1

Kurs: Zasady pielęgnacji włosów

Źródło: http://fotolia.com/

KURS Zasady pielęgnacji włosów

MODUŁ Typy i rodzaje włosów

2

Kurs: Zasady pielęgnacji włosów

5 Typy i rodzaje włosów

5.1 Rodzaje i typy włosów ludzkich1

Włosy pełnią funkcję ochronną oraz wpływają na wygląd człowieka, harmonizując z jego pozostałymi fizycznymi cechami. Włosy zaczynają tworzyć się w 3 miesiącu życia zarodka. Pierwsze miejsce, w których się uwidaczniają, to łuki brwiowe i miejsca wokół ust. W 7. miesiącu pokrywają całą skórę delikatnym, krótkim i jasnym meszkiem (lanugo). Materiałem do wytwarzania włosa jest warstwa rozrodcza naskórka. Ciało rodzącego się człowieka pokryte jest prawie całe owłosieniem, oprócz dłoni, żołędzi, prącia, łechtaczki, podeszew stóp i grzbietowych powierzchni dalszych paliczków palców. Przed urodzeniem lub po nim pierwsze owłosienie (meszek) na ciele noworodka zastaje zastąpione przez tzw. meszek stały, który rośnie i grubieje w okresie dojrzewania. Włosy występujące w różnych okresach wiekowych można podzielić na owłosienie: pierwotne, wtórne i ostateczne.

5.1.1 Owłosienie pierwotne

Pojawia się w 3 miesiącu życia płodowego, najczęściej ma barwę jasną, jest miękkie, delikatne, stosunkowo długie. Pokrywa całe ciało płodu, zazwyczaj znika przed narodzinami lub miesiąc, dwa po urodzeniu.

5.1.2 Owłosienie wtórne

Są to włosy dziecka znajdujące się na jego głowie, aż do okresu dojrzewania płciowego. Zazwyczaj delikatne, cienkie i miękkie, natomiast całe ciało dziecka pokrywa delikatny meszek, tzw. meszek stały.

5.1.3 Owłosienie ostateczne

Pojawia się po okresie dojrzewania płciowego. Włosy są mocne, szorstkie, długie, barwnik występuje od najmłodszych lat. Włosy ostateczne występują na głowie, brwiach i powiekach, tam tworzą rzęsy. W okresie dojrzewania wymieniają wcześniejszy meszek w okolicach narządów płciowych oraz pod pachami. Okres wzrastania tego owłosienia trwa do 50 roku życia i odbywa się cyklicznie od aktywnego wzrostu po czas spoczynku. Zarówno płeć, jak i wiek ma wpływ na ich indywidualne rozmieszczenie. Na głowie znajduje się około 100 tysięcy włosów; liczba jest zmienna w zależności od koloru. Bruneci i osoby z rudymi włosami mają na ogół o 30% mniej włosów niż blondyni. Włosy na głowie różnią się też przekrojem poprzecznym łodygi, która może być owalna, okrągła bądź nerkowata. Czynniki takie jak długość, zabarwienie, kształt, zależą od miejsca ich występowania, tzn.: na rzęsach, brwiach czy na głowie.

5.2 Rodzaje włosów

Wyróżniamy trzy rodzaje włosów: 1 Jazienicka I., Chodorowska G., Budzyński J., Włosy. Fizjologia i zaburzenia struktury, Dermatologia Estetyczna VIII 2006, nr 2.

3

Kurs: Zasady pielęgnacji włosów

włosy szczeciniaste;

meszek włosowy;

włosy długie.

5.2.1 Włosy szczeciniaste

Rosną na brwiach, rzęsach, w nosie, i w uszach. Są grube przy nasadzie i cieńsze na końcach. Ten rodzaj włosa ma silnie unerwiony mieszek włosowy, sam włos jest mało sprężysty i elastyczny. Funkcję ochronną pełnią włosy w nosie i w uszach – chronią przed owadami i zatrzymują zanieczyszczenia.

Włosy szczeciniaste

Tabela 5.1 Włosy szczeciniaste

Źródło: http://www.wydawnictwopzwl.pl/download/104640540.pdf

5.2.2 Meszek włosowy

Porasta całe ludzkie ciało oprócz zrogowaciałych części skóry. Długość i grubość włosów wełniastych zależy od rasy i płci. Zalicza się je do najcieńszych i najkrótszych włosów rosnących na ciele człowieka.

5.2.3 Włosy długie

Porastają głowę, wzgórek łonowy i twarz u mężczyzn. W zależności od rasy i płci długość włosów jest różna, a proces wzrostu trwa 5–6 lat. W ciągu miesiąca rosną przeciętnie do 1 cm. Najwięcej mają ich blondyni, nawet do 140 tysięcy, wyrastają w grupkach po 2 do 6. Ich grubość, ilość, długość oraz przekrój poprzeczny jest różny i zależy od rasy ludzkiej. Oprócz długich, rozwiniętych włosów, w obrębie głowy występuje również owłosienie typu meszkowego.

5.2.4 Ułożenie włosów

Włosy nie są położone prostopadle do skóry, lecz skośnie, co wpływa na różne ich ułożenie, które przyjmuje postać „pasm”, „strumieni włosów” bądź „wirów”.

4

Kurs: Zasady pielęgnacji włosów

Zaburzenia kierunku wzrostu włosa, np. wirów, mogą być dziedziczne. Występują zazwyczaj na wierzchołku głowy, w tylnej części nad karkiem lub przy granicy porostu.

5.2.5 Grubość włosów

Uzależniona jest od okolic, w jakich występują. Najcieńsze włosy to meszek, a najgrubsze włosy znajdują u mężczyzn na brodzie i częściach łonowych.

5.2.6 Kształt włosów

Zasadnicza budowa włosów jest taka sama u ludzi różnych ras, ale ich kształt jest inny. Wyróżniamy trzy grupy włosów: gładkie, faliste oraz kędzierzawe. W przekroju poprzecznym przybierają różne kształty:

włosy gładkie – proste – mają kształt okrągły, ten rodzaj można spotkać np. u mieszkańców północnej Europy, Eskimosów, Indian oraz Azjatów;

włosy pofalowane – mają kształt owalny, spotkać je można np. u mieszkańców Australii, południowej Europy;

włosy nadmiernie kędzierzawe w przekroju poprzecznym są skręcone wzdłuż osi na całej długości. Ich kształt jest nerkowaty, zbliżony do fasoli, spotyka się je u Murzynów, Buszmenów, Papuasów.

5.3 Właściwości włosów2

Właściwości włosów zależą od ich struktury i budowy:

higroskopijność – jest to zdolność włosów do wchłaniania wilgoci z powietrza: fryzura w kontakcie z wilgotnym powietrzem traci swoją formę i kształt. Włosy powinny mieć ok. 10% wody, aby miały zdrowy wygląd, odpowiednią odporność na zerwanie oraz sprężystość. Zabiegi chemiczne niszczą strukturę włosa. Ma to wpływ na większe wchłanianie wilgoci i jej utratę, np. podczas suszenia;

wytrzymałość na zerwanie – cecha wyznaczająca maksymalne obciążenie, któremu włos może być poddany, zanim zostanie zerwany. Zdrowy włos wytrzyma obciążenie ok. 90–110 gramów. Natomiast włosy zniszczone, poddawane procesom chemicznym lub mokre są bardziej podatne na zerwanie;

2 http://www.pieknewlosy.info/wlasciwosci_wlosow

5

Kurs: Zasady pielęgnacji włosów

sorpcyjność – to zdolność włosów do wchłaniania substancji – chłonność. Na sorpcyjność ma wpływ odczyn: odczyn kwaśny domyka łuski włosa i zmniejsza ich sorpcyjność, a odczyn zasadowy rozchyla łuski, zwiększając chłonność. Wyższa temperatura, zniszczenie, porowatość mają wpływ na podniesienie chłonności, a wnikająca woda powoduje pęcznienie włosów;

grubość – pomiar wykonywany jest specjalnym urządzeniem; średnica normalnego włosa to 0,07 mm, delikatne włosy mogą mieć 0,03 mm, a bardzo grube – aż 0,12 mm. Grubość włosów ma wpływ na wybór odpowiednich narzędzi tnących, właściwych preparatów stylizujących oraz zabiegów chemicznych;

rozciągliwość – to stopień rozciągania włosów pod wpływem działającej siły. Włos rozciągnięty o ok. 10% po zaprzestaniu działania siły kurczy się i wraca do swojej początkowej długości, co oznacza, że włosy są elastyczne. Jeżeli zostaną rozciągnięte mocniej, to po zaprzestaniu działania siły naprężającej nie wrócą do pierwotnej długości – to spowoduje trwałe uszkodzenie struktury włosów. Gdy siła naprężenia włosa będzie bardzo duża, dojdzie do jego zerwania – zniszczenia;

kapilarność – jest to zdolność do przenikania i przekazywania płynów, wykorzystuje się tę cechę w zbiegach chemicznych;

elektroujemność – świadczy o obecności we włosach ładunków ujemnych i dodatnich. Ładunki ujemne znajdują się na powierzchni włosów i są pomocne w zabiegach pielęgnacyjnych i farbowaniu. Ładunki dodatnie znajdują się w korze włosów i mają za zadanie przyłączać barwniki o ładunku ujemnym. Środki chemiczne powodują zwiększenie ładunków ujemnych na powierzchni włosa, co prowadzi do ich elektryzowania się.

5.4 Fazy wzrostu włosa3

Włos – to martwy, zrogowaciały twór. Z momentem całkowitego wykształcenia nie podlega wpływom fizjologicznym, natomiast czynniki te mają duży wpływ na właściwości włosa w okresie poprzedzającym jego powstawanie. Cykl włosowy – to okres od początku wzrostu włosa, aż po samoistne jego wypadnięcie i zakończenie fazy spoczynkowej. Tworzenie się mieszków włosowych następuje w życiu płodowym. Ich rozmieszczenie jest uwarunkowane genetycznie. W każdym mieszku włosowym następują po sobie kolejne trzy fazy: wzrostu i pełnej czynności, inwolucji oraz spoczynkowa. W każdej fazie mieszek włosowy ulega wyraźnym zmianom.

3 Rusting R. L., Włosy, dlaczego rosną, dlaczego wypadają, Świat Nauki, Warszawa 2001.

6

Kurs: Zasady pielęgnacji włosów

Etapy cyklu włosowego:

faza wzrostu włosa – faza ta trwa od 4 do 9 lat, w tym okresie w mieszku włosowym kształtuje się włos. Po ukształtowaniu się dolnej części mieszka komórki macierzy przekształcają się w komórki włosa. Przybywające komórki w korzeniu wypychają włos do góry i podlega on wzrostowi. Koniec wzrostu powiązany jest z zaprzestaniem pracy mieszka, włosy stają się cieńsze, tracą pigment i rozpoczyna się następna faza cyklu;

Rysunek 5.1 Fazy wzrostu włosa

Źródło: http://bioxet.com/polska/pl/anatomia-del-cabello.html?page=9,1

faza obumierania włosa – katagen to faza przejściowa trwająca od 2 do 3 tygodni. W górnej części mieszka powstaje wybrzuszenie, a komórki korzenia leżące poniżej obumierają. Mieszek zmniejsza się dwu-, trzykrotnie. Brodawka przesuwa się ku górze w kierunku wybrzuszenia i włosy tracą przyczepność. Włos przechodzi do następnej fazy cyklu;

Rysunek 5.2 Faza katagenu – obumieranie włosa

Źródło: http://bioxet.com/polska/pl/anatomia-del-cabello.html?page=9,1

7

Kurs: Zasady pielęgnacji włosów

faza spoczynku włosa – faza telogenu trwa 3 miesiące. W czasie tego okresu górna część mieszka włosowego odpoczywa i nie wytwarza nowego włosa. Korzeń, który jest zrogowaciały. leży bliżej powierzchni skóry. Włos przesuwa się do góry i wypada. Ilość dziennie wypadających włosów waha się między 50 a 100.

Rysunek 5.3 Faza spoczynku włosa.

Źródło: http://bioxet.com/polska/pl/anatomia-del-cabello.html?page=9,1

Kolejność cyklów jest stała, powtarzająca się wielokrotnie w ciągu całego życia. Cykl wzrostu włosa trwa około 7 lat. Proces ten zależy od pewnych czynników, tj. od wieku i płci, gruczołów dokrewnych, stanu zdrowia, cech dziedzicznych, układu nerwowego.

Powstawanie nowego włosa w tym samym mieszku następuje po około 1,5-3 miesięcy.

5.5 Barwnik i budowa włosa4

Za kolor włosów odpowiada melanina, która stanowi ok. 3% masy włosa. Melanina tworzy się w macierzy włosa z komórek zwanych melanocytami. Najwięcej melaniny znajduje się w zewnętrznej części tuż pod łuską włosa, natomiast komórki osłonki nie mają melaniny, są przezroczyste. Melanina składa się z:

eumelaniny – brązowo-czarnego pigmentu (odpowiada za poziom kolorystyczny włosów), który ma budowę ziarnistą i jest wrażliwszy na rozjaśnianie;

feomelaniny – żółto-pomarańczowo-czerwonego pigmentu (odpowiada za odcień włosów), ma mniejsze rozmiary, zawiera siarkę i jest odporniejszy na rozjaśnianie.

5.5.1 Barwnik włosa

Ziarenka pigmentu wypełniają przestrzeń międzykomórkową we włosie. Ziarna pigmentu są magazynowane we wnętrzu mikrofibrylu. Od ilości ziarnistych i ciekłych pigmentów zależy odcień i zabarwienie włosów.

Melanina zawiera związki pochodne indolu, które odpowiadają za trwałość koloru. Odpowiada również za ochronę struktury włosa przed szkodliwym działaniem promieni UV. W składzie włosów występują oba rodzaje melaniny. We włosach

4 Fiest B., Kulikowska-Jakubik T., Richter M., Fryzjerstwo. Podstawy, WSiP, Warszawa 2011.

8

Kurs: Zasady pielęgnacji włosów

ciemnych jest więcej pigmentów brązowo-czarnych eumelaniny, natomiast włosy blond i rude mają przewagę feomelaniny. W sytuacji braku melaniny mamy do czynienia z włosem siwym. Odcień włosów uzależniony jest nie od ilości, ale od proporcji między eumelaniną a feomelaniną.

Kolor ludzkich włosów oraz czas ich siwienia zależą od cech genetycznych i czynności hormonów. Osoby z jasną karnacją mają zazwyczaj jasne i cienkie włosy, osoby o ciemnej karnacji mają włosy grubsze, ciemniejsze. Różnice w odcieniach – jasny, średni, ciemny – spowodowane są ilościowym wzrostem feomelaniny w stosunku do eumelaniny. Barwy włosa dzięki temu można uszeregować następująco:

czarne – charakterystyczne dla ras czarnych oraz żółtych;

ciemne zabarwienie – wiążące się z rasą białą śródziemnomorską;

brązowe (szatyn) – odpowiednie dla naszego klimatu;

rude – charakterystyczne dla rasy anglosaskiej;

jasne – powiązane z mieszkańcami Skandynawii;

siwe – wynik zakończenia produkcji naturalnej barwy włosa.

Odcienie naturalnych kolorów:

jasny blond;

blond;

ciemny blond;

jasny brąz;

średni brąz;

ciemny brąz;

czarny.

5.5.2 Budowa włosa

Włosy są to cienkie, zrogowaciałe włókna. Składają się z części tkwiącej w skórze i sięgającej w głąb tkanki podskórnej do korzenia włosa oraz z części wystającej ponad powierzchnię skóry łodygi włosa, która nie zawiera żywych komórek.

9

Kurs: Zasady pielęgnacji włosów

Rysunek 5.4 Budowa włosa

Źródło: http://salonfryzjerskidejavu.blog.onet.pl/2010/07/21/budowa-wlosow-i-podstawowe-wiadomosci-z-fizjologii/

Korzeń włosa

Znajduje się w skórze głowy i jest otoczony pochewką, nazywaną mieszkiem włosa, zakończoną w głębi wyraźnym zgrubieniem, tzw. cebulką włosa.

Cebulka

Zwana też opuszką, jest miejscem, w którym powstaje włos. Opuszka osadzona jest w unerwionej i unaczynionej brodawce. Zadaniem brodawki jest dostarczanie do cebulki wartości odżywczych i wody. Z macierzy (matrix) powstaje włos oraz jego nabłonkowe pochewki.

Łodyga włosa (trzon)

Martwa część włosa znajdująca się ponad powierzchnią skóry zbudowana jest z:

osłonki – łuski włosa stanowiącej zewnętrzną jego część;

kory (cortex) – warstwy wewnętrznej włosa;

rdzenia (medula) – warstwy centralnej łodygi (znajduje się tylko u niektórych ludzi).

Łuska włosa

To zrogowaciała, odporna chemicznie keratyna. Zbudowana jest z warstw, zachodzących na siebie „dachówkowato”; łuski są przezroczyste. Włos zbudowany jest z 7–10 warstw łusek. Zewnętrzna warstwa zawiera cystynę (ok. 30%) – wpływa to na wyższą odporność włosa. Głębsze warstwy, położone bliżej kory włosa mają już mniejszą odporność, bo zawierają mniej cystyny. Między warstwami łusek znajduje się

10

Kurs: Zasady pielęgnacji włosów

tzw. cement międzykomórkowy, zawierający np. lipidy, ceramidy, wolne kwasy tłuszczowe, zapobiega on parowaniu wody z wnętrza włosa.

Kora włosa

Znajduje się w wewnętrznej części łodygi i stanowi 80% masy włosa, struktura jest włóknista, zbudowana z keratyny kierunkowej i niekierunkowej.

Keratyna kierunkowa

Zbudowana jest z włókien, splecione ze sobą po dwa łańcuchy keratynowe tworzą jedną protofibryllę, natomiast osiem splecionych protofibrylli tworzy jedną mikrofibryllę.

Keratyna niekierunkowa

Znajduje się między mikrofibryllami i zbudowana jest z aminokwasów. W korze włosa znajdują się jeszcze wiązania wodorowe, dzięki którym włosy można poddawać wodnej ondulacji. Wiązania peptydowe łączą aminokwasy w białko. Wiązania jonowe (solne) odpowiadają za naładowanie powierzchni włosa. Wiązania dwusiarczkowe odpowiadają za kształt włosów. W korze włosa znajduje się naturalny barwnik włosa.

Rdzeń włosa

Występuje we włosach grubych, mogą się w nim pojawić puste przestrzenie. Obecność rdzenia zmniejsza odporność mechaniczną włosów i nie wpływa na przebieg zabiegów chemicznych. Rdzeń znajduje się w przedniej i środkowej części włosa. W rdzeniu i korze znajduje się barwnik włosa.

5.6 Literatura

5.6.1 Literatura obowiązkowa

Fiest B., Kulikowska-Jakubik T., Richter M., Fryzjerstwo. Podstawy, WSiP, Warszawa 2011;

Jazienicka I., Chodorowska G., Budzyński J., Włosy. Fizjologia i zaburzenia struktury, Dermatologia Estetyczna VIII nr 2, Warszawa 2006;

Rusting R.L., Włosy, dlaczego rosną, dlaczego wypadają, Świat Nauki, Warszawa 2001.

5.6.2 Literatura uzupełniająca

Albinus I., Silke D., Nowe fryzjerstwo, REA, Warszawa 2012;

Hülsken M., Kortekamp H., Wiggelinghoff B., Fryzjerstwo wraz z poradami kosmetycznymi. Podręcznik do nauki zawodu, REA, Warszawa 2000;

Hülsken M., Kortekamp H., Wiggelinghoff B., Fryzjerstwo wraz z poradami kosmetycznymi, REA, Warszawa 2006;

Sumirska Z. (red), Bezpieczeństwo i higiena pracy w zawodzie fryzjer, SUZI, Warszawa 2002;

11

Kurs: Zasady pielęgnacji włosów

Sumirska Z. (red), Chemia preparatów fryzjerskich i ich działanie na włosach oraz Bezpieczeństwo i higiena pracy w zawodzie fryzjer, SUZI, Warszawa 2006;

Sumirska Z. (red), Nowoczesne fryzjerstwo, wyd. 2, SUZI, Warszawa 2010.

5.6.3 Netografia

http://bioxet.com/polska/pl/anatomia-del-cabello.html?page=9,1;

http://www.klinikaambroziak.pl/oferta/wskazania/zbedne-badz-nieprawidlowe-owlosienie/;

http://www.pieknewlosy.info/wlasciwosci_wlosow;

http://www.wydawnictwopzwl.pl/download/104640540.pdf;

www.google.pl/search?q=budowa+w%C5%82osa&cli.

5.7 Spis tabel

Tabela 5.1 Włosy szczeciniaste. ................................................................................................................. 3

5.8 Spis rysunków

Rysunek 5.1 Fazy wzrostu włosa .............................................................................................................. 6

Rysunek 5.2 Faza cotagenu – obumieranie włosa .............................................................................. 6

Rysunek 5.3 Faza spoczynku włosa. ........................................................................................................ 7

Rysunek 5.4 Budowa włosa ......................................................................................................................... 9

5.9 Spis treści

5 Typy i rodzaje włosów ......................................................................................................................... 2

5.1 Rodzaje i typy włosów ludzkich ................................................................................................................. 2 5.1.1 Owłosienie pierwotne ..................................................................................................................................................... 2 5.1.2 Owłosienie wtórne ........................................................................................................................................................... 2 5.1.3 Owłosienie ostateczne .................................................................................................................................................... 2

5.2 Rodzaje włosów ................................................................................................................................................ 2 5.2.1 Włosy szczeciniaste .......................................................................................................................................................... 3 5.2.2 Meszek włosowy ................................................................................................................................................................ 3 5.2.3 Włosy długie ........................................................................................................................................................................ 3 5.2.4 Ułożenie włosów ............................................................................................................................................................... 3 5.2.5 Grubość włosów ................................................................................................................................................................ 4 5.2.6 Kształt włosów ................................................................................................................................................................... 4

5.3 Właściwości włosów ....................................................................................................................................... 4 5.4 Fazy wzrostu włosa ......................................................................................................................................... 5 5.5 Barwnik i budowa włosa ............................................................................................................................... 7

5.5.1 Barwnik włosa .................................................................................................................................................................... 7 5.5.2 Budowa włosa..................................................................................................................................................................... 8

5.6 Literatura .......................................................................................................................................................... 10 5.6.1 Literatura obowiązkowa ............................................................................................................................................. 10 5.6.2 Literatura uzupełniająca ............................................................................................................................................. 10 5.6.3 Netografia .......................................................................................................................................................................... 11

12

Kurs: Zasady pielęgnacji włosów

5.7 Spis tabel ........................................................................................................................................................... 11 5.8 Spis rysunków ................................................................................................................................................. 11