53● MALI GIGANCI

Geografia (SPP: GIM kl. 2–3)

ChArAkterystykA stref kLIMAtyCzNyCh AMerykI PółNoCNejCzas realizacji tematu45 min

Cele lekcjiUczeń:• określawpływwybranychczynnikówklimatotwórczychnaklimatAmerykiPółnocnej;•wskazujenamapieAmerykiPółnocnejstrefyklimatyczne,podajeichnazwyorazodpowiadająceimtypyklimatu;• napodstawieklimatogramówopisujecechywybranychtypówklimatu;• przyporządkowujeroślinyizwierzętadowybranychstrefklimatycznychAmerykiPółnocnej;• określaantropogeniczneprzyczynyiskutkizmianklimatu;• proponujesposobyprzeciwdziałaniazmianomklimatu.

Metody i formy pracy• pracaindywidualna,wgrupachizcałymzespołem;•wykład;• dyskusjakierowana;• burzamózgów;• kartypracy.

Środki dydaktyczne• kartypracy;• atlasgeograficzny;• podręcznik;• tablicainteraktywnalubzestawmultimedialny;•mapafizycznaAmerykiPółnocnej.

Powiązanie scenariusza z podstawą programową przedmiotuGeografia (SPP: GIM kl. 2–3)1.Mapa–umiejętnościczytania,interpretacjiiposługiwaniasięmapą.Uczeń:2)odczytujezmapinformacjeprzedstawionezapomocąróżnychmetodkartograficznych;5)dobieraodpowiedniąmapęwceluuzyskaniaokreślonychinformacjigeograficznych;8)analizujeiinterpretujetreścimapogólnogeograficznych,tematycznych,turystycznych.3.Wybranezagadnieniageografiiifizycznej.Uczeń:1)charakteryzujewpływgłównychczynnikówklimatotwórczychnaklimat;2)charakteryzujenapodstawiewykresówlubdanychliczbowychprzebiegtemperaturypowietrzaiopadówatmosfe-rycznychwciągurokuwwybranychstacjachmeteorologicznychpołożonychwróżnychstrefachklimatycznych;ob-liczaamplitudęiśredniątemperaturępowietrza;wykazujenaprzykładachzwiązekmiędzywysokościąSłońcaatem-peraturąpowietrza;3)wykazujezróżnicowanieklimatyczneZieminapodstawieanalizymaptemperaturypowietrzaiopadówatmosfe-rycznychorazmapstrefklimatycznychnaZiemi.

Przygotowanie do lekcjiLekcjapowinnasięodbyćpoobejrzeniufilmuMali giganci.Przedprojekcjąnauczycielprosiuczniów,byzwróciliuwa-gęnaaspektyzwiązanezestrefamiklimatycznymiwystępującymiwAmerycePółnocnejiuzupełnilikartępracynr1(patrzs.57).Przedlekcjąnauczycielkopiujekartypracy.

Przebieg lekcjiFAZAWSTĘPNANauczycielprzedstawiatematicelelekcji.Przypominauczniom,żepodczasprojekcjifilmumielizwrócićuwagęnaaspektyzwiązanezestrefamiklimatycznymiwystępującymiwAmerycePółnocnej.

FAZAREALIZACYJNANauczycielprosiwybranychuczniówoprzedstawienieuzupełnionychkartpracy.

Poprawne odpowiedzi1.liściasteimieszane;np.puchaczwirginijski,wilkszary,łośwschodnioamerykański,żabadrzewna;pustynnychlubpu-styniSonora;np.skorpion,grzechotnik,myszołowiec,żółw,jaszczurka

54● MALI GIGANCI

2.strefaklimatówumiarkowanych–świadczyotymwystępowanieczterechpórroku,drzewliściastych,takichjaknp.dąborazzwierząttakichjakłoś,puchacz,wilkszary;strefaklimatówzwrotnikowych–świadczyotymwystępowanieroślinnościsucholubnejigromadzącejwodę(kaktusy),istnieniewyschniętychkorytrzecznych,twarda,wysuszonazie-miazpowodubardzomałejilościopadówlubichbraku

Nauczycieldzieliklasęnapięćgrup(losoweodliczaniedopięciu)irozdajekartypracynr2(patrzs.58-60).Posługującsięatlasemisamodzielniedobranymimapami,uczniowieuzupełniajątabelę.Poupływieustalonegoczasuposzczególnezespołyprezentująwynikipracywkolejnościzgodnejznumeracjągrup.Nauczycielprosiuczniówoułożeniewypełnio-nychpięciukartwtakisposób,abyodwzorowaćrzeczywistepołożeniestrefklimatycznychnakontynencie.

Przewidywane odpowiedzi

STREFA KLIMATYCZNA TYP KLIMATU

Strefaklimatówokołobiegunowych•subpolarny(podbiegunowy)•polarny(biegunowy)

Strefaklimatówumiarkowanych

Odmianyciepłe:•morski•przejściowy•kontynentalnyzodmianąwybitniekontynentalną•suchykontynentalnyzodmianawybitniesuchą

Odmianychłodne:•morski•przejściowy•kontynentalny•wybitniekontynentalny

Strefaklimatówpodzwrotnikowych

•morski•kontynentalny•suchykontynentalnyzodmianawybitniesuchą

Strefaklimatówzwrotnikowych•wilgotnyzodmianąkontynentalną•suchykontynentalnyzodmianawybitniesuchą

Strefaklimatówrównikowych•wybitniewilgotny•wilgotny•suchyiwybitniesuchy

Prowadzącypytauczniów,codostrzegają.Uczniowiepowinnizauważyć,żeklimatAmerykiPółnocnejjestniezwyklezróżnicowany,występujątamwszystkiestrefyklimatyczneorazwszystkietypyklimatu.Nauczycielrozpoczynadysku-sjędotyczącąprzyczyntakdużegozróżnicowaniaklimatycznegoAmerykiPółnocnej.Uczniowieswobodniewypowia-dająsięnatematwybranychczynnikówkształtującychklimattegokontynentu(mogąkorzystaćzpodręczników,atla-sów);zapisująswojepomysływtabelinatablicy,którauwzględniazależnościprzyczynowo-skutkowe.

 

N

STREFY KLIMATYCZNE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ

55● MALI GIGANCI

Przewidywane odpowiedzi

CZYNNIK KSZTAŁTUJĄCY KLIMAT SKUTEK

położeniegeograficzneImdalejodrównika,tymmniejenergiisłonecznejdocieradopowierzchniZiemi.

ukształtowanieterenu

Południkowy układ Kordylierów ogranicza wpływ OceanuSpokojnegonaklimattegokontynentu.Tesamewysokiełań-cuchygórskieumożliwiają swobodnyprzepływmaspowie-trzawkierunkupółnocnymipołudniowym.Zdarzasięlatem,żeciepłeiwilgotnepowietrzeznadZatokiMeksykańskiejdo-cieraażdopołudniowejKanady.Zimąnatomiastpolarnepo-wietrzedocieradopółwyspuFloryda,niszczącprzymrozkaminp.plantacjepomarańczy.

oddziaływanieprądówmorskich

ZachodniewybrzeżasąobmywaneprzezzimnyprądKalifor-nijski, copowodujezmniejszenieopadównaobszarachpo-zostającychwzasięguoddziaływaniategoprądu.Wschodniewybrzeżamająwiększąsumęopadów,ponieważoblewanesąprzezwodyciepłegoPrąduZatokowego.

wysokośćnadpoziomemmorzaWraz zewzrostemwysokości nad poziomemmorza spadatemperaturapowietrza.Naogółobszarygórskiecharaktery-zująsięwzrostemsumyopadów.

różnewłaściwościrozległychobszarówlądowychimorskich

Powietrzenadmorzamiioceanamijestbardziejwilgotneniżmasy powietrza nad powierzchniami lądowymi. Powietrzemorskiesprawia,żelatasąchłodniejsze,zimycieplejsze,zaśsumyopadówwyższe niż naobszarachpozostającychpodwpływemkontynentalnychmaspowietrza.

Nauczycielzwracauwagęnarozciągłośćpołudnikowąkontynentu,którasprawia,żeAmerykaPółnocnależywzasię-guwszystkichstrefklimatycznych.

Prowadzącynawiązujedofilmu,przypominającoprzedstawionychwnimstrefachklimatycznych: strefieklimatówumiarkowanych(klimatumiarkowanyciepłyprzejściowy)istrefieklimatówzwrotnikowych(klimatzwrotnikowykon-tynentalnysuchyzodmianąwybitniesuchą).Prezentujeklimatogramyprzedstawiającerozkładytemperaturyiopa-dówwciągurokuwtychdwóchwybranychtypachklimatuwystępującegowAmerycePółnocnej(patrzs.61).Prosiuczniów,byodczytaliminimalneimaksymalneśredniemiesięcznetemperaturypowietrza,obliczylirocznąamplitudęiśredniątemperaturępowietrzaorazokreśliliwielkośćopadówwciąguroku.

Nauczycielprosiuczniów,abyposługującsięatlasem,określiliwystępującąwAmerycePółnocnejroślinnośćnaturalnądlawymienionychodmianklimatu.

Przewidywane odpowiedziklimatumiarkowanyciepłyprzejściowy–lasyliściasteimieszane;klimatzwrotnikowykontynentalnysuchyzodmianąwybitniesuchą–pustynieipółpustynie Nauczycielprosioprzypomnienienazwzwierząt,którewypisaliwkarciepracynr1.Uczniowiewymieniająnazwyzwie-rzątiprzyporządkowująjedowłaściwejformacjiroślinnej,tj.amerykańskichlasówliściastychimieszanychorazpusty-niSonora.Prowadzącywskazujenamapielokalizacjępustyni,ilustrujeiuzupełniawypowiedziuczniów,wyświetlająckadryzfilmuizdjęciazinnychźródeł(patrzs.62-65),orazdodajewłasnykomentarz.

WYBRANE CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE KLIMAT AMERYKI PÓŁNOCNEJ

56● MALI GIGANCI

Nauczycielodwołujesiędoobrazuprzedstawiającegolasliściastyiprosiuczniówowskazaniezagrożeńklimatycz-nychdlatejiinnychformacjiroślinnych.

Przewidywane odpowiedzi• anomaliapogodowe(np.nietypoweokresysuszylubintensywnychopadów,nietypowedladanychobszarówsilnewiatry)

• corazczęstszegwałtownezjawiskaatmosferyczne(np.wichury,intensywneopadydeszczu,gradu)• systematycznywzrosttemperaturypowietrzapodwpływemznacznegozwiększeniaemisjigazówcieplarnianychdoatmosfery(efektcieplarniany)

•występowaniekwaśnychdeszczy• tworzeniesięsmogu•występowanieupałówisusz,awkonsekwencjiogromnychpożarównp.wChorwacji,Grecji

Prowadzącyzwracauwagęnaingerencjęczłowiekawatmosferęziemską,np.poprzezspalaniecorazwiększejilościpaliwkopalnych.Częstoprzynositonegatywneskutkiwpostacizmianklimatycznych,którebezpośredniooddziałująnaświatorganizmówżywych(ludzie,rośliny,zwierzęta).Nauczycielzachęcauczniówdozastanowieniasię,jakiedzia-łaniamożnapodjąć,abyzmniejszyćwpływczłowiekanazmianyklimatu.

FAZAPODSUMOWUJĄCANauczycielprosiuczniów,abydokończylizdania:„Dowiedziałemsię,że…”oraz„Nazajęciachzaskoczyłomnie,że…”.

Zadanie domoweWykonajzadaniezkartypracywdomu.

Autorka scenariusza

HANNAHAbERA–nauczycielkaidoradcametodycznyprzyrodyigeografiiwMazowieckimSa-morządowymCentrumDoskonalenia Nauczycieli; autorka i współautorka publikacjimetodycz-nychzzakresuprzyrody,edukacjiglobalnejiwykorzystywaniaTIKwnauczaniugeografii. 

57● MALI GIGANCI

kArtA PrACy Nr 1

PodczasprojekcjizwróćuwagęnazagadnieniazwiązanezklimatemAmerykiPółnocnejorazświatemroślinizwierzątżyjącymwdanejstrefieklimatycznej,anastępniewykonajponiższezadania.

1. Uzupełnij zdania.

Małypręgowiectogryzońzrodzinywiewiórkowatych,któryzamieszkujelasy..............................................................................

AmerykiPółnocnej.Innetrzyzwierzętażyjącenatymobszarze,to:

•........................................................................................,

•........................................................................................,

•.........................................................................................

Pasikoniszkatogatunekgryzoniazrodzinychomikowatych,którywystępujenaobszarach.....................................................

AmerykiPółnocnej.Innetrzyzwierzętażyjącenatymobszarzeto:

•........................................................................................,

•........................................................................................,

•.........................................................................................

2. Podaj nazwy dwóch stref klimatycznych występujących w Ameryce Północnej, których dotyczył film. Uzasadnij swój wybór.

•strefaklimatów...........................................................................–świadczyotym..........................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................

•strefaklimatów...........................................................................–świadczyotym..........................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................

 

58● MALI GIGANCI

kArtA PrACy Nr 2

Grupa IPosługującsięatlasemgeograficznym,dobierzcieodpowiedniemapy,abyuzyskaćinformacjenatematzaznaczonejstrefyklimatycznej,anastępnieuzupełnijcietabelę,zachowującukładstrefklimatycznychzgodniezzaznaczonymkie-runkiemgeograficznym.

STREFA KLIMATYCZNA TYP KLIMATU

Strefaklimatów

............................................................................................

•...................................................................................................

•...................................................................................................

Grupa IIPosługującsięatlasemgeograficznym,dobierzcieodpowiedniemapy,abyuzyskaćinformacjenatematzaznaczonejstrefyklimatycznej,anastępnieuzupełnijcietabelę,zachowującukładstrefklimatycznychzgodniezzaznaczonymkie-runkiemgeograficznym.

STREFA KLIMATYCZNA TYP KLIMATU

Strefaklimatów

............................................................................................

•...................................................................................................

•...................................................................................................

N

N

STREFY KLIMATYCZNE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ

STREFY KLIMATYCZNE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ

59● MALI GIGANCI

Grupa IIIPosługującsięatlasemgeograficznym,dobierzcieodpowiedniemapy,abyuzyskaćinformacjenatematzaznaczonejstrefyklimatycznej,anastępnieuzupełnijcietabelę,zachowującukładstrefklimatycznychzgodniezzaznaczonymkie-runkiemgeograficznym.

STREFA KLIMATYCZNA TYP KLIMATU

Strefaklimatów

............................................................................................

•...................................................................................................

•...................................................................................................

•...................................................................................................

Grupa IVPosługującsięatlasemgeograficznym,dobierzcieodpowiedniemapy,abyuzyskaćinformacjenatematzaznaczonejstrefyklimatycznej,anastępnieuzupełnijcietabelę,zachowującukładstrefklimatycznychzgodniezzaznaczonymkie-runkiemgeograficznym.

STREFA KLIMATYCZNA TYP KLIMATU

Strefaklimatów

............................................................................................

•...................................................................................................

•...................................................................................................

•...................................................................................................

•...................................................................................................

•...................................................................................................

•...................................................................................................

•...................................................................................................

•...................................................................................................

N

N

STREFY KLIMATYCZNE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ

STREFY KLIMATYCZNE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ

60● MALI GIGANCI

Grupa VPosługującsięatlasemgeograficznym,dobierzcieodpowiedniemapy,abyuzyskaćinformacjenatematzaznaczonejstrefyklimatycznej,anastępnieuzupełnijcietabelę,zachowującukładstrefklimatycznychzgodniezzaznaczonymkie-runkiemgeograficznym.

STREFA KLIMATYCZNA TYP KLIMATU

Strefaklimatów

............................................................................................

•...................................................................................................

•...................................................................................................

 

N

STREFY KLIMATYCZNE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ

61● MALI GIGANCI

kLIMAtoGrAMy

Klimatumiarkowanyciepłyprzejściowy

Klimatzwrotnikowykontynentalnysuchyzodmianąwybitniesuchą

62● MALI GIGANCI

roŚLINy I zWIerzĘtA WystĘPUjĄCe NA PUstyNI soNorA

Mysz pasikoniszka oraz grzechotnik. W tle widoczne gigantyczne kaktusy, których na pustyni Sonora jest ponad 50 gatunków.

Pasikoniszka i myszołowiec w otoczeniu saguaro – sukulentów z rodziny kaktusowatych.

63● MALI GIGANCI

Saguaro osiągają wysokość do 20 m. Ich wiek ocenia się na 200 lat. Mogą ważyć powyżej 8 ton.

Źródło zdjęcia: https://pixabay.com/

64● MALI GIGANCI

roŚLINy I zWIerzĘtA WystĘPUjĄCe NA tereNIe AMerykAŃskICh LAsóW LIŚCIAstyCh I MIeszANyCh

Pasikoniszka i skorpion. Jaszczurka podczas polowania.

Pręgowiec i łoś w jesiennej scenerii. Wilk szary.

65● MALI GIGANCI

Puchacz wirginijski.

Pręgowiec – gryzoń z rodziny wiewiórkowatych, którego środowiskiem są głównie lasy liściaste.

 

66● MALI GIGANCI

kArtA PrACy W DoMU

Schematycznyrysunekprzedstawiadiagramdiamentowy.Wkażdepolediagramuwpiszpropozycjedziałańzapobie-gającymzmianomklimatu,którekażdymożepodjąćwżyciucodziennym.Najważniejszeinajbardziejskutecznepro-pozycjedziałańumieśćnagórzediagramu,mniejistotne–nadole.Krótkouzasadnijswójwybór.

Uzasadnieniewyboru:

...........................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................................