1

PROCESY GLOBALIZACYJNE W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ

2

Czym jest?

• W latach siedemdziesiątych słowo globalizacja nie pojawiło się na łamach New York Times, w latach osiemdziesiątych pojawiało się rzadziej niż raz w tygodniu, w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych rzadziej niż dwa razy w tygodniu, w drugiej trzy razy na tydzień.

• Wpisanie słowa globalization w wyszukiwarce google.com w 2002 r. dawało 1,6 mln odnośników, w 2007 r. 24,6 mln odnośników.

3

Ogół procesów prowadzących do coraz większej współzależności i integracji państw, społeczeństw, gospodarek i kultur, czego efektem jest tworzenie się "jednego świata", światowego społeczeństwa; zanikanie kategorii państwa narodowego; kurczenie się przestrzeni społecznej i wzrost tempa interakcji poprzez wykorzystanie technologii informacyjnych oraz wzrost znaczenia organizacji ponad- i międzynarodowych, w szczególności ponadnarodowych korporacji.Globalizacja gospodarki - procesy organizowania i prowadzenia produkcji, wymiany i przepływów kapitału w skali światowej oraz traktowania przez podmioty gospodarcze całości globu jako jednego rynku.

Brak jednej wyczerpującej definicji

Czym jest?

4

Historia

• 1870-1913 - pierwsza fala globalizacji, • 1913-1950 - okres odwrotu od globalizacji,

spowodowanego wojną i Wielkim Kryzysem,• 1950-1973 – „złoty wiek” globalizacji,• od 1973 roku - druga fala globalizacji.

Czynnikami, które wyróżniają drugą falę globalizacji od poprzednich okresów są przepływy usług i wiedzy.

5

Wzrost handlu międzynarodowego …

0%

10%

20%

30%

40%

50%

1965

1967

1969

1971

1973

1975

1977

1979

1981

1983

1985

1987

1989

1991

1993

1995

1997

1999

2001

2003

Św iatow a w ymiana handlow a jakoprocent PKB

Św iatow a w ymiana usług jakoprocent PKB

Źródło: WDI 2006

6

…i globalnych rynków kapitałowych

0%

5%

10%

15%

20%

25%

19

70

19

72

19

74

19

76

19

78

19

80

19

82

19

84

19

86

19

88

19

90

19

92

19

94

19

96

19

98

20

00

20

02

20

04

0%

1%

2%

3%

4%

5%

Wartość światowych zagranicznych inwestycji bezpośrednichjako procent PKB (LO)

Wartość światowego napływu zagranicznych inwestycjibezpośrednich jako procent PKB (PO)

Uwaga: „LO”, „PO” oznacza lewą i prawą ośŹródło: WIRR 2006, WDI 2006

7

Globalne trendy demograficzne - liczba ludności wg prognozy ONZ

0

1 000

2 000

3 000

4 000

5 000

6 00019

50

1960

1970

1980

1990

2000

2010

2020

2030

2040

2050

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

Afryka (LO) Azja (LO) Europa (PO)Ameryka Płn. (PO) Reszta Św iata (LO)

Uwaga: „LO”, „PO” oznacza lewą i prawą oś, dane w milionach osób. Źródło: Organizacja Narodów Zjednoczonych, http://esa.un.org/unpp/

8

Przyspieszający proces globalizacji prowadzi do znaczących zmian na

gospodarczej mapie świata.

9

Udział regionów w światowym handlu

Procent z całości 1990 1995 2000 2005 1990-

2005

Kraje uprzemysłowione

72,7 67,1 65,1 59,7 Spadek

UE 43,9 39,3 36,9 37,5 Spadek

USA 13,1 13,6 15,6 12,2 Spadek

Kraje rozwijające się 27,3 32,9 34,9 40,3 Wzrost

Azja 12,8 18,0 18,8 21,3 Wzrost

Źródło: IMF Direction of Trade Statistics

10

Szacowana wielkość relatywna gospodarek w roku 2005 i 2050 (Stany Zjednoczone = 100)

 Kraj (indeks dla USA=100)

PKB wg kursów rynkowych w USD

PKB wg szacunków parytetu siły nabywczej

2005 2050 2005 2050

Stany Zjednoczone 100 100 100 100

Japonia 39 23 32 23

Niemcy 23 15 20 15

Chiny 18 94 76 143

Wielka Brytania 18 15 16 15

Indie 6 58 30 100

Meksyk 6 17 9 17

Brazylia 5 20 13 25

Indonezja 2 19 7 19Źródło: Szacunki PricewaterhouseCoopers, Hawksworth (2006).

11

Globalizacja – kto zyska, kto traci?

• Otwartość na przepływy handlowe i przepływy finansowe pozwala szybciej zwiększyć poziom PKB per capita, ale jednocześnie jest związana z większą zmiennością produkcji.

• Globalny podział produkcji, przyczynia się do wzrostu dysproporcji pomiędzy wysoko i nisko wykwalifikowanymi pracownikami (Feenstra, Hanson 2001).

12

Globalizacja – kto zyska, kto traci?

• Globalizacja może prowadzić do pogorszenia lub do poprawy sytuacji najbiedniejszych gospodarstw domowych, w zależności od sytuacji w danym kraju i od prowadzonej polityki gospodarczej.

• Kryzysy finansowe są najbardziej dotkliwe dla biednych i powiększają obszary biedy.

• W większości przypadków wzrost eksportu i napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych zmniejsza obszary biedy.

13

Odsetek populacji żyjący za mniej niż 2 USD dziennie (PPP)

  1981 1990 2002

Azja Wschodnia 84,8 69,9 40,7

Europa i Azja Centralna 4,7 4,9 16,1

Ameryka Łacińska 26,9 28,4 23,4

Bliski Wschód 28,9 21,4 19,8

Azja Południowa 89,1 85,5 77,8

Afryka Subsaharyjska 73,3 75,0 74,9

Źródło: WDI 2006

14

Globalny rynek pracy – przyczyny powstania

• Załamanie się byłego bloku sowieckiego i włączenie gospodarek Europy Środkowo - Wschodniej w światowy obieg gospodarczy.

• Reformy w Indiach i Chinach, ukoronowane przystąpieniem Chin do WTO w końcu 2001 r.

• Wielostronna liberalizacja handlu, przeciętne cło obniżono o około 30 procent.

15

Globalny rynek pracy – przyczyny powstania

• Szybki postęp we wdrażaniu osiągnięć technik informacyjnych i telekomunikacyjnych w zarządzaniu przedsiębiorstwem, co umożliwiło wydzielenie i standaryzację szeregu procesów biznesowych, które następnie zostały przesunięte do krajów czy lokalizacji o niższych kosztach wytwarzania.

• Znaczący spadek kosztów transportu i komunikacji (ceny w transporcie lądowym spadły o 21 proc., w transporcie lotniczym o 30 proc., zaś ceny rozmów telefonicznych spadły o 95 proc.).

• Postęp technologiczny zatarł granice pomiędzy tym co może i co nie może być przedmiotem obrotu w handlu międzynarodowym.

16

Globalny rynek pracy – wielkie podwojenie

Freeman (2005) oszacował, że w wyniku włączenia Indii i Chin oraz państw byłego bloku sowieckiego do światowego rynku

pracy, globalna podaż pracy wzrosła z 1,46 miliarda do 2,93 miliarda osób, co nazywa

wielkim podwojeniem.

17

Globalny rynek pracy – główne siły

• Migracje zarobkowe – przenoszenie się ludzi w poszukiwaniu lepiej płatnej pracy i lepszych warunków życia.

• Outsourcing i offshoring – przemieszczanie miejsc pracy w poszukiwaniu tańszych lub lepiej wykwalifikowanych pracowników.

Prowadzą do powstania społeczeństwa homo sapiens globalis.

18

• Migracje zarobkowe – przenoszenie się ludzi w poszukiwaniu lepiej płatnej pracy i lepszych warunków życia.

• Outsourcing i offshoring – przemieszczanie miejsc pracy w poszukiwaniu tańszych lub lepiej wykwalifikowanych pracowników.

Prowadzą do powstania społeczeństwa homo sapiens globalis.

Globalny rynek pracy – główne siły

oznacza przesunięcie zamówień, produkcji, usług lub ogólnie procesów biznesowych lub ich części do innej firmy

19

• Migracje zarobkowe – przenoszenie się ludzi w poszukiwaniu lepiej płatnej pracy i lepszych warunków życia.

• Outsourcing i offshoring – przemieszczanie miejsc pracy w poszukiwaniu tańszych lub lepiej wykwalifikowanych pracowników.

Prowadzą do powstania społeczeństwa homo sapiens globalis.

Globalny rynek pracy – główne siły

oznacza przesunięcie zamówień, produkcji, usług lub ogólnie procesów biznesowych lub ich części do innej firmy

oznacza przesunięcie zamówień, produkcji, usług lub ogólnie procesów biznesowych lub ich części poza granice kraju

20

Migracje netto (rocznie, w tys.)

-5000

-3000

-1000

1000

3000

5000

7000

Amer

yka

Łaci

ńska

Azja

Wsc

hodn

ia i

regi

on P

acyf

iku

Azja

Połu

dnio

wa

Euro

pa i

Azja

Cen

traln

a

Blis

ki W

schó

d i

Afry

kaPó

łnoc

na

Afry

kaSu

bsah

aryj

ska

Euro

pejs

kaU

nia

Gos

poda

rczo

-W

alut

owa

Amer

yka

Półn

ocna

1960 1980 1990 2000

Źródło: WDI 2006

21

Offshoring w krajach UE

Kraj, do którego przeniesiono miejsca pracy

Liczba miejsc pracy zlikwidowanych w UE z powodu przeniesienia miejsca pracy

2003 2006

Chiny 3 521 1 819

Indie 9 458 6 694

Kraje azjatyckie 3 357 1 556

Czechy 590 2 429

Węgry 915 2 567

Polska 60 2 374

Łącznie 17 614 40 805Źródło: European Restructuring Monitor, obliczenia własne

22

• Po rozszerzeniu Unii Europejskiej w 2004 r. procesy migracyjne w obrębie Europy przybrały na sile.

• W ciągu ostatnich dwóch lat Polskę opuściło 3 proc. siły roboczej.

• Wzrastająca potrzeba otwarcia polskiego rynku pracy na napływ tanich pracowników.

Globalny rynek pracy – szansa dla Polski?

23

Pozwolenia na pracę dla obywateli nowych krajów członkowskich UE w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Szwecji, Finlandii i Danii (wydane po przystąpieniu do UE)

w tys. w proc.

siły roboczej

*

Wielka Brytani

aIrlandia Szwecja Finlandi

a Dania Razem

Litwa 54,6 46,3 1,6 0,1 1,7 104,3 6,5

Łotwa 28,9 23,7 0,5 0,2 0,6 53,9 4,8

Estonia 5,5 5,1 0,9 4,6 0,1 16,2 2,5

Polska 307,7 184,1 7,7 0,3 6,5 506,3 3,0

Czechy 24,7 12,1 0,3 0,0 0,1 37,1 0,7

Węgry 14,6 9,1 0,6 0,1 0,2 24,6 0,6

Słowacja 50,2 24,0 0,3 0,0 0,1 74,7 2,8

* siła robocza – osoby w wieku 15 lat i powyżej w I kw. 2004 r. (LFS).Wielka Brytania: maj 2004 – wrzesień 2006 r.;Irlandia: maj 2004 – grudzień 2006 r.;Szwecja: maj 2004 – czerwiec 2006 r.; Finlandia: maj 2004 – kwiecień 2006 r.

Dania: różnica między liczbą pozwoleń na pracę ważnych na koniec IV kw. 2006 r., a liczbą pozwoleń ważnych na koniec II kw. 2004 r. Źródła: Accession Monitoring Report May 2004 - September 2006, irlandzkie Ministerstwo Spraw Społecznych i Rodziny, Szwedzki Urząd Migracyjny, fińskie Ministerstwo Pracy, duński Krajowy Urząd Pracy, Eurostat za M. Hołda, Tendencje migracji zarobkowych do Wielkiej Brytanii i Irlandii obywateli nowych krajów członkowskich UE w okresie maj 2004 – grudzień 2006 r. 22 lutego 2007 r.

24

Wyzwania stojące przed polskim systemem edukacji:• Kształcenie specjalistów w dziedzinach, od których zależy sukces

Polski w globalnej gospodarce, w szczególności inżynierów, informatyków, (inne jakie?), osoby biegle posługujące się kilkoma językami, w tym np. językiem chińskim.

• Ustawiczne kształcenie, a w szczególności szybka i sprawna zmiana kwalifikacji osób mogących stracić pracę w firmach lub w przemysłach, które nie wytrzymają globalnej konkurencji.

• Dobre relacje między biznesem a uczelniami, dzięki czemu będą powstawały liczne innowacje.

Globalny rynek pracy – szansa dla Polski?

25

Wyzwania stojące przed polskim systemem edukacji:• Kształcenie umiejętności przydatnych w globalnej gospodarce

opartej na wiedzy:– Techniczne: np. zdolność do wykorzystywania nowych technologii;– Informacyjne: zastosowanie istniejących narzędzi do rozwiązywania

codziennych problemów;– Adaptacyjność: zdolność do szybkiego pozyskiwania nowych umiejętności– Praca w grupie: zdolność do pracy w zróżnicowanych środowiskach, często

wirtualnych.

Globalny rynek pracy – szansa dla Polski?

Źródło: Accenture (2007) „Skills for the future”

26

Wyzwania stojące przed polską administracją:• Stymulowanie procesu innowacyjności (n.p. e-administracja)• Wspieranie Polaków emigrujących zagranicę, budowanie ich

więzi z krajem (diaspora) – nowoczesny patriotyzm.• Zapewnienie integracji społecznej imigrantów, tak żeby stali

się polskimi globalnymi patriotami. Zachęcenie do imigracji do Polski osób o wysokich kwalifikacjach, wspieranie napływu zagranicznych studentów.

Globalny rynek pracy – szansa dla Polski?

27

Cechy globalizacji

wielostronność

wielopłaszczyznowość

złożoność

wielowątkowość

międzynarodowa współzależność

28

Cechy współczesnej globalizacji:1. Rosnąca mobilność kapitału i dóbr (nawet usług) - formowanie się

światowej sieci obrotu dobrami i usługami.

2. Rozwój międzynarodowych obrotów kapitałowych. Skala postępu technicznego.

3. Rozprzestrzenienie się innowacji.

4. Tworzenie światowego systemu informacyjnego (internetu).

5. Rozwój sieci światowego systemu transportowego. Spadają koszty transakcyjne (koszty transportu i łączności) gospodarczej współpracy z zagranicą. Zmniejsza się znaczenie czasu i przestrzeni (just in time).

6. Liberalizacja wielu sfer działalności (otwieranie się na handel z zagranicą, napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich).

7. Postęp prywatyzacji i deregulacji sektorów gospodarki, które stanowiły własność państwa i były zmonopolizowane.

29

Problemy związane z globalizacją

1. Przestaje obowiązywać zasada o zbędności reguł działania rynku światowego

2. Potrzeba ochrony konkurencji i konsumentów

3. Większy dochód rodzi problemy podziału nadwyżki miedzy kraje oraz poszczególnych członków społeczeństwa

4. Dewastacja środowiska naturalnego

30

Kryzysy powodują:

- nasilenie tendencji protekcjonistycznych

- nacjonalizm

- wrogość w stosunkach międzyludzkich

- ruch połączeniowy (m&a)

- monopolizację

31

Zagrożenia globalizacji

Terroryzm międzynarodowy- fundamentalizm religijny

- separatyzm etniczny

Podział świata1. Cywilizacja bogatych (w większości białych ludzi)

2. Cywilizacja nędzy i zacofania

32

Przeciwnicy globalizacji:

działacze związków zawodowych; obrońcy praw konsumenta; organizacje ekologiczne; obrońcy praw człowieka i zwierząt; przedstawiciele rolników z krajów biednych i bogatych, działacze na rzecz wyzwolenia różnych krajów i regionów; anarchistów; awanturników i chuliganów

33

Integracja - dyferencjacja

Integracja ekonomiczna – dążenie do łączenia i scalania się odrębnych organizmów gospodarczych

Dyferencjacja – różnicowanie się co znajduje swoje odzwierciedlenie w: sferze poziomu rozwoju; dochodach różnych grup krajów.

34

Dyferencjacja narodów

okres zróżnicowanie bogactwa

1990 r. 4500%

1870 r. 900%

W poł. XVIII w. (przed rewolucja przemysłową

30%

35

Dyferencjacja narodów

Na przełomie XX i XXI stulecia

15% ludności świata zamieszkuje kraje wysoko rozwinięte i wytwarza prawie 80% światowego produktu/dochodu narodowego

Pozostałe 85% ludności świata wytwarza zaledwie 21% światowego produktu/dochodu narodowego

36

Dyferencjacja narodów

Na 130 krajów świata (o ludności powyżej 1

miliona osób) mniej niż 30 zaliczanych jest do zamożnych (tj. takich, których dochód brutto na mieszkańca przekracza 10 tyś. $)

37

Dyferencjacja narodów

Stany Zjednoczone, Japonia, Niemcy (kraje triady) obejmują 8.1% ludności świata, wytwarzają 51,5% światowego DNB.

Stany Zjednoczone (same) wytwarzają 31%

38

Podsumowanie Zróżnicowanie narodów

- różnice w poziomie rozwoju między krajami

- rozwarstwienie w dochodach

- różnice w poziomie życia i jakości życia

- przepaść techniczna i cywilizacyjna

- liczba ludności w krajach rozwijających się rośnie szybciej niż w krajach rozwiniętych

39

Siły napędzające globalizację

- korporacje transnarodowe

- rządy (państwa) krajów wysoko rozwiniętych

„Kraje wysoko rozwinięte są silne siłą swoich korporacji, a korporacje czerpią siłę z potęgi krajów, z których pochodzą.” E. Markowska

-triada (z trzech stref świata:Ameryka Północna, Europa Zachodnia, Azja Wschodnia)

40

Korporacje transnarodowe

Korporacje transnarodowe zaczęły powstawać na początku drugiej połowy XIX stulecia

Cel:- dokonanie wielkich inwestycji

- podejmowanie produkcji na wielką skalę

- ekspansja w krajach kolonialnych i zależnych

41

Korporacje transnarodowe

Obecnie:prowadzą działalność gospodarczą

wpływają na rozwój nauki i techniki

kształtują postęp techniczny

prowadzą działalność eksportową i importową

tworzą alianse strategiczne

twardo konkurują ze sobą

42

Rządy (państwa) krajów wysoko rozwiniętych

Poprzez politykę gospodarczą i zagraniczną:

- tworzą uwarunkowania sprzyjające korporacjom

- prowadzą negocjacje na szczeblu rządowym

- wpływają na pozycję korporacji i kierunki działania (preferencje podatkowe, zamówienia rządowe)

43

Podsumowanie Rynek światowy

1. zbiór rynków narodowych

Konsekwencje przekształceń rynku światowego

3. kraje i władze tracą na znaczeniu

4. zyskują firmy międzynarodowe

5. nieskuteczna polityka państwa w zakresie ochrony konsumenta

na rynku narodowym

2. globalny rynek poszczególnych

produktów

44

Podsumowanie Polityka międzynarodowa

Strategie korporacji transnarodowych powinny uwzględnić współuczestniczenie w wyrównaniu poziomu rozwoju w skali globalnej

45

Podsumowanie Kategorie ekonomiczne i etyczne

Rozumowanie w kategoriach ekonomicznych

Rozumowanie w kategoriach

etycznych

46

Wskaźniki globalizacji

Wskaźnik mierzy stopień integracji danego kraju ze światem w sferze gospodarki, polityki, technologii, życia społecznego.

Wskaźnik globalizacji w 2003 r. wg miejsca:1. Irlandia

2. Szwajcaria

3. Szwecja

4. Singapur

5. Holandia

11. USA; 15. Czechy; 17 . Niemcy

47

Czynniki przyspieszające globalizację

- wzrost bezpośrednich inwestycji zagranicznych (w 1990r.

wynosiły 201 mld $ w 2000r. 1270 mld $ ) przy szybszym wzroście w krajach najbogatszych niż w krajach rozwijających się

- wprowadzenie nowoczesnych metod zarządzania

- automatyzacja operacji finansowo-bankowych

- mergers&aquisitions

- internet

- telefony komórkowe

48

TendencjeGlobalizacja będzie się rozszerzać na coraz większe

obszary świata

Korzyści będą zawłaszczane przez przedsiębiorstwa z krajów bogatych

Jest to uzasadnione bowiem kraje bogatsze w większym stopniu uczestniczą w tworzeniu światowego DNB więc partycypują bardziej w jego podziale.

Pożądane jest zwiększenie pomocy dla krajów o niższym poziomie PKB

49

Proces selektywny

Globalizacja jest ciągle procesem selektywnym

bowiem korzystają z niej kraje bogate i średnio zamożne, zaś kraje ubogie nie są w obszarze zainteresowania zagranicznych inwestorów