Potencjalne skutki społeczno-gospodarcze

wynikające ze zmian klimatu Monika Lesz

p.o. Zastępcy DyrektoraDepartamentu Globalnych Problemów Środowiska i

Zamian KlimatuMinisterstwo Środowiska

Materiał przygotowany na podstawie opracowania prof. Macieja Sadowskiego przy współpracy:

Krzysztofa Olendrzyńskiego - Krajowe Centrum Inwentaryzacji Emisji, Instytut Ochrony Środowiskaoraz

Grzegorza Wiśniewskiego - EC BREC Instytut Energetyki Odnawialnej

Fakty : • Obserwowany od początku lat 90-tych gwałtowny wzrost temperatury w skali globalnej;

• Wzrastająca koncentracja gazów cieplarnianych w atmosferze (od połowy XVIII w. wzrost od kilkunastu do kilkudziesięciu procent w zależności od gazu);

• Wzrost częstotliwości występowania w niektórych regionach świata niekorzystnych zjawisk klimatycznych - susze, powodzie, ulewy i in.;

• Postępujące w strefie umiarkowanej procesy pustynnienia;

• Wzrost poziomu wody w oceanie światowym;

• Znaczące zmiany występujące w zasięgu lodów arktycznych i lądolodu Grenlandii;

Przyczyny :• Naturalne - zmiany stałej słonecznej, działalność wulkanów;• Antropogeniczne - emisja gazów cieplarnianych, wylesianie, zmiany powierzchni ziemi.

Efekt :Skierowanie wysiłków społeczności międzynarodowej zajmującej się tą problematyką na ograniczenie emisji gazów cieplarnianych poprzez racjonalizację zużycia surowców energetycznych i wdrażanie niskoemisyjnych technologii w gospodarce.

Kraje przechodzące transformację Kraje Europy Środkowej i Wschodniej, przechodzące od centralnie planowanej gospodarki socjalistycznej do gospodarki kapitalistycznej mają trudności w zaadoptowaniu się do zmian.

Polska „EU 25” % lub wielokrotność

Ludność (mln) 38 231 451 864 8,46

PKB (bln €) 202 9 599 2,10

Zatrudnienie (mln) 13 782 196 772 7,00

Wydatki na badania nauk. (bln €) 1,2 169 0,70

Energochłonność, (kg of oe/1000€ GDP)/(x EU25/PL) 650,1 209,9 x 3,10

Udział zielonej energii elektrycznej. (%)/(xEU25/PL) 2,0 12,7 x 6,35

Udział biopaliw‘2005 (%)/x EU25/PL)) 0,5 1,2 x 2,40

Porównanie podstawowych wskaźników:

Wpływ oczekiwanych zmian klimatu w Europie:

• Europa Południowa – większość zmian będzie mieć negatywne konsekwencje;

• Europa Północna (zwłaszcza Skandynawia) – region, w którym zmiany mogą się okazać korzystne.

Morze i strefa brzegowa:

• W niektórych akwenach (Bałtyk, Morze Północne, zachodnia cześć Morza Śródziemnego):

temperatura wody wzrosła w ciągu ostatnich 15 lat o ok. 0.5oC; poziom morza wokół wybrzeży Europy podnosił się w XX w. z

szybkością od ok. 0.8 do 3 mm/rok.

Rolnictwo:

• W ciągu ostatnich 40 lat długość okresu wegetacyjnego uległa wydłużeniu o ok. 10 dni.

Bioróżnorodność: • Migracja zwierząt i roślin w

kierunku północnym z jednoczesnym wycofywaniem się gatunków występujących tam obecnie.

• Zmiana ekosystemów najbardziej wrażliwych,tj. górskich i polarnych, obszarów bagiennych i ekosystemów wybrzeża Morza Śródziemnego.

• Ekosystemy Europy Północnej i niektóre regiony na zachodzie mogą mieć w krótkim okresie korzystne warunki do rozwoju.

Zmiany klimatu w Polsce: • Spodziewany do końca XXI wieku

wzrost średniej rocznej temperatury powietrza o ok. 1oC z jednoczesnym wzrostem zmienności temperatury i częstszym występowaniem na przemian temperatury wysokiej i niskiej.

• Nierównomierny wzrost temperatury.• Radykalne zmniejszenie liczby dni w

zimie z temperaturą poniżej zera.

• Mniejszy wzrost temperatury w lecie – cechą lata będą długotrwałe okresy pogody słonecznej, z częstymi okresami upałów, przerywane burzowymi deszczami.

• Sumy roczne opadów nie ulegną większym zmianom jednak będą cechować się duża zmiennością w czasie.

Wpływ zmian klimatu na produkcję rolną: • Wydłużony okres wegetacyjny o około 10-

15 dni.

• Rośliny ciepłolubne, jak kukurydza, soja czy słonecznik, zareagują większym wzrostem plonów, nawet o 30%.

• Uprawy roślin zimnolubnych np. ziemniaków mogą zmniejszyć się nawet o 1/3!

• Całkowita produkcja żywności może początkowo wzrosnąć o około 34%. Warunkiem wzrostu plonów jest zapewnienie dostatecznej ilości wody.

Wpływ zmian klimatu na ekosystemy:

• Łagodniejsze warunki klimatyczne sprzyjają pojawianiu się nowych w naszej szerokości geograficznej gatunków szkodników (np. szrotówek kasztanowiaczek).

• Ustępowanie rodzimych gatunków.• Przesuwanie się granicy lasów

górskich „ku górze”. • Wzrost poziomu Bałtyku – do 2080

roku podniesie się nawet od 0,1 do 0,97m (dotychczas poziom podnosił się o około 1,5 - 2,9 mm na rok).Region ujścia Odry:

• podnoszący się poziomu morza,

• wzrastające zagrożenia powodzią, będącą skutkiem gwałtownych opadów deszczu i burz.

Wpływ zmian klimatu na zdrowie człowieka: • Niezbędna jest identyfikacja

ilościowa i przestrzenna najbardziej wrażliwych grup społecznych tj. osób starszych, dzieci oraz kobiet w ciąży, osób chorych na choroby serca, układu krążenia i układu oddechowego, a także podatnych na stres klimatyczny.

• Niezbędny jest rozwój systemu epidemiologicznego.

Działania podjęte w Polsce na

rzecz klimatu: • Decyzja o ratyfikowaniu przez Polskę Ramowej Konwencji Narodów

Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, a następnie Protokółu z Kioto podyktowana była wolą polityczną włączenia się Polski w międzynarodowy proces działań uzgodnionych wspólnie na forum Konwencji na rzecz opóźnienia zmian klimatu oraz podjęciem indywidualnej odpowiedzialności kraju, a także ponoszenia międzynarodowej odpowiedzialności za procesy prowadzące do tych zmian.

• Polska podpisała Protokół w dniu 15 lipca 1998 roku, ratyfikowała w dniu 13 grudnia 2002 roku ( Protokół z Kioto wszedł w życie w dniu 16 lutego 2005 roku).

• Polska będąc stroną Protokołu z Kioto przyjęła zobowiązanie do zredukowania emisji gazów cieplarnianych o 6% w okresie 2008-2012 w stosunku do roku bazowego 1988.

• Przemiany polityczno-gospodarcze zachodzące od 1990 r. oraz szereg inwestycji proekologicznych podejmowanych przez polski przemysł, spowodowały że Polska już dziś wypełnia cel nałożony na nasz kraj w Protokole z Kioto.

• Emisja gazów cieplarnianych zmniejszyła się o 31,7%.

Działania podjęte w Polsce na rzecz klimatu (cd.)

Strefa brzegowa:

Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. (Dz.U. Nr 67 poz. 621) o ustanowieniu programu wieloletniego „Program ochrony brzegów morskich”.

Zadaniami programu są: • budowa, rozbudowa i utrzymywanie systemu zabezpieczenia

przeciwpowodziowego terenów nadmorskich;• usuwanie uszkodzeń w systemie zabezpieczenia przeciwpowodziowego

brzegów morskich, zapewnienie stabilizacji linii brzegowej;• zapobieganie zanikowi plaż;• monitorowanie brzegów morskich.

Działania podjęte w Polsce na rzecz klimatu (cd.)Zasoby wodne: W 2005 r. w Ministerstwie Środowiska opracowano Strategię Gospodarki Wodnej, założenia strategii sprzyjają:

• adaptacji gospodarki wodnej do zmienionych warunków klimatycznych; • podniesieniu skuteczności ochrony przed powodzią i skutkami suszy (m.in. poprzez zwiększenie retencji dolinowej rzek);• stymulowaniu działań zatrzymujących wodę w glebie poprzez modernizację melioracji (nawadnianie) czy budowę i modernizację urządzeń przeciwpowodziowych (zbiorników, stopni, wałów przeciwpowodziowym, polderów).

W Strategii podkreślono także, że zaspokojenie potrzeb wodnych ludności i gospodarki, powinno odbywać się przy poszanowaniu zasad zrównoważonego użytkowania wód, m.in. poprzez:

dokończenie wielozadaniowych zbiorników retencyjnych; rozwój małej retencji wodnej; budowę nowych zbiorników retencyjnych o znaczeniu ponadregionalnym; dbałość o jakość wód i ich dostępność.

Bibliografia

• Impacts and Responses in Central and Eastern European Countries . Internationa Conference Climate Change Pecs, Węgry 2005 (w druku)

• IPCC Third Assessment Report Climate Change 2001 ImpaCTS, Adaptation and Vulnerability Cambridge University Press

• Poterntial Climate Changes and Sustainable Water Management red. M. Liszewska Publication of the Institute of Geophysics Polish Academy of Sciernce E-4(377) Warszawa 2004

• Pruszak, Z.; E. Zawadzka, 2005: Vulnerability of Poland’s Coast to Sea-Level Rise. Costal Engineering Journal, Vol. 47, Nos. 2-3, pp. 131-155)

• Sadowski M. Kioto wchodzi w życie luty 2005 Biuletyn Klimatyczny Instytut na Rzecz Ekorozwoju

• Sadowski M. 2001 Czy grozi nam klimatyczna apokalipsa? Przegl. Geof. z 1-2 2001 s.9-14

• Strategie redukcji emisji gazów cieplarnianych i adaptacja polskiej gospodarki do zmian klimatu. 1996. Red. Sadowski M. Wyd. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa.

• Trzeci Raport Rządowy dla Konferencji Stron Ramowej Konwencji NZ w sprawie Zmian Klimatu Warszawa 2001

Dziękuję.

Monika Lesz

p.o. Zastępcy DyrektoraDepartamentu Globalnych Problemów Środowiska i Zamian Klimatu

Ministerstwo Środowiska

e-mail: monika.lesz@mos.gov.plTel. (22) 57 92 326