■ - i : u : «Nr 45 (383) ROK VIII WARSZAWA, 5.XI.1967, CENA ZŁ 2 C f : l C * 1 I

Kościół w św iecie • Kościół w św(pierwszy od lew ej) przesyła pozdrow ienia dla czyteln ików „Rodziny". N apis na zdjęciu: z bratnim i pozdrow ieniam i dla czyteln ików „Rodziny" — .1. F. A rrighi. 6.10.67

KONFERENCJAKO ŚCIO ŁÓ W

EUROPEJSKICHKEK

„ N y b o r g V ” , 29.9 —5.10.1967 r .P ó r ts c h a c h am W o rth e rs e e , A u s t r ia

ORGANIZACJA

W K O N F E R E N C J I W Z IĘ Ł O U - D Z IA Ł 93 d e le g a tó w e u r o p e j s k ic h k o ś c io łó w c h r z e ś c ij a ń s k ic h , 2G d e le ­g a tó w z w ią z k ó w i k o r p o r a c j i c h r z e ś ­c i j a ń s k ic h , 7 o b s e r w a to r ó w , 38 d o ­r a d c ó w . p r e z y d iu m i k o m ite t d o r a d ­c z y K E K o r a z z a p r o s z e n i g o ś c ie — r a z e m c a 180 o s ó b 2 23 k r a jó w E u ­r o p y . U c z e s t n ic y K E K „ N y b o r g V” r e p r e z e n to w a ł; 83 k o ś c io ły e u io p e j - s k ie , w ty m : 6 k o ś c io łó w z C z e c h o ­

s ło w a c j i , 4 k o ś c io ły z F r a n c j i , U k o ś c io łó w z N ie m ie c , 6 k o ś c lo ło w z H o la n d ii , 4 k o ś c io ły z W ło c h , 1 k o ś ­c io łó w z P o l s k i , 2 k o ś c io ły z H isz ­p a n ii , S k o ś c io łó w ze S z w e c j i , 4 k o ś ­c io ły ze Z w ią z k u R a d z ie c k ie g o .

W śró d o b s e r w a t o r ó w z n a le ź l i s i ę i r z e i o b s e r w a to r z y W a ty k a n u : M sgr J. F r . A r r ig h h i z S e k r e t a r ia t u do S p r a w J e d n o ś c i , D r W e r n e r B e c k e r z L ip s k a (N R D ) i D r K a r o l K r a n n e r z K la g e n fu r tu (A u s tr ia ) . N a d to b y ! o b e c n y o b s e r w a to r O r to d o k s y jn e g o •ifrościo ła O r m ia ń s k ie g o z A u s t r i i , o b s e r w a to r k w a k r ó w z A u s tr i i , o b ­s e r w a to r o r to d o k s y jn e g o K o ś c io ia B u łg a r i i i d e le g a t o r to d o k s y j n e g o K o ś c io ła S e r b s k ie g o z J u g o s ła w i i .

P o r z ą d e k o b ra d K E K p r z e w id y w a ł p o z a p le n a r n ą s e s j ą w s t ę p n ą , 11 s e ­s j i p le n a r n y c h , o r a z s e s j e g r u p ro­b o c z y c h , p o s ie d z e n ia k o m ite tó w , p ię ć s u d ió w b ib lijn y c h , n a b o ż e ń ­s t w a , w y w ia d y p r a s o w e itp . W a rto z a u w a ż y ć , ż e n a b o ż e ń s tw o in a u g u ­r a c y jn e K E K (e k u m e n ic z n e ) o d b y ło s ię w r z y m s k o k a to l ic k im k o ś c ie le w P ó r t s c h a c h , a w s e s j i w s t ę p n e j K E K w z ią ł u d z ia ł m ie j s c o w y b is k u p -o r d y - n a r iu s z k o ś c io ła r z y m s k o k a t o l ic k ie ­go — J o s e f K ó s tn e r .

O b ra d o m K o n f e r e n c j i p r z e w o d n i­c z y l i n a z m ia n ę : D r E g b e r t E m m e n z K o ś c io ła R e f . w H o la n d ii1, E t ie n n e J u n g z K o ś c io ła A u g sb . A lz a c j i i L ot. w e F r a n c j i , o r a z m e tr o p . N jk o - la s z K o ś c io ła O r to d o k s , w R u m u ­n ii .

TEMATYKA

G łó w n a t e m a t y k a K E K „ N y b o r g V ” w y w o d z i ła s ię z r e fe r a tu d r a W .

A . V is s e r ’t H o o f ia p t. „ D ie n e n u n d V e r s o h n e n ” (S łu ż y ć i p r o w a d z ić d o j e d n o ś c i) . T e m a ty k ę tę w p o s z c z e ­g ó ln y c h a s p e k t a c h ż y c io w y c h s y t u a ­c j i w e w s p ó łc z e s n y m ś w ie c i e p o g łę ­b io n o za p o m o c ą p r a c y P IĘ C IU K O M IS J I R O B O C Z Y C H , k tó r e d z ia ­ła ły p o d n a s t ę p u j ą c y m i n a z w a m i:

I. S Ł U Ż B A Z J E D N O C Z E N IA W E W S P Ó Ł C Z E S N Y M Ś W IE C IE .

II. U S T R Ó J I K S Z T A Ł T K O Ś C IO ­Ł A W N A J B L IŻ S Z Y C H 10 L A T A C H .

III . C H R Z E Ś C IJ A N IN A N O W O ­C Z E S N A T E C H N IK A .

IV . C H R Z E Ś C IJ A N IN - O B Y W A T E L A P A Ń S T W O .

V . K O Ś C IÓ Ł — P A Ń S T W A — S P O ­Ł E C Z E Ń S T W O .

W y n ik ie m p r a c K o m is j i b y ły p r o ­p o z y c je p r z e d ło ż o n e n a P łe n u m d o d y s k u s j i i a p r o b a ty .

S tw ie r d z a n o z g o d n ie , ż e :

C h r z e ś c ija n in j e s t to n ie t y lk o c z ło w ie k o c h r z c z o n y , p r z y z n a ją c y s i ę w ja k iś n ie o k r e ś lo n y s p o s ó b d o C h r y s tu s a , p r z y z n a ją c y s ię od c z a s i d o c a s u , n a w e t [p r z e p o w ia d a ją c y C h r y s tu s a — le c z c z ło w ie k ż y j ą c y s ta le w e d łu g z a s a d C h r y s tu s a z a ­w a r ty c h w E w a n g e li i , w p r o w a d z a j ą ­c y z a s a d y w ia r y w ż y c i e , w c z y n . C h r z e ś c ija n in m a o b o w ią z e k p ły n ą ­

c y z w ia r y w C h r y s tu s a — T eg u lo - w a ć c a le s w e ż y c ie in d y w id u a ln e , r o d z in n e i s p o łe c z n e w e d łu g z a s a d E w a n g e lii — m y ś le ć , p r a g n ą ć , m ó ­

w ić . d z ia ła ć — ta k ja k to c z y n i ł C h r y s tu s , c h r z e ś c i j a n in je s t b o w ie m n a ś la d o w c ą C h r y s tu s a . „ M y c h c e m y— g ło s i ł r e fe r a t y is s e r ^ t H o o f t a — i n a s z y m K o ś c io ło m i ś w ia t u p o w ie ­d z ie ć , że K o ś c ió ł i s t n ie j e w ty m c e ­lu , a b y s łu ż y ł i p r o w a d z ił d o j e d ­n o ś c i” .

C h r z e ś c ija n in ż y je w o k r e ś lo n y c h w a r u n k a c h h is t o r y c z n y c h , g e o g r a f i ­c z n y c h , s p o łe c z n y c h i p o l i t y c z n y c h ; j e s t c z ło n k ie m o k r e ś lo n e j s p o łe c z ­n o ś c i z ie m s k ie j — j e s t o b y w a t e le m o k r e ś lo n e g o p a ń s tw a . J a k o o b y w a t e l m a 2 . t e g o t y t u łu w s z y s t k ie p r a w a , j a k ie p a ń s tw o o b y w a t e lo w i g w a r a n ­tu je , a s z c z e g ó ln ie p r a w o w o ln o ś c i s u m ie n ia i w y z n a n ia , p r a w o d o p r a k ty k r e l ig i j n y c h , p r a w o g ło s z e n ia E w a n g e l i i w s w o im ś r o d o w is k u .

C h r z e ś c ija n in ja k o o b y w a te l o k r e ś ­lo n e g o p a ń s tw a m a o b o w ią z e k w y ­k o n y w a ć w s z e lk ie o b o w ią z k i n a ło ż o ­n e n a ń p r2 ez p a ń s tw o . P o w in ie n s i ę s t a r a ć w y k o n y w a ć j e w s p o s ó b d o ­s k o n a ły , n ie t y lk o n a z a s a d z ie r a c j i s ta n u , a le ta k ż e z p o b u d e k n a d p r z y ­r o d z o n y c h , r e l ig i j n y c h .

S p o łe c z e ń s t w a n o w o c z e s n e n ie są w s w e j s t r u k tu r z e je d n o r o d n e . D la ­t e g o c h r z e ś c i j a n in s p o t y k a s ię n a Co d z ie ń z n ie c h r z e ś c i j a n in e m . Ic n w z a je m n y s t o s u n e k n ie m o ż e b y ć p r a w id ło w y , w o ln y od k o n f l ik t ó w , a w k o n s e k w e n c j i od s z k ó d d la s p o ­łe c z e ń s tw a i p a ń s tw a , j e ś l i n ie b ę ­d z ie te n s t o s u n e k o p a r t y n a z a s a ­d z ie t o le r a n c j i , ja k n a j g łę b s z e g o p o ­s z a n o w a n ia w z a j e m n y c h p r z e k o n a n , ś w ia d o m o ś c i w s p ó ln e g o s p o łe c z n e g o c e lu i w s p ó ło d p o w ie d z ia ln o ś c i za to c o s ię d z ie je n a ś w ie c i e . C h r z e ś c ija ­n ie i n ie c h r z e ś c i j a n ie m u sz ą b y ć c z y n n i , a k t y w n i w d z ie le k s z t a ł to ­w a n ia s p o łe c z e ń s t w a , p o n ie w a ż w d z is ie j s z y m ś w ie c i e n ie m a d la o b y ­w a te l i e g z y s t e n c j i a p o l i t y c z n e ] .

W z a je m n y s to s u n e k c h r z e ś c ija n in a - o b y w a te la i n o w o c z e s n e g o p a ń s tw a k s z t a ł tu je s ię n a n a s t ę p u j ą c y c h p o d ­s ta w a c h :

a) P O D S T A W A L O J A L N O Ś C I. O b o ­w ią z u je o n a z a r ó w n o c h r z e ś c ija n j a k i p a ń s tw o . C h r z e ś c ija n in w s p ó ł­d z ia ła z p a ń s tw e m , w s p ó łtw o r z y j e , w s p ó łr z ą d z i n im , w s p ó łk o r z y s ta z je g o d ó b r . C h r z e ś c ija n in z w ła s z c z a w d z is ie j s z y m s k łó c o n y m i n a r a ż o ­n y m n a p o w a ż n e n ie b e z p ie c z e n s lw a ś w ie c i e n ie m o ż e s ię n ie l i c z y ć .

h) P O D S T A W O W E P R A W A : P r a ­w o B o ż e , D e k a lo g i n a k a z y E w a n ­g e l i i sa d la c h r z e ś c i j a n in a n a jw y z - s z y m p r a w e m , do k tó r e g o z a c h o w a ­n ia o b o w ia z a n y o n je s t w s u m ie n iu . C h r z e ś c ija n in ja k o o b y w a t e l w in ie n p o w a ż n ie i w p e łn i p o d p o r z ą d k o ­w a ć s ię ta k ż e p r a w u p a ń s t w o w e m u . W w y p a d k a c h r o z b ie ż n o ś c i m ię d z y j e d n y m i d r u g im .p ra w em , c h r z e ś c i ­j a n in o b o w ią z a n y j e s t d o p o s łu s z e ń ­s tw a w o b e c p r a w a b o ż e g o . C h r z e ś c i­ja n in m a p r a w o w s t r z y m a ć s ię p rze d w y k o n y w a n ie m t a k ic h c z y n ó w , k t ó ­re b y ły b y n ie z g o d n e z n a k a z a m i j e ­g o s u m ie n ia (n p . n a Z a c h o d z ie E u ­r o p y , g d z ie s k ła d a s ię d e k la r a c j e p o d a tk o w e — c h r z e ś c ij a n in n ie p o ­w in ie n g o d z ić s ię n a z u ż y t k o w y w a n ie

j e g o p o d a tk u n a c e le w o j n y , p o m o ­cy w a g r e s j i itp .) .

c ) D Z IA Ł A L N O Ś Ć W K IE R U N K U H U M A N IZ A C J I Ż Y C IA W S P Ó Ł ­C Z E S N E G O PO M Y Ś L I E W A N ­G E L II. C h r z e ś c ija n in , p r z e k o n a n y o n ie p r z e m ija ją c y c h w a r to ś c ia c h e w a n ­g e l i i d la ż y c ia in d y w id u a ln e g o i s p o łe c z n e g o — m a o b o w ią z e k s t a ­r a ć s ię o r o z p r z e s t r z e n ia n ie id e i e w a n g e l i c z n y c h . W p r o w a d z e n ie p o ­s t ę p o w y c h id e a łó w c h r z e ś c i ja ń s k ic h w p r a k t y c z n e ż y c ie — j e s t r ó w n o ­z n a c z n e z w k ła d e m c h r z e ś c i j a n in a d o k u l tu r y , d o o g ó ln o lu d z k ie g o d o ­r o b k u . C h r z e ś c ija n in m a r ó w n ie ż p r a w o , a n a w e t o b o w ią z e k w y r a ż e ­n ia s p r z e c iw u w t y c h p r z y p a d k a c h , g d y lu d z k o ś c i łu b o g ó ln o lu d z k ie m u d o r o b k o w i k u l tu r a ln e m u g r o z i n ie ­b e z p ie c z e ń s tw o .

d) O D P O W IE D Z IA L N O Ś Ć . C h r z e ś ­c i ja n in o d p o w ia d a z a s ie b ie i za s p o łe c z e ń s t w o o t y le , o a le m a w p ły w n a k s z t a ł t o w a n ie je g o lo s ó w . C h r z e ś c ija ń s tw o p o n o s i d u ż y p r o ­c e n t w in y z a d z is ie j s z e o b l ic z e E u ­r o p y , za n a s t ę p s tw a k o lo n ia l iz m u w A f r y c e , A z ji i A m e r y c e Ł a c iń s k ie j . W ła ś c iw ie p o ję ta o d p o w ie d z ia ln o ś ć

le ż y w n ie l ic z n e j o c e n ie ta k ic h z a ­g a d n ie ń , j a k s p r a w a w z a j e m n e g o p o s z a n o w a n ia p r z e k o n a ń , p o s z a n o ­w a n ia w s p ó ln e j w ła s n o ś c i , w ła ś c iw ie u ło ż o n e w s p ó łż y c ie i w s p ó łd z ia ła ł- n o ś ć w c o r a z b a r d z ie j k o le k t y w lz u - j ą c y m s ię s p o łe c z e ń s t w ie n o w o c z e s ­

n y m , r o s n ą c a o d p o w ie d z ia ln o ś ć o s o ­b is ta w z w ią z k u z p o l i t e c h n iz a c j ą ż y c ia , o d p o w ie d z ia ln o ś ć za ś r o d k i m a s o w e g o p r z e k a z u m y ś l i , za n a ­z iz m , g łó d , a g r e s j ę , z b r o je n ia 1 n a j ­w ię k s z ą w a r to ś ć n a s z y c h c z a s ó w — o g ó ln o ś w ia to w y p o k ó j . D la te g o te ż

k o ś c io ły p o w in n y g r u n t o w a ć p o k ó j m ię d z y n a r o d a m i E u r o p y l -m ię d z y n a r o d a m i c a łe g o ś w ia ta . K o ś c io ły m u s z ą p r z y ją ć u c z e s t n ic tw o w e w s p ó łp r a c y w s z y s tk ic h p a ń s tw e u ­r o p e j s k ic h i m u sz ą o p o w ie d z ie ć s ię : d e c y d o w a n ie za p o s t ę p e m , r o z w o ­j e m g o s p o d a r c z y m , t e c h n ic z n y m , s p o łe c z n y m i g o s p o d a r c z y m .

W d z ie d z in ie p o l i t y c z n e j k o ś c io ły m u s z ą d ą ż y ć do u m o c n ie n ia w Sród s w y c h w ie r n y c h p r z e k o n a n ia o p o ­tr z e b ie u t w o r z e n ia w E u r o p ie — od A t la n ty k u d o z a c h o d n ic h g r a n ic Z S R R — s t r e f y b e z a to m o w e j , g ł o ­s ić p o tr z e b ę d © m ilita r y z a c j i E u r o p y , u z n a n ia p r z e z w s z y s t k ie p a ń s tw a E u - r o p y , z N R F w łą c z n ie , g r a n ic y na O d rze i N y s ie m ię d z y N ie m c a m i a P o ls k ą i C z e c h o s ło w a c ją . W y w ie r a ć n a c is k m o r a ln y , a b y tr a g e d ia w i e t ­n a m sk a i k o n f l ik t a r a b s k o - iz r a e ls k i z o s ta ły ja k n a j s z y b c ie j s p r a w ie d l i ­w ie z a k o ń c z o n e .

NYBORG VI

P o s ta n o w io n o n a o k r e s n a j b l iż ­s z y c h 3 la t p o w oJać n a s t ę p u j ą c e s t a ­łe k o m is j e :

1) K o ś c io ły E u r o p y i K o ś c io ły in ­n y c h k o n t y n e n t ó w ;

2) Z a g a d n ie n ia e k le z jo lo g ic z n e w n o w o c z e s n y m s p o łe c z e ń s t w ie e u r o ­p e js k im ;

3) S łu ż b a K o ś c io łó w d la s p o łe c z e ń ­s tw a .

U c h w a lo n o r ó w n ie ż n a s t ę p n e Z g r o ­m a d z e n ie W a ln e p r z e d s t a w ic ie l i K o ś ­c io łó w E u r o p e js k ic h z w o ła ć n a r o k 1970 d o N y b o r g a (D a n ia ) . T e m a t d la n a s tę p n e g o Z g r o m a d z e n ia K E K b rzm i: „ I n n e ( „ n o w e ” ) o b lic z e E u r o ­py” .

P. S. C z y t e l n i k ó w . .R o d z in y " p r a ­g n ą c y c h s z e r z e j z a p o z n a ć s ię z p r z e ­b ie g ie m k o n f e r e n c j i K E K o d s y ła m y d o g r u d n io w e g o n u m e r u P o s ła n n i ­c t w a " .

KO NIECZNO ŚĆ KONTAKTU Z ŻYCIEM

Podczas E w angelick iego D nia M isy jnego w B ad L iebenzall (NRF) p a s to r F. P o tte r , k ie ro w ­n ik W ydz. M isji Ś w ia to w y ch "W ŚR K , o k reś lił kon ieczność p rz e ­zw yciężen ia izo lac ji jak o jed n o z (podstaw ow ych zag ad n ień K o ­śc io ła n a Z achodzie. Z dan iem P o tte ra n a u c z a n ie kośc ie lne n ie d o ty k a w spó łczesnych p a lący ch p rob lem ów , n ie n a w ią z u je do sposobu m yślen ia , do w spó łcze­snego ję z y k a i k u ltu ry .

P ro ces se k u la ry z a c ji — s tw ie r­dził P o tte r — s ta w ia ,pod z n a ­k iem z a p y ta n ia w szy stk ie re li- gie. U w aln ia cz łow ieka od „ r e ­lig ijn y ch ta b u ” i da je m u p o ­czucie, że je s t „w olną, a u to n o ­m iczną is to tą ” . R elig ia -nie je s t ju ż .^przystanią i u c ieczk ą”, gdy w szystko in n e zaw odzi w k a ta ­s tro f ie życiow ej. W (tej sy tu a c ji tr z e b a szukać n o w y ch sposobów tr a f ia n ia do p rzek o n an ia lu d z ­kiego.

P a s to r P o tte r zw róc ił uw agę, że w y ją tk o w o iszeroki z a k re s p o ­s ia d a dziś w a lk a o lu d ak ą s p r a ­w ied liw ość. Je s t to w a lk a o p rzy ro d zo n e p ra w a cz łow ieka 1 K ościół n ie m oże p rz e jść m im o— n ie zau w aża jąc je j. A le obec­ność i so lidarność z tĄ w a lk ą n iesie ró w n ież p e w n e n ie b e z p ie ­czeństw o, p o n iew aż m oże ona p rz y b ra ć fo rm y b a rd zo g w a ł­tow ne, podczas gdy E w angelia je s t ew angelią m iłości i p o je d ­nan ia ...

Kościół w św iecie • Kościół w św iecie • Kościół w św iecie

W O Ł A N I E P O M O CEWANGELIA

według św. Mateusza (8,23 — 27)

Onego czasu: Gdy Jezus wstąpił do łodzi, weszli za Nim uczniowie Jego. A oto burza wielka powstała na morzu, tak że fale zalewały łódź. A on spał. I przystąpili do Niego uczniowie Jego i obudzili Go, mówiąc: Panie, ra tu j nas, giniemy. I rzekł im: Czemu jesteście bo- jaźliwi, małej wiary? W tedy powstawszy, rozkazał w iatrom i morzu, i stała się cisza wielka. A ludzie zdum iewali się, mówiąc: Kto jest ten, że w ichry i morze są Mu posłuszne?

„P an ie , r a tu j nas, g in iem y ”

(M at. 8, 25)

posób n a d zw ycza j p rosty , cró tk i, a rów nocześn ie ja k że w ym ow ny i p la s ty c zn y , od- warza ew ange lis ta M ateusz rw ogę uczn iów C h rystu sa w za lup ie p o rw a n e j p rze z ro z­

sza la ły ży w io ł m o rsk i. Jed - tizk uczn iow ie n ie zw ą tp ili w sw ego M i­strza , o w szem , zd o b y li się na odw agą d y k ­to w aną g łęboką w iarą i z n ieśm ia łością po­czę li targać rą b ek Jego sza ty , w o ła jąc z d z ie ­cięcą u fn o śc ią : „Panie, ra tu j nas, g in iem y" . P rzez to w o łan ie o pom oc dali n am w zór i p rzyk ła d k ró tk ie j , u fn e j m o d litw y .

M o d litw ę zw y k ło się określać m ia n em ro zm o w y z B ogiem , a w p ra k ty c e sp ro ­w adzono ją do roz licznych , d łu ższych i k r ó t­szych fo rm u łe k . Ja kże sz tu c zn y je s t lis t do p rzy ja c ie la , odp isany z podręczn ika g o to ­w ych lis tó w ! P odobnie sm u tn a je s t m o d litw a pod d y k ta n d o , na zasadzie obcych m yśli.

P rzed la ty w yszła w A n g lii bardzo c ie k a ­w a k s ią żka napisana p rzez człow ieka , k tó ry zna ł doskona le filo zo fię ch rześc ija ń ską i zna ł życ ie . T y tu ł te j k s ią żk i je s t bardzo d z iw ­ny , a n a w e t h u m o ry s ty c zn y : „ L is ty starego diabła do m łodego”. K sią żka je s t je d n a k bardzo g łęboka i bardzo pouczająca. S ta ry diabeł w fo rm ie lis tó w poucza m łodego , ja k m a ku sić ludzi, ja k ich zd o b yw a ć dla s ie ­bie, dla k ró le s tw a ciem ności. Jedna ze w s k a ­zó w e k d o ty c zy m o d litw y : rób w szy s tk o , co m ożesz, by lu d z io m p rzeszko d zić w m o d li­tw ie . N ie da j lu d z io m czasu na m o d litw ę , n ie dopuść do m o d litw y im p ro w izo w a n e j; niech c zy ta ją d ług ie fo rm u łk i, k tó re n ie od­pow iadają treścią ich w e w n ę tr zn e m u sta ­now i.

C hrystu s, P raw da P rzedw ieczna , pow iada: „K to się m od li, zb a w io n będzie, a k to się n ie m od li, b ędzie p o tęp io n y”, a w in n y m m ie jscu m ó w i, że „należy zaw sze się m odlić, a n ig d y n ie u staw ać w m o d litw ie ”.

K a tech izm podaje dw ie defin icje m odli­tw y. P ierw sza z defin icji pow iada , że m o d li­tw a to w zn ie s ien ie d u szy do Boga. D usza się w znosi. Co to znaczy , że dusza się w znosi? R o zu m ie m y dobrze, g d y s ły s zy m y , że sa m o ­lot się w znosi, balon się w zn o si, a le dusza się w znosi? M ó w im y to w zn a czen iu p rze ­n ośnym . G dy czło w iek m y ś li o je d ze n iu , co

będzie d zis ia j na ko la c ję — to rzecz banalna; gdy m y ś li o duszy , o je j ż y c iu — to rzecz w yższa . G dy m y ś li o sw y m zb a w ien iu — to rzecz je szc ze w y ższa ; a gdy m y ś li o B ogu,o u w ie lb ie n iu Go — to rzec z na jw yższa . M yśl nasza się w zn o si, d ą ży do Boga, ku górze, nab iera w artości.

J a k że często jed n a k zn iech ęca m y się w m o d litw ie ! P ro siliśm y o coś P ana Boga, a On nas n ie w ysłu ch a ł — m a m się w ięc m odlić? W p ra w d zie k się ża m ów ią , że ka żd e j m o d litw y P an Bóg s łucha , że na każdą n a k ła n ia ucha, ża d n e j n ie lekcew a ży , ale czy za w sze d a je to, o co Go ludzie proszą? Is to tn ie , sam fa k t , że się m o d lim y , że m y ­ślim y o Bogu, to ju ż je s t dużo, dobrze św ia d czy o nas. D laczego?

Is tn ie ją ta k ie p rzysłow ia : P o w ied z m i, z k im przes ta je sz , a po w iem ci, k im je s teś; p o w ied z m i, co c zy ta sz — a po w iem ci, k im jes teś . M ożna te ż pow iedzieć: pouńedz m i, ja k się m o d lisz — a p o w iem ci, k im je s teś; m o żn a to pow iedzieć z n a jw ię k szą s łu szn o ­ścią. J e że li się c z ło w iek dobrze m od li, je s t dobry.

Jes t i druga defin icja m odlitw y: M odlitw a je s t to ro zm ow a d u szy z B og iem , ro zm ow a dw óch osób, w ym ia n a m y ś li i uczuć, tzn., że g d y się m od lę , to m ó w ię do Boga, a Bóg mówi. do m n ie . O dw ro tność ludow ego p o rze ­kadła: gada dziad do obrazu , a obraz do dziada an i razu . M o d litw a , p ó k i je s t m o n o ­log iem — n ie je s t pe łną m o d litw ą . Ona m u s i być d ia log iem — rozm ow ą człouA eka z B o­giem .

A cóż ja m ogę P anu B ogu p o w ied zieć ? Co ja m ogę pow iedzieć sw em u S tw ó rcy? O czym będę z N im rozm aio ia ł? M ogę w p ra w d zie B o ­gu pow iedzieć , że je s te m g rzeszn ik iem , n ę d z ­n y m , słabym cz ło w iek iem . M ogę p rzy ją ć po­s ta w ę ce ln ika , k tó r y w p rzed sio n ku św ią ty n i sta ł i ka ja ł s ię p rzed B ogiem , m ów iąc: „Bo­że, bądź m iło śc iw m n ie g rzeszn em u !”. L ecz czy Bóg się ty m uc ieszy? C zy to n ie zu ch w a ls tw o ?

B y n a jm n ie j! E w angelia d z is ie jsze j n ied z ie li uczy , że dobrą i godziw ą je s t m o d litw a w po trzeb ie — a g rze szn ik je s t w n a jw ię k sze j po trzeb ie . T o n ą cy aposto łow ie w o ła li do M i­strza sw ego o ra tu n e k , o pom oc — a g rze ­szn ik? C zyżb y p om ocy n ie po trzebow ał? N ie ty lk o pom ocy, ale i przebaczen ia , m iło s ie r­

dzia, ła ska w o śc i B o że j! Do zdo b yc ia ty ch w arto śc i prow adzi go m od litw a : prosta , b e z ­pośrednia , n ie w yre ży se ro w a n a — lecz p ły n ą ­ca prosto z serca, odzw ierc ied la jąca a k tu a l­n y stan po trzeb , in te n c ję u w ie lb ien ia B o­ga, przeproszen ia Go, oddania M u n a leżn e j czci.

„C zuw ajcie i m ód lc ie się” — pow iedzia ł k ie d y ś C h rystu s . O n w ied zia ł doskona le , ja k w ie lk ą u sługę oddadzą te słow a tem u , k to ich słucha, w sercu chow a, dla kogo będą d ew izą życ ia . N a leży c zuw ać i n a le ży się m odlić. D latego, gdy k lę k a m y co d z ień do pacierza , co d zień p o w ta rza m y prośbę, k tó ­re j sam Z b a w ic ie l nas nauczy ł: „A w y , gdy się m o d lić będziecie, ta k m ó w cie : O jcze nasz... i n ie w ódź nas tu i p o ku szen ie” (M at. 6 ) .

Ś w ia t roztacza p rzed c z ło w iek iem sw e za ­sady, n ie zaw sze zgodne z za sadam i B o ży ­m i, a c zło w iek , p rzyn a g la n y tegoż śuńata rek la m ą n ie bardzo m a czas, b y ro zw a żyć dobrze w yb ó r i n ie za w sze d ecyd u je się na n a jlepsze , d la tego p rorok Iza ja sz zachęca, aby n ie ty lk o : „Popatrzeć, n ie ty lk o p rze ­konać się, ale dobrze ro zw a żyć to, n a co się w a ży m y ” (41, 20), a p ro ro k Je re m ia sz u p a ­tru je p rzyc zyn ę w sze lk ieg o z ła w ty m , że „nie m a ludzi chcących dobrze ro zw a żyć sw e d ecyz je w sw y m u m y ś le ” (12, 11).

1 z ły duch ku si. O czyw iśc ie , n ie trzeba sobie w yobrażać, że sza ta n w w id z ia ln e j p o ­staci: z rogam i, k o ń s k im k o p y te m i d łu g im ogonem p rzy s tą p i do nas, szatan, jak iego sobie w yo b ra ża li m a larze d a w n ych w iekó w . S za ta n — to p rzew ro tn a m yśl; sza ta n — to zła sugestia ; sza tan — to z ły kolega, p rze ­w ro tn a p rzy ja c ió łka ; sza ta n — to w szy s tk o to, co się- B ogu sprzeciw ia .

W ie le się p isze i m ó w i o zw yc ię s tw a ch ducha ludzk iego na d s iłam i p rzyrody . Is to t­n ie są one zd u m iew a ją ce , w p ro st n ie p ra w ­dopodobne n ie k ie d y . A je d n a k je s t d z ied z i­na, w k tó r e j potęga p rzy ro d y n ie zosta ła pokonana — je s t n ią n a tu ra człow ieka . Na ty m po lu je s t ty le do zdz ia łan ia . J e s t to w p ie rw szy m rzęd zie za d a n iem chrześc ijan . To zadan ie m u s i być w y k o n a n e , je ś li ch cem y u n ikn ą ć sm u tn y c h n iep o w o d zeń i ża ło snych k o n fl ik tó w ze sobą i z B ogiem . Z adan iem na uczan ia kościelnego je s t p rzygo tow ać ch rześc ija n do sp e łn ien ia sw e j m is ji, m is ji ew a n g e lic zn e j w obec w spó łczesnego św ia ta . Tę m is ję spełn ią ch rześc ija n ie ty lk o w ó w ­czas, g d y n ie stracą łączności z C h rys tu sem . C hoćby n a w e t spa ł w łodzi naszego ży c ia — b y leb y z n a m i był, b y leb y była o ka zja — w razie p o trzeb y — zb u d z ić G o i sk ierow ać doń w o łan ie o pom oc p rze z szczerą , im p ro ­w izow aną , k ró tk ą , ale p łom ienną , m o d litw ę .

K s. M . P.

LISTOPAD

N 5 Elżbiety, Sław om iraPn 6 F e lik sa , L eo n a rd aW 7 A nton iego , F lo re n ty n aŚr 8 W ikto ra , S ew ery n aCz 9 U rsy n a , T eodoraP 10 A n d rze ja , L u d o m iraS 11 M arcin a , B a rtło m ie ja

c r i<

WOLNOŚĆ I ODPOWIE­DZIALNOŚĆ LUDZI .

ŚWIECKICHZ o ka z ji 11 K o n g resu A p o sto la tu Ś w ie c ­

k ich . red. M aciej W rzeszcz rozw aża na la ­m a ch tyg . K ie r u n k i (15.X.1967 r.) zm ia n y z a ­chodzące w sy tu a c ji św ieck ich w K ościele rzy m sk o k a to lic k im i na ty m tle u ka za u je w k ła d p o lsk ich k a to lik ó w w rozw in ięc ie — te o re ty c zn e i p ra k ty c zn e — „pojęcia w o lno ­ści i odpow iedzia lności św ieck ich

M. W rzeszcz p re c y zu je m .in . je d e n z po ­s tu la tó w g ru p y P a x pisząc:

„ Jed n ym z p o stu la tó w s ta w ia n ych n ie ­zm ierne p rze z P A X w jego da logu w e w n ą trz K ościoła w obec h ierarch ii, je s t teza o p o trze ­bie n eu tra lnośc i b isk u p ó w w obec zró żn ico ­w a ń poglądów p o lity c zn ych ich w iern ych , oraz p o stu la t rów norzędnego tra k to w a n ia w K ośc ie le za ró w n o lew icy , ja k i p ra w icy spo łecznej. Jest to n ie zb ę d n y m w a ru n k ie m toolności p o szu k iw a ń p rzez św ieck ich za a n ­gażow anych sp o łec zn o -p o lity c zn ie n a jle p ­szych d la d a n e j e p o k i ro zw iązań sp o łeczn ych i u s tro jo w y c h , a za ra zem za p e w n ia o d d zie ­len ie n ie zm ien n eg o re lig ijn eg o a u to ry te tu K ościo ła i h iera rch ii od pod lega jących ró ż­n y m h is to ry c zn y m flu k tu a c jo m losów ró ż­n y c h u g ru p o w a ń p o lity c zn ych . W ie lo kro tn ie te ż w sw e j h is to r ii ru ch spo łeczn ie p o stęp o ­w y k a to l ik ó w p rzec iw s ta w ia ł się próbom przen o szen ia ró żn ic p o li ty c zn y c h na g ru n t re lig ijn y i ocen ian iu p rze z p ry zm a t poglą­d ó w spo łeczn ych lu d z i ja k o „ lepszych” c zy „g o rszych ” k a to lik ó w .”

N a za ko ń czen ie red . M. W rzeszcz s tw ie r ­dza:

,J ła z jeszcze w zw ią z k u z K o n g resem w b re w s fo rm u ło w a n io m soborow ych d o k u ­m e n tó w p o lityczn e różn ice pog lądów z czę­ścią h ie ra rch ii p o s łu ży ły do e lim in a c ji po- •ważiiej częśc i p o lsk ieg o o b ra zu k a to lic y zm u św ieck ieg o z za sadn iczo re lig ijn e j m ię d z y ­n a ro d o w ej im p rezy .

W yd a je się, że is tn ie ją p r z y n a jm n ie j dw a pow ody , dla k tó rych p o w in iśm y być szczegó l­n ie za in te reso w a n i w d y sk u s ji na te m a t roli sa m o d zie ln ych p o lity c zn ych ru ch ó w k a to li­k ó w śuńeckich w ska li pow szechne j.

Po p ie rw sze bo w iem je s t to n iew ą tp liw ie fo rm a w stęp u ją ca , przyszło śc iow a , a p rze ­m ia n y w e w sp ó łc ze sn ym ka to lic y zm ie w y ­ra źn ie na te n proces w ska zu ją . W ys ta rczy

4

przeana lizow ać ro zm ia ry i p r zy c zy n y k r y ­zy su A k c ji K a to lick ie j i szeregu ka to lick ich organizacji m ło d zieżo w ych na zachodzie E u­ropy, by się o ty m przekonać. S am odzie lnosi p o lityczna , p rzy p e łn ym zw ią z k u d u c h o w y m in sp ira c y jn y m z K ościo łem je s t d ziś p o s tu ­la tem coraz lic zn ie jszych d yn a m iczn ych t tw ó rczych śro d o w isk w ka to lic y zm ie na ­szych czasów .

P ow ód d ru g i je s t ju ż m o ty w e m p o lsk im p a tr io tyc zn ym . O tóż o ile w zagadnieniach m a n d a to w eg o a p o sto la tu św ieck ich , c zy te ż w za k re s ie organ izow an ia k o n su lta ty w n y c h rad św ieck ich w n a szym K ościele , ja k dotąd n iew ie le m a m y do pow iedzen ia , to w za ­k re s ie dzia łan ia sa m o d zie ln ych p o lity c zn ych organ izacji ka to lik ó w in sp iru ją cych się w p u b lic zn ym d zia ła n iu praw dą sw ego św ia to ­poglądu m a m y d o św iadczen ie w ie lo le tn ie , spo łeczn ie sp raw dzone i budzące za in te re ­sow an ie na c a ły m św iecie .”

(M. W rzeszcz , K ie ru n k i)

LAIKATUT en sam te m a t po d e jm o w ał n a lam ach

„Ż ycia i M yśli” re d a k to r Szczepan B alick i, C zy tam y ta m :

.... R ea liz ac ja u ch w ał soborow ych roz-poćzęła się po p ro s tu rów nocześn ie z icii ogłoszeniem , choć n a tra f ia ona n a pow ażne tru d n o śc i spow odow ane okolicznościam i za­rów no zew nętrznym i, ja k i w ew nętrznym i. N iem niej je d n a k ju ż w ciągu k ilk u n a s tu p ierw szych m iesięcy po zam kn ięc iu SoDoru m ia ło m ie jsce w ie le in te re su ją c y c h in ic ja ­ty w ja k w spom niane ju ż „d ow arto śc iow an ie ' rad p a ra f ia ln y ch , u d z ia ł św ieck ich w o b ra ­

dach d u ch o w ień stw a różnych szczebli, jak rów nież zw iększen ie ro li la ik a tu w obrzędach litu rg icznych . W iadom ości o tym dochodzą na raz ie g łów nie z zag ran icy , u nas n ie s te ty podobnych fak tó w odno tow ano racze j n ie ­w iele. In ic ja ty w a św ieck ich na naszym te re ­n ie ro zw ija się p rzed e w szystk im „w św ie - c ie”, co sam o p rzez się je s t ob jaw em pozy­tyw nym , choć byłoby jeszcze lep ie j, gdyby tow arzyszy ł je j sto sow ny rozw ój dz ia ła ln o ­ści „w K oście le’” .

W ydarzen iem p ie rw szo rzęd n e j w agi sta ło s ię m otu p ro p rio „C atho licam C h ris ti E ccle- s iam ” z d n ia 6 sty czn ia 1967 r., ogłoszone d n ia 10.1. 1967 r. Z ty m dn iem D ek re t w szed ł o fic ja ln ie w życie, a k o n fe ren c je b isk u p ie w ezw ane zosta ły do rea liz ac ji jego p o stan o ­w ień . M otu p ro p rio pow ołało d w ie now e in ­s ty tu c je K ościelne na szczeblu cen tra ln y m : .Ć cnsilium de L a ic is” (R ada Ś w ieck ich ,

śc is łe j: R ada d la sp ra w la ik a tu ) o raz k o m i­sja „ Iu s tit ia e t P a x ” (sp raw ied liw ość i po­kój), ze w spó lnym przew odn iczącym i w ice­przew odn iczącym . „C onsilium de L a ic is’’ po­s iad a sek re ta rza , dw u p o d sek re ta rzy i dzie- Łięciu członków o raz dw unastoosobow y ze­spół k o n su lto ró w z g łosem doradczym . Z a ­dan iem je j je s t k o o rd y n ac ja dzia ła lności św ieck ich , in fo rm o w an ie o n ie j o rganów k o ­śc ie lnych i op in ii p ub liczne j, w y su w an ie w n iosków de lege fe re n d a w sp raw ach do ­tyczących la ik a tu w zw iązku z re fo rm ą p ra ­w a kanon icznego oraz k o n tro la n ad p rze ­s trzegan iem p rzep isów dotyczących św iec­k ich w całym K ościele. K o m isja „ Iu s tit ia e t P a x ” m a za zad an ie u św iad am ian ie L u d u B ożego w zak re s ie jego m is ji w św iecie w spółczesnym , p ro w ad zen ie s tu d ió w d la po ­g łęb ien ia św iadom ości k a to lik ó w co do re ­a lizac ji sp raw ied liw ośc i m iędzy n aro d am i, ob rony poko ju i ro zw o ju k ra jó w zacofanych . O ba o rgany pow o łane zcsta ły na p ięc io le tn i ok res p róbny , po k tó ry m n as tąp i n ad an ie s ta ły ch s ta tu tó w i ew . zm iany s tru k tu ra ln e ...

N e u lega w ątp liw ości, że o k res „K ościoła s łu ch a jąceg o ” m in ą ł d e fin ity w n ie i bezpo­w ro tn ie , n a to m ias t now a koncepc ja ro li św iecM eh w K ościele je s t dop iero in s ta iu nascend i. W ątp liw e je s t z resztą , czy słuszne b y łoby s tw a rzan ie sz tyw nych n iezm iennych n o rm w te j m a te rii. K ościół k a to lick i je s t o rgan izm em żyw ym i la ik a t, będący jego in te g ra ln a częścią, za jm ow ać będzie w h i­s to rii K ościo ła ta k ie m iejsce , jak ie w y p ra ­cu je sob ie w ram ach zak reś lonych przez h ie ra rc h ię sto sow n ie do p o trzeb i m ożliw ości społeczności k a to lick ie j danego m ie jsca i cza­su ."

(Szczepan B alicki, Ż ycie i M yśl)

imkdnik m m mGDZIE JESTEŚMY?

W T yg o d n ik u P o w szech n ym (15.X.1967 r.) ks. J ó ze f M a jka za s ta n a w ia się nad p ro b le ­m e m d e c h ry s tia m za c ji sp o łeczeń stw a p o l­skiego. D la u n ikn ięc ia n iep o ro zu m ień autor u sta la zn a czen ie te rm ino log ii. „L a icyzacja — p isze — je s t określoną ten d en c ją p o lityczną , podczas g d y p rzez d ech ry s tia n iza c ję ro zu m ie ­m y p ew ien proces d o k o n u ją c y s ię w ram ach spo łeczności c h rze śc ija ń sk ic h i po lega jący na fa k ty c z n y m m a so w y m p orzucan iu ch rześc i­ja ń s tw a p rze z ludzi, k tó r z y u ro d z ili się i w ych o w a li w śro d o w isku ch rze śc ija ń sk im " .

Z es ta w ia ją c sy tu a c ję is tn ie ją cą w Polsce z s y tu a c ją n a Z a chodzie ks. M a jka p isze .

„a) D o tychczasow e badania n ie pozw a la ją na k o m p e te n tn e s fo rm u ło w a n ie te z y o sp a d ­k u p r a k ty k re lig ijn ych w n a sz y m k ra ju . W y ­m a ga łoby to w e w ła śc iw y sposób opraco­w a n ych s ta ty s ty k p r a k ty k re lig ijn ych z d łu ­gich o kresó w czasu , czego ja k do tąd n ie po­siadam y. C h w ilo w e w a h a n ia k r ó tk o o k re so ­w e na ja k im ś o k re ś lo n ym te ren ie n ie po­zw a la ją na ta k w ie lk ie uogó ln ien ie . S tw ie r ­dza się n a to m ia s t n iek ied y , z pow o ła n iem się na k o n k re tn e c y fr y , ż e liczb a p r a k ty k u ją ­cych je s t c zęs to zn a czn ie n iższa , n iż b y tego

w ym a g a ły p r z e p isy K ościoła. D o tyczy tó zw ła szcza ślu b u kośc ie lnego i M szy św . n ie ­d zie ln e j. J e s t rzeczyw iśc ie pew na , i naw et w zrasta jąca , liczba m a łże ń s tw w y łą c zn ie c y ­w iln ych . N ie je s t to p ro b le m p r a k ty k , lecz m ora lności re lig ijn e j, do k tó rego w ró c im y osobno. G d y id z ie o u c ze s tn ic tw o w e M szy św . n ied z ie ln e j, to je s t ono ogólnie rzecz b io­rąc w ysok ie . Są je d n a k te re n y (n iek tó re m ia ­sta i n o w e osiedla p rzem ysło w e), gdzie je s t ono na p ew n o n iedosta teczne...

b) P rzeprow adzone sondaże w yd a ją się w ska zyw a ć , że zn a jom ość d o k tr y n y chrześc i­ja ń s k ie j i s to p ień p ercep c ji p ra w d r e l ig i j ­n y c h je s t w m ieśc ie , zw łaszcza w śród in ­te lig en c ji w y ższ y a n iże li na w si. W p ływ a n a to n ie ty lk o w y ż s z y s to p ień w y k s z ta łc e ­n ia ogólnego i re lig ijnego , lecz ta k że fa k t pełn ie jszeg o u cze s tn ic tw a w k u ltu r ze euro ­p e js k ie j , k tó ra je s t p rzepo jona e le m e n ta m i ch rześc ija ń s tw a . N ie sposób żyć tą ku ltu rą n ie o tr zy m u ją c rów nocześn ie in fo rm a c ji na te m a t n a u k i ch rześc ija ń sk ie j.

In a cze j się spraw a przed sta w ia , g d y idzieo a firm a c ję n iek tó rych p ra w d w ia ry , a z w ła ­szcza n a ka zó w m o ra ln ych oraz p ew n ych in -

T r y b u n ac h r z e ś c i j a ń s k a

P I S MO S P O Ł E C Z N O - K U L T U R A L N E KATOL I KÓW

KIERUNKIi m m i m ś Ł

AWANS I PERSPEKTYWY

s ty tu c ji ko śc ie lnych . P ostaw a k ry ty c zn a , z ja- * ślen ia re lig ijn eg o , siln ie j w y s tęp u jący zaką się tu sp o ty k a m y , w ych o d zi je d n a k z n ie ­je d n o lity c h p o zyc ji. T y lk o bardzo n ie lic zn i k r y ty k u ją n a u kę i in s ty tu c je ko śc ie lne z po ­z y c j i a n tych rze śc ija ń sk ich . C i n ie lic zn i o d rzu ­cają całość n a u k i c h rze śc ija ń sk ie j i podw a­ża ją spo łeczną fu n k c ję K ościoła. C zęstsze sc na tom iast w y p a d k i k r y ty k i K ościo ła z pow o­du jego b ra ku rzeko m eg o w yro zu m ien ia dla lu d zk ic h słabości, lub te ż z pow o d u jego w ła sn ych słabości. W ty m o s ta tn im w yp a d ku d o ko n u je się to często z p o zyc ji ch rześc ija ń ­sk ich , a n a w e t n ie k ie d y u ltra ch rześc ija ń - skich ...

c) Ł ą czy sie z ty m p ro b lem a n ty k le ry k a - lizm u , k tó rego p rze ja w y d o strzeg a m y w szer­sze j ska li od p o czą tkó w ru ch u ludow ego. N ie ro zw in ą ł się o n jed n a k ta k dalece , a żeb y w ska li m a so w e j m ia ła być kw estio n o w a n a zasadn icza , re lig ijn a ro la księd za . P rze ja - w ia ją cy się tu i ó w d zie po w o jn ie , zw łaszcza w śród in te lig en c ji, w sp ó łczesn y a n ty k le ry k a - l izm je s t n a jc zę śc ie j a n ty k le r y k a liz m e m z p o zy c ji ch rześc ija ń sk ich . N ie po lega on. na k w e s tio n o w a n iu ro li księd za , lecz poddaje k ry ty c e sposób je j w yp e łn ia n ia , lub chce zm ierza ć do p rzyw ró cen ia je j p e łn e j, ch rze- * śc ija ń sk ie j a u ten tyczn o śc i, co n ie je s t oczy- ■ w iście w y ra ze m dech rys tia n iza c ji, lecz pęta­n ych p rzem ia n w m o d e lu relig ijności...

d) C zy to zn a czy , że re lig ijna w iz ja św ia ta u pow szechn ia jąca się w o kres ie so c ja lis tycz­n e j in d u s tr ia liza c ji je s t dosko n a lsza od w iz j i tra d y c y jn e j? O d p o w ied ź jednoznaczna b y ła ­b y zn o w u u p ro szczen iem . J e s te śm y bow iem w o k re s ie p rze jśc io w ym , p e łn ym , ja k k a żd y ta k i okres, tru d n o śc i i n ieb ezp ieczeń stw . Z w raca się uw agę na fa k t la icyzacji życ ia zb iorow ego w n a szy m k ra ju . F u n kc jo n a ln o ść relig ii, p rze ja w ia ją ca się w ży c iu co d zien n ym m ieszka ń có w tr a d y c y jn e j spo łeczności w ie j ­sk ie j, za n ik a za p ew n e w zu rb a n izo w a n ych w a ru n ka ch życ ia w sp ó łczesn e j w si, a le ^ m e w idać, a żeb y rodziło się p rzeko n a n ie o d y - s fu n k c y jn o śc i ch rześc ijaństw a . P rzeciw n ie , je s t w ie le podstaw , a żeb y tw ie rd zić , iż ro ­dzi się p rzeko n a n ie o jego n o w e j fu n k c y jn o - ści w życ iu w spó łczesnego , zu rban izow anego spo łeczeń stw a , w szczególności w ży c iu spo­łeczeń stw a po lsk iego

Ks. M a jka k o ń c zy o p ty m is ty c zn ą uw agą: „Gdzie jes teśm y? W y d a je się, że je s te śm y

w łaśn ie w p rze jśc iu . O gólny obraz je s t je s z ­cze tra d y c y jn y , ale w ty m tr a d y c y jn y m obra­z ie zaczyna się dostrzegać peione zm iany .

a n !Tf

X I

I R W I N G I A N I E

g ran icą an iże li w Polsce, je s t znany . Wieli.■ c e a i soD ie w ię c e j m o d li tw ę ce^n iiia m o a ią - J c eg o się w k ą c ik u ś w ią ty n i a n iż e l i uro-- • c z y s te c e re m o n ie k o śc ie ln e czy m a s o w e p i e l ­

g rz y m k i, w ie lu s z u k a d u sz ą Jaoga za p rz y k ła -■ dem G iae a, L an g b eh n a , M a rita in a , C h es te r- I to n a i G e r tru d y le F o rt, a ci w szyscy za- C w dzięcza ją sw e n aw ró cen ie p o w iększej częi śc . w czy ty w an iu się w P ism o św ięte . L u - I dziom o podobnym n a s ta w ie n iu , chociaż m o- 1 że n ie o ta k ie j g łębi tę sk n o ty re lig ijn e j —ii a m iliony ta k ic h m ożna by znaleźć w śród ' W ielka rew o lu c ja fra n c u sk a i n a s tę p u ją -

członków K ościo ła — p ra g n ie Sobór w sk a - ^ po n ie j inne rew o lu c je sp o łeczno -po li-I zać d rogę do B oga p rz e z zaak cen to w an ie ty czn e w E urop ie w X IX w ieku o raz w ie l- ' m y śli b ib lijn y ch , k tó re bezpośredn io n am k ie p rzeo b rażen ia tech n iczno -ekonom iczne w

I rr.aw ią o B ogu i o C h ry stu s ie , a n ie są ty m okresie, w y tw o rzy ły w n iek tó ry ch u m y - u b ra n e a n i w sza ty h e llen izm u , an i u ję te słach uczucie lęku , n iep o k o ju o p rzyszłość w sz ty w n e ram y dogrtta tyzm u. S en te n c je i b ra k w ia ry w sens do tychczasow ego ży-

I b ib lijn e sw ą św ieżością i n a tu ra ln o śc ią p rz e - i e ' a - N a ty m tle w an g lo sask ich o śro d k ach kom ują lu d z i m y ś lący ch o raz p ra g n ą c y c h n a j- ew angelick ich poczęły się rodzić w ierzen iaściśle jszego k o n ta k tu z Is to tą N ajw yższą

Is tn ie je obecn ie ,w św iec ie w ie lk ie zaian- te re so w a n ie B ib lią , ja k k ied y ś w o k re s ie ] ro m an ty zm u , a le n a raz ie p rzew aża chęć po- ] z n an ia n a jn o w szy ch o d k ry ć b ib lijn y ch d o - ! k o n an y ch p rzez archeo logów ...

...Jes,t rzeczą kon ieczną , aby w ydać le k ­c je i ew an g e lie p rzeznaczone do czy tan ia w 1 czasie M szy w now ej s e le k c ji i now ym o p raco w an iu , gdyż do tychczasow e te k s ty s ą ) za m ało k o m u n ik a ty w n e . M yśli o ty m S to ­lica A posto lska , a le w n ie k tó ry c h k ra ja c h ju ż te ra z w y b ra n o n o w e te k s ty , k tó r e się j c zy ta podczas M szy. W arto by o ty m i u I n as pom yśleć, bo do d aw n y ch , bard zo czę- J sto n iez ro zu m ia ły ch i dziś ju ż n ie a k tu a ln y c h ek stó w z lis tó w św . P a w ła czy ze S ta rego

T e s ta m e n tu są s łu ch acze zn iechęcen i i n ie ­chęć ta p rzen o si się n a ca łą B iblię.

P rz e w id u je si^ p o d n ie s ien ie ra n g i s tu d iu m P ism a św iętego w sem in a riach duchow nych . W ym aga to je d n a k o p raco w an ia now ych p o d ręczn ików , u w zg lęd n ia jący ch w spó łcze­sne p ro b lem y , a p o s iad a jący ch a p ro b a tę S to licy A posto lsk ie j. D opóki to n ie n a s tą ­p i, z am ia r ten je s t tyJko w m ałe j m ierze m ożliw y do z rea lizo w an ia . W n ie k tó ry c h za­k ład ac h teo log icznych ju ż s ię re a l iz u je z a ­rząd zen ie p ap ie sk ie , b y s tu d en c i na w szy­stk ich la ta c h każdego ro k u o p raco w y w ali p isem n ie dw ie h o m ilie czy godziny b ib lijn e .

N ie m am y w P o lsce jeszcze czasopism a b ib lijn o -p ra k ty c z n e g o , ja k fra n c u sk ie „La B ib ie e t v ie c h re i te n n e ” czy n iem ieck ie

B fbel und L eb en ” , k tó re m ogłoby się s taći zaw iera ło

WIĘŹ

C zy to są• e le m e n ty now ego , c zy p rze ja w y U11Ł1 Ł e iijud echrys tian izac ji? N ie m o żn a na to p y ta n ie | f ^ u r a “ w szy stk ich b ie r n y c h o d p o latu>ym J 5 * 2 | „ iy c ia d o -z ty c h zm ia n w ym a g a osobne, ana lizy , b y I chow nego_ u ję te w sposób zrozum ia ły d la n te pom ieszać sy m p to m o w d ech ry s tia n iza c ji h lu d z j w sp6łczegriych a o p a rte n a teologii z p rze ja w a m i w zro s tu re lig ijnośc i . I j a sce ty ce b ib l ł jn e j . z a c h o d z i tu je d n a k

(Ks. J . M ajka , T ygodn ik P ow szechny) I is to tn a tru d n o ść , b ra k m ian o w ic ie au to ró w ,k tó rz y by by li o d p ow iedn io p rzy g o to w an i do ta k ic h p ra c , gdyż na ra z ie w szysccy n a ­si b ib liśc i t r a k tu j ą P ism o św ię te ściśle n a u ­kow o. R ed ak c ja „R uchu B ib lijn eg o i L i tu r ­g icznego” m o g łab y rozszerzyć te m a ty k ę i w zo ru jąc się n a l i te r a tu rz e fra n c u sk ie j uw zg lędn ić w w ięk szy m s to p n iu in te rp re ­ta c ję d u c h o w o -p ra k ty c z n ą (la s p ir itu a li te b ib liąu e ) , a zm n ie jszyć ilość a r ty k u łó w f a ­chow ych, b ęd ący ch n a jcz ęśc ie j ty lk o p rz e ­ró b k a m i p ra c zag ran iczn y ch . B yłoby to po m yśli s fe r la ick ich , ja k i k sięży p ra c u ją c y c h w d u szp as te rs tw ie .

P ow in n o się tak że pom yśleć o w y d an iu „W y b ran y ch tek s tó w S ta re a o T e s ta m e n tu ”, bo le k tu rą całego S ta reg o T e s ta m e n tu n ik t się n ie zb u d u je . P iek n e usteiDv gina w ob­szernym m a te r ia le h is to ry czn y m , iak i z aw ie ­r a ją księgi s ta ro te s ta m e n to w e . T y lko u m y ­sły h is to ry czn e w y ro b io n e c zy tu ją ie z r a - dościa, a in n i szu k a jacv p ra w d B ożych w in so iro w an y ch k sięg ach d o zn a ja zaw odu. J e ­żeli sie zb ie rze te k s ty D rzem sw ia jące do d u ­szy czv ta iacego i w ^m acn ia iace lego w ia rę i u fność w rząd y Boże, k s iążk a ta k a na oew no zostan ie ro zeh w v tan a i DOgłębi życie re l ie i in e czy te ln ików .

W ie lk ie znaczen ie m iałoby w reszcie w y d a ­n ie m n ie jsze j, a p ra k ty c z n ie jsz e j „E ncyk lo ­p ed ii b ib l i jn e j”, n ie p rze ład o w an e j m a te ­r ia łem a rcheo log icznym i h is to ry czn y m .

BIBUSTYKA W POLSCER ozm ow a z ks. p ro f. A leksym K law k iem

...G łów nym m o ty w em naszego p o w ro tu do B ib lii je s t m y ś l eku m en iczn a i p a s to ra ln a . P ie rw sza m a u ła tw ić zb liżen ie w szystk ich w yznań ch rze śc ijań sk ich n a p o d staw ie B i­b lii, k tó ra je s t jed y n y m a u to ry ta ty w n y m d o k u m en tem o C h ry s tu s ie i Jego n au ce i k tó re j a u to ry te to w i w szyscy się p o d d a ją — pod w a ru n k ie m oczyw iście, że in te rp re ta c ja B ib lii je s t logiczn ie ta k u d o k u m en to w an a , że zn a jd z ie a p ro b a tę trzeźw o m yślących w sp ó ł­czesnych ch rześc ijan . A d ru g a m yśl, p a s to ­ra ln a , czyli d u szp as te rsk a , m a uw zg lędn iać p o trzeb y du ch o w e dzisie jszego człow ieka. W iele, n a w e t bard zo w ie le osób, ta k z in ­te lig en c ji, j a k i ze s fe r robo tn iczych , kocha św ia topog ląd k a to lick i, n ie a ta k u je go ja w ­n ie , a le n ie p o jm u je i n ie ro zu m ie w ie lu zasad i p r a k ty k K ościoła. T en s tan m y - (R ozm awiała: A N N A M ORAW SKA „Więź”)

ch ilia s ty czn e , z k tó ry c h w y łon iły się now e w y zn an ia i now e K ościoły.

C h iliazm to b łęd n a n a u k a dość szeroko rozpow szechn iona w p ie rw szy ch trzech w ie - ta c h ch rz e śc ija ń s tw a głosząca ry ch łe n a d e j­ście ty s iąc le tn ieg o (ty siąc po g reck u — c h i- lioi) k ró le s tw a C h ry s tu sa n a Z iem i, k tó re m a pop rzedz ić kon iec św ia ta . Ó w czesny ih iliazm w iąza ł się śc iśle z c iężk im położe­niem ch rze śc ijan , a w ięc z ich p rz e ś la d o ­w an iem i z nędzą ekonom iczną. B ib lijn ą p o d staw ą ch iliazm u było dosłow ne w y ja ś ­n ia n ia 20 rozdz ia łu A pokalipsy św . Ja n a . B łąd te n o d rodz ił się po szesnastu w iekach .

P ie rw szeń stw o w rozpow szechn ian iu ch i- liazm u w X IX w ieku na leży do p re z b ite - riań sk ieg o p a s to ra szkockiego, E d w a rd a I r - w in g a (1792—1834). W łaścic ie l h ra b s tw a A l- b u ry i za razem lo n d y ń sk i b a n k ie r , D rum ond , s tw orzy ł w okó ł sieb ie g ru p ę osób re l ig i j­nych , k tó ry ch celem by ły ro zw ażan ia b i­b lijn e o ry c h ły m k ońcu św ia ta . Ich d ucho ­wym p rzyw ódcą s ta ł się Irw in g , zarów no d zięk i w alo ro m osobistym , ja k i dz ięk i z a ­p ew n ien iu , że p osiada d a r ja sn o w id zen ia i czyn ien ia cudów .

G dy w 1832 r. k o śc ie lne w ładze p re z b i- te r ia ń sk ie sk re ś liły Irw in g a z lis ty sw oich d uchow nych , założył on w łasn y K ośció ł i n a ­zw ał go K ościo łem k a to lio k o -ap o sto lsk im . Jego ,jka to licyzm ” p rzy p o m in a ł w d o k try ­n ie rzy m sk o k ato licy zm . A posto lskość w ią ­za ła się z o rg a n iz a c ją p rzy p o m in a jącą rz e ­kom o daw n e czasy ch rześc ijań sk ie . N ow y tw ó r sk ła d a ł się p o czą tk o w o z siedm iu ty l­ko „gm in ap o sto lsk ich ” , a to n a w zó r „ s ied ­m iu kościo łów ” z A poka lip sy . W każdej i n ich by li „an io łow ie” , czy li p a s to rzy m a­jący do pom ocy p rezb ite ró w i d iakonów , a le p o d leg a jący d u ch o w n y m trzech in n y ch s to p ­ni h ie ra rch iczn y ch : p ro rokom , ew an g elis to m i aposto łom . A posto łów m u sia ło być d w u ­n astu . I rw in g tw ie rd z ił, że za jego p o śre d ­n ic tw em C h ry s tu s w znosił godność ap o sto l­ską w ty m celu, by ludzkość p rzy g o to w a ła się n a k o n iec św ia ta . (T erm in ow ego k o ń ­ca św ia ta zosta ł w yznaczony n a 1835 r., a późn ie j p o d aw an o jeszcze in n e d a ty : 1838, 1855, 1885 itd .). N a czele K ościo ła k a to lic k o - aposto lsk iego sta ło K o leg ium A postołów . A postołow ie b y li n ie śm ie rte ln i: z duszą i c ia ­łem sz li do n ieb a „na czas p an o w an ia a n ty ­c h ry s ta ” .

W A nglii irw in g ian izm się n ie p rzy ją ł. Z na laz ł n a to m ia s t k ilk a d z ie s ią t ty sięcy zw o­len n ik ó w w N iem czech i w U SA.

W trzy d z ieśc i la t p o p o w stan iu K ościo ła k a to lick o -ap o sto lsk ieg o n a s tą p ił na te re n ie N iem iec g w a łto w n y ro z łam n a tle sporu o czas trw a n ia u rzęd u aposto lsk iego . O to w ię ­kszość tam te jszy ch irw in g ian p rz e s ta ła w ie ­rzyć w n ieśm ie rte ln o ść aposto łów i żąĄ ąła od p ro ro k ó w p o w o ły w an ia (drogą p ro ro k o ­w an ia ) now ych aposto łów spośród ew an g e li­stów . P o w sta ło w ted y w y zn an ie „n o w o- i r w i n g i a n ” zw an e K ościo łem ch rześc i- jań sk o -ap o sto lsk im . Z pow odu od rzucen ia w ia ry w n ie śm ie rte ln o ść aposto łów , w p a ­n o w an ie a n ty c h ry s ta p rzed p a ru z ją C h ry ­s tu sa i w ry ch ły kon iec św ia ta , t a z re fo r­m o w an a w spó lno ta re lig ijn a zy sk a ła w ięcej zw olenn ików niż irw in g ian izm o ry g in a ln y . J e s t ich n a św iecie około trz y s tu tysięcy .

K s. S. W.

Tajemnice Białowieskiej Puszczy

Eksplozjabomby„Czaszka-Mózg"

Nie m a dn ia , żeby do B iałow ieży n ie z aw ita ł k to ś z „szerokiego .św ia ta” . P rzy jeżd ża ją w ycieczk i z n a jd a lszy ch k rań có w Polski, z ja w ia ją się goście zag ran iczn i, z jeżdża ją g ru p a m i i in d y w i­

dua ln ie . Bo B iałow ieża je s t s ław n a sw oim P a rk iem N arodow ym , r e ­z e rw a te m żub rów , ło s i i ta rp a n ó w , je s t tu p o tężn y dąb Jag ie łły , bogate m uzeum p rzy ro d n icze i m ożna rob ić a tr a k c y jn e w ycieczki w g łąb n a jb a rd z ie j au ten ty czn e j w E u ro p ie puszczy. W szystko to p ra w d a , a le B iałow ieża s ław n a je s t w św iecie z czego innego,o czym p rzec ię tn y P o la k w ie bardzo n iew ie le i w ca le n ie żu b ry są n a jw ięk szą je j a tra k c ją , lecz m a lu tk ie , ow adożerne zw ierzą tko . P rzy ro d n icze , a ściśle j b io logiczne b ad an ia n au k o w e p row adzone w B iałow ieży p rzy n o szą rzad k o zd a rza jące się rew e lac je , o k tó ry ch głośno w św iecie n au k i.

M orfo log ia , n au k a o k sz ta łta c h zw ierzęcych o rganów w e w n ę trz ­nych i zew n ę trzn y ch od pew nego czasu zaczęła u sy ch ać ja k d rze ­wo, k tó rem u w iek o d eb ra ł m ożność ow ocow ania. M orfo log ia je s t je d n ą z n a js ta rs z y c h n a u k p rzy ro d n iczy ch , bow iem n a jp ie rw ludz ie d o k ład n ie og lądali budow ę o rgan izm ów , a późn iej z a in te reso w ali się ich ro zw o jem i fu n k c ją , n ic w ięc dziw nego, że m orfo log ii „za ­b rak ło te m a tu ” . W szystko od d aw n a było po w ie lek ro ć op isane , n ary so w an e , zw ażone i sfo to g ra fo w an e , w ym ierzone n a u łam k i m ilim e tra . I oto r a p te m w d rzem iący m , sk azan y m n iem a l n a em ery ­tu rę , św iecie m orfo logów w y b u ch ła w ie lk a bom ba. E k sp lo d o w ała ona w B iałow ieży , w Z ak ład z ie B adań Ssaków , w la b o ra to r iu m p ro f. A u g u sta D ehnela . Z aa fe ro w a n i uczen i czym p ręd ze j podąży li do B ia łow ieży , żeby się p rzek o n ać , czy to w szystko p raw d a , co ogło­sił b ia ło w iesk i badacz.

W szyscy zoologow ie h o łd o w ali do tąd zasadzie , że w c ie le zw ie­rzęcia n ie m a b ard z ie j .n iezm iennych części n iż kości, d la tego kan o n em było, że b u d o w a czaszk i je s t k luczem do seg teg ac ji g a ­

tu n k o w e j. A p ro f. D ehnel ośw iadczy ł, że to p rz e s ta je być k a n o ­nem , bo czaszk i n ie m ożna uzn aw ać ja k o e lem en tu n a jm n ie j zm ien ­nego w m orfo log ii. To zu p e łn ie ja k b y k to ś w sadził w m row isko p rzysłow iow y kij.

N o rn ica ak sa m itn a je s t o dm ianą ry jó w k i, a ry jó w k a je s t b liską kuzy n k ą zw ykłe j m yszy, b liższą m yszy p o ln e j, n iż dom ow ej. P ro f. D ehnel p rześ ledz ił i dow iódł, że u n o rn icy w y s tę p u je sezonow a zm ienność po jem n o śc i czaszki i w ie lk o śc i (w agi) m ózgu. K iedy p rzychodzi zim a w ysokość czaszk i m a le je o 15 p roc., je j p o jem ­ność o 27 proc., a c iężar m ózgu zm n ie jsza się aż o 35 p roc. Z m ia ­ny są zaw sze jed n ak o w e w sw ych p ro p o rc ja c h i o d w raca ln e . P ro ­feso r w y k ry ł m echan izm tych zm ian . W szw ach czaszkow ych n a ­s tę p u je n a zim ę re so rp c ja kości, zm n ie jsza się ich pow ierzchn ia , a na w iosnę szw y się ro z sz e rz a ją i z a ra s ta ją now ą tk a n k ą kostną . Z jaw isk o re so rp e ji było oczyw iście znane. P o lega ono n a w c h ła ­n ian iu przez o rgan izm w łasn y ch tk a n e k , a le to , co się dz ie je z cza ­szką n o rn icy okazało się sen sac ją . To coś, ja k b y kom uś na zim ę zan ik a ły uszy, a n a la to znow u się p o jaw ia ły . T ak i p rzy k ład w y ­d a je się p rzesadny , tym czasem s tanow i on ty lko częściow e p o ró w ­n a n ie ze zm ian am i u ry jó w k i, bo p rzec ież tam chodzi o a p a ra t c e n tra ln y u s tro ju , o mózg, o o rgan b a rd z ie j p recy zy jn y niż d z is ie j­sze re w e la c y jn e p rz y rz ą d y z z ak re su e lek tro n ik i.

U czeni bardzo n iech ę tn ie o d s tęp u ją od raz p rz y ję ty c h i u tw ie r­dzonych przez p o k o len ia n aukow ców stw ierd zeń , a b ia ło w iesk a bom ba b y ła zbyt sen sacy jn a , żeby zechcie li od razu p rz y ją ć do w iadom ości odk ry c ie b ia łow iesk iego kolegi.

W szystk iego uw ażn ie w ysłu ch a li, p rze s tu d io w a li e lab o ra ty prof. D ehnela , a le by li bardzo o strożn i — w końcu ośw iadczy li: sp ra w ­dzim y sam i, czy szanow ny ko lega is to tn ie zburzy ł po d staw y t r a d y ­cy jn e j m orfologii...

W w ielu k ra ja c h p rzy s tąp io n o do sp raw d zan ia w yn ików b a ­dań b ia łow iesk iego odkryw cy , najszczegółow sze p ra c e pod ję to w Z SR R i W ielk iej B ry tan ii. W B erlin ie p ro f. Z im m erm an n , a w L o n d y n ie p ro f. C ro w o ro ft sp e c ja ln ie ja k b y uw zię li się n a p ro f . D eh ­nela i n ie w ychodząc z la b o ra to rió w , ca ły m i m iesiącam i ślęczeli nad no rn icam i. O sta teczn ie w szyscy b ad acze p ochy lili g łow y przed sw oim po lsk im kolegą i p rzy zn a li m u ab so lu tn ą rac ję . P ro f. D ehnel n ie p rzy p ad k o w i zaw dzięcza sw oje w p ro s t re w e la c y jn e rezu lta ty . W łożył w n ie bardzo w ie le w y trw a ło śc i i p racy . N orn ice do s tu ­d iów łap a ł on przez w ie le la t na różnych te ren ach , p o s iad a jący ch s ta c je m eteo ro log iczne i to b y ła jego m etoda, m etoda, k tó rą chyba n a jtra fn ie j m ożna o k reś lić m ian em fizjo log ii eko log icznej, p o lega jące j na śledzen iu zm ian zachodzących w o rg an izm ach w zależności od zm ian w o tacza jący m je św iecie w n a tu ra ln y m środow isku , w j a ­k im o rgan izm ży je , od zw iązków m iędzy ak ty w n o śc ią i ro zm n aża ­niem się zw ierzęcia a zm ian am i w jego otoczeniu.

B om ba „C zaszka—M ózg” p rzy n io s ła p o sobie n a s tęp n e eksp loz je n au k o w y ch sen sac ji, b ęd ący ch re z u lta te m dalszych b ad ań nad ry - jó w k am i n ie ty lko z o dm iany ak sam itek . W niosek ogólny z ty ch bad ań pozw ala na w y p raco w an ie tezy , że sezonow e zm ienności w o rgan izm ie są w łaśc iw ością w szystk ich odm ian ry jó w k i. W za ­leżności od sezonu, a n a w e t jego a k tu a ln y c h cech, zm ien ia ją się w ry jó w k ach gruczo ły rząd zące w ap n em i zm iany w czaszce są ściśle zespolone z p racą ty ch gruczołów .

Z ak ład B ad an ia S saków za ją ł się rów nież p ro b lem em rozrodczo ­ści m ałych zw ierzą tek . Pod ty m w zg lędem b y w a ją la ta ubogie i bogate. W jed n y m ro k u ro d z i się m nóstw o m ały ch gryzoni, w d ru g im je s t ich m ało . N ie m oże ta k dziać się bez p rzyczyny i b ia ­łow iescy n aukow cy p o stan o w ili tę p rzyczynę odszukać. O dnaleźli i okazała się ona jeszcze jed n y m dow odem n a ta jem n iczą , w p ro st n iep o ję tą m ąd ro ść n a tu ry . S am ica -g ry zo ń każdo razow o po zap łod ­n ien iu p rzy g o to w u je się do w y d an ia n a św ia t te j sam ej w za sa ­dzie liczby dzieci. Jeże li zap o w iad a się ta k i rok , w k tó ry m d la g ry zo n i n ie w y stąp ią tru d n o śc i z w y żyw ien iem s ię — rodzi sw oje p o tom stw o w p e łn e j liczbie. A le je ś li zapow iada się ro k tru d n y , ubogi w żyw ność, sam ica s to su je sam oczynną re g u la c ję u rodz in i m n ie j dzieci w y d a je n a św ia t, ty lk o część z tego , co ju ż n o ­siła w p o stac i em b rio n a ln e j. J a k za d o tkn ięc iem czaro d z ie jsk ie j różdżk i rozpoczyna s ię w te d y re s o rp c ja i n iek tó re , n ie u rodzone jeszcze dzieci, o rgan izm m a tk i w ch łan ia w siebie. R odzą się ty lko te , d la k tó ry ch w y s ta rczy pożyw ien ia . P rzy k ład ten w sk a z u je ja k n ie s ły ch an ie in te re su ją c ą n a u k ą s ta je się fiz jo log ia ekologiczna, m a jąca z resz tą duże znaczen ie p ra k ty c z n e w ro ln ic tw ie i leśn ic tw ie . Z ak ład B ad an ia S saków w B iałow ieży je s t p io n ie rem p rzy ro d o ­znaw stw a o ran d ze św ia to w ej.

R. Ł A P IŃ S K I

6

Rozmyślania p r z y kominku

J a k h o d o w a ć c h u l i g a n a !O bojen tn ie ja k je zd na dw orze M y zaw sze w s ta je m w le w y m hum orze

N a jp ie rw w iąche puszczam y m atu li.

Co je z d , ropucho ,W gardle m n ie sucho A ty ś jeszcze nie przyn iosła

ćw zartuli?!(L . J. K e m ,,D z ie ń c h u l ig a n a ” )

N A J P IE R W w y s ia d ła m a tk a . S z c z u p ła , s iw a k o b ie ta w c ie m n y m p ła s z c z u . T r z y m a ła r ę k ę o p ie k u ń c z o , a j e d n o c z e ś n ie o s t r o ż n ie — t a k , a b y c h ło p ie c m ó g ł s i ę n a n ie j

o p r z e ć , a le b y g o n ie r o z d r a ż n ić i m ó c w k a ż d e j c h w i l i t ę r ę k ę c o f n ą ć . C h u d a , m o ż e 1 2 - le tn ia d z ie w c z y n k a , s ta n o w iła „ s tr a ż t y ln ą ” . R o z k ła d a ła r ę c e , p r z e w ie s iw s z y s o b ie p r z e z r a m ię s t r z ę p y p o s z a r p a n e g o o r ta l io n u , b y b ra t k iw n ą w s z y s ię d o ty łu t r a f i ł n a m o c n e o p a r c ie . B y ła n a p r z e m ia n to c z e r w o n a , to b la d a , z a g r y z a ła n e r w o w o w a r g i i s ta r a ła s ię za w s z e lk ą c e n ę n ie p a t r z e ć n a lu d z i .

W r e s z c ie , z s a p n ię c ie m n ie w y m o w n e j irt# ł. w y ­g r a m o l i ł s ię z „ e l e k t r y c z n e g o ” — o n , c h w ie j ą c y s i ę n ie p e w n ie n a n o g a c h , o o b r z m ia łe j tw a r z y , r o z c z o c h r a n y c h d łu g ic h w ło s a c h , s p a d a ją c y c h n a p o l ic z k i , i b łę d n y m w z r o k u . Z a t o c z y ł s i ę , a le r a m ię m a tk i b y ło tu ż , t u ż . C h w y c ił r ó w n o w a g ę i w te j s a m e j c h w i l i w a r k n ą ł: — C o s i ę n a d s ta ­w ia s z ? N o t . . . — i m a tk a ju ż s ta ła o b o k , p o z o r n ie o b o ję tn a , a j e d n o c z e ś n ie c z u jn a n a k a ż d y je g o r u c h j g e s t . .D z ie w c z y n k a o p u ś c i ła n is k o g ło w ę , p r z e s t ę p u j ą c n e r w o w o z n o g i n a n o g ę . — P ó j ­d z ie m y S ła w u ś — p o w ie d z ia ła c ic h o m a tk a . — N o c h o d ź ! — C h ło p a k o d r z u c i ł w ło s y d o tyłu i b e z s k u te c z n ie p r ó b o w a ł s ię w y p r o s t o w a ć . J e g o u b r a n ie , n a k tó r y m w id a ć b y ło ś la d y n ie d a w n e g o p r a s o w a n ia , i ś w ie ż o c h y b a u p r a n a k o s z u la , były w y m ię to s z o n e , w y t a r z a n e w b io c ie i m ie j s c a m i p o d a r te . S ta n ą ł w r e s z c ie , w z g lę d n ie p r o s to , i w t e ­d y w z r o k j e g o p a d ł n a k io s k z p iw e m , o t o c z o n y ś c i ś le p r z e z g r u p k ę m ę ż c z y z n . JŁuszył w t a m t ą s t r o n ę . M a tk a c h w y c i ła g o za r ę k a w . — C ze k a j S ła w u ś — s z e p ta ła g o r ą c z k o w o . — C z e k a j ! — A le o n p c h n ą ł ją w p ie r s i , a ż s i ę z a to c z y ła , i m r u k ­n ą w s z y ; — Co je z d ! — z r o b i ł j e s z c z e je d e n k r o k . W te d y m a tk a p o w ie d z ia ła s z y b k o — Irk a c i p r z y n ie s i e . T u ta j t ło k , a w d o m u m a m z im n e . C h o d ź ! — D o ta r ło t o w id a ć d o n ie g o , g d y ż s ta n ą ł n a c h w ilę i c z k n ą ł p o t ę ż n ie ; a d z ie w c z y n k a n a ­g le z a p is z c z a ła w y s o k im , n ie n a t u r a ln y m g ło s e m : — M a m o , c h o d ź m y stą d *

L u d z ie w y s i e d l i , r o z p r a s z a l i s ię . N ik t n ie z w r a ­c a ł u w a g i n a , „ n o r m a ln y ” p r z e c ie ż , o b r a z e k . — C h o d ź s y n k u — p r z e k o n y w a ła t y m c z a s e m m a tk a .— J e s t e ś ch o ry * M u s isz s ię p o ło ż y ć . — C h ło p a k s ła n ia ł s i ę , c o ś b e łk o ta ł , i z n o w u ja k im ś n ie s k o ­o r d y n o w a n y m r u c h e m s i ln ie p c h n ą ł m a tk ę .

P r z e c h o d z ą c a o b o k k o b ie t a p o w ie d z ia ła g ło ś n o :— T r z e b a z a w o ła ć m i l ic j ę ! — I w t e d y m a tk a .. . s k o c z y ła ! S p o d c i e m n e j c h u s t k i w y m y k a ły s ię k o s m y k i s iw y c h w ło s ó w , tw a r z p a ła ła . C a ła s p r ę ­ż o n a n ie n a w iś c ią , w y r z u c a ła u r y w a n e w y r a z y :— M ilic j a ! A k to p a n ią p r o s i! . . , N ie w id z is z , ż e .. . i e c h ło p a k c h o r y ! . . . Z a c h o r o w a ł i w s z y s t k o . S ie ­b ie p i ln u j ! I r k a — k r z y k n ę ła o s tr o d o d z ie w c z y n ­k i — b ie r z g o p o d r ę k ę !

P o d p a r ła s y n a , k tó r y n a s ło w o „ m i l i c j a ” p r z y ­c i c h ł n a g le , i o b ie z c ó r k ą z a c z ę ły s p ie s z n ie c ią g n ą ć g o n a p r z ó d , b y le d a le j od stacji, b y le d a le j od lu d z i , k tó r z y n a p r a w d ę m o g ą z a w e z w a ć m il ic j a n t a .

P r z e c h o d z ą c y a k u r a t k o le j a r z p o w ie d z ia ł d o k o - fe ie ty , k tó r a m ó w iła o m il ic j i : — N ie c h p a n i da

s p o k ó j ! T o s t a r a K a s p r z a k o w i . T u m il ic j a n ic n ie p o m o ż e . J a k ją s y n e k s p ie r z e , że o c z u n ie w id a ć , to o n a jfcszcze p o w ie , ż e s a m a u p a d ła . S z k o d a z a c h o d u ! — I m a c h n ą ł r ę k ą .

T y m c z a s e m ta m c i w y t o c z y l i s ię ju ż n a d r o g ę i s z l i p o w o l i n a p r z ó d . C h ło p a k o d z y s k a ł w e r w ę , k lą ł , p o s z tu r c h iw a ł m a tk ę , w r e s z c i e u p a d ł, p o c ią ­g a j ą c o b ie k o b ie t y za s o b ą . L e ż ą c r e c h o ta ł u c i e ­s z o n y , że im ta k „ d o s o l i ł” , a o n e p r ó b o w a ły g o (b e z s k u te c z n ie p o d n o s ić . P o tw a r z y d z ie w c z y n k i s p ły w a ły łz y . . .

W n a s z y m b lo k u n ie m a c h u l ig a n ó w . C h ło p c y w r a c a j ą c y z „ u b a w ó w ” w c h o d z ą n a s c h o d y o W ła sn y c h s i ła c h , n ie s ły c h a ć w y z w is k , a n i n ie in t e r w e n iu j e m i l ic j a . M a ją ty lk o s w o i s t y s t y l b y ­c ia . S y n m o je j s ą s ia d k i , J a c e k , s t a n o w i d la n ic h p od ty m w z g lę d e m n ie d o ś c ig ły w z ó r i id e a ł , p o p ie r w s z e , j e s t z a w s z e u b r a n y w e d łu g o s t a t n ie j m ło d z ie ż o w e j m o d y „ m a d ę in b a z a r ” . C zy to b y ­ły p r z y d łu g ie c z a r n e s w e t r y , c z y k o s z u lk i p o lo , c z y w r e s z c ie b ia łe s p o d n ie z ż a g lo w e g o p łó t n a — J a c e k z a w s z e b y ł n a l in i i . J e g o o b c a s y s ą o 1,5 cm w y ż s z e , a w ło s y d łu ż s z e n iż w s z y s tk ic h in ­n y c h . P o d r u g ie — a to ś c i ś le łą c z y s ię z p ie r w ­s z y m — J a c e k p o t r a f i ł o d p o w ie d n io ^ w y t r e s o w a ć ” s w o ic h s t a r y c h . P o p r o s tu w ia d o m o , k t o j e s t p ie r w s z ą o s o b ą w d o m u i c o s ię k o m u n a le ż y . J a c e k m a s w o j e p ie n ią d z e , s w ó j p o k ó j , s w o j e o t o c z e n ie i s w o j e z a ję c ia . S ta r y m n ic d o t e g o . Ic h o b o w ią z e k to d o s ta r c z y ć o d p o w ie d n ią i lo ś ć f o r s y i s i e d z i e ć c ic h o . W y k o r z y s tu ją c z a ś le p ie n ie m a tk i i s ła b o ś ć o jc a , J a c e k k r o k za k r o k ie m , k o n s e k w e n t n ie o s ią g a } c z e g o c h c ia ł . T e r a z p o t r a f i b y ć n a w e t w z g lę d n ie m iły , o i le w s z y s t k o to c z y s ię w e d łu g j e g o p la n ó w , a n a w e t n a z w fe c z a s e m m a tk ę „ m a m ą ” , g d y je s t s z c z e g ó ln ie z a d o w o lo n y . N o r m a ln ie m ó w i do n ie j b e z o s o b o w o , a w s p o m i­n a j ą c o n ie j u ż y w a s ło w a „ o n a ” — w s z y s t k o zas w fo r m ie n ib y t o k o le ż e ń s k ie j , n ib y k u m p lo w - s k ie j , z d o m ie s z k ą ż a r tu i w s p ó ln e j z a b a w y . T a k ie s f o r m u ło w a n ia , s k ie r o w a n e d o m a t k i , j a k n p . — Co j e s t z to b ą ? T u r la j s i ę s z y b c ie j ! — c z y — C o s t o is z ja k m il ic j a n t n a s k r z y ż u ! — n ik o g o tu n ie s z o k u ją .

R o d z ic e J a c k a b o w ie m , to lu d z ie „ n o w o c z e ś n i” . N a c z y t a w s z y s i ę p o d y le t a n c k u c a ły c h to m ó w l i t e r a t u r y n a t e m a t w y c h o w a n ia d z ie c i , p o s t a n o ­w i l i w y c h o w y w a ć g o „ n a t u r a ln ie ” i s t r z e c p rze d w s z y s tk im , co m o g ło b y s ta ć s ię ź r ó d łe m j a k ic h ­k o lw ie k k o m p le k s ó w . C o w ię c e j , c h c ą c b e z b o le ś ­n ie w p r o w a d z ić g o w ż y c ie , n ie k r ę p o w a l i s ię j e g o o b e c n o ś c ią , to c z ą c r ó ż n e g o r o d z a ju r o z m o ­w y 1 d y s k u s j e . Z e z a ś o b o je w c ią g u m in io n y c h la t p r z e ż y w a l i p r z y ty m r ó ż n e w z lo t v i u p a d k i s w y c h a k t u a ln y c h id e a łó w , c h ło p a k m ia ł o k a z ję d o jść d o k o n k lu z j i , iż n a ś w ię c i e b r a k j e s t j a ­k ic h k o lw ie k p r a w , a u t o r y t e t ó w i z a s a d , a w s z y s t ­k im r z ą d z i j e d y n ie s i ła i s p r y t . N ie p o j m o w a ł s w y m m ło d y m u m y s łe m , iż d la r o d z ic ó w p e w n e z a s a d y , m o r a ln o ś ć i ś w ia to p o g lą d . s ą c z y m ś ta k o c z y w is t y m , j a k p o w ie t r z e , k t ó r y m o d d y c h a j ą , a co za t y m id z ie , ż e n ie w id z ą o n i p o t r z e b y d e k la r o w a n ia s w e g o p o p a r c ia d la t y c h s p r a w . K o le j n e fa z y ż y c ia r o d z ic ó w , g d y s ię c z y m ś s z c z e ­g ó ln ie p a s j o n o w a l i , p r z y ją ł j a k o s w e g o r o d z a ju „ f io ł y s t a r y c h ” j p r z e s ta ł s ię ty m p r z e jm o w a ć .

W t a k ie j a tm o s fe r z e , p r z y s w y m n ie w ą t p l iw ie b y s tr y m u m y ś le i d u ż y c h z d o ln o ś c ia c h , o p a r ł s w ó j ś w ia t n a f a ł s z y w y c h p r z e s ła n k a c h i z a c z ą ł c ią g n ą ć b e z p o ś r e d n ie k o r z y ś c i d la s ie b ie . P r z e d e w s z y s t ­k im d ą ż y ł d o w y t w o r z e n ia a t m o s f e r y k o le ż e ń ­s k i e j (n a c o r o d z ic e z c h ę c ią p r z y s ta l i ) — a l e b e z ż a d n y c h a u t o r y t e t ó w . W y t łu m a c z y ł m a t c e , i e j e g o p e n s ja m u s i r o s n ą ć p r o p o r c jo n a ln ie d o w ie ­k u i p o tr z e b , o ra z , że on „ m u s i” b y ć o d p o w ie d ­n io u b r a n y . Z a k a ż d ą c z y n n o ś ć d o m o w ą p o n a d p r o g r a m k a z a ł s o b ie p ła c ić , n a j p ie r w n ib y ż a r ­te m , a g d y s ta ło s ię to j u ż r e g u łą , t o w p r o s t w y m u s z a n ie m lu b o t w a r ty m z a b ie r a n ie m o k r e ś lo ­n e j s u m y z to r e b k i m a tk i . W r e s z c ie z a k a z a ł m a t ­c e w s t ę p u d o s w e g o p o k o ju p o d p o z o r e m , ż e r o ­

bi m u „ b a ła g a n ” , a m a tk a z a fa s c y n o w a n a f a k te m , ż e „ J a c u ś j e s t t a k i o b o w ią z k o w y , ż e s a m sp r z ą ta u s ie b ie ” n ie z a u w a ż y ła n a w e t m o m e n t u , k ie d y to s t a ło s ię n ie p is a n y m p r a w e m . P ó ź n ie j z a c z ą ł m ie ć „ s w o j e ” r o z r y w k i , „ s w o ic h ” k o le g ó w , „ s w o ­j e ” b a b k i — k w i t u j ą c n a j p ie r w p y ta n ia n a te t e ­m a ty s ło w a m i: — N ie z n a s z ic h , — c z y — b y łe m u ta k ic h je d n y c h — b y w r e s z c i e o g ło s ić ju ż o t w a r c ie — c o c i ę to o b c h o d z i! — lu b — p iln u j le p ie j s ie b ie !

T e r a z J a c e k j e s t id e a łe m n a s z y c h c h ło p c ó w . W y c h o d z i k ie d y c h c e , w r a c a k ie d y c h c e , n ie k r ę ­p u je s ię n ic z y m , r o b i „ d r a k i” , „ k a w a ły ” , p ije i p a li. N a p e r s w a z j e i p r o ś b y , W T eszcie „ p r z e b u ­d z o n y c h ” r o d z ic ó w , o d p o w ia d a p r o s t u ją c S w ą a t ­le t y c z n ą , p r a w ie d w u m e tr o w ą p o s ta ć : — A bo co ? M n ie n ie z a l e ż y ! j a k b ę d z ie s k a n d a l , to w y b ę d z ie c ie s ię g im n a s t y k o w a ć , a j a k w y le j ą z b u d y , to w p e g e e r z e lu d z ie t e ż ż y ją . T a k t r u j e s z , j a k b y ś n ie p ił c z y n ie p a l i ł ! M o w a j — itp .

R o d z ic e z a ła m u ją r ę c e i n a r z e k a j ą n a „ n o w o ­

c z e s n e w y c h o w a n ie ” . C zy ż je d n a k n ie p o s t ę p o ­w a li s t o s o w n ie d o p o n iż s z e j r e c e p t y p t . , ,J a k w y ­c h o w a ć c h u lig a n a ? ” , k tó r ą s w e g o c z a s u z a m ie ś c i ł „ R a d a r ” :

1) D z ie c k u n ie n a le ż y n ic z e g o o d m a w ia ć , n a le ­ż y M II P O Z W A L A Ć N A W S Z Y S T K O .

2) P O C H W A L A J Ą C Z A W S Z E p o s tę p o w a n ie

d z ie c k a , w y r a b ia m y w n im p e w n o ś ć s ie b ie .

3) N a le ż y P A T R Z E Ć n a d z ie c k o B E Z K R Y T Y C Z ­N IE , z a w s z e s ta w a ć p o je g o s t r o n ie p r z e c iw k o in n y m d z ie c io m , s ą s ia d o m , n a u c z y c ie lo m .

4) N IE W O L N O D Z IE C K A K A R A Ć , a b y n ie w y w o ła ć w n im k o m p le k s ó w .

5) D z ie c k o p o w in n o m ie ć „ s z c z ę ś l iw e d z ie c iu - s tw o * \ c z y l i — Ż A D N Y C H O B O W IĄ Z K O W w o b e c d o m u i r o d z ic ó w .

i ) P R E C Z Z A U T O R Y T E T E M r o d z ic ie l s k im —

c z y l i n a k o le ż e ń s k ie j s t o p ie z d z ie ć m i.

■7) D a w a ć d z ie c k u J A K N A J W IĘ C E J P I E N IĘ ­D Z Y ,

8) P r z e d d z ie c k ie m N IE N A L E Ż Y M IEC Ż A D ­N Y C H T A J E M N IC . N ie c h s ię u c z y ż y c ia !

9) D z ie c k o m a s w o j e ż y c ie , N IE N A L E Ż Y S IĘ D O N IE G O W T R Ą C A C .

10) N IE M a P O W O D O W , a b y N U D Z IĆ d z ie c k o w p a ja n ie m m u j a k ic h ś z a s a d ; g d y d o r o ś n ie , sa m o

z r o z u m ie , co j e s t z ł e , a co d o b r e .”

(A p ó ź n ie j , p o s t ę p u j ą c w e d łu g te g o w z o r u , n a ­l e ż y s ię c h y b a p r z y g o to w a ć na c i ę ż k ie ż y c ie , g d y ju ż w y c h o w a m y s o b ie m ło d e g o n ic p o n ia , c o ? )

H A B E R

S t r z a ły o d d a n e z p a n c e r n ik a A u r o r a w d n iu 1 l i s to p a d a (25 p a ź d z ie r n ik a w e d łu g k a le n d a r z a j u l ia ń s k ie g o ) t a n r. z a p o c i ą t k o w a ly W ie lk ą R e w o lu c j ę P a ź d z ie r n ik o w a , k tó r a o b a l i ła r z ą ­

d y c a r ó w , o d d a ła w ła d z ę w r ę c e r a d i p r z e k s z t a ł ­c i ła c a r s k i f e u d a ln o - k a p i t a l i s t y c z n y u s tr ó j w u s t ­ró j r a d z ie c k i , s o c j a l i s t y c z n y . Z d a je m y s o b ie o c z y ­w iś c ie s p r a w ę , ż e n a w ią z y w a n ie d o w y s t ą p ie n ia m a r y n a r z y a. A u r o r y p o s ia d a w a r t o ś ć u m o w n ą , w a r to ś ć s y m b o lu , p o n ie w a ż t e g o r o d z a ju z j a w is k o , ja k im b y ła r e w o lu c ja , n ie j e s t o w o c e m je d n e g o n o m e n t u . R e w o lu c j a p o w s ta w a ła , r o d z iła s i ę i d o j ­r z e w a ła w c ią g u d r u g ie g o o k r e s u c z a s u ; b y ła o w o ­c e m c a łe g o s p lo tu n a j p r z e r ó ż n ie j s z y c h w a r u n k ó w i p r z y c z y n . N ie m n ie j je d n a k 1 l i s t o p a d a 1917 r. s t a n o w i d a tę p r z e ło m o w ą : i o ń c z y o k r e s p r z y g o t o ­w a w c z y , s ta d iu m r e w o lu c j i e m b r io n a ln e j i r o z p o ­c z y n a o k r e s fo r m o w a n ia s i ę n o w y c h s t r u k t u r , s t a ­d iu m z w y c ię s t w a r e w o lu c j i i j e j p e łn e g o ż y c ia .

R o s ja pod r z ą d a m i c a r ó w b y ła u c ie le ś n ie n ie m u c is k u , n ę d z y , p o n iż e n ia i w y z y s k u . C h ło p i j ę c z e l i w n ie w o l i , o h s z a r n ik ó w . R o b o tn ic y o t r z y m y w a l i n a jn iż s z e w ś w ie c i e p la c e i p o s ia d a li n a jg o r s z e w a r u n k i p r a c y . T łu m c z y n o w n ik ó w , ż a n d a r m ó w , p o l ic j a n t ó w t łu m ił w s z e lk i o d r u c h b u n tu 1 p r o ­te s tu . T e r r o r i b e z p r a w ie w r ó w n y m s to p n iu d a ­w a ły s ię w e z n a k i lu d n o ś c i r o s y j s k ie j ja k i n a r o ­d o m p o d b ity m . A ż w r e s z c ie w y c z e r p a ia s i ę c i e r ­p liw o ś ć n ie w o ln ik ó w . D łu g o g n ę b io n y b u n t w y ­b u c h ł z c a łą s i łą . N a c z e le z b u n to w a n y c h s t a n ę l i k o m u n iśc i- K ie r u n e k R e w o lu c j i w y t y c z y ł W ło d z i­m ie r z I. en bu.

R e w o lu c j a P a ź d z ie r n ik o w a b y ła p r z e d e w s z y s t ­k im b u n te m m a s p r z e c iw k o w o j n ie im p e r ia l i s ­ty c z n e j . A le ju ż od p ie r w s z e g o m o m e n tu r o z ­b r z m ie w a ły w n ie j h a s ła w y z w o le n ia s p o łe c z n e g o i p o l i t y c z n e g o . H a s ła b o ls z e w ik ó w p a d ły n a p o ­d a t n y g r u n t . O b a la ją c w ła d z ę o b s z a r n ik ó w i k a ­p it a l i s t ó w R e w o lu c j a p n w o la la d o ż y c ia d y k t a t u r ę p r o le ta r ia t u , z b u d o w a ła n o w e fo r m y o r g a n iz a c y j n e w ła d z y . R y ły n im i r a d y , k tó r e m ia ły z a p e w n ić p e łn ą s u w e r e n n o ś ć lu d u p r a c u ją c e g o i u c z y n ić lu d z i p r a c y p r a w d z iw y m i g o s p o d a r z a m i k ra ju . R a d y p r z e ję ły p e łn ię w ła d z y u s t a w o d a w c z e j i w y k o n a w c z e j .

W s lo s u n k j m ię d z y n a r o d o w e R e w o lu c ja w n io s ła r ó w n ie ż n o w e e l e m e n t y . P o s ta w iła tw a r d o z a ja d ę s a m o s t a n o w ie n ia n a r o d ó w , w s p ó ł i s t n ie n ia p a ń s tw0 r ó ż n y c h u s tr o ja c b o r a z l ik w id a c j i w o j n y ja k o śr o d k a r o z s t r z y g a n ia s p o r ó w m ię d z y n a r o d a m i. D e le g a c i r o b o .n ic z y c h i ż o łn ie r s k ic h rad P io lr o - g r a d u ( L e n in g r a d u ) p r z y j ę l i u c h w a lę z w r ó c o n ą d o n a r o d u p o ls k ie g o , k tó r a g ło s i ła :

„ C a r a t , k t ó r y w c ią g u p ó łto r a w ie k u d ła w ił z a ­r ó w n o n a r ó d p o ls k i ja k i r o s y j s k i , z o s ta ł o b a lo n y .

Z a w ia d a m ia ją c n a r ó d p o ls k i o t y m z w y c i ę s t w ie w o ln o ś c i n a d o g ó ln o r o s y j s k im ż a n d a r m e m , P i o -

t r o g r a d z k a R a d a D e le g a t ó w R o b o tn ic z y c h i Ż o ł­n ie r s k ic h o ś w ia d c z a , ż e d e m o k r a c ja w R o s j i s to i na s t a n o w is k u u z n a n ia s a m o o k r e ś le n ia p o l i t y c z n e g o n a r o d ó w i o z n a jm ia , ż e P o ls k a m a p r a w o d o c a ł ­k o w it e j n ie p o d le g ło ś c i pod w z g lę d e m p a ń s tw o w o - n a r o d o w y m ” .

W ś la d z a tą u c h w a lą u k a z a ł s i ę d e k r e t R a d y K o m is a r z y p o d p is a n y p r z e z L e n in a , k tó r y s t w i e r ­d z ił , ż e :

„ W s z y s tk ie u k ła d y i a k t a z a w a r te p r z e z rz ą d b. C e s a r s tw a R o s y j s k ie g o z r z ą d a m i K r ó le s tw a P r u s ­

k ie g o i C e s a r s tw a A u s t r o - W ę g ie r s k ie g o d o t y c z ą c e r o z b io r ó w P o ls k i z o s ta ją w z g lę d u n a ic hs p r z e c z n ś ć z z a s a d ą s a m o o k r e ś le n ia n a r o d ó w i r e ­w o lu c y j n y m p o c z u c ie m p r a w n y m n a r o d u r o s y j s - s k ie g o , k t ó r y u z n a ! n ie z a p r z e c z o n e p r a w o n a r o d u p o ls k ie g o d o n ie p o d le g ło ś c i i j e d n o ś c i , z n ie s io n e n in ie j s z y m w s p o s ó b n ie o d w o ła ln y * * .

R e w o lu c ja P a ź d z ie r n ik o w a u c z y n i ła w y ło m w t w ie r d z y k a p i t a l i s t y c z n e g o ś w ia t a . N a o lb r z y m ic h o b s z a r a c h R o s j i o tw a r ły s ię p e r s p e k t y w y n o w e g o ż y c ia . A le z w y c ię s t w o n ie p r z y s z ło o d r a z u . T r z e ­ba b y ło je o k u p ić k r w ią , w y s i łk ie m i p o ś w ię c e ­n ie m . L e d w ie u k o ń c z o n o w o j n ę z n a ja z d e m g e r ­m a ń s k im , a ju ż t r z e b a b y ło o d p ie r a ć in t e r w e n ­c y j n e w o js k a a n g ie l s k ie , f r a n c u s k ie , j a p o ń s k ie 1 t o c z y ć z a c ię t e w a lk i z w r o g ie m w e w n ę t r z n y m , z a r m ia m i h ia ly e h g e n e r a łó w , k t ó r z y za w s z e lk ą c e n ę c h c ie l i p r z y w r ó c ić s t a r y p o r z ą d e k . W o jn a ta b y ła n ie m n ie j k r w a w a i z a c ie k ła t y lk o CO u k o ń c z o n e j w o j n y ś w ia t o w e j . O r g a n iz a c ja b o ls z e ­w ik ó w r z u c iła na f r o n t n a j b a r d z ie j id e o w y c h lu ­d z i. B y ł to o k r e s w y j ą t k o w o tr u d n y . W ie lu w a r ­t o ś c io w y c h b o ls z e w ik ó w o d d a ło s w e ż y c ie za n o ­w ą w ła d z ę , z a r o b o tn ic z o -c h ło p s k ie p a ń s t w o . A łe j e d n o c z e ś n ie w te j w a lc e k sz ta J c ila s ię n o w a k a d ­r a d o w ó d c z a . R o s ła n o w a p r o le t a r ia c k a a r m ia . W o g n iu h a r to w a ła s ię s ta l.

I n t e r w e n c i z o s t a l i p o k o n a n i. S k a p i t u lo w a ły b ia ­łe a r m ie . Ż o łn ie r z r a d z ie c k i w r a c a ł d o d o m u . A le1 t u j e s z c z e n ie z a z n a ł s p o k o ju . W r a c a ł d o s p u ­s to s z o n y c h p ó l, d o z r u jn o w a n y c h f a b r y k , d o s p a -

Dwunastuf r a g m e n t

K r o k ic h tw a r d y , o d m ie r z o n y . . .— K t o ta m z n o w u ? W y c h o d ź !

K to ta m ?

T y lk o — s z ta n d a r im c z e r w o n y N a w ic h u r z e z a lo p o t a l . . .

. . .I d ą , id ą k r o k ie m t w a r d y m —G ło d n y p ie s za n im i g o n i,P r z o d e m — n io s ą c k r w a w y s z ta n d a r ,Z a w ic h u r ą n ie w id z ia ln y I d la k u l n ie o s ią g a ln y ,L e k k ą s to p ą n a d ś n ie ż y s t ą P r z e z p e r l i s t e r o z s y p is k o ,W w ie ń c u b ia ły c h r ó ż n a s k r o n i P r z o d o m — id z ie J e z u s C h r y s lu s .

( s t y c z e ń 1S18)

A L E K S A N D E R B Ł O K

Na polarh w alk o w olność i szczęście cz ło ­w ieka w yrastają kw iaty pokoju.

i O T f S

(U W A L K I I1 9 1 7 — 1 9 6 7

la n y c h m ia s t . T r z e h a b y ło w s z y s t k o z a c z y n a ć o d p o c z ą tk u . W d o d a tk u w r ó g C iąg le j e s z c z e p r ó b o - w a l s z k o d z ić . N ie h y l to ju ż te n w r ó g , k t ó r y w y ­s t ę p o w a ł z o t w a r tą p r z y łb ic ą n a p o la c h b ite w . B y ł to w r ó g u k r y ty , k tó r y c z a i ł s i ę , s k r y w a ł , u d e r z a ł w c ie m n o ś c i , s a b o to w a ł, n is z c z y ł . Z a c z ę ­ła s ię tw a r d a , n ie u s t ę p l iw a w a lk a o u t r w a le n ie u s tr o j u r a d z ie c k ie g o , o c h le b , o u p r z e m y s ło w ie ­n ie k r a j u , o t e r a ź n ie j s z o ś ć i o p r z y s z ło ś ć , w k t ó ­re j .m asa lu d n o ś c i p r z e k s z ta łc a ła s ię w ś w ia d o ­m y c h o b y w a t e l i Z w iązfk u R a d z ie c k ie g o , w b o jo w ­n ik ó w n o w e g o ła d u , n o w e g o ż y c ia .

R a z j e s z c z e p o k u s ił s i ę w r ó g o z n is z c z e n ie K r a ­ju R ad . H i t le r o w s k ie b o r d y n io s ły z n is z c z e n ie , ś m ie r ć i z a g ła d ę . S z la k i ic h p o c h o d u z n a c z y ły p o ż a r y , z g l is z c z a , c m e n ta r z e p o le g ły c h i p o m o r ­d o w a n y c h . J e s t f a k te m b e z s p o r n y m , ż e Z w ią z e k R a d z ie c k i d ź w ig a ł w c ią g u p a ru la t g łó w n y c i ę ­ża r w o j n y . I j e s t r ó w n ie ż f a k t e m b e z s p o r n y m , że w w o jn ie t e j w y k a z a ł p o d z iw u g o d n ą s i l ę d u c h a , m ę s t w o , o f ia r n o ś ć i w y t r w a ło ś ć . Z w y c ię s t w a a r ­m ii r a d z ie c k ie j n a z w a ł R o o s e v e lt „ w s p a n ia ły m i , b e z p r z y k ła d n y m i w d z ie ja c h z w y c ię s t w a m i . . . N ie ­w ą t p l iw ie — p is a ł R o o s e v e lt — A r m ia C z e r w o n a i n a r ó d r o s y j s k i p c h n ę ły s i ł y z b r o jn e H it le r a na d r o g ę o s ta t e c z n e j k lę s k i” . A C h u r c h ill w l i ś c ie d c S t a lin a w 1841 r. p r z y z n a w a ł: „ A r m ia C z e r w o n a ś w ię t u j e s w o ja d w u d z ie s tą s ió d m ą r o c z n ic ę tr iu m ­fe m , k tó r y w z b u d z i ł b e z g r a n ic z n y p o d z iw je j s o ­j u s z n ik ó w i k t ó r y z a d e c y d o w a ł o lo s i e n i e m ie ­c k ie g o m il i t a r y z m u ” . W a rto p r z y p o m n ie ć , że N ie m c y o d c h w il i w o j n y z e Z w ią z k ie m R a d z ie ­c k im d o c z e r w c a 1943 r . s t r a c i l i w z a b ity c h ; r a n ­n y c h I z a g in io n y c h w w o j s k a c h lą d o w y c h — 3.965.000 lu d z i, w lo t n ic t w i e p o n a d — 133.0(1(1. j w m a r y n a r c e — 2 8 .00(1. I n a s t ę p n ie do k o ń c a w o j n y p o n a d to 2.4M.0Ofl lu d z i (n a f r o n c ie n ie m ie c k o - r a - d z ie c k im ) .

W d r u g ie j w o jn ie ś w ia t o w e j Z w ią z e k R a d z ie c k i p o n ió s ł o g r o m n e s t r a t y , a le j e d n o c z e ś n ie w a lk a z o d w ie c z n y m w r o g ie m s c e m e n t o w a la n a r o d y r a ­d z i e c k ie , z a h a r t o w a ła w w y s i łk a c h a p o ś w ię c e ­n ia c h , ta k ż e w c ią g u s t o s u n k o w o n ie w ie lu la t p o w o j e n n y c h z d o ła ły o n e o d b u d o w a ć k r a j z e z n is z c z e ń , j s k ie r o w a ć n a d r o g i w s p a n ia l s z e g o j e s z c z e r o z k w it u .

P ię ć d z ie s ią t l a t p r a c y i w a lk i s p r a w i ły , ż e Z w ią ­z e k R a d z ie c k i j e s t d z is ia j o b o k S t a n ó w Z je d n o ­c z o n y c h n a j p o t ę ż n ie j s z y m p a ń s tw e m ś w ia ta . Co w ię c e j , Z w ią z e k R a d z ie c k i c ie s z y s i ę d z is w śr ó d n a r o d ó w o g T o m n y m a u t o r y t e t e m m o r a ln y m , ja k o o b r o ń c a p r a w c z ło w ie k a , w o ln o ś c i n a r o d ó w , r o z ­je m c a 4 o b r o ń c a p o k o ju . D o Z w ią z k u R a d z ie c k ie g o z w r a c a ją s i ę z z a u f a n ie m n a r o d y b ie d n e w ie ­d z ą c , ż e j e g o p o m o c n ie b ę d z ie u w a r u n k o w a n a ż a d n y m i z o b o w ią z a n ia m i p o l i t y c z n y m i. U n ie g o s z u k a ją p o m o c y n a r o d y w a lc z ą c e o s w ą n ie p o d ­le g ło ś ć . W n im t e ż z n a jd u j ą o p a r c ie lu d z ie w a l­c z ą c y o p o k ó j .

P M w ie k u p r a c y i w a lk i d a ły p lo n o b f i t y .

N iesław ny odwrót h itlerow skiej armii

P oko jow a odbudow a. P ro f. S iro tin sk y w sali W ysokich N apięć T echn icznych udzie­la o b jaśn ień stu d en to m .

- U J

Jedn* t w ielu u p i r vtodn>ch

P R A C Y

DRUGA SALWAS t y c z e ń 191»...— J e s te m in ż y n ie r G r a f l io . N a p o le c e n ie w a ­

s z e g o ... o b y w a t e la L e n in a m a m p r z y g o to w a ć p r e ­l im in a r z b u d ttw y W o lc h o w s k ie j e l e k t r o w n i . . .

W p o m ie s z c z e n iu m a s a lu d z i. W s z y s c y z n ie - d o w ie r z e n ie m z e z u ją n a G r a f i io . . . S k ą d s i ę tu w z ią ł in ż y n ie r ? . . . M ó w i, ż e od s a m e g o L e n in a . P o d e j r z l iw ie z p o c z ą t k u , o s t r o ż n ie — w ia d o m o , o b c y I n d z ie z a c z y n a ją w y p y t y w a ć G r a ft ia . W o d ­p o w ie d z i p o s y p a ły s ię c y f r y , w y l ic z e n ia . I n ż y n ie r w p r o s t na ś c ia n ie w y r y s o w a ł s c h e m a t t a m y , s i ­ło w n i , ś lu z .. . „ M o c W o lc h o w s k ie j e l e k t r o w n i w y ­n ie s ie 8fl t y s ię c y k o n i m e c h a n ic z n y c h ” — p o d s u ­m o w a ł in ż y n ie r . — , ,I lu r n b o tn ik ó w tr z e ha b ęd z ie d o b u d o w y ? ” . — ,* D z ie s ię ć t y s i ę c y ” . — „ K ie d y z a c z ­n ie m y ? ” .

B y ła w o jn a , A n m ii C z e r w o n a t o c z y ła c i ę ż k ie b o je z N ie m c a m i . T y s ią c e r o b o tn ik ó w k o p a ło o k o p y , b u d o w a ło u m o c n ie n ia , a b y b r o n ić c z e r w o ­n e g o P itr a . P r z y g o t o w a n e d la b u d o w y n a p o le ­c e n ie L e n in a s i e k ie r y , ło m y , ło p a ty , k i lo f y i p iły p o sz ły n a o b r o n ę m ia s ta . M im o to n a b r z e g a c h W o lc h o w a p o ia w i l i s i ę p ie r w s i b u d o w n ic z o w ie . P is a ł o ty m A le k s y T o łs to j :

„ T r z y la ta te m u p a n o w a ł tu j e s z c z e w ie k s i e ­d e m n a s t y . N a s p o k o j n y m W o łc h o w ie ło w io n o s i e ­j e . . . u b o g ie w io s z c z y n y ja k o ś ta m ż y ły . 1 o t o w 18 r o k u p r z y s z l i r o b o t n ic y z P i t r a , p o s t a w il i s z o ­p ę , z ło ż y l i w n ie j in w e n t a r z — c a ły I n w e n t a r z s z e ś ć s ie k ie r ! R o b o tn ic y m ó w i l i , ż e p r z y j e c h a l i tu ta j b u d o w a ć e l e k t r o w n ię w o d n ą .. . n a j w ię k s z ą w E u r o p ie . M ie j s c o w i p o k ła d a li s ię z e ś m ie c h u — z s z e ś c io m a s i e k ie r a m i , z a r a d z ie c k ie p ie n ią d z e— b u d o w a ć n a j w ię k s z ą w E u r o p ie e l e k t r o w n ię ! Ł o w ili d a le j s i e j ę ” .

W r o k u ISIS s y t u a c j a n a b u d o w ie b y ła r o z p a c z ­l iw a . N a P io tr o g r ó d n a c ie r a ł J u d e n ic z . C z ę ś ć r o ­b o t n ik ó w p o s z ła d o A r m ii C z e r w o n e j . N a c a łe j b u d o w ie p o z o s t a ło lu d z i. N ie b y ło c h le b a , b u ­t ó w , u b r a ń . N a r y n k u c e n a fu n ta c h le b a d o c h o ­d z iła d o t r z e c h t y s i ę c y r u b li . Z a m ia s t p e n s j i r o ­b o tn ik o m w y d a w a n o s o lo n e ś le d z i e — i t o n ie r e ­g u la r n ie .

„ N ie p o tr a f ię z r o z u m ie ć ja k w y tu p r a c u j e c ie— o ś w ia d c z y ł j e d e n z z a g r a n ic z n y c h s p e c ja J is tó w o d w ie d z a j ą c y c h W o łc h o w s t r o j . — T o n ie p r a c a , a le w o jn a .. . P r a c u j e c ie w te m p ie , k tó r e g o z a ­z d r o ś c i w a m c a la E u r o p a ” .

Z a to te m p o t r z e b a b y ło d r o g o p ła c ić . W s z y s c y żyl i w t e d y n r y ś lą , o b r a z o w o w y p o w ie d z ia n ą p rze z K a l in in a : „ T r z e b a z d ją ć o s t a t n ią m a r y n a r k ę i z b u d o w a ć W o łc h o w s tr o j” . G ło d n i i u b r a n i w ła c h m a n y T o b o tn ic y d o k a z y w a l i c u d ó w b o h a te r ­s tw a . S to p n io w o z n ik a ła g d z ie ś ich n ie ś m ia ło ś ć , z a c z y n a l i cz u ć s i ę g o s p o d a r z a m i k r a ju .. .

1S g r u d n ia 1*26 r. W o łc b o w s k a E le k tr o w n ia W o d ­n a r u s z y ła p e łn ą m o c ą . R o b o t n ic y L e n in g r a d u n a ­z w a li to o s ią g n ię c ie d r u g ą s a lw ą A u r o r y .

(M ik o ła j B o g d a n o w )

. . .L e n in , k tó r y j a k o p r a w d z iw y m a r k s is ta o d ­r z u c a w s z y s t k ic h „ u t o p i s t ó w ” , o s t a t e c z n ie s a m w p a d ł w u t o p ię , u t o p ię e l e k t r y f ik a c j i . R o b i w s z y s t k o , c o od n ie g o z a l e ż y , ż e b y z b u d o w a ć w R o sj i w ie lk i e e l e k t r o w n ie , k tó r e b ę d ą d a w a ć c a ­ły m g u b e r n io m e n e r g ię d o o ś w ie t la n ia , t r a n s p o r ­tu i p r z e m y s łu . . . C z y m o ż n a s o b ie w y o b r a z ić z u ­c h w a ls z y p r o je k t w ty m o g r o m n y m r ó w n in n y m , p o k r y ty m la s a m i k r a ju , z a m ie s z k a ły m p r z e z n ie - p ś m le n n y c h c h ło p ó w , p o z b a w io n y c h e n e r g i i w o d ­n e j . n i e m ającyTm lu d z i z t e c h n ic z n y m w y k s z t a ł ­c e n ie m , k r a ju , w k t ó r y m p r a w ie z n ik ły h a n d e l i p r z e m y s ł? . . . W c ie le n ie w ż y c ie ta k ic h p r o j e k t ó w w R o sj i m o ż n a s o b ie w y o b r a z ić t y lk o m a ją c n i e ­z w y k le b u jn ą f a n t a z j ę . Ż e b y m p a tr z y ł w n ie w ie m J a k ie c z a r o d z ie j s k ie z w ie r c ia d ło n ie p o t r a f ię d o jr z e ć te j p r z y s z łe j R o s j i . . .

<H. G. W e lls , R o s ja w e m gle^

profesora Blachfelda

X V I

P ociąg zwalniał biegu, wśród pasa­żerów nastąpiło ożywienie. Profesor Blachfeld spojrzał na zegarek i spoj­

rzał w okno wagonu. Na m ijanym bu­dynku kolejow ym widniał w ielki napis— Miinchen.

— Nareszcie — westchnął z ulgą i przygotował się do opuszczenia wa­gonu. Do odjazdu następnego pociągu miał jeszcze ponad trzy godziny. Udał się do dworcowego baru, zam ówił so­

bie skrom ne danie i zastanawiał się, co zrobić z w olnym czasem.

W M onachium nie był ju ż dawno, a przecież tyle go łączyło z tym m ia­stem . Z M onachium wiązały się jego wspom nienia młodości z lat akademic­kich, kiedy był studentem U niwersy­tetu Ludw ika M aksymiliana, na tym uniwersytecie otrzym ał ty tu ł doktora, a później, docenta, znał doskonale w szystkie kąty Baw arskiej B iblioteki Państwowej, tak bardzo lubił spacery nad brzegami Izary, godzinami podzi­wiał dzieła starożytnych w Staatliche Antikensam m lung lub piękne cacka architektury na Ludwigstrasse. Ogar­nęła go nieodparta chęć obejrzenia miasta, przypom nienia sobie beztros­kich lat, tak bardzo ju ż odległych, tym bardziej że nie w iedział czy w dro­dze powrotnej uda m u się zatrzym ać w M onachium. Postanowił wsiąść do taksów ki i objechać ulubione dzielnice.

— Do Hofgarten — polecił kierowcy.Zniszczeń w ojennych nigdzie nie by­

ło widać, choć w czasie w ojny znaczna część m iasta została zburzona przez alianckie naloty, na ulicach zaczęły się zapalać neony, m rugały setki św ietla­nych reklam, natarczyw ych i nie zaw ­sze u trzym anych w dobrym tonie, na­śladujących am erykański s ty l rekla­mowy. W itryny sklepów były rzęsiście oświetlone a na trotuarach roiło się od

ludzi, kończących swoje codzienne sprawunki. „Zmieniło się wiele, ale to jest przecież to samo, m oje kochane miasto“ .— rozmyślał profesor.

Raptem coś go silnie rzuciło do przodu, potem do' tyłu , obok niego po­sypały się roztrzaskane szyby samo­chodu, a kierowca gwałtownie skręcił w prawo, omal nie wpadając na chod­nik. Taksówka zatrzym ała się i Blach- fe ld usłyszał k rzyk rozwścieczonego kierowcy:| — Donnerwetter, jak ty jedziesz bałwanie, spójrz jaką szkodę m i zro­biłeś. Może i pasażera mojego okale­czyłeś.

Profesor pociągnął ręką po tw arzy i szyi i spojrzał na dłoń. Była na niej krew . Najwidoczniej zadrasnął go ka­wałek roztrzaskanej szyby. Na jezdni stała czarna lim uzyna z pogiętą m as­ką i pobitym i reflektoram i, zjaw ił się policjant i zebrała się garstka gapiów.

— Taksówkarz zajechał m i drogę bez ostrzeżenia — tłum aczył się kie­rowca czarnej lim uzyny.

Policjant podszedł do taksów ki i zwrócił się do profesora:

— Czy jest pan ranny? i— Głupstwo. Lekkie zadraśnięcie.— Zrobim y opatrunek w kom i­

sariacie, w ranie mogą być drobne od­łam ki szkła. Poza tym jest pan potrzeb­ny policji jako świadek zderzenia.

» ) 0 ( x x x x x x x m m m m 3 a M«»iti«Y«nnnnnnnnoooooooooQCXXXXXxmxxxxxx«w v*w vv<w w yyxyxxxxxyy*yxx;

N■ M B -23 a>-o cs>0>

w N0> 3-O a>Ea>

■

(/>■ 3 O;g O)c

oOCL S

W se rcu A zji ro zc iąg a się o lb rzym i k ra j M ongołów — M ongolska R ep u b lik a L udow a. T am , n a b ezk resn y ch s tep ach

za n ik a o s ta tn ie spo łeczeństw o koczow niczo- p a s te rsk ie , a n a jego m ie jscu p o w sta je n o ­we, z a jm u jące się .ro ln ictw em , h o dow lą b y ­d ła i p rzem ysłem . M im o że p o tom kow ie C zy n g is-ch an a tk w ią jeszcze w p rzesz łośc i, po

k tó re j odziedziczyli w ie le obciążeń, lecz ró w ­nież i sw ą m ąd ro ść życiow ą, to jed n ak k sz ta łtu ją sw ą te raźn ie jszo ść w ed ług w sp ó ł­czesnych w zorów . K oczow nicy, w ęd ro w n y lud b u d u je bow iem socjalizm .

Jed n y m z c h a ra k te ry s ty c z n y c h p rze jaw ó w obyczajow ości m ongo lsk iej są u św ięcone t r a ­d y c ją ce rem on ie w eselne , różne w szakże u różnych g ru p e tn icznych . O dznacza ją się one n iezw y k łą b arw n o śc ią , szczególnie w śród g ru p y D arig an g a i o n ic h w ła śn ie p o s ta ra ­m y się w sk ró c ie nap isać .

S W A T Y

G dy sp raw y uczuć m iędzy dw ojg iem m ło ­dych ludzi zaczy n a ją p rz y b ie ra ć pow ażny ob ró t, o jciec ch łopca u d a je się w sw a ty do rodziców dziew czyny. P rzynosi z sobą jed w ab n y , n ieb iesk i szal, k tó ry sk ła d a w ju rc ie rodziców narzeczone j syna p rzed p o ­sążkam i B ud d y i k am ien iem przodków , po czym p rz y s tę p u je do rozm ów . R o zp raw ia o pogodzie, ch o robach zw ierzą t, o k rew n y ch i znajom ych . W reszcie, jakbV n aw iasem , czyn i w zm ian k ę o z a m ia rach syna. R odzice p a n n y u d a ją zdziw ienie, są w ie lce z a sk o ­czen i i — co je s t w d o b ry m ton ie — s tw a ­rz a ją n a jp rze ró żn ie jsze tru d n o śc i. W reszcie po w ie logodzinnych ko ro w o d ach s tro n y p rz y s tę p u ją do n a jis to tn ie jszeg o zag ad n ien ia— do om ów ien ia w ysokości posagu , k tó ry s tan o w i w ięk szą część w k ła d u do g o sp o d a r­s tw a m łodych . Po uzgodn ien iu sp ra w m a te ­r ia ln y c h u s ta la się d a tę ślubu .

P R Z E D W E S E L E MZ aczy n a ją się w ie lk ie p rzy g o to w an ia . Na

k ilk a d n i p rzed z a ś lu b in am i chłopiec sk łada w izy tę rodzicom dziew czyny. P rzychodzi z p rezen tem . M usi n im być w ie lb łąd lu b koń, w y p a tro szo n e ja g n ię i w ódka. R odzice w y ­b ra n e j o d w za jem n ia ją się, d a jąc n arzeczo ­n e m u có rk i s tró j narzeczeń sk i, t j . k a ftan , b u ty i dw ie sk ó rzan e to rb y , po czym te śc io ­w a częs tu je ch łopca filiżan k ą h e rb a ty , k tó ­

rą ten w y p ija sto jąc . C erem o n ia ł p ic ia h e r ­b a ty kończy odw iedziny .

P rzed w eselem rodzice narzeczonej p rzy ­g o to w u ją ju r tę d la m łodej p a ry , rodzice narzeczonego rob ią w o jłokow ą p rzy k ry w ę n a o tw ór w dach u , w o jłokow e drzw i i l i ­n ę op asu jącą ju r tę .

W p rzed d z ień u roczysto śc i p rz y b y w a ją do zag rody narzeczonego trze j jego p rz y ja c ie ­le, k tó rzy m uszą być u ro d zen i w roku , k tó ry nosi nazw ę tego sam ego zw ierzęcia , co ro k u ro d zen ia narzeczonego . (M ongołow ie bow iem p rzy ob rzędach ludow ych p o słu g u ją się k a ­len d a rzem tra d y c y jn y m , p o leg a jący m n a p o w ta rza jący ch się cyk lach 12 la t. L a ta oznacza się nazw am i zw ie rzą t — zając, sm ok, w ąż, koń, ow ca, m ałp a , k u ra , pies, Św inia, szczur, w ół i tyg ry s. C ykle zaś n o ­szą nazw y: d rzew a, ognia, ziem i, żelaza i w ody. T ak w ięc ro k n azw an y od za jąca p o w tó rzy się w ciągu 60 la t p ięć razy jak o : z a ją c drzew o, za jąc ogień itd.).

N a k ilk a godzin p rzed p rzy b y c iem p a n n y m łodej u s taw ia się now ą ju r tę za ju r tą o jca p a n a m łodego. W k ró tce n a d c ią g a k a ­ra w a n a z posag iem p an n y m łodej. N a w o ­zach z n a jd u je się w iano o raz p re z e n ty d la ro d z in y m łodego. G dy k a ra w a n podjeżdża p rzed ju r tę teśc ia , p ro w ad ząca ją k re w n a p a n n y m łodej p rzek azu je m u p o stro n ek od p ie rw szego w ie lb łąd a . N ie w olno go w ziąć rę k ą , lecz żerdzią . D laczego? — tru d n o do­ciec.

Z A Ś L U B I N Y

Z sam ego ra n a , w dzień w ese la n arzeczo ­ny i dw aj d rużbow ie u d a ją się do ju r ty ro ­dziców p an n y m łodej. D rużhow ie w iozą z sobą ko łczan i łu k , k tó re sk ła d a ją p rzed p rzek ro czen iem progu ju r ty n a dachu . P an m ło d y za jm u je m ie jsce w zachodn ie j części ju r ty , a d ru żb o w ie po lew ej i p ra w e j jego stro n ie . O bok n ich od s tro n y d rzw i ru sza się pod d e rk ą ja k iś dz iw ny tobół.

T eściow ie czę s tu ją gości p o tra w a m i m lecz­nym i, a n a s tęp n ie m iesiw em , k tó re k ład z ie

— Ja dosłownie niczego nie w idzia­łem , przecież zderzenie nastąpiło od tyłu , a poza ty m wkrótce m am pociąg i pilne sprawy do załatwienia w Bonn— tłum aczył Blachfeld ze zdenerwo­waniem.

— Z dążym y pana opatrzyć i prze­słuchać, nie spóźni się pan, a gdyby nie zdążył pan na pociąg, dam y panu służbowe policyjne usprawiedliwienie— dorzucił cywil kręcący się przy policjancie.

Podjechał policyjny w óz i B lachfel- dowi nie dano dojść do słowa, prawie siłą wtłoczono go do auta.

Spóźnię się na pociąg, niczego nie widziałem — powtarzał profesor, a po­licjant i cyw il udawali, że nie słyszą jego protestów.

W komisariacie zajodynowano m u zadrapaną szyję, przyklejono plaster i dyżurny oficer przystąpił do przesłu­chania. j

— Po podaniu personaliów Blach­feld zeznał, że absolutnie nie może n i­czego wyjaśnić, ponieważ był zajęty oglądaniem miasta i wcale nie zwracał uwagi na jazdę swojego taksówkarza, ani na to, co się działo za jego ple­cami. Podpisał protokół i podniósł się do wyjścia.

Przepraszam pana, za chwileczkę — odezwał się cywil, k tó ry z policjantem

przyw iózł profesora do "komisariatu. — Jak pan się nazywa?

— Przecież macie to ju ż zapisane: W alter Blachfeld.

— A data urodzenia?— Też podałem — profesor się nie­

cierpliwił.— P ytam służbowo.Blachfeld nie kryjąc niezadowolenia

spełnił życzenie cywila.— I jest pan chem ikiem , Niemcem,

zam ieszkującym w Zurychu?— Tak, tak, tak.— To znaczy, w szystko w porządku...— Mogę ju ż iść?— Powiedziałem „w porządku", bo

dane się zgadzają.— Do widzenia panom — profesor

zrobił w ty ł zwrot.C yw il brutalnie chwycił go za ramię.— Dokąd? Jest pan aresztowany.D yżurny oficer z zaciekawieniem pa­

trzy to na Blachfelda, to na cywila niczego nie rozumiejąc. Zauw ażyw szy to, cyw il bąknął:

— Zupełnie inna historia...— Jakim praw em pan m nie chce

aresztować i za co? — uniósł się pro­fesor, a cyw il nie tracąc zim nej krw i odpowiedział:

— Nie żadne „chce“, ale ju ż pana aresztowałem. A za co, dowie się pan.

M y nie robim y niem ądrych żartów z pow ażnym i panami. •

— W yciągnij pan rączki, za łożym y kajdanki dla uspokojenia nerwów i zw iedzi pan M onachium w m oim to­warzystw ie.

Profesor był blady jak papier, pa­trzy ł na cywila rozszerzonym i oczyma i powtarzał:

— To omyłka. Nie rozumiem... O co chodzi? i

— No, nie marudzić; dawać ręce do przodu, bo jeśli się nie podoba, sku- jem y w ysoko na karku — ryknął cywil.

— Panie oficerze, k im jest ten czło­wiek? — zawołał Blachfeld w stronę dyżurnego.

— Łatwo się domyślić. Reprezentuje tuładzę N iem ieckiej R epubliki Federal­nej — usłyszał lakoniczną odpowiedź.

W po licy jnej karetce konw ojujący profesora c y w il . zaciągnął zasłony na szybach i usiadł przy aresztowanym, dem onstracyjnie trzym ając w ręku pistolet.

— W idzę, że lubi pan teatralne ak­cesoria, niech pan jeszcze uzbroi się w armatę — dopiekł m u Blachfeld.

— Maul halten, du Sćhweinhund, — cywil bezceremonialnie lufą pistoletu szturchnął w bok profesora.

W A C Ł A W P O T O C K I

3ooooooocxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx:xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx:się w te n sposób, by n a sad y żeber sk ie ro w a­ne by ły ku gościom . N a śro d k u um ieszcza się kość go len iow ą p rzezn aczo n ą d la p a n a m łodego. P an m łody m usi p raw y m k c iu ­k iem zgnieść po d an ą m u k o s tk ą ow cy. (Zgnie­cioną k o stk ę m ło d a p a ra k ładz ie w noc po­ś lu b n ą pod głow y).

T ym czasem w ychodzi n a jaw , co k ry je się pod derką . O tóż siedzi tam p a n n a m łoda w to w arzy s tw ie sw oich p rzy jac ió łek , z k tó ­ry m i je s t siln ie zw iązana szn u ram i. J e j ro ­dz ina w y p ro w ad za zw iązan e dziew częta p rzed ju r tę . D rużbow ie ch w y ta ją za pozostaw iony na d ach u łu k i ż ąd a ją uw o ln ien ia p an n y m łode j. D ziew częta o d m aw ia ją tego, d ru ż ­bow ie g rożą w ięc użyciem bron i. Je d e n z d ru żb ó w p rzy p ro w ad za p a n n ie m łode j ko­n ia , a p o zo sta li p o ry w a ją n a rzeczo n ą i od ­jeżdża ją .

R usza pochód. N a p rzodz ie jedzie n a ko ­n iach o rszak w eselny a z ty łu p a n n a m łoda. G dy ukaże się zagroda p a n a m łodego, n a ­s tę p u je ponow ne p rzy k ry c ie p an n y m łodej. S koro zaś z ju r ty rodz iców p an a m łodego zauw ażą pochód, dw aj ludz ie d o siad a ją n a j­szybszych koni, z a b ie ra ją ze sobą g łow ę ow cy oraz dzban h e rb a ty i g a lo p u ją w k ie ru n k u w eselnego pochodu. P o zb liżen iu się do o r­szaku rz u c a ją p rzed n im g łow ę ow czą i w y­le w a ją h e rb a tę , a n a s tęp n ie z aw ra c a ją i co ko ń w yskoczy rz u c a ją się do ucieczki. Z góry u p a trz o n y w o rszaku p a n n y m łodej dosko­n a ły jeździec ru sza w pościg. M usi dogonić u c iek a jący ch , bo w p rzec iw n y m ra z ie zły to om en d la p a n n y m łodej.

T ym czasem narzeczona p rzy b y w a p rzed ju r tę . Z d e jm u je ją z s io d ła je d e n z cz łon ­k ów ro d z in y p an a m łodego, a jego m a tk a u su w a de rk ę , k tó rą dziew czyna b y ła p rzy ­k ry ta i częstu je h e rb a tą . P o tem dop iero m oż­n a w ejść do ju r ty , w k tó re j k to ś z rodz iny p an n y m łodej i p an a m łodego rozn ieca ogień k rzesiw em . N astęp n ie p a n n a m łoda w chodzi do ju r ty , a po pew nym czasie p rzychodzi p rzed ju r tę teśc ia , gdzie znow u o k ry w a ją ją d e rk ą . Po w ie lu zabiegach , k tó ry m to w arzy ­szą ża rto b liw e p y ta n ia i odpow iedzi, p a n n a m ło d a zo s ta je w pro w ad zo n a do ju r ty teśc ia . P p zd raw ia teśc ia i te śc iow ą głębokim u k ło ­

nem . P o odbyciu p o k łonu s ta je p rzed ogn i­sk iem . B ierze do rę k i m asło i w rzu ca w ogień. T e ra z podchodzi do n ie j k o b ie ta , u ro ­dzona pod ty m sam y m co dziew czyna zn a­k iem i zd e jm u je z n ie j zasłonę. N arzeczona w ręcza po ko le i n ieb iesk ie ch u sty teściow i, teśc iow ej i reszc ie rodziny .

P o odbyciu cerem on ii p ok łonów dziew czy­n a p rzechodzi do sąs ied n ie j ju r ty , gdzie zm ie­n ia uczesanie. D o tychczas nosiła jeden w a r­kocz, te ra z z a p la ta ją je j d w a w arkocze i p rz y p in a ją d iadem . Z tą chw ilą zaczyna się p raw d z iw e w esele .

U roczystość w ese lna sk ła d a się z w ie lk ie j uczity, p ieśn i i p rzy śp iew ek n a różne te m a ­ty : n a cześć ko n ia p a n n y m łode j, na cześć ju r ty , n a cześć je j poszczególnych części. P ow oli zbliża się północ. G oście i m łoda p a ­r a są ju ż zm ęczeni jedzen iem , p iciem i śp ie­w em . N ow ożeńcy p rzenoszą się do now ej ju r ty .

N a za ju trz odbyw a się da lszy c iąg u roczy ­stości w eselnych . A le te ra z zb ie ra się ty lko ro d z in a w śc isłym gron ie . N ajw ażn ie jszym p u n k tem uroczystośc i je s t p o ch w ała m łode j m ęża tk i. R odzina now ożeńca chw ali ko le jno

zale ty c ie lesne i duchow e, m a ją te k , ub io ry , n aczyn ia i sk rzy n ie m łodej p an i dom u. N a­stęp n ie m a tk a je j w ręcza p o d a ru n k i ro d z in ie now ożeńca. P o tem ro zb rzm iew a p ieśń poże­g n a ln a i p ieśń w y p rasza jąca .

P ie rw sza odchodzi m a tk a p a n n y m łodej, n a s tę p n ie żeg n a ją s ię d rużbow ie . P rzed o d e jśc iem w ty k a ja m łode j p a n i za p a s s iek ie rę . G dy siedzą ju ż n a ko n iach , m łoda m ęża tk a c z ę s tu je ich ty to n iem , po czym o d jeżdża ją . Po o d e j­ściu w szy stk ich w ra c a do ju r ty i ta m k ła ­dzie siek ie rę .

Po trzech dn iach m a tk a , o jciec i n a jb liż ­sza ro d z in a m łodej p rzychodzą do n ie j w od­w iedziny , p rzynoszą now e p rezen ty . W trz y ­dzieści d n i po w eselu m ło d a p a ra odw iedza z ko lei rodziców m ęża tk i. W ów czas to n a ­s tę p u je po w tó rn e zgn iecen ie ow ej k o stk i ow ­czej. N a ty m kończą się u roczystości w esel­ne. R ozpoczyna się codzienne życie. O bie ro - dzńny łączy p o k rew ieństw o , k tó re zobow ią­zu je ich do ścisłego u trzy m y w an ia s to su n ­ków rodzinnych .

T . T W A R O G O W SK I

ODPOWI E DZ I P R A W N I K A

R e p u b lik a S an M a r in o w p r o w a d z i­ła d o o b ie g u p ię c io z n a c z k o w ą s e r ię p r z e d s ta w ia ją c ą g o t y c k ie k a te d r y . N a z n a c z k a c h p o k a z a n o : 20 L — k a ­te d r ą w A m ie n s , 40 Ł — K a te d r ę w S ie n a , ftfl L — k a te d r ę w T o le d o , 90 L — k a t e d r ę w S a l is b u r y i 170 L — k a t e r ę w B o lo n ii . D r u k o w a n o w R z y m ie w a r k u s z a c h po 25 a r k . P o ­k a z u j e m y n a fo t o g r a f i i .

W n a k ła d z ie 1 m il io n a e g z e m p la r z y w y d a ła R u m u n ia z n a c z e k o k o l ic z ­n o ś c io w y d la u p a m ię t n ie n ia 4S0 r o c z ­

n ic y z a ło ż e n ia k la s z to r u w C u r tea d e A r g e s .

D w a z n a c z k i w y d a ła N o r w e g ia z o k a z j i s e t n e j r o c z n ic y p o w s ta n ia m is j i d u c h o w n e j w I n d ia c h . N a z n a c z k a c h p o r tr e t m is jo n a r z a Ł . O . S k r e fs r u d a (1840— 1910) o r a z k o ś c ió ł w B e n a g a r ia w I n d ia c h .

Z o k a z j i z b l iż a j ą c y c h s i ę ś w ią t B o ż e g D N a r o d z e n ia l i c z n e p o c z t y

p r z y g o to w u ją s p e c j a ln e e m is j e o k o ­l i c z n o ś c io w e . M . in . p o c z ta M a lty z a p o w ie d z ia ła w y d a n ie t r z y z n a c z k o - w e j s e r i i , D a h o m e j p r z y g o to w u j e z n a c z e k lo t n ic z y z M a tk ą B o s k ą i D z ie c ią t k ie m , Sa,nta L u c ia p r o j e k tu je d w a z n a c z k i „ B o ż e N a r o d z e n ie 1967*’ w e d łu g o b r a z u R a fa e la , K a n a d a w y ­d a je d w a z n a c z k i p r z e d s t a w ia j ą c e d z ie c i ś p i e w a j ą c e k o lę d y na t l e c h o ­in k i . (n a k ła d 3 c — 255 m il io n ó w ! i 5 c — 90 m il io n ó w ) .

P o c z ta P o ls k a w p r o w a d z i ła d o o b ie g u 14 p a ź d z ie r n ik a d w ie e m is j e : z o k a z j i 150 r o c z n ic y ś m ie r c i T a ­d e u sz a K o ś c iu s z k i — d w a z n a c z k i i s e r ię p r z y r o d n ic z ą — „ m o t y le ” — s k ła d a ją c ą s ię z d z ie w ię c iu k o lo r o ­w y c h 2 n a c z k ó w . D o o b u e m is j i P P F „ R u c h ” w y d a e f e k t o w n e k o p e r ty p ie r w s z e g o d n ia o b ie g u (F D C ).

D o k o ń c a ro k u P o c z ta P o ls k a m a w y d a ć j e s z c z e n a s t ę p u j ą c e e m is j e : „ m a la r s t w o e u r o p e j s k ie w m u z e a c h

p o ls k ic h ” — 15 li s to p a d a , s t u l e c i e u r o d z in W ła d y s ła w a R e jm o n ta — 12 g r u d n ia i l5 G -lec ie z a ło ż e n ia „ O s s o - l in e u m ,ł — r ó w n ie ż 12 g r u d n ia . E m i­s j e t e o m ó w im y w n a s t ę p n y m k ą ­c ik u .

G o r ą c z k a o l im p i j s k a j u ż s ię r o z p o ­c z ę ła ! N a z b l i ż a j ą c ą s ię X Z im o w ą O lim p ia d ę w G r e n o b le w 19G8 r o k u — p o c z ta r u m u ń s k a w y d a la s ie d m io - z n a c z k o w ą s e r i ę p r o p a g a n d o w ą p r z e d s ta w ia ją c ą r ó ż n e d y s c y p l in y s p o r tó w z im o w y c h . D u ż y fo r m a t .

L u k s e m b u r g w y d a ł z n a c z e k z o k a ­z j i IG k o n g r e s u z w ią z k u o g r ó d k ó w

r o d z in n y c h i j e d n o c z e ś n ie 40 r o c z n i ­c y p o w s t a n ia te j m ię d z y n a r o d o w e j o r g a n iz a c j i , k tó r a m a s ie d z ib ę w ła ś ­n ie w L u k s e m b u r g u . R y s u n e k p r z e d ­s t a w ia k o b ie t ę z g r a b ia m i i o w o c e z o g r ó d k a .

U S A e m i t o w a ły z n a c z e k o k o l ic z ­n o ś c io w y z o k a z j i s t u p ię ć d z ie s i ę c io le - c ia i s t n ie n ia s ta n u M is s is ip i . N a z n a c z k u k w ia t m a g n o li i .

W.G.

P S . E m ito w a n a w d n iu 9 p a ź d z ie r ­n ik a d r u g a c z ę ś ć s e r i i „ M a r ty r o lo g iai w a lk a* ' — s k ła d a s i ę z tr z e c h z n a c z k ó w , a n ie — ja k p o d a l iś m y , z r e s z tą z g o d n ie z p la n e m — z s i e d ­m iu . P o z o s t a łe z n a c z k i u k a ż ą s i ę w 1968 r o k u . P r z e p r a s z a m y .

PA N I E. S. Z SO BIESZO ­WA — Jedynym w yjściem jest złożenie pozw u do Sądu P ow iatow ego w Jelen iej G ó­rze o alim enty. Spraw a b ę­dzie szybko załatw iona i w te ­dy kom ornik będzie egzek w o­w ał zasądzoną kw otę w zakładzie pracy męża. Do pozw u należy załączyć akt zaw arcia m ałżeństw a i m e­tryki urodzenia .dzieci. P o ­zew należy złożyć w są ­dzie w 2 egzem plarzach. Treść pozwu napisze Pani tak sa ­mo jak w liście do nas. O czy­w iśc ie trzeba podać adres za ­m ieszkania Pani m ęża i Pani. W inna też Pani nie rezygn o­w ać z udania się do Rady Zakładow ej w m iejscu pracy m ęża i przedstaw ić sw oją spraw ę oraz prosić o in ter­w encję.

W szyscy C zytelnicy, którzy zw rócili s ie do redakcji o p o ­radę praw ną — otrzym ali od ­pow iedzi pocztą.

POZIOMO: 1) olbrzym , gigant, 4) m iejsce w yp ieku p ieczyw a, 9) fragm ent utw oru literackiego, 10) grecki Jow isz, 11) stopień oficerski w m arynarce w ojennej, 12) św iątyn ia protestancka, 14) m iasto nad Iną, 15) jedno z państw europejskich , 18) p ier­w iastek chem iczny, 20) obchodzi im ien iny 21.IV., 23) jed n ost­ka oporu elektrycznego, 24) przełożony juhasów , 25) centrum najbardziej uprzem ysłow ionego obszaru CSRS, 28) ponoć uśw ięca środki, 29) skupienie, ześrodEow anie, 30) zderzenie, katastrofa, 31) n ieodzow ne w kuźni.

PIONOWO: 2) im ię autora pow ieści „W ojna i pokój”, 3) od ­łam relig ijny, 4) m iejsce przeznaczone na spacery, 5) k ilku - ram ienny św iecznik , 6) m echanizm sterujący w sam ochodzie, 7) ojczyzna kangurów , 8) długie, obszerne futro zapinane na pętlicę, 13) drzew o z kokosam i, 16) b ib lijny żeglarz, 17) w charakterze n ieoficja ln ym , 18) kobieta upraw iająca hippikę, 19) pom ieszczenie odnajm ow ane uczniom w raz z u trzym a­niem , 21) koneser, ekspert, 22) ksiądz uczący relig ii w szko­le, 23) uchodzi do Morza K arskiego, 26) trochę Europy, tro ­chę A zji, 27) z kapitana na majora.

R ozw iązania n ależy nasdsyłać w term inie 10-dniow ym od daty ukazania s ię num eru pod adresem redakcji i dopiskiem : „K rzyżówka nr 45”.

W śród C zytelników , którzy nadeślą praw idłow e rozw iązania, rozlosow ana zostanie nagroda:

PAPETERIA

ROZW IĄZANIE KRZYŻÓWKI nr 39

POZIOMO: w ystaw a, adw okat, Ren, pasat, D unajec, ruina, niebo, luk, krezus, A ida, A m ado, .zadra, MC, Raków, Pucka, m okradła, kaw ior, a is , obiad, w yzysk , laborantka, listek , O pa­tów , ród, ćm a, iloraz, azot. PIONOWO: w spaniałom yślność, system atyka, astrokom pas, arbiter, A ndaluzja, w ynik , k u ja ­w iak, teczka, Usa, ara, Driady, cud, w yrok, cło, kabotaż, r i­posta, kaw alarz, id y , narw al, -zasada, srebro.

N agrodę TERMOS drogą losow ania otrzym uje P. Jerzy H ussar, B iłgoraj, ul. Przem ysłow a 8/10, w oj. Lublin.

Wytnij ten kupon. Opisz dokładnie sprawę w liś­cie do redakcji, a otrzy­masz bezpłatna poradę prawnq.

KRZYŻÓWKA NR 45

12

NASZA RODZINKA

W zw ią zk u ze zb liża ją c y m się D niem N a­uczycie la za m ie szc za m y w iersz, k tó r y będ zie ­cie m og li w y k o rzy s ta ć z o ka z ji tego śtm ęia .

Podziękowaniedla

mauczvcieli» /

Kocham sw ą ziem ię, chcę jej służyć i w czas pogody, i w czas burzy, a jeś li trzeba — życie oddać.W niej moja radość, m oja m łodość.

Jestem z takiego pokolenia, które spod ziem i i z kam ienia w ykrzesze prostą ludzką m iłość, aby radośniej serce biło.

S ław ię m ój w ielk i dom ojczysty, gdzie dosyć chleba jest dla w szystk ich , gdzie tw arz człow ieka jest pogodna, a przyszłość dziś zależy od nas.

M iłow ać w iosnę, ziem ię, zieleń uczyli m nie nauczyciele.Oni m ów ili mi, jak kochać słońce nad P olską i obłoki.

Przed nim i schylę nisko głow ę, i podziękuję dziś, przy św ięcie, pozdrow ię ich serdecznym słow em za w iedzę, m iłość i za szczęście.

%JANUSZ LASKOW SKI

ż o ł n i e r s k i e g r o b yQ ta liś m y na n iew ielkim wzgórzu —

za m iastem i pa trzyliśm y w m il­czeniu na cztery żołnierskie groby. Na każdym paliła się lampka, na każdym pachniały świeże gałązki świerka. N ie­co z boku znajdował się piąty grób. Na nim rów nież były świeże św ier­kowe gałązki i ostatnie jesienne kw ia­ty , choć m yśm y ich n ie kładli. O ten grób dbała zawsza pewna stara kobieta.

Przychodziła tu z miasteczka. Zbie­rała z m ogiły opadłe liście, przynosiła świeże kw ia ty, zapalała lampki...

P atrzyliśm y na ten p ią ty grób i w szyscy chcieliśm y zapytać naszą pa­nią, kogo tam pochowano. Ubiegł nas Jurek.

— Proszę pani — spytał. — A czy tu spoczywa syn albo m ąż tej starej kobiety?

Pani zaprzeczyła ruchem głowy.— Nie. Tu spoczywa zupełnie n ie­

znany żołnierz. Poległ jak inni, w wal­ce o nasze miasto. Był bardzo m łody, tak jak syn tej starej kobiety, k tó ry też zginął w czasie ostatniej w ojny. A m at­ka nie wie nawet, gdzie znajduje ń ę jego grób. I dlatego stara kobieta trosz­czy sią o mogiłę tego nieznanego żoł­nierza, tak jak o mogiłę własnego syna.

Nie pyta liśm y o nic więcej. Ruszy­liśm y w kierunku miasta, które w ita­ło nas z daleka kolorow ym i domami. Nad grobami pozostały ty lko ciche to ­pole, stojące tam jakby na straży.

G dyśm y się zbliżali do miasta, m i­nęła nas stara kobieta w czarnym pła­szczu. Szła w przeciw nym kierunku. Bez słowa zdjęliśm y przed nią czapki...

M A R IA N O R Ł O Ś

N I E P O T R Z E B N Y S P Ó RJedna dwa słówka i druga stówko, gawędzą sobie pralka z lodówką.Jedna o mydle, druga o lodzie— rzekłbyś, że żyją w najlepszej zgodzie.Ale wystarczy chwilka niedługa,a już się kłócą jedna i druga.Pralka o sobie mówi z uznaniem, że najważniejsza ona i pranie.

Ale lodówka, z gniewu aż blada, krzyczy:„To brednie, co opowiadasz!Żeś jest potrzebna, każdy się zgodzi, ale czy umiesz tak jak ja chłodzić?Bo we mnie mogą przez miesiąc leżeć ser, szynka, masło— a wyjmiesz — świeże! Choćby był upałjak na pustyni,nic nie zepsuje się w mojej

skrzyni”.

I tak zasługi swe podkreślała lodówka biała i pralka biała.

„To mnie oburza!— krzyknął odkurzacz. —To mnie przejmuje po prostu wstrętem!Przecież wiadomo wszystkim, że w domu ja właśnie jestem niezbędnym sprzętem!”

Potem wodociąg wtrącił dwa zdania Po nim żelazko do prasowania.Z każdego kąta głos się odzywa.Tu piec gazowy.Tu zlewozmywak.A nawet lampa tam, na suficie.

A co w y samio tym sądzicie?Bo pośród sprzętów spór wynikł duży, który z nich bardziej nam, ludziom, służy Cóż, ja odpowiedź dałbym im taką, że są potrzebne wszystkie jednako.Bo pośród ważnych czynności wielu każdy sprzęt służy do innych celów.

TADEUSZ ŚLIW IAK

13

T en pan jest bardzo zm artw iony, bo n ie w ie, którą drogą w rócić do dom u. Może muw skażecie.

TAJEMNICZE ŚLADY

Ja jestem szkolnym detektyw em M yślicie, że to niem ożliw e?A leż to naw et nic trudnego —W ystarczy przyjrzeć się kolegom .

W idzicie w sien i brudne ślady?Czyje to ślady? Jasne, Ady!Bo Ada, nasza koleżanka.N ie w ie, do czego jest slom ianka.

K toś w yciął napis na pulpicie.Kto?Zaraz zgadnę, zobaczycie.Już biorę lupę,

patrzę,badam...

No oczyw iście, że to Adam!B o tylko on ma fiński nóż —I przez „u” zw yk le pisze „tchórz”...

N a ścianie ślady czarnej ręki...Czekajcie, zaraz powiem , czyje.No, oczyw iście, że Irenki,Bo ona nigdy rąk n ie m yje.

A tu zagadkę now ą mam y:K siążka, a na niej tłuste plam y.I to nietrudna jest zagadka.

Czyja to książka?Jasne, W ładka!On w ciąż zajada Chleb ze sm alcemI bierze książki w tłuste palce...

M ożna pow iedzieć bez przesady:Każdego zdradzą w łasne ślady.I po tych śladach w as w ykryw a Oko szkolnego detektyw a.

MARIA TERLIKOW SKA

SKAMIENIAŁE MIASTO (legenda)

W bardzo dawnych czasach, tak dawnych, że naw et dziadek m o­

jego dziadka ich nie pamiąta, na szczycie góry wznoszącej się nad rze­ką Białą stał srogi zamek, zaopatrzony w grube m ury i pięć w ysokich baszt. Właściciel zam ku — zwano go Cieszek— był to rozbójnik bogacący się rabo­waniem kupców i podróżnych. Poma­gała m u w ty m wierna drużyna, zło­żona z takich samych zbójów jak on.

Cieszek posiadał w ielkie dobra. Je­dynie wieś Kąśna, leżąca na przeciw­ległym brzegu rzeki, nie należała do niego, lecz do rycerza Rożna, m iesz­kającego w Rożnowie nad Dunajcem. Rozbójnik chciał ją kupić od Rożna, ale rycerz znad Dunajca nie kwapił się wcale do sprzedaży.

Pewnego dnia Cieszek, spoglądając z najw yższej baszty swego zam ku ku Kąśnej, zobaczył na drodze tum an ku­rzu. Po chwili spostrzegł, że w kie­runku zam czyska pędzi na koniu mło­da i piękna dziewczyna, wołając reszt­ką sił o pomoc. Kazał Cieszek' sw ym pachołkom spuścić most zwodzony i otworzyć bramę. Dziewczyna wjechała na dziedziniec i zeskoczyw szy z konia podbiegła do Cieszka, błagając go o schronienie przed ścigającym ją ryce­

rzem z Rożnowa. U ryw anym głosem opowiedziała mu, że Rożen chce ją gw ałtem pojąć za żonę. Nie wiedziała biedaczka, że prosi o pomoc człowieka złego, nie uznającego żadnych praw ludzkich... Cieszek obiecał dziewczynie, że obroni ją przed Rożnem, i upew nił ją że może się czuć u niego bezpiecznie.

Nie minęło pół godziny, jak na dro­dze ukazał się cddział konnych ryce­rzy, na których czele pędził w ściekły i rozgniewany Rożen. Napastnicy, zb li­żyw szy się do zam kow ej fosy, poczęli głośno domagać się, aby ich wpuszczo­no i wydano dziewczynę. Cieszek, sto­jąc w oknie baszty, krzyczał urągliwie, iż prędzej m u włosy na dłoni wyrosną, niż odda dziewczynę, która udała się pod jego opiekę. Na te słowa Rożen zawołał:

— Oddam Ci Kąśnę w zamian za dziewczynę. J

Cieszek rozkazał opuścić zwodzony m ost i otworzyć bramę.

B ył to bowiem człowiek, który nie cofał się przed złam aniem słowa, jeśli w grę wchodził jego w łasny interes. Zaprosił więc Rożna do zam ku i ugoś­cił w inem i piernikami. Długo trw ały targi w izbie Cieszka, podczas gdy dziewczyna, znużona ucieczką, spała

spokojnie, ufając, że znajduje się w bezpiecznym miejscu. Umowa została zawarta i Cieszek wraz z Rożnem po­dali sobie dłonie na znak w ieczystej zgody.

I w tedy stała się rzecz straszna i n ie­spodziewana. Zahuczały gromy, zajaś­niały błyskawice, huragan runął z chm ur na ziem ię — a przy trzasku piorunów zam ek i w szystko , co na nim żyło, poczęło się zamieniać w kamień. Skam ienieli ludzie i zwierzęta, skam ie­niały w szystkie sprzęty, i naczynia. W ciągu k ilku sekund na m iejscu roj- nego i gwarnego zam ku w yrosły skały, które w krótce pokryły się m chem i skąpą roślinnością. Tak zostali ukarani w ystępn i ludzie, którzy złamali święte prawo gościnności.

Gdy będziecie kiedyś w C iężkowi­cach, m ałym m iasteczku leżącym nad rzeką Białą, w w ojew ództw ie krakow ­skim , zróbcie sobie n iew ielki spacer do „skamieniałego miasta". Nie sądź­cie jednak, że uda się w am zobaczyć ów zam ek pełen żyjących ludzi. Pamięć o nim przetrwała jedynie w legendzie, aby stać się ostrzeżeniem, że wszelkie

złe czyny spotkają się prędzej lub póź­niej z zasłużoną karą.

S T A N IS Ł A W P A G A C Z E W S K I

14

> R O Z M O W Y Z C Z Y T E L N I K A M I

Pan Franciszek K rzysik z Brzozowa. Wpo p rzed n ie j k o resp o n d en c ji nie n ad m ien ił P an , że m a tk a dziecka je s t „ m ę ż a tk ą ” i s tąd częściow e n iepo rozum ien ie . W iadom o, że m ęża tk a n ie może być rów nocześn ie żoną innego m ężczyzny, pon iew aż p o p e łn iłab y b i­gam ię k a ra n ą w k ażdym cyw ilizow anym k ra ju .

M ożna się zgodzić, że sam obó jstw o je s t sam o w sobie (ob iek tyw nie) w ie lką zb rodn ią , lecz należy być o strożnym w w y ro k o w a ­n iu o w iecznym losie po śm ierc i sam o b ó j­czej. N ależy w ziąć pod uw agę w a ru n k i „w y ­m ag an e” do pope łn ien ia g rzechu ciężkiego, są n im i p e łn a św iadom ość i .pełna d o b ro ­w olność w odw rócen iu się od Boga. N ie o p racow ano do tychczas szczegółow ej p sycho ­ana lizy sam obójców , ale z p o siad an y ch s tw ie rd zeń nau k o w y ch w y n ik a , że z a sa d n i­czo żaden sam obó jca n ie je s t w pe łn i ś w ia ­dom sw ego czynu i n ie d z ia ła z rozm ysłem n o rm a ln ie to w arzy szący m lu dzk im czynom .

Jeżeli duch o w ień stw o polskokatolic-kie n ie ­co inaczej t r a k tu je pog rzeby sam obójców , an iże li d u chow ieństw o rzy m sk o k a to lick ie , to p o stęp u je ta k w duchu z ro zu m ien ia zar&Wno is to ty g rzechu ciężkiego ja k i m iłosierdzia Bożego. W K ościele p o lsk o k a to lick im b a r ­dziej zw raca się uw ag ę „na is to tę rzeczy” — ja k to P an o k reś la — n iże li „na fo rm ę z ew n ę trzn ą” . N ie każdy sam obó jca u m ie ra w g rzechu ciężkim , a jego w ieczne p o tęp ie ­n ie w cale n ie je s t ta k ie pew ne, ja k to p rz y ­puszcza ją n iek tó rzy teo lodzy . P o zd raw iam y .

C zytelnik łódzki. D uchow ni po lsk o k a to lic - cy w cale n ie są zobow iązan i do z a k ła d a ­n ia rodziny . K ościół p o lskoka to lick i u zn a je c e lib a t i w ca le go n ie od rzuca, ty m b a r ­dziej n ie po tęp ia . M usi to być je d n a k ce­lib a t dobrow olny , n ie m oże stanow ić w a ­ru n k u o trzy m an ia św ięceń k ap łań sk ich . D la tego w po lsk o k a to lick im p ra w ie k o śc ie l­nym n ie o k re ś la się czasu zaw arc ia m a łżeń ­s tw a p rzez duchow nego (czy m a to być p rzed w stąp ien iem do sem in ariu m , czy za raz po s tu d iach czy po św ięcen iach). J e s t ty lk o je ­den w a ru n e k , aby działo się to za zgodą zw ierzchn ich w ładz kościelnych .

Co do p y ta n ia następnego , w y ja śn iam y , że p rze jśc ie ze S ta ro k a to lick ieg o K ościo ła M a­ria w itó w do K ościoła P o lskoka to lick iego (i odw ro tn ie) t r a k tu je się ty lko ja k o zm ia ­nę koście lnej ju ry sd y k c ji , w ięc nie są w y ­m ag an e żadne sp ec ja ln e p rzy ty m fo rm a l­ności. W ysta rczy uczęszczanie n a p o lsk o k a- to lick ie n ab o żeń stw a i b ra n ie ud z ia łu w ży ­c iu p a ra f ia ln y m . G dyby m a r ia w ita „z u ro ­d zen ia” ch c ia ł w stąp ić do s ta n u d u ch o w ­

nego w K ościele P o lsk o k a to lick im w in ien złożyć po d an ie do P rezy d iu m R ady K ościo­ła w W arszaw ie , ul. W ilcza 31, z p ro śb ą o p rzy jęc ie na s tu d ia teo log iczne w C h rześc i­ja ń sk ie j A kadem ii T eolog icznej. W ym agane je s t ku tem u ukończen ie szkoły ś red n ie j.

S p raw y zw iązków m ałżeń sk ich p row adzi Sąd K oście lny K ościo ła P o lskoka to lick iego w W arszaw ie (ad res j.w .). S ta m tą d m ożna o trzy m ać w sze lk ie in fo rm ac je na tem a ty p rzez P a n a poruszone. P o zd raw iam y .

Pan J. D ziałek z Krakowa. R óżnica p o ­m iędzy w y zn an iem rzy m sk o k a to lick im a g rek o k a to lick im leży w y łączn ie w dziedz i­n ie litu rg ii ; w p ie rw szy m w y zn an iu obo­w iązu je li tu rg ia w ed ług o b rząd k u rz y m ­skiego, w d ru g im — w ed ług ob rząd k u b izan ­ty jsk ieg o , z tym , że zam ias t g rek i g re k o k a ­to licy u ży w ają ję zy k a s ta ro słow iańsk iego , zw anego s ta ro ce rk iew n y m . N a to m ias t ró ż n i­ca pom iędzy w yzn an iem rzy m sk o k ato lick im a po lsk o k a to lick im n ie polega n a li tu rg ii (ten sam ob rząd ek rzy m sk i w obydw u w y ­zn an iach , a języ k iem li tu rg iczn y m w oby­dw u s ta je się te n sam języ k narodow y) — lecz na in n y m p ra w o d a w s tw ie koście lnym , a w ięc i n a in n y m u s tro ju . W K ościele R zy m skokato lick im o b o w iązu je u s tró j m o­n a rch ii a b so lu tn e j (zrobiono z tego n a w e t d o g m a t w iary ), w K ościele Polskokatolickim is tn ie je u s tró j d em o k ra ty czn y (nie je s t on dogm atem w iary ). W y n ik a ją z tego pow aż­n e k o n sek w en c je p rak ty czn e , k tó re je d n a k z ka tech izm em k a to lick im n ie m a ją nic w spólnego.

N ie rozum iem y p y ta n ia : „D laczego w P o l­sce n ie chrzczono w kościo łach p o lsk o k a to - lick ich , lecz ty lko w rzy m sk o k a to lick ich ?” . N ie chodzi tu ta j chyba o czasy o sta tn ie , gdyż używ a P an czasu p rzeszłego , lecz w ja k im celu? Je s t rzeczą ch y b a oczyw istą, że n ie m ożna było ochrzcić w kośc io łach tego w yznan ia , k tó reg o w P o lsce n ie było. O d­kąd ono je s t (od końca p ie rw sze j w o jn y św ia to w ej) w naszym k ra ju , od tąd od b y ­w a ją się ch rz ty ta k sam o d ob re i w ażne, ja k ch rz ty rzy m sk o k ato lick ie . S koro P an a ochrzczono w p a ra f ii rzy m sk o k a to lick ie j — w szystko w po rząd k u , n ie m usi się P an ochrzcić ponow nie w p a ra f i i p o lsk o k a to lic - k ie j. A by zostać p o lsk o k a to lik iem , w y s ta r ­czy b rać czynny u dz ia ł w po lsk o k a to lick ich n ab o żeń stw ach , p ren u m ero w ać polsko-kato- licką p ra sę i sym patyzow ać z po lsk o k a to lic - k ą (narodow ą i ka to lick ą ) ideologią. W iara je s t ta sam a.

N ic n am n ie w iadom o, by is tn ia ł jak iś zakaz k o lp o rto w an ia naszego T y godn ika w Z w iązku R adzieck im w śród w ierzących oby­w a te li rad z ieck ich polsk iego pochodzenia . N ie o rie n tu je m y się, ile w ZSRR m ieszka o b y w ate li p rzy zn a jący ch się do w yznan ia rzy m sk o k a to lick ieg o , pon iew aż nie p row adzi się ta m s ta ty s ty k i w yznan iow ej (podobnie ja k w Polsce). Co do m ieszkańców D w ow a w y d a je n am się, że w y zn an iem w iększości tam te jszy ch w ie rzący ch m ieszkańców je s t p raw osław ie .

R óżnice pom iędzy w y zn an iem p ra w o s ła w ­n ym a rzy m sk o k a to lick im p oda liśm y o bszer­n ie w ru b ry c e „Skąd ty le K ościołów ? . T u ­ta j k ró tk o w y ja śn iam y , że różn ica polega zarów no n a in n e j litu rg ii, ja k i na innym p ra w ie koście lnym . P raw o s ław ie n ie u zn a je w K ościele m o n a rch ii ab so lu tn e j, ale n ie w p row adziło du ch a now oczesnej d em o k rac ji, W p raw o sław iu ogrom ne u p ra w n ie n ia p o sia ­da ją b isk u p i, co z resz tą je s t zgodne z n a j ­s ta rszą t r a d y c ją ch rze śc ijań sk ą . D zięku jąc za p o zd ro w ien ia , p o zd raw iam y w zajem n ie .

JESZCZE Slj DD NABYCIA

Mroki rozjaśniają się ..................... 10-—zł

(w spom nien ia z zak o n u o.o. sa lez ­janów )

Nam zapom nieć nie w olno . . . . 15.—zł(rep o rtaże z la t o k u p ac ji o b o h a ­

te rs tw ie i w a lce n a ro d u polskiego)

Piękna nasza P olska c a ł a ......................15.—zł(zbiór re p o r ta ż y z w ęd ró w ek po

w siach i m iasteczkach Polski)

Stosunki polsko-w atykańsk ie w ty ­siącleciu ...........................................12.—zł(różnie k sz ta łtu ją się s to su n k i m ię ­

dzy p ap ies tw em a Polską, w m in io ­nych w iek ach i o tym pisze a u to r na p odstaw ie dokum entów )

Spraw a Kościoła N arodowego w P o l­sce w X V I w ieku . . . . . >- 30.—zł(m ało kto w ie, że m yśl tę rzu c ili

w y b itn i p rzeds taw ic ie le O św iecenia i to je s t zagadn ien ie , k tó re p isa rz u ­w y p u k la w sw ej książce)

Trzynasty stopień w tajem niczenia , 5.—złalkoho l i jego sku tk i, w a lk a z p i­

jań s tw em i o zdrow ie ludzk ie za­grożone alkoholem , zdopingow ały au to ra do p rzystępnego op racow an ia tego prob lem u)

Z am ów ienia wraz z należnością prosim y kierow ać na adres:

INSTYTUT WYDAWNICZY „ODRODZE­N IE” W arszawa, ul. W ilcza 31.

K siążki w ysyłam y rów nież za zaliczeniem pocztowym .

W y d a w c a : I n s t y t u t W y d a w n ic z y „ O d r o d z e n ie ” . R e d a g u je K o le g iu m . A d r e s R e d a k c j i 1 A d m in is tr a c j i : W a r s z a w a , u l . W ilcza 31 T eł 28-97- t 4 ; 29-26-43 W a r u n k i p r e n u m e r a ty : P r e n u m e r a t ę n a k r a j p r z y jm u ją u r z ę d y p o c z t o w e , l i s t o n o s z e o r a z O d d z ia lv i D e le g a tu r y . f iu c h ” . M o ż n a r ó w n ie ż d o ­k o n y w a ć w p ła t n a k o n to P K O N r 1-6-100020 — C e n tr a la K o lp o r ta ż u P r a s y i W y d a w n ic tw „ R u c h ” , W a r sz a w a , u l . W r o n ia 23. P r e n u m e r a t y p r z y jm o ­w a n e sa d o 10 d n ia m ie s ią c a p o p r z e d z a ją c e g o o k r e s p r e n u m e r a ty . C en a p r e n u m e r a ty : k w a r t a ln ie — 26 z i , p ó łr o c z n ie — 52 z ł , r o c z n ie - 104 f. P r e n u m e r a t ę n a z a g r a n ic e k tó r a j e s t o 40% d r o ż s z a — p r z y jm u je B iu .^ K o lp o r ta ż u W y d a w n ic tw Z a g r a n ic z n y c h . .R u c h ” . W a r sz a w a , u l W r o n a 23, t e l . 20-46-88. k o n to P K O N r 1-6-10W24. (R o cz n a p r e n .n e r a ta w y n o s i: d la E u r o p y 7$ , 19.70 D M . 23,40 N F ; 1,13,6 1 ; d la S t . Z je d n o c z o n y c h i K a n a d y 7$; d la A u s tr a l i i 2,10,5 Ł A . 20,4 Ł E ). M o ż n a r ó w n ie ż z a m ó w ić p r e n u m e r a tę , d o k o n u j ą c w p ła t y n a k o n to I n s t y t u t u W y d a w n ic z e g o ,.O d r o d 7e n i« ” P K O N r 1-14-147290. N ie z a m ó w io n y c h r ę k o p is ó w , fo t o g r a f i i i i lu s tr a c j i r e d a k c ja n ie z w r a c a .

Prasow e Zakłady Graficzne RSW „P rasa”, W arszawa, ul. M arszałkowska 3/5. Zam. 1471. T-35

3 i s zstów . Dla n ich to w ładze m iejsk ie k aż­dego lata szykują setk i pryw atnych k w a­ter i ukw iecają traw niki i u lice. Są tu 3 szkoły podstaw ow e, liceum , dom k u l­tury i szpital.

JANUSZ CHODAK

, -

■ r t

N ow e dom y w yrosły na gruzach zniszczonych...

A ^ ia s t o to obchodziło w tym roku 600- i v -Llecie istn ien ia . Bo w łaśn ie w '1367 r. Pisz otrzym ał praw a m iejskie, które m a­łej osadzie położonej u stóp krzyżackiego zamku daw ały pew ne przyw ileje. Kto nie w ie o tym , jak stary jest Pisz, nie dom yśliłby się, że m iasto, pełne zieleni i now ych bloków m ieszkalnych może m ieć tak długą historię. N ie w idać tu ani m urów obronnych, baszt czy w ą ­skich uliczek. W szystko to zniszczone b y ­ło praw ie w 80 proc. w czasie ostatniej w ojny. W iele m usiano w łożyć w ysiłku w odbudowę m iasta, które dziś jest nie ty l- ko siedzibą pow iatu, ale rów nież w a ż ­nym , w tej części Mazur, m iastem u słu ­gow ym i przem ysłow ym . Znajduje się tu praw ie najw iększa w kraju fabryka sk le ­jek i tartak. Olbrzym ia Puszcza P iska dostarcza drew na. L asy i jeziora w po­bliżu m iasta, port rzeczny Żeglugi M a­zurskiej na rzece P isie, która przepływa, przez m iasto, ściągają latem rzesze tu ry-

Dom KuUurjr w Piszu