JĘZYK FILMU

Wprowadzenie do wiedzy o filmie

FILM

1. tekst (audio)wizualny, dzieło pracy twórczej, końcowy efekt pracy artystycznej lub tekst użytkowy (np. film instruktażowy, film reklamowy).

2. seria ruchomych obrazów, które podczas projekcji wywołują wrażenie ruchu.[1]

[1] Ogonowska Agnieszka, „Szkolny słownik mediów elektronicznych”, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków

2006, str. 60.

JĘZYK FILMU

• Zespół środków stylistycznych oraz zasad ich łączenia w dziele audiowizualnym. Dzięki ich połączeniu tworzy się spójny przekaz audiowizualny.

• Język filmu tworzą przede wszystkim: kadr, plany filmowe, ujęcie, scena, sekwencja, montaż.

KADR

• Seria nieruchomych fotogramów, dających w trakcie projekcji wrażenie ruchu.

• Pojedynczy obraz filmowy ograniczony ramą ekranu.

• „na poziomie estetyki filmu mówi się o kadrze, często jako o kompozycji wizualnej, ograniczonej ramą ekranu”[1]

[1] Wojnicka Joanna, Katafiasz Olga, „Słownik wiedzy o filmie”, Park

Edukacja, Warszawa – Bielsko-Biała 2008, str. 421.

KADR A KLATKA FILMOWA• Na poziomie

technicznym nie mówimy o kadrach, tylko o klatkach filmowych.

• Zatrzymany na ekranie/monitorze kadr nazywamy

„stopklatką”.http://www.rc.fm/files/images/taśma%20filmowa.jpghttp://www.rc.fm/files/images/taśma%20filmowa.jpg

PLAN FILMOWYDwa znaczenia: Miejsce realizacji zdjęć filmowych. Jako środek stylistyczny filmu - miara wielkości postaci

(przedmiotu lub obiektu), ujętej w kadrze, czyli odległość kamery od filmowanego obiektu.

Granice planów są orientacyjne, a ich nazewnictwo umowne i zmienne.

Typowe plany filmowe charakterystyczne są głównie dla „kina styluzerowego” (klasyczne kino hollywoodzkie), a we współczesnym kiniewystępują plany hybrydyczne (mieszane).

KLASYCZNE PLANY FILMOWE

• PLAN TOTALNY• PLAN OGÓLNY• PLAN PEŁNY• PLAN AMERYKAŃSKI• PLAN ŚREDNI• PÓŁZBIŻENIE• ZBLIŻENIE• DETAL

PLAN TOTALNY

• Służy zobrazowaniu topografii miejsca akcji – funkcja informacyjna.

• Postać jest niezauważalnym elementem kadru.

• Charakterystyczny dla filmów historycz- nych, wojennych i przyrodniczych.

Kadr z filmu Arka (2007) Grzegorza Jonkajtysahttp://filmpolski.pl/fp/index.php/4622396_1

Kadr z filmu Arka (2007) Grzegorza Jonkajtysahttp://filmpolski.pl/fp/index.php/4622396_5

PLAN OGÓLNY

• Pełny obraz miejsca akcji, w którym człowiek niekoniecznie jest najważniej- szym, ale zauważalnym elementem kadru.

• Pełni funkcję informacyjną.

• Pokazuje zależności między postacią a otoczeniem, w którym się znajduje.

Kadr z filmu Popiół i diament (1958) Andrzeja Wajdyhttp://filmpolski.pl/fp/index.php/152374

Kadr z filmu Tango (1980) Zbigniewa Rybczyńskiego

http://filmpolski.pl/fp/index.php/465488_1

Kadr z filmu Rejs (1970) Marka Piwowskiegohttp://filmpolski.pl/fp/index.php/161215_12

Kadr z filmu Ucieczka z kina „Wolność” (1990) Wojciecha Marczewskiego

http://filmpolski.pl/fp/index.php/1649_17

PLAN PEŁNY

• Postać ukazana jest w pełnej okazałości („od stóp do głowy”).

• Tło jest czytelne.

• Charakterystyczny dla filmów niemych, w których postacie, za pomocą mimiki i ruchów ciała porozumiewały się z widzem.

Kadr z filmu Człowiek z marmuru (1976) Andrzeja Wajdy

http://filmpolski.pl/fp/index.php/16435_9

Kadr z filmu Zmruż oczy (2003) Andrzeja Jakimowskiegohttp://filmpolski.pl/fp/index.php/1610389_18

PLAN AMERYKAŃSKI

• W tym planie postać ludzka pokazana jest od kolan w górę.

• Postać jest najważniejszym elementem kadru.• Plan ten często wykorzystywany jest

w scenach dialogowych.• Charakterystyczny dla filmów sensacyjnych,

gangsterskich i westernów.

Kadr z filmu Rejs (1970) Marka Piwowskiegohttp://filmpolski.pl/fp/index.php/161215_5

PLAN ŚREDNI

• Postać ukazana od pasa w górę.

• Najczęściej wykorzystywany w scenach dialogowych.

Kadr z filmu Zezowate szczęście (1960) Andrzeja Munkahttp://filmpolski.pl/fp/index.php/162278_4

Kadr z filmu Dług (1999) Krzysztofa Krauzehttp://filmpolski.pl/fp/index.php/167700_5

PÓŁZBLIŻENIE

• Obejmuje najczęściej popiersie przedstawianej postaci.

• W niektórych przypadkach jest to twarz postaci ukazana w relacji z jakimś dodatkowym rekwizytem

• Tło jest nieczytelne (nie jest znaczące )• Używane najczęściej w scenach dialogowych

(prowadzonych na zasadzie ujęcie-przeciwujęcie)

Kadr z filmu Zezowate szczęście (1960) Andrzeja Munka

http://filmpolski.pl/fp/index.php/162278_15

Kadr z filmu Popiół i diament (1958) Andrzeja Wajdyhttp://filmpolski.pl/fp/index.php/152374_9

Kadr z filmu Rejs (1970) Marka Piwowskiego

http://filmpolski.pl/fp/index.php/161215_15

Kadr z filmu Męska sprawa (2001) Sławomira Fabickiegohttp://filmpolski.pl/fp/index.php/366374_2

Kadr z filmu Amator (1979) Krzysztofa Kieślowskiego

http://filmpolski.pl/fp/index.php/16783_1

ZBLIŻENIE

• Twarz aktora wypełnia cały kadr (brak dodatkowych rekwizytów)

• Tło jest całkowicie niewidoczne (najczęściej zasłonięte przez postać)

• Służy ukazaniu emocji postaci

Taką zawartość powinien mieć

kadr w zbliżeniu

Kadr z filmu Amator (1979) Krzysztofa Kieślowskiegohttp://filmpolski.pl/fp/index.php/16783_44

Kadr z filmu Brzezina (1970) Andrzeja Wajdyhttp://filmpolski.pl/fp/index.php/16218_3

Kadr z filmu Iluminacja (1972) Krzysztofa Zanussiegohttp://filmpolski.pl/fp/index.php/16128_5

DETAL

• Szczegół ciała (ucho, oko, dłoń) lub istotnego detalu występującego w filmie (np. lufa pistoletu, aparat telefoniczny).

• W przypadku detalu przedmiotu – służy podkreśleniu danego rekwizytu, nadaniu mu specjalnego znaczenia

Kadr z filmu Urząd (1966) Krzysztofa Kieślowskiegohttp://filmpolski.pl/fp/index.php/36971_6

UJĘCIE

1. Najmniejsza dynamiczna część filmu składająca się z serii nieruchomych kadrów (dających w trakcie projekcji wrażenie ruchu), zawarta między dwoma cięciami montażowymi.

2. Odcinek taśmy filmowej z obrazem zarejestrowanym od chwili włączenia kamery do momentu jej zatrzymania.

3. Zrealizowane ujęcie można skrócić lub podzielić na wiele ujęć, w trakcie montowania filmu.

UJĘCIE-PRZECIWUJĘCIE

1. Chwyt narracyjny polegający na alterna-tywnym ukazywaniu, na przemian, dwóch rozmawiających ze sobą postaci.

2. Technika stosowana najczęściej w sce- nach dialogowych, które filmowane są za pomocą dwóch różnych kamer).

SCENA

1. Całość kompozycyjna złożona z jednego lub kilku ujęć, ale oparta na jedności czasu, miejsca i akcji.

2. Musi posiadać początek, rozwinięcie i zakoń-czenie oraz punkt kulminacyjny.

3. Ze względu na trzy jedności, uznaje się, że można ją w fazie realizacji zarejestrować w jednym ujęciu (przykładem jest film Aleksandra Sokurowa pt. „Rosyjska Arka”

z 2002 r.).

SEKWENCJA

lat. sequentia – „następstwo”

1. Seria scen powiązanych logicznie i kompo-zycyjnie, będąca całostką dramaturgiczną.

2. Ukazuje spójny rozwój narracji, najczęściej na przykładzie działań jednego bohatera.

3. Nie musi podlegać, tak jak scena, jedności czasu i miejsca.

MONTAŻ

1. Podstawowy środek wyrazu w sztuce filmowej odróżniający zasadniczo film od innych dziedzin twórczości artystycznej (niezbędny warunek filmowej narracji).

2. Zabieg łączenia poszczególnych ujęć filmowych, scen i sekwencji w gotowy film.

3. Najbardziej radykalni w stosowaniu montażu byli twórcy „radzieckiej szkoły montażowej”, uważając go za najważniejszy środek filmowej stylistyki.

MONTAŻ RÓWNOLEGŁY• Polega na łączeniu minimum dwóch wątków, które dzieją

się w różnych miejscach, ale w tym samym czasie.• Najczęściej służy skontrastowaniu fabuł przedstawianych

wydarzeń.• Jedno z wcześniej dostrzeżonych w kinie

dramaturgicznych rozwiązań montażowych.

Przykład: "Uprowadzeniu Agaty" M. Piwowskiego

http://www.youtube.com/watch?v=Jc0-a9UBLAs

MONTAŻ SKOJARZENIOWY

• to taki, w którym istotne znaczenie sekwencji odkrywa się w zestawieniach czasem bardzo nieoczekiwanych i odległych. Ważne sensy oglądanych scen widz odkrywa sam dla siebie, zależnie od stopnia swojej wrażliwości.

Przykład: „Usłyszcie mój krzyk” M. Drygas http://www.filmotekaszkolna.pl/tresc.php?id=d1aa17eb97308b4&plyta_id=14

MONTAŻ CIĄGŁY

• Zabieg montowania ujęć, scen i sekwencji według logiki następstwa zdarzeń (w ciągu przyczynowo – skutkowym), w którym cięcia montażowe są najmniej widoczne dla widza.

• Najczęściej występujący w filmie typ montażu, dający wrażenie naturalnego przebiegu akcji.

• Nazwa pochodzi od ciągłości czasoprzestrzennej występującej w tym typie montażu.

Przykład: „Siedem kobiet w różnym wieku” K. Kieślowskiego http://www.filmotekaszkolna.pl/tresc.php?id=3ab1ca8a85d4d7c&plyta_id=10

MONTAŻ WEWNĄTRZUJĘCIOWY

• Zwany również montażem wewnątrzkadrowym.• Technika montażu, polegająca na zmianie planów

wewnątrz jednego ujęcia (poprzez ruchy kamery i zabiegi inscenizacyjne), a nie na cięciach montażowych.

• Zwykle używany przy konstrukcji długich ujęć.• Mistrzem montażu wewnątrzujęciowego był Alfred

Hitchcock. Przykład: „Oj! nie mogę się zatrzymać!” Z. Rybczyńskiego

http://www.youtube.com/watch?v=OZCLR9k_qQE

JAZDA KAMERY

• ruch kamery i wynikająca z niego zmiana położenia kamery

• Najazd kamery – zbliżanie się do filmowanego obiektu

• Odjazd kamery – oddalanie się od filmowanego obiektu

• „travelling” – ujęcie z ruchomej kamery przebiegające równolegle do filmowanego obiektu

KONIEC