brygady Strzelców Polskich z frontu do Kijowa.12 » 1915. Rozszerzenie uprawnień Legionu Gorczyńskiego.13 » 1915. Przeorganizowanie Pułku Legionów Piłsudskiego w Brygadę.14 » 1917. Otwarcie Tymczasowej Rady Stanu.15 » 1914. Niemiecki lekki krążownik SMS Karlsruhe wchodzi do służby.16 » 1916. Czarnogóra przyjmuje austriackie warunki złożenia broni.

17 » 1917. Polska Organizacja Wojskowa pod rozkazy Tymczasowej Rady Stanu.18 » 1915. II Brygada Legionów powstrzymuje inwazję rosyjską na Węgry.19 » 1916. Ucieczka króla Mikołaja czarnogórskiego na torpedowcu koalicjantów.20 » 1915. Zwycięstwo Niemców w walkach górskich na froncie zach. w Wogezach.21 » 1915. Powstanie Polskiego Centralnego Komitetu Ratunkowego w USA.22 » 1918. Decyzja podpisania traktatu pokojowego w Brześciu.23 » 1915. Zwycięska walka II Brygady Legionów pod Rafajłową i Bretianką.24 » 1915. Wezwanie młodzieży polskiej zaboru rosyjskiego pod broń.25 » 1916. Car powołuje komisję do ustalenia znaczenia słów „Wolna Polska”.26 » 1919. Pierwsze w niepodległej Polsce wybory do Sejmu Ustawodawczego.27 » 1918. Powstanie Polskiego Towarzystwa Geograficznego.28 » 1918. Dekret Rady Komisarzy Ludowych o utworzeniu Armii Czerwonej.29 » 1917. Poruszenie sprawy polskiej w Piotrogrodzie.30 » 1917. Utworzenie Komisji Wojskowej, organu Tymczasowej Rady Stanu.31 » 1916. Okupanci niemieccy zatwierdzają organizację Milicji Miejskiej.

Rocz

nice

his

tory

czne

ST

ycZe

ń

Ostrzał artyleryjski na froncie wschodnim. Galicja 1914–1918. Zbiory The New York Public Library.

2018luty

ЛютийFebruarius. luty. Fewruar. Februar.

lyi. Kazydoroha. Fevrier; liczy 28 dni. 18 lutego słońce wchodzi w znak ryb.

5778. adar אדרma dni 29, licząc od 16 lutego.

WielKa Wojna a SpraWa polSKa

N owa przyszła Polska ponownie wyłania się z wojny międzynarodowej o proporcjach takich, jakich żadna z poprzednich wojen nie posiadała. Bez wojny, wskutek znanych politycznych warunków, nie mogły zamienić się na

państwo polskie ani dzielnice zaboru pruskiego, ani austriackiego. Pokojową drogą, przez przywrócenie konstytucji z 1815 r. czy przez nadanie innej konstytucji, mogło z martwych powstać jedynie zmasakrowane w 1831 r. Królestwo Polskie, ale rząd rosyjski na tę restaurację się nie zdobył. Przeciwnie, wszystkie jego wysiłki zmierzały w kierunku zniszczenia pozostałych resztek jego odrębności. Dopiero więc wojna obecna prowadzona między państwami rozbiorowymi, stworzyła możliwość postawienia kwestii polskiej na porządku dziennym międzynarodowym.

O d pierwszej chwili wojna z 1914 r. o ile chodzi o Polskę, nabrała oficjalnie cechy wojny emancypacyjnej i – co jest rzeczą charakterystyczną – po obu stronach naraz. Mocarstwa z obu obozów broniąc swoich posiadłości

polskich, zapragnęły wyzwolić polskie dzielnice strony przeciwnej, a ambicjom swoim dały wyraz w odezwach do Polaków, wskazując im perspektywę wyzwolenia tu Galicji, Poznańskiego, Prus Zachodnich, tam Królestwa Polskiego i Litwy. Takiej sytuacji nie było jeszcze nigdy. Wojna obecna z tego punktu widzenia jest wojną emancypacyjną kwalifikowaną. To, co było niemożliwe przed wojną, naraz z jej wybuchem stało się rzeczywistością. Na zewnątrz jednak rządy państw rozbiorowych w procesie samej walki zbrojnej i okupacji wojennej, poza podkreślenie idei emancypacyjnej nie wyszły. Przebieg wojny potwierdził obustronne, skuteczne lub nieskuteczne, agresywne dążności skierowane przez Rosję przeciw Galicji, Poznańskiemu i Prusom Zachodnim, a przez mocarstwa centralne przeciw Królestwu i Litwie.

O kupacja rosyjska w Galicji okazała się mocno, nawet zbyt mocno zabarwiona politycznie, ale nie w kierunku idei emancypacyjnej polskiej. Znalazła się ona w harmonii nie tyle z pierwotnymi liniami wytycznymi manifestu Naczelnego

Wodza, ile z aspiracjami nacjonalistycznych i prawosławno-klerykalnych kół rosyjskich, każąc przewidywać na wypadek pomyślnej dla Rosji wojny, raczej prostą aneksję znacznej części Galicji do cesarstwa, niż połączenia jej z Polską. Okupacja natomiast wykonywana przez mocarstwa centralne, mimo drobnych odcieni jakie je różnią pomiędzy sobą, nie przestała dotychczas posiadać charakteru okupacji czysto wojskowo-administracyjnej, bez wybitnej, jasno określonej cechy politycznej. Każde z państw działa na swoim terenie za pomocą sił własnych i posługuje się mniej lub więcej szczęśliwie, metodami zapożyczonymi z metropolii. Takie są ramy zewnętrzne narzucone nam przez czynniki oficjalne państw rozbiorowych. Jak wśród nich zachowało się nasze społeczeństwo? Naród nasz zbyt wiele posiadał żywotności, by w chwili, w której miały opaść bariery dzielące Polaków od Polaków, zdobył się na zupełną z myśli i pragnień abdykację. W masie uświadomionej narodowo, a wolnej, umysły rwały się ku koncepcji politycznej, która by oświetliła sens wielkich wydarzeń politycznych i ich związek z przyszłymi losami narodu. Wola rwała się do czynu, który by zadokumentował, uzewnętrznił tę koncepcję i choć w części przyłożył się do jej urzeczywistnienia.

N aród polski nie dał, ale dostarczył setek tysięcy synów, którzy zostali wcieleni w poczet kombatantów. Stając się częścią składową tych sił zbrojnych, które niosły ze sobą ideę emancypacyjną w dwóch przeciwległych kierunkach, stały

się te masy polskich żołnierzy pośrednio same przez swoją obecność fizyczną jednym z najważniejszych czynników emancypacyjnych po jednej i po drugiej stronie. Jednak żołnierz nie jest maszyną. I wśród armii walczących działają w wysokim stopniu elementy moralne, wykraczające poza sferę zewnętrznego przymusu i wojskowej dyscypliny. Działa tu niewątpliwie moralne poczucie spełnianego obowiązku, świętość złożonej przysięgi oraz uczucie odwetu za krzywdy popełnione w przeszłości. Oddziaływać muszą i hasła emancypacyjne rzucone przez rządy, pod których sztandarami walczą. Ale obok tych zasad i tych haseł, rozbrzmiewających w duszy polskiego żołnierza, znajdzie się miejsce dla dodatkowego jeszcze duchowego kordiału, dla idei, która by mu dała w pełni zadowalającą odpowiedź na wciąż powracające pytanie: Za co się bije, za co życie gotów jest ponieść w ofierze? A tą ideą jest, że bije się też za i o przyszłą Ojczyznę. Idei tej nie mogły wzniecić w nim czynniki urzędowe. Społeczeństwo nasze nie tylko wytworzyło specjalną polską ideologię wojny, gdzie bierność z konieczności zachować ci byli tylko zmuszeni, którym okoliczności zewnętrzne, a od nich niezależne, nie pozwalały rozwinąć sztandaru według swego upodobania. Społeczeństwo to zdobyło się z własnej inicjatywy także na coś więcej, na czyn i wysiłek nadzwyczajny, dobrowolny i graniczący z cudownością. Są nim Legiony Polskie.

Patrol kozacki na ulicy w pobliżu Teatru Wielkiego we Lwowie. Widoczna część bocznej elewacji budynku teatralnego. 1914.Zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego.








5 29 16 Ianuarius13 Szwatzdzisława

30 17 Ianuarius14 SzwatdoBrogniewa

31 18 Ianuarius15 SzwatsPitogniewatu Bi-szwat

1 19 Ianuarius16 Szwatżegoty

2 20 Ianuarius17 Szwatmirosława

3 21 Ianuarius18 SzwatŚciBora

4 22 Ianuarius19 Szwatwitosława

6 5 23 Ianuarius20 SzwatdoBrochny

6 24 Ianuarius21 SzwatBohdana

7 25 Ianuarius22 Szwatszulisława

8 26 Ianuarius23 Szwatgniewomysła

9 27 Ianuarius24 Szwatgorysława

10 28 Ianuarius25 Szwattomiła

11 29 Ianuarius26 SzwatŚwiętochny

7 12 30 Ianuarius27 Szwatradzyna

13 31 Ianuarius28 Szwatjordana

14 1 Februarius29 Szwatniemira

15 2 Februarius30 Szwatszczęsławastritennia

16 3 Februarius1 Adarmilada

17 4 Februarius2 AdarŚwiętorada

18 5 Februarius3 Adarwielosława

8 19 6 Februarius4 Adarczcisława

20 7 Februarius5 AdarluBomiły

21 8 Februarius6 Adaronosława

22 9 Februarius7 Adarwrócisława

23 10 Februarius8 AdarPrzedzisława

24 11 Februarius9 AdarBogusza

25 12 Februarius10 AdarsławoBoja

9 26 13 Februarius11 Adarmirosława

27 14 Februarius12 Adarwiarosława

28 15 Februarius13 Adartworzymira


2 17 Februarius15 Adarradosława

3 18 Februarius16 Adarsławomiły

4 19 Februarius17 Adarkazimierza

1 » 1915. Początek bojów II Brygady Legionów pod Stanisławowem i Śniatyniem. 2 » 1918. Obwołanie we Lwowie austriackiego cesarza Karola królem Polski. 3 » 1918. Oddziały I Korpusu Armii Polskiej na Wschodzie zajmują Bobrujsk. 4 » 1918. Sformowanie polskiego oddziału zbrojnego w Kijowie. 5 » 1915. Premiera filmu niemego „Zaczarowane koło” wg dramatu L. Rydla. 6 » 1915. Ofensywa Hindenburga w Prusach Wschodnich. 7 » 1915. Rozpoczęcie bitwy nad jeziorami mazurskimi. 8 » 1918. Zamknięcie formacji 1 Pułku Strzelców Polskich we Francji. 9 » 1918. Układ pokojowy między państwami centralnymi a Ukrainą w Brześciu.10 » 1918. Zerwanie bolszewicko-niemieckich rokowań pokojowych w Brześciu.11 » 1918. Protest Polskiego Komitetu Narodowego w Paryżu.12 » 1918. Dymisja pierwszego Gabinetu Rady Regencyjnej J. Kucharzewskiego.13 » 1917. Aresztowanie Maty Hari pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Niemiec.14 » 1918. Protest Polski przeciw traktatowi zawartemu w Brześciu z Ukraińcami.

15 » 1918. Protest Pol. Korpusu Posiłkowego przeciw oderwaniu Chełmszczyzny.16 » 1918. Zaczepne działania I Korpusu WP na Wschodzie przeciw bolszewikom.17 » 1915. Zajęcie Czerniowiec przez armię austriacką.18 » 1918. Rozpoczęcie marszu wojsk niemieckich w głąb Rosji.19 » 1915. Ententa rozpoczyna działania wojenne przeciw Turcji.20 » 1918. Zajęcie Mińska Litewskiego przez wojskowych Polaków.21 » 1917. Początek formowania Dywizji Strzelców Polskich w Kijowie.22 » 1916. Turcy pokonani w drugiej bitwie pod Kut.23 » 1917. Benito Mussolini ciężko ranny w czasie walk w dolinie rzeki Isonzo.24 » 1918. Estonia ogłasza niepodległość od Rosji.25 » 1917. Tajny rozkaz władz niemieckich do cenzorów na obszarach okupacji.26 » 1915. Legiony przyczyniają się do wyparcia Rosjan za Dniepr.27 » 1917. Powstanie Polskiego Oddziału Wojskowego przy ZWP w Odessie.28 » 1918. Uchwała Verdun w sprawie ofiarowania 3 Pułkowi Armii Pol. sztandaru.

Rocz

nice

his

tory

czne

lu

Ty

2018marzecБерезень

martius. Kazidroga. mart. Berezezot. marot. mars. märz; liczy dni 31.

20 marca słońce wchodzi w znak barana.

5778. niSan ניסןma dni 30, licząc od 17 marca.

żyWotnośĆ narodu polSKiego

N aród polski znajduje się od stu kilkudziesięciu lat w niewoli, a na domiar złego jest podzielony na trzy części, należy do trzech różnych mocarstw, a mianowicie: Rosji, Prus i Austrii. W niezwykle trudnych i ciężkich warunkach

żyje nasz naród, a jednak mimo to wszystko, ten naród gnębiony, prześladowany, nie tylko nie upada i nie znika z powierzchni Ziemi, jakby tego nasi wrogowie pragnęli, ale wzrasta w siły i powoli zdobywa sobie nawet byt znośniejszy. Przed stu laty było ogółem Polaków na ziemiach polskich około 7 milionów, a dziś jest nas we wszystkich zaborach i na obczyźnie 22, a jak inni obliczają nawet 24 miliony. Najliczniejszy jest żywioł polski w zaborze rosyjskim – jest Polaków pod Moskalem przeszło 12 milionów 500 tysięcy. W zaborze pruskim jest ogółem Polaków przeszło 4 miliony. W monarchii austriacko-węgierskiej jest Polaków 4 miliony 500 tysięcy, nie licząc tych Żydów, którzy się do polskości przyznają, razem z nimi około 5 milionów. Z powodu ciężkich warunków w naszej Ojczyźnie i prześladowań, mnóstwo rodaków wyemigrowało za chlebem. W samych tylko Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej jest Polaków około 3 miliony, nie licząc tych, którzy przebywają w Kanadzie. Ogółem w Ameryce Południowej jest Polaków około 200 tysięcy, zwłaszcza w Brazylii i Argentynie.

W łaściwością narodu polskiego jest to, że liczba Polaków wzrasta szybciej niż innych narodów, zwłaszcza Niemców. Ale nie tylko pod względem liczebnym wzrasta siła narodu polskiego i okazuje się jego żywotność.

Również pod względem duchowym idziemy stale naprzód i prawie że dorównujemy innym narodom, choć nam zaborcy przeszkadzają. Właśnie wiek ubiegły, wiek niewoli odznaczył się najwspanialszym rozkwitem literatury i sztuki. Nigdy przedtem nie mieli-śmy tylu znakomitych poetów, powieściopisarzy, uczonych, malarzy, muzyków, którzy rozsławili imię Polski po całym świecie, jak właśnie w czasach porozbiorowych. Dość wspomnieć takich genialnych poetów jak Mickiewicz, Słowacki, Krasiński, z niedawno zmarłych Stanisław Wyspiański, Maria Konopnicka, z żyjących Jan Kasprowicz. Zna-komitych powieściopisarzy, takich jak Józef Ignacy Kraszewski, Bolesław Prus, Eliza Orzeszkowa, Stefan Żeromski, Władysław Reymont i najsławniejszy z nich Henryk Sien-kiewicz, którego imię jest głośne wśród wszystkich cywilizowanych narodów. Genialni mistrze-malarze: Matejko, Siemiradzki, Grottger i mistrze-muzycy: Szopen i Paderewski roznieśli sławę imienia polskiego nie tylko po Europie, ale i innych częściach świata.

U niwersytet czyli wszechnica nauk w Krakowie ma takich znakomitych uczonych i cieszy się taką sławą za granicą, że uczeni innych narodów, nawet z Ameryki, przyjeżdżają do Krakowa, aby się zapoznać z badaniami naszych uczonych.

Również uniwersytet lwowski ma w swoim gronie uczonych europejskiej sławy. Nawet obce uniwersytety, jak wiedeński, szwajcarskie, francuskie powołują nieraz uczonych Polaków na swoje katedry. W akademii sorbońskiej w Paryżu jest profesorem fizyki Polka Skłodowska, uczona i badaczka tej miary, że Akademia Szwedzka w Sztokholmie uczciła ją dwukrotnie honorową nagrodą z fundacji Nobla. Skłodowska bowiem odkryła nowe pierwiastki chemiczne, takie jak rad, polon i inne, które przewrót w nauce fizyki i chemii wywołują. Mając to na uwadze możemy mieć niepłonną nadzieję, że nasz naród zginąć nie może i nie zginie oraz że zajaśnieje dla niego lepsza dola. Do tej wiary uprawnia nas także ta okoliczność, że mamy nie tylko wielu uczonych, ale szczególniej to, że oświata, ta dźwignia narodów, dociera pod strzechy wiejskie, do warsztatów rzemieślniczych i izdebek robotniczych, tam gdzie istnieje jaka taka swoboda.

A by mogły się należycie rozwijać fabryki i wielkie przedsiębiorstwa, gdzie krocie mogłyby znaleźć dobry zarobek, tam naród musi być sam u siebie gospodarzem w domu, musi mieć we własnym ręku podatki, koleje, cła,

musi mieć pełnię władzy, czyli krótko mówiąc niepodległość. Do niepodległości musi dążyć każdy naród, który tylko ceni własną godność, który nie chce, aby on sam oraz jego dzieci i wnuki były parobkami u obcych. Jeżeli tylko dąży wytrwale i umiejętnie, jeśli nie szczędzi ofiar i trudu, krwi i życia, taki naród musi wreszcie zrzucić hańbiące go kajdany niewoli. Wiele było narodów, które wskutek różnych nieszczęść popadły w moc swoich nieprzyjaciół, ale jeżeli tylko u tych narodów nie wygasła miłość wolności i niepodległości, to wreszcie powiodło im się – niekiedy nawet po parowiekowej niewoli – zrzucić smutne jarzmo i odzyskać wolność i swobodę. Już w ubiegłym wieku wywalczyło sobie niepodległość kilka narodów w Europie: Grecy w r. 1828, Belgowie w r. 1830, Włosi w r. 1861, Serbowie, Bułgarzy i Rumuni w r. 1878. Nic więc dziwnego, że wypadki te głośnym echem odbiły się w sercach Polaków i obudziły nadzieję, że przecież i dla nich wybije godzina wolności – naród 23 milionowy to materiał, z którego można utworzyć potęgę, tylko go trzeba zespolić, zorganizować.








9 26 13 Februarius11 Adarmirosława

27 14 Februarius12 Adarwiarosława

28 15 Februarius13 Adartworzymira


2 17 Februarius15 Adarradosława

3 18 Februarius16 Adarsławomiły

4 19 Februarius17 Adarkazimierza

10 5 20 Februarius18 AdarPakosława

6 21 Februarius19 Adarwojsława

7 22 Februarius20 AdarBłogowita

8 23 Februarius21 Adarmiłogosta

9 24 Februarius22 AdarmŚcisława

10 25 Februarius23 AdarBożesława

11 26 Februarius24 Adarludosława

11 12 27 Februarius25 AdarŚwiatosza

13 28 Februarius26 Adarniecisława

14 1 Martius27 AdarBożeny

15 2 Martius28 Adardługomiły

16 3 Martius29 Adarojcosławy

17 4 Martius1 NisanzBigniewa

18 5 Martius2 NisanBoguchwała

12 19 6 Martius3 NisanBohdana

20 7 Martius4 NisanPolemira

21 8 Martius5 NisanBłogosława

22 9 Martius6 Nisangodysława

23 10 Martius7 Nisanczcimisława

24 11 Martius8 NisanzBisława

25 12 Martius9 Nisanludomira

13 26 13 Martius10 Nisanwięcysława

27 14 Martius11 NisanŚwiętoBoja

28 15 Martius12 NisanBohdana

29 16 Martius13 Nisankrzesława

30 17 Martius14 Nisanszukosława

31 18 Martius15 NisandoBromira

1 19 Martius16 NisanzBigniewa

1 » 1918. Odezwa dowództwa I Korpusu Wojska Polskiego na Wschodzie. 2 » 1918. Deklaracja Ententy w sprawie uznania niepodległości Polski. 3 » 1918. Układ pokojowy pomiędzy państwami centralnymi a Rosją w Brześciu. 4 » 1917. Konfiskata uchwały Klubu Państwowców Polskich przez cenzurę niem. 5 » 1918. Rumunia podpisuje zawieszenie broni z państwami centralnymi. 6 » 1918. Nawiązanie kontaktu II Brygady Legionów z oddziałami na Wschodzie. 7 » 1918. Podpisanie pokoju Rumunii z państwami centralnymi w Bukareszcie. 8 » 1918. Zwierzchnictwo Rady Regencyjnej nad wojskami polskimi na Wsch. 9 » 1918. Walki polskich oddziałów ochotniczych na ulicach Odessy.10 » 1918. Przysięga wierności Radzie Regencyjnej I Korpusu Armii Pol. na Wsch.11 » 1917. Zgoda Francji na włączenie wszystkich terytoriów polskich do Rosji.12 » 1917. Decydujący dzień rewolucji lutowej w Rosji.13 » 1918. Zajęcie Odessy przez Austriaków, odwrót bolszewików.14 » 1917. Chiny zrywają stosunki dyplomatyczne z Niemcami.15 » 1917. Przewrót w Rosji. Rewolucja obejmuje miasto i wojsko.16 » 1916. Rosjanie zarzucają plan nowej ofensywy przeciw austriackiej.

17 » 1917. Władzę w Rosji obejmuje Tymczasowy Rząd z przew. księciem Lwowem.18 » 1917. Taktyczny odwrót wojsk niem. na froncie zach. między Arras i Soissons.19 » 1917. Założenie Szkoły Podchorążych Sokolstwa Polskiego Ameryki Północnej.20 » 1918. Zatwierdzenie układu o organizacji Armii Polskiej we Francji.21 » 1915. Wymarsz Legionu Puławskiego na front w ziemi radomskiej.22 » 1915. Upadek Przemyśla, gen. Kusmanek oddaje twierdzę gen. Seliwanowowi.23 » 1915. Ofensywa niem. w Wogezach, próby przełamania frontu francuskiego.24 » 1917. Organizowanie Związków Wojskowych przez Polaków armii rosyjskiej.25 » 1917. Memoriał Dmowskiego o konieczności wskrzeszenia Polski z 3 zaborów.26 » 1918. Rada Naczelna mianuje Hallera dowódcą II Korpusu WP na Wsch.27 » 1915. Bankructwo akcji formowania Legionu Polskiego pod zaborem ros.28 » 1916. Przybycie Brygady Strzelców Polskich z Bobrujska na front.29 » 1917. Rząd tymczasowy Rosji wydaje odezwę w sprawie Polaków.30 » 1917. Utworzenie Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Rosji.31 » 1918. Rzeź 12 tysięcy Azerów przez wojska bolszewickie w Baku.

Rocz

nice

his

tory

czne

M

aRZ

ec

A. Szczerbińska, por. B. Wieniawa-Długoszowski, bryg. J. Piłsudski, M. Michalewska. Zakopane 1916. Zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego.

2018KWiecień

Квітеньaprilis. łżykwiat. awrył. Ćwiteń.Berezeń. avril. april; liczy dni 30.

20 kwietnia słońce wchodzi w znak byka.

5778. ijar איירma dni 29, licząc od 16 KWietnia.

galicja przed WielKą Wojną

W całej Austrii nastały za panowania cesarza Franciszka Józefa I wielkie zmiany. Naprzód załatwiono sprawy konstytucji i poddaństwa. Zniesiono w 1848 r. pańszczyznę, przyznając właścicielom wypłatę czyli indemni-

zację, na którą składają do dziś włościanie podatek. Do urzędów zaczęto powoływać coraz więcej Polaków, a Niemców powoli usuwać. W roku 1860 uzyskała cała monar-chia – a więc i Galicja – konstytucję, którą zreformowano w roku 1867. Konstytucja ta obowiązywała do upadku Austrii, a dawała obywatelom: wolność religii, wolność słowa i druku, nietykalność mieszkań, prawo zakładania stowarzyszeń, tajemnicę listową i swobody pod względem uczuć patriotycznych. Na mocy tej konstytucji dopuszczono lud do udziału w Radzie Państwa i w Sejmie Krajowym, który obradował co roku we Lwowie. Rząd popierał oświatę, jednakże panowała w tym kraju niezmiennie gruba ciemnota wśród ludu oraz walki poszczególnych stronnictw i narodowości.

W okresie dziejów Polski po upadku powstania styczniowego punkt ciężkości pracy narodowej i patriotycznej przesunął się do Galicji, która była ostoją dla wszystkich Polaków prześladowanych w innych zaborach. Przede

wszystkim rozwijało się tu powoli, ale statecznie szkolnictwo, a z nim i oświata. Nauczy-cielstwo polskie, pracujące bądź to w szkołach ludowych, bądź średnich i wyższych, szerzyło bezustannie myśl narodową. Nie dziwi więc, że garnęły się z innych zaborów całe rzesze młodzieży do szkół, zwłaszcza do wszechnic, politechniki, akademii rolniczej i do szkół średnich. Działała też bardzo wielka rzesza pisarzy-patriotów, którzy wydając odpowiednie książki budzili w szerokich masach ducha narodowego, uświadamiali lud wiejski i miejski, jednym słowem szerzyli polskość. Korzystnie wpływała również codzienna prasa narodowa, która była przewodniczką społeczeństwa w codziennym życiu politycznym. Założone w roku 1891 przez poetę Adama Asnyka Towarzystwo Szkoły Ludowej rozwinęło bardzo ożywioną działalność oświatową, zakładając szkółki i czytelnie po wsiach, organizując kursy dla analfabetów, urządzając wykłady i obchody narodowe. Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” krzewiło też zdrową myśl narodową na podstawach demokratycznych opartą. Praca organizacyjna zawrzała w Galicji na wszystkich polach, tak w dziedzinie oświaty, jak ekonomii. Cały dorobek tego, co osiągnięto na polu rozwoju sztuki, przemysłu i wytwórczości krajowej, oglądać można było na urządzonej we Lwowie w roku 1894 wystawie krajowej, którą zwiedzali i obcy, przekonując się o żywotności narodu polskiego. Z dzieł sztuki pozostała na placu powystawowym za parkiem Kilińskiego „Panorama Racławicka”, którą z zapałem oglądają wszyscy przyjeżdzający do Lwowa.

D odatnią stroną stosunków w zaborze austriackim była swoboda manifestowa-nia uczuć narodowych. Święcono je tu i pod słomianą strzechą, a na ugorach często można było usłyszeć z ust pacholęcia wiejskiego piosenkę „Jeszcze nie

zginęła”. 15 lipca roku 1910 obchodził w Krakowie cały kraj uroczyście 500. rocznicę zwycięstwa pod Grunwaldem nad Krzyżakami. Po podniosłym nabożeństwie w kościele Mariackim odbyło się na placu Matejki odsłonięcie pomnika Jagiełły, ofiarowanego narodowi przez wielkiego patriotę polskiego Ignacego Paderewskiego. Równocześnie odbył się w Krakowie wielki zlot Sokołów i zjazd członków Towarzystwa Szkoły Ludowej. Ten wspaniały obchód grunwaldzki, na którym obecni byli przedstawiciele wszystkich ziem polskich, był jakoby protestem przeciwko wzmagającej się bucie pruskiej, która objawiała się gnębieniem narodu polskiego pod zaborem pruskim. Całe też społeczeństwo polskie wypowiada w tym celu walkę hakacie bojkotem towarów pruskich, a popieraniem przemysłu krajowego. Jednak wrogie nam instytucje odmawiały rodzącemu się u nas przemysłowi kredytu, czym spowodowały liczne bankructwa instytucji polskich. Stan ten był zapowiedzią przygotowań wojennych, a w zaostrzających się z dnia na dzień walkach narodowościowych wyczuwaliśmy zbliżającą się wielką wojnę.

I stotnie mocarstwa zbroiły się, ściągano podatki na cele przyszłych wojen. Zwłasz-cza Austria wyciskała z Galicji ostatnie soki, wywoziła zboże, bydło, drzewo, kopaliny, w ogóle wszystko, co miało wartość, a w zamian za to zasypywała kraj

wiedeńską tandetą. Ostatnie lata przedwojenne były duszne, ciężkie, nie do zniesienia. W tym właśnie czasie rozwija się w Galicji organizacyjna praca wojskowa. Zaczęto od przygotowań w Sokole i skautingu, potem utworzono Związki Strzeleckie i Drużyny Bartoszowe, na co rząd austriacki patrzał przez palce – spodziewał się bowiem, że w najbliższej wojnie będzie miał z tego pożytek dla siebie. Dwie były bowiem przed wojną orientacje w kraju: jedna część społeczeństwa myślała o zjednoczeniu ziem polskich pode berłem Habsburgów, druga zaś nadzieje swe opierała na Rosji. Takich, którzy się ku Austrii skłaniali, było jednak w Galicji zdecydowanie najwięcej.








13 26 13 Martius10 Nisanwięcysława

27 14 Martius11 NisanŚwiętoBoja

28 15 Martius12 NisanBohdana

29 16 Martius13 Nisankrzesława

30 17 Martius14 Nisanszukosława

31 18 Martius15 NisandoBromira

1 19 Martius16 NisanzBigniewazmartwychwstanie Pańskiekwitna nedila

14 2 20 Martius17 Nisanludomira

3 21 Martius18 Nisanmnożysława

4 22 Martius19 Nisanwłastisława

5 23 Martius20 NisanBożywoja

6 24 Martius21 NisanŚwiętoBora

7 25 Martius22 NisanPrzesławaBłahowiszczenia Bohorodyci

8 26 Martius23 Nisanradosławachristos woskres

15 9 27 Martius24 NisandoBrosława

10 28 Martius25 Nisangorysława

11 29 Martius26 Nisanjaromira

12 30 Martius27 NisanluBosława

13 31 Martius28 NisanPrzemysława

14 1 Aprilis29 NisanmyŚlimira

15 2 Aprilis30 Nisanwacława

16 16 3 Aprilis1 Ijarnosisława

17 4 Aprilis2 Ijarkrasisława

18 5 Aprilis3 IjargoŚcisława

19 6 Aprilis4 Ijarwładymira

20 7 Aprilis5 Ijarczesława m.

21 8 Aprilis6 Ijardrogomiła

22 9 Aprilis7 Ijarstrzyżymira

17 23 10 Aprilis8 Ijarwojciecha

24 11 Aprilis9 Ijarjuria

25 12 Aprilis10 Ijarjarosława

26 13 Aprilis11 IjarsPitimira

27 14 Aprilis12 IjarBogufała

28 15 Aprilis13 Ijarżywisława

29 16 Aprilis14 Ijarsławogosta

18 30 17 Aprilis15 Ijarchwalisława

1 18 Aprilis16 IjarluBomira

2 19 Aprilis17 Ijarwitimira

3 20 Aprilis18 IjarŚwiętosława

4 21 Aprilis19 Ijarwieńczysława

5 22 Aprilis20 Ijarchotisława

6 23 Aprilis21 IjargoŚciwita

1 » 1915. Ostatnia ofensywa armii ros. w Karpatach generała Brusiłowa. 2 » 1917. Wilson zwraca się do Kongresu USA o wypowiedzenie wojny Niemcom. 3 » 1918. Umowa z Ukraińską Rep. Lud. na przemarsz II Korpusu WP za Dniepr. 4 » 1918. Rada Regencyjna powołuje rząd Jana Kantego Steczkowskiego. 5 » 1918. Nominacja brygadiera Józefa Hallera generał porucznikiem. 6 » 1916. Przymusowe zgłaszanie zapasów żywności dla sekwestru. 7 » 1918. Rewia II Korpusu WP na Wsch. w Humaniu w przemarszu za Dniepr. 8 » 1918. Państwa centralne otwierają w Rzymie Kongres Uciśnionych Narodów. 9 » 1918. Wybory do Rady Stanu na obszarach okupacji austriackiej i niem.10 » 1917. Pierwszy przyfrontowy zjazd Polaków armii rosyjskiej w Rzeczycy.11 » 1915. Premiera „Włóczęgi” z udziałem i w reżyserii Charliego Chaplina.12 » 1918. Anulowanie przez rząd Ukrainy umowy z dnia 3 kwietnia 1918 r.13 » 1918. Ukraińscy chłopi mordują polskich ułanów w Nemirowie.14 » 1918. Gen. Foch obejmuje dowództwo nad wszystkimi siłami koalicyjnymi.15 » 1915. Ześrodkowanie działalności Nacz. Komitetu Narod. w Piotrkowie.

16 » 1917. Przybycie Lenina z Szwajcarii do Rosji przy pomocy Niemców.17 » 1918. Mobilizacja ukr. chłopów przeciw III Korpusowi WP po akcji z 13 IV.18 » 1918. Degradacja stu oficerów Polskiego Korpusu Posiłkowego na żołnierzy.19 » 1917. Udaremnienie rozbrojenia przez Austriaków oddziału pol. w Odessie.20 » 1916. USA wzywa Niemców do zaprzestania wojny łodziami podwodnymi.21 » 1918. Manfred von Richthofen – Czerwony Baron – zestrzelony nad Francją.22 » 1915. Car Mikołaj przybywa do Małopolski Wsch. dla wzmożenia rusyfikacji.23 » 1918. Rajd Royal Navy na okupowane porty Zeebrugge i Ostenda.24 » 1917. Sformowanie Legionu Polskiego w Finlandii.25 » 1915. Nieudane operacje Anglików w Gallipoli.26 » 1917. Wypuszczenie pol. znaków pieniężnych w okupacji niem., tzw. rzeszki.27 » 1915. Ustalenie szczegółowego planu ofensywy Tarnów–Gorlice.28 » 1917. Zjazd Wojskowych Polaków frontu zachodniego w Mińsku Litewskim.29 » 1918. Utworzenie Hetmanatu pod protektoratem niemieckim na Ukrainie.30 » 1916. Dokonana w Niemczech pierwsza w historii zmiana czasu na letni.Ro

czni

ce h

isto

rycz

ne

KW

IecI

eń

Szkolenie strzeleckie uczniów I Wyższej Szkoły Realnej we Lwowie. Widoczne kozły z karabinów Mannlicher M1895. 1911–1912.Zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego.

2018maj

травеньmajus. maj. maj. traweń.maj. mai. maj; liczy dni 31.

21 maja słońce wchodzi w znak bliźniąt.

5778. Siwan סיוןma dni 30, licząc od 15 maja.

godzina WielKa WyBiła!

D zień 16 sierpnia 1914 r. jest historyczną datą dla całej Polski. W dniu tym w starym krakowskim ratuszu podali sobie dłonie wszyscy: tak ci, którzy budzili śpiących nawołując do czynu, jako też i ci, którzy pragnęli zawsze

ciszy i spokoju. Skoro ten spokój zabrał im ktoś trzeci i przy tym zapowiedział im w ich własnym kraju nieproszoną wizytę, wtedy pogodzili się z niedawnymi „burzycielami”, gdyż już nie mieli kłócić i spierać się o co. Stanęli ramię przy ramieniu, by zgodnie odbić cios, który im obojgu i ich całemu narodowi wymierzył wróg śmiertelny. Nad Galicją, tą rozpolitykowaną i wiecznie kłótliwą Galicją, zapanowała nareszcie błoga cisza, zakwitła gałązka oliwna pokoju narodowego. Istotnie, sprawa musiała być wielkiej wagi skoro zdecydowano podać sobie dłoń i podano ją sobie w dniu tym szczerze. Pogodzili zwaśnionych swych ojców synowie, którzy poszli w pole. Poszli razem obok siebie tam, gdzie ich wzywał wewnętrzny głos obowiązku.

Owego dnia w krakowskim ratuszu odbyło się posiedzenie członków Kola Polskiego, byłych członków Sejmu i przedstawicieli wszystkich stronnictw polskich, na którym zapadła następująca, jednomyślna uchwała: „Połą-

czyło nas wszystkich w tej doniosłej chwili dziejowej to głębokie przeświadczenie, że zjednoczenie wszystkich stronnictw polskich w czasie toczącej się wojny światowej jest konieczne. Tylko jedność całej Polski mogącej obecnie głos zabierać, zdoła skupić wszystkich Polaków zdolnych do noszenia broni, do zwycięskiej walki z Rosją. Tylko jedność zdoła zgromadzić zasoby materialne potrzebne do organizowania polskiej siły zbrojnej, która wkroczy na uciskane ziemie polskie dla wyzwolenia ich spod jarzma carskiego. Aby tę myśl jedności narodu w czyn wprowadzić, jednoczą się na wezwanie Koła Polskiego dotychczasowe odrębne organizacje: Centralny Komitet Narodowy i Komisja Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych oraz te grupy, które do żadnej z tych organizacji nie należały, tworząc Naczelny Komitet Narodowy i uznając ten komitet za najwyższą instancję w zakresie wojskowej, skarbowej i politycznej organizacji zbrojnych sił polskich. Dotychczas istniejące instytucje skarbowe zlewają się w jeden polski Skarb Wojenny pod zwierzchnictwem Naczelnego Komitetu Narodowego”.

K oło Polskie z dr. Juliuszem Leo na czele wydało manifest, czyli wezwanie do narodu: „Polacy! Godzina, której na próżno oczekując, trzy pokolenia naszego narodu krwawiły się w strasznych, a beznadziejnych z najazdem

moskiewskim zapasach, godzina, o którą modlił się naród cały, godzina wielka wybiła. Cała Europa stoi w pożodze wojny. Ziemie polskie jak długie i szerokie, oświeci krwawa łuna wojny największej jaka była. Austria w obronie wolności swych ludów wysyła na ziemie polskie potężną armię przeciwko rosyjskiemu ciemiężcy. W tej strasznej, a wielkiej godzinie, Koło Polskie świadome swej odpowiedzialności, uważa za swój święty obowiązek wskazać narodowi kierunek myśli i czynów, prowadzić go w przy-szłość lepszą i jaśniejszą. W poczuciu tego wielkiego obowiązku Koło Polskie, z którym w tej dziejowej chwili łączą się wszyscy inni posłowie polscy, dotąd poza nim stojący, wzywa was Polacy do czynu, do wspólnego, do jednomyślnego, do największego na jaki Was stać wysiłku! W tej dobie krwawego przeistaczania się Europy i uwalniania jej od grozy rosyjskiej przemocy odzyskać możemy bardzo wiele. Ale wiele też musimy ofiarować. Bo nie wygra ten, kto końca gry ostrożnie wyczekuje. Szlachetny monarcha tego państwa, pod którego sprawiedliwymi i mądrymi rządami część naszego narodu mogła przez pół wieku rozwijać oraz mnożyć polskie siły narodowe i cała Jego potężna armia, ruszająca do boju o najważniejsze ideały kultury, patrzą na naród polski jako wypróbowanego obrońcę tych ideałów, który dziś zyskuje możność dotąd niebywałą wyswobodzenia się z niewoli, która gnębiła ciało i duszę. W tej chwili naród musi dowieść, że żyje i żyć chce, że pragnie i umie miejsce przez Boga mu wyznaczone utrzymać i przed wrogiem obronić.

D la ujęcia polskiej siły narodowej w zbrojne Legiony Polskie, Koło Polskie i wszystkie bez wyjątku stronnictwa polskie jednomyślnie postanowiły utworzyć jedną, jawną organizację. Pod polską komendą, a w ścisłej łączności

z naczelnym dowództwem armii austriacko-węgierskiej pójdą Legiony Polskie w bój, aby na szalę tej największej wojny rzucić także godny narodu polskiego czyn, jako warunek i zadatek lepszej dla niego doli. Polacy! Z zaufaniem i z pełną wiarą poddaj-cie się kierownictwu Kola Polskiego i postanowionej przez Koło Polskie organizacji narodowej. Polacy! Zjednoczcie się wolą niezłomną do uzyskania lepszej przyszłości i niezachwianą wiarą w tą przyszłość. Stańcie w obronie wolności waszej i wiary ojców. Odrzućcie precz wątpienie, wyrwijcie z serc urazy i stańcie silni jednością i radośni wielkim postanowieniem poświęcenia dla Ojczyzny życia i mienia”.








18 30 17 Aprilis15 Ijarchwalisława

1 18 Aprilis16 IjarluBomira

2 19 Aprilis17 Ijarwitimira

3 20 Aprilis18 IjarŚwiętosława

4 21 Aprilis19 Ijarwieńczysława

5 22 Aprilis20 Ijarchotisława

6 23 Aprilis21 IjargoŚciwita

19 7 24 Aprilis22 Ijarludomiła

8 25 Aprilis23 Ijarstanisława

9 26 Aprilis24 IjarBożorada

10 27 Aprilis25 IjarcierPimira

11 28 Aprilis26 Ijarludowita

12 29 Aprilis27 Ijarwszemiła

13 30 Aprilis28 IjarcichosławawnieBowstąPienie Pj

20 14 1 Maius29 IjardoBiesława

15 2 Maius1 Siwanstrzeżysława

16 3 Maius2 Siwanwieńczysława

17 4 Maius3 Siwansławomirawoznesinnja hosPodnie

18 5 Maius4 Siwanwszesława

19 6 Maius5 SiwankrzesomyŚla

20 7 Maius6 SiwanBronimirazesłanie ducha Św.szawuot

21 21 8 Maius7 SiwanPrzesława

22 9 Maius8 Siwanwiesława

23 10 Maius9 SiwanBudziwoja

24 11 Maius10 Siwantomira

25 12 Maius11 SiwanBorysława

26 13 Maius12 Siwanwięcymiła

27 14 Maius13 Siwanrusławazisłannja sw. ducha

22 28 15 Maius14 Siwanjaromira

29 16 Maius15 SiwanBoguchwała

30 17 Maius16 Siwanszulimira

31 18 Maius17 SiwanBożesławanajŚw. ciała i krwi Pj

1 19 Maius18 SiwanŚwiatoPełka

2 20 Maius19 Siwanratysława

3 21 Maius20 SiwanBratumiły

1 » 1918. Formowanie Brygady Polskiej Siły Zbrojnej (Wermacht) w Zegrzu. 2 » 1915. Przełomowy dzień na froncie wschodnim. Rosjanie ustępują z Polski. 3 » 1916. Pierwszy po 125 latach uroczysty obchód święta w byłym zaborze ros. 4 » 1918. Aresztowanie przez Niemców ukraińskiej Rady Ludowej w Kijowie. 5 » 1914. Premiera filmu niemego „Bóg wojny” w reżyserii Aleksandra Hertza. 6 » 1918. Niemieckie ultimatum złożenia broni dla II Korpusu WP na Wschodzie. 7 » 1918. Układ pokojowy państw centralnych z Rumunią w Bukareszcie. 8 » 1918. Rada Regencyjna pozbawiona praw decydowania w kwest. wojsk. 9 » 1915. Polskie oddziały bajończyków otwierają bitwę pod francuskim Arras.10 » 1918. Rada Regencyjna zrzeka się władzy nad WP na Wschodzie.11 » 1918. Bitwa II Korpusu WP na Wsch. o honor żołnierza pol. pod Kaniowem.12 » 1918. Transport żołnierzy spod Kaniowa do obozów konc. w Niemczech.13 » 1917. Objawienie Matki Bożej w Fátimie w Portugalii.14 » 1915. Bitwa pod Jarosławiem armii niem.-aust. o sforsowanie linii Sanu.15 » 1917. Zjazd Wojskowych Polaków Okręgu Turkiestańskiego w Taszkiencie.16 » 1918. Bankructwo koncepcji austro-polskiej rozwiązania sprawy polskiej.

17 » 1915. Kontratak Rosjan powstrzymany pod Jarosławiem.18 » 1917. Krytyczny moment Francji w wojnie światowej.19 » 1917. Rozformowanie sprzymierzeńczych oddziałów rosyjskich we Francji.20 » 1915. Bój Legionu Puł., jedynego oddz. pol. przy armii ros., pod Pakosławiem.21 » 1918. Likwidacja I Korpusu WP na Wschodzie przez Niemcy.22 » 1918. Próba obrony honoru I Korpusu WP na Wschodzie.23 » 1915. Próby Legionu Puł. nawiązania kontaktu z I Brygadą Piłsudskiego.24 » 1918. Początek ormiańsko-tureckiej bitwy pod Karakilisa.25 » 1918. Powstanie czesko-polskiego frontu antybolszewickiego nad Wołgą.26 » 1918. Demobilizacja I Korpusu WP w Bobrujsku.27 » 1917. Organizowanie kadr wojska polskiego w Stanach Zjednoczonych.28 » 1918. Uchwala „Zjednoczenia Polski Niezależnej z dostępem do morza”.29 » 1916. Uroczystości legionowe na Wołyniu z okazji święta Czwartaków.30 » 1918. Zawarcie umowy czechosłowackiej w Pittsburgu.31 » 1915. Odwrót Rosjan w Małopolsce Wschodniej z rejonu Stryja.

Rocz

nice

his

tory

czne

M

aj

I Korpus Polski – uroczystość święta 3 Maja. Jedna z bram wzniesionych w Bobrujsku z okazji święta narodowego. 1918.Zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego.

2018czerWiec

червеньjunius. czerwień. junyi. czerweń.

Koseń. juin. juni; liczy dni 30.21 czerwca słońce wchodzi w znak raka.

5778. tamuz תמוזma dni 29, licząc od 14 czerWca.

legiony PolSkie

Z abór rosyjski nie wydał i wydać nie mógł narodowego hasła całą Polskę obowiązującego, żył bowiem najsroższą niewolą nękany, w najciaśniejsze dyby zakuty. Zabór pruski zaledwie przebłyski myśli politycznej pokazywać

począł w ostatnich latach, zajęty walką o byt materialny. Ilekroć myśl narodowa oblec się miała w czyn narodowy całą Polskę obowiązujący, Kraków czy Lwów był miejscem narodowego zboru trzech dzielnic. Gdy ojcowie z podwawelskiego grodu rzucili na całą Polskę hasło: Do broni! Do Legionów! postanawiając utworzyć jeden legion w Zachod-niej, drugi we Wschodniej Galicji, zapał ogromny ogarnął całe społeczeństwo. Gorąca odezwa Departamentu Skarbowego Naczelnego Komitetu Narodowego znalazła serdeczny odzew nie tylko wśród sfer bogatszych, lecz także wśród ludu wiejskiego i robotniczego. Rok 1863 nie wywołał takiej ofiarności pieniężnej na uzbrojenie wojska polskiego, jak obecna chwila. Kto nie ma gotówki składa na ofiarę obrączki ślubne i różne kosztowności, a chłopi zwożą całymi furami środki żywności. Miliony daje zrujnowana, wyczerpana, wygłodzona Galicja na Legiony Polskie, widząc w nich jedyną ostoję, jedyną gwarancję Niepodległości.

N ie tylko młodzież, ale częstokroć i ludzie starsi śpieszyli pod sztandary naro-dowe. Niebawem Legiony liczyły kilkanaście tysięcy bojowników pełnych zapału i poświęcenia dla świętej sprawy, a trzeba przy tym pamiętać, że

setki tysięcy rodaków stawiło się do szeregów armii austriackiej, spełniając ochotnie obowiązek ustawowy, podczas gdy do Legionów pośpieszyli wyłącznie ochotnicy. Przez stworzenie Legionów naród polski czynem okazał swą miłość Ojczyzny, ofiarą mienia, krwi i życia zadokumentował swe nieprzedawnione prawa do wolności. Dokonał się w ogólnej psychice narodu przewrót niezwykły, przewrót znamionujący nowe, niepodległe, własne życie. W rotach pułków polskich znajdziemy szeregowców i szarże ze wszystkich ziem dawnej Rzeczypospolitej. Obok chłopa i robotnika kroczy kwiat inteligencji narodu, obok nieznanych jaśnieją nazwiska głośne w całej Europie. Zatem do Legionów! Niechaj broń polska zaświadczy o żywotności narodu! Dzisiaj jedna jest tylko dla nas droga: walka, walka na śmierć i życie z Rosją. Nie na odezwach carskich, nie na gwarancjach papierowych, nie na przysięgach budować nam przyszłość swoją, lecz na hardym żołnierskim trudzie.

N ie tylko polskie społeczeństwo Galicji, lecz i Królestwia Polskiego oświadczyło się za orientacją Zachodu, a przeciw azjatyckiemu Wschodowi. Polska w ciągu całych wieków broniła piersią swoją cywilizację zachodnią, była obronnym

wałem, przedmurzem jej na Wschodzie. Tę rolę naszą historyczną uznawała ongiś cała Europa. I dzisiaj nawet, pomimo że przed półtora wiekiem padliśmy ofiarą tych samych państw zachodnich, które własnymi piersiami chroniliśmy wieki całe od napaści dzikich, barbarzyńskich hord azjatyckich, wyczerpując w ciągłych walkach nasze siły, opowiadamy się bez wahania za tąż samą zachodnią orientacją. Nie czynimy zaś tego z przyczyny jakobyśmy mieli większe zaufanie do sił zbrojnych Austrii i Niemiec. Barba-rzyński nasz ciemięzca rosyjski popierany częstokroć pośrednio, a nawet bezpośrednio przez swych zachodnich sąsiadów przeciwko nam, zdołał w ciągu ostatnich wieków zgromadzić i uporządkować swe siły, które rzucił teraz z niesłychanym cynizmem na niedawnych swych przyjaciół, zdołał dobrze przyczepić się do ziem, do których opanowania dopomogli mu dzisiejsi nasi, a ongiś jego sprzymierzeńcy.

D latego opowiadając się za zachodnią orientacją byliśmy świadomi wielkich trudów, ciężkich walk, jakie nas czekają u boku sprzymierzonych armii Austro-Węgier i Niemiec. Byliśmy przygotowani na wielkie zniszczenie przez

krwawą wojnę kraju naszego, gdyż jasnym było, że walka między Rosją a sprzymie-rzoną armią austriacko-niemiecką może się rozegrać tylko na naszej ziemi, że Polska największą ofiarę krwi i mienia w tych tytanicznych zapasach ponieść musi. A jednak opowiedzieliśmy się bez wahania, sprawę sprzymierzonych armii austriacko-niemieckich w walce z Rosją uznaliśmy od razu za naszą własną. Uczyniliśmy to jednakże nie tylko z tych samych jak dawniej względów – w obronie cywilizacji i kultury Zachodu – dzisiaj mamy jeden więcej powód do nieubłaganej walki z Rosją. Dzisiaj nie tylko jesteśmy żołnierzami-obrońcami Zachodu, dzisiaj walczymy o prawo zdobycia sobie pośród narodów Europy należnego nam miejsca. Mus, który zniewolił naszych dawnych wrogów do uznania w tej wojnie niezależności naszej broni, zniewala ich i do zmiany swych zapatrywań na sprawę polską. Widzimy to i wierzymy tym razem głęboko w ich szczerość. A wierzymy dlatego, że jest jasnym, iż rewizja poglądów na sprawę polską leży w interesie życiowym Austrii i Niemiec. Pomiędzy niedawnymi przyjaciółmi okazała się nagle wielka przepaść. Krwawe boje pogłębią tylko niechęć dawnych sojuszników.








22 28 15 Maius14 Siwanjaromira

29 16 Maius15 SiwanBoguchwała

30 17 Maius16 Siwanszulimira

31 18 Maius17 SiwanBożesławanajŚw. ciała i krwi Pj

1 19 Maius18 SiwanŚwiatoPełka

2 20 Maius19 Siwanratysława

3 21 Maius20 SiwanBratumiły

23 4 22 Maius21 Siwanlutomiła

5 23 Maius22 SiwandoBromiła

6 24 Maius23 Siwancichomira

7 25 Maius24 Siwanwiesława

8 26 Maius25 Siwanwyszosława

9 27 Maius26 Siwansławoja

10 28 Maius27 SiwanBogumiła

24 11 29 Maius28 Siwanradomiła

12 30 Maius29 Siwanwyszomira

13 31 Maius30 Siwanchotimira

14 1 Iunius1 TamuzPrzędzimira

15 2 Iunius2 Tamuzwita

16 3 Iunius3 TamuzBudzimira

17 4 Iunius4 Tamuzdrogomysła

25 18 5 Iunius5 Tamuzdługosława

19 6 Iunius6 TamuzBożysława

20 7 Iunius7 TamuzBogny

21 8 Iunius8 Tamuzdomysława

22 9 Iunius9 TamuzBroniwoja

23 10 Iunius10 Tamuzwandy

24 11 Iunius11 Tamuzjanisława

26 25 12 Iunius12 Tamuzwłastymiła

26 13 Iunius13 Tamuzrozmysława

27 14 Iunius14 Tamuzwładysława

28 15 Iunius15 TamuzzBroisława

29 16 Iunius16 Tamuzwyszomira

30 17 Iunius17 Tamuzcichosława

1 18 Iunius18 TamuzBogusława

1 » 1916. Porażka Anglików pod Skagerakiem, rezygnacja z operacji na morzu. 2 » 1915. Flota brytyjska rozpoczyna blokadę wybrzeży Azji Mniejszej. 3 » 1915. Przełomowy moment wojny na froncie wschodnim. 4 » 1916. Początek rosyjskiej ofensywy gen. Brusiłowa na froncie wschodnim. 5 » 1916. Zamach i śmierć ministra spraw wojskowych Anglii lorda Kitchengera. 6 » 1917. Odezwa Gąsiorowskiego do związków Sokoła na wychodźstwie. 7 » 1915. Porozumienie Rosji i Chin w spr. autonomii dla Mongolii Zewnętrznej. 8 » 1915. Boje II Brygady Legionów nad Prutem dla przełamania oporu Rosjan. 9 » 1918. Decydujące walki pod Noyon na froncie zachodnim.10 » 1918. Rozformowanie III Korpusu WP na Wsch. przez XXV Korpus Armii Aust.11 » 1917. Przygotowanie do przewrotu w Grecji.12 » 1915. Próby Legionów sforsowania okopów ros. na granicy Besarabii.13 » 1915. Szarża II Brygady rtm. Dunin-Wąsowicza na okopy ros. pod Rokitną.14 » 1917. Otwarcie Ogólnego Zjazdu Wojskowych Polaków w Piotrogrodzie.15 » 1915. Zwycięstwo Legionu Puławskiego pod Michałowem w ziemi radomskiej.

16 » 1915. Ostatni bój pol. oddziału bajończyków utworzonego przy boku Francji.17 » 1917. Transportowanie 1 Dywizji Strzelców Pol. na front do Małopolski Wsch.18 » 1915. Zarządzenie cara Mikołaja dot. memoriału wskrzeszenia Królestwa Pol.19 » 1917. Rezolucja Zjazdu Wojskowych Polaków Armii Ros. w Piotrogrodzie.20 » 1915. Odwrót Rosjan ze Lwowa na ziemię lubelską.21 » 1917. Uchylenie się Kiereńskiego od formowania Wojska Polskiego na Wsch.22 » 1915. Austriacy we Lwowie.23 » 1915. Rozpoczęcie pościgowych działań I Brygady Legionów za Rosjanami.24 » 1918. Wniosek min. Kühlemana w sejmie Rzeszy o zawarcie pokoju.25 » 1915. Przełamanie frontu ros. pod Bóbrką, utrwalenie posiadania Lwowa.26 » 1917. Ustąpienie króla greckiego Konstantego zwolennika p. centralnych.27 » 1916. Rozporządzenie o wywłaszczeniu do 15 X przedmiotów metalowych.28 » 1914. Zamach w Sarajewie, rozpalenie wojny światowej.29 » 1916. Oblot Boeinga Model 1 – B&W Seaplane.30 » 1913. Ustawa obronna Reichstagu przewidująca stopniowy wzrost armii. Ro

czni

ce h

isto

rycz

ne

cZeR

WIe

c

Patrol 3 batalionu I Pułku Piechoty Legionów w Rudce Sitowieckiej. 08.1916.Zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego.

2018lipiecЛипень

julius. lipień. jułyi. łypec. linec. juillet. juli; liczy dni 31.

22 lipca słońce wchodzi w znak lwa.

5778. aw ָאבma dni 30, licząc od 13 lipca.

na Froncie WSchodnim

P o wypowiedzeniu wojny Serbii przez Austrię, zarządzona 31 lipca 1914 r. ogólna mobilizacja zastała całą Galicję w nastroju ogromnie podnieconym. Znaczna większość Polaków licząc na pewne zwycięstwo Austrii w wojnie z Rosją,

spodziewała się po tym zwycięstwie także albo przywrócenia niepodległości Polsce, albo przynajmniej polepszenia doli Polaków. Tego samego zresztą spodziewali się ze swojego punktu widzenia Ukraińcy, a z Austrią i Niemcami sympatyzowali również z całego serca Żydzi. Stąd też powaśnione później narody jednoczyły się w zgodnych, entuzjastycznych manifestacjach na cześć monarchii, urządzanych w pierwszych dniach wojny we Lwowie i Krakowie oraz innych miastach Galicji. Po wypowiedzeniu wojny Rosji w dniu 6 sierpnia wyobrażano sobie, że w kilku tygodniach armia austriacka znajdzie się w Kijowie gdzie podyktuje Rosji upokarzające warunki, do których przyjęcia będzie ona zmuszona. Opinię tę podtrzymywały pisma wszystkich odcieni politycznych oraz wojskowi austriaccy, a była ona w Galicji w sierpniu 1914 r. tak powszechna, że lwowski korespondent wojenny jednego z dzienników włoskich z Mediolanu nazwał ją „obłędem zbiorowym”. Wkrótce jednak entuzjazm na rzecz Austrii mocno się ochłodził. Wojskowi austriaccy nie robili sobie z malkontentami wielkich ceremonii. Jednych stawiano pod murami, gdzie ich rozstrzeliwano na podstawie zarządzenia pierwszego lepszego niemieckiego lub węgierskiego oficera. Innych, przeważnie Rusinów z obozu tzw. moskalofilskiego, wywożono masowo do obozów internowanych.

W dniu 6 sierpnia przekroczyli granice Królestwa Polskiego od strony Krakowa nasi Strzelcy pod wodzą Józefa Piłsudskiego, rozpoczynając walkę narodu naszego z moskiewskim ciemiężcą, zanim jeszcze Austria

wypowiedziała Rosji wojnę. Olbrzymia nawała rosyjska zwaliła się na Galicję Wschodnią od wschodu i północnego-wschodu – od strony Husiatyna, Podwołoczysk, Brodów i Sokala. Po szeregu mniejszych utarczek i walk przyszło w drugiej połowie sierpnia do olbrzymiego starcia na przestrzeni 500 km od Wisły po Dniestr, które się srożyło przez 11 dni. Z powodu ogromnej przewagi liczebnej wojsk rosyjskich zwłaszcza na linii Rawa Ruska–Złoczów, ze względów strategicznych trzeba się było cofnąć na nową linię na zachód od Lwowa, wskutek czego Rosjanie zajęli Lwów już 3 września 1914 r. Dnia 9 września przyszło do nowej, zaciekłej i krwawej, pięciodniowej bitwy między Gródkiem Jagiellońskim a Lwowem i jakkolwiek ta walka na zachód od Lwowa wypadła dla Austrii pomyślnie, ze względu, że od północy napierała ogromna nawała Moskali, postanowiono wycofać się i przystąpić do nowego ugrupowania wojsk. Odtąd Moskale bez większego oporu posuwali się w głąb kraju, obiegli Przemyśl i zalali całą niemal Galicję Wschodnią, a następnie większość Bukowiny i część Galicji Zachodniej.

P o zdumieniu wywołanym przez nadspodziewany opór rosyjski przyszła kolej na paroksyzm wściekłości. Sztab austriacki z wrogo do Polaków usposobionym arcyksięciem Fryderykiem z Cieszyna, chcąc oczyścić się z poniesionych klęsk

rozpuścił wieści, że przyczyną niepowodzeń austriackich są polscy i ruscy szpiedzy w Galicji. Zaprawieni w bezmyślnych okrucieństwach honwedzi węgierscy zaczęli tych szpiegów szukać ze szczególnym zamiłowaniem. W całej Galicji rozpoczęły się aresztowania ludzi najniewinniejszych. Rozstrzeliwano wielu bez sądów, bez najmniej-szych nawet indagacji. Podpalanie wsi, rabunki i gwałcenie kobiet były na porządku dziennym. Działalność sądów wojennych surowa a bezmyślna, gwałty wojsk węgierskich i niemieckich sprawiły nie tylko społeczeństwu polskiemu przykrą niespodziankę, wywołały oburzenie i niesmak, ale ostudziły też gwałtownie sympatie austriackie.

S tanowczy cios, który zdecydował o klęsce Rosji padł ze strony wojsk sprzymie-rzonych dnia 2 maja 1915 r. w Galicji Zachodniej. Od szeregu miesięcy toczyły się między Rosją z jednej a Austrią i Niemcami z drugiej strony, przeważnie

walki pozycyjne na olbrzymim froncie o długości tysiąca kilkuset kilometrów. Front ten ciągnął się od Morza Bałtyckiego w Kurlandii przez zachodnie pogranicze Litwy, zachodnią część Królestwa Polskiego, a następnie przez zachodnią Galicję do Karpat i dalej wzdłuż Karpat aż w okolice na południe od Stanisławowa, skąd szła linia obronna wojsk sprzymierzonych. Tego frontu żadna ze stron walczących nie mogła w znaczący sposób przełamać. Dopiero generał Konrad von Hötzendorf podjął genialny plan przełamania frontu na linii Gorlice–Tarnów i następnie wzdłuż Dunajca aż do jego ujścia do Wisły. Zostali Moskale tym samym zmuszeni do opuszczenia całego ogromnego frontu karpackiego. Od 2 maja do końca sierpnia 1915 r. Austria wzięła do niewoli 2100 oficerów i niemal 643 tysące żołnierzy rosyjskich, zdobyła 394 armaty i 1275 karabinów maszynowych. Ogólna liczba jeńców rosyjskich wziętych przez Austrię i Niemcy do niewoli w ciągu tych czterech miesięcy wynosi przeszło milion ludzi.








26 25 12 Iunius12 Tamuzwłastymiła

26 13 Iunius13 Tamuzrozmysława

27 14 Iunius14 Tamuzwładysława

28 15 Iunius15 TamuzzBroisława

29 16 Iunius16 Tamuzwyszomira

30 17 Iunius17 Tamuzcichosława

1 18 Iunius18 TamuzBogusława

27 2 19 Iunius19 Tamuzojcomiła

3 20 Iunius20 Tamuzmiłosława

4 21 Iunius21 Tamuzwielisława

5 22 Iunius22 TamuzProkoPa

6 23 Iunius23 Tamuzizasława

7 24 Iunius24 Tamuzkrasnorada

8 25 Iunius25 Tamuzchwalimira

28 9 26 Iunius26 Tamuzsławoja

10 27 Iunius27 Tamuzradziwoja

11 28 Iunius28 Tamuzolecha

12 29 Iunius29 Tamuztolimira

13 30 Iunius1 Awradomiła

14 1 Iulius2 AwdoBrogosta

15 2 Iulius3 Awradosława

29 16 3 Iulius4 Awdzierżysława

17 4 Iulius5 Awdzierżykraja

18 5 Iulius6 Awunisława

19 6 Iulius7 Awwodzisława

20 7 Iulius8 Awczesława

21 8 Iulius9 Awstarosławatisza Be-aw

22 9 Iulius10 AwBolesława

30 23 10 Iulius11 Awzelisława

24 11 Iulius12 AwluBomira

25 12 Iulius13 Awsławosza

26 13 Iulius14 Awmirosława

27 14 Iulius15 AwwszeBora

28 15 Iulius16 AwŚwiętomira

29 16 Iulius17 AwcierPisława

31 30 17 Iulius18 Awludomira

31 18 Iulius19 AwzdoBysława

1 19 Iulius20 Awrolisława

2 20 Iulius21 AwŚwiatosława

3 21 Iulius22 Awletosława

4 22 Iulius23 Awostromira

5 23 Iulius24 Awstanisława

1 » 1916. Zarządzenie o ujednoliceniu odznak wg wzoru II Brygady. 2 » 1917. Zgłoszenie dymisji przez Józefa Piłsudskiego z Rady Stanu. 3 » 1918. Wyjazd gen. Hallera z Rosji do Paryża przez Murman. 4 » 1916. Najkrwawszy bój I Brygady pod Polską Górą w rejonie Kostiuchnówki. 5 » 1916. Drugi dzień walki Legionów w ofensywie Brusiłowa na Wołyniu. 6 » 1916. Klęska Aust., odwrót I i II Brygady Legiów znad Styru na linię Stochodu. 7 » 1916. Zapoczątkowanie przełomowego okresu w dziejach Legionów. 8 » 1917. PPS przechodzi do opozycji wobec państw centralnych. 9 » 1917. Kryzys legionowy w związku z odmową przysięgi.10 » 1917. Formowanie wojsk polskich na Wschodzie.11 » 1916. Generał Haller obejmuje dowództwo nad II Brygadą Legionów.12 » 1917. Rozgrywki o głos decydujący i władzę w Niemczech.13 » 1918. Zwycięstwo I Pułku Strzelców Polskich we Francji pod Saint Hilaire.14 » 1918. Proniemieckie projekty działaczy litewskich w Wilnie.15 » 1916. Pierwsza rewia wszystkich pułków legionowych w Czeremosznie.16 » 1915. Zwycięstwo I Brygady Legionów z siłami Rosjan pod Urzędowem.

17 » 1918. Znamienna deklaracja austriackiego rządu.18 » 1917. Rozformowanie 1 Dywizji Strzelców Polskich w Rosji.19 » 1917. Kontrofensywa związkowych armii Niem. i Aust. na froncie wsch.20 » 1915. Wojska austro-węgierskie zajmują Radom.21 » 1918. Trzeci dzień zwycięskiej ofensywy gen. Focha pod Tardenois.22 » 1917. Aresztowanie Piłsudskiego i Sosnkowskiego przez Niemców.23 » 1917. Formowanie oddziałów polskich w Brazylii.24 » 1917. Historyczny bój ułanów płka Mościckiego pod Krechowcami.25 » 1918. Pierwsze antybolszewickie wystąpienie oddziałów polskich w Ufie.26 » 1918. Rozkaz rozstrzeliwania Polaków przekradających się na Murman.27 » 1917. Walki Dywizji Strzelców Polskich w obronie odwrotu armii Rosyjskiej.28 » 1917. Powst. Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego w Rosji – Naczpol.29 » 1916. Wniesienie podania Józefa Piłsudskiego o dymisję z Legionów.30 » 1918. Rozruchy przeciw niemieckie na Ukrainie.31 » 1914. Powstanie pierwszego Polskiego Komitetu w Paryżu.

Rocz

nice

his

tory

czne

lI

PIec

Rosyjski 12 Dywizjon Artylerii Moździerzy pod Janowem w Galicji Wschodniej. 24.08.1914.Zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego.

2018Sierpień

Серпеньaugustus. Stajan. awhust.

Serpeń. aout. august; liczy 31 dni.23 sierpnia słońce wchodzi w znak panny.

5778. elul אלולma dni 29, licząc od 12 Sierpnia.

rozlała Się polSKa nędza

D nia 3 września 1914 r. ogłoszono urzędownie, że opróżniony przez woj-ska austro-węgierskie Lwów, zajęty został przez armię rosyjską. Z chwilą wtargnięcia pierwszych już patroli rosyjskich do Galicji zaczęło się masowe

wychodźtwo ludności polskiej i żydowskiej na zachód. Historia nie ma i oby mieć nie miała drugiego przykładu tak masowej emigracji ludności kraju zajętego czasowo przez wroga. Sam fakt tej emigracji rzuca już piętno hańby na najezdniczą armię rosyjską, a następnie jej zachowanie się w Galicji aż nadto udowodniło, że słusznym był instynkt narodowy, który parł tę ludność do wychodźtwa.

W e wszystkich wojnach powtarza się wychodźtwo zamożniejszych warstw, które pozwolić sobie mogą na zbytek chwilowej emigracji. W tym wypadku jednak uchodził kto tylko zdążył, ludzie pozostawiali

cały dobytek, a ratowali tylko życie i cześć żon i córek. Wystarczyło rzucić: Moskale idą, ażeby ludność całej miejscowości spowodować do bezładnej ucieczki. Na drogach żela-znych odbywała się istna wędrówka narodów. Ludzie przyzwyczajeni do największego zbytku walczyli z najbiedniejszym proletariatem o miejsce w wozach przeznaczonych do przewozu bydła, kobiety w słabych rękach dźwigały resztki mienia, wiodąc za sobą gromadę wystraszonych dzieci – byle prędzej, byle dalej. Gorzej jeszcze wyglądało na gościńcach. Tysiące załadowanych wozów, pomiędzy to tłum pieszych z tobołkami na plecach, kobiety i dzieci, chłopi z żywym inwentarzem – wszystko to szło bez właściwego celu, szło w świat przed się, jak zwierz wypłoszony z kniei. Początkowo emigrowała tylko ludność z nadgranicznych powiatów: Brody, Tarnopol, Zbaraż, Husiatyn, Sokal. Ale panika coraz szersze zataczała kręgi i doszła do szczytu z chwilą kiedy wojsko austriackie opuściło Lwów, a naczelna władza polityczna usunęła się dalej na zachód.

W kraczając do Galicji rozrzucił Zwierzchni Wódz Naczelny następującą odezwę do ludności: „Ludy Austro-Węgier! Rząd Wiedeński wypo-wiedział wojnę Rosji za to, że Rosja wierna swoim tradycjom [...] nie

mogła pozostawić Serbii bez obrony i pozwolić na uczynienie jej niewolnicą. Ludy Austro-Węgier! Wkraczając na czele wojska rosyjskiego w granice Austro-Węgier w imieniu Wielkiego Cesarza Rosyjskiego oświadczam Wam, że Rosja, która nieraz już przelewała krew w sprawie uwolnienia narodów od jarzma cudzoziemskiego do niego nie dąży, jeno do przywrócenia panowania prawa i sprawiedliwości. Wam ludy Austro-Węgier niesie ona także teraz wolność i urzeczywistnienie Waszych pragnień narodowych. Rząd austriacko-węgierski w ciągu stuleci siał między Wami niesnaski i nienawiść, ponieważ tylko na Waszych rozterkach opierała się jego władza nad Wami. Rosja przeciwnie dąży tylko do jednego, aby każdy z Was mógł się rozwijać i cieszyć się pomyślnością, zachowując drogocenny skarb ojców: język i wiarę oraz aby połączony z braćmi rodzonymi żyć mógł w pokoju i zgodzie z sąsiadami, szanując ich niezależność. Przekonany, że będziecie ze wszystkich sił współdziałali w dopięciu tego celu, wzywam Was abyście wojsko rosyjskie witali, jako przyjaciół i bojowników za Wasze najszczytniejsze ideały”.

W ślad za tą szumną odezwą okazało się, że armia strzela do spokojnych obywateli, dla igraszki wręcz wiesza ludzi lub na śmierć ich zamęcza, hańbi kobiety w oczach mężów i ojców, rabuje i podpala, a dla prostej

swawoli niszczy wszelkie dzieła i pomniki kultury. Niejeden oficer rosyjski tłumaczył, że to nie armia tak postępuje, jeno Kozacy. Gdyby nawet tak było za hordy kozackie odpowiada Rosja tak samo, jak za regularne wojsko, bo się tymi hordami posługuje z umysłu, żeby szerzyć wokoło śmiertelną trwogę. Strach przed Kozakami sprawił w dalszym toku, że w zachodnich powiatach nawet chłop polski tak twardo trzymający się ziemi, ruszył z odwiecznych sadyb, chroniąc się w lasy i góry. Fale wychodźców rozlały się po całej Austrii, w pierwszym rzędzie na Wiedeń i Morawy, w dalszym ciągu na inne kraje koronne. Władze austriackie usiłowały ująć emigrację w karby i równomiernie ją rozdzielić, szło to jednak opornie i nie obeszło się bez wielu krzywd. Kiedy emigracja doszła do szczytu, oceniono liczbę wychodźców w samym Wiedniu na 150–200 tysięcy, w Czechach na 120 tysięcy, a razem w całym państwie na prawie trzy czwarte miliona. Wielka większość wychodźców była prawie zupełnie bez środków do życia, ale także ludzie średniozamożni, a nawet bogaci znaleźli się wobec nędzy. Uchodzili z kraju w ostatniej chwili, kiedy banki już nie urzędowały. Wskutek braku miejsca w pociągach, nie mogli zabrać ze sobą nawet najkonieczniejszych rzeczy i przybywali na miejsce jako nędzarze. Inni znów mieli majątki w ziemi, którą porzucili, w domach, z których czynsze ich nie dochodziły lub w hipotekach niemożliwych do zrealizowania. Mieli bogactwa, ale nie mieli dochodu starczącego chociażby na chleb codzienny.








31 30 17 Iulius18 Awludomira

31 18 Iulius19 AwzdoBysława

1 19 Iulius20 Awrolisława

2 20 Iulius21 AwŚwiatosława

3 21 Iulius22 Awletosława

4 22 Iulius23 Awostromira

5 23 Iulius24 Awstanisława

32 6 24 Iulius25 AwchleBosława

7 25 Iulius26 Awolecha Św.

8 26 Iulius27 Awniezamysła

9 27 Iulius28 AwBorysa

10 28 Iulius29 Awwawrzyńca

11 29 Iulius30 Awwłodzimiry

12 30 Iulius1 Elulsławy

33 13 31 Iulius2 Elulrosława

14 1 Augustus3 EluldoBrowoja

15 2 Augustus4 Eluljacława Św.wnieBowzięcie nmP

16 3 Augustus5 Eluldomorada

17 4 Augustus6 Elulmirona

18 5 Augustus7 ElulBronisława

19 6 Augustus8 ElulBolesławaPereoBrażennja hosPodnie

34 20 7 Augustus9 ElulsoBiesława

21 8 Augustus10 Elulkazimiry

22 9 Augustus11 Elulradomiła

23 10 Augustus12 Elulcichomiła

24 11 Augustus13 Elulcieszymira

25 12 Augustus14 Elulnamysława

26 13 Augustus15 Elulwłastimiry

35 27 14 Augustus16 ElulPrzedzisława

28 15 Augustus17 ElulwyszomirausPenja Bohorodyci

29 16 Augustus18 ElulraciBora

30 17 Augustus19 Elulszczęsnego

31 18 Augustus20 ElulŚwiętosława

1 19 Augustus21 Eluldzierżysława

2 20 Augustus22 ElulczciBoga

1 » 1914. Niemcy wypowiadają wojnę Rosji, zarządzenia mobilizacyjne Francji. 2 » 1914. Wymarsz z Krakowa pierwszego patrolu kawalerzystów polskich. 3 » 1916. Ostatnie boje Legionów w wojnie światowej. 4 » 1915. Pełna ewakuacja Warszawy. 5 » 1915. Wkroczenie Niemców do Warszawy. 6 » 1914. Wymarsz kadrowej kompanii Strzelców z Krakowa. 7 » 1915. Józef Piłsudski nakazuje wstrzymać werbunek do Legionów. 8 » 1915. Zajęcie przez Niemców linii Narwi–Wyszkowa–Ostrowa. 9 » 1915. Usamodzielnienie wschodniego frontu niemieckiego.10 » 1914. Powołanie pod broń rezerwistów Polaków w Kongresówce.11 » 1916. Ustalenie poglądu rządów państw centralnych na sprawę polską.12 » 1914. Wkroczenie 3 Kompanii Strzelców Józefa Piłsudskiego do Kielc.13 » 1914. Utarczka oddziałów strzeleckich z Rosjanami pod Brzegami.14 » 1914. Odezwa wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza do Polaków.15 » 1917. Powstanie Polskiego Komitetu Narodowego na zjeździe w Lozannie.16 » 1914. Manifest Koła Polskiego do narodu.

17 » 1914. Mobilizacja Polaków we Francji pod polskim sztandarem.18 » 1914. Trzydzieści pięć rosyjskich dywizji atakuje Galicję.19 » 1914. Odwrót Austriaków nad rzeką Sawą, pierwsze zwycięstwo ententy.20 » 1914. Reorganizacja oddziałów strzeleckich komendanta Józefa Piłsudskiego.21 » 1914. Generalna rosyjska ofensywa na Prusy Wschodnie.22 » 1914. Wymarsz pierwszego wojskowego oddziału polskiego z Paryża.23 » 1914. Rozpoczęcie ofensywy Austro-Węgier przeciw Rosji.24 » 1915. Niemcy tworzą w Warszawie Generalne Gubernatorstwo.25 » 1914. Dzień klęski Belgów.26 » 1914. Władze aust. zatwierdzają w Przemyślu organizację Legionów Polskich.27 » 1914. Porażka Austriaków na południowym froncie Małopolski.28 » 1917. Zawiadomienie koalicjantów o powst. Komitetu Narodowego w Paryżu.29 » 1914. Legion Wschodni opuszcza Lwów.30 » 1918. Pomoc Brazylii w organizowaniu wojska polskiego.31 » 1915. Rozpoczęcie ofensywy austriackiej na Wołyniu.

Rocz

nice

his

tory

czne

SI

eRPI

eń

Galicja, przypuszczalnie okolice rzeki Stryj. 1914–1918.Zbiory Österreichische Nationalbibliothek.

2018WrzeSień

вереСеньSeptember. październik. Sentiabr.

Wreseń. Kiweń. Septembre, September; liczy dni 30.

23 września słońce wchodzi w znak wagi.

5779. tiSzri תשריma dni 30, licząc od 10 Września.

Kochani rodacy!

K omitet dla niesienia doraźnej pomocy ewakuowanym, który w miarę moż-ności starał się ulżyć ciężkiemu losowi tych z pośród Was, którzy z Krakowa wyruszyli na tułaczkę wśród obcych, poczytuje sobie za obowiązek odezwać

się do Was dziś, gdyście przybyli już na miejsce czasowego osiedlenia, z kilku słowami otuchy i serdecznej rady. Chcemy przede wszystkim powiedzieć Wam, że w kraju […] nie zapominamy o Was w dalszym ciągu ani na chwilę i pragniemy także na przyszłość otaczać Was wszelką możliwą opieką, na jaką tylko potrafimy się zdobyć. Komitet krakowski będzie starał się czuwać z daleka nad Waszymi uprawnionymi potrzebami. W tym celu nawiązuje stosunki z poszczególnymi siedliskami emigrantów polskich i czyni zabiegi, by o ile możności wszędzie powstały komitety miejscowe, złożone z zamożniejszych i wykształceńszych rodaków, przebywających również chwilowo na obczyźnie. Komitety te, z którymi utrzymywać chcemy jak najczęstsze stosunki, będą miały w pierwszym rzędzie za zadanie wpływać u odpowiednich władz, aby nikomu z Was nie działa się niesprawiedliwość, aby opieka ze strony rządu, która się Wam należy na czas pobytu poza krajem, w niczym nie szwankowała, aby wszystkie słuszne Wasze potrzeby były zaspokojone. Niechaj do przetrwania tych ciężkich chwil dopomoże Wam świadomość, iż w ojczyźnie nie zapomniano o Was […].

N awzajem jednak i my oczekujemy od Was spełnienia Waszych obowiązków. Znajdujecie się nie we własnym domu, lecz wśród cudzoziemców. Jesteście gośćmi obcego kraju. Wyjątkowe warunki, które Was tam zaprowadziły

sprawiają, że powszechna uwaga Waszego chwilowego otoczenia jest na Was zwró-cona i każdy Wasz krok jest z ciekawością śledzony. Nie wolno Wam ani na chwilę zapomnieć, że oczy tego obcego otoczenia skierowane są na Was nie tylko jako na przesiedleńców wojennych, ale jako na Polaków, że z Waszego zachowania się będą tam nabierać wyobrażenia o całej Polsce, że zatem piastujecie w swych rękach chwilowo jakby honor wszystkich rodaków. Ktokolwiek z naszych ludzi dopuściłby się […]czynu przynoszącego mu ujmę, wyrządziłby tym samym krzywdę całemu swemu krajowi. Na odwrót, kto godziwym i honorowym zachowaniem się, zasłuży sobie na uznanie, ten cząstkę tego uznania przysporzy i swej Ojczyźnie. Obcy ludzie powiedzą zawsze: to zrobił Polak. Nie zapominajcie zatem Rodacy, jaka odpowiedzialność ciąży na Was […] i postępujcie tak, abyście tylko chlubne wspomnienia pozostawili po sobie w chwili, gdy będziemy mogli witać Was znowu z powrotem!

N ade wszystko niech o nikim z Was nie powiedzą, że stronił lekkomyślnie od pracy. Naród wśród którego przebywacie umie pracować i gardzi próżniac-twem. O tym mogliście się przekonać naocznie, podziwiając jego dobrobyt

zdobyty zamiłowaniem do pracy oraz pilnością, skrzętnością i nielekceważeniem żadnego zarobku. Niechże o nas nie śmie nikt powiedzieć, że jesteśmy gorsi od innych. Imajcie się każdego trudu, nie gardźcie żadnym nadarzającym się zajęciem, choćby gorzej płatnym. [...] Chciejcie pamiętać w ogóle, że umiarkowanie to wielka i ważna cnota. – Słusznych praw swych dochodzić trzeba zawsze stanowczo, ale roztaczaniem nadmiernych pretensji ściąga się na siebie tylko uzasadnioną niechęć i często śmieszność. Niech więc żadne ręce polskie nie próżnują na obczyźnie. Mężczyźni i chłopcy niech oglądają się za zajęciem i starają się choć cokolwiek zapracować. Kobiety i dziewczęta niech skrzętnie chodzą około swego wygnańczego ogniska domowego, niech czuwają nad dziećmi i dbają jak najbardziej o czystość, ład i porządek.

L os odrywając Was chwilowo od ojczyzny był jeszcze tyle pomyślny, że skazał Was na przebywanie wśród ludu, który wysoko stoi swą oświatą i umiejętnością życia. Skorzystajcie z tego, aby się przypatrzeć jego wzorowym porządkom,

patrzcie [...] jak dobrobyt swój mądrze opiera na pilności, oszczędności i trzeźwości – i tymi cnotami starajcie się przejąć, aby wrócić z nimi do kraju rodzinnego, który po spustoszeniach obecnych, bardzo będzie potrzebował obywateli pilnych, oszczędnych, trzeźwych, pracowitych, jeżeli ma dźwignąć się znowu ze swej ruiny! [...] Zbytecznym będzie by Wam jako Polakom osobno przypominać: Nie zaniedbujcie Domu Bożego w tych czasach burzliwych [...] w gorącej modlitwie zespalajcie dusze Wasze z Władcą Najwyższym, w którego miłościwej dłoni spoczywają losy nas wszystkich i jak niegdyś ojcowie nasi w dniach ciężkich dopustów, z niezachwianą wiarą, z korną ufnością, z wielbiącą pieśnią na ustach, chrońcie się pod orędownicze skrzydła Tej, która jest Królową naszej Korony! Te uwagi podyktowane szczerym, braterskim sercem, przyj-mijcie Drodzy Rodacy wraz z pozdrowieniem i zapewnieniem, że wszystko co Was tam dotyczy, znajduje głęboki odzew i wśród nas w kraju.








35 27 14 Augustus16 ElulPrzedzisława

28 15 Augustus17 ElulwyszomirausPenja Bohorodyci

29 16 Augustus18 ElulraciBora

30 17 Augustus19 Elulszczęsnego

31 18 Augustus20 ElulŚwiętosława

1 19 Augustus21 Eluldzierżysława

2 20 Augustus22 ElulczciBoga

36 3 21 Augustus23 ElulBronisławy

4 22 Augustus24 ElulroŚcisława

5 23 Augustus25 Elulwodzisława

6 24 Augustus26 Eluldrogowita

7 25 Augustus27 Eluldomosława

8 26 Augustus28 Elulradosława

9 27 Augustus29 ElulsoBieBora

37 10 28 Augustus1 TiszriwładyBojarosz ha-szana

11 29 Augustus2 TiszriiŚcisława

12 30 Augustus3 Tiszriradzimira

13 31 Augustus4 Tiszrichronisława

14 1 September5 Tiszriziemiomysła

15 2 September6 TiszriBudzisława

16 3 September7 Tiszrisędzisława

38 17 4 September8 Tiszridrogosława

18 5 September9 TiszridoBrowita

19 6 September10 TiszrikrzePimirajom kiPPur

20 7 September11 TiszrimyŚlisława

21 8 September12 TiszriBożydararizdwo Bohorodyci

22 9 September13 Tiszrizielimira

23 10 September14 TiszriBogusława

39 24 11 September15 Tiszrihomirasukot

25 12 September16 TiszriŚwiętoPełka

26 13 September17 Tiszriładysława

27 14 September18 Tiszridamianawozdwyżennja czesnoho chresta

28 15 September19 Tiszriwacława

29 16 September20 TiszriradziBoga

30 17 September21 Tiszriimisława

1 » 1918. Przejęcie sądownictwa od władz niemieckich. 2 » 1914. Rozkaz naczelnego dowództwa armii aust. o oddaniu Lwowa Rosjanom. 3 » 1915. Niemcy i Austria dzielą zajęte Królestwo na dwie okupacje. 4 » 1914. II Brygada Legionów składa przysięgę w Krakowie na wierność Austrii. 5 » 1914. Oddziały Piłsudskiego składają w Kielcach przysięgę na wierność Austrii. 6 » 1915. Przybycie I Brygady Legionowej na front wołyński. 7 » 1915. Załamanie frontu armii gen. Brusiłowa przez II Armię Austro-Węgier. 8 » 1915. Ofensywa dowódcy ros. frontu karpackiego gen. Iwanowa. 9 » 1918. Rezolucja Sowietów o unieważnieniu traktatów rozbiorowych.10 » 1918. Pierwsze wystąpienie pokojowe państw centralnych.11 » 1914. Rozkaz wycofania wojsk austriackich walczących w Małopolsce za San.12 » 1916. Powstanie Wydziału Narodowego w Stanach Zjednoczonych.13 » 1915. Pomyślna walka 4 Pułku Legionów pod Hulewiczami.14 » 1915. Kasprzycki komendantem Naczelnej Pol. Organizacji Wojskowej.15 » 1917. Przybycie pod Mińsk Lit. Pułku Krechowieckich Ułanów z Besarabii.

16 » 1914. Wymarsz I Brygady Legionów z Kielc do rejonu Korczyna.17 » 1914. Projekt sformowania Legionu Polskiego przy armii rosyjskiej.18 » 1915. Zajęcie Wilna przez grupę wojsk niemieckich hr. Pfeila.19 » 1915. Jesienna ofensywa armii koalicyjnej na froncie zachodnim.20 » 1914. Likwidacja Legionu Wschodniego.21 » 1914. Rozpoczęcie I rosyjskiej okupacji Rzeszowa.22 » 1916. Memorandum aktywistów w Berlinie.23 » 1914. Walki I Brygady Legionów nad Nidą.24 » 1914. Bohaterska śmierć plutonu Młota Fijałkowskiego pod Czarkowem.25 » 1915. Boje I Brygady Legionów pod Kołkami na Wołyniu.26 » 1916. Dowództwo aust. udziela dymisji Piłsudskiemu, kryzys w Legionach.27 » 1918. Zwycięstwa armii angielskiej na północnym skrzydle frontu zach.28 » 1914. Ofensywa niemiecka w Warszawie.29 » 1918. Wyłamanie się Bułgarii spod wpływów państw centralnych.30 » 1915. Ustalenie linii frontu wsch. od bitwy pod Gorlicami do 30 IX.Ro

czni

ce h

isto

rycz

ne

WRZ

eSIe

ń

Wnętrze zniszczonego na skutek ostrzału artylerii kościoła we wsi Hocza (wg oryginalnego opisu). 1914–1915. Zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego.

2018październiK

Жовтеньoctober. pajęcznik. oktiabr. pazdernyk. żouteń. octobre. october; liczy dni 31.

23 październiaka słońce wchodzi w znak skorpiona.

5779. cheSzWan חשוןma dni 30, licząc od 10 październiKa.

BarBarzyńStWa W galicji

W ielka wojna Austrii i Niemiec z Rosją odbywała się początkowo przeważnie na ziemiach polskich. Armia rosyjska z początku zabrała była Galicję, lecz po roku później została stąd wyparta. Rosnąca wśród wychodźców

galicyjskich nędza i straszne spustoszenie tych okolic kraju, przez które przeszły wojska nieprzyjacielskie, wywołały ciężkie przygnębienie u ludności galicyjskiej zarówno na wychodźtwie, jak i w samym kraju. Wojska austriackie przesuwając się naprzód z Tarnowa przez Rzeszów, zastały całą okolicę spustoszoną przez Rosjan w sposób wręcz wyrafinowany. Aż do historii najazdów tatarskich sięgnąć by trzeba żeby znaleźć odpowiednie porównanie. W Dębicy część miasta została spalona. Ponieważ osoba, która miała powierzony dozór domowy stawiała opór rabowaniu majątku, został w zupełności zrabowany piękny zamek Zawada, a następnie oblany wokoło naftą i podpalony. Wszystkie dwory naokoło przedstawiają obraz zniszczenia. Większa część mebli połamanych, lustra złośliwie potłuczone, materace poszarpane, cenne obrazy pocięte, na podłogach znajdują się stosy szmat, papierów, czerepy szkła, słowem obraz najbrutalniejszego wandalizmu. Żołnierze rosyjscy w miejscowościach przez nich obsadzonych postępowali według jednego, widocznie z góry im nakazanego systemu, który nie ma nic wspólnego z uczciwym żołnierskim sposobem walczenia, lecz raczej równa się rabunkowi dokonywanemu pod płaszczykiem akcji wojskowej.

M ieszkańców na ulicy poddawano rewizji osobistej, a wszystko co tylko posiadało jakąkolwiek wartość zabierano im. Szczególnie wojska rosyjskie brały chętnie zegarki, które przeważnie sięgnięciem w kieszeń kamizelki

zabierano i wsuwano w cholewę buta kozackiego. Proboszczowi w Mrowli zabrano z kieszeni przyrząd wskazujący ilość odbytych spowiedzi. Później, gdy się przekonano, że nie ma żadnej wartości, zwrócono mu go. Z rabowaniem zegarków nie żenowali się także oficerzy. I tak zjawił się u rzeszowskiego zegarmistrza Mikołaja Muszkowskiego rosyjski lekarz wojskowy, który polecił mu naprawić złoty zegarek. Zegarek ten poznał Muszkowski jako sprzedany u siebie i dowiódł tego lekarzowi pułkowemu przez swoje zapiski kupieckie, podając numer zegarka i dzień sprzedaży. Rabowano według bardzo prostego systemu. Kozacy wdzierali się w gromadach po ośmiu do dziesięciu ludzi do sklepów oraz mieszkań i trzymając rewolwer rabowali ubrania, bieliznę, futra, przedmioty urządzenia, wrzucając je do przyniesionych worków, a następnie dzielili się z oficerami.

Z duchowieństwem rzymskokatolickim obchodzono się nieuprzejmie, a po części nawet wręcz brutalnie. I tak np. sędziwy kanonik w Dębicy zmuszony został osobiście do usługiwania Kozakom, do podawania im łyżek i noży

z kuchni, a nawet mówiono do niego krótko, w grubiańskim tonie: ty! Duchowni często zmuszani byli do otwierania drzwi świątyń. W kościele w Rzeszowie dwudziestu chorych na czerwonkę żołnierzy austriackich wypędzono z łóżek. Dowód to, że nawet wobec chorych nie stosowano najprymitywniejszych pojęć, jakie ludzkość zna od zarania dziejów. W poszczególnych wypadkach płacono za towary i środki żywności, ale kupcy przy tym nie robili interesu albowiem musieli wystawić pokwitowanie, iż dostali stosowną kwotę, lecz jej nigdy nie dostali. Jeżeli im zaś płacono, to wobec wysoko wyśrubowanego kursu rubla, który oznaczono na 3 k. 30 h., cena towaru była zredukowaną do minimum. Żołnierze rosyjscy także przeprowadzali rozmaite sprze-daże, zwłaszcza zrabowanych krów, które ofiarowali chłopom po nadzwyczaj niskich cenach. Gdy chłop cenę tę zapłacił, to żołnierz oświadczał, że się namyślił i zabierał krowę wraz z pieniędzmi. I tak przeprowadzano transakcję z jedną krową kilka razy, a w końcu właścicielem został jeden i ten sam żołnierz rosyjski. Szczególnie podnieść należy, że jak donoszą z poszczególnych powiatów, gwałcono kobiety i dziewczęta.

A kcja pomocnicza podjęta przez rząd, okazała się wobec ogromu klęski oraz zniszczeń nie dość szeroką i spotkała się z krytyką tu i ówdzie. Z tym większą wdzięcznością przyjęła ludność polska słowa cesarskie mówiące o tym, by kraj

bezpośrednio wojną nawiedzony otoczyć szczególną opieką, by pośpieszyć z doraźną pomocą zaspokojenia najgwałtowniejszych potrzeb chwili i dla ulżenia nędzy, jaka kraj nasz przytłacza oraz zapowiedź dalszej stałej pomocy, bez której kraj nasz nie mógłby odzyskać z powrotem swoich sił produkcyjnych i powrócić do pierwotnego stanu. Z całym przeto naciskiem wydział krajowy Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkim Księstwem Krakowskim stwierdził konieczność wdrożenia jak najrychlejszej i koniecznej w interesie kraju i całej monarchii, akcji o rozmiarach i charakterze wyrównania strat i szkód wojną zarządzonych, aby kraj będący przedmurzem monarchii mógł w myśl życzenia cesarza, uleczyć rany zadane jego gospodarczemu życiu oraz odzyskać na powrót trwałe podstawy do ekonomicznego i kulturalnego rozwoju.








40 1 18 September22 Tiszriznatisława

2 19 September23 Tiszristanimira

3 20 September24 Tiszrisiemiana

4 21 September25 TiszriBratysława

5 22 September26 Tiszrizasława

6 23 September27 TiszriBronisława

7 24 September28 Tiszrirosławy

41 8 25 September29 Tiszriwojsławy

9 26 September30 Tiszridomogosta

10 27 September1 Cheszwantomiła

11 28 September2 CheszwandoBromiły

12 29 September3 Cheszwangrzemisława

13 30 September4 Cheszwanziemisława

14 1 October5 Cheszwandzierżymira

42 15 2 October6 Cheszwandrogosławy

16 3 October7 Cheszwanradzisława

17 4 October8 Cheszwanżytisławy

18 5 October9 CheszwanBratumiły

19 6 October10 Cheszwanziemowita Bł.

20 7 October11 CheszwanBudzisławy

21 8 October12 Cheszwandaromiły

43 22 9 October13 CheszwanPrzyBysławy

23 10 October14 Cheszwanwłastimira

24 11 October15 Cheszwansiemisława

25 12 October16 Cheszwansamomysła

26 13 October17 Cheszwanlutosława

27 14 October18 Cheszwanwitomiła

28 15 October19 CheszwanwładyBoga

44 29 16 October20 Cheszwandalemiła

30 17 October21 CheszwanPrzemysława

31 18 October22 Cheszwangodzimira

1 19 October23 Cheszwanwracisławawszystkich Świętych

2 20 October24 Cheszwanwitimira

3 21 October25 Cheszwanchwalisławy

4 22 October26 CheszwanmŚciwoja

1 » 1918. Pierwsza pol. placówka poświęcona zagadnieniom morza. 2 » 1914. Drugi zjazd polskich organizacji w Stanach Zjednoczonych. 3 » 1916. Votum nieufności Koła Polskiego dla gabinetu Burlana. 4 » 1918. Gen. Józef Haller Naczelnym Wodzem Armii Polskiej we Francji. 5 » 1914. Boje II Brygady Legionów pod Marmaros-Siget na Węgrzech. 6 » 1917. Prawo Polaków do prowadzenia rekrutacji w USA. 7 » 1916. Ostatni dzień Legionów Polskich na froncie. 8 » 1917. Rekrutacja polskiego wojska w Stanach Zjednoczonych. 9 » 1918. Powstanie Ukraińskiej Rady Narodowej we Lwowie.10 » 1918. Polacy na Syberii opuszczają punkt koncentracyjny w Bugurusłaniu.11 » 1918. Rząd W. Brytanii uznanaje Armią Polską we Francji za sprzymierzoną.12 » 1918. Dekret Rady Regencyjnej o zmianie przysięgi Polskiej Siły Zbrojnej.13 » 1915. Ros. zatwierdzają samorzutnie formowaną Brygadę Strzelców Polskich.14 » 1917. Poświecenie pierwszego sztandaru Wojska Polskiego w USA w Chicago.15 » 1914. Walki pod Warszawą.16 » 1914. Początek budowy „drogi polskiej” przez II Bryg. Leg. w Karpatach.

17 » 1918. Tajny zjazd przedstawicieli „Sokoła” wielkopolskiego w Poznaniu.18 » 1914. Wymarsz oddziału bajończyków na front z Bajonny.19 » 1918. Powołanie Rady Narodowej dla Księstwa Cieszyńskiego.20 » 1916. Austria przeformowuje Legiony na Polski Korpus Posiłkowy.21 » 1914. Ofensywa austriackiej armii gen. Dankla na Dęblin.22 » 1915. Boje I i III Brygady Legionów pod Kuklami.23 » 1914. Trzydniowe walki I Brygady Legionów pod Laskami koło Dęblina.24 » 1918. Ostatni kontakt regencyjnych rządów polskich z Austrią.25 » 1918. Ustawa o powszechnym obowiązku służby wojskowej.26 » 1916. Rozporządzenie władz okupacyjnych o zwalczaniu wstrętu do pracy.27 » 1917. Intronizacja Rady Regencyjnej – przysięga.28 » 1918. Raport płka Władysława Sikorskiego o niepewnej sytuacji Lwowa.29 » 1914. Bitwa II Brygady Legionów pod Mołotkowem.30 » 1914. Konferencja naczelnego dowództwa armii sprzymierzonych.31 » 1918. Rozbrojenie garnizonu austriackiego w Cieszynie.

Rocz

nice

his

tory

czne

Pa

ŹDZI

eRN

IK

Dolna dzielnica Gorlic po szturmie wojski niemieckich. 1915. Zbiory The New York Public Library.

2018liStoPadЛиСтопад

november. listopad. prosiniec. nojabr. łystopadeń. novembre.

november; liczy dni 30.22 listopada słońce wchodzi w znak strzelca.

5779. kiSlew כסלוma dni 30, licząc od 9 liStopada.

praWo narodóW...

D la przyszłych badaczy dni naszych dokumentem niezmiernej wartości będzie tzw. orędzie Wilsona, wystosowane w styczniu 1918 r. do senatu Stanów Zjednoczonych. I orędzie samo, które Polacy witają jako zapowiedź nowej

ery w życiu narodów, i oświadczenia, jakie ono wywołało. I cóż takiego wypowiedział prezydent Stanów Zjednoczonych? Czy objawił światu nieznane mu dotąd prawdy? Czy odkrył jakieś nowe epokowe poglądy na zadania, losy, prawa i stosunki narodów? Czy odnalazł nowe zasady warunkujące pokojowe współżycie narodów? Nic z tego. Prezydent wypowiedział rzeczy proste, naturalne, prawdy z dawna wszystkim nam znane, a tak niewątpliwe, jako że słońce grzeje, a ogień pali. Wypowiedział to, co czuje każdy człowiek uczciwy, sprawiedliwie a logicznie myślący, co myśli nawet polityk, nawet dyplomata, który posiada słowa dla pokrywania myśli. Słowa prezydenta Wilsona są proste i wzniosłe, jak prosta i wzniosła jest odwieczna prawda ludzkości – sprawiedli-wość. W słowach swoich mądrze zawarł pierwszy obywatel Stanów Zjednoczonych deklarację praw narodów, jako konieczne następstwo deklaracji praw człowieka.

B o i któż zaprzeczyć może, iż wszystkie narody, zarówno wielkie są czy małe, po-tężne czy słabe, wszystkie mają równe prawo do wolności. Równą wobec prawa uznano każdą ludzką istotę, o ile nie chorą jest na umyśle ani nie zbrodniczą

i zasadę tę stwierdzono jedynie sprawiedliwą. Dlaczegóżby ta sama zasada nie miała przysługiwać narodom, dlaczegóżby tylko odnośnie narodów rządzącym czynnikiem miało być nie prawo, ale bezprawie, nie prawo, ale siła? Wszak żaden rząd, żaden monarcha, żaden mąż stanu nie miałby odwagi tej zasady usprawiedliwiać. A czymże jest wojna? Czy nie pochwałą tejże właśnie zasady: siły przed prawem – siły brutalnej? Nie sprawiedliwość, nie kultura, nie bogactwo duchowe tylko brutalna siła pięści stanowić ma o prawach narodu, o jego wielkości, o jego potędze. Czemużby i jednostka silniejsza, w tęższą pięść przez naturę wyposażona, nie miała posiadać praw panowania nad słabszą, powaliwszy ją na ziemię prawa przywłaszczenia jej wszelkiej własności? Wszak są to prawdy tak proste, tak elementarne, że i dowodzenia nie potrzebują.

P owiedział Wilson dalej, że pokój jeżeli ma być trwały musi oprzeć się na zasa-dzie, że: Wszelkie rządy wywodzić powinny swą prawowitą władzę ze zgody rządzonych. I temu nikt zaprzeczyć nie zdoła. Oprócz panujących, którzy rodzą

się już gotowi do objęcia panowania, wszelka inna władza idzie z wyborów, z woli rządzonych. Z wyboru idą deputaci do parlamentów, z wyboru stają u steru parlamentów jego prezydenci, każde stronnictwo, każda grupa, każde stowarzyszenie wybiera sobie kierownika. Dlaczego tedy istnieć ma naród – nawet jako całość – pozbawiony prawa rządzenia sobą? Dlaczego to prawo rządzenia nim ma być wbrew jego woli w rękach innego, obcego mu narodu? Ba, prawo rządzenia prawo ucisku, prześladowania, gnębienia, niszczenia, tępienia go? Wszystkim narodom zagwarantowane być powin-ny – mówi Wilsonowe orędzie – pewność życia, wyznania, rozwoju indywidualnego i społecznego. Jako dalsze podstawy pokoju wymienia Wilson wolność mórz. Zaiste, jeżeli morze ma być brane w pacht, dlaczegóżby i powietrze i całe podniebne przestrzenie nie miały być zmonopolizowane? Utopia, pokój bez zwycięstwa? A któryż z narodów dziś walczących czuje się przez tę wojnę wzbogaconym? Któryż jeżeli do wojny stanął iżby mnożyć sumę dóbr swoich, zdobył ich więcej niźli utracił? Któremu zwrócone zostaną wszystkie te dorobki ducha jego, które w wojnie postradał?

C zym nagrodzonym zostanie wszystkim razem cały ogrom cierpień przeży-wanych? Jest tylko jedna nagroda, jedyna zapłata, jedyna cena równoważąca przekrwawe ofiary, składane dzisiaj wojnie: odzyskanie wolności kto był ją

utracił. Więc nie narody potężne i silne, ale żyjące w niewoli i ucisku jedynie zwycięskimi być mogą. Więc naród polski przede wszystkim w tym tragicznym turnieju o palmę zwycięstwa ubiegać się może. I dlatego dziwnym nie jest ani nie jest wypadkiem, że jej imię właśnie, że imię Polski w orędziu wezwane zostało. Wszystko to prawdy niemal codzienne, tak znane, atoli dziś ważne, doniosłe, a niezwykłe tym, że z władczych wysokości padają, dokąd – właśnie może z powodu dużej przestrzeni do przebycia – zazwyczaj nie sięgały. To też podczas gdy jedni z zachwytem je przyjmują, drudzy za mrzonkę nieziszczalną, do urzeczywistnienia mało podobną, uznali. Wszystkie wielkie a proste prawdy, wszystkie doniosłe zagadnienia świata zanim w czyn przekute zostają tę drogę przebywały. Stromą, zawrotną. Nad przepaściami się unosiły, poprzez otchłanie ciemności przedzierały na jasność, na światło. Zawsze i wszędzie obecne a żywe, wszystkie w bólach się rodziły. Poprzez morza krwi przenikały do ducha ludzkiego.








44 29 16 October20 Cheszwandalemiła

30 17 October21 CheszwanPrzemysława

31 18 October22 Cheszwangodzimira

1 19 October23 Cheszwanwracisławawszystkich Świętych

2 20 October24 Cheszwanwitimira

3 21 October25 Cheszwanchwalisławy

4 22 October26 CheszwanmŚciwoja

45 5 23 October27 Cheszwansławomira

6 24 October28 Cheszwanwszechwłada

7 25 October29 Cheszwanżytomira

8 26 October30 Cheszwansędziwoja

9 27 October1 KislewBogodara

10 28 October2 Kislewludomira

11 29 October3 KislewsPitosława

46 12 30 October4 Kislewnowosława

13 31 October5 Kislewwszerada

14 1 November6 Kislewwłodzimira

15 2 November7 KislewPrzyBysława

16 3 November8 Kislewstanisława

17 4 November9 KislewzBisławy

18 5 November10 Kislewradomira

47 19 6 November11 Kislewdrogomiry

20 7 November12 Kislewsędzimira

21 8 November13 Kislewsławy

22 9 November14 Kislewwszemiły

23 10 November15 Kislewmiływoja

24 11 November16 Kislewdorosława

25 12 November17 Kislewchwalimira

48 26 13 November18 Kislewlechosława

27 14 November19 Kislewtomira

28 15 November20 KislewgoŚcirada

29 16 November21 KislewPrzemysława

30 17 November22 Kislewludosława

1 18 November23 Kislewsamosławy

2 19 November24 Kislewszulisławy

1 » 1918. Zamach Ukraińców na Lwów. 2 » 1918. Drugi dzień obrony Lwowa. Ukraińcy tracą dworzec. 3 » 1918. Upadek regencyjnego gabinetu Józefa Świeżyńskiego. 4 » 1916. Cesarz Franciszek Józef zapowiada projekt nadania autonomii Galicji. 5 » 1916. Proklamowanie Królestwa Polskiego przez cesarzy Niemiec i Austrii. 6 » 1914. Rozkaz Hindenburga o wycofaniu wojsk niemieckich spod Warszawy. 7 » 1917. Udany zamach bolszewików na rząd Kiereńskiego w Rosji. 8 » 1917. Ogłoszenie zakończenia działań wojennych na froncie rosyjskim. 9 » 1918. Rozbrajanie Niemców w Warszawie na obszarach okupacji niemieckiej. 10 » 1918. Przybycie do Warszawy z twierdzy magdeburskiej Józefa Piłsudskiego. 11 » 1918. Podpisanie warunków zawieszenia broni przez delegację niemiecką.12 » 1918. Pierwszy rozkaz Józefa Piłsudskiego w niepodległej Polsce do żołnierzy.13 » 1918. Opanowanie Rad Robotników i Żołnierzy przez Polaków w Poznaniu.14 » 1918. Objęcie pełnej władzy przez Józefa Piłsudskiego z rąk Rady Regencyjnej.15 » 1916. Zgon Henryka Sienkiewicza w Vevey w Szwajcarii.

16 » 1918. Oficjalne zawiadomienie o powstaniu niepodległej Polski.17 » 1918. Powołanie pierwszego rządu niepodległej Polski.18 » 1918. Utworzenie Ministerstwa Poczt i Telegrafów.19 » 1918. Manifestacje ludności Warszawy w sprawie Lwowa.20 » 1918. Ukonstytuowanie Komitetu Obrony Kresów Wschodnich w Warszawie.21 » 1918. Pierwszy dzień decydujących bojów o Lwów.22 » 1918. Orędzie Józefa Piłsudskiego do narodu.23 » 1918. Dekret Naczelnika o obowiązującym Polskę 8-godzinnym dniu pracy.24 » 1918. Rewia Milicji Księstwa Cieszyńskiego w Cieszynie.25 » 1918. Nota Rządu Polskiego do Republiki Niem. w sprawie ewakuacji Kresów.26 » 1918. Dekret Naczelnika o wyborach do Sejmu Ust. na 26 stycznia 1919 r.27 » 1918. Zajęcie Rawy Ruskiej przez grupę mjra Wieczorkiewicza.28 » 1918. Rozbicie oddziału płka Rybińskiego przez Ukraińców pod Mikulińcami.29 » 1917. Odezwa Naczpolu do Polaków armii rosyjskiej.30 » 1917. Kontrofensywa armii niemieckiej na froncie flandryjskim.Ro

czni

ce h

isto

rycz

ne

lIST

OPa

D

Pierwsza warta polska na odwachu krakowskim. Widoczne polskie flagi wiszące na budynku. 31.11.1918.Zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego.

2018grudzień

Груденьdecember. grudzień. dekabr. hrudeń.

decembre. december; liczy dni 31.21 grudnia słońce wchodzi w znak koziorożca.

5779. tewet טבתma dni 29, licząc od 9 grudnia.

Słońce poKoju

S trasznym był stan ziemi żydowskiej za czasów Eliasza proroka. Trzy lata niebo było zamknięte i nie spuszczało ni dżdżu, ni rosy ożywczej, wskutek czego potoki wyschły, a ziemia wypalona żarem słońca przestała rodzić, tak że ludzie ginęli

z głodu i pragnienia. Taka posucha duchowna panowała na świecie przed nadejściem Chrystusa Pana. Biedna ludzkość wznosiła w górę błagalne ręce i wołała: Spuśćcie rosę niebiosa z wierzchu, a obłoki niech ze dżdżem wydadzą Sprawiedliwego! (Iz 45.8). Podobnie rozpaczliwy stan zapanował na świecie w czasie tej okrutnej wojny. A jak ongiś błagano o rychłe przyjście na świat przyobiecanego Mesjasza, jak z utęsknieniem powszechnym Go wyglądano, tak i w tym czasie powszechnej, krwawej zawieruchy, wszystkie narody i ludy zapragnęły pokoju. Straszny to i bolesny był widok, gdzie ogromne obszary ziemi zamieniły się w cmentarzyska z mogiłami poległych lub stały się podobne do bezludnych pustyń, gdyż mieszkańcy miast i wiosek ewakuowani, gospodarze i obywatele po cudzych rozproszeni ziemiach zostali. Skutkiem długoletnich walk i braku rąk do pracy zapanowała niesłychana wręcz drożyzna, głód, choroby, brak współczucia, lichwa, zdzierstwo, paskarstwo i inne nieprawości. To też zaledwie pierwsze blaski jutrzenki pokoju zaświtały nad światem, odetchnęła ludność cała.

L ecz jakże wielka zmiana nastąpiła na karcie dziejowej Europy! Centralne mocarstwa musiały się poddać konieczności, prosić prezydenta Wilsona i jego sprzymierzeńców o pokój. Austro-Węgry, Niemcy i Turcja długo się jeszcze

broniły, ale w końcu zwróciły się i one do prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Najpierw z końcem września 1918 r. upadła Bułgaria, nastąpiła zmiana panującego. Król Ferdynand zrzeka się tronu, a na jego miejsce wstępuje Borys III, który zaraz na wstępie wydaje manifest do swoich ludów, a Ferdynand kraj opuszcza. Wkrótce następuje zupełny przewrót w monarchii Austro-Węgierskiej, która będąc niejako zlepkiem różnych narodowości, rozpada się po 51 latach na kilka republik: czesko-słowacką, polską, jugosłowiańską, węgierską i niemiecko-austriacką. I tak został tron Habsburgów ostatecznie powalony, a na jego gruzach nowe powstały państwa.

Z aledwie państwa walczące pierwsze kroki prowadzące do upragnionego pokoju podjęły, słowo pokój stało się najpopularniejsze – a moment to wielki. Dzieje podają szereg takich momentów, w których na kawałku papieru stanowiły

się historie dziejów i kształtowały stosunki już to poszczególnych państw, już całego świata. Od roku z górą oczy całego świata zwrócone były na Paryż, gdzie tworzono historię ludzkości. W ręku kilkunastu ludzi spoczęły losy wszystkich narodów kuli ziemskiej, od ich uchwał zależeć będą zarówno granice nowych państw wolnościo-wych, jak i byt narodowy narodów, które dzięki wojnie zrzuciły z siebie pęta wiekowej niewoli i ochoczo stanęły do pracy wśród wolnych społeczeństw. Między nimi jest tam i nasza Polska. Za stołem zasiedli najwybitniejsi politycy współcześni i najdzielniejsi wodzowie. Wszystkie narody wysłały do Paryża swoich przedstawicieli, aby bronić swoich interesów i uzyskać jak najprzychylniejsze rozstrzygnięcie swojego losu. Od trzech lat zorganizował się w Paryżu Komitet Narodowy Polski, złożony z wybitnych polityków wszystkich trzech zaborów i rozpoczął szeroką działalność w europejskich krajach koalicji i Stanach Zjednoczonych Północnej Ameryki, a praca jego w dwu szła kierunkach, mianowicie obejmując reprezentację interesów politycznych polskich i organizację niezależnej Armii Polskiej wojującej z wrogimi Niemcami.

D nia 7 października 1918 r. Rada Regencyjna w Warszawie ogłosiła swój manifest w tych słowach: „Wielka godzina, na którą cały naród polski czekał z upragnieniem, już wybiła. Zbliża się pokój, a wraz z nim ziszczenie się nigdy

nieprzedawnionych dążeń narodu polskiego do zupełnej niepodległości. W tej godzinie wola narodu polskiego jest jasna, stanowcza i jednomyślna. Odczuwając tę wolę i na niej opierając to wezwanie, stajemy na podstawie ogólnych zasad pokojowych, głoszonych przez prezydenta Stanów Zjednoczonych Północnej Ameryki, a obecnie przyjętych przez świat cały, jako podstawa do urządzenia nowego współżycia narodów. W stosunku do Polski zasady te prowadzą do utworzenia niepodległego państwa, obejmującego wszystkie ziemie polskie, z dostępem do morza, z polityczną i gospodarczą niezawi-słością, jako też terytorialną nienaruszalnością, co przez traktaty międzynarodowe zagwarantowanym będzie. Aby ten program ziścić musi naród polski stanąć jako mąż jeden i wytężyć wszystkie siły, by jego wola została zrozumiana i uznana przez świat cały. […] Polacy! Obecnie już losy nasze w znacznej mierze w naszych spoczywają rękach. Okażmy się godnymi tych potężnych nadziei, które z górą przez wiek żywili wśród ucisku i niedoli ojcowie nasi. Niech zamilknie wszystko, co nas wzajemnie dzielić może, a niech zabrzmi jeden wielki głos: Polska zjednoczona, niepodległa!”.








48 26 13 November18 Kislewlechosława

27 14 November19 Kislewtomira

28 15 November20 KislewgoŚcirada

29 16 November21 KislewPrzemysława

30 17 November22 Kislewludosława

1 18 November23 Kislewsamosławy

2 19 November24 Kislewszulisławy

49 3 20 November25 KislewmyŚlimirachanuka – dzień 1

4 21 November26 KislewluBomiływedenija w chrom Bohorodicy

5 22 November27 KislewsPitosławy

6 23 November28 Kislewjarogniewa

7 24 November29 KislewludomyŚla

8 25 November30 KislewBoguwola

9 26 November1 Tewetwyszosławy

50 10 27 November2 Tewetrodzisławy Bł.

11 28 November3 Tewetwojmira

12 29 November4 Tewetwolidara

13 30 November5 Tewetwładysława

14 1 December6 TewetstawiBora

15 2 December7 Tewetwolomira

16 3 December8 Tewetzdzisława

51 17 4 December9 TewetzBisławy

18 5 December10 Tewetwszemira

19 6 December11 TewetmŚcigniewa

20 7 December12 TewetBogumiły

21 8 December13 Tewettomisława

22 9 December14 Tewetdrogomira

23 10 December15 Tewetsławomira

52 24 11 December16 Tewetgodysława

25 12 December17 TewetgrzymisławaBoże narodzenie

26 13 December18 Tewetwróciwoja

27 14 December19 TewetradomyŚla

28 15 December20 Tewetgidzisława

29 16 December21 Tewetgosława

30 17 December22 Tewetludomiła

1 31 18 December23 Tewetlasoty

1 19 December24 TewetmieczysławaŚw. Bożej rodzicielki

2 20 December25 Tewetstrzeżysława

3 21 December26 Tewetwłastymiła

4 22 December27 TewetdoBromira

5 23 December28 TewetwłastiBora

6 24 December29 TewetBojomiraoBjawienie Pańskie

1 » 1916. Uroczyste powitanie Legionów przez ludność stolicy. 2 » 1917. Zjazd Wojsk. Polaków frontu rumuńskiego armii ros. w Kiszyniowie. 3 » 1918. Obrady Sejmu dzielnicowego w Poznaniu. 4 » 1918. Woodrow Wilson wyrusza na rozmowy pokojowe w Wersalu. 5 » 1914. Zwycięskie boje I Brygady Legionów pod Limanową i Marcinkowicami. 6 » 1916. Zajęcie Bukaresztu przez wojska państw centralnych. 7 » 1918. Wymarsz pierwszego oddziału warszawskiej „Odsieczy Lwowa”. 8 » 1914. Brytyjsko-niemiecka bitwa morska koło Falklandów. 9 » 1917. Koniec panowania Turcji w Palestynie.10 » 1918. Ponowne zagrożenie Lwowa.11 » 1918. Transportowanie do Francji trzech pułków z jeńców polskich.12 » 1916. Deklaracja państw centralnych o gotowości rokowań pokojowych.13 » 1918. Boje 4 Dywizji gen. Żeligowskiego w obronie portu odeskiego.14 » 1918. Ustąpienie podhalańskich oddziałów zbrojnych ze Spisza i Orawy.15 » 1918. Nota o zerwaniu stosunków z Republiką Niemiecką.16 » 1917. Uchwała Polaków z Brazylii o konieczności udzielenia pomocy Polsce.

17 » 1917. Rozejm między bolszewikami i Niemcami w Brześciu nad Bugiem.18 » 1918. Przysięga trzech pułków sformowanych z obrońców Lwowa.19 » 1914. Przekształcenie Legionu Zachodniego w I Brygadę Legionów Polskich.20 » 1917. Tworzenie organizacji z Polaków trzech zaborów w Turkiestanie. 21 » 1916. Wezwanie prezydenta USA Wilsona do przerwania rozlewu krwi.22 » 1918. Rokowania pokojowe bolszewików z Niemcami w Brześciu. 23 » 1918. Pierwsze żądanie rządu litewskiego dotyczące przyznania Wilna. 24 » 1918. Formowanie samoobrony Wilna wobec ewakuacji miasta przez wojska.25 » 1918. Wyjazd wojskowej misji angielskiej z Paryża do Polski.26 » 1918. Przyjazd Ignacego Paderewskiego do Poznania.27 » 1918. Wybuch powstania wielkopolskiego. 28 » 1918. Warszawski batalion „Odsieczy Lwowa” wkracza do miasta. 29 » 1918. Wielkopolanie obejmują władzę we wszystkich powiatach.30 » 1918. Uroczysty pogrzeb ośmiu bohaterów powstania wielkopolskiego.31 » 1918. Zakończenie wojny armeńsko-gruzińskiej.

Rocz

nice

his

tory

czne

G

RuD

ZIeń

Walki polsko-ukraińskie. Żołnierze krakowskiej Legii Akademickiej na postoju w Wiszni. 12.1918.Zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego.

2018 - izbapamieci.org.plkalendarz.izbapamieci.org.pl/pdf/KW_2018_int.pdf · 2017-12-09 · W...

Documents

Transcript of 2018 - izbapamieci.org.plkalendarz.izbapamieci.org.pl/pdf/KW_2018_int.pdf · 2017-12-09 · W...