Zaburzenia dziecięce

Opracowanie - Izabela Sztela

Emocje

Emocja to stan znacznego poruszenia umysłu. Emocja implikuje aspekt działaniowy.

Ze względu na siłę emocje dzielimy na:- nastroje,- afekty,- namiętności.

Emocje

Nastroje - uczucia o spokojnym przebiegu, mniejszym nasileniu i dłuższym czasie trwania (np. zadowolenie lub niezadowolenie, wesołość lub smutek, niepokój, tęsknota, nostalgia, irytacja, samotność, dobrostan wewnętrzny).

Emocje

Cechy nastrojów:- wolno opanowują człowieka i ustępują, - najczęściej są długotrwałe, - mają łagodny przebieg i nie ujawniają

się wyraźnie, - mają wpływ na całe zachowanie

człowieka, - ich przyczyna na ogół nie jest znana.

Emocje

Afekty - uczucia powstające najczęściej pod wpływem silnych bodźców zewnętrznych, zwłaszcza działających nagle (gniew, złość, rozpacz, radość i strach). Posiadają wyraźny komponent fizjologiczny i ograniczają racjonalność działania.

Emocje

Cechy afektów:- szybko opanowują człowieka,- są krótkotrwałe, - są silne i mają ostry przebieg, - wyraźnie ujawniają się na zewnątrz, - towarzyszy im przymglenie

świadomości, - najczęściej ich przyczyna jest znana.

Emocje

Namiętności - to trwałe skłonności do przeżywania różnych nastrojów w związku z określonymi dążeniami człowieka. Namiętności mają dużą siłę pobudzającą, ukierunkowują myśli, spostrzeżenia, pamięć i inne procesy psychiczne. Są charakterystyczne dla wieku młodego, z czasem słabną, ale niektóre (np. chciwość) mogą narastać.

Rozpoznanie zaburzeń dziecięcych

Podstawowe pytanie: które z problemów zanikają wraz z dojrzewaniem, a które będą trwały lub doprowadzą do poważniejszych zaburzeń?

Środowisko dziecka – ubogie środowisko upośledza rozwój mózgu; środowisko urozmaicone sprzyja rozwojowi mózgu i akceptacji behawioralnej.

Rozpoznanie zaburzeń dziecięcych

Podatność na zaburzenia – czynniki genetyczne (np. schizofrenia) i powikłania w okresie prenatalnym (np. zaburzenia w uczeniu się), środowisko, zwłaszcza we wczesnym dzieciństwie.

Większość zaburzeń dziecięcych jest wynikiem podatności konstytucjonalnej i wpływów środowiskowych.

Rozpoznanie zaburzeń dziecięcych

Powszechność zaburzeń – różnice płciowe (u chłopców częściej występują zaburzenia charakteryzujące się tendencjami destrukcyjnymi, dziewczynki częściej cierpią na zaburzenia odżywiania, depresje i lęki).

Specyficzne aspekty zaburzeń dziecięcych

Rozwój psychiczny występuje w różnym tempie u każdego dziecka, dlatego zdarza się, że trudno jest odróżnić prawdziwy problem psychiczny od określonego etapu rozwojowego dziecka.

Zmiana na przestrzeni krótkiego okresu (np. agresywne dziecko wyrasta na nastolatka o przytłumionym zachowaniu).

Specyficzne aspekty zaburzeń dziecięcych

Regres, np. umiejętności językowych. Dzieci nie potrafią mówić o swoich

problemach, a niepokój, który odczuwają może prowadzić do zachowań destrukcyjnych.

Błędne interpretowanie zachowań dziecka przez dorosłych – ignorowanie problemu w przekonaniu, że dziecko z tego wyrośnie.

Specyficzne aspekty zaburzeń dziecięcych

Problemy dzieci często mają charakter konkrety i dotyczą szczególnej sytuacji lub kontekstu (np. nadmierna ruchliwość występuje tylko w szkole).

Typy zaburzeń dziecięcych

Zaburzenia dziecięce:- stanowią odstępstwa od tego, czego

oczekuje się od dziecka w określonym wieku i kontekście kulturowym,

- mają charakter trwały i uciążliwy, - wpływają na rozwój i codzienne

funkcjonowanie dziecka. „Zaburzenie” = cierpienie

Typy zaburzeń dziecięcych – zaburzenia emocjonalne

Zaburzenia emocjonalne: brak poczucia bezpieczeństwa, stany lękowe, zaburzenia nastroju, natręctwa myślowe i czynności przymusowe, fobie, reaktywne zaburzenie przywiązania.

Reaktywne zaburzenie przywiązania

Przyczyną zespołu jest niewłaściwa opieka (zaniedbanie lub nadużycia).

Dwa podtypy: zahamowanie (niezdolność inicjowania i reagowania na sytuacje społeczne) i odhamowanie (taka sama reakcja na osoby znane i obce).

Zaburzenie częste u dzieci wychowywanych w domach dziecka.

Lęk separacyjny

Dziecko wykazuje nadmierną potrzebę kontaktu z opiekunami.

W normalnym rozwoju taki lęk pojawia się pomiędzy szóstym miesiącem a czwartym rokiem życia i objawia się jako protest przed oddzieleniem od rodziców.

Lęk separacyjny

Objawy lęku separacyjnego: - przerażenie na myśl odłączenia od

rodziny, - częste myśli, że coś strasznego może

przydarzyć się najbliższym, - panika, gdy następuje oddzielenie, - podążanie krok w krok za ukochanymi

osobami, - koszmary nocne na temat separacji, - ciągłe fizyczne symptomy lęku (bóle

głowy, żołądka, mdłości).

Lęk separacyjny

Dzieci, u których występują takie objawy nieprzerwanie przez przynajmniej dwa dni, mogą cierpieć na lęk separacyjny.

Lęk separacyjny jest jednym z najpowszechniejszych zaburzeń emocjonalnych wieku dziecięcego (4 % u dzieci przed okresem dojrzewania).

Dwa razy częściej występuje u dziewczynek niż u chłopców.

Lęk separacyjny

W skrajnych przypadkach lęk separacyjny może pozbawiać dzieci zdolności normalnego funkcjonowania.

Epizody lęku separacyjnego pojawiają się niejednokrotnie w ciągu dzieciństwa i okresu dorastania u tych dzieci, u których go rozpoznano.

Wraz z wiekiem wzrasta ryzyko wystąpienia ataków paniki.

Lęk separacyjny

Pierwszy epizod leku separacyjnego pojawia się w wyniku traumatycznego przeżycia (śmierć kogoś bliskiego lub zwierzątka, pobyt w szpitalu, przeprowadzka).

Podwyższone ryzyko u dzieci, których rodzice cierpią na depresję lub zaburzenia lękowe.

Modelowanie lęków przez rodziców.

Lęk separacyjny

Do leczenia lęku separacyjnego stosuje się procedury poznawczo-behawioralne. Rodzice są uczeni technik wzmacniania poczucia niezależności i pewności siebie u dzieci. Stosuje się także leki przeciwdepresyjne.

Fobie

W pewnym okresie prawie wszystkie dzieci doświadczają skrajnie silnego, nieuzasadnionego lęku.

Lęki dziecięce są zjawiskiem uniwersalnym, choć różnym kulturowo.

Najczęstsze przyczyny strachu dziecka

Grupa wiekowa Najczęstsze przyczyny strachu

Niemowlęta i maluchy (0 – 2 lata)

Utrata wsparcia, głośny hałas lub duże przedmioty, zmiany w domu, obcy ludzie, separacja, ciemność, zwierzęta

Dzieci w wieku przedszkolnym (3- 6 lat)

Separacja, maski, ciemność, zwierzęta, owady, nocne hałasy, „źli ludzie”, krzywda fizyczna, grzmoty i błyskawice, istoty nadprzyrodzone, pozostanie w samotności

Najczęstsze przyczyny strachu dziecka

Grupa wiekowa Najczęstsze przyczyny strachu

Dzieci w wieku szkolnym (7 – 12 lat)

Istoty nadprzyrodzone, ciemność, pozostawanie w samotności, krzywda fizyczna lub skaleczenie, testy, klasówki, wygląd zewnętrzny, grzmoty i błyskawice, śmierć, włamywacze, niemożność oddychania

Dzieci w okresie dorastania (13 i więcej lat)

Problemy w domu i problemy z rodziną, niepokoje polityczne, przygotowanie do przyszłości, wygląd, kontakty społeczne, szkoła

Fobie

Normalny strach przeradza się w fobię wówczas, gdy zachwiane zostają proporcje co do rzeczywistego zagrożenia.

Powszechność fobii przed okresem dorastania – 2 – 8 %.

Fobie częściej ujawniają się u dziewczynek niż u chłopców (2:1).

Fobie szkolne

Najczęstsze i najbardziej problematyczne fobie dziecięce.

Szanse wyleczenia u nastolatków są mniejsze niż u młodszych dzieci.

W życiu dorosłym podwyższone ryzyko wystąpienia różnego rodzaju problemów (np. agorafobia, trudności w pracy i zaburzenia osobowości).

Fobie szkolne

Wiele dzieci, u których występuje fobia szkolna, dobrze radzi sobie w szkole i wyraża chęć chodzenia do szkoły, ale doświadcza silnego strachu w momencie szykowania się do wyjścia (np. często korzystają z toalety, pocą się).

Fobie leczy się behawioralnie (np. stopniowe wydłużanie czasu obcowania z obiektem strachu). Ważny jest udział rodziców.

Depresja dziecięca

Depresja ma najbardziej trwały charakter na przestrzeni cyklu życia.

Występowanie:- kobiety – 21,3 %, - mężczyźni – 12, 7 %, - dzieci przed okresem dojrzewania – 0,4

– 3 %, - dzieci w okresie dojrzewania 0,4 – 8 %.

Depresja dziecięca

Wskaźnik depresji znaczenie wzrasta w wieku dorastania (szczególnie u dziewcząt).

Wskaźnik depresji stale rośnie przy jednoczesnym spadku wieku pojawiania się pierwszych symptomów. Przyczyny tego stanu rzeczy nie są znane, lecz prawdopodobnie są wynikiem zmian społecznych.

Depresja dziecięca

Czynniki ryzyka: - przypadki depresji w rodzinie, - stresujące wydarzenia życiowe, - niskie poczucie własnej wartości, - pesymistyczne nastawienie do życia, - zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny

(np. konflikty pomiędzy rodzicami).

Depresja dziecięca

Leczenie depresji dziecięcej powinno się odbywać z udziałem całej rodziny.

U większości dzieci objawy depresji znikają zaraz po tym, jak ich sytuacja ulegnie poprawie, ale znaczna grupa pozostaje depresyjna przez miesiące, a nawet lata.

Epizody depresyjne podwyższają ryzyko popełnienia samobójstwa.

Leczenie zaburzeń emocjonalnych

Pierwszy krok – psychoterapia, zwłaszcza terapia behawioralna.

Leczenie psychiatryczne.

Typy zaburzeń dziecięcych – zaburzenia odżywiania i nawyków

Zaburzenia odżywiania – obżarstwo, anoreksja i bulimia.

Zaburzenia nawyków – moczenie nocne, jąkanie, tiki ruchowe.

Modele zaburzeń odżywiania

Model Przyczyna Skutek lub przebieg

Socjo-kulturowy model anoreksji i bulimii

Nacisk kulturowy na ideał szczupłej sylwetki prowadzi do wypaczenia obrazu ciała

Nadmierne odchudzanie (szczególnie podatne są osoby z nadwagą i dziewczynki , które wcześnie wchodzą w okres dojrzewania)

Bulimiczny model redukcji stresu

Stres i lęk Poszukiwanie w przyjmowaniu posiłków krótkotrwałej ucieczki od stresu, a w wypróżnieniu ucieczki od wyrzutów sumienia

Anorekty-czny model kontroli

Nadmierna kontrola ze strony rodziny prowadzi do gwałtownej potrzeby uzyskania niezależności

Panowanie nad przyjmowaniem pokarmów podwyższa poziom samooceny

Enureza

Enureza (nietrzymanie moczu) – mimowolne oddawanie moczu przynajmniej dwa razy w miesiącu u dzieci między 5 a 6 rokiem życia i przynajmniej raz w miesiącu u dzieci starszych.

Społeczne konsekwencje moczenia się mogą stwarzać warunki dla pojawienia się poważniejszych problemów psychicznych.

Enureza

Przyczyny enurezy:- czynniki biologiczne (dziedziczenie),- schorzenia fizyczne (choroba, która

zakłóciła porządek dnia), - stres, - mniejsza wrażliwość na bodźce

sygnalizujące przepełnianie pęcherza.

Jąkanie

Zaburzenie rytmu mowy. Występowanie – 1 % dzieci (częściej

dotyczy chłopców niż dziewczynek). Jąkanie pociąga za sobą skutki

psychiczne (wyśmiewanie przez rówieśników, popędzanie przez nauczycieli lub unikanie pytania, lęki, depresja). W skrajnych przypadkach prowadzi do logofobii.

Tiki

Tik – pojawiający się nagle i powtarzający się mimowolny ruch lub wydawany dźwięk.

Powszechne tiki: mruganie, potrząsanie szyją, grymasy twarzy, pochrząkiwanie, pociąganie nosem.

Tiki nasilają się w warunkach stresu. Występują łącznie z innymi

zaburzeniami psychicznymi, np. w zespole Tourette’a.

Typy zaburzeń dziecięcych – zaburzenia zachowania

Destrukcyjne zaburzenia zachowania – brak samokontroli, nadmierna aktywność, nieuwaga, agresja, zapędy destrukcyjne i bunt.

Zaczynają się pojawiać w wieku przedszkolnym lub na początku szkoły podstawowej.

Częściej dotyczą chłopców.

Typy zaburzeń dziecięcych – zaburzenia zachowania

Trzy typy destrukcyjnych zaburzeń zachowania:

- zaburzenia zachowania (pogwałcenie praw innych osób i podstawowych norm społecznych),

- zaburzenia opozycyjno-buntownicze (brak posłuszeństwa, zachowania negatywistyczne, wrogie i buntownicze),

- ADHD(impulsywność, brak uwagi, nadpobudliwość).

Zaburzenia zachowania

Występuje trzy razy częściej u chłopców. Wzorzec zachowania ulega zróżnicowaniu

płciowemu – chłopcy okazują agresję fizyczną, natomiast dziewczynki kłamią i chodzą na wagary.

Wzorzec zachowania ulega zmianie z wiekiem. Początkowo: kłamstwa, bójki, agresja wobec zwierząt; w okresie dorastania: napady uliczne, napady z bronią, gwałty.

Zaburzenia zachowania

Dzieci z zaburzeniem zachowania stanowią grupę podwyższonego ryzyka wystąpienia aspołecznego zaburzenia osobowości w wieku dorosłym.

Wystąpienie zaburzenia zachowania przed ukończeniem 15 r. ż. stanowi kryterium diagnostyczne aspołecznego zaburzenia osobowości.

Zaburzenia zachowania

Przyczyny zaburzeń zachowania: - czynniki społeczne (brutalne filmy i gry

komputerowe, dostęp do pornografii, broń), - czynniki rodzinne (brak uczuć, wysoki poziom

niezgody, ostra, niespójna dyscyplina, słaby nadzór nad dzieckiem, rozwody i separacje rodziców, ubóstwo),

- cechy indywidualne (trudności w nawiązaniu stosunków z rówieśnikami),

- czynniki biologiczne (dziedziczność, komplikacje w życiu płodowym, niski poziom serotoniny).

Leczenie zaburzeń zachowania

Terapia rodzinna Trening umiejętności poznawczego

rozwiązywania problemów Trening zarządzania dla rodziców

(identyfikowanie, definiowanie i obserwowanie zachowań problemowych, uczenie pozytywnych wzmocnień, łagodnego karcenia i negocjacji)

Terapia wielosystemowa (wnika we wszystkie aspekty codziennego życia dziecka)

Zaburzenia opozycyjno-buntownicze

Cechy: postawa negatywistyczna, wrogość, wybujały temperament, bunt wobec osób reprezentujących władzę przez przynajmniej 6 miesięcy.

Zwykle dzieci z tym zaburzeniem brak uległości okazują dorosłym.

Występowania – około 2 %. Częściej u chłopców.

ADHD

ADHD (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder) to zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Występuje na całym świecie i we wszystkich kulturach u 3 – 10 % dzieci.

Problemy z:- utrzymaniem uwagi,- nadmierną ruchliwością,- impulsywnością.

Czym jest ADHD?

ADHD nie jest: opóźnieniem rozwojowym, upośledzeniem umysłowym, efektem błędów wychowawczych czy patologii.

Nadpobudliwość zmienia się wraz z wiekiem. U małego dziecka – mocniejsze objawy nadpobudliwości i kłopoty z kontrolą impulsów; u starszych dzieci – większe problemy z koncentracją uwagi.

Diagnoza ADHD

Diagnozę stawia się na podstawie DSM-IV albo ICD-10 (zespół hiperkinetyczny).

Dziecko przejawia objawy niezgodne z normą rozwojową, które:

- utrzymują się co najmniej przez pół roku,- pojawiają się w co najmniej dwóch

środowiskach (np. w domu i szkole),- wystąpiły przed ukończeniem przez dziecko

7 roku życia. ADHD diagnozuje psychiatra.

Przyczyny ADHD

Dziedziczność (50 %). Zaburzenia wydzielania neuroprzekaźników

(dopaminy, noradrenaliny, serotoniny) odpowiedzialnych za hamowanie i samokontrolę, regulację nastroju i prawidłowy rytm snu.

Nieprawidłowa praca tworu siatkowatego. Problemy okołoporodowe. Działanie szkodliwych czynników w czasie

ciąży.

Objawy ADHD

Sfera ruchowa:- niepokój ruchowy w zakresie dużej i

małej motoryki,- niemożność pozostawania w bezruchu

przez nawet krótki czas,- podrywanie się z miejsca,- bezcelowe chodzenie lub bieganie,- zwiększona szybkość i częsta zmienność

ruchów (wrażenie ciągłego pośpiechu),

Objawy ADHD

Sfera ruchowa:- przymusowe wymachiwanie rękami,- podskakiwanie,- wzmożone drobne ruchy kończyn

(machanie nogami, głośne dreptanie, poruszanie palcami rąk, ciągłe zajmowanie się rzeczami, które leżą w zasięgu rąk lub nóg, kiwanie się na krześle itp.).

Objawy ADHD

Sfera poznawcza:- trudności w skupieniu uwagi,- niekończenie rozpoczętych zadań,- brak umiejętności planowania,- trudności w pisemnym wyrażaniu myśli,- chaotyczność wypowiedzi,- słaba pamięć.

Objawy ADHD

Sfera emocjonalna:- nieopanowane, nieraz bardzo silne reakcje

emocjonalne,- wzmożona ekspresja uczuć,- zwiększona wrażliwość emocjonalna na

bodźce otoczenia, impulsywność działania,- trudności w oczekiwaniu na swoją kolej,- trudności w przestrzeganiu zasad,- nieprzewidywanie konsekwencji.

Podtypy ADHD

Trzy podtypy:- z przewagą nadpobudliwości

psychoruchowej,- z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi

(ADD),- mieszany. ADD (ang. Attention Deficit Disorder)

przejawia się głównie zaburzeniami koncentracji uwagi. Na ogół brak objawów nadpobudliwości.

Jak radzić sobie z uczniem z ADHD na lekcjach

Ustal i spisz reguły wspólnie z uczniem. Zasady powinny wprowadzać pozytywne formy zachowania, nie stosuj form z „nie”.

Przypominaj o zasadach. Informuj o zasadach, zanim uczeń je złamie. Wzmacniaj stosowanie się do ustalonych

zasad. Bądź konsekwentny. Wprowadź możliwość rozładowania energii, ale

na określonych warunkach (ile razy może wstać, co może robić).

Jak radzić sobie z uczniem z ADHD na lekcjach

Posadź ucznia w odpowiednim miejscu (pierwsza lub ostatnia ławka, z dala od okna, samego lub z flegmatycznym uczniem).

W czasie lekcji bądź blisko dziecka. Ogranicz dostęp do gazetek ściennych lub

pomocy, które są dla dziecka interesujące. Wydawaj krótkie, uproszczone polecenia, np.

„Zapisz”. Powtórz polecenie lub zapisz je na tablicy. Jeśli masz wątpliwości, czy dziecko

skoncentrowało się na poleceniu, poproś, by je powtórzyło.

Jak radzić sobie z uczniem z ADHD na lekcjach

Chwal ucznia za:- poprawne wykonanie rutynowych czynności, np.

„Lubię podkreślony temat w zeszycie”,- wykonanie pracy w określonym czasie, np.

„Zdążyłeś przepisać wszystkie przykłady – to się nazywa mobilizacja”,

- za zachowanie, które chcesz utrwalić, np. „Książka i zeszyt na brzegu ławki – to się nazywa porządek”,

- za wysiłek , np. „Obiecałeś, że dokończysz i dotrzymałeś słowa”,

- za konkretne działania, np. „Szczególnie podoba mi się ta odpowiedź”.

Jak radzić sobie z uczniem z ADHD na lekcjach

Unikaj mówienia:- „Nareszcie zabrałeś się do pracy”,- „W porównaniu z twoim czwartkowym

zachowaniem dziś jest bardzo dobrze”,- „Nie jest tak źle jak ostatnio”,- „Wspaniale”, - „Brawo”.

Jak radzić sobie z uczniem z ADHD na lekcjach

Zamiast napomnień:- opisz, co widzisz, np. „Masz pustą kartkę”,- udziel informacji, np. „Teraz robimy ćwiczenia”,- pobudź do działania, np. „Przeczytaj pytanie”,- mów o swoich uczuciach, np. „Martwię się, że

nie czytasz”. Wzmacniaj pozycję ucznia w klasie. Stwórz schemat działania i działaj według tego

schematu. Nie rób dziecku z ADHD żadnych niespodzianek.

Jak radzić sobie z uczniem z ADHD na lekcjach

Wskazuj rzeczy istotne. Zadania złożone podziel na etapy. Dbaj, by uczeń doprowadził zadanie do

końca (sprawdza się zasada: mniej ćwiczeń, ale zakończona praca).

Stopniuj trudności. Ogranicz przepisywanie z tablicy. Wykorzystuj gry i zabawy, a także

naukę wielozmysłową.

Jak radzić sobie z uczniem z ADHD na lekcjach

Ogranicz zadania domowe; dziecko nie powinno nadrabiać zaległości z lekcji w domu.

Wydłuż czas na odrobienie pracy domowej.

Pamiętaj: OBRAZ + AKCJA + EMOCJE = PAMIĘĆ

Metody pracy

Leczenie psychiatryczne Terapia psychologiczna Inne: Ruch Rozwijający Weroniki

Sherborne, arteterapia (warsztaty muzyczne, plastyczne, teatralne itp.), terapia z udziałem zwierząt (dogoterapia, hipoterapia), relaksacja itp.

Metoda Ruchu Rozwijającego

Metoda stworzona przez W. Sherborne. Jest to system ćwiczeń, który ma

zastosowanie we wspomaganiu rozwoju psychoruchowego dzieci i terapii jego zaburzeń, a opiera się na idei powiązania ruchu z całokształtem procesów poznawczych i emocjonalno-motywacyjnych.

Metoda Ruchu Rozwijającego

Podstawowe założenia metody to rozwijanie przez ruch:

- świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego,

- świadomości przestrzeni i działania w niej,

- dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu.

Metoda Ruchu Rozwijającego

Ćwiczenia w Metodzie Weroniki Sherborne dzielą się na cztery grupy:

1. Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała (wyczuwanie własnego ciała, nazywanie jego części, wykształcenia świadomej kontroli ciała i jego ruchów).

2. Ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu.

Metoda Ruchu Rozwijającego

3. Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą (zdobywanie i wymiana wspólnych doświadczeń podczas sesji ruchowych; dają możliwość przeżycia wspólnego wysiłku fizycznego, np. podczas pchania i stawiania oporu; rozwijają i uczą koncentracji, zwracania uwagi na osobę, z którą się współdziała podczas ćwiczeń).

Metoda Ruchu Rozwijającego

4. Ćwiczenia twórcze (np. w formie tańca dającego możliwość uwolnienia się od wewnętrznych napięć i niepokojów.

Metoda ma pozytywny wpływ na rozwój emocjonalny (łagodzenie zaburzeń i napięć emocjonalnych), społeczny (rozwijanie inicjatywy i aktywności przejawianej w zabawie; łatwość wchodzenia w interakcje), poznawczy (znajomość własnego ciała, zdolność koncentracji uwagi), ruchowy.

Psychomotoryka

Terapia psychomotoryczna powstała w latach 60 XX wieku (Marcelle Procus i Michelle Block).

Jest systemem usprawnienia dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

Terapia ta mieści się w nurcie terapii integracyjnych, w których na bazie ćwiczeń ruchowych stymuluje się rozwój wielu funkcji OUN.

Cel terapii: likwidowanie różnego rodzaju patologii i zaburzeń ruchu, poprawa koordynacji wzrokowo – ruchowej, zachowania, emocji, pamięci, uwagi, czytania, pisania.

Psychomotoryka

Terapia psychomotoryczna jest zalecana przez lekarza neurologa, który wyklucza wszelkie przeciwwskazania.

Terapia obejmuje 30 zajęć prowadzonych przez 2 osoby (psycholog, pedagog, logopeda, fizjoterapeuta) w małej grupie dzieci. Zajęcia organizowane są 2 razy w tygodniu, regularnie zawsze o tej samej porze, w stałe dni, bez obecności rodziców i trwają półtorej godziny.

Psychomotoryka – schemat zajęć

1. Przywitanie – podanie ręki, kontakt wzrokowy i słowo „dzień dobry”.

2. Przebieranie i układanie ubrań – praksja ubierania się, schemat ciała, organizacja czynności w czasie, samodzielności i samoobsługi.

3. Toaleta – pytanie kierowane do każdego dziecka, co zmusza je do powzięcia decyzji i ułatwia przeczucie swoich potrzeb na czas zajęć.

Psychomotoryka – schemat zajęć

4. Masaż – dostarczenie dziecku bodźców dotykowych, czuciowych, dotyczących schematu ciała oraz kształtowanie relacji terapeuta – dziecko.

5. Ćwiczenia indukcyjne – indukowanie przez terapeutę ruchów zamierzonych, kontrolowanie ich, podawanie sygnału do zahamowania; ćwiczenia te są traktowane jako przygotowanie ciała do zasadniczych 10 ćwiczeń dużej motoryki, np. karuzela, witanie paluszków, kręcą się stopy, pociąg, lata mucha, pif-paf, budujemy mosty, jadą misie.

Psychomotoryka – schemat zajęć

6. Ćwiczenia dużej motoryki- trudne i złożone ćwiczenia przeprowadzane wg stałej kolejności; wykonywane w różnych kierunkach i według różnych rytmów (kaczka, Pinokio, piesek, zając, krokodyl, marsz po kałużach, dziadek, kangur, bocian, ślimak).

7. Ćwiczenia schematu ciała – ćwiczenia są zawsze sprzężone z równoczesną stymulacją czuciową, ruchową, wzrokową, werbalną. Są skuteczne, gdy dziecko nabywa świadomości czucia głębokiego.

Psychomotoryka – schemat zajęć

8. Aplikacje – zabawy indywidualne i gry zespołowe rozwijające percepcje wzrokową, koordynację wzrokowo – ruchową, sprawność manualną, koncentrację i uwagę dziecka. Aplikacje są wykonywane przez dzieci w pozycji leżącej na brzuchu.

9. Ubieranie się - odbywa się według podobnych zasad, co rozbieranie.

10. Pożegnanie – obowiązuje zasada jak przy przywitaniu.

Psychomotoryka

Stopień trudności ćwiczeń jest dostosowany do wieku i dojrzałości rozwojowej dziecka.

Każde ćwiczenie, wykonywane przez dziecko jest zintegrowane, tzn. łączy doznania ruchowe, czuciowe, słuchowe, wzrokowe i emocjonalne.

Wszystkie czynności są sprzężone z mową. Czynności ruchowe i funkcje mowy wzajemnie się stymulują.

Ćwiczenia prowadzone są w formie zabawy.

Hipoterapia

Forma rehabilitacji wieloprofilowej (oddziałuje na sfery: ruchową, sensoryczną, psychiczną i społeczną).

Działanie hipoterapii (korygowanie postawy ciała, regulacja napięcia mięśniowego, działanie motywacyjne, doskonalenie równowagi, koordynacji, orientacji w przestrzeni, schemacie własnego ciała, poczucia rytmu, stymulacja i normalizacja czucia powierzchniowego, zmniejszenie zaburzeń emocjonalnych, rozwijanie pozytywnych kontaktów społecznych.

Dogoterapia

Pozwala na „przemycenie” trudnych ćwiczeń wspomagających rehabilitację z pomocą odpowiednio wybranych i przygotowanych psów. Dziecko rozwija się poprzez zabawę.

Oddziaływanie na sferę emocjonalną - przełamanie bariery niepewności przed kontaktem z psem, eliminowanie agresji i autoagresji u dziecka, kształtowanie pozytywnych emocji dziecka, rozwój empatii i poprawa samooceny.

Dogoterapia

Rozwijanie sfery umysłowej dziecka - zwiększenie koncentracji uwagi, rozwój mowy i funkcji poznawczych, pobudzanie zmysłu wzroku, słuchu, dotyku i węchu.

Pozytywne oddziaływania na zaburzenia i niepełnosprawności psychiczne i fizyczne w tym: MPDz, nerwice, autyzm, ADHD, Zespół Downa, niedowład kończyn różnego pochodzenia, wady postawy, zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe i emocjonalne, trudności w szkole o podłożu emocjonalnym, zaburzenia mowy i wzroku.

Progresywna Relaksacja MięśniEdmunda Jacobsona

Technika opracowana w latach 30-tych XX wieku. Nauka naturalnego, głębokiego odprężenia. Bazuje na założeniu, że odprężenie psychiczne

powinno naturalnie wynikać z odprężenia fizycznego. Skutkiem chronicznego stresu lub urazu może być

wysoki poziom naprężenia mięśni. Zwracając szczególną uwagę na takie doznania jak napinanie i rozluźnianie mięśni można świadomie likwidować napięcie i uczyć się uspokajać ciało, redukować lęk.

Systematyczne wykonywanie ćwiczeń uczy identyfikacji, a następnie eliminacji napięć w ciele.

Progresywna Relaksacja MięśniEdmunda Jacobsona

Korzyści: redukcja objawów lękowych, wzmocnienie zaufania do siebie, zmniejszenie nadciśnienia i poprawa pracy serca, lepsza praca żołądka i jelit, rozwój wyobraźni i procesów myślenia, wzmocnienie kontroli nad własnym nastrojem.

Trening polega na wykonywaniu określonych, celowych ruchów rękami, nogami, tułowiem i twarzą, po to, aby napinać i rozluźniać określone grupy mięśni organizmu.

Początkowo rozluźnia się mięśnie pozostające pod kontrolą świadomości, potem te pozostające poza kontrolą, np. mięsień serca, mięśnie trzewne.

Progresywna Relaksacja MięśniEdmunda Jacobsona

Relaksacji uczy się stopniowo. Najpierw należy uczyć się zmniejszania napięcia jakiejś

określonej grupy mięśni, np. bicepsów, a następnie innych grup mięśni nie zapominając jednak o rozluźnianiu, i napinaniu mięśni uprzednio ćwiczonych.

Jakobson uważa, że po serii systematycznych ćwiczeń stopniowo rozwija się umiejętność automatycznego odprężania mięśni. Oznacza to, iż sama myśl rozluźniania napięcia wystarczy do uzyskania tego stanu bez potrzeby wykonywania jakichkolwiek ruchów. Sprzyja temu również zjawisko rozprzestrzeniania się relaksacji. Z chwilą, gdy zaczyna rozluźniać się jedna z grup mięśni, rozluźniają się i inne.

Trening Autogenny Schulza

Nazwa metody (gr.) - auto - „sam" oraz genesis - „powstanie" i oznacza technikę relaksacyjną, którą każdy może zastosować samodzielnie.

Technika bazuje na badaniach nad hipnozą oraz wpływem sugestii na funkcje organizmu. Stan relaksacji to tak zwany stan autogeniczny, podobny do stanu między sennością a przedsennością.

Ćwiczenia przestrajają pracę organizmu, wywołując w nim pozytywne fizjologiczne zmiany.

Trening Autogenny Schulza

Metoda była stworzona początkowo do leczenia nerwic, dziś natomiast jest skutecznym narzędziem poprawiającym wyniki u sportowców.

Trening nadaje się wyśmienicie dla każdej osoby, która ma ochotę poprawić swój nastrój, uleczyć skołatane nerwy czy polepszyć koncentrację potrzebną do nauki czy pracy.

Trening Autogenny Schultza polega na koncentracji na wybranych obszarach ciała i monotonnym powtarzaniu sugestii. Zazwyczaj są to sugestie dotyczące ciężaru (ciężkości) poszczególnych części ciała oraz ciepła odczuwanego w tych okolicach. Poczucie ciężaru wywołuje rozluźnienie napięć motorycznych, a odczucie ciepła - rozluźnienie napięć wegetatywnych.

Dziękuję za uwagę