OsadnictwoPiotr Siłka

Plan

▪ Historia osadnictwa

▪ Rodzaje osiedli wiejskich

▪ Kryteria wyróżniania miast

▪ Funkcje miast

▪ Fizjonomia miast

▪ Miasta w Polsce

Przed osadnictwem

Le Moustier Neanderthals, AMNH.

Trochę teorii

▪ Osadnictwo – całokształt działalności grup ludzkich wywołujący zmiany w środowisku geograficznym. Obejmuje ono proces zajmowania, podziału i użytkowania terenu wraz ze wszystkimi wytworami powstałymi w ramach tej działalności i służącymi jej.

https://siostraewa.blog.deon.pl/2012/06/27/wyprawa-na-cztery-wzgorza-cz-ii-lipus/

Osadnictwo pierwotne - charakterystyczne dla krajów w początkowej fazie rozwoju.

Osiedla

▪ Osiedla - skupiska domów (wielkość i kształt wynika z warunków środowiska, rodzaju zajęcia mieszkańców i potrzeb bezpieczeństwa) tworzą.

▪ Rozwój cywilizacji ludzkiej i różnicowaniem się działalności człowieka ukształtowały się dwa główne typy osiedli (jednostek osadniczych):wiejskie i miejskie.

▪ Są różne kategorie wydzielania poszczególnych jednostek osadniczych ….

Wieś

▪ WIEŚ - określenie zasiedlonego odcinka terenu, stanowiącego historycznie ukształtowaną jednostkę osadniczą, której ludność zajmuje się głównie pracą na roli i czerpie z tej pracy podstawy egzystencji (PWN)

Wieś skupiona Wieś rozproszona

TYPY GENETYCZNE WSI

OKOLNICA

ULICÓWKA

OWALNICA

WIELODROŻNICAWIDLICE

RZĘDÓWKA

ŁANCUCHÓWKA

Typy morfogenetyczne osiedli wiejskich w

XIX wieku wg H. Szulc

Zmiany na wsi

▪ Współcześnie wsie podlegają prawie tak dynamicznym zmianom jak miasta. Kiedyś koncentrujące się na produkcji żywności, dziś oferują mieszkańcom i przyjezdnym o wiele więcej.

▪ Urbanizacja wsi – nowe zawody, nowe osiedla, nowa działalność gospodarcza (usługi), miejski styl życia.

Przemiany wsi w krajach rozwijających się

▪ Gospodarka wiejska w krajach rozwijających się w ogromnej większości nadal opiera się na produkcji rolnej. Niektóre regiony dostały szansę dzięki rozwojowi turystyki. Ich walory to: odmienny klimat, egzotyczna fauna i flora, odrębna kultura.

Miasto

▪ Miasto to jednostka osadnicza o przewadze zwartej zabudowy i funkcjach nierolniczych posiadającą prawa miejskie, bądź status miasta nadany w trybie określonym przepisami.

Najstarsze miasto na świecieTell Qaramel w Syrii z XI i X wieku p.n.e.

https://turystyka.wp.pl/tell-qaramel-najstarsze-miasto-na-swiecie-6044402773947009a

Relacje miasto-wieś

Funkcje miast

Funkcja Opis

siedziba władz rządowych, samorządowych (województwo, powiat)

siedziba zakładów przemysłowych

miasto jest portem morskim, lotniczym

obsługa turystów i pielgrzymów odwiedzających sanktuaria i miejsca święte

nastawione na obsługę ruchu turystycznego

miasta górskie lub nadmorskie posiadające walory uzdrowiskowe

siedziba uniwersytetów

Fizjonomia miast

▪ Wygląd zewnętrzny (układ przestrzenny oraz styl architektoniczny) uzależniony od położenia, warunków naturalnych, a także procesów historycznych i społecznych.

https://www.geoguessr.com/maps/56f8e8568be465821877eedb

Miasto średniowieczne

▪ Zabudowane były parterowymi domami wykonanymi z drewna. Charakterystyczny był też plac targowy i kościół - najbardziej monumentalna konstrukcja.

▪ Większość średniowiecznych miast Europy w cale nie była opasana murami – to średniowieczny PR

http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C27472%2Csredniowieczne-miasta-bez-tajemnic.html

Byczyna (woj. opolskie)

Miasto renesansowe – miasto idealne

▪ Projektowano na planie idealnie symetrycznym, który nie ma wiele wspólnego ze strukturą kształtowaną przez bieżące potrzeby miejskiego życia. Jego wszystkie budynki mają klasyczne elementy: arkady oraz kolumnady.

▪ Często budowane jako twierdze z potężnymi murami.

http://www.cf2004.zamosc.pl/ideal/miastoidealne.htm

Zamość (woj. Lubelskie)

Miasto epoki przemysłowej

▪ Rozwój determinowany przez rozwój przemysłu, który powodował masowy napływ ludności.

▪ Powstanie całych dzielnic robotniczych w pobliżu zakładów.

Żyrardów

Miasta Ameryki Płn

▪ Układ ulic i zabudowań jest regularny i rozplanowany

▪ Centrum z wysokimi kamienicami i drapaczami chmur

▪ Dzielnice odrębne etniczne

San Franciso

Miasta europejskie

▪ Centrum stanowi zazwyczaj starówka i/lub tereny przemysłowe

▪ Na obrzeżach nowoczesne osiedla, centra handlowe

▪ Wiele miast ma ciasne i kręte uliczki

▪ Raczej zabudowa pozbawiona wieżowców

Wiedeń

Miasta arabskie

▪ Układ ulic chaotyczny, pełen krętych i wąskich uliczek

▪ Ekspozycja meczetów z minaretami

▪ Podział na dzielnice wyznaniowe, społeczne, narodowościowe

▪ Brak okien od strony ulicy

Kair

Miasta wschodnioazjatyckie

▪ Stałym elementem są zabytkowe pagody

▪ Stare dzielnice zamieszkiwanie niegdyś przez władzę, oddzielone od reszty murami

▪ Przestrzenna regularność

▪ Coraz bardziej upodabniają się do miast amerykańskich

Singapur

Nowe miasta od 2019 roku

▪ Wielbark - woj. warmińsko-mazurskie, pow. szczycieński (Wielbark był miastem od 1723 do 1946 roku)

▪ Lubowidz - woj. mazowieckie, pow. żuromiński.

▪ Nowa Słupia - woj. świętokrzyskie, pow. kielecki. (Nowa Słupia była miastem od 1351 do 1869 roku)

▪ Pierzchnica - woj. świętokrzyskie, pow. kielecki.

▪ Szydłów - woj. świętokrzyskie, pow. staszowski. (Szydłów był miastem od 1329 do 1870 roku)

▪ Koszyce - woj. małopolskie, pow. proszowicki. (Koszyce były miastem od 1374 do 1869 roku)

Jak uzyskać prawa miejskie

▪ uwarunkowania przestrzenno-architektoniczne - odpowiednia infrastruktura techniczna (kanalizacja, wodociągi), miejska zabudowa (zwarta, ulice, chodniki). Ponadto na obszarze zabudowy zwartej nie powinno być zabudowy typu zagrodowej.

▪ uwarunkowania historyczne i administracyjne - posiadanie przez daną miejscowość praw miejskich w przeszłości, posiadanie herbu, instytucje o ponadlokalnym charakterze

▪ uwarunkowania demograficzne i społeczne - powinna ona wynosić powyżej 2 tys. Ponadto co najmniej 2/3 ludności powinno być zatrudnione poza rolnictwem.

Miasta w Polsce

▪ Od 1 stycznia 2019 roku na terenie Polski jest 936 miast

▪ Najwięcej miast jest w województwach: ……………………….………………………..

Miasta w Polsce

Podsumowanie

▪ Kryteria wyróżniania miast

▪ Obszary wiejskie a miejskie na świecie

▪ Jak zmieniają się obszary wiejskie?

▪ Największe miasta w Polsce

▪ Jak uzyskać prawa miejskie?

Dobrego weekendu