Adaptacja do zmian klimatu- działania lokalne

Prof. dr hab. Krzysztof Błażejczyk

Czy klimat się zmienia ?

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Kilka faktów

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

• Średnia globalna temperatura powierzchni Ziemi wzrosła w okresie 1906-2005 o 0.74°C

• Trend liniowy ocieplenia za ostatnie 50 lat (0.13°C na dekadę) jest prawie dwukrotnie większy niż za ostatnie 100 lat.

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Obserwacje satelitarne prowadzone od 1978 r. dowodzą, że średni roczny obszar lodu arktycznego zmniejsza się w tempie 2.7% na dekadę. Latem obszar lodu arktycznego zmniejsza się aż o 7.4% na dekadę.

Zmniejsza się wyraźnie obszar z sezonową pokrywą śnieżną.

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

• Zmianie uległa częstość i intensywność niektórych zjawisk pogodowych.

• - zmniejszyła się częstość dni chłodnych i mroźnych,• - wzrosła częstość dni gorących oraz fal upałów

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

W 2 połowie XX w. średnia temperaturana półkuli Płn. byłanajwyższa na przestrzeniostatnich 500 lat

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Dlaczego klimat się zmienia

• Przyczyny naturalne (astronomiczne, geologiczne)

• Przyczyny antropogeniczne

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

I P C C Fifth Assessment ReportClimate Change 2014: The Physical Science Basis

Summary for Policymakers

• Międzyrządowy Panel ds. Zmian Klimatu publikuje raporty pokazujące różne przyczyny zmian klimatu. Wg tych raportów za obserwowane obecnie zmiany klimatu w zdecydowanej większości odpowiada różnorodna działalność człowieka

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Przyczyny antropogeniczne- zwiększona emisja gazów cieplarnianych (dwutlenek węgla,

metan, związki azotu),- masowe wycinanie lasów, - emisja halonów i freonów (związki używane kiedyś w

urządzeniach chłodniczych i aerozolach),- zmiany użytkowania ziemi,- urbanizacja,- zanieczyszczanie atmosfery.

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Emisja gazów cieplarnianych

•

S palan ie pa liw s ta łych i p łynnych

D e fores tac ja

Z m iany uzytkow an iaz iem i

S pa lan ie b iom asy

N aw ożen ie

C hodow la byd ła

U praw a ryżu

Z w iększen iea rea łuupraw

P rocesy na tura lne

C O 2

C H4

N O2

Las w Amazonii (fragment) w roku 2000 i 2009

Wycinanie lasów (zwłaszcza tych starych, najbardziej cennych, dotyczy także Polski

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Sztuczne powierzchnie w miastach na stałe zmieniają klimat, w którym żyje prawie ¾ Polaków

Pokrycie nPokrycie nawierzchnie ulic, chodników, awierzchnie ulic, chodników, placów materiaplaców materiałłami nieprzepuszczalnymi ami nieprzepuszczalnymi

(asfalt, beton)(asfalt, beton)

zwizwięększonkszonyy odp odpłływ wód opadowychyw wód opadowych

Tylko niewielka czTylko niewielka częśćęść wody ulega wody ulega wyparowaniuwyparowaniu

mniejsza zawartomniejsza zawartośćść pary wodnej pary wodnej

w powietrzuw powietrzu w mieście w mieście

dlategodlatego

akumulują ciepakumulują ciepłło w czasie dnia a emitują je nocąo w czasie dnia a emitują je nocą

tworząc Miejskie Wyspy Ciepłatworząc Miejskie Wyspy Ciepła

MateriaMateriałły budowlane, tworzy budowlane, tworząące powierzchniece powierzchnie

w miew mieśście, cie, mają znaczną pojemnością mają znaczną pojemnością cieplncieplnąą

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Czy jesteśmy bezradni wobec tych procesów ?

• Nie, skutki zmian klimatu odczuwane przez nas wszystkich są sumą wszystkich naszych działań, tych globalnych, ale także tych lokalnych, a nawet indywidualnych.

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

• Powstały różne programy, międzynarodowe i krajowe, mające na celu zmniejszenie naszych niekorzystnych dla klimatu działań.

• Ich sukces zależy nie tylko od tego, co zrobią rządy największych państw świata, ale także od tego, co zrobi każdy z nas.

• Potrzebny jest wzrost naszej świadomości oraz podjęcie tych działań, któe są dla nas możliwe.

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Kategorie tematyczne obecnego programu

1. WODA i GLEBY 2. ROLNICTWO i LEŚNICTWO 3. GOSPODARKA 4. CZŁOWIEK i ŚRODOWISKO 5. PLANY ADAPTACJI DO ZMIAN KLIMATU

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

WODA i GLEBY• Zagospodarowanie wód opadowych• Mała retencja• Sadzenie drzew• Ochrona przed erozją gleb

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

ROLNICTWO i LEŚNICTWO• Struktura upraw• Agronomia i agrotechnika• Skład gatunkowy lasu

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

GOSPODARKAochrona przed skutkami zmian klimatu

• Projektowanie inwestycji• Zabezpieczenie dróg i mostów• Zabezpieczenie infrastruktury energetycznej

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

CZŁOWIEK i ŚRODOWISKO

• Ochrona terenów zielonych i wodnych w miastach

• Ochrona zdrowia

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

PLANY ADAPTACJI DO ZMIAN KLIMATU

• Lokalne, kompleksowe plany adaptacji

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Specyfika regionalna

• Województwa:– Lubelskie– Łódzkie– Świętokrzyskie– Mazowieckie

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Województwo lubelskie• Ochrona przeciwpowodziowa obszarów na terenach zalewowych,• Ochrona terenów rolniczych i leśnych oraz cennych przyrodniczo

przed deficytem wody• Możliwości uprawy roślin ciepłolubnych (kukurydza, sorgo)• Zwiększanie obszarów zielonych i wodnych, • Zapewnienie przewietrzania miast, poprawa stanu sanitarnego

powietrza,• Programy zabezpieczenia w wodę podczas okresów suszy i

niedoborów wody zwłaszcza na mniejszych rzekach.

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Województwo świętokrzyskie

• Ochrona przeciwpowodziowa obszarów na ternach zalewowych,• Utrzymanie i odtwarzanie elementów krajobrazu rolniczego o

znaczeniu ochronnym i kulturowym,• Zachowanie różnorodności biologicznej siedlisk półnaturalnych i

zasobów genetycznych,• Powiększanie obszarów leśnych, szczególnie na obszarach

lessowych oraz rozwój funkcji ochronnych i turystycznych lasów,• Rekultywacja terenów zdegradowanych, w tym terenów

posiarkowych.

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Województwo łódzkie• Odbudowa naturalnej retencji wodnej (ochrona przed podtopieniami),• Zapewnienie integralności krajowego systemu obszarów chronionych• Utrzymywanie drożności korytarzy migracyjnych • Przywrócenia i utrzymania właściwego stanu ochrony siedlisk i gatunków,• Dostosowania rolnictwa do deficytu wód i zmian temperatury powietrza, • Prowadzenie nawodnień użytków rolnych i gruntów leśnych,• Zwiększenie lesistości z uwzględnieniem różnorodności gatunkowej

drzewostanów,• Zwiększenie wykorzystania OZE ( min. wykorzystanie zasobów wód

geotermalnych).

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Województwo mazowieckie• Zwiększenie poziomu ochrony przeciwpowodziowej, • Przeciwdziałanie osuwiskom i deficytowi wodnemu,• Powiązanie systemu dolin rzecznych z systemem obszarów

chronionych,• Działania mitygujące problem zmian temperatury, ulewnych

opadów, oblodzenia i silnych wiatrów w inwestycjach budowlanych, transportowych i energetycznych,

• Rozwijanie alternatywnych źródeł produkcji energii, szczególnie na terenach wiejskich,

• Tworzenie systemów wczesnego ostrzegania mieszkańców przed zagrożeniami powodziowymi

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Przykłady możliwych działań

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Gromadzenie wód opadowych

• Gromadzenie wód opadowych, które można następnie wykorzystać w gospodarstwie, jest znane od stuleci.

• Mieszkańcy bogatych krajów robię to od dawna.

• Oszczędzamy nie tylko złoża wód rzecznych i podziemnych, ale także pieniądze

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

• Proste zbiorniki wody deszczowej

• Profesjonalne, rozbudowane systemy retencji

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Mała retencja na ciekach wodnych

• Gromadzi wodę, która w okresach deficytu opadu może być wykorzystywana w gospodarce.

• Zwiększa bioróżnorodność w obrębie dolin.• Łagodzi warunki termiczne i zabezpiecza przed

lokalnymi powodziami.• Zwiększa potencjał rekreacyjny.• Może być wykorzystana jako źródło czystej

energii.

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Rekultywacja

• Wiele terenów ulega degradacji w wyniku działalności człowieka.

• Są to nie tylko tereny pokopalniane, ale także każde wyrobiska po kruszywach (piaskownie, żwirownie, kamieniołomy itp.).

• Można zmienić ich wygląd i nadać im nową „twarz” i przypisać nowe funkcje (np. rekreacyjne).

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Energia odnawialna

• W warunkach klimatycznych Polski można skutecznie wykorzystywać przez znaczną część roku energię promieniowania słonecznego.

• Może ona podgrzewać wodę używaną w gospodarstwie lun wytwarzać prąd, gromadzony w akumulatorach

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Przydomowe systemy solarne

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Energia słoneczna w transporcie

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Inne źródła energii

• Biomasa Energia wiatru

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Oszczędzanie energii

• Regulacja temperatury Dobra izolacja budynkóww pomieszczeniach

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Zachowanie bioróżnorodności• Bioróżnorodność to nie tylko hasło naukowe, ale realna

potrzeba każdej społeczności i każdego człowieka.• Różnorodność środowiska, w którym żyjemy to kwestia

naszego „być albo nie być”. • Bioróżnorodność zapewnia nam urozmaicone pożywienie

oraz zabezpiecza przed niszczącymi inwazjami różnych szkodników wyspecjalizowanych w niszczeniu pojedynczych roślin czy zwierząt.

• Potrzebne są różnorodne akcje edukacyjne i promujące bioróżnorodność.

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Edukacja

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Promocja

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Korytarze ekologiczne

• Korytarze ekologiczne to połączone ze sobą obszary, wzdłuż których mogą migrować różne gatunki zwierząt.

• Przyczyniają się one do zachowania bioróżnorodności.

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Korytarze od skali globalnej do lokalnej

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Regulacja cieków wodnych

• Jednym z uciążliwych skutków zmian klimatu jest duża zmienność opadów w czasie i w przestrzeni.

• Efektem tej zmienności są nie tylko rozległe powodzie, ale także lokalne podtopienia.

• Z drugiej strony musimy się liczyć z przesuszaniem niektórych gruntów.

• Regulując lokalne cieki wodne mniejszamy te problemy.

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Życie w mieście• W miastach żyje prawie 2/3 ludności Polski.• Życie w miastach ma swe zalety, ale także

uciążliwości.• Część tych uciążliwości wiąże się ze specyficznym

klimatem tworzonym przez miasto.• Inne środowiskowe uciążliwości to hałas i

zanieczyszczenia.• Każdą z tych uciążliwości można zmniejszyć przez

różne działania lokalne.

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Zieleń w mieście• Zieleń w mieście ma ogromne znaczenie dla poprawy

warunków klimatycznych, sanitarnych i akustycznych.

• Chodzi nie tylko o utrzymanie tej zieleni, która jeszcze w mieście rośnie, ale o zwiększenie jej powierzchni.

• Zieleń nie tylko łagodzi temperaturę, ale także oczyszcza powietrze z zanieczyszczeń i tłumi hałas.

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

• Nadwyżka temperatury powietrza (Ta) i temperatury odczuwalnej (UTCI) w trzech rejonach Warszawy w stosunku do obszaru podmiejskiego

• Koło – stare osiedle z licznymi drzewami i trawnikami• Włodarzewska – nowe osiedle z nielicznymi drzewami i

trawnikami.• Twarda – fragment centrum miasta pozbawionego zieleni

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Promujmy i walczmy o zieleń w miastach

Zielone ściany

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Mała architektura zielona

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Zielone dachy

Stanowią dobrą izolację termicznąZwiększają retencję wód opadowych

Tworzą swoisty mikroklimat.

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Zielone dachy w skali makro i mikro.

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Przykład wpływu zieleni na złagodzenie miejskiej wyspy ciepła (MWC)

Obecny stan zagospodarowania - MWC 1,5 – 3,5 stopni (maksymalnie do 12 stopni)

Rejon „Twarda”

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Działanie 1

Wprowadzenie trawników i drzew - Złagodzenie MWC o 0,1-0,2 stopnie

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Działanie 2

Wprowadzenie trawników, drzew i zielonych dachów - Złagodzenie MWC o 0,4-0,5 stopni

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Tu znajdziecie państwo wskazówki, co możemy zrobić, aby poprawić mikroklimat miasta

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Zieleń a hałas

Nadmierny hałas może mieć wpływ na:- uszkodzenia słuchu- zakłócenia snu- osłabienie procesów poznawczych- psychofizjologiczne reakcje stresowe- zwiększone ryzyko chorób krążenia

Szacuje się, że w Polsce, na szkodliwe lub uciążliwe działanie hałasu narażonych jest około 13 milionów osób

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

• Wyraźne zwiększony hałas występuje w pasie do około 500 m od drogi. Powyżej tej odległości większe znaczenie w kształtowaniu się klimatu akustycznego danego miejsca mają czynniki lokalne, a hałas komunikacyjny z drogi słyszalny jest w postaci w miarę jednostajnego szumu.

• Dla zapewnienia ludziom odpowiednich warunków dniem i wypoczynku nocnego drogi powinny przebiegać w odległości większej niż 200-300 m od budynków mieszkalnych.

Natężenie hałasu w profilu Wyszków, a)w porze dziennej, b) w ciągu nocy

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Ochrona przed hałasem wymaga kompleksowych działań w sferze edukacji, planowania i organizacji ruchu .

Pas zieleni, w stanie ulistnionym , o szerokości 30 m redukuje hałas o 5 dB).

Ekrany akustyczne są jednym ze sposobów na obniżenie poziomu hałasu w otoczeniu dróg.

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Zakończenie

• To tylko wybrane przykłady działań, które możemy podjąć wspólnie, aby złagodzić skutki zmian klimatu lub lepiej zaadoptować się do niektórych zmian.

• Każda gmina różni się od pozostałych. Musimy uruchomić naszą wyobraźnię, aby zobaczyć, ćo dla nas jest najważniejsze i co razem możemy zrobić, aby wszystkim żyło się lepiej.

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne

Zgłaszajcie swoje pomysły

Czekamy na nie

Adaptacja do zmian klimatu – działania lokalne