ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. X XXI, NR 1, WARSZAWA 1980

CZESŁA1W SZEWCZUK

WPŁYW WARUNKÓW GLEBOWYCH LUBELSZCZYZNY NA PLONY SZYSZEK CHMIELU W LATACH 1970-1975

Instytut Ulprawy Roli i R oślin AR w Lublinie

Na terenie Lubelszczyzny skupia się około 75% krajowej powierzch­ni chmielu. Głównym czynnikiem branym pod uwagę przy zakładaniu plantacji chmielu jest gleba. Ogólnie określa się, że muszą to być gleby r.yzne, głębokie, o odpowiednich właściwościach fizycznych i chemicz­nych, mieszczące się w grupie klas bonitacyjnych od I do Ilia. W pra­ktyce osiągane są dość dobre wyniki na znacznie gorszych glebach (kla­sy bonitacyjne IVa i IVb, a nawet V), przy dość wysokim niekiedy po­ziomie wody gruntowej.

‘Niniejsze badania przeprowadzone na Lubelszczyźnie mają na celu szersze spojrzenie na omawiany problem. Wyniki tych badań mogą sta­nowić przyczynek do właściwej rejonizacji chmielu zgodnie z jego na­turalnymi wymaganiami.

M ETODYKA B A D A Ń

Badania prowadzono w latach 1970-1975 na plantacjach chmielu znajdujących się obecnie w 6 województwach: lubelskim, zamojskim, chełmskim, białopodlaskim, tarnobrzeskim, i siedleckim. W opracowa­niu analizowany rejon umownie określany jest jako Lubelszczyzna. Chmiel na tym terenie uprawiany jest w 4 podrejonach: nadwiślańskim, północnym, środkowym i południowo-wschodnim [11].

Badaniami objęto wyłącznie plantatorów indywidualnych, którzy posiadali plantacje w pełni planowania i zachowali w okresie prowadzo­nych badań ciągłość kontraktacji. Pod uwagę wzięto łącznie 1304 plan­tacje chmielu (1043 ha), w tym odmiany Lubelskiej — 831 plantacji (706 ha) i populacji czeskiej — 473 plantacje (337 ha). Dane dotyczące powierzchni i plonów chmielu pochodzą z Lubelskich Zakładów Piwo-

132 C. Szewczu-k

T a b e l a '1

Liczebność analizow anych p l a n t a c j i chm ielu w z a le ż n o ś c i od warunków glebowych

wumber o f hop p la n ta t io n s ana ly zed depending on s o i l c o n d itio n s

f J e d n o s tk i system atyczne g leb

S ys tem a tic u n i t s o f s o i l

Odmiany Hop v a r i e t i e s

K lasy b o n ita c y jn e S o i l b o n i ta t io n c la s s e s Razem

I + I I I l i a + IH b IVa T o ta l

A2 L ubelska _ 22 21 43p o p u la c ja czeska Czech p o p u la tio n - 18 16 34

A6 L ubelska - 15 - 15p o p u lac ja czeska Czech p o p u la tio n - 8 - 8

3 5 L ubelska - 31 - 31p o p u la c ja czeska Czech p o p u la tio n - 11 - 11

B6 L ubelska 184 298 - 482p o p u la c ja czeska Czech p o p u la tio n 90 207 - 297

С L ubelska 48 - - 48p o p u la c ja cseaka Czech p o p u la tio n 25 - - 25

D L ubelska 7 22 10 39p o p u la c ja czeska Czech p o p u la tio n - 19 4 23

F L ubelska 62 85 9 156p o p u la c ja czeska Czech p o p u la tio n 26 29 5 60

G L ubelska 4 13 - 17p o p u la c ja czeska Czech p o p u la tio n 3 12 - 15

Razem Lubelska 305 486 40 831

T o ta l p o p u la c ja czeska Czech p o p u la tio n 144 304 25 473

warskich. W arunki glebowe plantacji oceniano na podstawie map kla­syfikacyjnych. Ze względu na dość częste występowanie na tej samej plantacji gleb w dwu klasach bonitacyjnych, np. I i II czy Ilia i IHb, w zestawieniach łączono klasy (tab. 1). Dla lepszej przej'rzystosci tabel jednostki glebowe oznaczono następująco symbolami stosowanymi na mapach glebowych:A 2 — bie-licowe wytworzone z piasków gliniastych,A 6 — pseudobielicowe wytworzone z lessów,J5 _ — brunatne wytworzone z utworów pyłowych wodnego pochodzenia. B6 — brunatne wytworzone z lessów,С — czarnoziemy,D — czarne ziemie,F — mady,G — rędziny.

Obliczenia statystyczne dotyczące plonów surowca wykonano metodą

Wpływ gleb lubelskich nà plony .chmielu w 1970-1975 133

podwójnej klasyfikacji krzyżowej nieortogonalnej. W oparciu o tę me­todę wykonano analizy wariancji następujących czynników:

— jednostki systematyczne gleb x klasy bonitacyjne — oddziel­nie dla odmiany Lubelskiej i populacji czeskiej,

— jednostki systematyczne gleb x odmiany,— jednostki systematyczne gleb x lata — oddzielnie dla odmiany

Lubelskiej i populacji czeskiej.Istotne różnice pomiędzy otrzymanymi wynikami przedstawiono w

tabelach graficznie za pomocą strzałki (->) skierowanej od średnichistotnie wyższych od wskazanych.

W ARUNK I KLIM ATYCZNE

Tem peraturę i opady w okresie wegetacji chmielu analizowano na podstawie średnich zebranych z 10 stacji meteorologicznych Lubel­szczyzny (tab. 2). Najcieplejszym sezonem wegetacyjnym odznaczały się lata 1975, 1972 i 1971, a najchłodniejszym 1974 i 1970. W roku 1973, w którym notowano w kraju najwyższe plony chmielu, tem peratury w poszczególnych miesiącach utrzymywały się na poziomie średniej z pozostałych lat. Były to jednak tem peratury niższe od średniej wielo- Jetniej (1881-1930).

Rozkład opadów w analizowanym okresie był przemienny — w la-i* a b e 1 a 2

Z estaw ienie średn ich m iesięcznych temperatur pow ietrza w °C oraz вша opadów w mm w sezo n ie wegetacyjnym chmielu

S p e c if ic a t io n o f monthly mean a ir tem peratures in °C and p r e c ip ita t io n sums in mm in the hop growth season

Czynnik pogody W eather f a c to r

RokDate

Mies ią c e Months Ś red n ie lub sumy

Means e r sums17 V VI VII V III IX

Tem peratura 1970 7 ,5 12,2 16,5 17,1 16,7 11,6 13,6Tem perature 1971 7 ,5 15,0 15,3 13,0 13,5 10,5 14,2

1972 8 ,4 14,2 17,2 20,1 17,2 11,4 14,7

1973 7 .6 12 ,5 15,5 17,6 16,9 12,7 13,8

1974 6 ,4 11,2 14,2 1 6 ,1 17 ,4 13 ,4 13,1

1975 7 ,0 14,6 1 6 , 1 18,5 17,7 15 ,0 14,8

1881-1930 7 ,4 13,6 16 ,5 18,3 17,1 14,2 14,5

Opady 1970 72,0. 97 ,2 49 ,5 113,7 63,8 70 ,8 467,0

P r e c ip i t a t io n s 1971 38,8 53,8 8 7 ,0 46,5 23,1 49 ,5 298,7

1972 39,8 43 ,7 74,1 97 ,4 141,1 102,6 498 ,7

1973 25 ,9 8 5 ,4 104,8 71 ,2 27 ,3 49 ,3 363,9

1974 20 ,0 65 ,8 148 ,4 110,0 6 6 ,6 49,8 460,6

1975 51 ,4 63,1 8 5 ,0 100,0 49 ,7 33,1 382,31881-1930 45,8 57,3 7 9 ,0 8 5 ,8 7 5 ,5 50,3 394,2

134 (C. Szewczulc

tach 1970, 1972 i 1974 wystąpiły dość duże opady (powyżej średniej wieloletniej), w odróżnieniu od suchych lat 1971, 1973 i 1975. Najbar­dziej korzystne warunki meteorologiczne dla chmielu notowano w la­tach 1973 i 1975; odznaczały się one stosunkowo dużymi opadami w okresie faz wzrostowych chmielu, małymi zaś w okresie dojrzewania i zbiorów szyszek. Charakterystyczne jest, że łączna ilość opadów w okresie wegetacyjnym w tych latach była na ogół niska i kształtowała się poniżej średniej wieloletniej.

OMÓWIENIE W YNIKÓW BAD AŃ

P l o n y . Podczas analizy statystycznej plonów nie stwierdzono in­terakcji między jednostkami systematycznymi i klasami bonitacyjnymi gleb. Wydaje się, że mogła mieć na to wpływ zróżnicowana liczebność lub zupełny brak wyników w niektórych przedziałach, co utrudniło sta­tystyczne wniosko-wanie oraz interpretację otrzymanych wyników.

T a b e l a 3

Plony /q /h a / szy szek chmielu analizow anych odmian w z a le ż n o śc i od jed n o stek system atycznych i k la s bon itacy jn ych gleb

Y ie ld s / in q from h e c ta r e / c f hop cones o f the v a r i e t i e s analyzed depending on sy s t- 'u a t ic u n it s and born.tation c la n so s o f .'.oi l

J-*dr.ost lei system atyczne

Glob ; System atic j

u n ita o f s o i l

0 ri . n i а л а !ube3s!.:a - Lube 3Îv .i vp.ri^ty j Рср иГчс c . : * a k * - (J:sc!ch population

i X + I I 1

I l l a + I I I b1

I VaГ . ' '

> i - T. ii I + x l1

i l l Го IVa śred n iemeans

- 1 4 , 8 1 3 , 8 1 4 , З Н j - 1 3 , 2 1 2 , 1 r * l 2 , 7 (-]

A , - 1 2 , 5 - 12 ; 5 i 1 1 , 2 - - > 1 1 . 2

- 1 3 , 8 - 1 3 , 8 h - 1 3 , 7 -1

1 3 , 7 н

1 4 , 1 1 3 , 0 - -> 1 3 ,4 (- 1 2 , 7 1 1 , 3 - - > 1 1 , 7

С 1 3 , 3 - - - * 1 3 , 3 1 2 , i; - - - > 1 2 , 5

D 1 3 , 9 1 3 , 6 1 5 , 3 1 4 , 1 н - 1 3 , 2 1 3 , 8 1 3 , 3 k

> 1 6 , 2 1 4 , 1 1 1 . 9 -►14,8 1 6 , 2 1 3 , 4 1 3 , 6 - > 1 4 , 6

G 1 2 , 0 1 1 , 4 - ->11» 6 *- 1 1 . 5 1 0 , о - iL i o , g *_

Średnie *ł A A \ -T> 1 3 , 7 -, ■* 1 Q. i2’ i _ . .......Means i ч j Я ! ̂ 1J , J \ ; l J ,

W poszczególnych grupach klas bonitacyjnych notowano dość zróż­nicowane wyniki w plonach odmiany Lubelskiej (tab. 3), co wskazuje, że ocena bonitacyjna gleb nie odzwierciedla w pełni ich przydatność do uprawy chmielu. Charakterystyczna jest szczególnie duża zmienność plonów w klasach I i II oraz stosunkowo mała w Ilia i IHb.

Najwyższe średnie plony odmiany Lubelskiej niezależnie od klas bonitacyjnych stwierdzono na madach, glebach bielicowych wytworzo­nych z piasków gliniastych, czarnych ziemiach oraz na glebach brunat­

iW-płyrw gleb lubelskich na plony chmielu w 1970^1975 135

nych wytworzonych z utworów pyłowych, a więc na glebach zlokalizo­wanych głównie w nadwiślańskim i północnym podrę jonie uprawy chmielu. Najniższe plony notowano na rędzinach oraz glebach bielico- wych wytworzonych z lessów.

W obrębie wszystkich jednostek systematycznych gleb, z wyjątkiem czarnych ziem, notowano spadek plonów chmielu wraz z obniżeniem klasy bonitacyjnej. Znamienne jest, że na czarnych ziemiach wyższe plony uzyskano z klasy IVa w porównaniu z klasami I i II oraz Ilia i Illb. Nieprawidłowość tę można tłumaczyć tym, że czarne ziemie kla­sy IVa zlokalizowane były wyłącznie w podrę jonie północnym, gdzie chmiel jest podstawową rośliną towarową i w związku z tym jej agro- tecfrnika jest szczególnie staranna.

Średnio, niezależnie od jednostek systematycznych gleb, istotnie wyż­sze plony dawały plantacje położone na glebach klas -bonitacyjnych I i II w stosunku do Ilia i IHb.

Podobny układ plonów notowano także w przypadku populacji cze­skiej ((tab. 3).

Na wszystkich glebach plony odmiany Lubelskiej w porównaniu z populacją czeską były wyższe, przy czym jedynie na glebach bru­natnych wytworzonych z lessów (najliczniej reprezentowanych) oraz niezależnie od odmian były to różnice istotne (tab. 4). Układ plonów obydwu odmian w zależności od warunków glebowych był zbliżony, co świadczy, o podobnej reakcji analizowanych odmian na typ i rodzaj gleby.

Ь Ь l a Я

f-lony / q /h a / szyszek chm ielu w z a le ż n o ś c i od je d n o s te k system atycznych g leb i odmian

Y ie ld s / i n q from h c c t a r e / o f hop cones depending on sy s te m a tic u r.it:: o f s o i l and hop v a r i e t i e s

J e d n o s tk i system atyczne g leb

^ y e te rsa tic u n i te o f s o i l

Odmiana L ubelska

L ubelska v a r ie ty

P o p u lac ja c zesk a

Czech p o p u la tio n

Ś red n ie

Lie an s

a2 14 ,3 12,7 1 3 ,6 h

A6 p 12,5 -*11,2 ->12,0

B5 13,3 13,7 13,8j~

B6 13i4 ->11,*7 ^12,8

С ->13,3 12,5 ->13, Ol—

D 14,1 13,3 13,3ł- -

F ->14,8 ->14,6 -1 4 ,7

С 11,6 ->10,3 ->1 ’! » 2 <-

dre dn ie - I.feans 13 ,7 1---------------- ------------ > 12,3

136 С. Szewczak

г а b e а Ь

^lony /q / h a / szyszek chm ielu odmiany L u b e ls k ie j w z a le ż n o ś c i od je d n o s teksystem atycznych g leb w la ta c h 1970-1975

Y ie ld s / i n q from h e c t a r e / o f hop cones o f th e L ubelska v a r ie ty dependingon sy s te m a tic u n i t s o f s o i l s in the p e rio d 1970-1975

Je d n o s tk i system atyczne

g leb S y stem atic

u n i t s o f s o i l1970 1971 1972 1373 1974 1975

Л2 i 15,9 13,6 13 ,4 -> 14,5 14,7 13,5

A6 -> 11,5 11,2 11,0 -> 14,3 12,7 14,2

3 5 15,8 12,4 12,7 -, 13,7 14,4 ------- 1

14,0

B6 12', 8 1?,3 l2»5 1578 13Г5 14,3T tx

С 14,1 13,4P...........

12,0 -» 14^9 -> 11 Je 13,8

I 1D 14,2 12,2 13,6 15,7 14,9 13,7

i. _L -LF 14,3 11,8 13,8 4 18,0 4 1 5 ,1 15,8

* I4 * T

G 11,3 8 ,9 11,2 13,7 10,6 13,6

ś re d n ie - Means 13,4 l f , ? 1^ ,8 15,7 13,6 14,5* T ? T

W latach o zwiększonej ilości opadów (1970 i 1975) odmiana Lubel­ska dawała stosunkowo wysokie plony na lżejszych glebach bielico- wych wytworzonych z piasków gliniastych oraz na glebach brunat­nych wytworzonych z utworów pyłowych wodnego pochodzenia (tab. 5). Na pozostałych glebach najwyższe plony notowano w latach 1973 i 1975, a więc przy stosunkowo niewielkich, ale korzystnie rozłożo­nych opadach w okresie wegetacyjnym.

Niezależnie od warunków glebowych istotnie najwyższe plony od­miany Lubelskiej notowano w roku 1973 i 1975. Istotnie najniższe plo­ny uzyskano natomiast w roku 1971, który odznaczał się suchą i ciepłą pogodą w okresie wegetacyjnym, sprzyjającą rozwojowi i inwazji mszycy.

Przedstawione wyniki świadczą o dużym, ale nie jednokierunko­wym wpływie przebiegu warunków meteorologicznych na plony. Na gle­bach lżejszych ważny jest zarówno rozkład, jak i ogólna ilość opadów w okresie wegetacyjnym, na glebach zaś zwięźlejszych, z natury za­sobniejszych w wodę, istotny jest przede wszystkim ich rozkład w okresie wzrostu i rozwoju chmielu.

W przypadku populacji czeskiej plony w zależności od lat kształto­wały się nieco odmiennie (tab. 6). Najlepsze wyniki notowano kolejno w latach 1970, 1975 i 1973. Szczególnie sprzyjający dla populacji cze­skiej był rok 1970, w którym dała ona podobne plony jak odmiana Lubelska (w pozostałych latach lepiej plonowała odmiana Lubelska).

Wpływ gleb lubelskich na plony chmielu w 1970-1975 137

T a b e l a 6Plony / q / h a / szyszek chm ielu p c p u le c j i c z e s k ie j w z a le ż n o ś c i od je d n o s tek

system atycznych g leb w la ta c h 1970-1975Y ie ld s / i n q from h e c t a r e / o f hop cones o f the Czech p o p u la tio n depending

on sy s te m a tic u n i t s oi' s o i l s in the p e rio d 1970-1975

J e d n o s tk i system a­tyczne g leb

S y s tem a tic u n i t s o f s o i l

1970 1971 1972 1973 1974 1975

A2 H 15,6 i----- 10,3 13 ,0 12,8 12,2 11,8

A6 13,3<- 9 ,9 10 ,4 *" 11,8 9 ,6 12,1

B5 4 15", 6 11,8 1673 n't 2 *- 13,9 13,6

B6 + 12',5<- r s b 11 ,4 *. 1 ^ ,3 - 10,9 13,6f t T

С 13,9 12,6 12,7 12,7 - 10,6 12,5

D 4 1 5 ,4 12,5 14,5 12 ,3 - 11,9 13,1

F 1 6 ,5 ь 4 12,5 14,5 I— 17,2 I— 13,4 13.6~r f r t t

G L> 11,7^-J -> 8 ,2 9 ,7 <- 11,4 -ł— 11,8 12,1

j . . .Ś red n ie - Meanś 13,5 10,3*-------- -----112,2 12,9 11,4 13,3

' i Î T -1 T

Najniższe plony dała populacja czeska, podobnie jak i odmiana Lu­belska, w ogólnie nie sprzyjającym roku 1971.

W a r t o ś ć p i e n i ę ż n a s z y s z e k c h m i e l u z 1 h a w z a ­l e ż n o ś c i o d b a d a n y c h c z y n n i k ó w . W celu pełniejszego określenia przydatności poszczególnych jednostek systematycznych i klas bonitacyjnych gleb wykonano dodatkowe obliczenia wartości pieniężnej całego plonu szyszek z 1 ha. Średnia roczna wartość z lat 1970-1975 (niezależnie od odmian) według cen z roku 1975 przedsta­wiała się następująco:

— mady — 148 250 zł,.— czarne ziemie — 134 591 zł,— brunatne wytworzone z utworów pyłowych wod­

nego pochodzenia — 133 198 zł,.— bielicowe wytworzone z piasków gliniastych — 130 302 zł,— czarnoziemy — 122 407 zł,— brunatne wytworzone z lessów — 121 382 zł,— pseudobielicowe wytworzone z lessów — 112 572 zł,.— rędziny — 101 819 zł.Na podstawie tego wskaźnika zdecydowanie na pierwszym miejscu

znalazły się mady, potem czarne ziemie, gleby brunatne wytworzone z utworów pyłowych oraz gleby bielicowe wytworzone z piasków. Są to więc gleby zgrupowane przede wszystkim w nadwiślańskim i pół­nocnym podrejonie uprawy chmielu. Nasuwa się wniosek, że na taką kolejność mogły mieć wpływ nie tylko zróżnicowane warunki glebowe,.

138 C. Szewczulc

ale również inne czynniki charakterystyczne dla tych podrejonów, jak poziom kultury rolnej, tradycje uprawy, warunki klimatyczne, rzeźba terenu itp. Dopiero w trzeciej grupie pod względem wartości plonów z 1 ha sklasyfikowane zostały czarnoziemy i brunatne gleby lessowe, na których znajduje się ponad 65% powierzchni chmielu na Lubel- szczyźnie. Najmniejszą wartość plonów odnotowano na glebach pseu- dobielicowych wytworzonych z lessów oraz na rędzinach. Gleby te ma­ją jednak mały udział w ogólnym areale chmielu.

Analiza wartości pieniężnej szyszek z 1 ha w zależności od klas bo­nitacyjnych (niezależnie od jednostek glebowych i odmian) pozwala na wyróżnienie klas I i II (134 764 zł) oraz IVa (129 529 zł). Najmniejszą wartość pieniężną miały szyszki z plantacji znajdujących się na gle­bach klas bonitacyjnych Ula i Illb (121 412 zł z 1 ha).

W analizowanym okresie średnia wartość pieniężna plonu z 1 ha odmiany Lubelskiej była zdecydowanie wyższa niż populacji czeskiej (132 520 zł wobec 116 235 zł). Wydaje się, że może to stanowić pod­stawę do wycofania z rejonizacji populacji czeskiej, zwłaszcza że po­nadto ma ona niższą zawartość alfa-kwasów [3].

DYSK USJA

Otrzymane wyniki dotyczące plonowania i wartości pieniężnej szy­szek wskazują na ich istotną zależność od typu i rodzaju gleby oraz przebiegu warunków atmosferycznych. Mniej wyraźnie uwidocznił się natomiast wpływ klas bonitacyjnych gleb. Wprawdzie na poszczegól­nych glebach na ogół zaznaczał się spadek plonów wraz z obniżeniem klasy bonitacyjnej, jednocześnie jednak notowano dość duże różnice w plonach szyszek między jednostkami systematycznymi w obrębie poszczególnych grup klas bonitacyjnych, a zwłaszcza w I i II klasie. Stosunkowo stabilne plony osiągano natomiast w grupie klas bonita­cyjnych Ilia i Illb. W świetle tych faktów wydaje się nieuzasadnione rozpatrywanie przydatności gleb pod uprawę chmielu w oparciu tylko o klasy bonitacyjne. Konieczna jest szersza charakterystyka warunków glebowych przy jednoczesnym uwzględnieniu specyficznych wymagań poszczególnych odmian. Jest to istotne wówczas, kiedy analizuje się gleby w niższych klasach bonitacyjnych, na których według B o r o w- c a [5] obniżenie jakości mogło być spowodowane różnymi czynnika­mi. Reakcja poszczególnych gatunków i odmian na te czynniki może być niejednakowa. Typowym tego przykładem w naszych badaniach jest uzyskanie lepszych wyników na czarnych ziemiach w klasie boni­tacyjnej IVa w porównaniu z klasami I i II oraz Ilia i Illb.

Najwyższe plony chmielu w 6-letnim okresie badań otrzymano na madach oraz na czarnych ziemiach, a więc glebach z natury zasob­nych w wodę. Wskazuje to na duże wymagania wodne chmielu, co po­

Wpływ gleb lubelskich na plony chmielu w 1970-.Ш7-5 139

kryw a się z poglądami wielu autorów [1, 6, 7, 12] zajmujących się tym tematem. Charakterystyczne jest, że stosunkowo duże i stabilne plony oraz wysoką wartość szyszek otrzymano również na glebach lżejszych bielicowych wytworzonych z piasków gliniastych, szczególnie w latach o większej ilości opadów w okresie wegetacyjnym. Potwierdzało by to wyniki otrzymane w USA, RFN i Czechosłowacji, gdzie gleby piasz- czysto-gliniaste uważane są za odpowiednie pod uprawę chmielu i tym bardziej polecane, że koszty związane z ich uprawą są stosunkowo ni­skie [8, 9, 12]. Pogląd ten podzielają B e r b e ć i S z e w c z u k [2], podkreślając, że na Lubelszczyźnie na mocniejszych glebach piaszczy- sto-gliniastych istnieją dogodne warunki do uprawy chmielu, o czym świadczą zbliżone plony do otrzymywanych na lessach. Dobre wyniki na tych glebach S t y k [10] uzasadnia wysoką kulturą rolną oraz umie­jętnym pielęgnowaniem roślin. Otrzymane w naszych badaniach wy­niki nie pokrywają się z ogólnie przyjętą opinią, że do najlepszych gleb pod plantacje chmielu należą gleby lessowe. Według B o r o w c a [4] dotychczasowa bonitacja gleb lessowych, a zwłaszcza czarnoziemów jest za wysoka, gdyż nie uwzględnia skutków ekstensywnej gospodarki na tych glebach, powodującej spadek ich wartości użytkowej. Wydaje się, że w przypadku chmielu na słabsze wyniki osiągane na czarnozie- mach oraz innych glebach lessowych wpływają różne przyczyny, m.in. to, że wiele plantacji znajduje się na zboczach i w związku z tym są one narażone na działanie wiatrów. Czynnikiem ograniczającym wy­sokość plonowania na czarnoziemach mogą być także mniejsze trady­cje uprawy oraz silniej odczuwalny niż w pozostałych podrejonach brak siły roboczej. Duży wpływ na uzyskane rezultaty może wywie­rać także poziom kultury rolnej w poszczególnych podrejonach. Za­gadnienia te wymagają jednak dalszego, bardziej dokładnego zbadania w doświadczeniach ścisłych.

W NIOSKI

Na podstawie 6-letnich wyników dotyczących plonowania i warto­ści pieniężnej szyszek chm ielu. odmiany Lubelskiej i populacji czeskiej nasuwają się następujące uwagi:

1. Przydatność gruntów ornych pod uprawę chmielu w większym stopniu określają jednostki systematyczne (typ, rodzaj i gatunek gle­by) niż klasy bonitacyjne. Zależność plonowania od klasy bonitacyj­nych nie jest jednoznaczna i może być oceniana jedynie w ścisłym po­wiązaniu z konkretnym typem i rodzajem gleby.

2. Otrzymane wyniki wskazują na celowość dalszego rozszerzania uprawy chmielu na madach, czarnych ziemiach, glebach bielicowych wytworzonych z piasków gliniastych oraz na glebach brunatnych wy­tworzonych z utworów pyłowych wodnego pochodzenia. Dopiero w dal­

140 C. Szewczuk

szej kolejności w miarę intensyfikacji uprawy chmielu można by roz­szerzać uprawę tej rośliny na gleby lessowe. Należy natomiast zanie­chać lokalizacji chmielników na rędzinach, na których otrzymuje się zdecydowanie najniższe plony.

3. Na każdej glebie wyższe plony dawała odmiana Lubelska w po­równaniu z populacją czeską. Notowano natomiast podobny układ plo­nów obydwu odmian w zależności od gleby, a więc podobną reakcję na typ, rodzaj i gatunek gleby.

4. Wyraźny wpływ na plony i jakość szyszek wywierał przebieg warunków meteorologicznych. Dla odmiany Lubelskiej były one naj­bardziej sprzyjające w latach 1973 i 1975, zaś dla populacji czeskiej w 1970, 1975 oraz 1973 roku. Na glebach lżejszych (wytworzonych z pias­ków gliniastych) wyższe plony otrzymywano w latach o zwiększonej ilości opadów (1970 i 1974). Na pozostałych glebach lepsze wyniki no­towano natomiast w latach o niewielkich, ale korzystnie rozłożonych opadach w okresie wegetacyjnym (1973 i 1975).

LITERATURA

[1] B a r a n o w s k i А., К u t e г a J.: Próby naw adniania chm ielu m iejsk im i w odam i ściekow ym i. Wiad. Inst. M elioracji i U żytków Z ielonych 9, 1970, 3, 101-114.

[2] B e r b e ć S., S z e w c z u k C.: P lonow anie chm ielu w północnym rejonie L ubelszczyzny. Inf. Roln. WOPR w K ońskow oli, jesień 1975, 57-63.

[3] B e r b e ć S., S z e w c z u k C., S e r e j M., L u t y C., Ł o b a с z E.: Zawartość a lfa -k w asów w szyszkach chm ielu w latach 1368-1971. W yd. Za­kładu U pow szechniania Post. w Roln. AR w L ublinie, 1976.

[4] B o r o w i e c J.: Ocena aktualnej w artości rolniczej polskich czarnoziem ów zgodnie z potrzebam i i m ożliw ościam i tych gleb. N ow e Roi. 1969, .21, 21-23.

[5] B o r o w i e c S.: Ocena przydatności m ateria łów k lasyfikacji gleb dla po­trzeb planow ania przestrzennego rolnictw a. Biul. Przestrzeń. Zagospod. Kraju PA N , 1968, 50, 25-29.

[6] G i u r o w M.: U praw a chm ielu w Bułgarii. M iędz. Czas. roi. 1963, 2, 71-75.[7] G r i e s e l A.: U prawa chm ielu w NRD. M iędz. Czas. roi. 1962, 4, 128-129.[8] Hop Production. A griculture Inform ation B ulletin No. 240, W ashington D. C.,

,1961.[9] K o h l m a n n H. , K ä s t n e r A.: Der H opfen. H opf e n -Verlag W olnzach,

1975.[10] S t y k В.: Przyrodniczo-rolnicze podstaw y rejonizacji upraw na teren ie w o­

jew ództw a lubelsk iego. Wyd. lubel. Lublin 1964.[11] S z e w c z u k C.: W pływ w arunków glebow ych L ubelszczyzny na plony

i w artość w ykupow ą szyszek chm ielu w latach 1970-1975. Praca doktorska w ykonana w AR w Lublinie, 1977.

[12] Z e 1 e n к a V., P e j m 1 K.: V liv m eteorologickych a p idn ich podm inek na vyvoj a vynos chm ela v letach 1960-1965. R ostlinna vyroba 1968, 4, 345-356.

Wpływ gleb lubelskich na plony chmielu w 1970-̂ 1975 141

4 . ШЕВЧУК

ВЛИЯНИЕ ПОЧВЕННЫ Х УСЛОВИЙ ЛЮБЛИНСКОГО ОКРУГА НА УРО Ж АЙ Ш ИШ ЕК ХМ ЕЛЯ В ГОДАХ 1970-1975

Институт обработки почвы и растениеводства, С ельскохозяйственная академияв Люблине

Ре з юме

Цель исследований, проведенны х в 1970-1975 гг. на территории Люблинского •округа, составляла оценка плодонош ения хмеля в зависимости от почвенных условий. Обследованы были 1304 плантации хмеля сортов: Люблинский и чеш ­ская популяция.

Самые хорош ие результаты плодонош ения хмеля были получены на речных аллювиальных почвах. Второе место заняли: черные земли, подзолистые почвы образованные сиз глинистых песков и бурые почвы сформированные из пы ле­видных образований водного происхож дения. Лишь к третей группе, в отно­шении высоты урож ая с 1 га, были зачислены черноземы и бурые по'чвы обра>- зованшые из лёссов, на которых находится 65% площ ади занимаемой культура­ми хмеля в Люблинском округе. Са!мые низкие урож аи были отмечены на всев- доподзолисты х лёссовых почвах и на рендзинах. Пригодноють пахотны х почв под культуру хмеля точнее определяли систематические единицы (тип, вид, р а з­новидность почвы ),чем классы бонитета.

C. SZEWCZUK

INFLUENCE OF SOIL CONDITIONS IN THE LUBLIN REGION ON YIELDS O F HO P CONES IN THE PERIOD 1970-1975

D epartm ent of Soil and Pilant C ultivation, A gricultural U niversity of Lublin

S u mma r y

The aim o f investigations carried out in the period 1970-1975 on the Lublin region territory w as to analyze hop yields depending on soil conditions. T he investigations com prised in total 1304 hop plantations of the Lubelska variety and o f the Czech population.

The h ighest hop yields w ere reached on alluvial so ils. The second place in th is respect occupy black earths, podzol soils developed from loam y sands and brow n soils developed from silt form ations of hydrogenic origin. C hernozem s and brow n soils developed from loess, on w hich 65% of hop plantations in the Lublin region are situated , have b een assigned to the third p lace on ly w ith regard to th e yield of hop cones from 1 hectare. The low est yields w ere obtained on pseudopodzolic loess soils and on rendzina soils. The su itab ility of atrable lands for hop p lantations w as determ ined b etter by system atic units (type, k ind and species of soil) than by the bomitation classes.

D r C zesław S ze w c zu k I n s ty tu t U praw y R o li i R oślin A RL u b lin , u l. A k a d e m ic k a 13