Teorie oszczędności

Wyklad #2

Struktura:

2-1. Podstawowe relacje

2.2. Bilans oszczędności i inwestycji

2.3. Teorie oszczędności

2.4. Sposoby zwiększenia oszczędności

2.5. Zagadka Horioki―Feldsteina

2.6. Bliźniaczy deficyt ― budżetu і bilansu obrotów bieżących

2.7. Tożsamość Rikardo

2.8. Model bilansu oszczędności i inwestycji dla dwóch sektorów — wewnętrznego i zewnętrznego

2.9. Globalne nierόwnowagi

2-1. Podstawowe zależności

),,,()(),,( *YYqCArIG

PMrTYCY +++−=

1. Funkcjonalne równanie dla dochodu:

gdzie Y dochód, S oszczędności,

C konsumpcja osobista, T podatki ogólne,

M aktywy pieniężne, P poziom cen,

I inwestycje, G wydatki rządowe,

r realna stopa procentowa,

CA bilans obrotów bieżących,

q realny kurs walutowy, Y* dochod za granicą.

(2.1)

2. Realny kurs walutowy:

P

EPq

*

=

gdzie E kurs walutowy, P* poziom cen za granicą,

3. Bilans oszczędności i inwestycji

),,()(),,( *YYqCArIG

PMrTYCY =−−−−

gdzie S oszczędności ogólne (osobiste i rządowe)

(2.2)

(2.3a)

albo

),,,()(),,,( *YYqCArI

PMrTGYS =−− (2.3b)

Czynniki wzrostu gospodarczego:

� dochód rozporządzalny (↑Y−T),

� stopa procentowa (↓r),

� efekt majątkowy (↑M/P),

� wydatki rządowe (↑G).

� inwestycje (↑I).

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

35

19

92

19

94

19

96

19

98

20

00

20

02

20

04

20

06

20

08

Nominalna stopa

Realna stopa

Czynniki wzrostu gospodarczego:

� realny kurs walutowy

P

EPq

*

=

50

60

70

80

90

100

110

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Rys. Polska: realny kurs walutowy,

1992―2008 rr.

Czynniki wzrostu gospodarczego:

� dochód za granicą (↑Y*).

-1

0

1

2

3

4

5

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

USA Stref a euro

Rys. PKB USA i strefy euro, 2000―08 rr.

2-2 Bilans oszczędności i inwestycji:

Z równania dla dochodu otrzymujemy:

аlbo

gdzie S oszczędności ogólne (osobiste i rządowe).

),,()(),,( *YYqCArIG

PMrTYCY =−−−−

),,,()(),,,( *YYqCArI

PMrTGYS =−−

Czynniki konsumpcji według

J. M. Keynesa:

Obiektywne

� ekonomiczne;

Subiektywne

� ostrożnościowy,

� przezornościowy (cykl życia),

� spekulacyjny,� korzyści konsumpcyjne,

� potrzeby niezależności,

� przedsiębiorczość,

� pozostawienie spadku,

� skąpstwo,

� chęć gromadzeniamajątku

Czynniki pogorszenia bilansu

obrotów bieżących:

� konsumpcji osobistej (↑C);

� Inwestycji (↑I);

� Wydatków rządowych

(↑G);

1. Zwiększenie: 3. Wzmocnienie kursu

walutowego (↓E)

2. Wzrost poziomu

cen (↑P)

4. Obniżenie stopy

procentowej (↓r)

5. Obniżenie stopy

podatków (↓T)

6. Wzrost wartości

aktywów (↑M)

Wewnętrzne:

Wpływ zwiększenia dochodu (↑Y) nabilans obrotów bieżących zależy od:

1. Zmniejszenie dochodu za granicą (↓Y*);

2. Obniżenie poziomu cen za granicą (↓P*)

a) oddziaływania na oszczędności (+)

b) zależności importu od dochodu (−)

Zewnętrzne:

Wady i zalety ujemnego bilansu

obrotów bieżących

•zwiększenie długu

zewnętrznego

•zachęcanie deficytu

budżetowego

•amortyzacja szoków

makroekonomicznych

•zwiększenie konsumpcji;•optymizacja konsumpcji;

•oczekiwania dewaluacji;•zwiększenie inwestycji;

ZaletyWady

Bilans obrotów bieżących w Polsce:

Rys. Polska: bilans oszczędności i inwestycii

(% od PKB)

Czynniki pogorszenia CA:

a) ↑I i ↓S

(1996 r.);

b) ↑I > ↑S

(1997―98 rr.);

c) ↓I < ↓S

(1991 r., 1999―2000 rr.).-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

199

0

199

2

199

4

199

6

199

8

200

0

200

2

200

4

200

6

Oszczedzanie

Inwestycje

Bilans obrotow bieżących

Oszczędności (% od PKB)

-5

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

19

50

19

55

19

60

19

65

19

70

19

75

19

80

19

85

19

90

19

95

20

00

USA Japonia

Niemcy Hiszpania

Korea

a) Europa Centralna i Wschodnia;

b) kraje uprzemysłowione;

5

10

15

20

25

30

35

19

90

19

92

19

94

19

96

19

98

20

00

20

02

20

04

Slowenia Rumuia

Polska Czechy

Węgry Słowacja

Czynniki zwiększenia konsumpcji w

Polsce:

� zwiększenie krańcowejskłonności do konsumpcji;

� zwiększenie dochodupermanentnego;

� efekt majątkowy;

� niski poziom dochoduna jednegopracującego w porównaniu do krajów uprzemysłowionych;

� wysoka stopaopodatkowania;

� niskie realne przychody z oszczędności;

� wysoki poziomzabezpieczeniaspołecznego.

Regionalne oszczędności:

� Najwięcej oszczędzają w wojewόdztwieMazowieckim ─ 15,64% PKB (Pleśniak i Zbytniewski2007, s. 41).

� Na następnych miejscach są wojewόdztwa „ściany wschodniej”:

13,15─15,63% ─ Podlaskie, Lubelskie, Podkarpackie, Małopolskie;12,3─13,14% ─ Świętokrzyskie, Dolnośląskie, Opolskie;

11,56─12,2% ─ Łόdzkie, Śląskie, Pomorskie, Zachodniopomorskie;

10,08─11,55% ─ Lubuskie, Wielkopolskie, Kujawsko-Pomorskie, Warmińsko-Mazurskie.

Polskie oszczędności są w postaci:

� lokat terminowych,

� akcji,

� obligacji,

� jednostek funduszy

inwestycyjnych.

Polska: aktywa netto polskich

funduszy inwestycyjnych (mld zł)

0 5 10 15 20 25 30 35

dolarowych papierόw dłużnych

akcji zagranicznych

papierόw dłużnych w euro

polskich papierόw dłużnych

pieniężne i gotόwkowe

pozostałe

polskich akcji

stabilnego wzrostu

mieszane

2-3. Teorie oszczędności

1. Teoria absolutnego dochodu

),( TYsaSp −+=

gdzie а stała (a<0);

s stopaoszczędności.

B

konsumpcja

oszczedności С

• °

Rozporzadzalny dochód

2. Teoria względnego dochodu

,)1( 1−+−+= ttt bCYsaC

gdzie b stała (0<b<1).

Hipoteza wyjaśnia trzy fakty:

� Oszczędności rosną przy wzroście dochodu;

� Stopa oszczędności nie zmienia się w czasie;

� nie ma związku pomiędzy krańcową skłonnością do

oszczędzania a dochodem.

Punktem wyjściowym są dwie przesłanki:

� dochody wahają się w czasie;

� ludzie są sklonni to stałej konsumcji.

3. Teoria permanentnego dochodu

,21T

tP

tt YbYbaS ++=

gdzie dochód permanentny;

dochód stochastyczny.

PtY

T

tY

4. “Klasowa” teoria Nikolasa Kaldora

gdzie sw stopa oszczędzania dla pracujących;

sk stopa oszczędzania dla wlaścicielikapitału;

W płace;K dochód z tytułu kapitału.

,KsWsS kwt +=

5. Teoria dochodu w ciągu całego cyklu życia

E

D

C

B

A

С, Y

Smierc mlode malzenstwo

Max dochod

Emerytura edukacja

Maksymalne S

niskie S

ujemne S

zmniejszenie S

renta

konsumpcja

place

• °

• °

• °

• °

• °

Ludzie ustalająscieżkę konsumpcji

na podstawie prognozy wielkości

dochodów, jakie otrzymają w ciągu

całego życia.

6. Nowa teoria oszczędzania

Dochód plus

samokontrola w konsumpcji

Gromadzenie

sródkow na

określone cele

Zarządzanie budżetem i gotówką

Oszczędności buforowe

• awersja do ryzyka;• psychologiczne preferencje względem czasu• zachowania finansowe (zarządzanie budżetem, oszczędzanie, pożyczanie, inwestowanie, ubezpieczenie, płacenie podatków, hazardowe spekulacje);• zapasy buforowe;• zarządzanie majątkiem (inwestowanie, spekulacja, obrót nieruchomościami).

Tabela 2.1. Decyzje w przekroju czasowym

Zarządzanie majątkiemEmerytura> 65

Zarządzanie gotówką, oszczędzanie buforowe,

oszczędzanie na określony cel, zarządzanie

majątkiem

Praca /

usamodzielnienie się

dzieci

45―65

Zarządzanie gotówką, oszczędzanie buforowe,

oszczędzanie na określony cel

Praca / dojrzałe

rodzicielstwo

35―45

Zarządzanie gotówką, oszczędzanie buforowe,

oszczędzanie na określony cel

Praca / wczesne

rodzicielstwo

25―35

Zarządzanie gotówką, oszczędzanie buforoweSamodzielność / stan

wolny / mlode

małżieństwo

20―25

Kredyty studenckieStudia/praca16―20

Młodzieżowe plany oszczędzaniaEdukacja szkolnaDo 16

DecyzjeLata

Źródło: Rószkiewicz (2004, s. 679)

2-4. Sposoby zwiększenia oszczędności

� nadwyżka bilansu budżetowego (↓(G –T));

� podwyżka stopy procentowej (↑r);

� osłabienie efektu majątkowego (↓(M/P)).

� system ubiezpieczenia socjalnego;

� liberalizacja rynku finansowego;

� obniżenie inflacji.

2-5. Zagadka Horioki―Feldsteina

r

I0,S0

Sd0

A

B

I,S

r1

r0

I1

Sd0+Sf0

S1

I

• °

• °

Rys. 2.6.

Oszacowania empiryczne:

( ) ( )91,0

)07,0()02,0(

./89,004,0/ 2 =+=

RYSYI jjjj

gdzie Ij inwestycje; Sj oszczędności (j=1, …, N).

Wyjaśnienia zagadki

Horioki―Feldsteina:

� Kapitał w skali międzynarodowej nie jest przenośny;

� Zmiany w polityce ekonomicznej;

� Podstawy mikroekonomiczne;

� Cykl życia;

� Symetryczne cykle koniunkturalne.

2-6. Bliźniaczy deficyt budżetu іbilansu obrotów bieżących

),,()(),,( *YYqCArITTG

PMrTYCY =−−+−−−

Po kilku manipulacjach otrzymujemy:

),,()()(),,( *YYqCArITTG

PMrTYCY =−−−−−−

),,()()(]),,([ *YYqCArITGT

PMrTYCY =−−−−−−

),,()());,,( *YYqCArITG

PMrYS

p =−−

);;;( TGP

MrTyCYSp −−−=

gdzie Sp oszczędności osobiste.

(2.12)

(2.13)

(2.13a)

(2.14)

(2.14a)

Skutki zwiększenia deficytu

budżetowego:

S0

r

I0,S0

A B

I,S

r0

r1

I1 S2

I

• °

S1

• ° • °

• °

S1

• ° B? A?

D

Polska: bilans budżetowy i handlowy

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

-8

-6

-4

-2

0

2

4

199

6

199

7

199

8

199

9

200

0

200

1

200

2

200

3

200

4

200

5

200

6

a) bilans budżetowy; b) bilans handlowy

towarami i usługami;

Oszacowania empiryczne:

98,121,0

)371,3()979,1()698,1(

,674,0355,0266,0

97,183,0

)600,2()296,1()373,9()776,2(

,152,2073,0742,0075,11

2

*******

11

2

****

21

==

−−

−−=

==

−−

+−+−=

−−

−−

DWR

INDCABDBD

DWR

INDBDCACA

tttt

tttt

gdzie CAt ─ bilans handlu towarami i usługami (można

uważać, że on odzwierciedla bilans obrotόwbieżących), BDt ─ bilans budżetowy, INDt ─ produkcja

przemysłowa.

2-7. Tożsamość Rikardo

gdzie współczynnik φ wskazuje na część deficytu budżetu, która uważa się komponentą majątku osobistego

),,()(),,( *YYqCArIG

PMrTYCY =−↑−−↓−

0,0)(

),()()()(

>>−

=−−−

qrr

p

CAIS

qCATGrIrS φ

wszelkie zmiany bilansu budżetowego są zniwelowane

proporcjonalnymi zmianami w oszczędnościach

osobistych (konsumpcji osobistej)

(2.16)

(2.16a)

2-8. Model bilansu oszczędności i inwestycji dla

dwóch sektorów — wewnętrznego i zewnętrznego

Po przekształceniach otrzymujemy w postaci macierzy:

.)(

)(*****

−

−=

−

−−

TGd

TGd

dq

dr

CAIS

CAIS

qrr

qrr

φ

φ

2.9. Globalne nierόwnowagi

Najważniejsze podejścia do opisania procesu powstania globalnych nierόwnowag (Rybiński 2006, s. 483─484):

� powstanie nieformalnego systemu Bretton Woods 2,� globalna nadwyżka oszczędności,� globalna „susza inwestycyjna”,� ujemne oszczędności w USA ─ gospodarstwa domowe i deficyt

budżetowy,� efekty kryzysu lat 90. XX w. w krajach azjatyckich, w tym model

wzrostu oparty na eksporcie i motyw ostrożnościowy akumulacji znacznych rezerw dewizowych,

� wstrząsy wpływające na relatywną atrakcyjność inwestycyjnąobszarόw gospodarczych,

� optymalny poziom deficytu obrotόw bieżących w ujęciu międzyokresowym,

� teorie kwestionujące poprawność pomiaru.

USA: “podwójna bańka” – na rynkach

nieruchomości oraz długu sektora prywatnego