Szczecińskie TowarzystwoSzczecińskie TowarzystwoMiłośnikówMiłośników Komunikacji Komunikacji MiejskiejMiejskiejul. Niemierzyńska 18aul. Niemierzyńska 18a

71-441 Szczecin71-441 Szczecin

Tramwaj motorem Tramwaj motorem rozwoju rozwoju

Śródmieścia Śródmieścia SzczecinaSzczecina

rys: p.myrtarys: p.myrta

Tramwaj motorem rozwoju Tramwaj motorem rozwoju Śródmieścia SzczecinaŚródmieścia Szczecina

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA: PODSTAWOWE ZAGADNIENIA:

1.Powojenny rozwój Śródmieścia

2.Skutki decyzji z końca XX-wieku dla tkanki miejskiej

3.Rola tramwaju w ożywieniu Śródmieścia

4.Przemiana alei Wojska Polskiego.

5.Ulica Wielkopolska – weryfikacja wizji z PRL

6.Tramwaj ponownie na Starym Mieście?

1.1.PowojennyPowojenny rozwójrozwój Śródmieścia Śródmieścia

Tendencje światowe Tendencje światowe drugiej połowy XX drugiej połowy XX wieku:wieku:

•Kształtowanie miasta w oparciu o ruch samochodowy

•Poszerzanie dróg, budowa wielkich węzłów drogowych

•Likwidacja linii tramwajowych

•Brak zrównoważonego rozwoju środków transportu – pomijanie potrzeb pieszych, rowerzystów i transportu zbiorowego

•Te tendencje wywarły istotny wpływ na Szczecin

Aleja Wyzwolenia – lata 60-te:Aleja Wyzwolenia – lata 60-te:

źródło: sedina.pl

Aleja Wyzwolenia później (układ współczesny):Aleja Wyzwolenia później (układ współczesny):

źródło: sedina.pl

Ulica Wyszaka przed wojną i po wojnie:Ulica Wyszaka przed wojną i po wojnie:

Fot. STMKM

Fot. STMKM

źródło: sedina.pl

Obecnie ulica Wyszaka nie istnieje – Trasa Obecnie ulica Wyszaka nie istnieje – Trasa ZamkowaZamkowa::

• Wielopasmowa arteria „wtłaczająca” ruch samochodowy do ścisłego centrum Szczecina

• Likwidacja linii tramwajowej

• Zajęcie przestrzeni niegdyś zajmowanej przez zabudowę, zieleń i ciągi piesze pod jezdnie i wiadukty

Ulica Sikorskiego:Ulica Sikorskiego:

• Przykład zlikwidowanej w latach 70-tych alei pieszej – piesi tracą piękną aleję kosztem tramwajów

Fot. STMKM

Ulica Jana z Kolna przed wojną, po wojnie:Ulica Jana z Kolna przed wojną, po wojnie:

• Nadrzeczny bulwar zabudowany zwartą linią zabudowy łączył miasto z Odrą. Tramwaj kursował tutaj w tamtych latach niczym po deptaku

źródło: sedina.pl

źródło: sedina.pl

Ulica Jana z Kolna (arteria Nadodrzańska) Ulica Jana z Kolna (arteria Nadodrzańska) współcześnie: współcześnie:

Wielopasmowa arteria jest barierą między „miastem” a Odrą.

Tramwaj kursuje po środku, przystanki zlokalizowane są w dużych odległościach od siebie

Potencjał tramwaju jest w tym miejscu niewykorzystany

Aleja Wojska Polskiego przed rokiem 73’: Aleja Wojska Polskiego przed rokiem 73’:

• Wąskie jezdnie z linią tramwajową

• Na dolnym zdjęciu tramwaj wyjeżdża z ulicy Obrońców Staligradu

Fot. STMKM

Inne praktyki minionej epoki:Inne praktyki minionej epoki:

•Likwidacja relacji skrętnych na skrzyżowaniach np. Plac Rodła, Most Długi

•Likwidacja niektórych przystanków tramwajowych - np. przystanek przy dzisiejszym „Kupcu” ul. Krzywoustego

• Tramwaj skręcający z alei Piłsudskiego w Wyzwolenia, w kierunku Bramy Portowej

Fot. STMKM

Sieć tramwajowa w latach 40’:Sieć tramwajowa w latach 40’:• Przed wojną sieć

tramwajowa była dużo gęstsza

• Tramwaje kursowały m.in. przez ul. Emilii Plater, Malczewskiego, Wojska Polskiego, Obrońców Stalingradu, Stare Miasto, Wyszaka

Sieć tramwajowa współcześnie:Sieć tramwajowa współcześnie:• Wiele

przedwojennych tras tramwajowych nie odbudowano po wojnie

• Część tras została zlikwidowana w latach 70-tych

• Jedynym nowym odcinkiem sieci są tory w al. Bohaterów Warszawy

2. Skutki decyzji z końca XX-2. Skutki decyzji z końca XX-wieku dla tkanki miejskiejwieku dla tkanki miejskiej

Skutki decyzji z końca XX wieku dla tkanki Skutki decyzji z końca XX wieku dla tkanki miejskiej:miejskiej:

•Dominacja samochodów w Śródmieściu

•Centrum miasta stało się nieprzyjazne pieszym, chodniki służą w pierwszej kolejności parkowaniu, długi czas oczekiwania na światłach, duże odległości między przejściami pieszymi

•Śródmieście zniechęca do podróży rowerowych – roi się od barier i niebezpieczeństw dla rowerzysty

•Dużo mniejsza elastyczność i gęstość sieci tramwajowej – pogorszenie dostępności komunikacyjnej, większa odległość do przystanku dla pasażerów

•Utrata funkcji Centrum miasta jako miejsca spotkań, wypoczynku i turystyki – spadek atrakcyjności i utrata charakteru i ludzkiej skali ulic takich jak np. Wojska Polskiego, aleja Wyzwolenia

•Śródmieście jest uciążliwe dla mieszkańców – korki, hałas, drgania i spaliny kumulują się wskutek ciągłego przyrostu liczby aut – obecnie Szczecinianie mają więcej samochodów na 1000 mieszkańców niż np. Berlińczycy(!)

Rejon placu Zgody – komunikacyjna dziura:Rejon placu Zgody – komunikacyjna dziura:

• Plac Zgody odcięty od komunikacji miejskiej wraz z okolicznymi terenami – m.in. Deptakiem Bogusława

• Aleja Wojska Polskiego – niegdyś jedna z najważniejszych osi komunikacyjnych Śródmieścia pominięta przez transport zbiorowy

Aleja Wojska Polskiego:Aleja Wojska Polskiego:• Nie można tutaj dojechać

komunikacją miejską – jedynym połączeniem jest kursująca rzadko linia E.

• Dojazd samochodem jest trudny, gdyż nie dla wszystkich starczy miejsc parkingowych

• Podróż piesza jest uciążliwa. Samochody zajmują dużo miejsca, brakuje też przejść dla pieszych

• Z ulicy zniknęło wiele lokali i instytucji. Ulica straciła swoją dawną atrakcyjność i charakter. Dziś lokale zajmowane są głównie przez banki, apteki i „ciuchbudy”

3. 3. Rola tramwaju w ożywieniu Rola tramwaju w ożywieniu ŚródmieściaŚródmieścia

Tramwaj, a proces rewitalizacji:Tramwaj, a proces rewitalizacji:

Proces rewitalizacji Śródmieścia poza remontem kamienic, przeciwdziałaniem społecznym patologiom powinien polegać również na wdrażaniu idei Zrównoważonego Transportu. Priorytetem winno być:

•Ograniczenie ruchu samochodowego na terenie Śródmieścia

•Zwiększenie roli transportu publicznego, rowerowego i pieszego

Potrzebne są inwestycje:

•Odbudowa zlikwidowanych połączeń tramwajowych oraz budowa nowych

•Nowe przystanki jak (np. mający powstać na pl. Zwycięstwa), więcej rozjazdów tramwajowych (np. Brama Portowa)

•Odzyskanie przestrzeni dla pieszych i rowerzystów – budowa deptaków, dróg rowerowych, miejsc wypoczynku i rekreacji

Współczesne tendencje Europejskie:Współczesne tendencje Europejskie:

W Europie tramwaj odzyskał ważną rolę w kształtowaniu transportu w miastach. Porzucono panujący niegdyś trend poszerzania dróg i preferencji ruchu samochodowego. Odchodzi się również od kosztownych systemów metra na rzecz tramwajów – przyjaźniejszego dla człowieka środka transportu.

Przywraca się zlikwidowane kiedyś systemy tramwajowe czego przykładem może być Paryż, Barcelona, Londyn czy polski Olsztyn. Niemal wszystkie duże miasta w Polsce poza Szczecinem rozbudowały lub rozbudowują swoje sieci tramwajowe w ostatnim czasie. Przykładami są Poznań, Kraków, Bydgoszcz, Częstochowa(!), Elbląg(!)

źródło: Wikipedia

Nowa linia tramwajowa w centrum Poznania oddana do użytku w roku 2007 – „Ratajski Szybki Tramwaj”

PROPOZYCJE INWESTYCJI:

4. Przemiana alei Wojska 4. Przemiana alei Wojska PolskiegoPolskiego

rys: p.myrtarys: p.myrta

Przemiana alei Wojska Polskiego - cele:Przemiana alei Wojska Polskiego - cele:

• Odbudowa linii tramwajowej w al. Wojska Polskiego i ul. Jagiellońskiej (ok. 1500 metrów toru)

• Stworzenie reprezentacyjnych przestrzeni pieszych

• Spowolnienie i pogodzenie ruchu samochodowego z innymi środkami transportu

Przemiana alei Wojska Polskiego a deptak Przemiana alei Wojska Polskiego a deptak gwiaździsty:gwiaździsty:

• Uzupełnienie idei deptaka gwiaździstego od strony komunikacyjnej

• Wojska Polskiego jako oś transportowa dla deptaków (dwa przystanki zlokalizowane przy strefach pieszych)

• Podniesienie atrakcyjności obszaru, jego ożywienie i wyeksponowanie.

Przykładowa koncepcja przebudowy placu Przykładowa koncepcja przebudowy placu Zgody:Zgody:

• Skrzyżowanie z wyspą centralną (rondo) na wzór placu Grunwaldzkiego

• Rozbudowa deptaku na ul. Bogusława o odcinek do ul. Krzywoustego

• Torowiska tramwajowe w alei Wojska Polskiego wydzielone

wykonał: Bartosz Lemke

Wizualizacja koncepcji:Wizualizacja koncepcji:

wykonał: Bartosz Lemke

Wizualizacja koncepcji – plac Zgody – Wizualizacja koncepcji – plac Zgody – urządzenie na wzór Placu Grunwaldzkiego:urządzenie na wzór Placu Grunwaldzkiego:

wykonał: Bartosz Lemke

Wizualizacja koncepcji – utworzenie skweru na Wizualizacja koncepcji – utworzenie skweru na środku skrzyżowania:środku skrzyżowania:

wykonał: Bartosz Lemke

Wizualizacja koncepcji – plac Zgody – Wizualizacja koncepcji – plac Zgody – wyniesione skrzyżowanie pokryte kostką wyniesione skrzyżowanie pokryte kostką granitową:granitową:

wykonał: Bartosz Lemke

Wizualizacja koncepcji – plac Zgody jako Wizualizacja koncepcji – plac Zgody jako „łącznik” między strefą pieszą w ul. „łącznik” między strefą pieszą w ul. Bogusława:Bogusława:

wykonał: Bartosz Lemke

Wizualizacja koncepcji – deptak na ul. Wizualizacja koncepcji – deptak na ul. Bogusława na odcinku plac Zgody - Bogusława na odcinku plac Zgody - Krzywoustego:Krzywoustego:

wykonał: Bartosz Lemke

Wizualizacja koncepcji:Wizualizacja koncepcji:

wykonał: Bartosz Lemke

Wizualizacja koncepcji:Wizualizacja koncepcji:

wykonał: Bartosz Lemke

Wizualizacja koncepcji – widok z nowego Wizualizacja koncepcji – widok z nowego deptaku Bogusława:deptaku Bogusława:

wykonał: Bartosz Lemke

Ulica Jagiellońska ( Wojska Polskiego – Ulica Jagiellońska ( Wojska Polskiego – Piastów ):Piastów ):

• Jedną z możliwości urządzenia tego odcinka ulicy jest możliwość budowy deptaku z tramwajem

• Na zdjęciu – przykład takiej strefy pieszej w Monachium

5. Ulica Wielkopolska – 5. Ulica Wielkopolska – weryfikacja wizji z PRLweryfikacja wizji z PRL

PROPOZYCJE INWESTYCJI:

Ulica Wielkopolska – weryfikacja wizji z PRLUlica Wielkopolska – weryfikacja wizji z PRL

• Miejscy planiści mieli wobec ulicy poważne plany. Zamierzano zbudować tu szeroką dwupasmową arterię samochodową.

• Grafika przedstawia zwycięską koncepcję z roku 1975 zakładającą wielopoziomowy węzeł pod dzisiejszym placem Szarych Szeregów.

• Grafika dzięki uprzejmości Pana Janusza Światowego (www.swiatowy.org)

• Grafika pochodzi z Głosu Szczecińskiego nr 18, z dnia 12-15 stycznia 1975 roku

Ulica Wielkopolska – weryfikacja wizji z PRLUlica Wielkopolska – weryfikacja wizji z PRL

• Tę koncepcje dwupasmowej arterii zamierzano wcielić w życie i prawie tego dokonano. Dowodem jest skrzyżowanie przy sklepie FALA (aleja Wyzwolenia)

Ulica Wielkopolska – weryfikacja wizji z PRLUlica Wielkopolska – weryfikacja wizji z PRL

• Realizacja starych planów przynieść może Szczecinowi kolejne korki, hałas i spaliny.

• Alternatywnym rozwiązaniem może być budowa tramwaju zamiast szerokiej arterii samochodowej

• Nowa linia połączyłaby obiekty takie jak Urząd Miejski, Basen, Pleciuga czy Hanza Tower

6.Tramwaje ponownie na 6.Tramwaje ponownie na Starym Mieście?Starym Mieście?

PROPOZYCJE INWESTYCJI:

Przed wojną na Starym Mieście istniała gęsta Przed wojną na Starym Mieście istniała gęsta sieć tramwajowa:sieć tramwajowa:

Po wojnie większość połączeń zlikwidowano:Po wojnie większość połączeń zlikwidowano:

• Część ulic nie potrzebowała już tak gęstej obsługi komunikacyjnej

• Na likwidacji sieci najbardziej ucierpiał jednak Plac Orła Białego

Plac Orła Białego:Plac Orła Białego:

• Plac Orła Białego ma stać się wizytówką miasta i tętnić życiem

• W przyszłości, również w tym miejscu można rozważyć reaktywacje trasy tramwajowej. Strefy piesze z tramwajem na Starówkach są często spotykane w Europie.

• Trasa może być również atrakcją turystyczną dzięki starym wagonom tramwajowym

źródło: Urząd Miasta & Forum Gryf

Tramwaje ponownie na Starym Mieście:Tramwaje ponownie na Starym Mieście:

• Odbudowa tego odcinka linii tramwajowej może dać wymierne korzyści przy rewitalizacji Starego Miasta i poprawić dostępność obszaru

• Szerokość zaznaczonych ulic spełnia parametry potrzebne do budowy linii tramwajowej

POZOSTAŁE ZMIANY SIECI TRAMWAJOWEJ W POZOSTAŁE ZMIANY SIECI TRAMWAJOWEJ W ŚRÓDMIEŚCIU WARTE ROZWAŻENIA:ŚRÓDMIEŚCIU WARTE ROZWAŻENIA:

• Dobudowa rozjazdów tramwajowych – zatwierdzone już do realizacji rozwiązania na Bramie Portowej oraz uzupełnienie rozjazdów na pl. Rodła, Żołnierza, Kościuszki oraz przed Mostem Długim

• Budowa pętli tramwajowej przed Dworcem Głównym PKP

• Mniej priorytetowe, ale zasadne dla zachowania większej elastyczności i skrócenia czasu przejazdów mogą być nowe odcinki sieci na Bohaterów Warszawy pomiędzy rondem Siwka i Turzynem oraz budowa tramwaju w ul. Narutowicza między ul. Potulicką, a al. Piastów. Rozważyć i zanalizować należy potrzebę odbudowy sieci w ul. Obrońców Stalingradu. Wymagało by to jednak wdrożenia zupełnie odmiennego układu komunikacyjnego na tej ulicy od aktualnie realizowanego.

PodsumowaniePodsumowanie

Podsumowanie – przykładowy rozwój sieci w Podsumowanie – przykładowy rozwój sieci w CentrumCentrumo najbardziej efektywne naszym zdaniem o najbardziej efektywne naszym zdaniem odcinki:odcinki: • Odbudowa

tramwaju w al. Wojska Polskiego

• Budowa trasy w ul. Wielkopolskiej

• Tramwaj przez plac Orła Białego

Zadaniem tramwaju jest nie tylko obsługa peryferyjnych dzielnic. W centrum nowoczesnego europejskiego miasta musi istnieć gęsta sieć komunikacji dająca możliwość szybkiego i komfortowego przemieszczania się bez udziału samochodu.

Szczecińskie Śródmieście stoi w sprzeczności z ideą zrównoważonego transportu. Również obecne planowanie wzbudzać może wątpliwości. Poszerzanie ulic o kolejne pasy ruchu (np. Obrońców Stalingradu, Niepodległości, Wyzwolenia) czy plany rozwoju Arterii Nadodrzańskiej o wielopoziomowy węzeł przy Moście Długim to praktyki dla, których w Zachodniej Europie nie ma już miejsca. Od 30 lat Szczecin jako jedyne duże miasto w Polsce nie zbudował nowej linii tramwajowej.

Lata 2014-2020 zapowiadają napływ kolejnych poważnych środków unijnych.Priorytetowe znaczenie mają mieć m.in. projekty wspierające Zrównoważony Transport. To szansa by poza kolejnymi remontami sieci tramwajowej, zbudować też zupełnie nowe odcinki torów. Tramwaj może być miejską wizytówką i wspomagać rewitalizację miasta.

Podsumowanie: Podsumowanie:

Opracowanie:Opracowanie:

Bartosz LemkeBartosz Lemke

Szczecińskie TowarzystwoSzczecińskie TowarzystwoMiłośników Komunikacji Miłośników Komunikacji MiejskiejMiejskiej

Szczecin, 2011 r.Szczecin, 2011 r.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘDZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ