Post on 02-Feb-2021
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
Raport
„Obszary inteligentnych specjalizacji województwa lubuskiego”
dla
Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze
przygotowany przez
zespół ekspertów:
dr Katarzyna Cheba, dr Joanna Hołub-Iwan
Konsorcjum Bluehill Sp. z o.o. oraz Quality Watch Sp. z o.o.
Warszawa - Zielona Góra - Gorzów Wielkopolski – Szczecin
czerwiec 2014
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
Streszczenie
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Streszczenie
Działania realizowane w ramach całego procesu identyfikacji obszarów inteligentnych specjalizacji
województwa lubuskiego przebiegały zgodnie z przedstawionym poniżej schematem badania:
Celem badań realizowanych w ramach II etapu Projektu było określenie rekomendowanych obszarów
inteligentnych specjalizacji dla województwa lubuskiego w oparciu o zidentyfikowane potencjały regionu
(gospodarcze, społeczne, instytucjonalne, przestrzenne oraz przyrodniczo-kulturowe) oraz w oparciu
o identyfikację potencjału technologicznego w regionie. W ramach II etapu badań dokonano gruntownej oceny
specjalizacji regionalnych województwa lubuskiego.
Procedura badawcza zmierzająca do wyłonienia inteligentnych specjalizacji regionu obejmowała następujące
metody i techniki badań realizowane w następujących etapach:
Rysunek 1. Techniki badawcze wykorzystane w ramach zrealizowanych badań
Źródło: opracowanie własne
Ocena potencjału miała na celu wyłonienie obszarów inteligentnych specjalizacji województwa lubuskiego,
czyli obszarów o:
największym potencjale rozwoju w przyszłości,
zakotwiczonych w regionie i korzystających z potencjałów regionu,
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
innowacyjnych oraz posiadających potencjał do tworzenia i wdrażania innowacji w przyszłości.
Analizę obszarów specjalizacji województwa lubuskiego przeprowadzono w odniesieniu do obszarów
wytypowanych w trakcie I etapu Projektu, obejmujących:
I. Obecne kluczowe branże regionalne: Produkcję i usługi dla przemysłu motoryzacyjnego oraz
wytwarzanie maszyn, urządzeń, zespołów i części metalowych oraz konstrukcji i wyrobów
spawalnych;
II. Startery gospodarcze – przyszłe kluczowe branże regionalne: Technologie i usługi środowiskowe oraz
technologie i usługi dla zdrowia człowieka;
III. przedsiębiorstwa reprezentujące branże o kluczowym znaczeniu dla rozwoju regionu, których potencjał
warto poddać dalszej analizie w ramach II etapu projekt, zakwalifikowane do jednego wspólnego
obszaru pod nazwą: kooperacja społeczno – branżowa.
Proces wyłaniania inteligentnych specjalizacji województwa lubuskiego obejmował II etapy:
Inteligentne specjalizacje (ang. Smart Specialisation) województwa lubuskiego zostały zaproponowane przez
Zespół Ekspercki, zgodnie z zaproponowaną metodyką wyboru, w oparciu o analizę potencjałów województwa
zidentyfikowaną w ramach I etapu realizowanego Projektu pn: „Obszary specjalizacji województwa
lubuskiego”. Zebrane w trakcie tego etapu informacje oraz opinie ekspertów wywodzących się z różnych
środowisk, w tym przedstawicieli uczelni, jednostek badawczo-rozwojowych oraz przedsiębiorców, pozwoliły
na zidentyfikowanie następujących obszarów specjalizacji województwa lubuskiego:
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
Proces wyboru inteligentnych specjalizacji obejmował następujące etapy:
Należy przy tym zaznaczyć, że proces wyboru regionalnych inteligentnych specjalizacji regionalnych, podobnie
jak proces wyboru specjalizacji krajowych, jest działaniem otwartym, które będzie podlegało „…ciągłej
weryfikacji i aktualizacji w oparciu o system monitorowania oraz zachodzące zmiany społeczno-gospodarcze…1.
Zidentyfikowane obszary specjalizacji poddane zostały weryfikacji w ramach II etapu Projektu. Na bazie
zebranych informacji, opinii kluczowych przedstawicieli instytucji otoczenia biznesu, instytucji badawczo-
rozwojowych, przedstawicieli samorządu, powołanych ekspertów, naukowców oraz przedsiębiorców
uczestniczących w ramach organizowanych spotkań konsultacyjnych, zdefiniowano propozycje obszarów
mogących stanowić inteligentne specjalizacje województwa lubuskiego.
Oceny potencjału wskazanych obszarów specjalizacji dokonano, biorąc pod uwagę:
1. Potencjał branżowy obszaru specjalizacji.
2. Analizę obszaru specjalizacji.
3. Uwarunkowania regionalne rozwoju obszaru specjalizacji.
Do weryfikacji potencjału branżowego firm badanych obszarów specjalizacji wykorzystano następujące
czynniki:
poziom zaawansowania technologicznego;
prowadzenie badań lub zajmowanie się wdrażaniem tzw. technologii KET2;
udział eksportu produktów/ usług w ramach branży motoryzacyjnej w ogóle sprzedaży brutto
produktów/ usług tej branży w roku 2013;
prowadzenie prac badawczo-rozowjowych (B+R) np. nad nowymi produktami, nowymi technologiami
produkcji, itp.;
poziom zaangażowania w działalność w układzie międzynarodowym;
poziom innowacyjności;
faza/ etap rozwoju branży;
potencjał rozwojowy branży.
Analizę obszaru specjalizacji badanych przedsiębiorstw przeprowadzono na podstawie następujących
czynników:
zasięg i struktura rynku,
aktywność rynkowa w obszarze komercjalizacji wiedzy i innowacji,
sprzedaż nowych lub istotnie ulepszonych produktów/ usług,
wykorzystanie nowoczesnych narzędzi sprzedaży i komunikacji (wykorzystanie sieci Internet),
aktywność w zakresie realizacji projektów finansowanych ze środków publicznych.
1 Krajowa Inteligentna Specjalizacja, s. 4. 2 Technologie KET – technologie o kluczowym znaczeniu dla przyszłego rozwoju gospodarczego Unii Europejskiej, tzw. kluczowe technologie wspomagające.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
Natomiast analizę uwarunkowań regionalnych rozwoju obszaru specjalizacji przeprowadzono na podstawie
następujących czynników:
pozycji konkurencyjnej i obszaru konkurowania firm sektora;
pozycji konkurencyjnej i obszaru działalności głównych konkurentów;
warunków wejścia do sektora;
relacji sieciowych w regionie.
W ramach podsumowania każdego z analizowanych obszarów dokonano zestawienia wszystkich ocenianych
aspektów badania, które pozwoliło na syntetyczne porównanie badanych firm w ramach rozpatrywanych
obszarów specjalizacji. Dodatkowo dla każdego ocenianego obszaru przedstawiono wyniki badania delfickiego.
Zaproponowane obszary specjalizacji województwa lubuskiego, wyłonione w ramach pierwszego etapu
realizowanego projektu, poddane zostały konsultacjom w ramach zorganizowanych spotkaniach branżowych.
W trakcie spotkań zostały omówione szczegółowo etapy realizacji Projektu oraz przedstawione jego wyniki.
W sumie odbyło się 8 spotkań tego typu: 6 spotkań dla każdego z pięciu weryfikowanych obszarów specjalizacji
(1. Produkcja i usługi dla przemysłu motoryzacyjnego; 2. Wytwarzanie maszyn, urządzeń, zespołów i części
metalowych oraz konstrukcji i wyrobów spawanych (branża metalowa); 3. Technologie i usługi środowiskowe;
4. Technologie i usługi dla zdrowia człowieka; 5. Kooperacja społeczno-branżowa) oraz 2 spotkania
międzybranżowe w ramach, których przedstawiono również propozycje inteligentnych specjalizacji
województwa lubuskiego.
Wnioski zgłoszone w trakcie spotkań konsultacyjnych dotyczyły zarówno proponowanych obszarów
specjalizacji, jak i zasadności i celowości różnych podejść do finalnego sposobu identyfikowania inteligentnych
specjalizacji województwa lubuskiego. Uczestnicy spotkań konsultacyjnych wnieśli również uwagi o charakterze
ogólnym, dotyczące samego procesu wyboru inteligentnych specjalizacji, jak i kwestii związanych z dalszym
rozwojem województwa lubuskiego:
Z jednej strony wskazano na istotną rolę, jaką odgrywają małe miasta w regionie i przedsiębiorczość
w ich obrębie, ponieważ chociaż są niewielkiej wielkości, to działając wspólnie mogą mieć odpowiednią
siłę by przykładowo budować przewagę konkurencyjną regionu. Zwrócono tym samym uwagę na wagę
współpracy między różnymi aktorami funkcjonującymi na rynku regionalnym, kwestionując tym samym
sens branżowego ujęcia docelowych inteligentnych specjalizacji. Zaproponowano zmianę trajektorii
z branżowej ku szeroko ujętej współpracy, zmierzającej ku budowie kultury współpracy i kooperacji
innowacyjnej w regionie.
Z drugiej strony wielokrotnie zwracano uwagę, że wybór inteligentnych specjalizacji województwa
lubuskiego, mimo zakładanej konieczności weryfikacji podjętych ustaleń po upływie około 3 do 5 lat
i możliwej w związku z tym zmiany w zaproponowanych rozwiązań, powinien być wyborem
gwarantującym ukierunkowany na innowacje długoterminowy rozwój regionu, wykraczający poza
najbliższy okres finansowania projektów ze środków Unii Europejskiej w latach 2014-2020.
Wybór sposobu ustalenia listy inteligentnych specjalizacji jest w tym przypadku wyborem pomiędzy podejściem
branżowym („węższym”), a podejściem międzysektorowym („szerszym”). W związku z tym, że w trakcie
przeprowadzonych badań weryfikowano przede wszystkim branżowe ujęcie wyłonionych obszarów specjalizacji
województwa, zespół ekspertów realizujących Projekt uznał, że ostateczny kształt inteligentnych specjalizacji
województwa lubuskiego wymaga przeprowadzenia konsultacji społecznych dotyczących zaproponowanych
rozwiązań w tym zakresie.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Na bazie informacji zebranych w trakcie zrealizowanych badań oraz w wyniku wniosków zgłoszonych przez
uczestników spotkań konsultacyjnych możliwe są następujące rozwiązania w tym zakresie:
1. Ustalenie listy inteligentnych specjalizacji województwa lubuskiego w oparciu o dotychczasowe
weryfikowane obszary specjalizacji obejmujące:
Rysunek 2. Inteligentne specjalizacje województwa lubuskiego – propozycja I
Źródło: opracowanie własne
Wyłoniona w ten sposób lista inteligentnych specjalizacji województwa lubuskiego pozwala z jednej strony na
jasne i stosunkowo precyzyjne wskazanie priorytetowych kierunków rozwoju regionu w ramach czterech
pierwszych obszarów specjalizacji. Z drugiej strony, poprzez zdefiniowanie piątej specjalizacji, jako stosunkowo
szerokiego obszaru kooperacji społeczno-branżowej, pozwala na ukierunkowanie przyszłego rozwoju regionu
na obszary istotne dla dalszego jego rozwoju o obecnie mniejszym, bądź raczej komplementarnym-
wspomagającym-uzupełniającym znaczeniu.
Rysunek 3. Inteligentne specjalizacje województwa lubuskiego – propozycja II
Źródło: opracowanie własne
Wyłoniona w ten sposób lista inteligentnych specjalizacji ma charakter międzysektorowy. W ramach
poszczególnych obszarów połączone zostały różne branże zidentyfikowane w regionie jako branże kluczowe
(obecne bądź przyszłe).
Zespół Ekspertów realizujących Projekt zarekomendował przeprowadzenie konsultacji z przedstawicielami
zainteresowanych środowisk nad zgłoszonymi propozycjami rozwiązań.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Summary
Actions comprising the complete process of identifying areas of smart specializations of the Lubuskie
Voivodship were conducted in accordance with the below research diagram:
The goals of the research conducted as part of the second stage of the project involved determining the
recommended areas of smart specializations for the Lubuskie Voivodship, based on various types of potential
identified within the region (economic, social, institutional, spatial and environmentally-cultural), as well as the
region’s technological potential. The second stage of research involved conducting a thorough evaluation of
regional specializations within the Lubuskie Voivodship.
The research procedure aimed at selecting the region’s smart specializations involved utilizing the following methods and research techniques within the following stages:
Figure 1. Research techniques employed within the study
Source: the authors’ own research
The evaluation of potential was aimed at selecting areas of smart specializations within the Lubuskie
Voivodship’s, i.e. areas which:
• Have the biggest development potential in the future,
• are rooted in the region and make use of its potential,
• are innovative and have the necessary potential to create and implement innovation in the future
Identifying areas and sectors which may be considered innovative and competitive in the
region
Conducting in-depth research encompassing the areas and the sectors within them that were
selected in the second stage of the project
Determining the smart specializations of the Lubuskie Voivodship on the basis of the research
conducted during the first and second stages of the project
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
The analysis of the Lubuskie Voivodship’s areas of specialization was based on the areas selected in the first
stage of the project, including:
The current key regional sectors: automotive manufacturing and services, manufacturing of
machinery, devices, metal sets and components, as well as welded structures and products;
II. Economic starters – future key regional sectors: environmental technologies and services, as well as
human health technologies and services;
III.
companies operating in sectors that are key for the region’s development, whose potential should be
further analyzed in the second stage of the project – grouped into a single area named: socio-
sectoralcooperation
The process of selecting smart specializations of the Lubuskie Voivodship consisted of two stages:
Smart specializations of the Lubuskie Voivodship were suggested by a Team of Experts in line with an
established selection methodology, based upon an analysis of the Voivodship‘s potential identified during the
first stage of the project titled: “Areas of specialization of the Lubuskie Voivodship”. The information collected
during this stage, along with opinions of experts in different fields, including representatives of higher
education institutions, research and development units, as well as businesses, allowed us to identify the
following areas of specialization of the Lubuskie Voivodship:
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
The smart specializations selection process consisted of the following stages:
It must be noted that the selection process of regional smart specializations, similar to the selection process of
national specializations, is open-ended and will undergo "...constant verification and updating in line with the
monitoring system and ongoing socio-economic changes...".
The identified areas of specialization underwent verification in the second stage of the project. Suggestions of
areas which may become Lubuskie Voivodship’s smart specializations were put forward based on the gathered
information, opinions of key representatives of institutions active in the business environment, research and
development institutions, the local government, appointed experts, academics and entrepreneurs who took
part in advisory meetings.
The potential of selected areas of specialization was evaluated taking the following factors into account:
1. The sector potential of the area of specialization.
2. An analysis of the area of specialization.
3. Regional determinants of the specialization area’s development.
The following factors were used to verify the sector potential of companies operating in the areas of
specialization included in the study:
• the level of technological development;
• conducting research or implementing the so-called KET technologies;
• the share that exported automotive products/services have in the total gross sales of
products/services produced by this sector in 2013;
• conducting research and development projects (R&D), e.g. developing new products, new
manufacturing technologies, etc.;
• the level of involvement on an international level;
• the level of innovation;
• the phase/stage of the sector’s development;
• the sector’s development potential.
The analysis of the area of specialization of companies included in the study was conducted on the basis of the
following factors:
• the coverage and structure of the market,
• market activity focusing on commercialization of knowledge and innovation;
• sales of new or substantially improved products/services,
• utilization of modern sales and communication tools (using the Internet),
• the level of involvement in executing projects financed with public funds.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Whereas the analysis of the regional determinants of the area of specialization was conducted on the basis of
the following factors:
• the competitive position and the area of competition for the companies operating in the sector;
• The competitive position and area of operations of the main competitors;
• the entry conditions into the sector;
• network relationships within the region.
A collation of all of the study's aspects that underwent evaluation was made in order to summarize each of the
analyzed areas. This allowed for making a synthetic comparison of the companies included in the research in
the context of the areas of specialization that were the study’s focus. In addition, the results of a Delphi study
were presented for every area that underwent evaluation.
The suggested areas of specialization of the Lubuskie Voivodship, selected during the first stage of the project's
execution, underwent consultations during a series of meetings involving experts specializing in specific
sectors. During the meetings, detailed information concerning the project’s execution was disclosed and its
results were presented. A total of 8 such meetings were held: 6 meetings for each of the five verified areas of
specialization (1. automotive manufacturing and services; 2. Manufacturing of machinery, devices, metal sets
and components, as well as welded structures and products (the metalworking sector); 3. Technologies and
environmental services; 4. Human health technologies and services; 5 Cooperation (socio-sectoral) and 2 inter-
sector meetings which involved, among other topics, presenting the suggested smart specializations of the
Lubuskie Voivodship.
Notions put forward during the consultation meetings regarded both the proposed areas of specialization, as
well as the validity and purpose of the various approaches that should be employed in order to conclusively
identify the smart specializations of the Lubuskie Voivodship. Participants of the consultation meetings also
made more general remarks, pertaining to the selection process of smart specializations, as well as issues
associated with future development of the Lubuskie Voivodship:
On the one hand, the important role that small towns play in the region, and the entrepreneurship which
thrives inside them, was underlined because, despite their small size, they can work together to develop
enough power to, for example, drive up the region's competitive position. This emphasized the importance of
cooperation between various agents operating on the regional market and, by doing this, questioning the
sensibility of a sector-focused approach to smart specializations. A change of trajectory, from sector-oriented
to a broadly-defined cooperation-oriented approach, leading to the development of a culture of partnership
and innovative cooperation in the region, was proposed.
On the other hand, numerous remarks were made that drew attention to the fact that the selection of the
Lubuskie Voivodship’s smart specializations, despite the initial decision to verify the choices after 3 to 5 years
and possibly modify the proposed solutions accordingly, should be conducted in a way that would guarantee an
innovation-oriented long-term regional development, reaching beyond the nearest period of EU-funded
projects in 2014-2020.
The choice of the manner in which the list of smart specializations will be devised is, in this case, a choice
between a sector-oriented approach (“narrower”) or an inter-sector approach (“wider”). Owing to the fact that
the conducted research verified the selected areas of specialization of the Voivodship mainly from a sector-
oriented perspective, the team of experts who were in charge of conducting the project decided that the final
shape of the Lubuskie Voivodship’s smart specializations requires additional public consultations concerning
the solutions that were put forward in this regard.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Basing on the information collected through research, as well as the notions put forward by participants of the
consultation meetings, the following solutions to the issue are possible:
Determining a list of smart specializations of the Lubuskie Voivodship based on the areas of specialization that
have been verified thus far, including:
Figure 2. Smart specializations of the Lubuskie Voivodship – proposal I
Source: the authors’ own research
A list of smart specializations of the Lubuskie Voivodship created in this manner makes it possible to, on the
hand, clearly and quite precisely establish the most important directions of the region's development within
the first four areas of specialization. On the other hand, by defining a fifth specialization as a quite broad area
of socio-sectoral cooperation, it allows for focusing the future development of the region on areas that are
important for its further development, but are currently regarded of lesser importance, although their
complementary-supportive-supplementary characteristics remain recognized.
Figure 3. Smart specializations of the Lubuskie Voivodship – proposal II
Source: the authors’ own research
A list of smart specializations created in this way has an inter-sector character. Various sectors, identified as key
sectors for the region (or future key sectors), were combined within separate areas.
The team of experts that was responsible for the project’s execution recommended that consultations with
representatives of interested parties on the topic of the proposed solutions should be held.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Spis treści
Streszczenie ..................................................................................................................................................... 3
Summary .......................................................................................................................................................... 8
Wprowadzenie ............................................................................................................................................... 16
1. Metodyka badawcza .............................................................................................................................. 18
1.1. Cele i problemy badawcze ............................................................................................................. 18
1.2. Logika narracji badania. Opis metod wykorzystanych w ramach zrealizowanych badań ............... 18
1.2.1. Analiza danych zastanych ........................................................................................................... 19
1.2.2 Wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo (CATI) .......................................................... 19
1.2.2. Badanie delfickie ......................................................................................................................... 20
1.2.3. Diady ........................................................................................................................................... 21
1.2.4. Benchmarking ............................................................................................................................. 22
1.2.5. Spotkania branżowe ................................................................................................................... 23
1.3. Źródła informacji wykorzystanych w badaniu ................................................................................ 23
1.4. Podstawy prawne i wytyczne w zakresie wyznaczania inteligentnych specjalizacji regionu........... 25
2. Syntetyczna prezentacja wniosków wynikających z diagnozy potencjałów i specjalizacji województwa
lubuskiego ...................................................................................................................................................... 28
3. Obszary specjalizacji województwa lubuskiego ..................................................................................... 34
3.1. Produkcja i usługi dla przemysłu motoryzacyjnego ........................................................................ 35
3.1.1. Potencjał branżowy obszaru specjalizacji ................................................................................... 37
3.1.2. Analiza obszaru specjalizacji: Produkcja i usługi dla przemysłu motoryzacyjnego ..................... 41
3.1.3. Uwarunkowanie regionalne rozwoju obszaru specjalizacji: produkcja i usługi dla przemysłu
motoryzacyjnego .......................................................................................................................................... 44
3.1.4. Produkcja i usługi dla przemysłu motoryzacyjnego jako obszar inteligentnej specjalizacji
województwa lubuskiego – podsumowanie ................................................................................................ 49
3.2. Wytwarzanie maszyn, urządzeń, zespołów i części metalowych oraz konstrukcji i wyrobów
spawanych (branża metalowa) .................................................................................................................. 53
3.2.1. Potencjał branżowy obszaru specjalizacji ................................................................................... 54
3.2.2. Analiza obszaru specjalizacji ....................................................................................................... 58
3.2.3 Wytwarzanie maszyn, urządzeń, zespołów i części metalowych oraz konstrukcji i wyrobów
spawanych jako obszar inteligentnej specjalizacji województwa lubuskiego – podsumowanie ............. 66
3.3. Technologie i usługi środowiskowe ............................................................................................... 70
3.3.1. Potencjał branżowy obszaru specjalizacji ................................................................................... 72
3.3.2. Analiza obszaru specjalizacji ....................................................................................................... 75
3.3.3. Uwarunkowanie regionalne rozwoju obszaru specjalizacji ........................................................ 78
3.3.4 Technologie i usługi środowiskowe jako obszar inteligentnej specjalizacji województwa
lubuskiego – podsumowanie ....................................................................................................................... 83
3.4. Technologie i usługi dla zdrowia człowieka.................................................................................... 87
3.4.1. Potencjał branżowy obszaru specjalizacji ................................................................................... 87
3.4.2 Analiza obszaru specjalizacji ................................................................................................................ 92
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
3.4.2. Uwarunkowanie regionalne rozwoju obszaru specjalizacji ........................................................ 95
3.4.3 Technologie i usługi dla zdrowia człowieka jako obszar inteligentnej specjalizacji
województwa lubuskiego – podsumowanie............................................................................................... 99
3.5. Kooperacja społeczno-branżowa ................................................................................................. 104
3.5.1. Potencjał branżowy obszaru specjalizacji ................................................................................. 104
3.5.2. Analiza obszaru specjalizacji ..................................................................................................... 108
3.5.3. Uwarunkowanie regionalne rozwoju obszaru specjalizacji ...................................................... 111
3.5.4 Kooperacja społeczno-branżowa jako obszar inteligentnej specjalizacji województwa lubuskiego –
podsumowanie ........................................................................................................................................... 115
4. Zaplecze instytucjonalne rozwoju inteligentnych specjalizacji województwa lubuskiego .................... 120
4.1. Potencjał Instytucji Otoczenia Biznesu i przedsiębiorczości w regionie ........................................ 120
4.2. Potencjał jednostek badawczo-rozwojowych (B+R) i naukowych w regionie ............................... 125
4.3. Wsparcie inteligentnych specjalizacji przez jednostki samorządu terytorialnego ........................ 129
5. Wnioski i rekomendacje....................................................................................................................... 132
5.1. Proces wyłaniania inteligentnych specjalizacji województwa lubuskiego .................................... 132
5.2. Wnioski wynikające ze spotkań branżowych ............................................................................... 134
5.3. Wnioski wynikające z badań ilościowych przedsiębiorstw zrealizowanych w ramach projektu ... 137
5.4 Wnioski wynikające z badań zaplecza instytucjonalnego rozwoju inteligentnych specjalizacji
województwa lubuskiego ........................................................................................................................ 138
5.5. Rekomendowane obszary inteligentnych specjalizacji województwa lubuskiego ........................ 139
5.5.1. Podział oparty na podejściu branżowym obejmujący 5 inteligentnych specjalizacji województwa
lubuskiego .................................................................................................................................................. 142
5.5.2. Podział oparty na podejściu międzysektorowym obejmujący 4 inteligentne specjalizacje
województwa lubuskiego. .......................................................................................................................... 148
6.1 Opis organizacji spotkań branżowych .......................................................................................... 166
6.2 Narzędzia badawcze wykorzystane w trakcie badań ................................................................... 166
6.3 Harmonogram Projektu ............................................................................................................... 166
Spis tabel, wykresów i rysunków .................................................................................................................. 167
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Wprowadzenie
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Wprowadzenie
Niniejsze opracowanie jest częścią większego projektu, którego celem była identyfikacja specjalizacji
regionalnych oraz obszarów inteligentnych specjalizacji województwa lubuskiego. Inteligentna specjalizacja
jest narzędziem programowania polityki innowacyjności, którego celem jest realizacja Strategii na rzecz
inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu (Strategia Europa 2020).
Strategia inteligentnej specjalizacji definiowana jest jako krajowa lub regionalna strategia innowacji, której
zasadniczym celem jest budowa przewagi konkurencyjnej poprzez rozwój potencjału badawczego
i innowacyjnego, ukierunkowanego na rozwój przedsiębiorstw, uczelni, jednostek naukowych i parków
technologicznych. W swych zamierzeniach strategia inteligentnej specjalizacji dąży do spójnego i unikalnego
wykorzystania pojawiających się szans oraz rozwiązań rynkowych.
Proces wyłaniania inteligentnych specjalizacji województwa lubuskiego obejmuje następujące etapy:
Działania realizowane w ramach całego procesu identyfikacji obszarów inteligentnych specjalizacji
województwa lubuskiego przebiegały zgodnie z przedstawionym poniżej schematem badania:
Celem badań realizowanych w ramach II etapu Projektu było określenie rekomendowanych obszarów
inteligentnych specjalizacji dla województwa lubuskiego w oparciu o zidentyfikowane potencjały regionu
(gospodarcze, społeczne, instytucjonalne, przestrzenne oraz przyrodniczo-kulturowe) oraz w oparciu
o identyfikację potencjału technologicznego w regionie.
Przedmiotem badania były kluczowe branże regionalne, natomiast podmiotem badania województwo lubuskie
w swych granicach administracyjnych. Cel główny badania został zrealizowany dzięki połączeniu ilościowych
i jakościowych metod badawczych, tj. CATI, CAWI, benchmarkingu, diad oraz badania delfickiego.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
1. Metodyka badawcza
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
1. Metodyka badawcza
1.1. Cele i problemy badawcze
Cel główny badania:
Cel główny realizowanych badań – określenie rekomendowanych obszarów inteligentnych specjalizacji dla
województwa lubuskiego w oparciu o zidentyfikowane potencjały regionu (gospodarcze, społeczne,
instytucjonalne, przestrzenne oraz przyrodniczo-kulturowe) oraz w oparciu o identyfikację potencjału
technologicznego w regionie – został zrealizowany w oparciu o następujące cele szczegółowe:
wyznaczenie branżowych kierunków wsparcia, zgodnie z Lubuską Regionalną Strategią Innowacji;
wyznaczenie długookresowych tendencji zakresu działalności innowacyjnej w województwie;
określenie efektów, zagrożeń i barier kształtowania różnych form działalności innowacyjnej związanych
z inteligentną specjalizacją;
określenie perspektyw inicjatyw klastrowych w kontekście inteligentnej specjalizacji regionu;
analiza otoczenia wybranych branż pod kątem możliwości nawiązywania współpracy oraz
z uwzględnieniem działalności konkurentów.
Efektem badań zrealizowanych w ramach projektu była identyfikacja rekomendowanych kluczowych branż
regionalnych (na poziomie sekcji i działów).
1.2. Logika narracji badania. Opis metod wykorzystanych w ramach zrealizowanych badań
Badanie zostało przeprowadzone przy założeniu logicznego następstwa pozyskiwania wyników
z poszczególnych technik badawczych. Przebieg realizacji projektu przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Etapy badania ETAP Rodzaj badania
Etap I Analiza desk research
Etap II Badania ankietowe CATI/CAWI firm
Etap III Badania ankietowe CATI/CAWI z naukowcami w dziedzinach zgodnych ze specjalizacjami
Etap IV Badania ankietowe CATI z Instytucjami Otoczenia Biznesu
Etap V Badania ankietowe CATI z kadrą zarządzającą instytucji B+R i JST
Etap VI Benchmarking wskaźnikowy
Etap VII Dodatkowe zaproponowane przez Wykonawcę metody badawcze: Badanie delfickie oraz diady
Etap VIII Spotkania branżowe
Etap IX Identyfikacja rekomendowanych kluczowych branż regionalnych (na poziomie sekcji i działów)
Źródło: opracowanie własne
W ramach przeprowadzonych badań wykorzystane zostały zarówno ilościowe, jak i jakościowe metody
badawcze, tak aby wykorzystując zasadę triangulacji metod oraz źródeł danych, uzyskać rzetelne odpowiedzi na
postawione pytania badawcze. W ramach przeprowadzonych badań wykorzystano następujące metody
i techniki badawcze3:
3 Szczegółowy harmonogram realizacji badania przedstawiony został w Załączniku.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Rysunek 4. Techniki badawcze wykorzystane w ramach zrealizowanych badań
Źródło: opracowanie własne
1.2.1. Analiza danych zastanych
Analiza danych zastanych objęła analizę dokumentów źródłowych i danych statystycznych (analiza literatury,
krajowych i unijnych dokumentów strategicznych, dostępnych opracowań oraz statystyk). W ramach analizy
Desk Research badaniu poddane zostały:
dokumenty strategiczne bezpośrednio dotyczące województwa lubuskiego;
dokumenty strategiczne oraz ich projekty w oparciu o które prowadzona jest polityka rozwoju szczebla
krajowego;
dane statystyczne statystki publicznej oraz dane dotyczące rozwoju społeczno-gospodarczego
województwa lubuskiego;
dane o nauce ze źródeł statystyki publicznej;
dane o instytucjach otoczenia biznesu.
1.2.2 Wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo (CATI)
Wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo (Computer Assisted Telephone Interview) polega na
przeprowadzeniu przez ankietera rozmowy z respondentem na podstawie listy pytań zadawanych przez
telefon. Jego głównym zadaniem jest uzyskanie określonego zestawu informacji od respondenta w procesie
wzajemnej komunikacji respondent-ankieter. Celem realizacji tego badania jest pogłębienie wiedzy uzyskanej
zwykle na wcześniejszych etapach badania.
Dane do badania zostały pozyskane z wykorzystaniem narzędzia LimeSurvey zaadaptowanego do potrzeb
Wykonawcy. Narzędzie umożliwiło zgromadzenie w jednej bazie danych ankiet realizowanych symultanicznie
z dowolnej liczby stanowisk ankieterskich. W narzędziu zostały zaimplementowane funkcje umożliwiające
monitoring i zarządzanie procesem gromadzenia danych (w tym weryfikację jakości pracy poszczególnych
ankieterów). Po zakończeniu prac ankieterskich nastąpił eksport danych do programu SPSS, gdzie miało miejsce
ich dalsze przetwarzanie i analiza:
Definicja zmiennych przy pomocy tabelarycznego edytora definicji zmiennych (m.in. nadanie nazw
zmiennym, tupu, etykiet, kategoryzacja danych).
Ustalenie kodowania dla braków danych.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Weryfikacja poprawności danych dla poszczególnych zmiennych (celem wyeliminowania oczywistych
błędów wynikających np. z błędów popełnionych przez ankietera).
W badaniu CATI – w przypadku przedsiębiorstw – zastosowany został warstwowo-losowy dobór próby, gdzie
warstwami były wybrane branże. Dobierając próbę do badania uwzględniono również wielkość oraz
zaawansowanie technologiczne badanych podmiotów, a także fakt, że połowa z 200 przewidzianych wywiadów,
zrealizowana została z przedsiębiorstwami spoza Zielonej Góry i Gorzowa Wielkopolskiego. W przypadku
pozostałych grup badawczych zastosowany został dobór celowy. W instytucjach naukowych badaniu zostały
poddane wydziały działające w ramach zidentyfikowanych specjalizacji województwa lubuskiego.
Respondentami były osoby prowadzące aktywną działalność naukową w ramach wydziału.
Dokonując wyboru respondentów do wywiadów telefonicznych z instytucjami B+R z kraju kierowano się
profilem działalności instytucji, tak, aby był on zgodny ze zidentyfikowanymi specjalizacjami regionalnymi
województwa lubuskiego. Warunek ten stanowił kryterium doboru, a respondentami były osoby
reprezentujące wytypowane instytucje. Kolejną grupą objętą badaniem były Instytucje Otoczenia Biznesu,
działające na terenie województwa lubuskiego.
Poniżej przedstawiono szczegółowy dobór próby badawczej w podziale na grupy wyróżnione w Szczegółowym
Opisie Przedmiotu Zamówienia.
Tabela 2. Szczegółowy dobór próby badawczych do badania CATI
Rodzaj badania
Liczba Respondenci Dobór próby
CATI 100 Przedsiębiorstwa z całego województwa lubuskiego warstwowo-losowy dobór próby uwzględniający zróżnicowanie ze względu na wielkość i poziom zaawansowania technologicznego
100 Przedsiębiorstwa z województwa lubuskiego spoza Zielonej Góry i Gorzowa Wielkopolskiego
12 Instytucje naukowe (respondenci z dziedzin zgodnych ze specjalizacjami, po 4 w ramach każdej specjalizacji)
dobór celowy
10 Instytucje B+R z kraju – po 2 w ramach specjalizacji dobór celowy
16 IOB dobór celowy
15 Kadra Zarządzająca B+R i JST (Jednostki Samorządu Terytorialnego)
dobór celowy
Razem: 253
Źródło: opracowanie własne
1.2.2. Badanie delfickie
Metoda delficka (Delphi method) nazywana również techniką (Delphi technique) lub badaniem (Delphi study),
stanowi formę asynchronicznej dyskusji grupowej „na odległość”. Polega na kilkakrotnym pytaniu ekspertów
o opinie na określony temat. Formalizuje i nadaje strukturę procesowi komunikacji w grupie po to, by
umożliwić zebranie w sposób uporządkowany i przetworzenie poglądów ekspertów biorących udział w badaniu,
zgodnie z wyznaczonym na początku celem. Ma charakter iteracyjny, jest stopniowym przybliżaniem się
do poznania/rozwiązania problemu w toku następujących po sobie etapów, tzw. rund (zwykle II rund badania)
w ramach, których dyskutujący przedstawiają swoje poglądy i/lub oceny. Po każdej rundzie prowadzący
badanie (moderator) opracowuje wnioski i odsyła je do członków grupy z prośbą o ponowne wyrażenie opinii
w kontekście nadesłanego podsumowania.
Kolejne rundy badań realizowanych w ramach metody delfickiej pozwalają na twórcze rozwinięcie, na zasadzie
koła hermeneutycznego (albo spirali), analizowanego obszaru badawczego. Analiza i kategoryzacja
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
zgromadzonego materiału empirycznego może polegać na analizie jakościowej lub ilościowej4. Procedura
delficka najczęściej służy do przewidywania przyszłości (opinie o przyszłości), jednak nie jest to jej jedyne
i wyłączne przeznaczenie. Metoda ta jest szczególnie użyteczna w sytuacji konieczności opracowywania
wariantów prognoz, czy scenariuszy rozwoju w sytuacji, gdy brak jest dostępu do danych statystycznych
pozwalających na prognozowanie rozwoju badanych zjawisk z wykorzystaniem metod ilościowych. Dzięki
zastosowaniu technik badania opinii zgodności respondentów z wykorzystaniem mierników statystycznych, tj.
współczynnik zgodności, rozstęp kwartylowy, czy współczynnika konkordacji metoda ta pozwala na
dokładniejsze przewidywanie przyszłości niż w przypadku innych stosowanych metod jakościowych. Metoda ta
jest jedną z podstawowych metod wykorzystywanych przy opracowywaniu scenariuszy rozwoju w ramach
metody Foresight.
Badanie metodą delficką zostało przeprowadzone z wykorzystaniem platformy internetowej on-line, na której
uczestnicy badania (14 osób): członkowie Grupy Doradczej, Kadry Zarządzającej B+R, Jednostek Samorządu
Terytorialnego oraz przedstawiciele sektora nauki i Instytucji Otoczenia Biznesu, za pomocą ilościowo-
jakościowego narzędzia weryfikowali poziom innowacyjności branż wytypowanych w ramach wskazanych
specjalizacji regionalnych. Badanie realizowane zostało w dwóch turach; po pierwszej turze nastąpiła analiza
zebranego materiału, która stała się punktem wyjścia do analiz pogłębianych w drugiej turze badania.
1.2.3. Diady
Diady są jakościową techniką badawczą, która jest zbliżona formą do wywiadów pogłębionych, z tą istotną
różnicą, że jest to badanie realizowane w parach5. Diady pozwalają na porównywalne pogłębienie tematu, ale
równocześnie dają możliwość skonfrontowania opinii respondentów6. W diadach konfrontacyjnych
(heterogenicznych), porównywane są opinie czy poglądy (np. politycy różnych ugrupowań, petent-obsługujący).
W ramach realizacji projektu przeprowadzono po jednej diadzie konfrontacyjnej z przedstawicielami biznesu –
firmami działającymi w ramach każdej ze wskazanych specjalizacji oraz przedstawicielami nauki – naukowcami
zainteresowanymi kreowaniem i komercjalizacją innowacji, w ramach każdej ze wskazanych specjalizacji.
Badanie zrealizowane zostało w formie ustrukturyzowanego wywiadu swobodnego. W proponowanym
obszarze badania dokonano weryfikacji czynników dotyczących:
Poszukiwania obszarów styku pomiędzy biznesem i nauką nie tylko na poziomie ogólnym, ale w ramach
wskazanej specjalizacji.
Możliwości współpracy konkretnych przedstawicieli nauki i biznesu.
Wskazania okoliczności w ramach, których taka wzajemna współpraca ma szansę nie tylko na
zaistnienie, ale również na dalsze efektywne funkcjonowanie.
Wykorzystanie w badaniu tej metody badawczej, której celem jest zbliżenie przedstawicieli świata nauki
i biznesu, pozwoliło na identyfikację czynników bezpośrednio warunkujących możliwość wdrażania nowych
technologii. W związku z tym, że poważnym problemem w województwie lubuskim jest niski stopień wdrażania
nowych technologii i komercjalizowania innowacji, a współpraca pomiędzy światem nauki i biznesu rozwinięta
jest na znacznie niższym poziomie niż w przypadku np. województw ościennych, poznanie wzajemnych potrzeb,
oczekiwań oraz możliwości współpracy pomiędzy przedstawicielami wskazanych grup badawczych powinno być
4 Loo R., The Delphi Method: a Powerful Tool for Strategic Management. Policing: An International Journal of Police Strategies and Management vol. 25 nr 4, 2002, s. 762-769; G.J. Skulmoski, F.T. Hartman, J. Krahn, Jennifer, The Delphi Method for Graduate Research. Journal of Information Technology and Education vol. 6, 2007, s. 1-21 5 Wasserman S., Galaskiewicz J., Advances in Social Network Analysis. Research in the Social Behavioral Sciences, University of Illinois, SAGE Publications 1994 oraz nowsza pozycja Prell C., Social Network Analysis: history, theory and methodology, SAGE Publications 2012. 6 Maisson, K., Jakościowe metody badań marketingowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010, s. 77.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
ważnym czynnikiem decydującym o powodzeniu przedsięwzięć ukierunkowanych na wskazanie głównych
kierunków rozwoju województwa lubuskiego w długiej perspektywie czasu.
Możliwość skojarzenia konkretnego przedstawiciela świata nauki i biznesu ma na celu minimalizację ryzyka
związanego z niższym niż oczekiwany poziomem rozwoju danej specjalizacji. Jej celem jest minimalizacja
konieczności zmiany wskazanych specjalizacji regionalnych w sytuacji ich niedostatecznego rozwoju
w kolejnych latach, co może oznaczać nieperspektywiczne przeprowadzenie takiego wyboru. W ramach badań
zrealizowano po jednej diadzie dla każdej wskazanej w ramach I etapu badań specjalizacji.
1.2.4. Benchmarking
Benchmarking wskaźnikowy przeprowadzony został w celu poszukiwania wzorcowych sposobów
postępowania, identyfikacji najlepszych praktyk pozwalających osiągnąć sukces w danej branży/ dziedzinie.
Polegał na analizie procesów zachodzących w organizacji, zarówno na poziomie wewnętrznym jak i tych, które
wychodzą na zewnętrz organizacji. Jego istotą jest porównanie wskaźników – wyników osiąganych przez
podobne organizacje. Za organizację wzorcową uznaje się tę, która osiąga najlepsze wyniki. Najlepsze wyniki
świadczą o dobrych praktykach, które w ramach tej metody mogą być identyfikowane jednak nie analizuje się
szczegółowo procesów odpowiedzialnych za te dobre praktyki. Przebieg badania benchmarkingowego oraz
wskaźniki rekomendowane do wykorzystania w trakcie przeprowadzonych analiz porównawczych
przedstawiono poniżej.
Rysunek 5. Przebieg badania benchmarkingowego
Źródło: opracowanie własne
Tabela 3. Rekomendowane wskaźniki do badania benchmarkingowego Rekomendowane wskaźniki: Źródło pozyskania danych
Wskaźniki innowacyjności regionu
1.1. Ilość patentów zgłoszonych w Urzędzie Patentowym
1.2. Nakłady na działalność B + R (% PKB) 1.3. Wielkość zatrudnienia w działalności B + R 1.4. Udział nowych produktów/usług w ogólnej
sprzedaży firmy 1.5. Udział eksportu w ogólnej sprzedaży firmy 1.6. Nakłady na innowacje w przemyśle
1.1. Narzędzie CATI/CAWI firm dla poszczególnych
specjalizacji/ dane GUS na poziomie regionalnym 1.2. Narzędzie CATI/CAWI firm dla poszczególnych
specjalizacji/ dane GUS na poziomie regionalnym 1.3. Narzędzie CATI/CAWI firm dla poszczególnych
specjalizacji/ dane GUS na poziomie regionalnym 1.4. Narzędzie CATI/CAWI firm dla poszczególnych
specjalizacji/ dane GUS na poziomie regionalnym 1.5. Narzędzie CATI/CAWI firm dla poszczególnych
specjalizacji 1.6. Narzędzie CATI/CAWI firm dla poszczególnych
specjalizacji/ Dane GUS na poziomie regionalnym
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Rekomendowane wskaźniki: Źródło pozyskania danych
Wskaźniki działalności i zdolności badawczych regionu 1.1. Ilość instytucji sektora B+R, rodzaj i specjalizacje 1.2. Finansowanie działalności B+R ze środków
publicznych (ilość, %) 1.3. Finansowanie działalności B+R ze środków
prywatnych (ilość, %) 1.4. Ilość firm posiadających działy badawcze
1.1. Narzędzie CATI/CAWI podmiotów B+R/ dane GUS na
poziomie regionalnym 1.2. Narzędzie CATI/CAWI podmiotów B+R/ dane GUS na
poziomie regionalnym 1.3. Narzędzie CATI/CAWI podmiotów B+R/ dane GUS na
poziomie regionalnym 1.4. Narzędzie CATI/CAWI firm dla poszczególnych
specjalizacji
Wskaźniki odnośnie działań wspierających innowacji 1.1. Zatrudnienie w obszarze innowacji
w instytucjach wsparcia biznesu 1.2. Poziom umiejętności w instytucjach wsparcia
biznesu (wskaźnik jakościowy)
1.1. Narzędzie CATI IOB 1.2. Narzędzie CATI IOB
Źródło: opracowanie wlasne na podstawie SZOPZ UMWL
1.2.5. Spotkania branżowe
Spotkania branżowe są połączeniem metod wywiadów grupowych z konsultacjami społecznymi. W ramach
przedmiotowego badania zrealizowano 7 spotkań branżowych7, których celem było zebranie informacji
dotyczacych:
działań podjętych przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego;
wyłonionych kluczowych specjalizacji branżowych;
funkcjonowania i rozwoju analizowanych kluczowych branż regionalnych.
1.3. Źródła informacji wykorzystanych w badaniu
W ramach badań przeprowadzonych w trakcie realizowanego projektu badawczego wykorzystano następujące
źródła danych:
I. Dokumenty strategiczne bezpośrednio dotyczące województwa lubuskiego, w tym:
1. Strategię Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020,
2. Lubuską Regionalną Strategię Innowacji,
3. Program Rozwoju Lubuskiej Turystyki do 2020 roku,
4. Lubuską Strategię Ochrony Zdrowia na lata 2010-2013 oraz Lubuską Strategię Ochrony Zdrowia na lata
2014-2020,
5. Strategię Rozwoju Transportu Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2015 roku,
6. Lubuską Strategię Zatrudnienia na lata 2011-2020,
7. Strategię Energetyki Województwa Lubuskiego.
II. Analizie poddane zostały również dokumenty strategiczne oraz ich projekty, w oparciu, o które
prowadzona jest polityka rozwoju szczebla krajowego, w tym:
1. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020. Regiony, miasta, obszary wiejskie (Ministerstwo
Rozwoju Regionalnego);
2. Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020. Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka,
sprawne państwo (ŚSRK);
3. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju (DSRK);
7 szerzej w dalszej części raportu.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030;
5. Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki (Ministerstwo Gospodarki);
6. Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego (Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej) – projekt;
7. Strategia Rozwoju Transportu (Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej);
8. Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko (Ministerstwo Gospodarki) – projekt;
9. Strategia Sprawne Państwo (Ministerstwo Spraw Wewnętrznych);
10. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego (Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego) – projekt;
11. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012-2020 (Ministerstwo
Rolnictwa i Rozwoju Wsi);
12. Strategia Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego RP (Ministerstwo Obrony Narodowej);
13. Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020;
14. „Unia innowacji” – projekt na rzecz poprawy warunków ramowych i dostępu do finansowania badań
i innowacji, tak by innowacyjne pomysły przeradzały się w nowe produkty i usługi, które z kolei
przyczynią się do wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy;
15. „Młodzież w drodze” – projekt na rzecz poprawy wyników systemów kształcenia oraz ułatwiania
młodzieży wejścia na rynek pracy;
16. „Europejska agenda cyfrowa” – projekt na rzecz upowszechnienia szybkiego Internetu i umożliwienia
gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom czerpania korzyści z jednolitego rynku cyfrowego;
17. „Europa efektywnie korzystająca z zasobów” – projekt na rzecz uniezależnienia wzrostu gospodarczego
od wykorzystania zasobów, przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, większego wykorzystania
odnawialnych źródeł energii, modernizacji transportu oraz propagowania efektywności energetycznej;
18. „Polityka przemysłowa w erze globalizacji” – projekt na rzecz poprawy otoczenia biznesu, szczególnie
w odniesieniu do MŚP, oraz wspierania rozwoju silnej i zrównoważonej bazy przemysłowej,
przygotowanej do konkurowania na rynkach światowych;
19. „Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia” – projekt na rzecz modernizacji rynków pracy
i wzmocnienia pozycji obywateli poprzez rozwój kwalifikacji przez całe życie w celu zwiększenia
współczynnika aktywności zawodowej i lepszego dopasowania popytu do podaży na rynku pracy, między
innymi dzięki mobilności siły roboczej;
20. „Europejski program walki z ubóstwem” – projekt na rzecz zapewnienia spójności społecznej
i terytorialnej tak, aby korzyści płynące ze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były szeroko dostępne,
a osoby ubogie i wykluczone społecznie mogły żyć godnie i aktywnie uczestniczyć w życiu społeczeństwa;
21. Dokumenty strategiczne regionów sąsiadujących z województwem lubuskim.
III. Rekomendowane dane statystyczne, w tym:
Dane o firmach
1. Statystyka publiczna (GUS, EUROSTAT).
2. Regionalne i krajowe raporty dot. gospodarki województwa (np. PARP).
3. Beneficjenci regionalnej pomocy publicznej: Lubuski Regionalny Program Operacyjny (LRPO), Program
Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (POIG), Program Operacyjny Kapitał Ludzki (POKL).
4. Beneficjenci krajowej pomocy publicznej: Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, Programy
rządowe np. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR), Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
(PARP).
5. Dane instytucji otoczenia biznesu (klienci itp.).
6. Inwestorzy (strefy ekonomiczne, przemysłowe, inwestorzy i ich łańcuchy wartości).
7. Aktywność firm w klastrach, sieciach, związki lokalizacyjne firm w branżach (np. PARP).
8. Klastry, sieci, związki lokalizacyjne firm w branżach (pokrewieństwa).
9. Uczestnicy projektów międzynarodowych.
10. Uczestnicy misji gospodarczych.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
11. Uczestnicy programów pro-exportowych.
Dane o nauce
1. Statystyka publiczna (GUS, EUROSTAT).
2. Sprawozdania uczelni z działalności statutowej.
3. Regionalne i krajowe raporty dot. aktywności uczelni i instytucji naukowych.
4. Beneficjenci regionalnej pomocy publicznej: LRPO, POIG, POKL.
5. Beneficjenci krajowej pomocy publicznej: POIG, POKL, programy rządowe np. NCBiR, PARP.
6. Bazy operatorów programów międzynarodowych.
7. Bazy narodowych agencji/programów finansujących badania naukowe.
Dane o instytucjach otoczenia biznesu
1. Statystyka publiczna (GUS, EUROSTAT).
2. Raporty o IOB w Polsce (np. PARP).
3. Beneficjenci regionalnej pomocy publicznej: LRPO, POIG, POKL.
4. Beneficjenci krajowej pomocy publicznej: POIG, POKL, programy rządowe np. PARP.
1.4. Podstawy prawne i wytyczne w zakresie wyznaczania inteligentnych specjalizacji regionu
Głównym celem wyłaniania inteligentnych specjalizacji jest wskazanie obszarów zapewniających rozwój
innowacyjności zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym, co w efekcie ma doprowadzić do eliminacji
rozproszenia środków i koncentracji ich na określonych priorytetach rozwoju. Strategie Badań i Innowacji na
rzecz Inteligentnej Specjalizacji (RIS3 – Research & Innovation Strategies for Smart Specialisation), będą
stanowić warunek wstępny (uwarunkowanie ex ante) finansowania z EFRR (a więc m.in. regionalnych
programów operacyjnych), w ramach dwóch (spośród jedenastu) celów tematycznych WRS, tj.:
CT1: Zwiększenie nakładów na badania naukowe, rozwój technologiczny i innowacje,
CT2: Zwiększenie dostępności, wykorzystania i jakości technologii informacyjno-komunikacyjnych.
W związku z tym, koniecznym stało się przygotowanie przez każdy region strategii identyfikującej priorytety
rozwojowe regionów, zidentyfikowane na podstawie posiadanego potencjału, umożliwiającego osiągnięcie
przewagi konkurencyjnej zgodnie z przyjętymi założeniami dotyczącymi inteligentnej specjalizacji. Zgodnie
z zaleceniami Komisji Europejskiej określenie dziedzin i branż pozwalających na osiągnięcie przewagi
konkurencyjnej, poprzez rozwój posiadanego potencjału regionalnego, pozwoli na bardziej efektywne
finansowanie innowacyjności w latach 2014-2020. Strategia na rzecz inteligentnej specjalizacji jest zasadniczym
komponentem europejskiej polityki wobec regionów. Zidentyfikowanie mocnych stron regionów jest
warunkiem umożliwiającym korzystanie z funduszy unijnych w nowej perspektywie finansowej8.
Podstawą do opracowania teorii specjalizacji regionalnej było wiele koncepcji naukowych odnoszących się do
polityki innowacyjnej, polityki technologicznej oraz rozwoju regionalnego. Przyjęte założenia dotyczące
inteligentnej specjalizacji obejmują w szczególności:
1. Utworzenie obszaru badań i innowacji, w ramach Europejskiej Przestrzeni Badawczej (European
Research Area – ERA), w której, w celu osiągania korzyści efektów skali, zakresu i rozprzestrzeniania
8 „Inteligentna specjalizacja”, stymulator przyszłego rozwoju gospodarczego regionów europejskich, Panorama Inforegio 2012.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
(spillover efects), uczestniczyć będzie wiele konkurujących ze sobą podmiotów, w tym: naukowców,
jednostek badawczych i przedsiębiorstw9.
2. Specjalizacja w różnych dziedzinach nauki, której celem jest ograniczenie podejmowania działań w tych
samych obszarach, niedających poszczególnym regionom możliwości osiągnięcia odpowiedniej masy
krytycznej warunkującej dalszy efektywny rozwój. Dostosowanie priorytetów rozwoju regionów do
zidentyfikowanych uwarunkowań społeczno-gospodarczych i posiadanych zasobów.
3. Akcentowanie konieczności koncentracji podejmowanych działań na aktywności w obszarze badań
i rozwoju, rozwój kapitału ludzkiego oraz tworzenie i wspieranie powiazań pomiędzy nauką, edukacją
i gospodarką.
4. Oparcie koncepcji inteligentnej specjalizacji na wykorzystaniu technologii ogólnego zastosowania
(general purpose technologies – GPTs), które mogą dawać podstawy do dalszego technologicznego
rozwoju regionów, jako technologie wspomagające10
.
5. Poszukiwanie i wdrażanie koncepcji inteligentnej specjalizacji w oparciu o proces tzw. przedsiębiorczego
uczenia się (entrepreneurial learning process), podlegający ciągłemu doskonaleniu11
.
Proces identyfikacji inteligentnych specjalizacji powinien uwzględniać udział różnorodnych interesariuszy,
zainteresowanych podejmowanymi działaniami na rzecz rozwoju regionu, w tym: administracji publicznej,
sektora nauki i instytucji badawczych, środowiska przedsiębiorców oraz konsumentów i organizacji non-profit.
Wynikiem przeprowadzonych wspólnie badań i analiz jest wskazanie inteligentnych obszarów (specjalizacji)
dających maksymalne szanse na efektywny rozwój oparty o innowacje zarówno technologiczne, jak
i nietechnologiczne. Wybór obszarów warunkujących inteligentny rozwój regionów nie jest procesem
jednorazowym, konieczne jest w tym przypadku monitorowanie wyznaczonych obszarów oraz dostosowywanie
podejmowanych decyzji do zmieniających się realiów ekonomicznych.
9 „Guide to Research and Innovation Strategies for Smart Specialisations” (RIS 3), EC, 2012. 10 Wniosek w sprawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (dalej: rozporządzenie ogólne w sprawie funduszy unijnych) ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego /…/ oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności, oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006, Bruksela, 14.03.2012 r., KOM(2011) 615 (wersja ostateczna) 11 Art. 9. rozporządzenia ogólnego w sprawie funduszy unijnych.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
2. Syntetyczna prezentacja wniosków wynikających z diagnozy potencjałów
i specjalizacji Województwa Lubuskiego
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
2. Syntetyczna prezentacja wniosków wynikających z diagnozy potencjałów
i specjalizacji województwa lubuskiego
Celem badań realizowanych w ramach I etapu Projektu była analiza trendów rozwojowych, diagnoza
potencjałów, identyfikacja specjalizacji regionalnych oraz sporządzenie katalogu rekomendacji wzmacniających
zarówno wyłonione potencjały województwa lubuskiego, jak i zidentyfikowane obszary specjalizacji
regionalnej.
Szczegółowe cele poznawcze badań realizowanych na etapie I objęły:
identyfikację kluczowych branż regionalnych (na poziomie sekcji i działów);
ustalenie głównych determinant i barier rozwojowych występujące w przedmiotowych obszarach
wzrostu (potencjałach);
przedstawienie prognoz rozwojowych danego obszaru w regionie, z uwzględnieniem zagrożeń i szans
rozwojowych dla każdego obszaru w horyzoncie czasowym do 2020 roku;
dostarczenie obiektywnych i wyczerpujących informacji, niezbędnych funkcjonującym (jak również
nowym) podmiotom w procesie planowania strategicznego i określaniu ich pozycji konkurencyjnej;
wskazanie obszaru regulacji podmiotom (w tym instytucjom rynku pracy, władzom lokalnym
i regionalnym), poprzez identyfikację barier rozwojowych, kierunków działań zmierzających do ich
ograniczenia.
Prowadzone badania dotyczyły województwa lubuskiego w jego granicach administracyjnych. Realizacja celu
głównego i celów szczegółowych badania wymagała zastosowania zróżnicowanych metod i technik
badawczych: ilościowych i jakościowych, w szczególności:
Analizy źródeł wtórnych (Desk Research);
Metody statystycznych;
Technik heurystycznych;
Indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI);
Zogniskowanych Wywiadów Grupowych (FGI) realizowanych w ramach warsztatów prowadzonych
z członkami Lubuskiej Rady Innowacji oraz członkami Grupy Roboczej, powołanej przez Urząd
Marszałkowski Województwa Lubuskiego;
Metody scenariuszowej stosowanej do wyznaczenia przyszłych trendów specjalizacji;
Metody pięciu sił Portera – do pogłębienia analizy specjalizacji branżowej.
Podjęte działania pozwoliły na wnikliwą analizę potencjałów regionu lubuskiego oraz identyfikację potencjałów
obecnych, „zmarnowanych” i przyszłych. W konsekwencji możliwe było wskazanie specjalizacji regionalnych
województwa lubuskiego.
Na bazie badań, analiz i spotkań z ekspertami za obecne potencjały regionu lubuskiego uznano:
Tradycje przemysłu metalowego;
Przemysł motoryzacyjny;
Technologie środowiskowe, w tym OZE;
Inwestycje zagraniczne, eksport, liczne spółki zagraniczne;
Kostrzyńsko Słubicką Specjalną Strefę Ekonomiczną;
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Wysokie miejsce województwa pod względem tzw. ekonomicznego miernika jakości życia opisywanego
przeciętnym miesięcznym dochodem pozostającym do dyspozycji na 1 osobę w gospodarstwie
domowym;
Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsiębiorstwach;
Dużą liczbę firm sektora MŚP.
Potencjały „zmarnowane” były definiowane jako te, których region nie wykorzystał w sposób efektywny do
rozwoju w sferze gospodarczej, czy społecznej. Najczęściej powodem niewykorzystania potencjałów była
realizacja celów strategicznych i operacyjnych ocenianych przez regiony jako bardziej pilne dla lokalnych
społeczności. Potencjały zmarnowane można traktować jako utracone, oraz potencjały zmarnowane uśpione,
a więc takie, które można reaktywować w dość nieskomplikowany, nie wymagający wielkich nakładów
środków.
Celem badań i analiz w tym zakresie była identyfikacja potencjałów „zmarnowanych” regionu lubuskiego, za
które uznano potencjały:
1. Uśpione, które będą wymagały reaktywowania w kontekście przyszłego rozwoju specjalizacji
regionalnych, gdyż będą ich atutami i potencjałem endogenicznym, na bazie których te specjalizacje
będą się rozwijały w przyszłości,
2. utraconymi trwale i nietrwale, których aktywizacja nie będzie przynajmniej w najbliższym okresie
programowania strategii tj. do roku 2020 uzasadniona ekonomicznie.
Za potencjały uśpione regionu uznano:
1. Lokalizację, położenie blisko granicy;
2. Współpracę nauki i biznesu;
3. Jakość życia w regionie;
4. Branżę spożywcza;
5. Kształcenie na potrzeby rynku pracy;
6. Środowisko akademickie;
7. Infrastrukturę badawczą – jednostki strefy B+R;
8. Infrastrukturę transportową;
9. Potencjał przyrodniczy.
Zaprezentowane powyżej potencjały uśpione będą wymagały ich reaktywowania i rozwoju wobec wyzwań
stojących przed realizacją celów związanych ze specjalizacjami regionalnymi. W szczególności warto zwrócić
uwagę na takie, uśpione potencjały jak:
kształcenie na potrzeby rynku pracy – już obecnie podejmowane są w tej kwestii istotne działania ze
strony samorządu, sektora edukacji i nauki na rzecz rozwoju takich kierunków kształcenia, które będą
odpowiadały potrzebom zatrudnieniowym przedsiębiorców. Działania te są jednak niewystarczające,
o czym świadczą wypowiedzi przedsiębiorców ze spotkań branżowych. Potencjał ten uznano zatem za
uśpiony, możliwy a nawet konieczny do reaktywacji.
środowisko akademickie – już obecnie podejmowane zmierzające do budowania potencjału naukowego
uczelni województwa lubuskiego. Na chwilę obecną potencjał ten jest jednak słaby w stosunku do
innych ośrodków naukowych i z pewnością będzie wymagał intensywnego rozwoju.
Wnioski z przeprowadzonych badań, w szczególności zaś wypowiedzi i opinie ekspertów pozwoliły stwierdzić iż,
w województwie lubuskim nie wykorzystano / utracono takie potencjały jak:
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
1. Tradycje przemysłowe regionu reprezentowane przez wiele branż przemysłu, które obecnie nie istnieją
lub istnieją w regionie w wersji szczątkowej12
;
2. Tradycje winiarskie, winobranie, silne lobby winiarskie;
3. Potencjał turystyczny;
4. Przyrastający udział w strukturze przedsiębiorstw wszystkich przedsiębiorstw zlokalizowanych
w województwie lubuskim, odsetka firm zaliczanych do wysokiej techniki;
5. Policentryczna struktura miast;
6. Różnorodność gospodarcza i społeczna województwa.
Wskazanie tych potencjałów jako potencjałów zmarnowanych należy interpretować jako utracenie (trwałe, lub
nietrwałe) szans na rozwój regionu na bazie danego potencjału.
Olbrzymią szansą na duży potencjał regionu w przyszłości jest wydobycie węgla brunatnego, miedzi, oraz ropy
naftowej i węgla kamiennego.
Przeprowadzona analiza potencjałów regionu oraz ocena wytypowanych w trakcie badań i analiz kluczowych
branż regionalnych oraz starterów gospodarczych, pozwoliła na wyodrębnienie branż uznawanych w regionie
za innowacyjne i konkurencyjne – rozumianych, jako sektory, które już na obecnym etapie rozwoju regionu, ze
względu na ich wysoką innowacyjność, potencjał technologiczny i dalsze perspektywy wzrostu, decydują
jednocześnie o jego konkurencyjności i stanowią o jego specyfice gospodarczej. Kluczowe branże regionalne –
to branże, w które mają największy potencjał, jeśli chodzi o wskaźniki ekonomiczne, gospodarcze, m.in.: ilości
pomiotów, wartości eksportu, wielkości zatrudnienia. Potencjał wyłonionych branż na bazie analiz ilościowych,
został na przedyskutowany z uczestnikami warsztatów i ekspertami; na tej podstawie wyłoniono tzw. kluczowe
branże regionalne.
Obecne kluczowe branże regionalne:
1. Produkcja i usługi dla przemysłu motoryzacyjnego.
2. Wytwarzanie maszyn, urządzeń, zespołów i części metalowych oraz konstrukcji i wyrobów
spawalnych.
Startery gospodarcze to branże, których potencjał trudno jest ocenić na bazie wskaźników ilościowych, gdyż nie
ma jeszcze stosownych danych na ten temat. Wiadomo jednak w jakich kierunkach podąża rozwoju UE, Polski
i regionu. Startery gospodarcze zostały uzgodnione na drodze konsensusu podczas warsztatów oraz spotkań
z ekspertami.
Startery gospodarcze – przyszłe kluczowe branże regionalne:
3. Technologie i usługi środowiskowe.
4. Technologie i usługi dla zdrowia człowieka.
oraz dodatkowo obszar obejmujący przedsiębiorstwa reprezentujące branże o kluczowym znaczeniu dla rozwoju
regionu, których potencjał warto poddać dalszej analizie w ramach II etapu projektu. Sektory zidentyfikowane
w ten sposób zakwalifikowano do jednego wspólnego obszaru pod nazwą:
5. Kooperacja społeczno – branżowa.
12 Przykładem takiej branży może włókiennicza. Szerzej na ten temat w raporcie w części I.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Przyjęto, że do tego obszaru specjalizacji zakwalifikowane zostaną firmy reprezentujące takie branże jak:
przemysł drzewny, meblarski, papierniczy, spożywczy, oraz firmy branży ICT.
Wskazane obszary specjalizacji regionalnej zostały poddane dalszym analizom uwzględniającym potencjał
analizowanej branży, obszar specjalizacji oraz uwarunkowania regionalne mające wpływ na dalszy rozwój firm
reprezentujących dany obszar specjalizacji. Celem przeprowadzonych badań była identyfikacja inteligentnych
specjalizacji województwa lubuskiego.
Działania zrealizowane w ramach przeprowadzonego projektu są szczególnie istotne w kontekście decyzji
strategicznych dotyczących wspierania przyszłego rozwoju regionu. Nadchodzący okres programowania do
roku 2020 będzie kluczowy dla rozwoju regionu i jego pozycji w strukturze gospodarczej w Polsce i UE.
Konieczne jest z jednej strony stymulowanie rozwoju silnych potencjałów regionalnych, decydujących już dziś
o pozycji konkurencyjnej województwa, z drugiej zaś dokapitalizowanie, „wydobycie” i ożywienie uśpionych
i nietrwale utraconych potencjałów, mogących w przyszłości istotnie dynamizować rozwój regionu.
Najważniejsze wyzwania w kontekście obecnych potencjałów i specjalizacji regionu to:
Wyzwanie 1.
Stymulowanie rozwoju innowacyjności podmiotów tradycyjnych branż przemysłu tworzących potencjał regionu
jak: przemysł metalowy, motoryzacyjny, spożywczy, drzewny, meblarski.
Wyzwanie 2.
Promowanie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w branżach stanowiących specjalizacje regionu oraz
tam, gdzie będzie możliwość wykorzystania przez podmioty sektora MŚP zidentyfikowanych potencjałów
regionu w sferze przyrodniczej, społecznej, kulturowej oraz innych.
Wyzwanie 3.
Zapewnienie kadr pracowniczych niezbędnych do rozwoju obszarów specjalizacji regionalnych opartych na
potencjałach regionu.
Wyzwanie 4.
Wspieranie prężnie działających w regionie klastrów oraz stymulowanie rozwoju klastrów przedsiębiorstw
w obszarach stanowiących specjalizacje regionu.
Wyzwanie 5.
Aktywizacja stref ekonomicznych w kierunku wspierania rozwoju regionu, w którym zlokalizowali swoje
przedsięwzięcia.
Wyzwanie 6.
Optymalne wykorzystanie potencjału wynikającego z położenia regionu oraz dostępności transportowej.
Wyzwanie 7.
Wykorzystanie potencjału przyrodniczego na rzecz wsparcia rozwoju gospodarczego regionu.
Dla wzmocnienia przyszłych potencjałów regionu lubuskiego oraz specjalizacji regionu lubuskiego, ważna
będzie również realizacja następujących wyzwań:
Wyzwanie 1.
Budowanie świadomości i poparcia ze strony różnych środowisk dla wspierania specjalizacji regionalnych
wskazanych jako przyszłe obszary specjalizacji regionu.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Wyzwanie 2.
Wzmacnianie potencjału intelektualnego w zakresie specjalizacji regionalnych.
Wyzwanie 3.
Wzmacnianie więzi kooperacyjnych i rozwój sieci współpracy między przedsiębiorstwami, instytucjami
otoczenia biznesu i jednostkami samorządu terytorialnego oraz sferą naukowo-badawczą.
Wyzwanie 4.
Stymulowanie budowania przez przedsiębiorców regionu łańcuchów wartości, opartych na wzajemnej
współpracy, kooperacji i rozwoju.
Wyzwanie 5.
Wsparcie procesu transferu technologii z nauki do biznesu, z uczelni polskich i zagranicznych, w celu jak
największego wzmocnienia specjalizacji regionalnych wiedzą i doświadczeniami niezbędnymi do ich
intensywnego rozwoju.
Wyzwanie 6.
Stworzenie mechanizmów umożliwiających pozostanie w regionie oraz napływ nowoczesnych kadr gospodarki
w niezbędnych do prowadzenia badań i rozwoju w obszarach nowych specjalizacji, a w szczególności nowych
starterów gospodarczych.
Wyzwanie 7.
Wspieranie finansowania projektów innowacyjnych, w szczególności starterów gospodarczych, tych o wyższym
ryzyku, mających na celu rozwój specjalizacji regionalnych.
Oddziaływanie regionalnej polityki na przemiany struktury gospodarczej w regionie w kierunku rozwoju
inteligentnych specjalizacji oraz wzmacniania ich kluczowego znaczenia gospodarczego należy obiektywnie
uznać za ograniczone. Region ma większe możliwości stymulowania rozwoju w ramach kluczowych sektorów
o tradycyjnym charakterze i już istniejących potencjałów. Z racji tego za sprawę kluczową uznać należy
promowanie reorientacji regionu w kierunku inteligentnych specjalizacji, konsekwentną realizację polityki
regionalnej w tym obszarze oraz dobór właściwych instrumentów polityki.
Realizacja wskazanych wyzwań powinna pozwolić na:
1. Przekształcenie obecnych specjalizacji regionalnych w specjalizacje inteligentne o kluczowym znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym w oparciu o potencjału naukowe i technologiczne regionalne i ponadregionalne.
2. Przekształcenie specjalizacji wskazanych jako startery gospodarcze, w silne inteligentne specjalizacje regionu przez powiązanie ich z branżami tradycyjnymi stanowiącymi obecny potencjał regionu oraz innymi potencjałami endogenicznymi.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
3. Obszary specjalizacji Województwa Lubuskiego
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
3. Obszary specjalizacji województwa lubuskiego
Analizę obszarów specjalizacji województwa lubuskiego przeprowadzono w odniesieniu do obszarów
wytypowanych w trakcie I etapu Projektu, obejmujących:
I. Obecne kluczowe branże regionalne: Produkcję i usługi dla przemysłu motoryzacyjnego oraz
wytwarzanie maszyn, urządzeń, zespołów i części metalowych oraz konstrukcji i wyrobów
spawalnych;
II. Startery gospodarcze – przyszłe kluczowe branże regionalne: Technologie i usługi środowiskowe oraz
technologie i usługi dla zdrowia człowieka;
III. przedsiębiorstwa reprezentujące branże o kluczowym znaczeniu dla rozwoju regionu, których potencjał
warto poddać dalszej analizie w ramach II etapu projekt, zakwalifikowane do jednego wspólnego
obszaru pod nazwą: kooperacja społeczno – branżowa.
Oceny potencjału wskazanych obszarów specjalizacji dokonano, biorąc pod uwagę:
Potencjał branżowy obszaru specjalizacji.
Analizę obszaru specjalizacji.
Uwarunkowania regionalne rozwoju obszaru specjalizacji.
Do weryfikacji potencjału branżowego firm badanych obszarów specjalizacji wykorzystano następujące
czynniki:
poziom zaawansowania technologicznego;
prowadzenie badań lub zajmowanie się wdrażaniem tzw. technologii KET13
;
udział eksportu produktów/ usług w ramach branży motoryzacyjnej w ogóle sprzedaży brutto
produktów/ usług tej branży w roku 2013;
prowadzenie prac badawczo-rozowjowych (B+R) np. nad nowymi produktami, nowymi technologiami
produkcji, itp.;
poziom zaangażowania w działalność w układzie międzynarodowym;
poziom innowacyjności;
faza/ etap rozwoju branży;
potencjał rozwojowy branży.
Analizę obszaru specjalizacji badanych przedsiębiorstw przeprowadzono na podstawie następujących
czynników:
zasięg i struktura rynku;
aktywność rynkowa w obszarze komercjalizacji wiedzy i innowacji;
sprzedaż nowych lub istotnie ulepszonych produktów/ usług;
wykorzystanie nowoczesnych narzędzi sprzedaży i komunikacji (wykorzystanie sieci Internet);
aktywność w zakresie realizacji projektów finansowanych ze środków publicznych.
Natomiast analizę uwarunkowań regionalnych rozwoju obszaru specjalizacji przeprowadzono na podstawie
następujących czynników:
pozycja konkurencyjna i obszary konkurowania firm sektora;
13 Technologie KET – technologie o kluczowym znaczeniu dla przyszłego rozwoju gospodarczego Unii Europejskiej, tzw. kluczowe technologie wspomagające.
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
pozycja konkurencyjna i obszar działalności głównych konkurentów;
warunki wejścia do sektora;
relacje sieciowe w regionie.
W ramach podsumowania każdego z analizowanych obszarów dokonano zestawienia wszystkich ocenianych
aspektów badania, które pozwoliło na syntetyczne porównanie badanych firm w ramach rozpatrywanych
obszarów specjalizacji. Dodatkowo dla każdego ocenianego obszaru przedstawiono wyniki badania delfickiego.
3.1. Produkcja i usługi dla przemysłu motoryzacyjnego
Branża motoryzacyjna od lat odgrywa istotną rolę w polskiej gospodarce, zarówno biorąc pod uwagę: wartość
dodaną brutto, inwestycje oraz dostępne miejsca pracy, czy dochody ludności. Przemysł motoryzacyjny to duży
sektor, dla którego funkcjonują również liczne powiązane z branżą uzupełniające sektory, w tym: usługi
finansowe i biznesowe związane ze sprzedażą i utrzymaniem pojazdów, transport drogowy, produkcja
i sprzedaż paliw samochodowych oraz budownictwo drogowe. Według szacunków, szeroko rozumiany
przemysł motoryzacyjny (łącznie z producentami opon, szyb i akumulatorów) odpowiada (bezpośrednio
i pośrednio) za 8,6% całkowitej wartości dodanej brutto wytwarzanej w polskiej gospodarce. Zatrudnienie
w branży motoryzacyjnej wyniosło w 2012r. około 760 tys. miejsc pracy, natomiast w sektorach powiązanych
z motoryzacją pracuje kolejne 600 tys. osób. Ostatnie lata pokazują jednak, że zmniejsza się znaczenie Polski
jako producenta motoryzacyjnego. Polska w ciągu ostatnich 5 lat utraciła swoją pozycję regionalnego lidera
produkcji pojazdów samochodowych na rzecz Czech i Słowacji. Coraz słabsza jest również pozycja Polski jako
producenta części i podzespołów motoryzacyjnych14
.
Wykres 1. Produkcja pojazdów samochodowych w Polsce (w tys. szt.)
Źródło: Stan branży motoryzacyjnej w Polsce oraz jej rola w Polskiej gospodarce, KPMG Sp. z o.o. 2013 r.
P - prognoza
Sektor motoryzacyjny obejmuje:
a) przemysł motoryzacyjny, czyli produkcję pojazdów samochodowych, części i akcesoriów do pojazdów
silnikowych oraz przyczep i naczep (PKD 29) w ramach, której wyróżnia się następujące segmenty:
14
Stan branży motoryzacyjnej w Polsce oraz jej rola w Polskiej gospodarce, KPMG Sp. z o.o. 2013 r.
847,7 818,8
785 740,5
539,7
464,1 475,7 464,7
105,4 61,7 86,3
99,2 111,8 117,2 119,5 123,4
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
2008 2009 2010 2011 2012 2013 (s) 2014 (p) 2015 (p)
samochody osobowe
samochody użytkowe
http://www.paiz.gov.pl/sektory/maszynowy_i_metalowyhttp://www.paiz.gov.pl/sektory/maszynowy_i_metalowy
Badanie współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
produkcję pojazdów samochodowych z wyłączeniem motocykli (PKD 29.1), obejmującą produkcję
samochodów osobowych, autobusów, pojazdó