1

ZASADY PRACY SOCJOTERAPEUTYCZNEJWykład – 5 godz.,Ćwiczenia – 10 godz.

2

WYNIKI ANKIETY PODSUMOWUJĄCEJ PRACĘ W I SEMESTRZE

3

Imię i nazwisko osoby prowadzącej

Przygotowanie merytoryczne

Umiejętność przekazywania wiedzy

Kultura relacji ze słuchaczami

Uwagi uzupełniające:

Boryszewska Jolanta

5,0 5,0 5,0 - więcej zajęć,- kompetencja,- profesjonalizm

Danielewski – Danielewicz Andrzej

4,94 4,72 4,94

Jaworski Wojciech 2,78 2,56 2,67Lewszuk Zbigniew 4,06 3,83 4,83 - więcej informacji, które

będą możliwe do wykorzystania w praktyce

Łukasiuk Jan 4,17 4,11 4,83Rafalska Marzena 4,94 4,97 5,0Wybranowska Katarzyna

4,97 4,86 5,0

Ocena kadry realizującej zajęcia

4

Ocena organizacji zajęć

Ocena zgodna ze znaną skalą: 2,3,4,5

Uwagi uzupełniające, sugestie dotyczące poprawy

Przepływ informacji (np.: dotyczących planu, zasad zaliczenia)

4,83

Bezpośredni kontakt z uczelnią (np.: dziekanatem, kwesturą, kierownikiem)

4,94

Komfort realizacji zajęć (np.: sale, godziny zajęć)

4,59 - za mało sal z wygodnymi krzesłami

5

Ocena dotycząca programu studiów

Brak sugestii, pełna akceptacja programu.

Inne, istotne uwagi: Zamieszczanie materiałów z zajęć na stronie internetowej, Umieszczanie wszelkich informacji na stronie internetowej, Materiały dydaktyczne przesyłane drogą mailową na prywatne adresy, Więcej materiałów przekazywanych od prowadzących na zajęciach,

6

ZACZNIJMY – Z WIELU WZGLĘDÓW – OD PRZYPOMNIENIA

7

Niepokojące objawy

Przyczyny zachowania (diagnoza)

Planowanie działań

8

TERAZ „PO KOLEI”

9

Przyczyny zachowania (diagnoza)

Psychologia

… i wiele innych naukPedagogika

Medycyna

Socjologia

10

IDENTYFIKACJA PRZYCZYN – INNE PODEJŚCIE

11

Przyczyny zachowania (diagnoza)

Nasze doświadczenie

… i (prawdopodobnie) wiele innych źródeł

Obserwacje (aktualne)

Narzędzia badawcze

Wiedza (nauka)

12

W TYM SEMESTRZE BĘDZIEMY KONCENTROWALI SIĘ NA PLANOWANIU DZIAŁAŃ I PRZYGOTOWYWANIU SIĘ DO ICH REALIZACJI

Przygotowanie teoretyczne: Zasady pracy socjoterapeutycznej, Metody pracy socjoterapeutycznej,Formy pracy socjoterapeutycznej.

13

Planowanie pracy:Trening samoświadomości,Trening umiejętności społecznych,Trening radzenia sobie z agresją

Planowanie działań

ZRÓBMY ĆWICZENIOWY PRZEGLĄD – JAK TO DZIAŁA?

Diagnoza – nasze dotychczasowe analizy 14

15

ZACZNIJMY OD TEGO, CO MOŻEMY ZAOBSERWOWAĆ

16

Niepokojące objawy

Przyczyny zachowania (diagnoza)

Planowanie działań

17

ZAWIÓDŁ PROCES SOCJALIZACJI …

Socjalizacja – proces, w którym dokonuje się internalizacja norm, wartości i wzorów zachowania,

Opiera się na: naśladownictwie, modelowaniu, uczeniu metodą prób i błędów i wszelkich formach uczenia (w oparciu o szeroko pojmowany system nagród i kar).

18

TYPOLOGIA ZACHOWAŃ PATOLOGICZNYCH WG W.W. SZCZĘSNEGO

PATOLOGIA RODZINY

przestępczość – także nieletnich, alkoholizm, rozwody, przemoc domowa, narkomania Patologia ta ma szczególne znaczenie,

ponieważ skutkuje jej powielaniem przez kolejne pokolenia.

19

PRZESTĘPCZOŚĆ NIELETNICH

1. Przestępstwa przeciwko mieniu,2. Rozboje i wymuszenia rozbójnicze,3. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu (bójki,

pobicia),4. Różne typy uszkodzenia ciała,5. ….

20

INFORMACJE UZUPEŁNIAJĄCE: Sprawcami są w zdecydowanej większości starsi

uczniowie szkół podstawowych i zawodowych, Zwykle działają w grupach, używając przemocy, Popełniają przestępstwa będąc pod wpływem

alkoholu, Wzrasta udział dziewcząt, Wzrasta brutalność popełnianych przestępstw, Obniża się wiek inicjacji przestępczej (są to już

dzieci w wieku 10 – 11 lat).

21

SAMOBÓJSTWA (SUICYDOLOGIA)

Wybór pomiędzy sytuacją, w której jednostka nie może (nie umie) sprostać, a sytuacją, w której nie będzie konieczności podejmowania decyzji,

Odzwierciedla obyczaje, ulega zmianom historycznym i kulturowym,

22

PRZESTĘPCZOŚĆ ZORGANIZOWANA Hierarchiczna struktura, bezwzględna lojalność,

dyscyplina, Racjonalne, planowe, oparte na podziale ról

postępowanie, Głównym celem jest zysk. Różne metody działania (groźby, przemoc,

łapówki, szantaż, korumpowanie), Konspiracyjny sposób działania, Pomoc dla członków grupy.

23

PROSTYTUCJA

Oddanie do dyspozycji klientowi własnego ciała, Pobieranie pieniędzy za usługi seksualne, Koncentracja na seksualności, a nie erotyzmie.

24

PEDOFILIA (I. POSPISZYL) bez kontaktu fizycznego (rozmowa,

ekshibicjonizm, oglądactwo), pobudzanie intymnych części ciała dziecka, kontakty oralno – genitalne, stosunki udowe, penetracja seksualna, seksualne wykorzystywanie dzieci (pornografia

dziecięca), przemoc seksualna wobec dzieci.

25

TERRORYZM, BIOTERRORYZM

26

27

Niepokojące objawy

Przyczyny zachowania (diagnoza)

Planowanie działań

28

RÓŻNORODNOŚĆ OKREŚLEŃ - NAZEWNICTWO

29

niedostosowanie społeczne (M. Grzegorzewska),

nieprzystosowanie społeczne, zła adaptacja społeczna, patologia zachowania, zachowania dewiacyjne, psychopatia, socjopatia, charakteropatia, zaburzenia zachowania, wadliwa socjalizacja, demoralizacja (Ustawa o postępowaniu w

sprawach nieletnich)

30

M. GRZEGORZEWSKA (1964)

Negatywne tendencje społeczne, Odwrócenie zainteresowań od wartości

pozytywnych i podejmowanie działań destrukcyjnych,

Podziw i zainteresowanie czynami uchodzącymi za złe,

Cynizm i brawura.

KLASYFIKACJA DEFINICJI NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO (L. PYTKA, 2001)

31

32

objawowe – nieprzystosowanie określa się odwołując się do obserwowalnych wskaźników zachowań,

teoretyczne – obok obserwowalnych zachowań występują pojęcia teoretyczne (np. motywacja, postawy, role społeczne, normy),

operacyjne – wskazuje się sposoby pomiaru nieprzystosowanie społecznego,

utylitarne – ujmujące to zjawisko od strony pewnej bezradności środowiska wychowawczego wobec jednostki.

W JAKI SPOSÓB MOŻEMY DIAGNOZOWAĆ NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE?

Np.: • Skala nieprzystosowania społecznego (L. Pytka),• wyznaczniki zachowania znane np.: z DSM-IV, ICD-10,

33

34

OKREŚLENIA, KTÓRE TAM SPOTKAMY

35

OSOBOWOŚĆ DYSSOCJALNA, PSYCHOPATIA, OSOBOWOŚĆ ANTYSPOŁECZNA …

zaburzenie struktury osobowości o charakterze trwałym, dotyczące 2–3% każdego społeczeństwa,

zaburzenie to wiąże się z obecnością trzech deficytów psychicznych:

lęku, uczenia się i relacji interpersonalnych.

36

NP.: KAZIMIERZ POSPISZYL

37

ON MÓWI O PSYCHOPATII, DZIELI JĄ NA TYP IMPULSYWNY I TYP KALKULATYWNYWyróżnia on w psychopatii:deficyt lęku – defekt emocjonalny polegający na

braku przyswajania odruchów moralnych i braku empatii;

deficyt uczenia się – dominujące w typie impulsywnym zachowania agresywne;

upośledzenie związków – relacje oparte na przydatności innych do własnych celów, płytkie związki – dominujące w typie kalkulatywnym, ignorowanie konwencji społecznych;

cierń psychopatyczny – zubożone życie psychiczne, kompensowane przez narcyzm – wyczulenie na przejawy niedoceniania.

38

CZĘSTO SPOTKAMY TEŻ OKREŚLENIE:SOCJOPATIA

39

SOCJOPATIA

to trwałe zachowania antyspołeczne, pojawiające się w wieku dorastania, trwające w okresie dorosłości, w kilku różnych obszarach.

40

ENCEFALOPATIA, CHARAKTEROPATIA

41

ENCEFALOPATIA, CHARAKTEROPATIA Udoskonalenie metod badania mózgu

spowodowało wydzielenie swoistej kategorii osobowości nieprawidłowej, uwarunkowanej nabytym, zwłaszcza w okresie płodowym, okołoporodowym lub we wczesnym dzieciństwie, uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego.

Osobowość nieprawidłową o podłożu organicznym nazywamy encefalopatią lub charakteropatią (tj. organicznymi zaburzeniami charakteru).

42

ANTYSPOŁECZNE ZABURZENIA OSOBOWOŚCIOkreślenia, które spotkamy w DSM-IV czy ICD-10

43

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE - ICD-10 International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems

44

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE ICD-10

nieliczenie się z uczuciami innych lekceważenie norm niemożność utrzymania związków niska tolerancja frustracji i próg wyzwalania

agresji niezdolność przeżywania poczucia winy i

uczenia się (nieskuteczność kary) skłonność do obwiniania innych

45

KRYTERIA DSM-IV Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders

46

KRYTERIA Utrzymujący się wzorzec braku poszanowania i

pogwałcenia praw innych ludzi, pojawiający się po 15 roku życia, przejawiający się przynajmniej trzema z poniższych kryteriów:

niezdolność do podporządkowania się normom społecznym, objawiająca się wielokrotnie dokonywanymi czynami stanowiącym podstawę aresztowania;

wielokrotne dopuszczanie się kłamstw, używanie pseudonimów przestępczych lub oszukiwanie innych dla zysku albo przyjemności;

impulsywność, niezdolność planowania;

47

KRYTERIA C.D. skłonność do rozdrażnienia i agresja

wyrażająca się w notorycznych bójkach i napaściach;

brak troski o bezpieczeństwo własne lub innych;

brak odpowiedzialności, brak poczucia winy wyrażający się

obojętnością lub racjonalizacją wyrządzania krzywdy, szkodzenia i okradania innych;

osoba musi mieć przynajmniej 18 lat; Udokumentowane zaburzenia zachowania,

które pojawiały się przed 15 rokiem życia;

48

… I JESZCZE INNE SPOJRZENIE …

49

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE OSOBOWOŚCI DYSSOCJALNEJ WG CLECKLEYA (1985) utrwalone i nieadekwatne zachowania

antyspołeczne bez wyraźnej motywacji, brak poczucia winy, wstydu i odpowiedzialności,

skruchy – kontakty płytkie i nastawione na eksploatację,

brak lęku, ubóstwo emocjonalne – brak zdolności do

przeżywania emocji, trwała niezdolność do związków uczuciowych z innymi ludźmi, bezosobowy stosunek do życia seksualnego,

nieumiejętność odraczania satysfakcji, autodestrukcyjny wzorzec życia (np. niszczenie

dotychczasowych osiągnięć z niezrozumiałych przyczyn),

50

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE OSOBOWOŚCI DYSSOCJALNEJ C.D.

niezdolność przewidywania skutków swojego postępowania,

niezdolność wyciągania wniosków z przeszłych doświadczeń (tj. nieefektywność uczenia się),

w miarę sprawna ogólna inteligencja, formalnie niezaburzona,

nierozróżnianie granicy między rzeczywistością a fikcją, prawdą a kłamstwem,

nietypowa lub niezwykła reakcja na alkohol, częste szantażowanie samobójstwem, nadkontrola (chęć kontroli nad życiem innych ludzi,

posiadania informacji o życiu intymnym innych ludzi).

51

KIEDY JUŻ NAZWIEMY NASZ PROBLEM …PRZYCZYNY OSOBOWOŚCI NIEPRAWIDŁOWEJ

PRZYCZYNY NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO

Możemy analizować w świetle (poznanych) teorii psychologicznych52

MOŻEMY TEŻ „OGRANICZYĆ” ZAKRES NASZYCH ANALIZ

Biologia czy środowisko?

53

54

JEŻELI BIOLOGIA TO:

Wyposażenie genetyczne, które też decyduje o różnego rodzaju dysfunkcjach, sile naszego układu nerwowego czy o profilu wydzielania wewnętrznego,

Potrzeby człowieka, Biologia rozwoju człowieka

(adolescencja!).

55

JEŻELI ŚRODOWISKO, TO:

rodzina, rówieśnicy, wpływy kultury,…

56

TEORIE SKRAJNIE ŚRODOWISKOWE

EKSPERYMENT PH. ZIMBARDO

Stanfordzki Eksperyment Więzienny

57

…ALE TO NIE WSZYSTKO…

58

EKSPERYMENTY:Fala,Dobry Samarytanin, Niebieskie/brązowe oczy,…W sumie 25 tysięcy badań objęły 8 mln

ludzi!Wiele, bardzo wiele, zbyt wiele

przykładów pochodzących nie z badań, a z naszych codziennych doświadczeń!

59

Żadna teoria nie wyjaśnia w pełni przyczyn patologii,

Każda daje nam część odpowiedzi, Do nas należy ocena, które przyczyny

potraktujemy jako kluczowe i … W oparciu o nie zaplanujemy działania

60

61

DLATEGO TEŻ ZWYKLE NIE ODWOŁUJEMY SIĘ DO WYBRANYCH TEORII, A RACZEJ GRUP CZYNNIKÓW

62

PRZYCZYNY OSOBOWOŚCI NIEPRAWIDŁOWEJ

społeczno-kulturowe (proces wychowania i socjalizacji) brak jednego z rodziców w wyniku rozwodu/separacji klimat emocjonalny poprzedzający rozwód, brak zainteresowania ze strony ojca, chwiejność rodzicielska;

wczesne doświadczenia zachowania antyspołeczne, ubóstwo materialne rodziny, modelowanie przez rodzica o cechach osobowości

psychopatycznej, matka nadopiekuńcza lub odrzucająca.

genetyczne fizjologiczne

niedojrzałość mózgu, dysfunkcja układu limbicznego (sterującego emocjami i

motywacją)

63

ZAPOBIEGANIE

64

ZAPOBIEGANIE

Aby zminimalizować prawdopodobieństwo pojawienia się antyspołecznego zaburzenia osobowości, rodzice, opiekunowie i nauczyciele powinni przywiązywać dużą wagę do uczenia dziecka wyrażania swoich uczuć i panowania nad emocjami.

65

TERAPIA

66

TERAPIA (Gdy już zostaną do tego zmuszeni przez sąd lub

rodzinę, najczęściej starają się udowodnić terapeucie, że ich obecność u niego jest bezcelowa i że nie mają żadnych zaburzeń.)

Ważne jest, aby terapeuta stworzył atmosferę zaufania, pogłębiając swój kontakt z pacjentem. Nawiązanie bliskiej relacji czasem jest prawie niemożliwe, ponieważ pacjent po prostu nie potrafi tego uczynić. W takim przypadku terapeuta powinien starać się zwiększyć zdolność do wyrażania uczuć i empatię pacjenta. Dalsze działania terapeuty powinny koncentrować się na wygaszaniu negatywnych zachowań i wzmacnianiu pozytywnych.

67

NA KONIEC (!) ZASADY PRACY SOCJOTERAPEUTYCZNEJ

68

OGÓLNE WSKAZANIA DO PRACY:

stworzenie warunków do rozwoju zainteresowań, wzmacnianie poczucia własnej wartości, samooceny, odpowiedzialności za własne działania,

pomoc w nawiązywaniu pozytywnych kontaktów społecznych z rówieśnikami.

modyfikowanie wzorów zachowań, wskazywanie alternatywnych i adekwatnych do wymagań społecznych,

promocja zdrowego stylu życia (profilaktyka uzależnień) włączenie uczniów niedostosowanych społecznie i

zagrożonych niedostosowaniem społecznym do zajęć z zakresu strategii radzenia sobie ze stresem, treningów zastępowania agresji, treningów umiejętności społecznych.

69

ZASADY PRACY SOCJOTERAPEUTYCZNEJ

70

WERSJA I: zasada afirmacji – akceptacja, dostrzeganie

pozytywnych cech i zdolności u uczestników. zasada bliskości – stworzenie bezpiecznych warunków

pracy, atmosfera zaufania (indywidualizacja kontaktu, zwracanie się po imieniu, pamiętanie o treści wcześniejszych rozmów, o wcześniejszych ustaleniach, obietnicach)

zasada otwartości – stworzenie uczestnikom warunków do wyrażania się i przyjmowania informacji o sobie. Jest to możliwe, kiedy uczestnicy mają poczucie bezpieczeństwa.

zasada jasnych, jednoznacznych reguł, które porządkują zajęcia, organizują je i strukturalizują. Normy powinny być zrozumiałe dla uczestników, akceptowane przez nich. Nie powinno być ich za dużo. Normy muszą przede wszystkim pomóc w stworzeniu bezpieczeństwa.

71

WERSJA II:

1. Zasada indywidualizacji oddziaływań,2. Zasada stopniowania trudności

(adekwatnie do możliwości dziecka/ucznia/osoby),

3. Zasada kompensacji zaburzeń,4. Zasada systematyczności,5. Zasada ciągłości działania.