Post on 23-Aug-2020
1
Urząd Gminy Sękowa
Sękowa 252
38 - 307 Sękowa
1. Charakterystyka gminy uzdrowiskowej
1.1. Położenie administracyjne
Gmina Sękowa wchodzi w skład Województwa Małopolskiego i jest częścią Powiatu Gorlickiego.
Obejmuje obszar o powierzchni 195 km.² Siedzibą władz Gminy jest miejscowość Sękowa. W skład Gminy
wchodzą następujące sołectwa: Sękowa, Siary, Męcina Mała, Męcina Wielka, Wapienne, Owczary, Ropica
Górna, Małastów, Bodaki, Bartne, Krzywa.1
Wapienne to wieś położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa.
Uzdrowisko leży w odległości 142 km od stolicy województwa - Krakowa, 52 km od Nowego Sącza, 63 km
od Tarnowa, 103 km od Rzeszowa, od Gorlic 12 km a od Jasła 17 km.2 Wapienne zlokalizowane jest
w północnej części gminy i od zachodu graniczy z wsią Męcina Wielka, a od południa z wsią Bodaki.
1 Uchwała nr XV/189/2012 Rady Gminy Sękowa z dnia 13 sierpnia 2012 r. w sprawie uchwalenia Statutu Gminy Sękowa 2 Plan rozwoju uzdrowiska Wapienne - 2009 rok, Załącznik do uchwały Nr XXVII/252/2009 Rady Gminy Sękowa z dnia 9 czerwca 2009 r., Sękowa 2009 r., s. 6., Sękowa - znasz li ten kraj : serwis historyczno - turystyczny, Wapienne, https://www.sekowa.info/index.php?go=7&id1=18 (dostęp z dnia 17.04.2020 r.)
2
Natomiast północna i wschodnia granica miejscowości Wapienne stanowi granicę Gminy Sękowa i Gminy
Lipinki.3
1.2 Położenie geograficzne
Wapienne położone jest w zachodniej części Beskidu Niskiego, u stóp Magury Wątkowskiej
(847 m n.p.m.). Leży w dolinie potoku Wapienka, Rozdzielanka i częściowo Szpakówka, w strefie otuliny
Magurskiego Parku Narodowego. Nad doliną wznoszą się góry: Łysa Góra (Mały Ferdel), Ferdel, Męcińska
Góra i Kamienna Góra. Integralnymi częściami miejscowości są: Niżny Koniec i Wyżny Koniec. „Część
terenów miejscowości Wapienne wchodzi w skład Magurskiego Parku Narodowego. Natomiast pozostały
teren sołectwa znajduje się w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu utworzonego rozporządzeniem
nr 27 Wojewody Nowosądeckiego z dnia 1 października 1997 r. (Dz. Urz. Woj. Nowosądeckiego Nr 43 poz.
147 i Dz. Urz. Woj. Małopolskiego z 1999 4 Nr. 11 poz. 77), dla którego obowiązują ustalenia zawarte
w § 4 rozporządzenia oraz Regulaminie Funkcjonowania Obszaru Chronionego Krajobrazu.”4
Uzdrowisko Wapienne usytuowane jest w miejscowości Wapienne, w dolinie potoku Wapnianka, na
jego prawym brzegu.
1.3. Specyfika miejscowości
Wapienne jest jednym z najmniejszych uzdrowisk w Polsce. Ta niewielka wieś, położona w pobliżu Gorlic,
na skraju Beskidu Niskiego, liczy około 150 stałych mieszkańców5. Wapienne status uzdrowiska otrzymało
w 1966 r.6 Liczba ludności gminy (maj 2020 r.) - 5087.7
W skład Rady Gminy Sękowa wchodzi 15 radnych.
Przynależność do stowarzyszeń:
• Stowarzyszenie Gmin Uzdrowiskowych RP
• Związek Gmin wiejskich RP
• Regionalna Organizacja Turystyczna
3 Tamże, s. 6 - 7. 4 Plan odnowy miejscowości Wapienne, Załącznik do uchwały Nr XI/96/2007 Rady Gminy Sękowa z dnia 19 grudnia 2007 r., s. 2. 5 https://www.poradnikzdrowie.pl/regeneracja/uzdrowiska-i-termy/uzdrowisko-wapienne-aa-vZXj-b8t8-DqVV.html (dostęp z dnia 17.04.2020 r.). 6 Dane źródłowe pozyskane w badanej gminie na podstawie ankiety 7 j.w.
3
• Lokalna Grupa Działania „Beskid Gorlicki”
• Euroregion Karpaty
• Euroregion Tatry
• Liga Polskich Miast i Miejsc UNESCO8
1.4. Rys historyczny
Historia miejscowości sięga 1546 r., kiedy to król Zygmunt Stary nadał Michałowi, synowi sołtysa
z Męciny prawo do lokacji wsi na prawie wołoskim. Osada zamieszkiwana była przez Łemków, czego
świadectwem są liczne cerkwie zlokalizowane w okolicy. Dziś są one cennymi zabytkami architektonicznymi.
W 1629 r. Wapienne było wsią królewską, a w 1765 r. stało się własnością rodziny Lubomirskich.
W 1789 r., miejscowość została zakupiona przez starostę bieckiego Wilhelma Siemieńskiego od rządu
austriackiego. W 1789 r. Wilhelm zapisał Wapienne swemu synowi Stanisławowi i jego żonie. W 1890 r. wieś
liczyła 56 gospodarstw, a zamieszkiwało ją 334 mieszkańców, zaś w 1938 r. Wapienne liczyło 460
grekokatolików (unitów), którzy mieli swoją parafię w Męcinie Wielkiej.9 Właściwości lecznicze tutejszych wód
mineralnych znane były już od XVII wieku. Na początku wody wykorzystywano przede wszystkim w leczeniu
chorób wenerycznych. Wapienne jako miejscowość uzdrowiskowa zaczęła rozwijać się intensywnie
w XIX wieku. W latach 1810 - 1812 kurowali się tutaj żołnierze napoleońscy, po klęsce w starciu z wojskami
carskimi. W okresie zaborów, kiedy Wapienne nosiło nazwę „Schwedelbad”, w uzdrowisku znajdował się
zakład kąpielowy, który składał się z 50 wanien kąpielowych mieszczących się w 36 kabinach zabiegowych,
co pozwalało wykonywać około 250 kąpieli jednego dnia.10 Z powodu dwóch dużych pożarów w latach 1878
i 1894 łazienki zakładu uległy całkowitemu zniszczeniu. Po odbudowie zakład w Wapiennem uległ
ponownemu zniszczeniu podczas I Wojny Światowej. Został odbudowany w latach 1920 - 1924. Kąpiele
brało wówczas po około 100 osób dziennie.11 W okresie międzywojennym uzdrowisko przeżywało lata
świetności. Znajdowało się wówczas w rękach chłopskich i leczyli się w nim chłopi oraz mieszkańcy
okolicznych miasteczek. Było to zdrojowisko skromne i tanie, ale w przeciwieństwie do innych uzdrowisk
dostępne dla szerokich warstw społecznych. W czasie II wojny światowej ośrodek w Wapiennem po raz
kolejny został zniszczony.
8 Dane źródłowe pozyskane w badanej gminie na podstawie ankiety 9 Historia uzdrowiska, http://www.wapienne.pl/pl/56000/0/Historia_uzdrowiska.html (dostęp z dnia 17.04.2020 r.). 10 Plan rozwoju uzdrowiska Wapienne - 2009 rok, tamże., s. 3. 11 Historia uzdrowiska, http://www.wapienne.pl/pl/56000/0/Historia_uzdrowiska.html (dostęp z dnia 17.04.2020 r.)
4
Początkowo szkody były naprawione tylko częściowo. Zakład w pełni rozpoczął działalność dopiero
w 1952 r. Po odbudowie łazienek, budynku hotelowego i ujęć źródeł wód mineralnych, którą ukończono
w latach 50-tych, aż do 1979 r. uzdrowisko funkcjonowało jako sezonowy ośrodek kolonijno - wczasowy.
Wybudowane zostały także domki campingowe wraz zapleczem gospodarczym i administracyjnym oraz
odkryty basen kąpielowy o wymiarach 25 m x 15 m i brodzik o wymiarach 15 m x 15 m.12 W latach 80-tych
XX wieku w uzdrowisku organizowane były całoroczne turnusy sanatoryjne, kolonie, wczasy rodzinne,
a w sezonie zimowym - zimowiska. Obecnie właścicielem obiektów uzdrowiskowych jest osoba fizyczna.
2. Działalność uzdrowiskowa
2.1. Najważniejsze surowce lecznicze
W lecznictwie uzdrowiskowym w miejscowości Wapienne największe znaczenie mają wody
siarczkowe i borowina. Głównym bogactwem Wapiennego są wody siarczkowo - siarkowodorowe, a ich
składniki farmakologicznie czynne odznaczają się bardzo wysoką jakością i biodostępnością dla
organizmu. 13 Dla przebiegu kuracji istotne jest również czyste powietrze, korzystny mikroklimat oraz
spokojna okolica. Wody uzdrowiska są pochodzenia infiltracyjnego, siarkowo - wodorowe, słabo
zmineralizowane, zawierające swoisty składnik, którym jest siarkowodór (H2S) w ilości do 9,3 mg/ dm³.
Mineralizacja i nasycenie siarkowodorem następuje na skutek kontaktu wód z łupkami, zawierającymi
siarczki i siarczany żelaza.14
W uzdrowisku znajdują się trzy naturalne źródła mineralne: „Marta”, „Kamila” i od 1965 r. - „Zuzanna”.
Ponadto są tutaj także dwa odwierty „Wapienne I” i „Wapienne II”,15 zawierające słabo mineralizowane wody
siarczkowe wodorowęglanowo - wapniowo - sodowe i magnezowe. W ujęciu „Marta” występuje woda
charakteryzująca się stabilnością hydrochemiczną o następującej zawartości składników leczniczych: 0,04 -
0,05% HCO3 - Ca - Na, H2S. Również w ujęciu „Kamila” woda posiada stabilność hydrochemiczną, a jej
charakterystyka jest następująca: 0,04 - 0,05%HCO3 - Ca - Mg, H2S.16
12 Plan rozwoju uzdrowiska Wapienne - 2009 rok, tamże., s. 4. 13 Naturalne tworzywa lecznicze w Wapiennem, http://www.wapienne.pl/pl/56001/0/Naturalne_tworzywa_lecznicze_w_Wapiennem.html (dostęp z dnia 17.04.2020 r.) 14 Plan rozwoju uzdrowiska Wapienne - 2009 rok, tamże. s. 15. 15 Sękowa, znasz li ten kraj? Serwis historyczno - turystyczny, https://www.sekowa.info/index.php?go=17&id1=18&ido=134 (dostęp z dnia 17.04.2020 r.) 16 Plan rozwoju uzdrowiska Wapienne - 2009 rok, tamże. s. 15 - 16.
5
2.2. Właściwości klimatyczne
Wapienne jest uzdrowiskiem podgórskim, które charakteryzuje się łagodnym mikroklimatem.
Położenie miejscowości w głębokiej kotlinie sprawia, że jest ona osłonięta od silnych wiatrów. Z drugiej
jednak strony nasłonecznienie uzdrowiska jest nieco ograniczone, co w efekcie sprzyja występowaniu
dużych wahań temperatury. Pod kątem uzdrowiskowym na jego korzyść przemawia zdecydowanie czyste
i nieskażone powietrze. Świadectwo potwierdzające właściwości lecznicze klimatu wydane zostało przez
Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyńskiego Polskiej Akademii Nauk
w Warszawie, w sierpniu 2008 r. Parametry sanitarne powietrza oraz warunki bioklimatyczne miejscowości
Wapienne spełniają odpowiednie normy przewidziane dla uzdrowisk, co sprawia, że klimat na tym terenie
jest naturalnym surowcem leczniczym.17
2.3. Lecznictwo uzdrowiskowe
W uzdrowisku prowadzone jest leczenie uzdrowiskowe w następujących kierunkach leczniczych:
• schorzenia reumatyczne i ortopedyczno - urazowe,
• choroby kobiece,
• alergie,
• schorzenia dermatologiczne,
• schorzenia układu krążenia,
• układu oddechowego,
• układu nerwowego,
• choroby układu wydzielania wewnętrznego i przemiany materii,
• wyczerpanie nerwowe,
• przewlekły stres,
• osłabienie.
Tutejsze wody mają działanie przeciwzapalnie i przeciwmiażdżycowe, zapobiegają powstawaniu
zakrzepów krwi. Są pomocne w leczeniu cukrzycy, otyłości, osteoporozy a także chorób układu moczowego
i układu trawienia. Udowodniono także, że zwiększona obecność grup SH we krwi działa redukująco
i antyoksydatywnie, co wykorzystuje się podczas zabiegów kosmetycznych i upiększających.
17 Tamże. s. 16 - 17.
6
Klimat Wapiennego może być wykorzystywany w leczeniu schorzeń układu termoregulacyjnego dzięki
zróżnicowanym bodźcom klimatycznym i terenowym.18
W uzdrowisku funkcjonuje zakład lecznictwa uzdrowiskowego - Ośrodek Sanatoryjno - Leczniczy
w Wapiennem. 19 […] Został wpisany do rejestru zakładów opieki zdrowotnej decyzją Wojewody
Małopolskiego nr. PS.XI.UD.8011 - 282- 05 dnia 7 września 2005 r. Obecnie właścicielem ośrodka
i wszystkich przynależnych do niego obiektów jest osoba prywatna.20
Ośrodek zajmuje powierzchnię 17 ha terenu przyległego do dużego kompleksu leśnego.21 Obiekt
dysponuje zróżnicowaną bazą noclegową w budynkach stałych i domkach kempingowych. Posiada również
szerokie zaplecze bazy żywieniowej i towarzyszącej.
Urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego w miejscowości Wapienne to:
• Park zdrojowy - Ogród Marysieńki,
• Park zdrojowy - Ogród Laury,
• Fontanna Zdrowia i Odpoczynku,
• Pijalnia Wód Zdrojowych,
• Grota Solna z dwiema tężniami,
• Ścieżki ruchowe.22
3. Formy świadczonych usług
Zakres usług świadczonych przez Ośrodek Sanatoryjno - Leczniczy w Wapiennem jest bardzo
szeroki. W leczeniu wykorzystuje się naturalne surowce lecznicze, czyli wody siarczkowe, których ujęcia
znajdują się na terenie uzdrowiska. W ramach świadczonych usług Ośrodek Sanatoryjno - Leczniczy oferuje
także kurację borowinową (balneologiczną), która ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne,
przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwbólowe i rozkurczające jest istotnym uzupełnieniem terapii
18 Profil leczniczy uzdrowiska, http://www.wapienne.pl/pl/56150/0/Profil_leczniczy_uzdrowiska.html, Sanatoria i uzdrowiska w Polsce – Wapienne https://sanatoria.medme.pl/uzdrowisko/uzdrowisko-wapienne-najwazniejsze-informacje (dostęp z dnia 17.04.2020 r.) 19 Uchwała nr XIV/169/2012 Rady Gminy Sękowa z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie zmiany Statutu Uzdrowiska
Wapienne, Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XIV/169/2012 Rady Gminy Sękowa z dnia 26 czerwca 2012 r.,
http://g.ekspert.infor.pl/p/_dane/akty_pdf/U80/2012/126/3667.pdf#zoom=90 (dostęp z dnia 17.04.2020r.).
20 Plan rozwoju uzdrowiska Wapienne - 2009 rok, tamże. s. 20. 21 Sękowa, znasz li ten kraj? Serwis historyczno - turystyczny, tamże. 22 Uchwała nr XXVIII/314/2017 Rady Gminy Sękowa z dnia 26 października 2017 r. w sprawie zmiany Statutu Uzdrowiska Wapienne, http://edziennik.malopolska.uw.gov.pl/WDU_K/2017/7468/akt.pdf (dostęp z dnia 17.04.2020 r.)
7
wodami siarczkowymi. Duże ilości pokładów borowiny znajdują się w lasach pobliskiej Kamiennej Góry
i charakteryzują się wysoką jakością. Balneologię stosuje się w leczeniu schorzeń narządów ruchu.23
Aktualnie stosowane są następujące zabiegi lecznicze:
• mineralne kąpiele siarczkowe;
• kąpiele perełkowe;
• kąpiele ozonowe z hydromasażem;
• okłady borowinowe całkowite i częściowe;
• masaże - klasyczny i podwodny, wibracyjny, sportowy, uciskowy, drenaż limfatyczny.
Ponadto wykonywane są zabiegi rehabilitacyjne i upiększające w zakresie:
• światłolecznictwa;
• elektrolecznictwa;
• mechanoterapii;
• kinezyterapii.
W ofercie jest również różnego rodzaju gimnastyka: oddechowa, indywidualna grupowa, na
przyrządach, inhalacje oraz inne usługi dodatkowe (badanie EKG, porady lekarskie, itp.).24 Sanatorium
Wapienne jest ośrodkiem otwartym na przyjmowanie kuracjuszy w ramach ubezpieczenia zdrowotnego NFZ
- turnusy sanatoryjne, jak również prywatnie. W ofercie są również odpłatne turnusy rehabilitacyjne, pobyty
lecznicze, świąteczne i weekendowe. Poza standardowymi usługami organizowane są także uroczystości
rodzinne oraz imprezy okolicznościowe.
4. Turystyka uzdrowiskowa gminy
4.1 Atrakcje turystyczne
W uzdrowisku i okolicach znajduje się kilkanaście atrakcji turystycznych, do których należą:
• Dom Zdrojowy,
• pijalnia wód, źródła mineralne: „Marta”, „Kamila,”
• odkryty basen kąpielowy,
23 Plan rozwoju uzdrowiska Wapienne - 2009 rok, tamże. s. 20. 24 Tamże. Zob. też. Sękowa, znasz li ten kraj? Serwis historyczno - turystyczny, https://www.sekowa.info/index.php?go=17&id1=18&ido=134 , Sanatoria i uzdrowiska w Polsce, Ośrodek Wczasowo-Leczniczy w Wapiennem, https://sanatoria.medme.pl/sanatorium/orodek-wczasowo-leczniczy-w-wapiennem (dostęp z dnia 17.04.2020 r.)
8
• Magurski Park Narodowy - Jest to dogodny punkt wyjściowy na szlaki turystyczne m.in. do rezerwatu
skalnego Kornuty - najstarszego rezerwatu przyrody w Beskidzie Niskim z Jaskinią Mroczną. Rezerwat
znajduje się niedaleko od Wapiennego na południowo - zachodnich stokach Magury Wątkowskiej. Obejmuje
powierzchnię 11,9 ha i został utworzony w 1964 r. Faktycznie obszar ten chroniony jest już od 1938 r. Na
terenie rezerwatu znajdują się skałki dochodzące do 20 m wysokości oraz jaskinie pięknie wyrzeźbione przez
procesy erozyjne. Ciekawostką jest reliktowy krzew kosodrzewiny, pozostałość epoki lodowcowej.25
• cmentarz z I wojny światowej nr 83 - Jest to miejsce spoczynku żołnierzy poległych w czasie I wojny
światowej w bitwie pod Gorlicami. Zaprojektowany został przez Hansa Mayra. Cmentarz znajduje się na
skraju wsi Wapienne, na zalesionym zboczu.
• pobliskie zabytki łemkowskiej kultury cerkiewnej,
• chaty łemkowskie,
• przydrożne kapliczki i krzyże,
• Diabli Kamień w miejscowości Folusz, gdzie można również samodzielnie łowić pstrągi w pobliżu
smażalni ryb,
• zabytkowe kościoły i cerkwie, część wpisana na listę UNESCO (Sękowa, Binarowa), na Szlaku
Architektury Drewnianej,
• Muzeum Regionalne PTTK im. Ignacego Łukasiewicza w Gorlicach,
• średniowieczne miasto królewskie Biecz, z bogatą historią zwane małym Krakowem,
• kościół farny pw. Bożego Ciała w Bieczu,
• Muzeum Przemysłu Naftowego w Libuszy,
• wpisany na listę UNESCO zabytkowy Kościół św. Michała Archanioła w Binarowej,
• Karpacka Troja w Trzcinicy - skansen archeologiczny, gdzie odkryto jedną z pierwszych silnie
ufortyfikowanych osad znanych z terenu Polski, powstałą w początkach epoki brązu, ponad 4000 lat temu,
• Ośrodek Edukacyjno - Muzealny im. Jana Szafrańskiego w Krempnej
• Zalew Klimkówka,
• Skansen w Szymbarku wraz z Kasztelem - najlepszy przykład renesansowej budowli tego typu Polsce
• Rezerwat przyrody Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach,
• Park linowy w Krzywej,
• Stadnina Koni Huculskich „Gładyszów” - największa w Europie siedziba koni tej rasy,
25 Sękowa, znasz li ten kraj? Serwis historyczno - turystyczny - Wapienne, https://www.sekowa.info/index.php?go=7&id1=18 (dostęp z dnia 17.04.2020 r.)
9
• Magura Małastowska - kompleksowa stacja narciarska z główną trasą o długości 1,4km.
• - Sękowa Ski - wyciąg narciarski.26
Warto dodać iż Uzdrowisko Wapienne oddalone jest 12 km od Gorlic. Miasto to było centrum Gorlickiego
Zagłębia Naftowego - jednego z najstarszych obszarów wydobycia i przerobu ropy naftowej na świecie. Na
jednej z ulic miasta zapłonęła również pierwsza uliczna lampa naftowa na świecie. Na terenie Wapiennego
znajdowały się kopalnie ropy naftowej. Miejscowi Łemkowie trudnili się kamieniarstwem i wyrabiali kamienie
do żaren, krzyże i płyty posadzkowe.27
4.2 Imprezy cykliczne i wydarzenia regionalne
W uzdrowisku Wapienne w maju odbywają się zawody Perły Małopolski - Beskid Niski - biegi. Celem
zawodów jest popularyzacja biegania jako najprostszej formy czynnego wypoczynku i rekreacji ruchowej oraz
promocja Małopolski, Gminy Sękowa oraz Uzdrowiska Wapienne. Organizatorem jest Stowarzyszenie Perły
Małopolski.28
5. Galeria zdjęć
Zdjęcia udostępnione przez Gminę Sękowa (Urząd Gminy Sękowa)
26 Atrakcje turystyczne w Wapiennem i okolicach, http://www.wapienne.pl/pl/27005/0/Atrakcje_turystyczne_w_Wapiennem_i_okolicach.html , Sękowa, znasz li ten kraj? Serwis historyczno - turystyczny - Wapienne, https://www.sekowa.info/index.php?go=7&id1=18, Sękowa pl. - Wapienne, http://www.sekowa.pl/nasza-gmina/miejscowosci/wapienne/ (dostęp z dnia 17.04.2020 r.) 27 Tamże. 28 Perły Małopolski, http://perlymalopolski.pl/ (dostęp z dnia 17.04.2020r.).
10
11
12
13
14
15