Post on 28-Feb-2019
Andrzej Markowski tel. 501 654 562
e-mail: 1andrzejmarkowski@gmail.com
ψ
INSTYTUT BADAŃ I EDUKACJI PSYCHOLOGICZNEJ
STOWARZYSZENIA PSYCHOLOGÓW TRANSPORTU w POLSCE
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
MECHANIZMY ZACHOWAŃ
A BEZPIECZEŃSTWO RUCHU DROGOWEGO
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
TEMATY SPOTKANIA
Kulturowy i osobowościowy model
zachowania w ruchu drogowym;
Style radzenia sobie w sytuacjach trudnych i sytuacjach stresu – matryce ludzkich
decyzji;
Przykłady ćwiczeń relaksacyjnych
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
Młodzi - Starzy Kobiety - Mężczyźni
Rosjanie, Ukraińcy, Polacy, Szwedzi, Niemcy, Anglicy, Francuzi, Włosi, Arabowie
KIEROWCY „WYPADKOWI” A KIEROWCY „BEZPIECZNI”
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
SSPPRRAAWWCCYY WWYYPPAADDKKÓÓWW,, KKIIEERROOWWCCYY
SSAAMMOOCCHHOODDÓÓWW OOSSOOBBOOWWYYCCHH ((wwgg kkaatteeggoorriiii wwiieekkuu))
Wiek Stosunek liczby wypadków do ilości
przejechanych km.
Do 25 lat
1 wypadek co 2 mln km.
25 – 59 lat
1 wypadek co 6 mln km.
60 i więcej lat
1 wypadek co 2,5 mln km.
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
MODEL RUCHU DROGOWEGO
KIEROWCA
DROGA I RUCH POJAZD DROGOWY(JEGO ORGANIZACJA)
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
KKIIEERRUUJJĄĄCCYY PPOOJJAAZZDDEEMM IINNNNII UUCCZZEESSTTNNIICCYY
RRUUCCHHUU DDRROOGGOOWWEEGGOO
DROGA I RUCH DROGOWY POJAZD (jego organizacja)
RZECZYWISTY MODEL RUCHU DROGOWEGO
©Andrzej Markowski
Osoba zarządzająca interakcją –
zachowaniem w ruchu drogowym
(cechy osobowości
i kultury ): postawy, przekonania, system
wartości, wiedza
1. Informacje o kierowcy z
którym wchodzimy w
interakcję
2. Wstępny kontakt
(uprzednie doświadczenia i
oczekiwania)
3. Rozbudowa sytuacji w kierunku
zgodnym z oczekiwaniami
4. . Rozbudowa sytuacji w kierunku
niezgodnym z oczekiwaniami
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ MODEL RUCHU DROGOWEGO
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
DLACZEGO DOCHODZI DO KOLIZJI I WYPADKÓW DROGOWYCH ?
WWstępne
oczekiwania
kierowcy
wobec
siebie,
innych
i sytuacji
drogowej
P Podmiotowe
traktowanie
uczestników ruchu
drogowego (klimat współdziałania klimat współdziałania)
miotowe trPrzedmiotowe traktowanie uczestników ruchu drogowego (klimat agresji, lęku, poniżania)
z
a
c
h
o
w
a
n
i
e
S
p
e
ł
n
e
n
i
e
o
c
z
e
k
i
w
a
ń
Podmiotowe trEFEKT GALATEI (PIGMALIONA) •Wysoki poziom realizowanych zadań •satysfakcja
)
PEFEKT GOLEMA •niski poziom
realizowanych zadań •niezadowolenie
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
STOSUNEK KIEROWCY DO RUCHU DROGOWEGO – DETERMINANTY TYPOLOGII ZACHOWAŃ
WCZEŚNIEJSZE DOŚWIADCZENIA
GŁĘBOKIE PRZEKONANIA I ZAŁOŻENIA (CZĘSTO DYSFUNKCYJNE)
DROGOWE WYDARZENIE KRYTYCZNE
WOLA / MYSLI Poznawczy stosunek kierowcy
do aktualnej sytuacji drogowej OBJAWY
FIZJOLOGICZNE
EMOCJE
Emocjonalny stosunek kierowcy do aktualnej sytuacji
drogowej
ZACHOWANIA
AKT INTENCJONALNY
©Andrzej Markowski
TYPOLOGIA KIEROWCÓW
KIEROWCA Z SYNDROMEM
MAD MAXA (agresywny, egoistyczny) 1. chce za wszelką cenę
pokazać „kto na drodze rządzi”
2. robi to kosztem innych
Najważniejsze: „ja jestem najważniejszy, narzucam swoją wolę innym”
Zachowania i reakcje innych
Gniew Irytacja Frustracja
Agresja
INNI UCZESTNICY RUCHU DROGOWEGO
(ich typ)
KIEROWCA Z SYNDROMEM
WYCHOWAWCY (ukryta agresja + lęk) 1. chce potwierdzić swoją
wartość 2. wychowuje innych na drodze
Najważniejsze:
„jestem lepszy, bo inni popełniają błędy”
Zachowania i reakcje innych
Nieufność
Irytacja Frustracja Agresja
INNI UCZESTNICY RUCHU DROGOWEGO
(ich typ)
KIEROWCA Z SYNDROMEM SŁODKIEJ IDIOTKI
(egoistyczny) 1. nie interesują go skutki
społeczne własnego zachowania
2. nie interesują go inni ludzie
Najważniejsze: „INTERESUJE MNIE TYLKO MOJA
WYGODA”
Zachowania i reakcje innych
Nieufność
Irytacja Frustracja
Agresja
INNI UCZESTNICY
RUCHU DROGOWEGO
(ich typ)
KIEROWCA
ODREAGOWUJĄCY LĘKI (defensywny i agresywny) 1. często rezygnuje z
podstawowego celu
2. ustępuje innym bądź jest wobec innych samochodów
agresywny Najważniejsze: „INNI SĄ MOCNIEJSI ODE MNIE,
CHCĘ BYĆ AKCEPTOWANY, DOBRZE
SIĘ CZUĆ”
Zachowania i reakcje innych
Obojętność
Lekceważenie Nieufność
Irytacja agresja
INNI UCZESTNICY RUCHU DROGOWEGO
(ich typ)
KIEROWCA ASERTYWNY 1. dąży do podstawowego celu
– roztropnie i skutecznie
2. szanuje innych – życzliwy Najważniejsze:
„JA I INNI JESTEŚMY TAK SAMO
WAŻNI”
Zachowania i reakcje innych
Życzliwość
Szacunek
INNI UCZESTNICY RUCHU DROGOWEGO
(ich typ)
® Andrzej Markowski
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
• Personifikuje drogę, traktuje ją jak przeciwnika, którego chce pokonać w jak najkrótszym czasie: chełpi się opowiadaniami w jak krótkim czasie przejechał jakąś trasę;
• Czasem zatrzymuje pojazd, aby powiedzieć innemu kierowcy „co o nim myśli” – może przy tym dopuścić się fizycznej napaści (wyrażając w ten sposób swoją wyższość nad nimi);
• Gwałtownie rusza z miejsca, mocno przyśpiesza i raptownie hamuje, nie zwracając uwagi na innych użytkowników drogi;
• Z premedytacją, niekiedy w „celu wychowawczym”, utrudnia innym jazdę (np. zajeżdża im drogę);
• Nie znosi gdy inny pojazd go wyprzedza lub jedzie przed nim – musi go wyprzedzić; • Na przejściu dla pieszych stara się być pierwszy przed przechodniem; • Na skrzyżowaniu często przejeżdża na żółtym, bądź czerwonym świetle, bo światła nie
mogą decydować o jego zachowaniu; • Stara się pierwszy ruszyć ze skrzyżowania, przed innymi kierowcami; • Umyślnie oślepia światłami drogowymi jadących z przeciwka; • Nie zapina pasów bezpieczeństwa, • Z demonstracyjną nonszalancją rozmawia podczas jazdy przez telefon komórkowy; • W samochodzie używa zestawu nagłaśniającego dużej mocy, aby podczas jazdy słychać
było muzykę daleko poza jego pojazdem, w ten sposób sygnalizuje innym swoją obecność na drodze, „zaznacza swoje terytorium”;
WYZNACZNIKI AGRESYWNEGO ZACHOWANIA KIEROWCY
Przeciążenie
• Sytuacja stresowa charakteryzuje się niezdolnością do wybrania optymalnej decyzji.
• Osoba znajdująca się w takiej sytuacji ma kłopot z eliminowaniem nieistotnych informacji.
2013-05-09 12
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
Ja kierowca, jaki jestem?
Praca z kierowcami (zadania dla kierowców)
Bo kierowanie odbywa się w mózgu!
Czy przy pomocy zajęć z
psychologiem można ćwiczyć bezpieczeństwo kierowcy ?
T A K
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
WPŁYW WŁASNYCH ZACHOWAŃ ZA KIEROWNICĄ NA ZACHOWANIA INNYCH KIEROWCÓW
TYPZACHOWANIA
STYLZACHOWANIA
ODDZIAŁYWANIE NAINNYCH
ZACHOWANIA I REAKCJE INNYCHKIEROWCÓW
SKUTKI NASZEGOZACHOWANIA
ZACHOWANIADOMINUJĄCE
SYNDROMMAD MAXA,SYNDROM
WYCHOWAWCY
PRESJA NA INNYCH,UZURPOWANIE SOBIEPRAW, KTÓRYCH NIE
MAJĄ INNI
FRUSTRACJAAGRESJA
KONFLIKT POWSTAWANIESYTUACJI
ZAGROŻENIANA DRODZE
ZACHOWANIAULEGŁE
SYNDROMREAKCJI
LĘKOWYCH
ODDANIE INICJATYWY,PRÓBY
PODPORZĄDKOWANIAINNYCH
IRYTACJAAGRESJA
KONFLIKT POWSTAWANIESYTUACJI
ZAGROŻENIANA DRODZE
ZACHOWANIAMANIPULACYJNE
SYNDROMSŁODKIEJ IDIOTKI
MANIPULOWANIEINNYMI,
UZURPOWANIE SOBIEPRAW, KTÓRYCH NIE
MAJĄ INNI
NIEUFNOŚĆFRUSTRACJA
AGRESJA
KONFLIKT POWSTAWANIESYTUACJI
ZAGROŻENIANA DRODZE
ZACHOWANIA
ASERTYWNE
WSPÓŁDZIAŁANIE,PODMIOTOWETRAKTOWANIE
INNYCHKIEROWCÓW
WYWOŁYWANIESZACUNKU DO SIEBIE I
INNYCH,RESPEKTOWANIE
PRAW
SATYSFAKCJAŻYCZLIWOŚĆ
WSPÓŁODPOWIE-DZIALNOŚĆ
MINIMALIZOWANIEEWENTUALNEGO
ZAGROŻENIANA DRODZE
Opracował: Andrzej Markowski
MATRYCA SPRAWNEGO ZACHOWANIA NA DRODZE (zmodyfikowana przez Andrzeja Markowskiego wersja Villersa)
UWARUNKOWA-
NIA PSYCHOLO-
GICZNE I SPOŁECZNE
Dojrzałość emocjonalna, Dojrzałość społeczna,
Przystosowanie do otoczenia (prawidłowe, psychopatyczne, neurotyczne)
Style rozwiązywania sytuacji zadaniowej (z,e,s)
Rutyna,
Percepcja ryzyka
Osobowość patologiczna, Cechy temperamentu, System wartości,
Normy grupowe i ich relacja do norm społecznych, Wpływ otoczenia itp.
Introspekcja - sprawny wgląd w siebie,
Stopień świadomości własnych kompetencji i niekompetencji, motywacji oraz uwarunkowań: Osobowościowych, Intelektualnych,
Motorycznych i psychofizycznych
PROWADZENIE
POJAZDU
Zasady ruchu,
Zasady współpracy z innymi uczestnikami ruchu drogowego,
etc.
Alkohol, zmęczenie, godziny szczytu,
Pora dnia a typ aktywności,
Nieprzestrzeganie zasad (odległości od pojazdów),
Naśladownictwo etc
Umiejętność oceny zagrożeń w ruchu drogowym,
Umiejętność krytycznej samooceny sprawności prowadzenia pojazdu w ogóle i w danym momencie
FUNKCJONOW-ANIE I KONTROLA
POJAZDU
Funkcjonowanie samochodu, Prawa fizyki, Kontrola pojazdu.
Systemy "obronne" pojazdu
Brak pasów,
Awaria systemów pojazdu, Stan techniczny,
Brak świateł etc
Weryfikacja umiejętności kontroli pojazdu
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
PRZYCZYNY POPEŁNIANIA BŁĘDÓW W RUCHU DROGOWYM PRZEZ KIERUJĄCYCH POJAZDAMI SAMOCHODOWYMI
(wyniki badań prowadzonych w SPT w latach 2004-2008)
1. ZAWYŻONA SAMOOCENA KOMPETENCYJNA - współwystępuje w 2 na 3 wypadkach i kolizjach
2. WYSOKA AGRESJA– współwystępuje w 2 na 3 wypadkach i kolizjach,
3. OBNIŻONY POZIOM PODZIELNOŚCI I KONCENTRACJI UWAGI - współwystępuje w co drugim wypadku i kolizji,
4. NIEDOSTATECZNA INTERNALIZACJA NORM SPOŁECZNYCH - współwystępuje w 1 na 3 wypadku i kolizji,
5. NISKA SPRAWNOŚĆ INTELEKTUALNA - współwystępuje w 1 na 3 wypadku i kolizji.
0
10
20
30
40
50
60
70
Kategoria1
Kategoria2
Kategoria3
Kategoria4
kategoria5
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
Przeciążenie
Redukcja poczucia zagrożenia
Redukcja stresu
Efektywne radzenie sobie przez skoncentrowanie na zadaniu
Brak istotnych kosztów psychologicznych: zmęczenia, lęku, wyczerpania, rozkojarzenia, poczucia krzywdy, winy, rozczarowania, niespełnienia nadziei, wstydu wobec siebie lub wobec otoczenia
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
Wzrost poczucia zagrożenia
Wzrost stresu
Nieefektywne radzenie sobie przez skoncentrowanie na sobie lub emocjach
Znaczny wzrost kosztów psychologicznych: zmęczenia, wyczerpania, rozkojarzenia, lęku, dolegliwości psychosomatycznych, poczucia krzywdy, winy, rozczarowania, niespełnienia nadziei, wstydu wobec siebie lub wobec otoczenia
Przeciążenie
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
WPŁYW STRESU KIEROWCÓW NA BEZPIECZEŃŚTWO JAZDY
(badania SPT w latach 2004 – 2008)
WYDŁUŻENIE CZASU REAKCJI
NIESTABILNOŚĆ CZASU REAKCJI
SPOWOLNIENIE KOORDYNACJI WZROKOWO – RUCHOWEJ
SPOWOLNIENIE ORIENTACJI PRZESTRZENNEJ
OBNIŻENIE DOKŁADNOŚCI ORIENTACJI PRZESTRZENNEJ
OSŁABIENIE KONCENTRACJI, PODZIELNOŚCI I
PRZERZUTNOŚCI UWAGI
POGORSZENIE I ZABURZENIA PERCEPCJI WZROKOWEJ
SPOWOLNIENIE PRZETWARZANIA INFORMACJI
ZABURZENIA PAMIĘCI ŚWIEŻEJ
……………………………………..
………………………………………
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
Szybka relaksacja
• czas ok. 30 sekund;
• konieczna systematyczność – co najmniej 3 razy
w ciągu dnia przez co najmniej tydzień;
•towarzyszący przedmiot jako sygnał;
•patrząc nań głęboki, bardzo wolno wykonujemy wdech nosem i wydech ustami;
•wypuszczając powietrze ustami, rozluźnij się i pomyśl: spokój relaks;
•Zrób jeszcze jeden, czy dwa oddechy i spokojnie wypuszczaj powietrze, myśląc: spokój relaks;
ĆWICZENIA ANTYSTRESOWE
IN
STY
TUT
BA
DA
Ń I
ED
UK
AC
JI P
SYC
HO
LOG
ICZN
EJ
SP
T ψ
ĆWICZENIA ANTYSTRESOWE
Malarz
Stań. W wyobraźni zamień nos w pędzelek. Na wyimaginowanym płótnie zacznij nim malować ∞ Potem maluj „w drugą stronę”. Bądź patrząc w lewo napisz woje imię końcem nosa, a nazwisko – patrząc w prawo. (Możesz pisać lub rysować cokolwiek chcesz, bylebyś robił to bardzo powoli.)