TWORZENIE I PODZIAŁ WYNIKU FINANSOWEGO

1. Wynik finansowy jako element sprawozdawczości finansowej

1.1 Pojęcie wyniku finansowego.

Wynik finansowy podobnie jak większość funkcjonujących w naukach

ekonomicznych terminów, jest różnie definiowany i rozumiany przez ekonomistów

i instytucje zajmujące się finansami, rachunkowością i analizą ekonomiczno-

finansową przedsiębiorstw. Różnice terminologiczne znajdują swój wyraz bądź 

w definicjach podawanych przez poszczególnych autorów, bądź przy interpretacji

treści i formy wyniku finansowego. Różnorodność określeń wyniku finansowego

wynika z odmiennego traktowania przez podmioty niektórych jego aspektów.

Dodatkowo treść tego terminu ulega modyfikacji wraz z ewolucją systemu

finansowego. Samo pojęcie wyniku finansowego spotykamy w literaturze

ekonomicznej w roli synonimu dotyczącego:

sytuacji finansowej przedsiębiorstwa,

akumulacji finansowej,

zysku lub straty,

wielkości traktowanych jako różne rodzaje wyniku finansowego.

A oto kilka przykładów różnorodności interpretacji treści i formy wyniku finansowego,

a w szczególności:

terminu zaczerpniętego z pracy Elżbiety Burzymowej, wg.której wynik

finansowy stanowi różnice między sumą dochodów ze sprzedaży, a sumą

kosztów własnych tej sprzedaży, skorygowanej o pozycje regulujące

rentowność oraz straty i zyski nadzwyczajne,

definicji zaczerpniętej z książki "Finanse" wg której wynik finansowy każdej

jednostki gospodarczej określa różnicę pomiędzy przychodami pieniężnymi

z całokształtu działalności a kosztami poniesionymi na tę działalność.

W terminologii finansowej różnica ta jest nazywana akumulacją pieniężną.

pojęcia zapożyczonego z publikacji Marii Sierpińskiej i Tomasza Jachny,

zgodnie z którą wynik finansowy stanowi różnicę między przychodem

ze sprzedaży, a kosztami własnymi produkcji i sprzedaży, pomniejszoną

o podatek dochodowy i skorygowana odpowiednio o saldo strat i zysków

nadzwyczajnych,

określenia zaczerpniętego z książki „Analiza ekonomiczna

w przedsiębiorstwie" , wg której wynik finansowy w wielkościach

bezwzględnych jako zysk lub strata z jego całej działalności jest sumą

algebraiczną wyników zwyczajnych i wyników nadzwyczajnych z działań

celowo podejmowanych przez przedsiębiorstwo ;

w wielkościach względnych wynik finansowy stanowi relację jego kwoty

bezwzględnej do obrotu, tj. przychodów ze sprzedaży lub kosztów

ich uzyskania, lub zaangażowania zasobów majątkowych, kapitałowych

czy osobowych,

terminu zaczerpniętego z książki "Księgi rachunkowe w małych firmach",

zgodnie z którą wynik finansowy stanowi wyrażony w pieniądzu rezultat

działalności gospodarczej w pewnym okresie czasu (miesiącu, roku

obrachunkowym),

określenia zapożyczonego z pracy Marianny Borkowskiej i Mariana Pałki,

wg której wynik finansowy stanowi różnicę pomiędzy :

osiągniętymi przychodami z działalności ,

należnymi dotacjami ,

zyskami nadzwyczajnymi,

a

poniesionymi kosztami uzyskania przychodów,

podatkami i innymi obciążeniami zmniejszającymi przychody,

stratami nadzwyczajnymi,

podatkami i innymi obowiązkowymi zmniejszeniami zysku,

pojęcia zaczerpniętego z pracy pod redakcją Ryszarda Borowieckiego,

zgodnie z którą wynik finansowy stanowi różnicę między przychodami

z działalności gospodarczej ( sprzedaż wyrobów, robót, towarów

i materiałów), dzierżawy i najmu składników majątku, sprzedaży rzeczy

i praw majątkowych oraz innych źródeł ( dotacje , subwencje itp.),

a kosztami ich uzyskania skorygowaną o saldo strat i zysków

nadzwyczajnych i pomniejszoną o podatek obrotowy,

określenia zaczerpniętego z ustawy o rachunkowości w jednostkach innych

niż banki i ubezpieczyciele na wykazywany w księgach rachunkowych

wynik finansowy netto (zysk/strata)składają się :

wynik działalności operacyjnej (w tym na operacjach finansowych),

wynik na operacjach nadzwyczajnych,

obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego z tytułu podatku

dochodowego od osób prawnych lub osób fizycznych i płatności

z nim zrównanych na podstawie odrębnych przepisów,

terminu zapożyczonego z książki " Zasady rachunkowości ", według której

wynik finansowy to finansowy rezultat działalności gospodarczej

przedsiębiorstwa, odzwierciedlający osiągnięte przyrosty wartości,

pojęcia zaczerpniętego z pracy Wiesława Sasina, zgodnie z którą wynik

finansowy to syntetyczny miernik ekonomicznej efektywności firmy,

uwzględniający wszystkie przychody ze sprzedaży, koszty ich uzyskania,

wyniki operacji finansowych, rachunek operacji nadzwyczajnych

i opodatkowanie, a zamykający się zyskiem lub stratą,

terminu zapożyczonego z publikacji Bolesława Siwonia, według której

wynik finansowy jest rozumiany jako wyraz końcowego i sumarycznego

efektu działań: zwiększających obroty ze sprzedaży, zmniejszających koszt

własny jego osiągnięcia oraz podyktowanych przez budżetową gospodarkę

państwa.

1.2 Rodzaje wyniku finansowego .

Zgodnie z zarządzeniem Prezesa GUS, nowo wprowadzony wzór

sprawozdania o przychodach, kosztach i wyniku finansowym - zwany F - 01, zawiera

pięć rodzajów wyniku finansowego :

wynik finansowy ze sprzedaży , który ustala się jako różnicę między

wielkością przychodów ze sprzedaży i zrównane z nimi, a kosztami

działalności operacyjnej, przy czym różnica ta może stanowić:

zysk ze sprzedaży, jeśli suma przychodów przewyższa koszty

ich uzyskania

stratę ze sprzedaży, jeśli suma przychodów jest niższa od kosztów

ich uzyskania.

wynik finansowy na działalności operacyjnej - ustala się jako różnicę

między pozostałymi przychodami operacyjnymi, a pozostałymi kosztami

operacyjnymi, przy czym różnica ta może stanowić:

zysk na działalności operacyjnej przy wyższych przychodach

operacyjnych nad kosztami operacyjnymi,

stratę na działalności operacyjnej gdy koszty operacyjne przewyższają

przychody operacyjne

wynik finansowy brutto na działalności gospodarczej , otrzymuje się go

przyjmując wynik na działalności operacyjnej powiększony o przychody

finansowe i pomniejszone o koszty finansowe, przy czym efektem może

być

zysk brutto na działalności gospodarczej - jeśli wynik finansowy

na działalności operacyjnej skorygowany o przychody i koszty finansowe

jest dodatni,

strata brutto na działalności gospodarczej - jeśli wynik finansowy

na działalności operacyjnej skorygowany o przychody i koszty finansowe

jest ujemny,

wynik finansowy brutto - ustala się uwzględniając do wyniku finansowego

brutto na działalności gospodarczej wielkości dotyczących strat i zysków

nadzwyczajnych przy czym rezultat może stanowić :

zysk brutto - dla wyniku finansowego brutto na działalności gospodarczej

skorygowanego o straty i zyski nadzwyczajne stanowiącego wielkość

dodatnią

stratę brutto - dla wyniku finansowego brutto na działalności

gospodarczej skorygowanego o straty i zyski nadzwyczajne

stanowiącego wielkość ujemną.

wynik finansowy netto , a mianowicie :

zysk netto , który ustala się przyjmując zysk brutto zmniejszony

obowiązkowe obciążenia

stratę netto, która zostaje ustalona poprzez przyjęcie wyniku

finansowego brutto skorygowanego o obowiązkowe obciążenia.

Wynik finansowy ustalany na poszczególnych etapach sprawozdania pomaga

w analizie czynników wpływających na jego zmiany.

1.3 Czynniki kształtujące wynik finansowyWynik finansowy jest finansowym rezultatem działalności gospodarczej

przedsiębiorstwa.

Do podstawowych czynników wpływających na wynik finansowy zalicza się :

przychody ze sprzedaży wyrobów i usług a w nich:

poziom cen zbytu

wielkość sprzedaży i struktura asortymentowa

koszty własne - w nich:

wielkość jednostkowych kosztów własnych

struktura asortymentowa sprzedaży

ilość sprzedaży

straty i zyski nadzwyczajne, które są przeważnie rezultatem zdarzeń

losowych i zakłóceń w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.

Wyżej wymienione czynniki, nie są pozostawione same sobie. Oddziaływują

na nie bowiem zewnętrzne i wewnętrzne czynniki działania przedsiębiorstwa.

Czynniki wewnętrzne, to wewnętrzne uwarunkowania wpływające na działalność

przedsiębiorstwa, a zwłaszcza plany działania, zadania do realizacji oraz zasoby:

finansowe (przepływy gotówkowe, zdolność kredytowa itd.)

fizyczne (budynki, urządzenia, stacje serwisowe itd.)

ludzkie (personel kierowniczy, inżynierowie, fachowcy itd.)

technologiczne (jakość, marka)

organizacyjne (systemy informacyjne, działy integrujące itd.)

Inny rodzaj wpływów wywierają czynniki zewnętrzne, stanowiące

tzw  makrootoczenie.

Są to głównie czynniki makroekonomiczne, technologiczne, polityczno-prawne,

geograficzne, które generują różne ograniczenia i szanse rozwoju rynkowego

przedsiębiorstwa.

Na działalność przedsiębiorstwa wpływa w znacznej mierze polityka gospodarcza

państwa, tendencje rozwojowe gospodarki (wzrost ceny , opodatkowanie itd.) rozwój

technologiczny, system wartości w społeczeństwie (stosunek do przemysłu, ochrony

środowiska, itp.), system ekonomiczny, rozwój infrastruktury rynku, lokalne warunki

działania oraz popyt na wyroby oferowane przez dane przedsiębiorstwo.

Wszystkie te składniki i otoczenie przedsiębiorstwa wpływają na cele

i możliwości jego działania. Niektóre z nich są parametrami niedecyzyjnymi, inne

poddają się kształtowaniu, ale wszystkie determinują funkcjonowanie

przedsiębiorstwa, wpływając na podaż, popyt, ceny wyrobów i strukturę, dostępność

zasobów materialnych na rynku itp. Zmieniają one szanse efektywnego i stabilnego

działania przedsiębiorstwa na rynku.

Zewnętrzne czynniki wyznaczają pozycje firmy na rynku, konkurencyjność

jej wyrobów oraz wpływają na poziom kosztów własnych sprzedaży.

Wyniki finansowe przedsiębiorstwa zdeterminowane są bezpośrednio zmianami

zewnętrznych i wewnętrznych warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa,

zwłaszcza:

zmiennością żądań rynku, dotyczących ilości i asortymentu wyrobów

kierowanych na rynek, wyraża się ona zmianą liczby produktów i klientów

zainteresowanych tymi produktami,

wdrażaniem innowacji produktowych, nadążających za potrzebami

zmiennością dostaw surowców i materiałów, wyrażającą się w zmianie

ilości jakości, terminowości i kompletności dostaw oraz dostawach nowych

materiałów dotychczas nie wykorzystywanych.

zmiennością wewnętrznych warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa

pod wpływem innowacji procesowych, których efektem jest obniżka

kosztów, a polegających na doskonaleniu techniki i technologii wytwarzania

oraz procesów zarządzania przedsiębiorstwem.

W większości sytuacji gospodarczych przedsiębiorstwo może wpłynąć

na czynniki kształtujące wynik finansowy, dokonując wyboru odpowiednich dróg

postępowania.

1.4 Cel ustalania wyniku finansowegoCel ustalania wyniku finansowego nie ogranicza się do określenia

czy przedsiębiorstwo osiągnęło zysk czy też doznało straty. Podczas sporządzania

wyniku finansowego, a także po uzyskaniu efektu końcowego możemy się wiele

dowiedzieć i wiele zaobserwować .

Wynik finansowy bowiem:

informuje w sposób syntetyczny o finansowym rezultacie działalności

gospodarczej przedsiębiorstwa

jest efektem decyzji ekonomicznych podejmowanych we własnym zakresie,

na własny koszt i ryzyko przez przedsiębiorstwo

służy jako baza przy podejmowaniu optymalnych decyzji w zakresie

bieżącego gospodarowania,

jest powszechnie uznanym i stosowanym miernikiem oceny działalności

przedsiębiorstwa,

podlega weryfikacji sprawdzającej rzetelność i prawdziwość dokonanych

ustaleń liczbowych

pokazuje w jakiej sumarycznej wysokości kształtowały się przychody

i koszty w minionym okresie

pokazuje jakie wyniki zostały osiągnięte podczas normalnej działalności

gospodarczej, a jakie w wyniku operacji nadzwyczajnych

(zysk) jest składnikiem formuł służących do obliczania efektywności

gospodarowania,

jest wielkością ustalaną w rachunku strat i zysków,

informuje o realizacji bezpośredniego celu działalności przedsiębiorstwa

tzn o ilości i jakości produkowanych wyrobów i świadczonych usług, o tym

czy istnieje odpowiednie zapotrzebowanie na wyroby i usługi oraz czy

znajdujące się w dyspozycji przedsiębiorstwa środki produkcji

są wykorzystywane racjonalnie i efektywnie,

(zysk) jest głównym źródłem finansowania rozwoju i modernizację

przedsiębiorstwa,

(zysk) jest źródłem tworzenia funduszy specjalnych dla przedsiębiorstwa

i załogi,

(zysk) jest źródłem finansowania zadań ogólnospołecznych (oświata,

ochrona zdrowia, ochrona środowiska),

(zysk) jest traktowany jako pieniężny odpowiednik wartości wytworzonego

i zrealizowanego produktu czystego,

(zysk) jest bodźcem materialnego zainteresowania,

(zysk) odzwierciedla efekty w sferze produkcji, jak również w sferze obrotu

ma charakter wynikowy,

podlega statystyce państwowej.

Wynik finansowy jest odbiciem zmian w :

rozmiarach produkcji, obrotu,

poziomie kosztów własnych,

strukturze asortymentowej,

jakości produkcji,

stopniu realizacji sprzedaży,

poziomie cen.

Już na pierwszy rzut oka staje się jasne, jak ważnych informacji dostarcza rachunek

strat i zysków adresatom zamknięcia rocznego. Dlatego jest on, według prawa

gospodarczego, stałym elementem zamknięcia rocznego, z którego nie można

zrezygnować.

1.5 Ewidencja kont wynikowych w stosowanym modelu rachunku wyników.

1.6 Podział wyniku finansowegoPodział wyniku finansowego (zysku netto) osób prawnych zobowiązanych

do poddania badaniu rocznego sprawozdania finansowego, może nastąpić dopiero

po wyrażeniu przez biegłego rewidenta opinii bez zastrzeżeń lub z zastrzeżeniami.

Podział wyniku finansowego (zysku netto) dokonany bez spełnienia tego warunku

jest nieważny z mocy prawa.

Ogólne zasady podziału zysku obejmują:

zwiększenie funduszu przedsiębiorstwa, funduszu zasobowego

spółdzielni, utworzenie kapitału zapasowego lub rezerwowego

w spółkach kapitałowych; w spółkach akcyjnych obowiązkowy odpis

co najmniej 8% zysku do czasu osiągnięcia przez kapitał rezerwowy

1/3 wysokości kapitału akcyjnego

podwyższenie kapitału (funduszu) podstawowego

dywidendy dla udziałowców i akcjonariuszy

zasilenie Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych

nagrody i tantiemy z zysku dla załogi, zarządu itp.

darowizny

może pozostać nierozdysponowany zysk

Pokryć stratę można :

zyskiem roku następnego

z funduszu przedsiębiorstwa, funduszu zasobowego spółdzielni,

kapitału zapasowego i/lub rezerwowego spółki

obniżeniem kapitału spółki akcyjnej z o.o. lub komandytowej,

wykorzystanie funduszu udziałowego spółdzielni

z dopłat udziałowców spółek z ograniczoną odpowiedzialnością

spółki jawnej, komandytowej, cywilnej osób fizycznych i osoby

fizycznej

może pozostać nie pokryta strata

W zależności od formy podmiotów gospodarczych podział netto odbywa się

wg różnych kryteriów.

W spółce jawnej zasady podziału zysku ustalone są w umowie zawartej pomiędzy

wspólnikami. Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zysku i uczestniczy

w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu.

Wspólnik, który wniósł tytułem wkładu tylko swą pracę, w razie wątpliwości

nie uczestniczy w stratach. Umowa może także innych wspólników zwolnić nawet

w zupełności od udziału w stratach, nie może ich natomiast wyłączyć z udziału

w zyskach. Stosunek udziału wspólników w zysku, ustalony w umowie, odnosi się

w razie wątpliwości także do udziału w stratach.

W spółce komandytowej również umowa spółki powinna określać sposób

podziału zysku i strat. W razie wątpliwości komandytariusz uczestniczy w stratach

jedynie do wysokości umówionego wkładu.

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nad badaniem sprawozdania

zarządu tudzież wniosków zarządu co do podziału zysków i pokrycia strat czuwa

rada nadzorcza. Czynności te leżą również w kompetencji komisji rewizyjnej.

W spółce, nie mającej rady nadzorczej, umowa spółki może rozszerzyć

obowiązki komisji rewizyjnej, a nawet powierzyć jej stały nadzór nad działalnością

spółki. Umowa spółki może także przekazać powzięcie uchwały w sprawie podziału

zysku lub pokryciu strat do zwyczajnego zgromadzenia.

W spółce akcyjnej zysk rozdziela się w stosunku do nominalnej wartości akcji,

jeżeli akcje nie są całkowicie opłacone, rozdziela się zysk w stosunku

do dokonanych wpłat za akcje. Akcjonariusze mają prawo do udziału w zysku

rocznym, przeznaczonym przez walne zgromadzenie do podziału.

Statut spółki może ustanowić inny sposób podziału czystego zysku. Walne

Zgromadzenie określa kwoty, przypadające do podziału między akcjonariuszy.

Wobec powyższego roszczenie o dywidendę nie istnieje przed podjęciem uchwały.

Ponadto w spółce akcyjnej istnieje kapitał zapasowy, na który przelewa się część

zysków. Uchwałę o podziale zysku podejmuje walne zgromadzenie. Zysk jest

wypłacany za każdy ubiegły rok. Jest to więc świadczenie okresowe i jako takie

podlega pięcioletniemu przedawnieniu wg przepisów kodeksu cywilnego.

W spółce cywilnej każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału i w tym

samym stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu.

W umowie spółki można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach

i stratach. Można nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach.

Natomiast nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach.Ustalony w umowie

stosunek udziału współnika w zyskach odnosi się w razie wątpliwości także

do udziału w stratach.