Post on 01-Mar-2019
PRZEKAZANIE PODSTAWOWYCH WIADOMOŚCI
O PODMIOTACH I PRZEDMIOCIE OCHRONY PRAW
AUTORSKICH, ZWIĄZKACH TEJ GAŁĘZI PRAWA
Z PRAWEM CYWILNYM, ADMINISTRACYJNYM, PRACY
I KARNYM ORAZ O ZAGADNIENIACH
UREGULOWANYCH W PRAWIE WŁASNOŚCI
INTELEKTUALNEJ.
CEL KSZTAŁCENIA
2
STUDENT POWINIEN:
Znać (wiedzieć):
• podstawowe zagadnienia w zakresie genezy,
źródeł i zakresu przedmiotowego prawa
autorskiego;
• związki i zależności prawa autorskiego z
innymi działami prawa (prawo cywilne);
• system zbiorowego zarządzania prawami
autorskimi i prawami pokrewnymi
• zadania i organizację Urzędu Patentowego.
3
STUDENT POWINIEN:
Umieć:
• podstawowe pojęcia w zakresie ochrony
własności intelektualnej;
• rozróżnić rodzaje roszczeń związanych z
ochroną praw autorskich;
• rozróżnić rodzaje stosunków prawnych
objętych normowaniem prawa własności
intelektualnej (wynalazki, wzory użytkowe,
wzory przemysłowe, znaki towarowe,
oznaczenia geograficzne, topografia układów
scalonych, programy komputerowe);
• dochodzić roszczeń z zakresu prawa
własności. 4
TREŚCI PROGRAMOWE
1. Przedmiot i podmiot prawa autorskiego i praw pokrewnych.
Podstawowe definicje z zakresu ochrony własności intelektualnej.
Aktualny stan ochrony własności intelektualnej w świetle przepisów
polskich i unijnych.
2. Normalizacja i jej prawne podstawy
3. Korzystanie z utworów – prawa autorskie twórcy. Skuteczność
zawierania umowy z twórcą – obrót prawami autorskimi –
przeniesienie własności i licencjonowanie utworów
4. Zasady sporządzania dokumentacji zgłoszeń wynalazków i wzorów
użytkowych
5. Dozwolony użytek prywatny i publiczny. Prawo własności intelektualnej
w Internecie
6. Ochrona wizerunku, adresata korespondencji i tajemnicy źródeł
informacji. Prawo autorskie a reklama
7. Ochrona praw autorskich. Naruszenie praw autorskich – środki
ochrony prawnej
8. Postępowanie administracyjne i sądowo-administracyjne w sprawach
własności przemysłowej, Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej,
Rzecznicy patentowi, Postępowanie przed Urzędem Patentowym,
postępowanie sądowe 5
LITERATURA
1. Prawo własności intelektualnej, J. Sieńczyło-
Chlabicz , Wydawca: Wolters Kluwer Polska SA,
Warszawa 2015.
2. Prawo autorskie i prawa pokrewne, Janusz Barta,
Ryszard Markiewicz, Wydawca: Wolters Kluwer
Polska SA, Warszawa 2017.
3. Prawo patentowe, Justyna Ożegalska-Trybalska,
Joanna Uchańska, Piotr Kostański, Elżbieta Traple
(red. naukowy), Paweł Podrecki, Michał du Vall, Paweł
du Vall, Wydawca: Wolters Kluwer Polska SA,
Warszawa 2017. 6
TEMAT 1:
Przedmiot i podmiot prawa autorskiego i praw
pokrewnych. Podstawowe definicje z zakresu
ochrony własności intelektualnej. Aktualny
stan ochrony własności intelektualnej w
świetle przepisów polskich i unijnych.
ZAGADNIENIA:
1. Historia patentu
2. Podstawowe definicje z zakresu ochrony własności
intelektualnej
3. Formy ochrony własności intelektualnej
4. Rodzaje i zakres ochrony
5. Patenty i wynalazki
6. Wzory użytkowe i przemysłowe
7. Aktualny stan ochrony własności intelektualnej w
świetle przepisów polskich i unijnych. 7
Wyraz patent wywodzi się z języka
łacińskiego, stanowiąc skrót wyrażenia
litterae patentes
oznaczającego
list otwarty
HISTORIA PATENTU
8
Najstarszy zidentyfikowany przywilej
o charakterze patentowym i związany
z urządzeniem technicznym pochodzi z roku
1315, kiedy to król czeski Jan Luksemburczyk
nadał monopol konstruktorowi pompy
odwadniającej do kopalń. Beneficjent
przywileju (którym był prawdopodobnie
wynalazca) otrzymywać miał korzyści
uiszczane przez użytkownika kopalni. 9
Rok 1421 pomysł Filippo Brunelleschi prawo używania
wymyślonej przez niego łodzi, umożliwiającej transport ciężkich
bloków kamiennych we Florencji
Stwierdzając, że Filippo Brunelleschi, człowiek o najbardziej bystrym
intelekcie (...) wynalazł maszynę będącą rodzajem statku, przy pomocy
którego on sądzi, że może łatwo, każdym czasie, zastosować i przewieźć
przez rzekę Arno albo przez każdą inną rzekę lub wodę, ponosząc mniej
kosztów niż zwykle, i uzyskując w ten sposób wiele innych korzyści
handlowych i innych, oraz – że odmówił udostępnienia tej maszyny
osobom zainteresowanym [...] i mając na względzie, że jeżeli uzyskałby
jakieś przywileje (...) to ujawniłby wszystkim to, co utrzymuje w tajemnicy
(...) I pragnąc, żeby to, co jest ukryte i nie przynosi owoców wydostało się
na światło dzienne, aby przynieść korzyści zarówno Filippo, jak i
naszemu całemu krajowi, a także innym; Ustanowi się przywilej dla
wskazanego Filippo tak, że może go to pobudzić do żarliwości i jeszcze
większej gonitwy, i stymulować do bardziej misternych poszukiwań.
10
Pierwszy akt prawny na świecie regulujący nadawanie
uprawnień dla twórców nowych rozwiązań - ustawa wenecka
z roku 1409
„Są wśród nas ludzie wielkiego geniuszu, zdolni do
wynalezienia i odkrywania pomysłowych urządzeń;
i mając na uwadze wspaniałość i cnoty naszego Miasta,
więcej takich ludzi przybywa do nas każdego dnia z
różnych stron. Przeto, gdyby były przepisy dotyczące
prac i urządzeń odkrytych przez takich ludzi tak, że inni,
którzy mogliby je zobaczyć nie mogliby ich zbudować
i zabrać z sobą zaszczytu wynalazcy, więcej ludzi
ofiarowywałoby swój geniusz, dokonywałoby odkryć
i budowałoby urządzenia wielce użyteczne i przynoszące
korzyści naszej wspólnocie”.
11
Dlatego też:
Zostało postanowione, że na mocy uprawnień Rady, każda
osoba, która zbuduje nowe i pomysłowe urządzenie w tym
Mieście, które nie było wcześniej wytworzone w naszej
Wspólnocie, powiadomi o tym właściwy urząd, gdy zostanie to
urządzenie doprowadzone do doskonałości tak, że będzie
mogło być używane i obsługiwane. Będzie zabronione innej
osobie gdziekolwiek na naszych terytoriach i miastach
wytwarzanie dalszych urządzeń dostosowanych do niego lub
do niego podobnych, bez zgody i licencji autora, przez okres
10 lat. Jeżeli ktokolwiek zbuduje je naruszając ten zakaz,
wskazany autor i wynalazca będzie uprawniony do wezwania
go przed sędzią w tym Mieście, który nakaże temu
naruszycielowi zapłatę stu dukatów; a urządzenie zostanie
natychmiast zniszczone. Jednakże Rząd ma prawo używać
takie urządzenie lub przyrząd do własnych celów, ale pod
warunkiem, że jedynie autor może obsługiwać je. 12
PATENTY W POLSCE
Najstarszy przywilej o patentowym
charakterze został wydany – za sprawą
mieszczan Olkuskich – przez Władysława
Jagiełłę w latach dwudziestych XV wieku
na rzecz Piotra, mistrza sztuki ciesielskiej,
na wybudowanie maszyny odwadniającej,
przy której 12 ludzi zastąpić miało siłę
pociągową 20 koni.
13
2. PODSTAWOWE DEFINICJE Z ZAKRESU
OCHRONY WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ
autorskie prawo
w znaczeniu podmiotowym ogół przepisów zapewniających twórcom
dzieł ochronę ich uprawnień osobistych i majątkowych.
cytat
prawo, a nie utarta praktyka, określa na jakich zasadach wolno
cytować (czyli korzystać z fragmentów cudzego utworu) - otóż wolno
w celu: wyjaśniania, analizy krytycznej, nauczania lub "w zakresie
uzasadnionym prawami gatunku twórczości" przytaczać, w utworach
stanowiących samoistną całość, urywki utworów lub drobne utwory w
całości
czas ochrony
ograniczenie ochrony w czasie, dotyczy jedynie autorskich praw
majątkowych (osobiste są ochronione bezterminowo). Są one
chronione przez okres życia twórcy i przez 70 lat po jego śmierci
14
2. PODSTAWOWE DEFINICJE Z ZAKRESU
OCHRONY WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ
majątkowe prawa autorskie
autorowi przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu
i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do
wynagrodzenia za korzystanie z utworu
plagiat
najpoważniejsze naruszenie praw autorskich polegające na
przywłaszczeniu sobie cudzego autorstwa do całości utworu lub jego
części
umowa wydawnicza
na jej mocy autor zobowiązuje się do dostarczenia utworu wydawcy
i przeniesienia nań praw majątkowych do wydania / wydawania
utworu, natomiast wydawca zobowiązuje się do wydania utworu
i jego rozpowszechnienia oraz zapłacenia autorowi wynagrodzenia
15
2. PODSTAWOWE DEFINICJE Z ZAKRESU
OCHRONY WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ
utwór
każdy przejaw twórczości o indywidualnym charakterze, niezależnie
od postaci, wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia
Rodzaje utworów:
literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne, programy komputerowe,
plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego,
architektoniczne, urbanistyczne, muzyczne, sceniczne, choreograficzne,
pantomimiczne, audiowizualne.
Utwór jest dobrem niematerialnym (przeniesienie nawet całości autorskich
praw majątkowych do utworu nie jest wcale równoznaczne z przeniesieniem
własności oryginału dzieła, w którym utwór został utrwalony i odwrotnie).
Prawo chroni nie tylko ostateczną postać utworu lecz także jego plany,
zarysy, szkice, modele, projekty itp.
16
2. PODSTAWOWE DEFINICJE Z ZAKRESU
OCHRONY WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ
użytek osobisty
prawo zezwala na nieodpłatne korzystanie z już rozpowszechnionego utworu
- bez zezwolenia twórcy - w zakresie własnego użytku osobistego
(z wyjątkiem budowania według cudzego utworu architektonicznego). Krąg
osobisty ograniczony jest do osób pozostających w związku rodzinnym lub
towarzyskim
użytek publiczny
ustawa wprowadza ograniczenia łamiące monopol autorski na
rozporządzanie dziełem, uzasadnione celem społecznym w zakresie potrzeb
informacyjnych, oświatowych, naukowych i kulturalnych
17
WSKAZÓWKI DLA ORGANIZACJI KORZYSTAJĄCYCH Z UTWORÓW
a) w działalności wydawniczej
aby wydać jakikolwiek utwór (artykuł, referat, książkę itp.) w całości lub
części, należy uzyskać na to zgodę autora lub właściciela autorskich praw
majątkowych (chyba, że te już wygasły).
b) w działalności szkoleniowej
poza szczególnymi uprawnieniami instytucji naukowych i oświatowych
oraz ośrodków informacji i dokumentacji naukowo-technicznej (użytek
publiczny), powielanie artykułów lub książek dla celów szkolenia
pracowników własnych lub osób trzecich jest niedozwolone.
jeżeli instytucja organizująca szkolenie zamierza wykorzystać utwór, do
którego nie ma autorskich praw majątkowych, powinna: ustalić autora,
właściciela praw majątkowych, uzyskać zgodę uprawnionego na
wykorzystanie utworu i uzgodnić wysokość wynagrodzenia za
wykorzystanie w umówionym zakresie
18
2. PODSTAWOWE DEFINICJE Z ZAKRESU
OCHRONY WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ
ochrona autorskich praw majątkowych
Właściciel tych praw może od osoby, która naruszyła jego prawa:
1. żądać zaniechania naruszenia,
2. żądać wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej
wysokości stosownego wynagrodzenia z chwilą jego dochodzenia, lub
potrójnej jeśli naruszenie było zawinione,
3. w razie winy naruszyciela - wyrównania wyrządzonej szkody,
4. domagać się - na poczet należnego odszkodowania - przyznania przez sąd
przedmiotów służących do bezprawnego wytworzenia egzemplarzy
utworów lub przedmiotów, przy użyciu których dokonano naruszenia,
5. żądać od naruszającego, jeśli naruszenia dokonał w ramach działalności
gospodarczej podejmowanej w cudzym lub własnym imieniu (choćby na
cudzy rachunek), aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną z
przeznaczeniem na Fundusz Promocji Twórczości (suma ta nie może być
niższa niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści
odniesionych przez sprawcę z dokonanego naruszenia). 19
Wynalazki
Wzory użytkowe
Wzory przemysłowe
Znaki towarowe
Oznaczenia
Odkrycia naukowe
Utwory literackie, artystyczne, naukowe, itp.
Programy komputerowe
Know-how
3. Formy własności intelektualnej
20
FORMY OCHRONY WŁASNOŚĆ
INTELEKTUALNEJ
Formy sformalizowane
Patent - wynalazki
Prawa ochronne - wzory użytkowe, znaki towarowe,
topografie układów scalonych
Prawa z rejestracji - wzory przemysłowe, oznaczenia
geograficzne
Formy niesformalizowane
Prawa autorskie
Tajemnica - Know-how
Ochrona „z ujawnienia” - część wzorów
przemysłowych
22
Jeden produkt - wiele form własności intelektualnej
OPATENTOWANA METODA
OTWIERANIA
ZNAK TOWAROWY
Efekt pracy plastyka
PRAWO AUTORSKIE
ZAREJESTROWANY
WZÓR PRZEMYSŁOWY
TECHNOLOGIA WYTWARZANIE
NAPOJU OKRYTA TAJEMNICĄ FIRMY
23
Ochrona sformalizowana
Ochrona niesformalizowana
PODZIAŁ FORMALNY OCHRONY
WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNEJ
24
OCHRONA SFORMALIZOWANA
Aby uzyskać prawa ochronne na dany przedmiot
własności intelektualnej konieczne jest spełnienie
warunków określonych w przepisach prawa oraz
wykonanie pewnych czynności nie związanych z
procesem twórczym. – Patent,
– Wzór użytkowy,
– Znak towarowy,
– Układ scalony
25
OCHRONA NIESFORMALIZOWANA
Przepisy prawa gwarantują ochronę własności
intelektualnej oraz określają jej zakres jak również
sankcje za naruszenie praw właściciela
– Utwór literacki,
– Obraz,
– Utwór muzyczny,
– Tajemnica firmowa
– itp.
26
ZAKRES OCHRONY
Każdy przedmiot ochrony charakteryzuje się pewnym zakresem ochrony pod względem merytorycznym i formalnym
Autorstwo – niezależnym od okoliczności
Terytorialnym – gdzie jest chroniony
Czasowym – kiedy jest chroniony
Formalnym – jakie czynności formalne trzeba wykonać lub wykonano aby podlegał
ochronie
27
AUTOR / TWÓRCA
Autorstwo utworu nie może być przypisane innej osobie niż ta, która stworzyła dany utwór. Związek twórczy autora z dziełem jest nierozerwalny.
To samo dotyczy twórcy rozwiązania technicznego.
Autorstwo nie jest ograniczona terytorialnie i czasowo
Autorstwo nie jest równoznaczne z posiadaniem utworu lub rozwiązania technicznego, lub jego dysponowaniem
28
ZAKRES TERYTORIALNY
Ochrona własności intelektualnej może być
ograniczona terytorialnie
– Patent obowiązuje tylko na terytorium kraju, w którym
został udzielony
– Autorskie prawa majątkowe obowiązują tylko w
krajach gdzie utwór został upubliczniony
– Znak unijny obowiązuje tylko na terytorium Unii
– Ochrona firmy obowiązuje tylko na terytorium, na
którym on działa
29
ZAKRES CZASOWY
Ochrona własności intelektualnej może być ograniczona czasowo
– Patent może obowiązywać nie dłużej niż 20 lat
– Ochrona znaku towarowego trwa 10 lat, ale może być przedłużana w nieskończoność na kolejne 10-cio letnie okresy
– Autorskie prawa majątkowe obowiązują 70 lat po śmierci autora (lub ostatniego ze współautorów)
– Czas ochrony Know-how może być określony w umownie
30
ZAKRES FORMALNY
Ochrona własności intelektualnej może być uzależniona od spełnienia określonych czynności
Przykład 1: Patent – Ochronie może podlegać rozwiązanie spełniające
wymagania określone przepisami prawa
– Aby uzyskać ochronę patentową konieczne jest dokonanie zgłoszenia, wnoszenie opłat itp.
Przykład 2: Know-how – Ochronie podlega tylko to co została zapisane w
umowie lub podane do wiadomości w sposób nie budzący wątpliwości, że stanowi część Know-how
31
PATENTY - WYNALAZKI
Przedmiotem wynalazku może być tylko
rozwiązanie techniczne
Nowość - rozwiązanie musi być nowe w
skali światowej
Wynalazek musi posiadać poziom
wynalazczy
Wynalazek musi nadawać się do
przemysłowego stosowania
32
NIE UZNAJE SIĘ ZA WYNALAZKI
W SZCZEGÓLNOŚCI:
odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych,
wytworów o charakterze jedynie estetycznym,
planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier,
wytworów, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki,
programów dla maszyn cyfrowych,
przedstawienia informacji.
33
WYNALAZKI WYŁĄCZONE Z OCHRONY
których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym, lub dobrymi obyczajami: nie uważa się jednak za sprzeczne z porządkiem publicznym korzystania z wynalazku tylko dlatego, że jest zabronione przez prawo,
dotyczące odmian roślin i ras zwierząt oraz czysto biologicznych sposobów hodowli roślin i zwierząt (z wyłączeniem sposobów mikrobiologicznych i wytworów uzyskiwanych takimi sposobami),
dotyczące sposobów leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi i terapeutycznymi oraz sposoby diagnostyki stosowane na ludziach lub zwierzętach (nie dotyczy produktów np. substancji, mieszanin stosowanych w leczeniu lub diagnostyce).
34
WZORY UŻYTKOWE
Nowe i użyteczne rozwiązanie techniczne
dotyczące kształtu, budowy lub
zestawienia przedmiotu o trwałej postaci.
35
NIE UZNAJE SIĘ ZA WZORY UŻYTKOWE:
wytworów o charakterze jedynie estetycznym,
planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier,
wytworów, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki
36
WZORY UŻYTKOWE
Wzór użytkowy może dotyczyć tylko jednego
rozwiązania
Nie udziela się praw ochronnych na wzór użytkowy,
którego wykorzystywanie byłoby sprzeczne z
porządkiem publicznym, lub dobrymi obyczajami: nie
uważa się jednak za sprzeczne z porządkiem
publicznym korzystania ze wzoru tylko dlatego, że
jest zabronione przez prawo,
37
WZÓR PRZEMYSŁOWY
nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację
wytwór - każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, w tym:
złożony (z wymienialnych części)
część składowa widoczna w wytworze złożonym
część składowa - jako przedmiot samodzielnego obrotu
obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych,
38
TOPOGRAFIE UKŁADÓW
SCALONYCH
Topografią układu scalonego jest:
rozwiązanie polegające na przestrzennym, wyrażonym w dowolny
sposób rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest
elementem aktywnym, oraz wszystkich lub części połączeń układu
scalonego.
40
KNOW - HOW
parametry technologiczne, receptury, instrukcje, modele, wzorce,
umiejętności, doświadczenia,
metody kontroli,
nie opatentowane wynalazki,
wynalazki nie posiadające zdolności patentowej,
ulepszenia i udoskonalenia,
informacje handlowe.
41
TAJEMNICA
Znaczna część wiedzy technicznej jest objęta tajemnica firmową i nie jest nigdy ujawniana osobom trzecim
Dla zachowania tajemnicy konieczne jest zastosowanie procedur gwarantujących, że wiedza chroniona tajemnicą nie będzie ujawniana
Jest to najskuteczniejsza metoda zachowania monopolu na wiedzę ale równocześnie najbardziej bezbronna przed wykorzystaniem przez konkurencję jeżeli zostanie ujawniona
42
PROJEKT RACJONALIZATORSKI
za projekt racjonalizatorski może być uznane każde rozwiązanie nadające się do wykorzystania, nie będące wynalazkiem, wzorem użytkowym, wzorem przemysłowym lub topografią układu scalonego
jakie rozwiązania i przez kogo dokonane są uznawane za projekt racjonalizatorski określa samodzielnie przedsiębiorca w regulaminie
w szczególnych przypadkach projekt racjonalizatorski może stać się częścią Know-how
43
KOMU PRZYSŁUGUJĄ PRAWA
WYŁĄCZNE
Prawa pierwotne
Prawa wyłączne przysługują z mocy prawa twórcom rozwiązań lub utworów,
Prawa twórców do praw wyłącznych są w szczególnych sytuacjach ograniczone z mocy prawa lub na drodze umowy
Prawa współtwórców są takie same jak twórców indywidualnych i podlegają takim samym ograniczeniom
45
KIEDY PRAWA DO ROZWIĄZANIA
PRZYSŁUGUJĄ PRACODAWCY
Jeżeli rozwiązanie (wynalazek, wzór) zostały dokonane w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy prawo do tego rozwiązania przysługuje pracodawcy
Jeżeli w umowie pomiędzy przedsiębiorcą a twórcą postanowiono, że właścicielem praw wyłącznych będzie przedsiębiorca.
Uwaga: zasada ta dotyczy tylko twórców, którzy nie są pracownikami przedsiębiorcy lub z zakres ich obowiązków nie wynika, że powinni dokonać rozwiązania stanowiącego przedmiot praw wyłącznych
W żadnym wypadku twórca nie traci praw do wynagrodzenia i wymieniania jako twórcy
46
PRAWO WŁASNOŚCI A
WYNAGRODZENIE TWÓRCY
Twórca, który z mocy prawa utracił prawa własności nie traci praw do wynagrodzenia z tytułu eksploatacji jego rozwiązania
Wysokość wynagrodzenia powinna być ustalana w słusznej proporcji do korzyści i może być przedmiotem:
indywidualnej umowy,
regulaminu wynagradzania
Roszczenia dotyczące wysokości wynagrodzenia mogą być przedmiotem postępowania sądowego
Wynagrodzenia twórców w przypadku gdy twórca przekazał lub sprzedał swoje prawa przedsiębiorcy powinny być określane w umowie sprzedaży, cesji itp.
47
Źródła praw autorskich Międzynarodowe regulacje prawne
1. Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1883 r.
zmieniona w Brukseli dnia 14 grudnia 1900 r., w Waszyngtonie dnia 2 czerwca 1911 r., w
Hadze dnia 6 listopada 1925 r., w Londynie dnia 2 czerwca 1934 r., w Lizbonie dnia 31
października 1958 r. i w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r. - Akt sztokholmski z dnia 14 lipca
1967 r. (Dz. U. z 1975 r. Nr 9, poz. 51)
2. Układ o współpracy patentowej sporządzony w Waszyngtonie dnia 19 czerwca 1970 r.,
poprawiony dnia 2 października 1979 r. i zmieniony dnia 3 lutego 1984 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr
70, poz. 303 + załącznik)
3. Porozumienie madryckie o międzynarodowej rejestracji znaków z dnia 14 kwietnia 1891
r. zrewidowane w Brukseli dnia 14 grudnia 1900 r., w Waszyngtonie dnia 2 czerwca 1911 r., w
Hadze dnia 6 listopada 1925 r., w Londynie dnia 2 czerwca 1934 r., w Nicei dnia 15 czerwca
1957 r. i w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r. oraz zmienione dnia 2 października 1979 r. (Dz.
U. z 1993 r. Nr 116, poz. 514)
4. Protokół do Porozumienia madryckiego o międzynarodowej rejestracji znaków
sporządzony w Madrycie dnia 27 czerwca 1989 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 13, poz. 129)
5. Porozumienie strasburskie dotyczące międzynarodowej klasyfikacji patentowej,
sporządzone w Strasburgu dnia 24 marca 1971 r. i zmienione następnie dnia 28 września
1979 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 63, poz. 579)
6. Porozumienie nicejskie dotyczące międzynarodowej klasyfikacji towarów i usług dla
celów rejestracji znaków, podpisane w Nicei dnia 15 czerwca 1957 r., zrewidowane w
Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r. i w Genewie dnia 13 maja 1977 r. oraz zmienione dnia 28
września 1979 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 63, poz. 583)
50
Źródła praw autorskich Międzynarodowe regulacje prawne
7. Porozumienie wiedeńskie ustanawiające międzynarodową klasyfikację elementów
graficznych znaków, sporządzone w Wiedniu dnia 12 czerwca 1973 r. i zmienione dnia 1
października 1985 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 172, poz. 1669)
8. Konwencja o udzielaniu patentów europejskich (Konwencja o patencie europejskim),
sporządzona w Monachium dnia 5 października 1973 r., zmieniona aktem zmieniającym artykuł 63
Konwencji z dnia 17 grudnia 1991 r. oraz decyzjami Rady Administracyjnej Europejskiej Organizacji
Patentowej z dnia 21 grudnia 1978 r., 13 grudnia 1994 r., 20 października 1995 r., 5 grudnia 1996 r.
oraz 10 grudnia 1998 r., wraz z Protokołami stanowiącymi jej integralną częścią (Dz. U. z 2004 r. Nr
79, poz. 737),
9. Akt z dnia 29 listopada 2000 r. rewidujący Konwencję o udzielaniu patentów europejskich,
sporządzoną w Monachium dnia 5 października 1973 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 236, poz. 1736) Zmiana
zasady 53 ust. 3 Regulaminu wykonawczego wchodząca w życie z dniem 1 kwietnia 2012 r.
10. Traktat singapurski o prawie znaków towarowych i regulamin do Traktatu singapurskiego o
prawie znaków towarowych, przyjęte w Singapurze dnia 27 marca 2006r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 100,
poz. 838), zmiany regulaminu do Traktatu singapurskiego o prawie znaków towarowych, przyjętego
w Singapurze dnia 27 marca 2006 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 77 i 78)
11. Porozumienie haskie w sprawie międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych,
przyjęte w Genewie dnia 2 lipca 1999 r. - Akt genewski z dnia 2 lipca 1999 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr
198, poz. 1522)
12. Porozumienie z Locarno ustanawiające międzynarodową klasyfikację wzorów
przemysłowych, podpisane w Locarno dnia 8 października 1968 r., zmienione dnia 28 września
1979 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 461)
13. Umowa o Wyszehradzkim Instytucie Patentowym, sporządzona w Bratysławie dnia 26 lutego
2015 r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 43)
51
Źródła praw autorskich Przepisy krajowe
1. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (tekst jednolity z
2017 r., poz. 776)
2. Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o ratyfikacji Aktu z dnia 29 listopada 2000 r.
rewidującego Konwencję o udzielaniu patentów europejskich (Dz. U. Nr 183, poz.
1520)
3. Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o dokonywaniu europejskich zgłoszeń patentowych
oraz skutkach patentu europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2016 r.
poz. 2)
4. Ustawa z dnia 19 września 2003 r. - o ratyfikacji Konwencji o udzielaniu patentów
europejskich, sporządzonej w Monachium dnia 5 października 1973 r., zmienionej aktem
zmieniającym art. 63 Konwencji z dnia 17 grudnia 1991 r. oraz decyzjami Rady
Administracyjnej Europejskiej Organizacji Patentowej z dnia 21 grudnia 1978 r., 13
grudnia 1994 r., 20 października 1995 r., 5 grudnia 1996 r. oraz 10 grudnia 1998 r., wraz z
protokołami stanowiącymi jej integralną część (Dz. U. Nr 193, poz. 1885)
5. Ustawa z dnia 30 maja 2008 r. o ratyfikacji Aktu genewskiego Porozumienia
haskiego w sprawie międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych,
przyjętego w Genewie dnia 2 lipca 1999 r. (Dz. U. Nr 130, poz. 827)
6. Ustawa z dnia 30 maja 2008 r. o ratyfikacji Traktatu singapurskiego o prawie
znaków towarowych i regulaminu do Traktatu singapurskiego o prawie znaków
towarowych, przyjętych w Singapurze dnia 27 marca 2006 r. (Dz. U. Nr 133, poz. 842)
7. Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o ratyfikacji Umowy o Wyszehradzkim Instytucie
Patentowym, sporządzonej w Bratysławie dnia 26 lutego 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz.
1325) 52
Źródła praw autorskich Przepisy wykonawcze do ustawy Prawo własności przemysłowej
1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 sierpnia 2001 r. w sprawie opłat związanych z
ochroną wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych,
oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych (Dz. U. Nr 90, poz. 1000; z 2004 r. Nr
35, poz. 309; z 2008 r. Nr 41, poz. 241; z 2016 r. poz. 1623)
2. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 września 2001 r. w sprawie dokonywania i
rozpatrywania zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych (Dz. U. Nr 102, poz. 1119; z 2005 r. Nr
109, poz. 910; z 2015 r. poz. 366 oraz z 2016 r. poz. 1840)
3. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 października 2001 r. w sprawie dokonywania
i rozpatrywania zgłoszeń topografii układów scalonych (Dz. U. Nr 128, poz. 1413)
4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu
działania Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 8, poz. 59, z 2011 r. Nr 129,
poz. 737)
5. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 2002 r. w sprawie dokonywania i
rozpatrywania zgłoszeń wzorów przemysłowych (Dz. U. Nr 40, poz. 358, cz. 1, cz. 2, cz. 3; z 2005
r. Nr 106, poz. 893; z 2015 r. poz. 176, z 2016 r. poz. 1780)
6. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 kwietnia 2002 r. w sprawie dokonywania i
rozpatrywania zgłoszeń oznaczeń geograficznych (Dz. U. Nr 63, poz. 570)
7. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 czerwca 2002 r. w sprawie aplikacji
eksperckiej i asesury oraz oceny wykonywanych przez asesora czynności eksperta w Urzędzie
Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 91, poz. 810)
8. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 lipca 2002 r. w sprawie wynalazków i wzorów
użytkowych dotyczących obronności lub bezpieczeństwa Państwa (Dz. U. Nr 123, poz. 1056)
9. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 czerwca 2004 r. w sprawie nadania statutu
Urzędowi Patentowemu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 140, poz. 1484; z 2010 r. Nr 41, poz.
237 oraz z 2016 r. poz. 1450) 53
Źródła praw autorskich Przepisy wykonawcze do ustawy Prawo własności przemysłowej
10. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 listopada 2004 r. w sprawie mnożników
stosowanych do ustalenia wysokości wynagrodzenia ekspertów, asesorów i aplikantów
eksperckich oraz stawek dodatków w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej
(Dz. U. Nr 240, poz. 2411; z 2009 r. Nr 149, poz. 1204)
11. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 9 września 2016 r. w sprawie składania i
rozpatrywania wniosków o udzielenie dodatkowego prawa ochronnego dla produktów
leczniczych i produktów ochrony roślin (Dz. U. poz. 1482)
12. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 września 2016 r. w sprawie wzorów
dokumentów patentowych, dodatkowych świadectw ochronnych, świadectw
ochronnych, świadectw rejestracji oraz dowodów pierwszeństwa wydawanych przez
Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. poz. 1659)
13. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 28 października 2016 r. w sprawie
dokonywania zgłoszeń wynalazków, produktów leczniczych, produktów ochrony roślin,
wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń
geograficznych i topografii układów scalonych oraz prowadzenia korespondencji w
postaci elektronicznej (Dz. U. poz. 1805)
14. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 grudnia 2016 r. w sprawie dokonywania
i rozpatrywania zgłoszeń znaków towarowych (Dz. U. poz. 2053)
15. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 12 stycznia 2017 r. w sprawie rejestrów
prowadzonych przez Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. poz. 115)
Inne
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 maja 2003 r. w sprawie odznaki honorowej „Za
Zasługi dla Wynalazczości”, jej wzoru, zasad i trybu nadawania oraz sposobu noszenia
(Dz. U. Nr 112, poz. 1062) 54
PRZEDMIOT PRAWA AUTORSKIEGO
Przedmiot prawa autorskiego jest każdy
przejaw działalności twórczej o
indywidualnym charakterze, ustalony w
jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości,
przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór)
55
UTWÓR NAUKOWY
Utwór naukowy podlega ochronie prawno autorskiej na
takich samych zasadach jak każdy inny utwór.
Nieco słabsza jest ochrona treści takiego utworu gdyż jego
celem jest niereglamentowane udostępnianie wiedzy, a
zatem korzystanie z wiedzy zawartej w tego typu utworach
jest dozwolone w szerszym zakresie niż ma to miejsce w
przypadku innych utworów.
Przykład treść powieści a scenariusz filmu versus odkrycie
naukowe – i jego wykorzystanie w pracy badawczej
Nieco odmienne są również prawa pracodawcy do takiego
utworu.
56
1. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili
ustalenia, chociażby miał postać nie ukończoną.
2. Wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania
nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do
wynagrodzenia za korzystanie z utworu przysługuje tylko
twórcy.
3. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia
jakichkolwiek formalności.
4. Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia;
nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i
zasady działania oraz koncepcje matematyczne.
Istota ochrony prawami autorskimi
57
Autorskie prawa osobiste przysługują wyłącznie autorowi, są niezbywalne i obejmują:
• autorstwo utworu,
• oznaczanie utworu (oraz jego kopii) imieniem i
nazwiskiem autora,
• nienaruszalność treści i formy,
• decyzja o jego pierwszym publicznym udostępnieniu, • prawo do wynagrodzenia,
• nadzór nad sposobem korzystania z utworu.
Autorskie prawa majątkowe przysługują autorowi lub osobie, która nabyła je od autora,
mogą stanowić przedmiot obrotu i obejmują w szczególności:
• prawo do wynagrodzenia,
• zwielokrotnianie utworu,
• prawo do rozpowszechniania,
• prawo czerpania korzyści ze obrotu utworem
Rodzaje praw autorskich
58
Prawo do utworów Utwór
dokonany:
• w wyniku obowiązków służbowych
• w wyniku realizacji zamówienia
Prawa pracodawcy
- wszystkie prawa
majątkowe
Prawa twórcy
• z własnej inicjatywy autora • poza jakąkolwiek umową
Tylko prawa
osobiste
59
PRAWO DO UTWORÓW
Autorskie prawa osobiste przysługują wyłącznie autorowi
Autorskie prawa majątkowe przysługują autorowi
Autorskie prawa majątkowe przysługują PRACODAWCY jeżeli utwór powstał w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, a umowa o pracę nie stanowi inaczej Stosowny zapis nie musi być umieszczony w umowie o pracę ale może wyniknąć z regulaminu pracy, układu zbiorowego, zakresu obowiązków, polecenia służbowego, o ile utwór powstał w wyniku zgodnego zamiaru stron Uwaga 1: Nie można sugerować się:
- miejscem stworzenia dzieła (bo w pracy, bo w domu),
- środkami technicznymi (bo komputer w pracy, bo w domu)
Uwaga 2: Polecenia służbowe nie mogą być wydawane dowolnie, ich granice stanowi cel zatrudnienia
60
KIEDY AUTORSKIE PRAWA
MAJĄTKOWE PRZYSŁUGUJĄ
PRACODAWCY
Jeżeli utwór powstał w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy i zgodnej woli stron prawa majątkowe do tego utworu przysługują pracodawcy.
Uwaga: Prawo pracodawcy może ulec „wygaszeniu” w odniesieniu do utworu przeznaczonego do rozpowszechniania. Jeżeli w terminie 2 lat od daty przyjęcia utworu (plus dodatkowy termin wyznaczony przez twórcę) pracodawca nie przystąpi do jego rozpowszechniania - prawa majątkowe wracają do twórcy.
Autorskie prawa majątkowe do utworów zbiorowych przysługują producentowi lub wydawcy. Ale prawa do poszczególnych części mających samodzielne znaczenie przysługują twórcom.
61
AUTORSKIE PRAWA MAJĄTKOWE
Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa
osobiste chronią nieograniczoną w czasie i
niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z
utworem, a w szczególności prawo do:
1) autorstwa utworu;
2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub
pseudonimem albo do udostępniania
go anonimowo;
3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego
rzetelnego wykorzystania;
4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu
publiczności;
5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu. 62
AUTORSKIE PRAWA MAJĄTKOWE
1. Twórcy i jego spadkobiercom, w przypadku dokonanych zawodowo
odsprzedaży oryginalnych egzemplarzy utworu plastycznego lub
fotograficznego, przysługuje prawo do wynagrodzenia stanowiącego
sumę poniższych stawek:
1) 5 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale do
równowartości 50.000 euro, oraz
2) 3 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od
równowartości 50.000,01 euro do równowartości 200.000 euro, oraz
3) 1 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od
równowartości 200.000,01 euro do równowartości 350.000 euro, oraz
4) 0,5 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od
równowartości 350.000,01 euro do równowartości 500.000 euro, oraz
5) 0,25 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale
przekraczającym równowartość 500.000 euro
– jednak nie wyższego niż równowartość 12.500 euro.
63
AUTORSKIE PRAWA MAJĄTKOWE
1. Producenci i importerzy:
1) magnetofonów, magnetowidów i innych podobnych urządzeń,
2) kserokopiarek, skanerów i innych podobnych urządzeń reprograficznych
umożliwiających pozyskiwanie kopii całości lub części egzemplarza
opublikowanego utworu,
3) czystych nośników służących do utrwalania, w zakresie własnego użytku
osobistego, utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, przy użyciu
urządzeń wymienionych w pkt 1 i 2
– są obowiązani do uiszczania, określonym zgodnie z ust. 5, organizacjom
zbiorowego zarządzania, działającym na rzecz twórców, artystów
wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów oraz wydawców,
opłat w wysokości nieprzekraczającej 3 % kwoty należnej z tytułu sprzedaży
tych urządzeń i nośników.
64
AUTORSKIE PRAWA MAJĄTKOWE
2. Z kwoty uzyskanej z tytułu opłat ze sprzedaży magnetofonów i innych
podobnych urządzeń oraz związanych z nimi czystych nośników przypada:
1) 50 % – twórcom;
2) 2) 25 % – artystom wykonawcom;
3) 25 % – producentom fonogramów.
3. Z kwoty uzyskanej z tytułu opłat ze sprzedaży magnetowidów i innych
podobnych urządzeń oraz związanych z nimi czystych nośników
przypada:
1) 35 % – twórcom;
2) 25 % – artystom wykonawcom;
3) 40 % – producentom wideogramów.
4. Z kwoty uzyskanej z tytułu opłat ze sprzedaży urządzeń reprograficznych
oraz
związanych z nimi czystych nośników przypada:
1) 50 % – twórcom;
2) 50 % – wydawcom.
65
PRAWO WŁASNOŚCI A
WYNAGRODZENIE TWÓRCY
Autor, który z mocy prawa utracił prawa własności nie traci praw do wynagrodzenia z tytułu eksploatacji jego utworu.
Wysokość wynagrodzenia powinna być ustalana w słusznej proporcji do korzyści i może być przedmiotem:
indywidualnej umowy,
regulaminu wynagradzania
Roszczenia dotyczące wysokości wynagrodzenia mogą być przedmiotem postępowania sądowego
Wynagrodzenia autora w przypadku gdy autor przekazał lub sprzedał swoje prawa przedsiębiorcy powinny być określane w umowie sprzedaży, cesji itp.
66
ODRĘBNE CECHY OCHRONY PROGRAMÓW
KOMPUTEROWYCH
chroniony jest kod programu jako forma wyrazu, a nie algorytm stanowiący podstawę programu.
wzmocniona pozycji pracodawcy,
radykalne ograniczenie praw,
odmienne uregulowanie ograniczeń zakresu prawa dozwolonego użytku
- brak ustawowej licencji na rzecz użytku prywatnego,
- sporządzenie adaptacji wymaga zgody uprawnionego,
67
DOMENA PUBLICZNA
Każda informacja podana do publicznej wiadomości może przejść do domeny publicznej o ile nie będzie ograniczona prawami autorskimi lub patentem.
Wiedza opublikowana staje się domeną publiczną
Wiedza wchodząca w skład domeny publicznej może być wykorzystana w nieograniczonym zakresie
68
PLAGIAT
Jest to najpoważniejsze naruszenia praw
autorskich Może polegać na
przywłaszczeniu sobie cudzego autorstwa do całości utworu lub jego części.
podpisaniu cudzego dzieła swoim nazwiskiem, pragnąc uchodzić za jego twórcę
na włączeniu do swego utworu fragmentów utworu innych osób, bez zaznaczenia
tego w swym utworze
wykorzystaniu fabuły, kluczowego pomysłu itp.
Plagiat stanowi naruszenie osobistych jak również majątkowych praw
autora.
Osoba winna dokonania plagiatu ponosi odpowiedzialność karną i cywilną.
69
PLAGIAT
Plagiat jest na ogół efektem świadomego działania.
W pewnych obszarach twórczości może zaistnieć
nieświadomy lub niezamierzony przez twórcę
plagiat.
Nieświadomy lub niezamierzony plagiat będzie
jednak w dalszym ciągu plagiatem.
Nieświadomość popełnienia plagiatu może jedynie
stanowić okoliczność łagodzącą.
70
CYTAT
Cytatem jest każde zapożyczenie i włączenie do
własnego utworu fragmentu utworu innej osoby.
Prawo nie definiuje pojęcia „cytat” w sposób
jednoznaczny mówi się jedynie o dopuszczalności
cytowania "w zakresie uzasadnionym
wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub
prawami gatunku twórczości".
71
CYTAT
Cytatem może być fragment cudzego utworu lub
nawet drobny utwór w całości (np. fraszka).
Z jednej strony prawo nie definiuje jaką część
cytowanego utworu traktuje się jako cytat.
Z drugiej strony jeżeli zapożyczony fragment
przekracza granice dozwolonego cytatu wymaga
uzyskania dodatkowej zgody na włączenie
zapożyczonego utworu lub jego części i zapłacenia
odpowiedniego wynagrodzenia.
72
CYTAT
Brak jest ogólnych kryteriów oceny kiedy cytat jest
uzasadniony dlatego przy autoocenie czy dany
fragment cudzego dzieła jest tylko cytatem można
kierować się następującymi kryteriami: Czy cytowany fragment jest niezbędny dla wyjaśnienia stawianej przeze
mnie tezy?
Czy zastępuje treści, które ja chcę wyrazić? Czy je objaśnia?
Czy cytat podkreśla rangę problemu czy tylko podnosi prestiż mojego
utworu?
Czy jest zachowana równowaga pomiędzy moimi treściami a cytatami?
73
CYTAT
Cytując fragment cudzego utworu musimy spełnić następujące warunki:
Cytat musi być wyraźnie zaznaczony w treści utworu,
Podanie autora cytatu,
Podanie źródła z którego utwór został zaczerpnięty.
Wyraźne wskazanie zmian jeżeli zostały dokonane ( np. opuszczenie nieistotnego fragmentu, zastąpienie nazwiska inicjałami itp.)
Przytaczany cytat nie może zmieniać intencji jego autora (np. wyrwane z kontekstu zdanie może całkowicie zmieniać intencję autora)
Niezachowanie tych podstawowych zasad stanowi naruszenie praw autorskich w niektórych przypadkach może być traktowane jako plagiat.
74