2011 Ewaluacja Działania 1.4-4.1 Programu Operacyjnego ... · PSDB Sp. z o.o. Warszawa, 6 kwietnia...

2011 Ewaluacja Działania 1.4-4.1

Programu Operacyjnego

Innowacyjna Gospodarka na lata

2007-2013

PSDB Sp. z o.o. Warszawa, 6 kwietnia 2011 r.

Warszawa, 6 kwietnia 2011

Działanie 1.4-4.1

Celem Działania 1.4 - 4.1 jest poprawa poziomu innowacyjności przedsiębiorców

dzięki wykorzystywaniu rynkowemu rezultatów badań przemysłowych i prac

rozwojowych zrealizowanych na ich potrzeby:

Etap I (Działanie 1.4) to projekty badawcze i rozwojowe (B+R), obejmujące

przedsięwzięcia techniczne, technologiczne lub prowadzone przez

przedsiębiorców, do momentu stworzenia prototypu,

Etap II (Działanie 4.1) to przygotowanie do wdrożenia i wdrożenie wyników

prac B+R finansowanych w ramach Działania 1.4 poprzez inwestycje

(zakup środków trwałych lub/i wartości niematerialnych i prawnych).


Główne cele badania

Ocena dofinansowanych projektów z punktu widzenia szans na osiągnięcie celów

Działania 1.4-4.1.

Diagnoza i analiza zagrożeń dla realizacji celów Działania 1.4.-4.1.

Ocena systemu wdrażania Działania 1.4-4.1 z uwzględnieniem dotychczasowych

zmian dotyczących dokumentacji programowej oraz warunków współpracy z

ekspertami zewnętrznymi.

Wypracowanie rekomendacji mających na celu:

optymalizację kierunków i intensywności wsparcia w ramach Działania

1.4-4.1,

określenie celowości kontynuowania w kolejnej perspektywie finansowej

(2014-2020) wsparcia w tej formule.


Metodologia badania

Zastosowano następujące metody badawcze:

analiza dokumentów desk research,

analiza ilościowa danych z wniosków beneficjentów (518 wniosków z

trzech pierwszych konkursów przeprowadzonych w 2008, 2009 r.),

indywidualne wywiady pogłębione (IDI) – 20 wywiadów,

zogniskowane wywiady grupowe (FGI) – 2 wywiady.

analiza ekspercka wybranych biznes planów – 35 biznes planów z czterech

pierwszych konkursów.

Jako technikę wspomagającą proces wypracowania wniosków i rekomendacji

zastosowano warsztat kreatywny.


Wyniki i wnioski


Struktura projektów i beneficjentów

W trzech konkursach zakwalifikowano do realizacji łącznie 518 projektów, w tym:

przedsiębiorstwa mikro - 86, małe - 142 i średnie - 150, duże – 140.

Łączny budżet wszystkich realizowanych projektów to 5,1 mld zł.

Średnie budżety firm mikro, małych i średnich są zbliżone i wynoszą ok. 7-8 mln

zł. Średni budżet firm dużych jest około dwa razy większy.

W grupie tematycznej Bio zakwalifikowano 96 projektów, Info -184,

Techno – 300, Inne - 5.

Średni budżet w grupie tematycznej Info jest ok. 3 razy mniejszy niż w

pozostałych grupach tematycznych.


Innowacja – nowatorstwo w „przestrzeni rynkowej”

Innowacja ma miejsce, gdy nowy lub ulepszony produkt zostaje wprowadzony na

rynek [Oslo Manual, 1997]

Innowacja, to nowość w obszarze konkurencyjnym przedsiębiorstwa, czyli w

przestrzeni rynkowej, w której firmy oferując te same lub podobne produkty (lub

usługi), walczą o klienta i zyski [P. Niedzielski, K. Rychlik, 2006]


Szanse rynkowe wdrażanych rozwiązań

Hipoteza : Inwestycje zaplanowane w dofinansowanych projektach nie są

poparte rzetelną analizą rynku, co niekorzystnie wpływa na rokowanie

odnośnie ich ekonomicznej opłacalności.


Szanse rynkowe wdrażanych rozwiązań

W większości analizowanych biznes planów:

brak jest prawidłowo i rzetelnie sporządzonej analizy rynku oraz brak jest

prognoz wpływu efektów projektów na pozycję rynkową przedsiębiorstwa,

brak rzetelnej i kompleksowej analizy ryzyk dotyczących etapu prac

badawczo-rozwojowych i wdrożenia rynkowego,

analizy i prognozy finansowe są na ogół bardzo ogólnikowe, bez

pokazywania kluczowego rezultatu w postaci wyniku finansowego

wynikającego z wdrożenia rezultatów projektu na rynku.

Poddaje to w wątpliwość deklarowane przez beneficjentów rezultaty projektów

i opłacalność wdrożenia rynkowego.


Nowatorstwo wdrażanych rozwiązań

Hipoteza: Inwestycje zaplanowane w dofinansowanych projektach mają niski

potencjał innowacyjny (opierają się na szeroko rozpowszechnionych

rozwiązaniach organizacyjnych lub technologiach).



Deklarowany przez beneficjentów

we wnioskach poziom

wdrażanych innowacji jest bardzo

wysoki, ale:

Deklaracje diametralnie się

różnią od wyników badań

innowacyjności polskich

przedsiębiorców,

Oparte są najczęściej na

subiektywnej ocenie

beneficjentów (brak analiz

rynkowych).

37,6%

7,6%

46,3%

28,6%

14,3%

62,8%

1,9% 0,0%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

MSP, Działanie 1.4-4.1

PARP,2010

Trudno powiedzieć

Pozostałe

Krajowa

Światowa

Wykres. „MSP, Działanie 1.4-4.1” - Poziom wdrażanych innowacji deklarowany

przez beneficjentów. „PARP, 2010” – wyniki ogólnopolskiego badania

innowacyjnych MSP.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie bazy danych wniosków i umów Działania

1.4-4.1 PO IG udostępnionej przez PARP oraz „Przeprowadzenie badań rynku

wybranych usług wspierających rozwój przedsiębiorczości i innowacyjności w

Polsce”, PARP,2010



Rzeczywisty poziom innowacyjności projektów jest trudny do zdiagnozowania.

Można wyodrębnić trzy grupy wnioskodawców:

przedsiębiorstwa duże - dobrze przygotowane wnioski o niskim poziomie

innowacyjności,

przedsiębiorstwa średnie i małe - innowacje imitujące lub adaptujące

rozwiązania znane na rynkach zagranicznych,

przedsiębiorstwa mikro, które prezentują najbardziej nowatorskie, ale też i

najbardziej ryzykowne rozwiązania. Do tej grupy należą też

przedsiębiorstwa wysokich technologii wywodzące się z jednostek

naukowych (spin–off).



Działanie 1.4-4.1 przyciągnęło

firmy innowacyjne:

co 4 projekt jest realizowany

przez przedsiębiorstwa

przemysłowe należące do

sektora wysokich technologii

(67 z 255 projektów)

2 na 3 wnioskodawców z

sektora usług należy do

sektora usług

wiedzochłonnych (174 z 263

projektów ).

Wykres. Odsetek beneficjentów – przedsiębiorstw przemysłowych wg

poziomu technologii i przedsiębiorstw usługowych w podziale na usługi

wiedzochłonne i pozostałe (zgodnie z klasyfikacja OECD, 2007)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie bazy danych wniosków i umów

Działania 1.4-4.1 PO IG udostępnionej przez PARP

Przemysły

wysokich

techno-

logii

26%

Przemysły

średnich

wysokich

techno-

logii

38%

Przemysły

średnich

niskich

techno-

logii

28%

Przemysły

niskich

techno-

logii

8%Pozosta-

łe firmy

usługo-

we

34%

Usługi

wiedzo-

chłonne

66%


Fasadowość prowadzonych przez beneficjentów prac badawczo-

rozwojowych

Hipoteza: Dofinansowane działania badawczo-rozwojowe prowadzone są

wyłącznie w celu wypełnienia wymogów formalnych niezbędnych do otrzymania

dofinansowania części wdrożeniowej, a ich wpływ na rozwój działalność B+R w

przedsiębiorstwie będzie nieistotny.



rozwojowych

Proporcje budżetu wdrożeniowego do

B+R są zbliżone do obserwowanych w

innowacyjnych przedsiębiorstwach w

UE (na podstawie Community

Innovation Survey):

średnia na poziomie ok. 6,3:1 (w

UE od 6:1 do 1,6:1 ),

obserwuje się duże rozrzuty i

specyfikę branżową: Info -1,7:1)

Bio - 6,7:1, Techno - 9,4:1 (w UE

wskaźnik zależy od branży i

wielkości firmy).

0

5

10

15

20

25

30

1/3

9

1/3

5

1/3

1

1/2

7

1/2

3

1/1

9

1/1

5

1/1

1

1/7

1/3 3 7

11

15

19

23

27

31

35

39

grupa Tematyczna Info grupa tematyczna Bio

grupa tematyczna Techno

Wykres. Liczba projektów dofinansowanych z Działania 1.4-4.1 PO

IG w trzech pierwszych konkursach w funkcji proporcji budżetu

wdrożeniowego W (4.1) do budżetu B+R (1.4), w podziale na grupy

tematyczne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie bazy danych wniosków i

umów Działania 1.4-4.1 PO IG udostępnionej przez PARP



rozwojowych

Program przyciągnął firmy, których model rozwoju oparty jest o prace B+R –

(wysokie technologie, usługi wiedzochłonne).

Adaptacja innowacji również wymaga prac B+R. (model „imitacyjny”).

Największą wartością dodaną programu, zdaniem beneficjentów, jest możliwość

finansowania działań B+R, na które na rynku najtrudniej zdobyć finansowanie

zewnętrzne.

Program odegrał rolę stymulatora, koncentrującego uwagę kadry

przedsiębiorstwa na kwestiach rozwoju i inicjującego działania badawczo-

rozwojowe, które często są spychane na drugi plan w bieżącej działalności

operacyjnej przedsiębiorstwa.


Współpraca beneficjentów z jednostkami naukowymi

Program odegrał rolę stymulatora w nawiązywaniu współpracy z jednostkami

naukowymi - 2 na 3 beneficjentów programu nawiązało współpracę na etapie prac

badawczo-rozwojowych (Działanie 1.4) z jednostką naukową:

motywy - konieczność uzyskania dostępu do infrastruktury badawczej oraz

potrzeba wykorzystania wiedzy wykwalifikowanego personelu badawczego,

model współpracy - umowa z uczelnią na korzystanie z aparatury oraz

indywidualne zadania zlecane kadrze naukowej,

bariery współpracy:

dla uczelni - niski poziom nowatorstwa problemów badawczych,

dla przedsiębiorców – większe koszty prowadzenia B+R (średni budżet

projektu B+R realizowanego samodzielnie jest prawie dwukrotnie

mniejszy.


System wyboru wniosków – kryteria oceny

Hipoteza: Ryzyko nieosiągnięcia celów Działania 1.4-4.1 wynika niskiej jakości

przyjmowanych do realizacji przedsięwzięć (wniosków), która z kolei wynika z

niskiej selektywności i skuteczności (w kontekście celów Działania 1.4-4.1)

procesu wyboru wniosków.

a) Niska selektywność wynika z niewłaściwego zestawu zastosowanych

kryteriów i przypisanych im wag


System wyboru wniosków – adekwatność i selektywność kryteriów

oceny

Kryteria w konkursie 1 dopuszczały wyłącznie projekty innowacyjne, ale nie

promowały projektów o wyższym poziomie innowacyjności (max 25% punktów

za kryteria pośrednio związane z poziomem innowacyjności i zdolnością

innowacyjną wnioskodawcy).

W konkursach 2 i 3 zwiększono udział i wagę kryteriów pośrednio odnoszących

się do poziomu innowacyjności projektu i zdolności innowacyjnej

przedsiębiorstwa (max 65% punktów za kryteria pośrednio związane z poziomem

innowacyjności i zdolnością innowacyjną wnioskodawcy).


System wyboru wniosków – adekwatność i selektywność kryteriów

oceny

W konkursie 4 wprowadzono nowe kryteria, nowe wagi i nowy sposób oceny

znacznie zwiększające adekwatność i selektywność systemu oceny:

łącznie max 86% punktów za kryteria związane z poziomem innowacyjności

i zdolnością innowacyjną wnioskodawcy,

nowe kryterium Poziom innowacyjności wartościuje bezpośrednio projekt i

jego zawartość merytoryczną,

możliwość nadawania oceny cząstkowej w kryterium Poziom innowacyjności

i stosunkowo wysoka waga (40%) tego kryterium.


System wyboru wniosków – obiektywizm i przejrzystość kryteriów

oceny

Przyjęty system „ocen eksperckich” jest z zasady subiektywny - w przypadku

połowy wniosków złożonych w ramach trzech pierwszych konkursów oceny

dokonane przez dwóch ekspertów były sprzeczne, co skutkowało powołaniem

trzeciego eksperta – arbitra.

Przy braku listy pytań kontrolnych doprecyzowujących pojęcia składające się na

kryterium Poziom innowacyjności, ocena wniosków, według tego kluczowego

dla selektywności systemu kryterium, jest całkowicie subiektywna.

Subiektywizm ocen stwarza także dużą przestrzeń dla odwołań od werdyktów

ekspertów (odwołanie dotyczą około 60% wniosków nie zakwalifikowanych do

dofinansowania).


System wyboru wniosków – rola ekspertów oceniających

Hipoteza: Ryzyko nieosiągnięcia celów Działania 1.4-4.1 wynika niskiej jakości

przyjmowanych do realizacji przedsięwzięć (wniosków), która z kolei wynika z

niskiej selektywności i skuteczności (w kontekście celów Działania 1.4-4.1)

procesu wyboru wniosków.

b) Zasady doboru ekspertów i współpracy z ekspertami wpływają na skuteczność

i obiektywizm procesu selekcji wniosków.


System wyboru wniosków – rola ekspertów oceniających

Kryteria rekrutacji ekspertów oceniających kładą nacisk na wiedzę i

doświadczenie eksperta w konkretnej dziedzinie nauki, bez konieczności

wykazania branżowej wiedzy rynkowej – skutkuje to skupieniem uwagi

oceniających na aspektach związanych z poziomem naukowym części badawczej.

Niektóre branże są mniej licznie reprezentowane w gronie ekspertów, co

powoduje nadmierne obciążenie ekspertów o tych specjalizacjach branżowych.

Może to wpływać na jakość ocen, bowiem przy presji czasu pojawiają się pokusy

do obniżania progu akceptacji wniosków.

Kwota wynagrodzenia jaka otrzymują obecnie eksperci oceniający wnioski

odpowiada, ich zdaniem, standardom i nie jest oceniana jako bariera dla

pozyskania nowych ekspertów do programu.


Opóźnienia w realizacji Działania 1.4-4.1

Hipoteza: Ze względu na innowacyjny charakter projektów we wdrażaniu

Działania 1.4-4.1, typowe dla innych schematów dotacyjnych trudności mogą być

spotęgowane, a dodatkowo występują trudności specyficzne.


Opóźnienia w realizacji Działania 1.4-4.1

Stan wdrażania: Obecny poziom wydatkowania w Działaniu 1.4 to 13%

zakontraktowanych środków, a w Działaniu 4.1 – 1,6% zakontraktowanych

środków.

Opóźnienia w wydatkowaniu środków Działania 1.4-4.1 wynikają z opóźnień w

realizacji projektów:

Opóźnienia w ocenie wniosków (niedostateczne zasoby, powtarzanie ocen)

Opóźnienia w podpisywaniu umów (zmiany harmonogramów)

Opóźnienia w realizacji projektów (zmiany harmonogramów, zmiany w

projektach)

Opóźnienia w przekazywaniu środków beneficjentom (długotrwałe

rozliczanie wniosków o płatność, rezygnacje z zaliczek)


Inne problemy wdrażania

Dwie instytucje pośredniczące:

wartość dodana – dwie uzupełniające się perspektywy,

trudności - wydłużenie procedur, komunikacja, dopracowanie procedur.

Regionalne Instytucje Finansujące:

wzmocnienie zasobów,

wydłużenie procedur - dodanie jednego szczebla,

niedostateczne przygotowanie (przejęcie zadań w biegu).


Rekomendacje


Rekomendacje dotyczące szans rynkowych – biznes plany

W formułę programu wpisane jest większe ryzyko– Działanie 1.4-4.1 wspiera

innowacje, czyli jednocześnie promuje nowatorstwo i zdolność do osiągnięcia

sukcesu na rynku, a im bardziej pomysł jest innowacyjny, tym trudniej

przewidzieć jak zachowa się rynek.

Rekomendacje:

Biznes plan powinien zawierać szczegółowa analizę ryzyka na etapie

badawczo-rozwojowym i wdrożeniowym oraz analizę ryzyka rynkowego.

W przypadku projektów o wysokim nowatorstwie i jednocześnie wysokim

ryzyku należy podzielić proces realizacji na etapy, po których

następowałyby punkty kontrolne pozwalające wstrzymać lub kontynuować

dofinansowanie kolejnego etapu.


Rekomendacje dotyczące oceny

Ocena innowacyjności pomysłów zgłaszanych przez przedsiębiorców jest

bardzo trudna bowiem ekspert oceniający powinien ocenić nowatorstwo

pomysłu w kontekście rynkowym. Powinien więc posiadać dwie kompetencje:

znać najnowsze osiągnięcia nauki i techniki w danej dziedzinie, a także posiadać

bardzo dobre rozeznanie czasami dość niszowych rynków. Zapewnienie tych

kompetencji u jednej osoby jest praktycznie niemożliwe.

Rekomendacja:

Należy rozdzielić proces oceny na ocenę nowatorstwa i wykonalności

części badawczej oraz wykonalności ekonomicznej i szans rynkowych

produktu/technologii na rynku


Rekomendacje dotyczące oceny

Selekcja projektów na podstawie oceny najważniejszej ich cechy -

innowacyjności – jest trudna bo pojęcia takie jak nowatorstwo, wartość dodana

dla odbiorców, czy sukces na rynku są trudno definiowalne i kwantyfikowalne.

Wobec tego nie da się uniknąć subiektywizmu w ocenie innowacyjności.

Rekomendacja:

Należy stworzyć listę pytań kontrolnych uszczegółowiających takie pojęcia

jak nowatorstwo, użyteczność dla odbiorców i opłacalność wprowadzanej

innowacji. Zobiektywizuje to proces oceny i uczyni go bardziej

przejrzystym.


Rekomendacje dotyczące procedur weryfikacji wniosków o płatność

Bariera finansowa jest jedna z podstawowych barier innowacyjności w polskich

przedsiębiorstwach. Tymczasem opóźnienia w rozliczaniu wniosków o płatność i

nie spełniający swojej funkcji system zaliczek powodują, że przedsiębiorca, który

chce dostać dotację w działaniu 1.4-4.1 i nie dotacja nie uzupełnia środków

własnych przedsiębiorcy a jedynie poprawia bilans kosztowy realizowanej

inwestycji „bogatych” firm.

Rekomendacja:

Należy rozliczać w trybie przyspieszonym tę część wniosku o płatność, która

nie wymaga wyjaśnień i uzupełnień, a pozostałe koszty po uzyskaniu

odpowiednich wyjaśnień od beneficjenta.


Rekomendacja systemowa – podatki

Skala Działania 1.4-4.1, jak i innych tego typu programów, jest niewielka a

horyzont czasowy ograniczony. Jest to specyfika programów interwencji

publicznej, które oddziaływają wycinkowo co znacznie ogranicza ich efekty.

Potrzebne jest rozwiązanie systemowe, które dostarczy zachęt finansowych do

prowadzenia prac badawczo-rozwojowych wszystkim przedsiębiorcom w

dłuższym horyzoncie czasowym.

Rekomendacja:

Należy uzupełnić instrumenty dotacyjne, które powinny dotyczyć najbardziej

nowatorskich rozwiązań, innymi instrumentami o bardziej powszechnym i

trwałym charakterze, np. instrumentami podatkowymi.


Rekomendacja systemowa – podejście branżowe

Dla firm działających na wysoce konkurencyjnym rynku prowadzenie

obserwacji konkurentów i poszukiwanie nowych rozwiązań jest warunkiem

przetrwania. Firmy z sektora wysokich technologii i usług wiedzochłonnych

działają na wysoce konkurencyjnym rynku. Ich definicyjną cechą wyróżniającą

jest wysoka intensywność prac B+R. Dla takich firm koniecznością jest

współpraca z jednostkami naukowymi.

Rekomendacja:

Proponuje się objęcie przyszłymi dotacjami lub preferencjami w postaci

dodatkowych punktów firmy z sektora wysokich technologii, a w

przypadku usług, z sektora usług wiedzochłonnych, jako właściwej grupy

docelowej tego typu interwencji.

2011 Ewaluacja Działania 1.4-4.1 Programu Operacyjnego ... · PSDB Sp. z o.o. Warszawa, 6 kwietnia...

Documents

Transcript of 2011 Ewaluacja Działania 1.4-4.1 Programu Operacyjnego ... · PSDB Sp. z o.o. Warszawa, 6 kwietnia...