Metodologia badań psychologicznych

Zajęcia 2„Teoria to kwintesencja praktyki”

Karol Wolski

Poznanie naukowe

• Nadrzędnym i najogólniejszym celem poznania naukowe jest dotarcie do prawdy– Cele zewnętrzne – wynikają one z tego jaką rolę

pełni nauka w społeczeństwie, do czego można ją wykorzystać -> badania stosowane

– Cele wewnętrzne – cele wynikające z samej nauki jako takiej, cele czysto poznawcze -> badania podstawowe

CZYM RÓŻNI SIĘ POZNANIE NAUKOWE OD SZTUKI/POEZJI/LITERATURY?

Jaką prawdę „kocha” naukowiec? (Such, 1973)

• Mającą wysoką wartość informatywną– Im więcej treści o świecie zawiera dane twierdzenie, tym

więcej można wyprowadzić z niego różnych konsekwencji, tym łatwiej będzie je sprawdzić podczas kolejnych badań

• Ogólność– Im bardziej ogólne jest nasze twierdzenie tym więcej

wniosków da się z niego wyprowadzić i skonfrontować z rzeczywistością• Jest tak, że w polu grawitacyjnym wszystkie przedmioty spadają w

dół• Jest tak, że w polu grawitacyjnym wszystkie kamienie spadają w

dół

Jaką prawdę „kocha” naukowiec? (Such, 1973)

• Ścisłą – Matematyzacja nauki, matematyczne ujęcie twierdzeń

nadaje im ścisłości i pozwala na wyprowadzanie precyzyjnych wniosków

• Prostą– Prostota logiczna i matematyczna (ich negatywny związek)– Nauka dąży to formułowania jak najprostszych logicznie

teorii, to wiąże się z ich matematycznym skomplikowaniem

– Brzytwa Ockhama• Pewną

Jak naukowiec dąży do prawdy?

• Schemat poznania naukowego

Fakty

Teoria

Przewidywanie

fakty

Punktem wyjścia i punktem docelowym w nauce

są zawsze fakty

„Teoria to kwintesencja praktyki”

Jak naukowiec prowadzi badanie? (Brzeziński, 2003)

1. Sformułowanie problemu badawczego (pytania badawczego) oraz hipotezy badawczej

2. Określenie zmiennych zależnych, niezależnych oraz innych istotnych dla Y

3. Operacjonalizacja zmiennych4. Wybór modelu badawczego– Model eksperymentalny, model korelacyjny

5. Wybór modelu statystycznego6. Akceptacja lub odrzucenie hipotezy7. Ocena, interpretacja i generalizacja wyników

Skąd biorą się problemy badawcze?

• Z doświadczenia• Z obserwacji• Z literatury naukowej • Ze źródeł pozanaukowych• ……• Z ciekawości lub potrzeby

• „Potrzeba matką wynalazków”

Jak sformułować pytanie badawcze?

• Zdanie musi mieć formę pytania– Pytania rozstrzygające – „czy…..” Odpowiedź w

formie TAK lub NIE– Pytania dopełnienia „Kiedy…. O ile… w jakich

warunkach…?”• Pytanie powinno być– Zrozumiałe, proste, jasne (przynajmniej dla

wtajemniczonych)– Możliwe do rozstrzygnięcia

Pytamy np. o inteligencję czyli o co?

• Konstrukt teoretyczny – to idealny obiekt lub proces o pewnych właściwościach, wymyślonych przez badacza. Konstrukty teoretyczne pozwalają nam na lepsze zrozumienie rzeczywistości. – Czy ktoś widziała kiedyś inteligencję chodzącą po

ulicy? – Motywacja, inteligencja, pamięć, kreatywność itd.

Jak naukowiec formułuje hipotezy?

• Hipoteza badawcza (Francuz, Mackiewicz, 2007) – to zdanie twierdzące, dotyczące przewidywanego wyniku eksperymentu/innego badania, skonstruowanego aby odpowiedzieć na pytanie badawcze

Jak naukowiec formułuje hipotezy?

• Hipotezy muszą być:– Sprawdzalne– Adekwatną odpowiedzią na problem badawczy– Najprostszą możliwą odpowiedzią na problem

badawczy – im prostsze tym łatwiej je sprawdzić– Tak sformułowane aby można je było przyjąć lub

odrzucić– Sformułowane na „odpowiednim” poziomie

ogólności

Operacjonalizacja zmiennych

• Operacjonalizacja - to procedura nadawania empirycznego znaczenia/sensu terminon teoretycznym, czyli tworzenie terminów empirycznych, poszukiwanie empirycznych odpowiednich dla terminów teoretycznych

Operacjonalizacja zmiennych

• Etapy operacjonalizacji– Rekonstrukcja czynnika teoretycznego– Konceptualizacja wielkości, dobranie wskaźników

oraz konstruowanie zmiennej– Dobór narzędzia pomiarowego i pomiar

Jeszcze raz o hipotezach

• Hipoteza operacyjna: jest to hipoteza badawcza wyrażona w terminach operacyjnych– Inteligencja jest pozytywnie związana z

neurotyzmem– Inteligencja mierzona testem Ravena jest

pozytywnie związana z neurotyzmem mierzonym za pomocą testu NEO-PI-R

Rozumowanie dedukcyjne a indukcyjne

• Indukcja: od szczegółu do ogółu: wyjaśnianie zjawisk poprzez odwołanie się do ich powtarzalności – Przez ostanie X lat wschodziło słońce, jutro wzejdzie

więc po raz kolejny– Indukcja jest rozumowanie zawodnym

• Dedukcja: od ogółu do szczegółu: rozumowanie polegające na wyprowadzaniu wniosków szczegółowych z ogólnych praw– Jest to rozumowanie niezawodne– Nie wnosi nic nowego

O INFORMACJI NAUKOWEJ

Co to jest czasopismo naukowe?

VS

Bazy danych

• EBSCO • PubMed• Versita• Directory of Open Access Journals

Co każdy psycholog powinien kojarzyć

• ANNUAL REVIEW OF PSYCHOLOGY

• JOURNAL OF PERSONALITY AND SOCIAL PSYCHOLOGY

50 najważniejszych czasopism psychologicznych

• http://guides.library.umass.edu/content.php?pid=52227&sid=383170