Na wstępie zaczniemy może nieco od historii…

• narodziny zjawiska – czasy prohibicji w USA

• pierwsze użycie pojęcia w kontekście prawnym – 1982 r.

• pojawienie się w polskim systemie prawnym – 1992 r.

Czym są brudne pieniądze?

• Pieniądze czyste – pochodzące z legalnych źródeł i opodatkowane zgodnie z prawem

• Pieniądze szare – pochodzące z działalności prowadzonej bez zezwolenia lub nieopodatkowane

• Pieniądze brudne – pochodzące z działalności przestępczej

Definicja robocza:

Działania zmierzające do wprowadzenia pieniędzy pochodzących z działalności przestępczej do legalnego obrotu.

* Nie są to doświadczenia autorów prezentacji.

A przebiega to wszystko tak*:

Przyczyny?

• umiędzynarodowienie produkcji i handlu (globalizacja, integracja gospodarcza)

• międzynarodowa integracja finansowa (w tym wprowadzenie euro)

• upowszechnienie międzynarodowych transakcji finansowych

Są trzy warstwy regulacji:

• prawo międzynarodowe

• prawo Unii Europejskiej

• prawo krajowe

Ograniczymy się do części unijnej*

A ona sprowadza się do Dyrektywy 2005/60/WE z 26 października 2005 roku w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu.

*Ale to chyba żadne zaskoczenie.

Według art. 1 ust. 2 Dyrektywy, termin ten oznacza:

a) konwersję lub przekazywanie mienia, ze świadomością, że pochodzi ono z działalności przestępczej lub z udziału w takiej działalności, w celu ukrywania lub zatajania nielegalnego pochodzenia tego mienia albo udzielenia pomocy osobie, która bierze udział w takiej działalności, dla umożliwienia jej uniknięcia konsekwencji prawnych takiego działania;

b) ukrycie lub zatajenie prawdziwego charakteru mienia, jego źródła, miejsca położenia, rozporządzania nim, przemieszczania, własności lub praw do mienia, ze świadomością, że mienie to pochodzi z działalności przestępczej lub z udziału w takiej działalności;

c) nabycie, posiadanie lub korzystanie z mienia, ze świadomością w momencie jego otrzymania, że mienie to pochodzi z działalności o charakterze przestępczym lub z udziału w takiej działalności;

d) udział lub współdziałanie w popełnieniu, usiłowanie popełnienia, jak też pomocnictwo, podżeganie, ułatwianie oraz doradzanie przy popełnieniu czynów określonych w powyższych literach.

Trzeba pamiętać, że przepis ten nabiera kształtu dopiero, jak zostanie wdrożony do norm systemu prawa krajowego.

W związku z tym polski Kodeks Karny nie może pozostać tu obojętnym.

W art. 299 § 1 tej ustawy czytamy:

• Kto środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości, pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego, przyjmuje, przekazuje lub wywozi za granicę, pomaga do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmuje inne czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku…

… podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat

Wracając do Dyrektywy – kogo dotyczy?

• instytucje kredytowe

• instytucje finansowe

• określone osoby prawne lub fizyczne podczas wykonywania swoich czynności zawodowych

Instytucje kredytowe

Przedsięwzięcia polegające na przyjmowaniu od osób trzecich depozytów lub innych funduszy podlegających zwrotowi, udzielanie kredytów na własny rachunek, a także przedstawicielstwa instytucji kredytowych w krajach trzecich.

Instytucje finansowe

• przedsiębiorstwa inne niż instytucje kredytowe, których działalność polega na wykonywania operacji wskazanych w Dyrektywie 2000/12/WE

• spółki ubezpieczeniowe zarejestrowane zgodnie z Dyrektywą 2002/83/WE

• przedsiębiorstwa inwestycyjne (def. z Dyrektywy 2004/39/WE)

• przedsiębiorstwa wspólnego inwestowania wprowadzające na rynek swoje jednostki lub akcje

• pośrednicy ubezpieczeniowi (def. z Dyrektywy 2002/92/WE)

• oddziały powyższych instytucji finansowych znajdujące się na terenie Wspólnoty

Osoby prawne lub fizyczne podczas wykonywania czynności zawodowych, czyli:

• audytorzy, zewnętrzni księgowi, doradcy podatkowi• notariusze, prawnicy wykonujący wolne zawody (gdy

uczestniczą w transakcjach finansowych lub transakcjach dot. nieruchomości lub gdy świadczą klientowi pomoc w planowaniu określonych transakcji)

• podmioty świadczące usługi na rzecz trustów lub podobnych struktur lub zarządzania nimi

• pośredników obrotu nieruchomościami• inne osoby fizyczne lub prawne handlujące towarami w

zakresie, w jakim płatności w gotówce przekraczają 15 tys. euro (pojedyncza lub wiele związanych operacji)

• kasyna

Jednakże są wyłączenia:

Przewidują je preambuły dyrektyw 2001/97/WE i 2005/60/WE

A oto one:

• prawnicy podczas ustalania sytuacji prawnej swoich klientów lub reprezentowania ich w postępowaniu

• pełnomocnicy procesowi, którzy informację o podejrzanych transakcjach powzięli, reprezentując swoich klientów w toku postępowania (w tym biegli rewidenci księgowi, księgowi, doradcy podatkowi, jeśli mogą być pełnomocnikami)

To kiedy w takim razie pranie brudnych pieniędzy nazwiemy praniem brudnych pieniędzy?

Dyrektywa mówi…

… o każdym poważnym przestępstwie.

Ale tego sformułowania nie wyjaśnia.

Mianowicie, odsyła do decyzji ramowej Rady 2002/475/WSiSW w sprawie zwalczania terroryzmu.

A tam czytamy, że poważne przestępstwa to:

Czyny określone zgodnie z prawem krajowym jako przestępstwa, które ze względu na swój charakter i kontekst mogą wyrządzić poważne szkody krajowi lub organizacji międzynarodowej, gdy zostają popełnione w celu:

- poważnego zastraszenia ludności, lub

- bezprawnego zmuszenia rządu lub organizacji międzynarodowej do podjęcia lub zaniechania działania, lub…

- poważnej destabilizacji lub zniszczenia podstawowych politycznych, konstytucyjnych, gospodarczych lub społecznych struktur kraju lub organizacji międzynarodowej,

A teraz co nieco o zasadzie…

…należytej staranności wobec klienta (Rozdział II Dyrektywy).

Co to jest ta „staranność”?

• to podstawowe działanie prewencyjne wykonywane przez instytucje finansowe i kredytowe

• Art. 6: zakaz prowadzenia anonimowych rachunków i książeczek oszczędnościowych

Okoliczności stosowania:

• nawiązywanie stosunków gospodarczych

• przeprowadzanie sporadycznej transakcji w wys. min. 15 tys. euro

• gdy istnieje podejrzenie prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu

• gdy istnieją wątpliwości co do prawdziwości otrzymanych danych tożsamości klienta

A środki?...

• identyfikacja klienta i weryfikacja jego tożsamości (jeszcze przed nawiązaniem stos. gosp.)

• identyfikowanie, w odpowiednich przypadkach, rzeczywistego beneficjenta

• uzyskanie informacji na temat celu i zamierzonego charakteru stos. gosp.

• prowadzenie bieżącego monitoringu stos. gosp. (m .in. badanie transakcji)

… ale oczywiście są też odstępstwa od ogólnych zasad

• identyfikacja klientów kasyn przy wymianie żetonów o wartości co najmniej 2 tys. euro

• uproszczone zasady należytej staranności (Art. 11-12)

• wzmożona należyta staranność (Art. 13)

Ale nie ma tak dobrze…

…muszą być jakieś konkretne obowiązki!

Możemy je podzielić na takie, które:

- odnoszą się do państw

- odnoszą się do instytucji podlegających Dyrektywie (tych, co już wspominaliśmy)

Co do instytucji:

- badanie podejrzanych transakcji,

- przechowywanie rejestrów i danych,

- upowszechnianie wiedzy,

- ustanawianie polityk i procedur w zakresie należytej staranności wobec klienta,

- współpraca z Państwami Członkowskimi.

Cóż to oznacza współpraca z Państwami Członkowskimi?

W art. 22 czytamy, że obowiązek ten polega na: • a) niezwłocznym informowaniu, z własnej inicjatywy,

jednostki analityki finansowej w przypadku gdy instytucja lub osoba objęta niniejszą dyrektywą wie, podejrzewa lub ma uzasadnione podstawy by podejrzewać, że popełniono lub usiłowano popełnić przestępstwo prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;

• b) niezwłocznym dostarczaniu jednostce analityki finansowej, na jej żądanie, wszelkich niezbędnych informacji, zgodnie z procedurami określonymi w mających zastosowanie przepisach.

Przejdźmy do obowiązków państw...

Należą do nich:

- ustanowienie jednostek analityki finansowej,

- ochrona pracowników zatrudnionych w podmiotach zobowiązanych,

- prowadzenie statystyk,

- współpraca organów prowadzących kontrolę z jednostkami analityki finansowej,

- rejestracja i koncesjonowanie działalności kasyn i kantorów,

- powołanie organów nadzoru,

- ustanawianie sankcji karnych.

Dziękujemy za uwagę!

Korzystaliśmy z książki p. Beaty Bieniek „Pranie pieniędzy w prawie międzynarodowym, europejskim oraz polskim”

(Warszawa, 2010)

Uprzejmie informujemy, że naszą prezentację udostępniamy na licencji Creative Commons 3.0 Polska

Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne