Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 3 - eksperyment, badanie korelacyjne

Metodologia badań psychologicznych

Zajęcia 3

Karol Wolski

Jak naukowiec prowadzi badanie? – raz jeszcze! (Brzeziński, 2003)

1. Sformułowanie problemu badawczego (pytania badawczego) oraz hipotezy badawczej

2. Określenie zmiennych zależnych, niezależnych oraz innych istotnych dla Y

3. Operacjonalizacja zmiennych4. Wybór modelu badawczego– Model eksperymentalny, model korelacyjny

5. Wybór modelu statystycznego6. Akceptacja lub odrzucenie hipotezy7. Ocena, interpretacja i generalizacja wyników

Wybór modelu badawczego

• Model eksperymentalny– „Prawdziwy” model eksperymentalny– Model quasi-eksperymentalny

• Model korelacyjny • Model ex post facto

Model eksperymentalny (Brzeziński, 2004)

• Model eksperymentalny to taki model sprawdzania hipotez o zależnościach między zmienną zależną i niezależną główną który zakłada:– Manipulację przynajmniej jedną zmienną niezależną -

główną– Kontrolowanie pozostałych zmiennych, ubocznych i

zakłócających, które badacz uznał za istotne dla Y– Dokonywanie pomiaru zmienności zmiennej zależnej,

spowodowanej zmierzonym przez badacza oddziaływaniem na nią zmiennej niezależnej.


• Manipulowanie zmienną niezależną to przydzielenie poszczególnych jej wartości osobom badanym– Przydzielanie osobom badanym poszczególnych

wartości musi odbywać się zgodnie z zasadą randomizacji, jest to jeden z warunków niezbędnych dla modelu eksperymentalnego

– Gdy nie zastosujemy się do zasady randomizacji, nie dokonujemy właściwej manipulacji zmienną niezależną


• Zasada randomizacji– To losowe przydzielanie osobom badanym

poszczególnych wartości zmiennej niezależnej – Oznacza to, że każda z osób badanych ma takie samo

prawdopodobieństwo trafienia do każdej z grup wyznaczonych przez wartości zmiennej niezależnej

– Pozwala to zredukować związki pomiędzy indywidualnymi cechami osób badanych lub sytuacji eksperymentalnej a specyfiką grupy, do której trafi badany.


• Zasada randomizacji – przykład– Wyobraźmy sobie, że badamy wpływ koloru pokoju na

spostrzeganą radość z życia (badanie jest o 7.00 rano)– Mamy dwa rodzaje pokojów, czerwony i zielony– Zakładamy, że ludzie w zielonym pokoju będą bardziej

cieszyć się życiem– Wyobraźmy sobie, że dzielimy badanych do dwóch

pokojów (ze względu na kolejność w jakiej przyszli do naszego laboratorium)

– Pierwszych 10 pokój zielony, pozostała 10 – czerwony (brak randomizacji)

Brak randomizacji

1. Kasia2. Kasia3. Kasia4. Kasia5. Kasia6. Kasia7. Kasia8. Kasia9. Kasia10. Kasia



• Zasada randomizacji – przykład– Wyobraźmy sobie teraz, że wśród osób, które do

nas przyszły część osób zaspała i dlatego dotarła chwilę później

– Załóżmy jeszcze, że te osoby, które zaspały, generalnie lubią długo pospać

– Jak śpią krótko to są złe!

Brak randomizacji



Rozkład śpiochów w dwóchgrupach badanych.Śpiochów zaznaczono na czerwono.


• Zasada randomizacji – przykład– Jak widzimy w grupie czerwonej mamy więcej

śpiochów– A wiadomo, śpioch niewyspany = śpioch zły– Duża ilość śpiochów w czerwonym pokoju może

zaniżyć wartości zadowolenia z życia w tej grupie

Randomizacja



Rozkład śpiochów w dwóchgrupach badanych.Śpiochów zaznaczono na czerwono.


• Zasada randomizacji – przykład– Randomizacja maksymalizuje

prawdopodobieństwo równego rozłożenia śpiochów w dwóch grupach badanych (minimalizuje prawdopodobieństwo rozłożenia nierównomiernego)

– Pozwala uniknąć skrzywienia wyników związanych z nierównomiernym rozłożeniem się cech badanych w grupach


• Ale…– Randomizacja nie zapobiega całkowicie ryzyku

nierównomiernego rozkładu cech w obu grupach– Błąd próbkowania – możliwość wystąpienia

nierównomiernego rozkładu cech w obu grupach pomimo zastosowania zasady randomizacji

Randomizacja – gdyby było 5 śpiochów



Błąd próbkowania

Model eksperymentalny a quasi-eksperymentalny

• Model quasi-eksperymentalny to taki plan badawczy, w którym nie zastosowano zasady randomizacji• Przykład modelu quasi-eksperymentalnego:• Zmienną niezależną jest płeć, kolor oczu lub inna zmienna,

którą nie jesteśmy w stanie manipulować• Nie możemy zmienić komuś koloru oczu albo płci losowo

przydzielając go do odpowiedniej grupy


• Pozostałe warunki niezbędne dla przeprowadzenie prawidłowego eksperymentu– Muszą istnieć minimum 2 grupy porównawcze,

eksperymentalna i kontrolna lub dwie inne grupy np. K i M (w modelu quasi-eksperymentalnym – badaniu różnicowym)

– Identyczność procedury eksperymentalnej w każdej z grup

– Pomiar zmiennej zależnej musi być identyczny w każdej z grup

NAJWAŻNIEJSZE PLANY EKSPERYMENTALNE

Model jedno-jednozmiennowy

• Najprostszy plan eksperymentalny– Zmienna niezależna przybiera tylko dwie wartości• Wartość „0” – grupa kontrolna• Wartość „1” – grupa eksperymentalna • W takiej sytuacji mówimy o grupach

eksperymentalnych

– Zmienna niezależna przybiera tylko dwie wartości• Wartość „1” – pokój zielony• Wartość „2” – pokój czerwony• W takiej sytuacji mówimy o grupach porównawczych


• Bower i współpracownicy (1975) badali jak na zapamiętywanie abstrakcyjnych obrazów wpływa nadanie im etykiety (opisanie ich)

• Badanych podzielono na dwie grupy– Z etykietą – Bez etykiety

• Badanym w obu grupach pokazano serię obrazków, po czym proszono ich o narysowanie tego co zapamiętali


• Obrazki użyte przez Bowera i wsp. (1975)

• Rezultaty Bez etykiety Z etykietą

51 % 71%


• Głównym zarzutem stawianym temu modelowi badań jest ryzyko tego, że pomimo randomizacji, grupy mogą być nierównoważne pod względem różnych charakterystyk istotnych dla Y

• Możliwe jest, ze zmienność Y powodowana jest przez inne czynniki niż X, w końcu w każdej z grup znajdują się inne osoby

Model z powtarzanymi pomiarami zmiennej zależnej

• To taki eksperyment, w którym jedna grupa osób badana jest dwukrotnie, przed i po interwencji eksperymentalnej– Np. poddajemy terapii grupę osób chorych na depresję,

mierzymy poziom depresji przed i po terapii i porównujemy go

• W tego typu eksperymencie mamy do czynienia z tak zwanymi grupami zależnymi i musimy uwzględnić to w analizie danych

• Jest to stosunkowo często wykorzystywany plan w psychologii

Pomiar 1 - pretest Interwencja eksperymentalna Pomiar 2 - posttest


• Zalety planu z powtarzanymi pomiarami– Brak ryzyka błędu próbkowania – w obu grupach

są te same osoby, nie ma więc ryzyka tego, że będą one różniły się od siebie ze względu na zmienne istotne dla Y• W końcu takie cechy jak inteligencja, osobowość itp. nie

powinny ulec zmianie pomiędzy pomiarem 1 i 2

– Jest bardziej oszczędny, pozwala na zmniejszenie liczby osób badanych o połowę przy zachowaniu tej samej ilości pomiarów.


• Ograniczenia– Tego typu plan nie zawsze jest możliwy• Osoby badane mogą przewidzieć o co chodzi w

eksperymencie• Poziom zmiennej zależnej może zależeć od nabierania

wprawy, np. testy inteligencji • Krytyka eksperymentu Kahnemana przez Gigerenzera

Rola pretestu zmiennej zależnej (Brzeziński, 2004)

• Pretest zmiennej zależnej można zastosować również w przypadku planów międzygrupowych, a nie tylko planów z powtarzanymi pomiarami

• Pozwala to na ustalenie czy przed interwencją eksperymentalną grupy miały równy poziom zmiennej Y

• Stwierdzenie, że przed interwencją grupy miały równy poziom Y działa na korzyść tezy, że różnice na końcu eksperymentu są wynikiem działania zmiennej niezależnej głównej

Eksperyment w układzie czynnikowym

• Inaczej plan wielo-jednozmiennowy– Wiele zmiennych niezależnych (min. 2)– Jedna zmienna zależna

Plan Salomona (1949) jako przykład eksperymentu czynnikowego

Rodzaj argumentów

osobiste teoretyczne

Pomiar etnocentryzmu

Pretest i posttest GR 1 GR 2

Tylko posttest GR 3 GR 4

ZaletyKontrola wpływu testowania oraz zmiennej niezależnej na zmienną zależną

WadyWymaga dodatkowych dwóch grup osób badanychWyniki są trudniejsze do interpretacji


• Podsumowując układy czynnikowe to takie eksperymenty, w których badani przydzielani są do grup ze względu na więcej niż jeden czynniki – zmienną niezależną

• Model czynnikowy łatwo możemy rozszerzać na więcej grup np. dzieląc osoby według 3 zmiennych niezależnych

• Dołożenie kolejnej 2-wartościowej zmiennej powoduje konieczność podwojenia liczby grup


• Zmienne niezależne mogą również przybierać więcej niż dwie wartości

• Jest to szczególnie przydatne kiedy w rzeczywistości zmienna ma rozkład ciągły, wtedy lepiej zastosować więcej niż dwie kategorie

• Zastosowanie dwóch grup „zmusza” nas do poszukiwania związków liniowych


• Wiele grup vs dwie grupy - przykład

Y

X

Rzeczywisty związek dwóch cech



Y

X

GrupaA

GrupaB Dwie grupy sugerują nam liniowy związek

Jest on niezgodny z rzeczywistością



Y

X

GrupaA

GrupaB

Dwie grupy sugerują nam liniowy związekJest on niezgodny z rzeczywistością



Y

X

GrupaA

GrupaB

Dwie grupy sugerują brak związkuJest to wniosek niezgodny z rzeczywistością



Y

X

GrupaA

GrupaB

Trzy grupy – związek krzywoliniowyWniosek adekwatny

GrupaC

Model korelacyjny

• Stosujemy go wtedy kiedy chcemy zbadać w jaki sposób związane są ze sobą poszczególne zmienne

• W tym modelu nie manipulujemy zmienną niezależną

• Jego istotą jest sprawdzenie współzmienności poszczególnych zmiennych

Model korelacyjny - przykład

• Możemy zadać sobie pytanie w jaki sposób opinie na temat mniejszości narodowych związane są z odległością w jakiej ktoś mieszka od granicy państwa z którego pochodzi dana mniejszość oraz płcią– Dokonujemy pomiaru opinii nt. mniejszości– Dokonujemy pomiaru odległości miejsca

zamieszkania badanego od granicy państwa– Sprawdzamy czy te dwie wartości są ze sobą

powiązane

Model korelacyjny - przykład

• Załóżmy, że są powiązane:

Opinie

Odległość od granicy

KM

Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 3 - eksperyment, badanie korelacyjne

Education

Transcript of Metodologia badań psychologicznych - zajęcia 3 - eksperyment, badanie korelacyjne