LITERATURA

• Szumlicz T.; „Ubezpieczenie społeczne”, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz-Warszawa 2005.

• Jedynak P.; „Ubezpieczenia gospodarcze”, Księgarnia Akademicka, Kraków 2003.

• „Ubezpieczenia” pod red. W. Sułkowskiej, Wyd. AE, Kraków 2007.

• „Ubezpieczenia gospodarcze i społeczne” pod red. E. Kuckiej, Wyd UWM, Olsztyn 2009

• strony internetowe

Ubezpieczeniaspołeczne

Cel i zakres ubezpieczeń społecznych

Instytucja ubezpieczeń powstała w związku z występującym ryzykiem w życiu człowieka oraz w działalności gospodarczej, jako zabezpieczenie przed skutkami tego ryzyka.

System ubezpieczeń ze sfery życia osobistego i działalności gospodarczej został przeniesiony do sfery życia społecznego.

Początki systemu ubezpieczeń społecznych związane są z Niemcami i szybkim rozwojem przemysłu w drugiej połowie XIX w.

W 1883 roku, niemiecki kanclerz Otto von Bismarck jako pierwszy na świecie wprowadził powszechny i obowiązkowy system ubezpieczenia społecznego.

1. 1883 r.: ubezpieczenia chorobowe - zasiłki i kasy chorych

2. 1884 r.: ubezpieczenia wypadkowe,

3. 1889 r.: ubezpieczenie inwalidzkie i emerytalne (ubezpieczenie na starość i na wypadek trwałej niezdolności do pracy) - składka emerytalna

Ubezpieczenie społeczne „stanowi system zagwarantowanych ustawowo, związanych z pracą świadczeń o charakterze roszczeniowym, pokrywających potrzeby wywołane przez zdarzenia losowe lub inne zrównane z nimi zdarzenia, spełnianych przez zobowiązane do tego instytucje oraz finansowanych na zasadzie bezpośredniego lub pośredniego rozłożenia ciężaru tych świadczeń, w całości lub co najmniej w poważnej mierze na zbiorowości osób do nich uprawnionych”.(W. Szubert)

Celem ubezpieczeń społecznych jest zabezpieczeniemobywateli przed niedostatkiem spowodowanym utratązdolności do pracy na skutek wieku, choroby lub inwalidztwa.

Obowiązek ubezpieczenia społecznego powstaje równocześnie z powstaniem stosunku pracy.

Ubezpieczenia społeczne mają charakter obligatoryjny.

Zasady ubezpieczeń społecznych

Z ustawodawstwa dotyczącego ubezpieczeń społecznych można określić zasady:

Zasada powszechności ubezpieczenia –ubezpieczeniem objęci są wszyscy pracownicy.

Zasada przymusu ubezpieczenia – podmiot zatrudniający jest zobowiązany ubezpieczyć pracownika z chwilą nawiązania stosunku pracy.

Zasada automatyzmu ubezpieczenia – wyraża się tym, że sam fakt nawiązania stosunku pracy jest wystarczającą podstawą do powstania stosunku ubezpieczenia, bez względu na to, czy i kiedy zakład pracy dokonał niezbędnych formalności oraz opłacił składkę.

Zasada jedności organizacyjnej systemu ubezpieczeń społecznych – całokształtem spraw ubezpieczeniowych administruje w zasadzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (oprócz KRUS i częściowo II filaru ubezpieczeń emerytalnych).

Zasada proporcjonalności świadczeń do wkładu pracy – wysokość pieniężnych świadczeńubezpieczeniowych jest zależna od wysokości otrzymywanego wynagrodzenia, a emerytury i renty uwzględniają również długość okresu składkowego.

Zasada równego traktowania wszystkich ubezpieczonych bez względu na płeć, stan cywilny, stan rodzinny w zakresie:

1) warunków objęcia systemem ubezpieczeń społecznych,2) obowiązku opłacania i obliczania wysokości składek na

ubezpieczenie społeczne,3) obliczania wysokości świadczeń,4) okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa do

świadczeń.

System ubezpieczeń społecznych obejmuje:

• ubezpieczenie emerytalne, • ubezpieczenia rentowe, • ubezpieczenie chorobowe (w razie choroby i

macierzyństwa), • ubezpieczenie wypadkowe (z tytułu wypadków przy

pracy i chorób zawodowych),

• ubezpieczenia zdrowotne.

Rodzaje świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Świadczenia ubezpieczeniowe ze względu na formę można podzielić na: 1. rzeczowe np.: pomoc leczniczą, świadczenia rehabilitacyjne2. pieniężne np.: zasiłki, emerytury i renty

Świadczenia ubezpieczeniowe ze względu na czas ich realizacji można podzielić na:1. zasiłki jednorazowe: zasiłek pogrzebowy, zasiłek z tytułu urodzenia dziecka 2. krótkookresowe: zasiłek chorobowy, zasiłek macierzyński, zasiłek pielęgnacyjny, zasiłek opiekuńczy, renty3. długookresowe: emerytury, renty inwalidzkie

System ubezpieczeń społecznych przed reformą

W systemie ubezpieczeń społecznych przed reformą składki płacone były przez pracodawcę w wysokości od 25 % płacy brutto w 1981 r. i do 45 % w 1998 r.

Wzrost składek związany był bezpośrednio zgwałtownym wzrostem liczby świadczeniobiorców,przy jednoczesnym spadku liczby osób pracujących, dla których składki były opłacane (wzrost bezrobocia, starzenie się społeczeństwa).

Reforma systemu ubezpieczeń społecznych weszła w życie 1 stycznia 1999 roku.

Sprawy ubezpieczeń społecznych regulowane są ustawami: Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie

ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887), (tekst

jednolity – Dz.U. 2009 nr 205 poz. 1585)

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118),

Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz.U. nr 139, poz. 934),

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych (Dz. U. nr 116, poz. 1207)

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. Nr 60, poz. 636),

Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673),

Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. nr 228, poz. 2255),

Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. nr 135, poz. 1268),

W funkcjonującym systemie ubezpieczenia społeczne są rozdzielone na kilka funduszy.

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS) zarządzany przez ZUS obejmuje:

• ubezpieczenie emerytalne, • ubezpieczenia rentowe, • ubezpieczenie chorobowe,• ubezpieczenie wypadkowedla pracowników z sektorów poza rolniczych.

Fundusze zarządzane przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego obejmują ubezpieczenia j.w. dla rolników.

Narodowy Fundusz Zdrowia (poprzednio Kasy Chorych) obejmuje ubezpieczenie zdrowotne.

• Ustawa z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz.U. nr 45, poz. 391),Ustawa z dnia 6 lutego 1997 r. o Powszechnym Ubezpieczeniu Zdrowotnym (Kasy Chorych) (Dz. U. Nr 28, poz. 153),

Wszystkie rodzaje ubezpieczeń społecznych opierają się na składkach płaconych przez każdego lub za każdego objętego tymi ubezpieczeniami.

Z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych:Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym

podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Polski są:1) pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów,2) osobami wykonującymi pracę nakładczą,3) członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i

spółdzielni kółek rolniczych,4) osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy

agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług,

5) osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi,

6) posłami i senatorami pobierającymi uposażenie, 7) osobami pobierającymi stypendium sportowe, 8) osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie

skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

9) osobami pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych oraz absolwentami pobierającymi stypendium w okresie odbywania szkolenia lub stażu, na które zostali skierowani przez powiatowy urząd pracy,

10) duchownymi,11) żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną służbę, z

wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego oraz żołnierzy pełniących okresową służbę wojskową,

12) osobami odbywającymi zastępcze formy służby wojskowej,13) funkcjonariuszami Służby Celnej,14) osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub

pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają osoby wymienione wyżej w p. 1 i 3.

Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, z wyjątkiem bezrobotnych.

Pracownicy podlegają ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Pozostali pracownicy mogą być objęci dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym.

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników finansują z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczeni i płatnicy składek.

Składki na ubezpieczenie chorobowe pracowników finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni.

Składki na ubezpieczenie wypadkowe pracowników finansują w całości, z własnych środków, płatnicy składek.

Stopy procentowe składek wynosiły wg ustawy pierwotnej:1) 19,52 % podstawy wymiaru - na ubezpieczenie emerytalne, 2) 13,00 % podstawy wymiaru - na ubezpieczenia rentowe,3) 2,45 % podstawy wymiaru - na ubezpieczenie chorobowe,4) od 0,90 % do 3,60 % podstawy wymiaru - na ubezpieczenie

wypadkowe.

Wysokość składek na poszczególne ubezpieczenia od 1 stycznia 1999 r. wynosiła:

• ubezpieczenie emerytalne 19,52% podstawy wymiaru,

• ubezpieczenia rentowe: - od 1.01.1999 r. do 30.06.2007 r. 13,00% podstawy

wymiaru,- od 1.07.2007 r. do 31.12.2007 r. 10,00% podstawy

wymiaru,- od 1 stycznia 2008 r. 6,00% podstawy wymiaru,

• ubezpieczenie chorobowe 2,45% podstawy wymiaru,

• ubezpieczenie wypadkowe (od 1.04.2006 r. ustalana przez zakład): (wg ustawy: od 0,40 % do 8,12 % podstawy wymiaru) - od 1.01.1999 r. do 31.12.2002 r. 1,62% podstawy wymiaru,- od 1.01.2003 r. do 31.03.2006 r. od 0,97% do 3,86%

podstawy wymiaru,- od 1.04.2006 r. do 31.03.2007 r. od 0,90% do 3,60%

podstawy wymiaru,- od 1.04.2007 r. do 31.03.2009 r. od 0,67% do 3,60%

podstawy wymiaru,- od 1.04.2009 r. - od 0,67% do 3,33% podstawy wymiaru.

od 1.04.2009

suma składek: pracownik: pierwotnie 18,71%, obecnie 13,71%,pracodawca (bez wypadkowego): pierwotnie 16,26%, obecnie 14,26%.

Rozkład płaconych składek przedstawia poniższa tabela :

Na ubezpieczenie emerytalne

Na ubezpieczenie rentowe

Na ubezpieczenie chorobowe

Na ubezpieczenie wypadkowe

od 1.01.1999 r. do 30.06.2007 r. pracownik pracodawca pracownik pracodawca pracownik pracodawca

9,76% 9,76% 6,50% 6,50% 2,45% od 0,9% do 3,6% Razem 19,52% Razem 13,00% Razem 2,45% Razem

od 0,9% do 3,6% od 1 stycznia 2008 r.

pracownik pracodawca pracownik pracodawca pracownik pracodawca

9,76% 9,76% 1,50% 4,50% 2,45% (od 0,67% do 3,6%)

od 1 kwietnia 2009 r. od 0,67% do 3,33%

Razem 19,52% Razem 6,00% Razem 2,45% Razem od 0,67% do 3,33%

• Składka na Fundusz Pracy wynosi 2,45% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

• Składka na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wynosi 0,10% podstawy wymiaru.

W ramach FUS wyodrębnione są fundusze:1) emerytalny, z którego finansowane są wypłaty emerytur,

2) rentowy, z którego finansowane są wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy, rent szkoleniowych, rent rodzinnych, dodatków do rent rodzinnych dla sierot zupełnych, dodatków pielęgnacyjnych, zasiłków pogrzebowych oraz świadczenia zlecone ZUS do wypłaty podlegające finansowaniu z budżetu państwa, a także wydatki na prewencję rentową,

3) chorobowy, z którego finansowane są świadczenia z tytułu zwolnienia lekarskiego,

4) wypadkowy, z którego finansowane są świadczenia związane z wypadkami, a także koszty prewencji wypadkowej określone w odrębnych przepisach,

5) rezerwowe:

a) ubezpieczeń rentowych oraz chorobowego,

b) ubezpieczenia wypadkowego.

Przychody FUS pochodzą:

1) ze składek na ubezpieczenia społeczne, niepodlegających przekazaniuna rzecz otwartych funduszy emerytalnych;2) ze środków rekompensujących kwoty składek przekazanych na rzeczotwartych funduszy emerytalnych;3) z wpłat z budżetu państwa oraz z innych instytucji, przekazanych naświadczenia, których wypłatę zlecono Zakładowi, z wyjątkiem świadczeńfinansowanych z odrębnych rozdziałów budżetowych oraz wpłat zinstytucji zagranicznych;4) z oprocentowania rachunków bankowych FUS;5) z lokat dokonywanych w jednostki uczestnictwa funduszy rynkupieniężnego,6) z odsetek od nieterminowo regulowanych zobowiązań wobec FUS;7) ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, wraz z odsetkami;8) z dotacji z budżetu państwa;9) ze środków FRD.Za zgodą ministra właściwego do spraw finansów publicznych FUS możezaciągać kredyty.

FUS w 2010 r.• dotacja z budżetu państwa: 38,1 mld zł,• refundacja z tytułu przekazania składek do OFE:

22,3 mld zł,• składki na ubezpieczenia społeczne: 89,8 mld zł,• środki z FRD: 7,5 mld zł,

• świadczenia pieniężne: 156,9 mld zł,• w tym: emerytury i renty 143,4 mld zł.

liczba wypłacanych rent i emerytur w 2009 r.: 7,4 mln

Świadczenia związane z ubezpieczeniem rentowym

- renta z tytułu niezdolności do pracy zależna od okresu składkowego (stała, okresowa, szkoleniowa),

- renta rodzinna,

- zasiłek pogrzebowy.

Świadczenia związane z ubezpieczeniem chorobowym

- zasiłek chorobowy (za pierwsze 33 dni w danym roku kalendarzowym „zasiłek” wypłaca pracodawca ze środków własnych w wysokości min. 80% podstawy wynagrodzenia lub 70% przy pobycie w szpitalu; za kolejne dni zasiłek wypłaca ZUS),

- świadczenie rehabilitacyjne,

- zasiłek wyrównawczy,

- zasiłek macierzyński,

- zasiłek opiekuńczy.

Świadczenia związane z ubezpieczeniem wypadkowym (wypadek przy pracy lub choroba zawodowa)

- zasiłek chorobowy,

- świadczenie rehabilitacyjne,

- zasiłek wyrównawczy,

- renta z tytułu niezdolności do pracy,

- renta szkoleniowa,

- renta rodzinna.

Fundusz Rezerwy Demograficznej tworzy się dla ubezpieczeń emerytalnych ze środków pozostających w dniu 31 grudnia każdego roku na rachunku funduszu emerytalnego, pomniejszonych o kwotę niezbędną na zapewnienie wypłat świadczeń przypadających na pierwszy miesiąc kolejnego roku.

• FRD zasilają także środki z prywatyzacji mienia Skarbu Państwa. w wysokości 40 % przychodów z tego tytułu.

Część składki na ubezpieczenie emerytalne w wysokości 0,35 % podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne jest odprowadzana przez ZUS do FRD (od 2009 r.).

Środki FRD mogą być wykorzystane wyłącznie na uzupełnienie niedoboru funduszu emerytalnego wynikającego z przyczyn demograficznych.

stan funduszu na koniec 2009 r.: 7 331,0 mln zł:• bony, obligacje i inne papiery wartościowe Skarbu

Państwa: 5 952,2 mln zł,• depozyty bankowe i bankowe papiery wartościowe:

637,3 mln zł,• akcje: 718,5 mln zł.

24 sierpnia 2010 r. Rząd zdecydował o przesunięciu 7,5 mld zł z Funduszu Rezerwy Demograficznej do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Ubezpieczenie zdrowotne

Wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9,00 %, przy czym:

1) do dnia 31 grudnia 2003 r. - 8 % podstawy wymiaru;2) od dnia 1 stycznia 2004 r. do dnia 31 grudnia 2004 r. - 8,25 %

podstawy wymiaru;3) od dnia 1 stycznia 2005 r. do dnia 31 grudnia 2005 r. - 8,5 %

podstawy wymiaru;4) od dnia 1 stycznia 2006 r. do dnia 31 grudnia 2006 r. - 8,75 %

podstawy wymiaru;5) od dnia 1 stycznia 2007 r. - 9,00 % podstawy wymiaru.

Składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca osoba podlegająca ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Część składki w wysokości 7,75 % odliczana jest od podatku.

Za osobę pozostającą w stosunku pracy lub w stosunku służbowym składkę jako płatnik oblicza, pobiera z dochodu ubezpieczonego i odprowadza pracodawca. Pośrednikiem jest ZUS.

Ubezpieczenie zdrowotne jest oparte na zasadach:1) równego traktowania obywateli oraz solidarności

społecznej;2) zapewnienia ubezpieczonemu swobodnego dostępu

do świadczeń zdrowotnych i wolnego wyboru świadczeniodawców, na warunkach określonych w ustawie.

Ubezpieczenie rolnicze obejmuje:+ ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie,+ ubezpieczenie emerytalno-rentowe.

Ubezpieczenia te realizowane są przez fundusze:• ubezpieczenie emerytalno-rentowe finansowane przez

Fundusz Emerytalno-Rentowy ze składek od rolników i dotacji budżetowej,

• ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie finansowane przez Fundusz Składkowy ze składek od rolników.

Fundusze Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego:

Fundusz Emerytalno-Rentowy (1991) Fundusz Prewencji i Rehabilitacji (1991) Fundusz Administracyjny (1991) Fundusz Składkowy Ubezpieczenia

Społecznego Rolników (1991)

Podstawa prawna:Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu

społecznym rolników (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291)

historia:pierwsza ustawa o ubezpieczeniu rolników z 1962 r. o

przejmowaniu niektórych nieruchomości rolnych ... oraz zabezpieczeniu emerytalnym właścicieli tych nieruchomości. (dla gospodarstw o pow. min. 2 ha)

Wysokość składek na ubezpieczenie społeczne rolnikóww I kwartale 2011 r.

Składki na ubezpieczenie za każdego ubezpieczonego opłaca rolnik. Jeżeli działalność rolnicza jest prowadzona na rachunek kilku osób, obowiązek opłacenia składki ciąży na nich solidarnie.

Obowiązek opłacenia składki powstaje od dnia, w którym powstało ubezpieczenie, a ustaje od dnia, w którym ustało ubezpieczenie

Przepisy ustawy dotyczące ubezpieczenia rolnika i świadczeń przysługujących rolnikowi stosuje się także do małżonka rolnika, chyba że ten małżonek nie pracuje w gospodarstwie rolnika ani w gospodarstwie domowym bezpośrednio związanym z tym gospodarstwem rolnym.

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który wskutek choroby jest niezdolny do pracy nieprzerwanie przez co najmniej 30 dni, jednak nie dłużej niż przez 180 dni.

Składka miesięczna za każdego ubezpieczonego wynosi 10 % emerytury podstawowej.

Rolnik, którego gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 50 ha przeliczeniowych, opłaca dodatkową składkę miesięczną w wysokości:

1) 12 % emerytury podstawowej – w przypadku gdy gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych do 100 ha przeliczeniowych;

2) 24 % emerytury podstawowej – w przypadku gdy gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 100 ha przeliczeniowych do 150 ha przeliczeniowych;

3) 36 % emerytury podstawowej – w przypadku gdy gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 150 ha przeliczeniowych do 300 ha przeliczeniowych;

4) 48 % emerytury podstawowej – w przypadku gdy gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 300 ha przeliczeniowych.

Emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

- osiągnął wiek emerytalny; wiek emerytalny kobiety wynosi 60 lat, a mężczyzny 65 lat i podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat, lub

- osiągnął wiek 55 lat, jeśli jest kobietą, albo 60 lat, jeśli jest mężczyzną i podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 30 lat.

Status ubezpieczonegoi wielkość gospodarstwa rolnego

Wysokość składki na ubezpieczenie w zł

emerytalno-rentowe wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie

Składki łącznie

od jednego ubezpieczonego kwartalniepodstawowa składka

miesięcznadodatkowa składka

miesięcznarazem składka

miesięczna (2+3) kwartalnie składka miesięczna

kwartalnie

I. Rolnik prowadzący gospodarstwo rolne

do 50 ha 71,00 0 71,00 213,00 36,00 108,00 321,00

powyżej 50 ha do 100 ha 71,00 85,00 156,00 468,00 36,00 108,

00 576,00

powyżej 100 ha do 150 ha 71,00 170,00 241,00 723,00 36,00 108,

00 831,00

powyżej 150 ha do 300 ha 71,00 254,00 325,00 975,00 36,00 108,

00 1 083,00

powyżej 300 ha 71,00 339,00 410,00 1 230,00 36,00 108,00 1 338,00

Domownik (w każdej grupie obszarowej gospodarstwa rolnego) 71,00 0,00 71,00 213,00 36,00 108,

00 321,00

Status ubezpieczonegoi wielkość gospodarstwa rolnego

Wysokość składki na ubezpieczenie w zł

emerytalno-rentowe wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie

Składki łącznie

od jednego ubezpieczonego kwartalniepodstawowa składka

miesięcznadodatkowa składka miesięczna

razem składka

miesięczna (2+3)

kwartalnie składka miesięczna kwartalnie

II. Rolnik prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą i gospodarstwo rolne

do 50 ha 142,00 0,00 142,00 426,00 36,00 108,00 534,00

powyżej 50 ha do 100 ha

142,00 85,00 227,00 681,00 36,00 108,00 789,00

powyżej 100 ha do 150 ha

142,00 170,00 312,00 936,00 36,00 108,00 1044,00

powyżej 150 ha do 300 ha

142,00 254,00 396,00 1 188,00 36,00 108,00 1 296,00

powyżej 300 ha 142,00 339,00 481,00 1 443,00 36,00 108,00 1 551,00

Domownik prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą (w każdej grupie obszarowej gospodarstwa rolnego)

142,00 0,00 142,00 426,00 36,00 108,00 534,00

Składka na ubezpieczenie zdrowotne rolnika podlegającego ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy, który prowadzi działalność rolniczą na gruntach rolnych jest równa kwocie odpowiadającej cenie połowy 1 kwintala żyta z każdego hektara przeliczeniowego użytków rolnych w prowadzonym gospodarstwie rolnym, ustalonej dla celów wymiaru podatku rolnego. (art. 22 ust. 1 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ)

- obowiązywała do końca 2010 r.

Składka ta finansowana była przez budżet państwa poprzez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

W 2011 r. kwota roczna składek na ubezpieczenie zdrowotne rolników wynosi 1,86 mld zł i płacona jest przez budżet państwa. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego przekazuje do Narodowego Funduszu Zdrowia składki miesięcznie w wysokości 1/12 tej kwoty.

KRUS FER 2010 r.

• składki: 1,4 mld zł,• dotacja z budżetu państwa: 15,3 mld zł,

• emerytury rolne: 10,9 mld zł,• renty rolne: 2,5 mld zł,• składki na ubezpieczenie zdrowotne: 1,9 mld zł.

liczba ubezpieczonych w 2008 r.: 1 584 884

NFZ 2010 r.

• składki ZUS: 52,3 mld zł,• składki KRUS: 3,2 mld zł,

• leczenie szpitalne: 27,0 mld zł,• podstawowa opieka zdrowotna: 7,3 mld zł,• leczenie stomatologiczne: 1,7 mld zł,• refundacja leków: 8,5 mld zł.

liczba świadczeniobiorców w 2009 r.: 36 767 550

Płatnicy składek na ubezpieczenia społeczne

• pracodawca - w stosunku do pracowników, także w stosunku do tych pracowników, którzy przebywają na urlopie wychowawczym lub pobierają zasiłek macierzyński, z wyłączeniem osób, którym zasiłek wychowawczy lub macierzyński wypłaca ZUS,

• jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi (np. zleceniodawca za zleceniobiorcę), także w stosunku do tych osób, które przebywają na urlopie wychowawczym lub pobierają zasiłek macierzyński, z wyłączeniem osób, którym zasiłek wychowawczy lub macierzyński wypłaca ZUS,

• jednostka wypłacająca świadczenia socjalne i zasiłki socjalne - w stosunku do osób pobierających świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osób pobierających zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia,

• ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne (np. osoba prowadząca pozarolniczą działalność),

• ośrodek pomocy społecznej - w stosunku do osób pobierających zasiłki stałe lub gwarantowane zasiłki okresowe z pomocy społecznej,

• powiatowy urząd pracy - w stosunku do osób pobierających zasiłek dla bezrobotnych lub stypendium,

• ZUS - w stosunku do osób podlegających ubezpieczeniom społecznym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym pobierających zasiłek wychowawczy lub z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego albo zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, jeżeli zasiłki te wypłaca ZUS.

System emerytalny

Systemy ubezpieczeń emerytalnych

System repartycyjny, System kapitałowy.

System repartycyjny, oparty na solidarności międzypokoleniowej, polega na tym, że młodsze generacje (pracujący) finansują emerytury generacji starszych (emerytów).

W związku z tym system repartycyjny może prawidłowo funkcjonować tylko wtedy, gdy zachowane są właściwe relacje pomiędzy liczbą ludności czynnej zawodowo, a liczbą pobierających świadczenia emerytalno-rentowe.

System kapitałowy jest to taki system, w którym składki na ubezpieczenie, gromadzone są na indywidualnych kontach ubezpieczonych przez wyspecjalizowane fundusze emerytalne, które zgromadzone pieniądze inwestują na rynkach finansowych, teoretycznie pomnażając zdeponowane środki, przeznaczone na przyszłe emerytury.

W wielu państwach świata występuje jednoczesne funkcjonowanie tych dwóch systemów jednocześnie.

System ubezpieczeń emerytalnych (repartycyjno-kapitałowy) opiera się na trzech filarach:

I filar to Fundusz Ubezpieczeń Społecznych zarządzany przez ZUS. Segment ten ma charakter powszechny i obowiązkowy. Finansowany jest z obowiązkowych składeknaliczanych pracownikowi, ale płaconych przez płatników(zakłady pracy) i ubezpieczonych.

Każdy ubezpieczony ma swoje „konto” w ZUS, gdzie są ewidencjonowane zdarzenia dotyczące stanu wpływu składek. Kwota składek powinna być corocznie waloryzowana. Wysokość przyszłej emerytury wypłacanej z I filaru ma byćwynikiem podzielenia zebranej sumy na indywidualnym rachunku przez statystyczny dalszy okres życia.

II filar stanowią otwarte fundusze emerytalne.Jest on obowiązkowy dla ubezpieczonych, którzy w dniu 1 stycznia 1999 r. nie ukończyli 30 lat. Ubezpieczeni w wieku od 30 do 50 lat w dniu 1 stycznia 1999 r. mogli wybrać, czy pozostaną w starym ZUS, czy przystąpią do otwartego funduszu emerytalnego.

Filar ten finansowany jest ze składek emerytalnych płaconych przez ubezpieczonych (7,3% składki emerytalnej obciążającej ubezpieczonego), które przekazywane są do OFE, gdzie odkładane są na indywidualnych kontach i kapitalizowane.

W okresie gromadzenia, środki na rachunku uczestnika OFE pochodzić będą z comiesięcznej składki płaconej przez ubezpieczonego oraz odpisów zysku uzyskanych przez otwarte fundusze emerytalne z inwestowania kapitału zgromadzonego na indywidualnych kontach uczestników.

Fundusz powinien raz do roku na żądanie uczestnika informować go o stanie jego rachunku.

III filar tworzą dodatkowe, dobrowolne systemy indywidualnych lub zbiorowych programów oszczędnościowych (oszczędnościowo-ubezpieczeniowych). W jego ramach pieniądze ubezpieczonych mogą być lokowane np. w bankach, rynkowych funduszach inwestycyjnych, zakładach ubezpieczeń czy towarzystwach ubezpieczeńwzajemnych.

• Pracownicze Programy Emerytalne

• Indywidualne Konta Emerytalne

OFE wartości jednostek rozrachunkowych z 01.04.200917:12 02.04.2009 czwartek

OFE 1.04 31.03 zmiana (%) aktywa (zł)AIG 22,29 22,33 -0,18 10 923 831 380Allianz 22,20 22,21 -0,05 3 718 297 237Bankowy 22,47 22,49 -0,09 3 981 083 441Commercial Union 22,96 22,98 -0,09 35 390 408 364Warta 23,65 23,68 -0,13 2 032 450 723ING 24,71 24,73 -0,08 32 852 495 609Nordea 23,94 23,98 -0,17 5 171 468 374Aegon 23,25 23,27 -0,09 5 826 943 126Pekao 22,35 22,35 0,00 2 219 064 228Pocztylion 21,97 21,99 -0,09 2 761 175 733Polsat 24,92 24,92 0,00 1 283 428 996PZU Złota Jesień 23,32 23,35 -0,13 18 634 590 884AXA 23,32 23,34 -0,09 6 668 512 462Generali 24,46 24,47 -0,04 5 596 012 745

cecha I filar II filar III filarPPE / IKE

charakter podstawowy podstawowy dodatkowy

metoda finansowania repartycyjny kapitałowy kapitałowy

źródła finansowaniaskładka

ubezpieczonego i pracodawcy

składka ubezpieczonego

składka osoby fizycznej

(i pracodawcy)

inicjatywa państwo państwo osoba fizyczna (i pracodawca)

świadczenie emerytura emerytura dodatkowe środki finansowe

charakter uczestnictwa obowiązkowy (obowiązkowy) dobrowolny

zarządzanie zasobami finansowymi

publiczne prywatne prywatne

dziedziczenie środków nie tak tak

ustawowy podział uczestników systemu według wieku:

- urodzeni przed 1 stycznia 1949 r. - tylko I filar,

- urodzeni pomiędzy 1 stycznia 1949 r. a 31 grudnia 1968 r. - do wyboru: tylko I filar lub I i II filar,

- urodzeni od 1 stycznia 1969 r. - tylko I i II filar.

Na koncie ubezpieczonego ewidencjonuje się informacje:- o zwaloryzowanej wysokości składek na ubezpieczenie emerytalne, z wyłączeniem składek na otwarte fundusze emerytalne:

1) należnych – w przypadku ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, 2) wpłaconych – w przypadku ubezpieczonych będących płatnikami składek,

- o zwaloryzowanej wysokości składek na otwarte fundusze emerytalne,- o kapitale początkowym oraz zwaloryzowanym kapitale początkowym,- o okresach pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, przekazane w zgłoszeniu danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,- o faktach pozaubezpieczeniowych, mających wpływ na prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i na ich wysokość.

opłaty związane z OFE:

- opłata dystrybucyjna (od składki) - określony przez statut OFE procent kwoty składek przekazanych przez ZUS - max. 7 %, do 2014 r. ma być max. 3,5 %,

- opłata za zmianę OFE - zróżnicowana do 2 lat stażu, później bez opłaty,

- opłata za zarządzanie kapitałem - miesięcznie max. 0,045% zarządzanych aktywów

Wypłata emerytury pochodzącej z Otwartego FunduszuEmerytalnego rozpoczyna się z chwilą wypłacania emerytury z ZUS-u.

Wypłatą emerytur z II-filaru mają zajmować się tzw. Zakłady Emerytalne, do których zostaną przekazane środki z OFE. (obecnie ZUS w formie emerytury okresowej)

Zakładane były 4 możliwe formy wypłaty emerytur:1. emerytura dożywotnia,2. emerytura dożywotnia z gwarantowanym okresem płatności (minimum 10 lat),3. emerytura dożywotnia małżonków,4. emerytura dożywotnia małżonków, z gwarantowanym okresem płatności (minimum 10 lat).

Ustawa o emeryturach kapitałowych z 21 listopada 2008 r. (Dz. U. z dnia 24 grudnia 2008 r.)

Emerytowi (członkowi OFE) przysługiwać będą dwa rodzaje emerytur kapitałowych: okresowa lub dożywotnia.

Okresowa, dla osób (kobiet) do 65 roku życia, ustalana i wypłacana przez ZUS ze środków zgromadzonych w OFE.

Dożywotnia, dla osób po 65 roku życia, ustalana i wypłacana przez ZUS, ze środków Funduszu Dożywotnich Emeryt Kapitałowych FDEK przekazanych przez OFE za pośrednictwem ZUS.

Emerytury okresowe wypłacane z OFE

I kwartał 20098 osób w skali kraju,• najniższa emerytura - 24,40 zł,• najwyższa emerytura - 62,70 zł,• emerytura średnia - 47,00 zł,• minimalna kwota zgromadzona w OFE, uprawniająca do

uzyskania emerytury okresowej - 3263 zł,

III kwartał 2009- 153 kobiety – suma emerytur 15 601,15 zł

koniec 2009- 218 kobiet – średnia emerytura 92,40 zł

maksymalna emerytura 153,60 zł

Ustawa o funduszach dożywotnich emerytur kapitałowych z 19 listopada 2008 r. – zawetowana przez Prezydenta

Ustawa przewidywała utworzenie funduszy dożywotnich emerytur kapitałowych (tzw. funduszy DEK), zarządzanych przez zakłady emerytalne.

Fundusze te miały być uprawnione do wypłaty dożywotnich emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych.

Po raz pierwszy emerytury te mają być wypłacane w 2014 r. Każdy fundusz miał być osobą prawną.

Aby zapewnić pewność wypłat miał być utworzony Fundusz Gwarantowanych Dożywotnich Emerytur Kapitałowych (FGDEK), którym zarządzać miał Bank Gospodarstwa Krajowego.

Zakładano, że środki FGDEK będzie można przeznaczyć na wypłatę dożywotnich emerytur kapitałowych lub wypłat gwarantowanych, np. w sytuacji likwidacji lub ogłoszenia upadłości zakładu emerytalnego.

Do projektu ustawy wprowadzono również tzw. mechanizm wyrównawczy. Oznaczało to, że fundusze miały uczestniczyć w wyrównywaniu różnic finansowych między nimi, które wynikają ze struktury płci emerytów. Miało to zapobiec sytuacji, w której fundusz do którego trafia więcej kobiet, ma większe obciążenia finansowe tylko dlatego, że jego klientki żyją dłużej.

Wyrównaniem finansowym miał się zająć Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ustawa miała obowiązywać od 2013 r.

Wysokość składek na ubezpieczenia społeczne

Składki za wrzesień, październik i listopad 2008 r.

* dla prowadzących działalność gospodarczą

Składka na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne dla nieprowadzących działalności gospodarczej przekazywana za pośrednictwem ZUS do NFZ za wrzesień 2008 r. wynosi miesięcznie nie mniej niż 283,71 zł.

Rodzaj składki Z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym

Bez dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego

Ubezpieczenia społeczne

527,17 zł 483,78 zł

Ubezpieczenie zdrowotne *

212,78 zł 212,78 zł

Uczestnicy II i III filara ubezpieczeń emerytalnych w 2008 r.

• OFE - ponad 13 mln osób,

• IKE - około 1 mln osób,• PPE - ponad 300 tys. osób ok. 1000 programów

W 2009 r.• PPE 333,5 tys. osób 1099 programów

31.01.2011 OFE ponad 15 mln osób

Finanse Funduszy Ubezpieczeń Społecznych

rok 2007 FUS (ZUS) FER (KRUS)w mld zł

WYDATKI 118,1 13,3emerytury 75,2

13,0renty 31,3zasiłki chorobowe 3,6 -zasiłki macierzyńskie 1,4 -renty wypadkowe 3,6 -

PRZYCHODY 129,7 15,9składki 88,0 1,2dotacje budżetu państwa 23,9 14,7

18,5% 92,5%OFE 16,2 -

Narodowy Fundusz Zdrowia

rok 2007 rok 2008

przychody 43,3 50,4składki 42,2 48,1

ZUS - 44,2KRUS - 3,9

świadczenia finansowe

składki dotacjedotacje

składki

składki

składki

składki

składki

składki

składki

BUDŻET PAŃSTWA

ZUSFUS

KRUS

NFZ

FUNDUSZE INSTYTUCJI

I FIRM-

prywatne i publiczne

FUNDUSZE PRYWATNE

-UBEZPIECZENI

UBEZPIECZENI

świadczenia finansowe świadczenia rzeczowe

SŁUŻBA ZDROWIA

OFE

ZAKŁADY EMERYTALNEemerytury