Post on 17-Mar-2016
description
AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZAIM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE
Wydział Humanistyczny
PROJEKT BADAWCZY
Styl ubioru przedstawicieli mody ulicznej w Polsce –
unikalny indywidualizm, czy powielanie schematu?
Maciej PotępaKierunek studiów: Socjologia
Kraków 2012
„Każdy ma inną definicje 'Mody z ulicy',
Dla mnie jest to przede wszystkim nacisk na luz.
Moja zasada - licząc się z modą, kieruj się wygodą”
Moje rozważania postanowiłem rozpocząć od cytatu słów mojej koleżanki, który posłuży mi w
zdefiniowaniu problematyki mojej pracy, czyli mody ulicznej. Celem projektu jest
zweryfikowanie istnienia zjawiska: własny styl ubioru w grupie Polaków, którzy uważają, że to
co noszą, to ich unikalny pomysł. Spróbuję określić, czy ich stylizacje są wyrazem
indywidualizmu, czy przykładem powielania schematu (rozumianego jako gotowy, wielokrotnie
realizowany wzór1). W razie uzyskania podobieństw postaram się stworzyć typologię ubioru.
Uważam, że przedstawiciele mody ulicznej są najlepszym przykładem przekonania o
niepowtarzalności stylu. Są oni wolni od wzorów. Tworzą się sami. Jak pisał Polhemus2:
„Oglądając wystawę „Streetstyle” (...) Odkryłem, ze im bliżej dnia dzisiejszego, tym trudniej jest
znaleźć młodego człowieka, który byłby skłonny nadać sobie pewną etykietę. Nie spotkałem ani
jednej osoby, która gotowa by była oznajmić na przykład „ja to techno”, „,ja to raggamuffin,”,
„,ja to raver”, „ ja to cyberpunk”, „,ja to traveller” itp. Wydaje się, że każdy jest „oryginałem”.
Podejrzewam, ze na plaży w Brighton w 1964 roku wszystko wyglądałoby inaczej”.
Przywołane powyżej obserwacje antropologa były dla mnie podstawą do określenia hipotezy
głównej projektu, która brzmi: Styl ubioru przedstawicieli mody ulicznej w Polsce prezentuje
unikalny indywidualizm.
Realizacja analizy zjawiska będzie oparta na wartości indywidualizmu w kulturze współczesnej,
a także teorii stylu życia oraz ciała jako konstruktu społecznego. Poniżej postaram przybliżyć
najważniejsze informacje na powyższe zagadnienia.
Kultura współczesna, a indywidualizm
1 http://sjp.pwn.pl/slownik/2574947/schemat2 Polhemus T. 1997. In the supermarket of style, [w:] S. Redhead, D. Wynne, J. O`Connor (eds), The Clubcultures Reader: Readings In Popular Cultural Studiem, Oxford: Blackwell: s. 149
2
Kultura współczesna to kultura indywidualizmu. Zanika w niej bowiem społeczny charakter
potrzeb i wartości, na rzecz pragnień i celów jednostki. Stają się one w pełni autonomiczne, są
wolnymi podmiotami kształtowanymi przez własne wybory norm, wartości, dóbr, informacji czy
wzorów zachowań. Jest to głównie domena społeczeństw zachodnich, w których to w
najintensywniejszy sposób zachodzi przejście ze społeczeństwa losu do społeczeństwa wyboru.
Jak twierdzi Jacyno3: ,,sprawczość, autentyczność, poczucie godności i wolności - główne
wartości kultury indywidualizmu - urzeczywistniają się właśnie w możliwości dokonywania
wyborów czy tez w możliwości takiej interpretacji doświadczenia biograficznego, która pozwala
je doświadczać jako efekt wykonywania wyborów,,.
Ponadto indywidualne wybory mają swoje odbicie w pozycji, jaką zajmuje jednostka w
społeczeństwie. Im mamy większa możliwość podejmowania autonomicznych wyborów tym
jesteśmy wyżej sklasyfikowani w społeczeństwie.
Przejście od tożsamości odziedziczonej do tożsamości osiąganej spowodowało wzrost
odpowiedzialności za miejsce w hierarchii społecznej. To nasze osiągnięcia, decydują o tym
gdzie się znajdujemy i gdzie znajdziemy się za jakiś czas. Zewnętrzna kontrola ma teraz na nas
znikomy wpływ, gdyż zostaje zastąpiona przez samokontrole, która wg Jacyno4 ,, określa istotę
doświadczenia podmiotowości: odpowiedzialna za siebie jednostka może sama sobą zarządzać,,.
Indywidualizm odnosi się również do naszej fizyczności wraz z tym jak kształtujemy nasz
ubraniowy wizerunek. Nasze ciała w kulturze współczesnej stało się jednym z ważniejszych
elementów ludzkiej tożsamości.
Ciało i styl życia
Rozważania na temat ciała i stylu życia rozpocznę od przywołania definicji Giddensa5: ,,styl
życia można zdefiniować jako mniej lub bardziej zintegrowany zespól praktyk, które podejmuje
jednostka nie tylko, dlatego, że są użyteczne, ale także, dlatego, że nadają materialny kształt
poszczególnym narracjom tożsamościowym. Style życia są zrutynizowanymi praktykami, które 3 4 Jacyno M. 2007. ,,Kultura indywidualizmu”. Warszawa: PWN. s. 23, 17945 Giddens A. -,,Nowoczesność i tożsamość.,,Ja,, i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, tłum. A. Szulżycka Warszawa: PWN 2002: s. 113 i nast.5
3
odpowiadają nawykom żywieniowym, sposobom ubierania się, zachowania i zwyczajom
spotykania się w ulubionych miejscach”.
Jak twierdzi Giddens6 tożsamość coraz częściej przestaje być warunkowana przez wnętrze, a
coraz większą rolę w jej kształtowaniu ma styl życia, który nierozłącznie wiąże się z dbaniem o
naszą cielesność.
Ważnym aspektem kultury konsumpcyjnej jest obraz, dlatego dbanie o ciało wysuwa się na
pierwszy plan. Jest obiektem narcystycznego kultu. ,,Postawa narcystyczna oznacza, ze nie
jesteśmy obojętni wobec swoich ciał stajemy się ,,uwrażliwieni terapeutycznie,, czyli
monitorujemy i kontrolujemy swoje organizmy, a zajmowanie się ciałem i widoczne efekty tych
praktyk sprawiają nam satysfakcje.,,7
Kultura narcystyczna, która powiązana jest z kultura konsumpcji sprawiła, że powstał nowy
rodzaj osobowości, czyli osobowość na pokaz. Charakteryzuje się ona tym, że jednostka
największa uwagę przywiązuje do siebie, swojego wyglądu oraz dąży do tego by jak najlepiej się
prezentować i sprzedać.
Największy wpływ na zmianę statusu ciała ma rozwój społeczeństwa konsumpcyjnego.
Konsumpcjonizm w dzisiejszym społeczeństwie odnosi się w dużym stopniu do urody,
sprawności fizycznej oraz zdrowia. Dużą rolę w kształtowaniu takiej postaci rzeczy mają media,
które dostarczają społeczeństwu wzorów pragnień wraz ze sposobem ich realizacji. Ponadto
rynek zalewają produkty, które maja poprawić nasz wygląd i zdrowie (salony spa, dietetyczna
żywność).
Dlaczego ciało stało się determinantą tożsamości? Według Shillinga8 jest to możliwe, gdyż ciało
jest w coraz mniejszym stopniu determinowane przez biologie. Drugim powodem jest to, że ciało
zyskało kulturowe i społeczne znaczenie w naszej kulturze. Trzecim jest to, że zmniejszyła się
rola zewnętrznych wobec jednostki struktur, które dotychczas były odpowiedzialne za
6 Giddens A. -,,Nowoczesność i tożsamość.,,Ja,, i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, tłum. A. Szulżycka Warszawa: PWN 2002: s. 9.7 Jakubowska H. 2009. „Socjologia ciała” Poznań,: Wydawnictwo naukowe UAM: s. 378 Shilling Ch. 1996. ,,The Body and Social Theory”. Londyn – Thousand Oaks – New Delhi: Sage Publicitations. s. 3.
4
organizacje i utrzymywanie egzystencjonalnych i ontologicznych aksjomatów na zewnątrz
jednostki.
Zanim przejdę do analizy, chciałbym podsumować dotychczasowe rozważania, tytułem wstępu
do przedstawienia wyników badań. Zmiany w naszym stylu życia oraz narodzenie się
osobowości na pokaz zmuszają nas do dbania o swój wizerunek. Teraz naszemu ciału nie
wystarcza już zaspakajanie podstawowych potrzeb. Musimy o nie dbać z należytą starannością.
Tworzyć własny wzór. Jesteśmy za nie odpowiedzialni znacznie bardziej niż kiedyś. To jak
wyglądamy stanowi o naszej pozycji w społeczeństwie, więc musimy dbać o to, aby nasz
wizerunek nie był nijaki.
Ponadto współczesny świat daje narzędzia, które pozwalają nam tworzyć własne, indywidualne
ja, które buduje ich tożsamość. Dużą rolę w tym procesie odgrywa również konsumpcja. Nasze
konsumenckie wybory są manifestacją jednostek w stosunku do społeczeństwa oraz siebie
samego.
Uważam, że przywołane powyżej zjawiska i pojęcia niejako zmuszają, ale także pomagają nam
stworzyć siebie bez powielania schematu. Dlatego styl ubioru ludzi w epoce współczesnej musi
być oryginalny i wyrażać nasz indywidualizm. Czy tak jest na pewno? Na to pytanie postaram się
odpowiedzieć po przeprowadzeniu badań.
ANALIZA TREŚCI
Metodologia, zmienne i wskaźniki
Aby odpowiedzieć na postawione w tytule pytanie, posłużę się analizą fotografii w książce
Doroty Wróblewskiej pt: „Fashion People Poland”, w którym znalazłem 89 zdjęć młodych osób
najbardziej wyróżniających się na polskich ulicach w 2011 r, które posłużą mi jako grupa
reprezentatywna. Projekt został zrealizowany w największych miastach: Warszawie, Krakowie,
Łodzi oraz Wrocławiu.
W celu poprawnego zrealizowania projektu, wybrałem poniższe zmienne i wskaźniki:
5
Zmienne niezależne:
Indywidualizm w wybieranym stylu ubioru
Powielanie schematu w wybieranym stylu ubioru
Wskaźniki empiryczne:
Wskaźnikiem indywidualnego stylu ubioru jest znalezienie podobieństw wynikających z
tendencji w modzie
Wskaźnikiem powielania schematu stylu ubioru jest znalezienie podobieństw, które są
kalką pozbawioną indywidualizmu
Analiza
Po przygotowaniu materiału do analizy, rozpocząłem próbę znalezienia podobieństw w ubiorach
osób, których zdjęcia ukazały się w przywołanym wcześniej albumie. Zdjęcia nie są podpisane,
gdyż autorka chciała, aby cała uwaga skupiona była na stylizacjach, a nie osobach.
Poniższą analizę oparłem na znajomości tendencji w modzie, oraz stereotypów związanych z tą
tematyką występujących w społeczeństwie, aby wyniki były w jak największym stopniu
pozbawione subiektywnego wydźwięku. Kluczem klasyfikacji było poszukiwanie wspólnych
elementów, a także charakteru stylizacji.
Nasza fizyczność, a w szczególności to co na sobie nosimy jest wyznacznikiem naszej
tożsamości. Epoka w której żyjemy to epoka indywidualizmu. Dążymy więc do tego, by w jak
najpełniejszy i niepowtarzalny sposób pokazać siebie.. Nie należymy do subkultur, gdyż w
dzisiejszym świecie detemrinantą naszej pozycji w społeczeństwie są indywidualne wybory
jednostek. Nasza wolność w doborze ubrań to protest przeciwko etykietom. Kultura
konsumpcyjna w której żyjemy jest nastawiona na obraz, więc i musimy być obrazowi.
Doprowadziła ona do wykształcenia się w naszym świecie nowego rodzaju osobowości,
osobowość na pokaz. Ubranie stało się środkiem dzięki któremu możemy w najbardziej
obrazowy sposób podkreślić naszą indywidualność. Skupiamy się głównie na sprzedawaniu
naszej głównej zalety, jaką jest nasza powierzchowność.
6
Wpływy kultury itd. sprawiają ze jak widać polska moda uliczna jest różnorodna. Tworząc
powyższą typologię nie znalazłem totalnie powtarzających się stylizacji. Podobieństwo wynikało
głównie z tendencji. Pozwala mi to potwierdzić moją hipotezę: Tak, styl ubioru przedstawicieli
mody ulicznej w Polsce to unikalny indywidualizm. Uważam, że niemożliwym byłoby nie
inspirowanie się światem wokół, żyjąc w tej pozbawionej granic epoce.
W Polskiej modzie ulicznej dominują nawiązania do folku przejawiające się w postaci góralskich
wzorów na chuście, czy spódnicy, oraz nawiązań do kultury kraju kwitnącej wiśni. W przypadku
tych ostatnich mamy przekrój od dosłownej stylizacji na kształt kimona, po inspiracje japońskimi
kreskówkami w postaci mocnego koloru włosów. Polska ulica nie odbiega również od trendów
panujących w modzie. Rok 2011 to rok w którym królowały zwierzęce wzory i tak wyglądało to
również na polskich ulicach. Przejawiało się to w akcentach lub w postaci Total looku.
Różnorodność przejawia się również w dwóch przeciwnych sobie grupach stylizacji: rockowi
buntownicy i eleganci w kancik. Pierwsza grupa reprezentowana jest przez niegrzeczne dziurawe,
przetarte dżinsy, skórzane kurtki, czy gotyckie sukienki. Druga grupa to grzeczne garnitury i
koszule.
W efekcie mojej pracy, wyróżniłem 13 grup, które postaram się opisać poniżej:
ZARowi chłopcy
Ubrania wyglądające jak z
plakatu popularnej sieci. Styl
najczęściej spotykany wśród
młodych mężczyzn
Włóczęgarski styl
Kapelusz, luźna flanelowa
koszula, nieśmiertelne
trampki, czyli stylizacje
przypominające włóczęgę.
Elegancja po czubek
Elegancki look od czubka
nosa, po czubek buta.
Gwiazda rocka
Skórzane kurtki, ćwięki,
mroczne akcenty.
7
Mocny akcent
Stylizacje oparte na
kolorystycznym akcencie.
Pozostała część ubioru w
stonowanych barwach
Sport na sobie
Sportowe akcenty: adidasy,
dresy, czapki.
Zwierzęcy instynkt
Stroje oparte na zwierzęcych
motywach, połączonych często z
miejskim lookiem (w tym
wypadku sportowe buty)
Elegancja to podstawa
Stylizacje w tej grupie oparte są
na jednym eleganckim elemencie
,w tym wypadku jest to
marynarka. Reszta na luzie.
Jedziemy na wakacje
Tutaj znajdziemy luźne ubrania,
których kryterium wyboru była
przede wszystkim wygoda.
Neonowy total look
Osoby w tej grupie stawiają
przede wszystkim na kolor,
wybierając przy tym proste
kroje.
Folkowa granda
Różnego rodzaju zapożyczenia z
kultur. Tutaj widzimy
dziewczynę w stroju buddyjskiej
szamanki.
Ekstrwagancja po bandzie
Grupa osób, które w takim
stopniu wychodzą poza schemat,
że ciężko je sklasyfikować.
8
Bibliografia:
Giddens A. 2002. „Nowoczesność i tożsamość. ‘Ja, i społeczeństwo w epoce późnej
nowoczesności”, tłum. A. Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN: s. 9, 113
i nast.
Jacyno M. 2007. ,,Kultura indywidualizmu”. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN. s.
23, 179.
Jakubowska H. 2009. „Socjologia ciała” Poznań,: Wydawnictwo naukowe UAM: s. 37
Polhemus T. 1997. „In the supermarket of style” [w:] S. Redhead, D. Wynne, J. O`Connor
(eds) ,,The Clubcultures Reader: Readings In Popular Cultural Studiem”. Oxford:
Blackwell: s. 149.
Shilling Ch. 1996. ,,The Body and Social Theory”. Londyn – Thousand Oaks – New
Delhi: Sage Publicitations. s. 3.
Słownik Języka Polskiego http://sjp.pwn.pl/slownik/2574947/schemat
Wróblewska D. 2011. „Fashion People Poland”. Warszawa: Media Sukces s.c.
9