SPIS ZAWARTOŚĆ^ TECZKI O# ł w f $ k < . t.
I./l. Relacja „ G J? t /1 ~ (?
I./2. D okum enty ( sensu stricto) dotyczące relatora
I I I ./ l . M ateriały dotyczące rodziny relatora
III./2. M ateriały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r.
III./3. M ateriały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) —
III./4. M ateriały dotyczące ogólnie okresu po 1945
III./5. Inne
IV. Korespondencja
I./3. Inne m ateriały dokum entacyjne dotyczące relatora AV
II. Materiały uzupełniające relację k .
///
.................................
V. Nazwiskowe karty informacyjne $C/, $-VI. Fotografie
2
i i płk SZCZUREK-CERGGWSKI JAM / A
eLArsfrtcirUjJr TfrVi+^si
Wychowawca i instruktor w SRA w 1 1933-1936, dowódca baterii 8. pułku
' ;- r i c i ę ż k i e j , dowódca dywizjonu 2. pułku artylerii ciężkiej, w ykl;-
.;a artylerii w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie.
wrześniu 1939 r. oficer sztabu płk. Stanisława Tatara, oficer szta-
rapowania 3 DP Leg., od 'października (po nieudanej próbie przedosta
li ; na Zachód i ucieczce z rąk Niemców) włączył się do konspiracji
-•\.Z na' terenie Zamojszczyzny w grupie zorganizowanej przez Tatara.
Or.1 19A 1 r. w stopniu majora, działa w Warszawie jako komendant Okr ; >u
• ocznego NO W, od lutego 19A2 r. 'szef Wydz. Artylerii AK w Oddziale
K-dy Gł. pod pseud. Sławhor. (Id listopada 1942 r. ppłk służby sta’.-:'.• - O -)y ‘ J
•JczestnikwPowstania’ Warszawskiego .'jako dowódca utworze ego ocTdziału,'
•pnie komendant Obwodu Śródmieście-Południe3 a od 2G.09 dowódca 12
1G. DP nowo utworzonego Warszawskiego Korpusu AK.
r’o kapitulacji Powstania wydostał się z Warszawy i kontynuował dzia-
nnóć konspiracyjna pod pseudonimas; i : Wiesław, Sławbor, Cios.
kosztowany w 1945 r . , skazany na 7 lat więzienia -po dwóch latach
skawiony. Od lutego do września 1247 r. służył w stopniu pułkownika
TTm WyszKóTehla ffrfyi er i i w Toruniu , a h a s T ę p m e fjt) s po da r 6 w a? na •
dymanej koło Koszalina wojskowej .działce osadniczej. Aresztowany p n -
ile w r. .1950, skazany na 15 lat więzienia, zwolniony w r. 1956, zr..-
• litowany w lutym 19 57 r.
,arł 14.11.1972 r. w Warszawie.
■ Oznaczony. Medalam Niepodległości (1933), • Złotym Krzyżem Zasługi(193J),
■i.ym Krzyżem Zasługi z Mieczami ( 1944), Virtuti Militari V klasy (19 .• ) ;
y f
o r i A.K.: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944. - __
• :"?AX\ 1987. T . 2 s. 1 74 -175. j
|v\ ')0 Chyi^ \Vi.Oi C Q ~ d ^ Q j^Ł
1 H/VL/Wv . tvl v \'\Xa ' uL\ i/Gut.
4
Szczurek-Cergowski Jan ps. "Cios", "Mestwin", "Sławbor", "Wiesław" . y . ~ ' -
1-897-^9 7-2), oficer WP, Narodowej Organizacji Woj skowej, Armii Krajowej-
Komendant Obszaru Zachodniego AK„
ihUrodzoay 22 XII 1897 r. we wsi Cergowa pow. Krosno,' syn Józefa i Fran
ciszki z— d 0 Drozd. W 191$ r. ukończył szóstą klas^ w szkole realnej w
Krośnie, a w 1924 jako ekstern gimnazj um w Grudziądzuj Szłonek skautin
gu (1912) i Związku Strzeleckiego (1913). W sierpniu 1914 r. znalazł się\t-
w Legionach Polskich, skąd jednak wskutek choroby zosźsał szybko zwolnio-
ny (listopad t.r.). W czerwcu 1915 r. powołany służby wojskowej w ar-m
mii austriackiej ^ w a l c z y ł na froncie rosyjskim, rumuńskim i włoskim- U-
koiiczył szkoły podoficerów i oficerów rezerwy. W listopadzie 1918 r. wzię
ty do niewoli włoskiej w marcu 1919 r. wstąpił do ^rmii gen. JózefaovL
^allera we Włosiech i Następnie przez Francją powrócił do kraj uj ©d sty
cznia 1921 r. dowódca Parku Uzbrojenia 16 DP. W lutym t.r. został refe
rentem w Urzędzie Uzbrojenia Dowództwa Okręgu Generalnego Pomorze (póź
niej Szefostwie Artylerii i Uzbrojenia Dowództwa Okręgu Korpusu VIII w
Toruniu). °d maja 1932 r„ wychowawca i instruktor w Szkole Podchorążych
Artylerii w Toruniu a następnie dowódca dywizjonu 2 pułku artylerii cięż
kiej (sierpień 1936) i wykładowca w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembe
rtowie (kwiecień 1939).
Podczas kampanii wrześniowej 1939 r« oficer oztabu płk. Stanisława Ta
tara artylerii dywizyjnej 3 DP Leginów. Po zakończeniu walk usiłował prze
dosta- sic na Zachód. Został aresztowany przez w iemców, ale udało muS>
ię zbiec z aresztu* Od października 1939 r- w szeregach Służby Zwycięs
tw u Polrgki na terenie Zamttj szczyzny (w grupie organizowanej przez S.Tatarś. . V W
Wiosn?Ł 1941 r. przyjechał do War zawy i przeszedł do Narodowej Organiza-
cj-i Wo j Icowe j , gdzie został Komendantem Okręgu Stołecznego. W lutym-mar-
cu 1942 r. wraz z częścit Okręgu przeszedł z kolei do ZWZ. Tam w marcu
t.ro mianowano go Szefem Wydziału Artylerii Oddziału II KG AK„
5
-y- y h !&
Podczas Powstania Warszawskiego początkowo dowodził zorganizowanym
przez siebie zgrupowaniem w okolicach Alei Ujazdowskich i Placu Trzech. U, X? t 0 # ' /- , , _ , .
Krzyży. Od 2o.0 8.1944 r„ był Komendantem Obwodu Śródmieście Południe ,
a od 2o.o9.t.r. - dowódcą 72 pp 28 DP w ramach Warszawskiego Korpusu
(Armii Krajowej (podczas walk "mgr Anna" - Tekla Sariusz-Zaleska z D o w ó
dztwa Obwodu ułożyła wiersz "Pan Sławbor"). Po upadku Powstamia nie po-A,szedł do niewoli,ale nadal był czynny w konspiracji; Od 1.11.1945 r»
Komendant Obszaru Zachodniego- W meldunku z 7.12.1944 r„ Komendant Głó
wny AK gen -Leopold Okulicki informował polskie władze wojskowe w Lon
dynie: " Na Kdta Obszaru Zach wyznaczyłem "Sławbora", który rozpoczął
prac^ dobrze ". Działał na terenie Milanówka, Częstochowy, Poznania,
Radomska, Bydgoszczy i Torunia. Utrzymywał kontakt z gen. L.Okulickim.
Organizował (odtwarzał) Komendę Obszaru Zachodniego i częściowo reorga
nizował Komendy Okręgu Poznańskiego i Pomorskiego. W sztabie Obszaru
znaleźli się jego koledzy z Powstania Warszawskiego. Rozkazał im ,aby
posługiwali si^ pseudonimami pochodzącymi od imion słowiańskich (był
bardzo przywiązany do Słowiańszczyzny). Pomoc w nawiązywaniu kontaktów
w Bydgoszczy i Toruniu okazywał m.in. oficer łącznikowy Komendy Obsza
ru Adam Steinborn ("Odrowąż", "Tucholczyk") oraz Edmund Borzyszkowski
z Delegatury Rządu i Służby Cywilnej Narodu. Starał się też dotrzeć do
Prezesa Rady Naczelnej TOW "Gryf Pomorski". Jedną z kwater w Bydgoszczy
stanowiły mieszkania przy ul. Śniadeckich wr 4 i Nr 38. W dniu l.Ol.
1945 r. przedstawił do odznaczenia i awansu szereg oficerów Ptaorskiego
i Poznańskiego Okręgu Aa. (L.dz. Ioo/I). Od Szefa Sztabu Komendy Obszaru
Zachodniego mjr. Kazimierza o s k i e g o ("Dębor") odebrał rozkaz Komendan
ta ułównego AK gen„ Okulickiego z 19.01.1945 r. rozwiązujący szeregi <Jł~
Armii Kfcajowej. Pracownikom swojego Sztabu pozostawił wolny wybór co
do dalszej drogi życiowej nie chciał na nikogo wywierać presji. W
1945 r. zetknął się z Komendantem "Nie" ("Niepodległość") ppłk"Janem" ‘
Kamieńskim (Cozaś", "Litwin", "Konar"), a od kwietnia 1945 r. pełnił
funkcję Komendanta Delegatury Sił Zbrojnych na terenie Obszaru Zachod
niego (Okręgi:Poznański, Bydgoski (Pomorski),Gdański (Morski) 6
-3- ‘i
Szczeciński i Olsztyński). Wraz z płk. Janem Rzepeckim:i, płk;. Antoni© _
^anojcą był jednym z współorganizatorów powołania DSZ. Zorganizował
Komendę Obszaru Zachodniego tej organizacji opierając się na wydzielo-
nych strukturach pomorskiej Armii Krajowej i "Wie", kładąc nacisk na
sprawne funkcjonowanie Sztabu, wywiadu i propagandy, ^awiązał kontakt
z ks J.Wryczą. W dniu 9.0 6.1945 r» mianował ppłk. Jana Pałubickiego
(b0 Komendanta Pomorskiego Okręgu AK) Komendantem Okręgu Morskiego DSZ„
Z kolei I.07.t.r. pozbawił funkcji Szefa Wydziału Organizacyjno-Kadro
wego Okręgu Bydgoskiego - ppor;cz.w, Aleksandra Schulza ("Michał", "Ma
ciej") za rzekome "niepodporządkowanie się i wszczęcie buntu" (A.Schulz
uważał ,iż dotychczasowe metody walki z nową okupacją nie są skuteczne,
co było niezgodne z zaleceniami Sz-0.)o W dniu 2.IX. 1945 r. wraz z1/
J.Rzepeckim, A.Sanojcą- Franciszkiem Niepokółczyckim i Januszem Boksz-
czaninem wziął udział w odprawie,która odbyła się w Warszawie na Żolibos
rzu, powołującą do życia organizację Ruch Oporu ^ez Wojny i Dywersji
- Wolność i Niezawisłość. Przebywając w Poznaniu i w Bydgoszczy organi
zował struktury nowej organizacji kontaktując się z przedstawicielami
b. DSZ w Poznańskiem i na Pomorzu m.in. z mjr. Józefem ^russem ("Sta
rzyński"), któremu powierzył pracę budowania zrębów WiN na Pomorzu. Ko
rzystał przy tym z dawnych punktów kontaktowych b. Komendy Okręgu Pomor
skiego AK, "Nie" i Delegatury Sił Zbrojnych0 np. Zofii B artel przy ul,
Śniadeckich 38 w Bydgoszczy)* We wrześniu i w listopadzie 19 45 r. odbył
spotkania z J.Grussem i ppor. rez. Alfonsem Jarockim (oficer Okręgu Po
morskiego ZWZ-AK) i Maksymilianem Jakubowskim. Nie aprobował osoby ks.
Wryczy na stanowisko Prezesa Okręgu Pomorskiego WiN uznając, iż większe
predyspozycje ma tutaj J.G-russ* ,Sam b^dąc Prezesem Obszaru Zachodniego
WiN, był--: jednocześnie członkiem Głównego Komitetu Wykonawczego (póź
niej Rady Głównej WiN). Po aresztowaniu J.Rzepeckiego (5.XI.1945 r.),f
został Prezesem ^arządu Głównegdi WiN i pomimo wszczęcia akcji ujawniania
j|pozostał w kon piracji. Organizował szlaki kurierskie m.in0 z Bydgosz
nyYna organizatora ekspozytur wywiadowczych
czy przez Niemcy do Paryża.Przez władze wojskowe w Londynie przewidywal i
7
. J.
w
f l A l t
:• Ł . r. Aresztowany 23.^1.1945 r. odmówił
śledztwie złożenia zezna#, dotyczących działalności podziemia (mówił
tylko o swojej pracy w konspiracji). N a mocy wyroku Wojskowego Sądu Re
jonowego w wara zawie z 3.02.1947 r. został skazany na 7 lat więzienia
i ułaskawiony przez Prezydenta B.Bieruta w pierwszym dniu swojego urzę
dowania (5,o2.I947 r.) ud lutego do września 1947 r. jako płk w Centrum
Wyszkolenia -Artylerii w Toruniu, *-re ztowany po raz drugi 3o.o9.l95o r.
i skazany przez Wojskowy SądRe jonowy w Warszawie 2.o7. 1953 r. na 15 1
lat więzienia. Wyrok ten Rada Państwa zmniejszyła 24.o3.1956 r. do 8
lat i zawiesiła wykonanie kary na 2 lata. Zwolniony 3 o.0 4 .19 5 6 r. i na
mocy postanowienia Naczelnej Prokuratury Wojskowej z -M.o2.I957 r. zre-.
habilitowany. Zmarł w Warszawie x4.11.1972 r„
Odznaczony m-in. i>4e dałem Niepodległości (1933), Złotym Krzyżem Zas
ługi (1938), Złotym Krzyżem ^asługi z Mieczami (Wrzesień 1944), Yirtu-
ti Militari V kl. (wrzesień 1944)j Mjr (1936), ppłk (listopad 1942),
płk (1944).
Dwukrotnie żonaty (druga żona Genowefa Osior 1° Osiej owa
(1917-1984), żołnierz AK, więziona w latach 1953-1954),odznaczona Srebr
nym Krzyżem Zasługi z Mieczami.
A A N ;Akta KG AK,mf 2374; AMfi, Rei. L.Cergowskiego, K.Leskiego, K.Rogozi
ńskiej (z d.Bartel), J.W.Romanów; CAW,T.o,sygn-:2918; FAPAKrKartoteka
osobowa; Armia Kraj owa.Dramatyczny epilog.Red.K.Komorowski,Warszawa
1994,passim; Armia Krajowa w dokumentach,t.Y?Londyn I98l;s»I7o; Armia
Kraj owa-Rozwój organizacyjny.Red. K.Komorowski,Warszawa 1996,s.375-376,
383-384; Armia Kraj owa.Szkice z dziejów Sił Zbrojnych Polskiego Państ
wa Podziemnego.Red o K.Komorowski,Warszawa I999,pas-sim; Chrzanowski B . #
Struktura organizacyjna Zw i^zku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej na Pomo
rzu w latach 1939—1945 (Materiały do dyskusji) (w:) Armia Krajowa na
Pomorzu.Materiały sesji naukowej w Toruniu w dniach I4-I5 listopada
1992 r.Pod red. E.Zawackiej i M. Wojciechowskiego,Toruń 1993,s.49-5 0 ;
8
Chrzanowski -B.,Zrzeszenie "Wolność i Niezawisłość" na Pomorzu w latach
1945-1947,"Zeszyty Historyczne WiN-u" 1996,nr 8 ,a.7-8; Encyklopedia Kon
stdracji Wielkopolskiej 1939-1945.Pr. zb. pod red. M.Wożniaka,Poznań
1998,passim; Informator o nielegalnych, antypaństwowych organizacjach
i bandach zbrojnych działających w Polsce ludowej w latach 1944-1956,
Warszawa 1964,pas-sim; Komorowski K . fDelegatura Sił Zbrojnych na Pomo
rzu Nadwiślańskim (w:) Armia Krajowa na Pomorzu.„.,s.242-246 ; Komorows
ki K c,Konspiracja pomor ka I939-l947.lieksykom ,Gdańsk 1993,passim;
Kunert A.K,,Szczurek-^ergowski Jan,Słownik Biograficzny Konspiracji War
szawskiej 1939-1945, •’t*2»Warsfcawa l987fS.I74-l75 (tutaj wykaz literatu
ry i sprostowania); aue-ski Ko, Życie_ niewłaściwie urozmaicone .’Wspom~_
nienia oficera-wywiadu i kontrwywiadu AK,Warszawa 1989,passim; Okręg .
Pomorze Armii Krajowej w dokumantach 1939-1945.Wyd, B 0Chrzanowski,
A.Gąsiorówski,J«Sziling,Toruń 1991,s.I6I-I62; Okręg Poznański Armii
Krajowej w końcowej fazie okupacji (1939-1945)-Pr. zb. pod red. M.Woź-
niaka,Poznań I9 9 5» s-85-88,126; Polskie Pa stwo Podziemne i Wojsko Pols
kie w latach 1944-^945,Warszawa I991,s~36; Polskie faństwo Podziemne
na Pomorzu 1939-1945 Pod red G.Górskiego przy współpracy K.Minczykows-
kiej,Torań IS99ts„66,82,I29-l3o; S e r w a t k i E . .Wielkopolska w cieniu
swastyko,Warszawa I97o,s.39l;Sierchuła R., Konspiracja ^arodowo-
( ...• IID---- - J1. W ---II -* w — —
Radykalna w Wielkopolsce 1945-1946, "Szaniec Chrobrego" nr 4/2 ooo;
Steinborn A „9Wspomnienia z lat 1939-1945 (w:) "Rocznik Warszawski",
t.XIX, Warszawa I987,s.I86j Woźniczka 2., Zrzeszenie "Wolność i Niezawi
słość" 1945-1952,Warszawa 1992,passim.
Bogdan Chrzanowski
9
J
V J,"£' (PLsQ___ —
^ Y" ' ' T' Warszawa, 1980.04.07
Z o Kochana. [" & [/ -. c/jOj u O. (SUso )
Wyback, że dopiero dziś odpisuję na Twęj list s t y c z n i o m *
żyło się na to wiele przyczyn, które zre^zfą i tak nie us
dliwiają opóźnienia, nie mniej są jego/ realną przyczyną./
ważniejszą z /nich był i jest mój bra& zaufania do włas
mięci i chęc/ skonfrontowania jej z/icolegami, co zawsz^
dość skomp/ikowane i czasochłonnej A więc: /
1 .W wZa y Przeciw" opublikowanej krótki 9 moje wspmnlenia na temat "6566" które swego czasu /oyły napisane na zamówienie ZG
Z B o m D i MON i, pomimo upływu 6 lat, nieopubI/ikowane.. W"Za
i j/rzeciw" ukazało się tjs w NrNr z 1 9 7 9 , zaw
sze na str.^O. Numerów/przesłać Ci nie mogd, bo - ponieważ
ublikacja ta zbiegła/się z pobytem-w PolySce Papieża i czas-
pismo to było rozchwytywane - udało- iit±--^ę~'wy2eljrać tylko po1 egzemplarzu. Postaram się zrobić teraćz kopie tych stron i
- jeśli inaczej ytego nie będziesz miąła - to Ci prześlę,
k.Obszar Zachodni AK.
W składzie, który podaję niżej, utworzony na nowo w paździer
niku 1944, po poważnych wpadkach, "-jakie miały^tanf uprzedn-io
miejsce:
' -Komendant, Obszaru - płk-*Jan S-sc żurek-Cc rgowski, po wojnie u-
żywający jedynie nazwiska Cergowski. Pseudonimy: Jan, Sławbor,
Mestwmn.,
-Szef Sztabu - lept .Kazimierz leski, ps.Bradl, itp. i w Obsza
rze, nadany przez Sławbora "Bębor”,
-/-Szef Igtria ODdz.I, organizacyjnego - rtm.Andrzej Czaykowski,
pseud. Garda. M Obrzarze - nie pamiętam^
^ - S z e f Oddz.II, wywiadu - kpt.Józef Roman, ps.*Ziuk. W Obszarze
nie pamiętam, ---- : ..
-Szef Oddz.III, operacyjnego - mjr.Bolesław Jackiewicz, pseudo
nimów nie pamiętam, .
-Szef Oddz.IV - kwatermistrzostwo - kpt.Władysław Roman, ps.
Krzesław,, w Obszarze "Janiszewski”,
-Szef Oddz-.V T łącznoęci - kpt.Leon Piasecki, ps. Springer,Ję
druś. W Obszarze: - nie pamiętam. * . •
-Oficerowie do zleceń: ^
Por.Adam Steinborn, pseud.Odrowąż,
Por.Edwin Borzysakowski, pseud. nie pamiętam,
Leszek Cergowski, Sławek Cergowski. Synowie Jana.Pseud. nie
pamifam .
-Łączniczki: Lucyna Potocka-Lutostańska, ps.Malina; Pozostałych
jeszcze nie potrafiliśmy sobie przypomnieć.
11
Obszar obejmował:
Okręg Gdański. Komendant Pałubieki, ps.nie pamiętam, .
Okręg Bydgoski. Kom. /nazwiska, jeszcze nie odtworzyłem/ 1 Ps.Ja
nusz, Kami en,.,.
Okręg Poznański, Kom.Andrzej Rzewuski, ppłk., ps.Wojmir,Hańcza.
Okręg Szczeciński, Okręg Olsztyński: jeszcze nie odtworzone* w
chwili wydania ją-rze'#, / Nied m i asika rozkazu o demobilizacji z dn.
•19 stycznia; 1S4i>r. .1 konsekwencji 'nie tworzone.. ,
pomimo rozkazu Rzepeckiego WiN*.u w Obszarze nie tworzyliśmy .'Trwa
ło. natomiast de mob II i z owan i e oddziałów,, któremu przeciwstawiał
się. ¥ojniir. Bsąmqdzielniając ślę ?vr pewnym sensie.
Tyle z tej dziedziny- na dziś. Będziemy -odtwarzali te dzieje w
dalszym ciągu. ■ ■ je--' -:; , • - i.'
Moja prośba: Co/wiesz o losach 7Seweryna” ->fn.ź•.arch.Tadeusza
Nie dbał skieg#; który pracował u Was. To/był mój przyjaciel.Wszel
ki ślad m ^ w a mi się przed samym P o w i a n i e m -Warszawskim. Będę
wdzięczący za każdą Informację.
U nas wszystko mniej więcej bez zmian. Jedyna, że formalnie prze
szliśmy na emeryturę. Ja bp się-, zezłościłem, że praktycznie unie
możliwiają ml kontynuowanie badań /np.nle dali pieniędzy na ma
szynę, okresami >z!abierają programlstki itp»/. Za^esztą i tak nig
dzie-nie powipuziane, że muszę pracować do Tp^tk-i#-Moje żona -
też ponieważ miała głupie trudności, a trodnę i dlatego, że ja.
Coprawda/mamy. w_pevmym sęnsl.e ■.bardzie j ./c^rsniczońe~możliwości,
ale ząjęcia interesującego mamy-aż za aużo. Żeby tylko sił star
czało. t * -■• ;/*:/; -
Zapomniałem dodać :przy ”6 6 6”, że'^akiś czas temu przysłano mi do
podpisu umówisz Czytelnika na ten sasi rozdział zamówiony swego
czasu p r z e z , Z B o w i D - ;MQi‘T. Ma to wyjść ok^ło połowy "roku w tomie
zbiorowym pt "ŻyciiN^a .krawędzi". Nie wieaKteż czy wiesz, że doj
rzewa do wydania Agątorba-Z, f ałszywym rAuswei^ąem w “prawdziwe j
Warszawie”/PI!/. K a p i t a l m ^ n a p i s a n e . Prawdopodobnie tylko z pod
lady i to za dużą protekcją,
-------------------- , - - 7 • : » ■ ■ ■ - *
Tyle na dziś.. Przesyłam, serdeczności
12
Płk Jan Szczurek - Cergowski -przednio do 193S r. - Szczurek Jan).
{• 1-327 ~ 1372 ). pseud. Cios, Bestwin, Sławbor, Wiesław. Oficer służby stałej
artylerii WP; niajor (1935), podpułkownik ( 11 listopada 1342 r), pułkownik
( 1944 ).
Urodzony 22 grudnia 1897 r, we wsi Cergowa, pow. Krosno, syn Jana, mało
rolnego chłopa I Franciszki Drozd. Uczył się w szkole realnej w Krośnie,
w 1S14 r. kończąc tam szóstą klasę ( świadectwo dojrzałości otrzymał jako
ekstern w czerwcu 1224 r. w-gimnazjum w Grudziądzu). Od 1912 r. naleŁał
do skautingu, a od 1313 r. - d o ZS w Krośnie.
Od sierpnia 1314 r. służył w Legionach Polskich, ale w listopadzie togo
roku został zwolniony z powowdu choroby. W czerwcu 1015 r. powołany do armii
austriackiej., ałużył.na froncie.rosyjskim, rumuńskim, włoskie). Ukończył
wówczas szkołę podoficerską i szkołę oficerów rezerwy. Cd listopada 1313Ł.
w niewoli włoskiej, a od marca 1919 r. służył w Armii gen. Józefa Hallera,
we Włoszech i Francji, by w kwietniu 1919 r. wrócić wraz z nią do Kraju.
Od sierpnia 1919 r. kierownik składów artyleryjskich III Korpusu, od paź-
dzie" iika dowódca kolumny araunicyknej Nr 529, od stycznia 1320- r. dowódca
oddziału parkowego w Parku- Uzbrojenia 16'.DP, a od stycznia. 1.921- r. dowódca
tego parku.
B. '.utjm tego roku mianowany referentem w urzędzie Uzbrojenia DOG Pomorza,
przemianowanym następnie na Szefostwo Artylerii i Uzbrojenia DOK VIII Toruń.
W styczniu 1.92S r. przydzielony do 8. pułku artylerii ciężkiej, po ukończeniu
kursu w Szkoła Młodszych Oficerów Artylerii w Toruniu .( kwiecia, -grudzień
1S25 r.) dowodził w nim baterią. Od maja 1933 r. wychowawca i instruktor
w Szkole.Podchorążych Artylerii w Toruniu, od sierpnia 1S33 e . dowódca dywi
zjonu 2. pułku artylerii ciężkiej, a od kwietnia 1923 r. wykładowca srty.leri
w centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie.
W kampanii wrześniowej 1S3S r. oficer sztabu płk. Stanisława Tatara;
dowódcy artylerii dywizyjnej 3. DP Leg. następnie, oficer sztabu zgrupowania
3.DP L e g d o w o d z o n e g o przez S. Tatara. Po zakończenia dz li łań woje nnyc-.' pod j j
nieudeną próbę przedostania się na ZAchód.. i.'ydany przez przewodniki w ryco
Niemców, po dwóch tygodniach fidolał zbiec.
14
W konspiracji od października 1939 r, w SZP - ZWz na terenie Zamojszczyzny,
w grupie organizowanej przez S.Tatara.
Wiosną 1941 r. przybył do Warszawy i przeszedł z ZWZ do HOW, obejmując
funkcję komendanta Okr.Stołecznego (miasto i województwo warszawskie) tej *
organizacji w stopniu majora pod pseud. Wiesław. W lutym - marcu 1942 r.
dokonał rozłamu w NOW i wraz z częścią swojego okręgu przeszedł do AK,
zostając szefem utworzonego w tym czasie Wydz.Artylerii w Oddz. XII K-dy
Gł. AK pod zmienionym pseiid. Sławbor. Rozkazem L.S5/BP z 11 listopada 1942
mianowany podpułkownikiem służby stałej.
W Powstaniu Warszawskim dowodził początkowo utworzonym przez siebie
samorzutnie zgrupowaniem w rejonie Al, Ujazdowskich i Pl.Trsech Krzyży,
od 20 sierpnia 1944 :był komendantem Obwodu śródmieście - Południe,
a od 20 września dowódcą 72. pp 28 DP nowo utworzonego Warszawskiego Korpusu
AK. Dwa dni później odznaczony przez Dowódcę AK ,gen. Tadeusza Komorowskiego
(potwierdzono to formalnie rozkazem z 24 września 1944r) Virtuti Militari
V klasy. ■ ;
po kapitulacji oddziałów powstańczych wydostał się z Warszawy i kontynuował
działalność konspiracyjną.
Od października 1944 r, komendant Obszaru Zachodniego AK, następnie
"Nie", a od kwietnia 1S45 r. Delegat Sił Zbrojnych na 9bsz. Zachodni.
Współzałożyciel Zrzeszenia "WiH" (wrzesień) i następnie prezes Zarządu Obszaru
Zachodniego pod pśeud. "Cios”.. Po aresztowaniu płk. Jana Rzepeckiego ( 5 lis*
Łopeda 1345 r.) wybrany prezesem ZG Zrzeszenia "WiN"> jeszcze tego samego
dnia i on także został aresztowany. W śledztwie odmówił zeznań na tematy
organizacyjne ( przyznał się: tylko do własnej działalności), zabierając
głos dopiero na rozprawie sądowej. •
Wyrokiem rejonowego Sądu Wojskowego w Warszawie z 3 lutego 1947 r. skazany
na 7 lat więzienia z zaliczeniem aresztu śledczego,'został ułaskawiony decyzja.
• Prezydenta RP Bolesława Bieruta w pierwszym dniu jego urzędowania ( 5 lutego)
i następnego dnia zwolniony z więzienia. Od luetgo .do września 1947 r.
służył w stopnia pułkownika w Centrum Wyszkolenia Artylerii w Toruniu, a nas**
tępr.ie gospodarował na otrzymanej koło Koszalina wojskowej działce osadniczej.
Aresztowany ponownie września 1SS0 r. wyrokiem Sądu Rejonowego Wojskowego
w Warszaw!a, r. 2 lipca 1853 r. skazany na 15 lat więzienia.'24 marca łS5Sr,
• 2ad'a Państwa zmniejszyła wyrok do o lat więzienia i zawiesiła wykonywanie
reszty kary na. 2 lata. zwolniony z więzienia 30 kwietnia 1956 r. postanowie
niem Kaczcłnej Prokuratury Wojskowej z 14 lutego 1S57 r. został zrehabilitowa-i
Cd t;?ęo roku na cencie inwalidzkiejZmarł 14 listopada 1572 r . W Warsza**
wio .
15
. = = D W - m a g a z y n
(/Mizaru zakotwiczyła w Bydgoszczy, właśnie przy ul. Śniadeckich 38.
Ściślej rzecz biorąc Komendę Obszaru Zachód odbudowano
rzecz Zachód
w Milanówku po Powstaniu Warszawskim. Jej zwierzchnikiem został płk. Jan Szczurka-Cergowski ps. „Sławbor”, któremu podlegali -kpt. Kazimierz Leski ps. „Dębor” jako szef sztabu, rtm. Andrzej Czajkowski ps. „Garda” szef oddziału organizacyjnego, kpt. Józef Roman ps. „Stosław” szef wywiadu, mjr Bolesław Jackiewicz ps. „Wszechmir szef oddziału operacyjnego, kpt. Leon Piasecki ps. „Szczęsny” szef łączności, kpt.
była łączniczką Kom endanta Okręgu Pomorze ppłk. Jana Pałubickiego ps. .„Janusz” od powstania ZW Z-AK. Druga córka p. Bartel Kazimiera zaprzysiężona w 1940 r. w pomieszczeniu nad bram ą wjazdową powielała z dostarczonych matryc całe nakłady podziemnych gazetek. Była też kurierką* i w tej roli aresztowano ją w czerwcu 1942 r. we Włocławku. Pełne dwa i pół roku trwała jej gehenna w gestapo w Starogardzie Gdańskim, a następnie w obozie w Stuthoffie. Z kolei m ieszkaj^ nr 3 w tym domu
Z dziejów Komendy AK Obszaru Zachód„Burza” - rozkaz „Deszcz” , którego głównym celem, w obliczu zbliżającej się Armii Czerwonej była ochrona ludności i ważnych obiektów. Ten rozkaz przekazany przez kuriera Henryka Niesobskiego do Ostrowa Wlkp. 13 stycznia 1945 r., spowodował m.in., że w dniach
w Szkole Podchorążych Artylerii w tym mieście. Następnie dowódcą dywizjonu w pułku artylerii ciężkiej. W kampanii wrześniowej był oficerem sztabu płk. Stanisława Tatara. Po nieudanej próbie przedarcia się na zachód, od października 1939 r. w konspiracji.
nica „Śniadeckich 3899
J E R Z Y JA S K O W IA KWładysław Roman ps. „Krzeslaw” szef kwatermistrzostwa. Ponadto w skład sztabu obszaru wchodzili jako oficerowie do zleceń Adam Steinbor ps. „Odrowąż”, Edwin Borzyszkowski ps. „Józef’, synowie komendanta Leszek i Wacław Cergowscy. Funkcje łączniczek pełniły Lucyna Potocka ps. „Malina” oraz „Jagoda-Rzepicha”. Zgodnie z wytycznymi gen. Okulickiego przekazywanymi kpt. Kazimierzowi Leskiemu, na siedzibę odbudowanej komendy obszaru wybrano Bydgoszcz.
Nie była to decyzja przypadkowa, bowiem właśnie przez Bydgoszcz, m.in. dzięki braciom Henrykowi i Bogdanowi Niesobskim z Kedywu okręgu poznańskiego oraz konspiratorom Bydgoskim Kazimierzowi Kmieciowi i Lechowi Micalskiemu - o czym już ha łamach „DW” pisaliśmy - udało się poznaniakom nawiązać utraconą łączność z Komendą Główną AK, a Bydgoszcz,' jak wspomnieliśmy już ją nawiązała wcześniej. Istotnym argumentem był także ów dom przy ul. Śniadeckich sprawdzony we wcześniejszych latach jako doskonale zakonspirowany punkt konspiracyjny, i bezpieczne miejsce narad oficerów Komendy Okręgu Pomorze.
Był to bowiem dom szczególny. Mieszkały tu całe rodziny działające w konspiracji już od zarania ZWZ. Jego właścicielką była Zofia Bartel ps. „D obra” , m atka Marii Marcinkowskiej ps. „Zofia” i „Stefa” , która
zajmował najmłodszy syn właścicielki Jan, który był człowiekiem szefa sztabu okręgu ppłk. Józefa Chylińskiego.
Oczywiście dla „bydgoskiej” już Komendy Obszaru Zachód przygotowano także inne lokale konspiracyjne w mieście nad Brdą a także w Toruniu i G rudziądzu, ale ten przy ul. Śniadeckich pełnił rolę siedziby głównej i do chwili rozwiązania Armii Krajowej spełnił pokładane w nim nadzieje. To właśnie tutaj m.in. przekazano oficerowi łącznikowemu okręgu poznańskiego - po odwołaniu rozkazu
19-23 stycznia doszło w tym mieście do wystąpienia zbrojnego z udziałem 300 żołnierzy AK. Była to największa akcja zbrojna AK w Obszarze Zachód. O jej przebiegli także pisaliśmy już w „DW ” .
Kim byli ludzie z bydgoskiej komendy obszaru? Płk Jan Szczurek-Cergowski, oficer artylerii WP, w młodości skaut, w kwietniu 1919 r. powrócił do kraju z armią gen. Józefa Hallera. W lutym 1921 r. został referentem w urzędzie uzbrojenia DOG Pomorze w Toruniu. W 1933 r. był instruktorem
W powstaniu warszawskim dowodził zgrupowaniem w rejonie ulic Al. Ujazdowskie PI. Trzech Krzyży. Od 20 sierpnia 1944 r. był komendantem obwodu śródmieście-południe. Za walki w powstaniu odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy. Po kapitulacji powstania, wydostał się ze stolicy i powrócił do konspiracji. Został mianowany komendantem obszaru zachodniego. Od kwietnia 1945 r. był Delegatem Sił Zbrojnych na obszar zachodni, od września tegoż roku współzałożycielem WiN a następnie prezesem jego zarządu obszaru zachodniego pod ps. „Cios?’. Po aresztowaniu płk. Jana Rzepeckiego, w listopadzie 1945 r. wybrany został prezesem ZG WiN i tego samego dnia także aresztowany.
Sąd Wojskowy w Warszawie skazał go 3 lutego 1947 r. na 7 lat więzienia. Ułaskawiony decyzją prezydenta Wiesława Bieruta w pierwszym dniu jego urzędowania, najpierw służył w Centrum Wyszkolenia Artylerii w Toruniu, a następnie gospodarzył na wojskowej działce osadniczej koło Koszalina. Aresztowany ponownie w 1950 r. wyrokiem Rejonowego Sądu Wojskowego w Warszawie skazany został na 15 lat więzienia. W 1957 r. został zrehabilitowany. Zmarł w 1972 r. w Warszawie.
Szef sztabu Komendy Obszaru Zachód kpt. Kazimierz Leski- jak zapewniają AK-owcy, mógłby być dla kpt. Klossa ze znanego serialu, wychowawcą w przedszkolu. W bydgoskim sztabie okręgu działali także cichociemni. Byli nimi rtm. Andrzej Czajkowski, mjr Bolesław Jackiewicz, wcześniej działający w sieci wywiadu ofensywnego „Pralnia” na zapleczu frontu wschodniego, a następnie jako szef ekspozytury wołyńskiej tej sieci. W powstaniu warszawskim był dowódcą kompanii „Ziuk”.
Gestapo, do końca dni hitlerowskiej okupacji Bydgoszczy, nie rozpracowało tajemnicy bydgoskiego domu przy ul. Śniadeckich 38. Udało się to jednak Urzędowi Bezpieczeństwa, który w połowie 1945 r. właśnie w tym domu urządzi! tzw. kocioł, w który wpadło wiele osób z Komendy Okręgu Pomorze. W tym kotle aresztowano m.in. szczęśliwie ocaloną ze Stuthoffu Kazimierę, córkę p. Bartel. Więziono ją w UB na Okopowej w Gdańsku. Sądzona była z grupą 30 ponad osób z Podokręgu AK Pomorze przez Rejonowy Sąd Wojskowy w Gdańsku w 1946 r. razem z komendantem ppłk. Janem PałubicRim i jego szefem sztabu ppłk. Józefem Chylińskim. Losy ich przedstawiliśmy wcześniej.
Były one - wspomnijmy tylko- ogromnie dramatyczne. Bowiem ludzie podlegli bydgoskiej Komendzie Obszaru Zachodniego Armii Krajowej w swojej po- styczniowej pracy' konspiracyjnej w roku 1945 kierowali się rozkazem ostatniego Komendanta Głównego Armii Krajowej brn. Leopolda Okulickiego- „Dalszą swoją pracę i działalność prowadzić w duchu odzyskania pełnej niepodległości państwa polskiego i ochrony ludności polskiej przed zagładą...”
W 22!’oddziałach najstarszego poi- cei oożvtki skiego
1 ni V
16
Szczurek-Cergowski Jan ps. „Cios”, „Me- stwin”, „Sławbor”, „Wiesław”, (1897——1972), oficer WP, Narodowej Organizacji Wojskowej, Armii Krajowej, Kmdt Obszaru Zachodniego AK.
Urodzony 22 XII 1897 r. we wsi Cergowa pow. Krosno; syn Józefa i Franciszki z d. Drozd.W 1914 r. ukończył szóstą klasę w szkole realnej w Krośnie, a w 1924 r. (jako ekstern), gimnazjum w Grudziądzu; członek skautingu (1912) i Związku Strzeleckiego (1913). W sierpniu 1914 r. znalazł się w Legionach Polskich, skąd
jednak Wskutek choroby został szybko zwolniony (listopad tr.). W czerwcu 1915 r. powołany do służby wojskowej w armii austriackiej, walczył na froncie rosyjskim, rumuńskim i włoskim. W listopadzie 1918 r. wzięty do niewoli włoskiej; w marcu 1919 r. wstąpił do armii gen. Józefa Hallera we Włoszech, następnie przez Francję powrócił do kraju; od stycznia 1921 r. dowódca Parku Uzbrojenia 16 DP. W lutym tr. został referentem w Urzędzie Uzbrojenia Dowództwa Okręgu Generalnego Pomorze (później w Szefostwie Artylerii i Uzbrojenia DOK VIII w Toruniu). Od maja 1932 r. wychowawca i instruktor w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu, a następnie dowódca dywizjonu 2 pac (sierpień 1936) i wykładowca w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie (kwiecień 1939).
Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. oficer sztabu płk. Stanisława Tatara artylerii dywizyjnej 3 DP Legionów. Po zakończeniu walk usiłował przedostać się na Zachód. Został aresztowany przez Niemców, lecz udało mu się zbiec z aresztu. Od października 1939 r. w szeregach SZP na terenie Zamojszczyzny (w grupie organizowanej przez S. Tatara). Wiosną 1941 r. przyjechał do Warszawy i przeszedł do NOW, gdzie został Kmdt. Okręgu Stołecznego. W lutym- marcu 1942 r. wraz z częścią Okręgu przeszedł z kolei do ZWZ. Tam w marcu tr. mianowano go Szefem Wydziału Artylerii Oddziału III KG AK.
Podczas Powstania Warszawskiego początkowo dowodził zorganizowanym przez siebie zgrupowaniem w okolicach Alei Ujazdowskich i Placu Trzech Krzyży. Od 20 VIII 1944 r. był kmdt. Obw. Śródmieście Południe, a od 20 IX 1944 r. dowódcą 72 pp 28 DP w ramach Warszawskiego Korpusu AK (podczas walk „mgr Anna” - Tekla Sariusz-Zaleska z Dowództwa Obwodu ułożyła wiersz „Pan Sławbor”). Po upadku powstania nie poszedł do niewoli, ale nadal działał w konspiracji. Od 1 XI 1944 r. Kmdt Obszaru Zachodniego. W meldunku z 7 XII 1944 r. Kmdt Główny AK gen. Leopold Okulicki informował polskie władze wojskowe w Londynie: „Na Kmdta Obszaru Zach. wyznaczyłem «Sław- bora», któiy rozpoczął pracę dobrze” . Działał na terenie Milanówka, Częstochowy, Poznania, Radomska, Bydgoszczy i Torunia. Utrzymywał kontakt z gen.
125
17
f /5Okulickim. Organizował (odtwarzał) Komendę Obszaru Zachodniego i częściowo reorganizował Komendy Okręgu Poznańskiego i Pomorskiego. W Sztabie Obszaru znaleźli się jego koledzy z Powstania Warszawskiego. Rozkazał, by posługiwali się pseudonimami pochodzącymi od imion słowiańskich (był bardzo przywiązany do Słowiańszczyzny). Pomocy w nawiązywaniu kontaktów w Bydgoszczy i Toruniu udzielał mu m.in. oficer łącznikowy Komendy Obszaru Adam Steinbom („Odrowąż”, „Tucholczyk”) oraz Edmund Borzysz- kowski z Delegatury Rządu i Służby Cywilnej Narodu. Starał się też dotrzeć do Prezesa Rady Naczelnej TOW „Gryf Pomorski” ks. Józefa Wryczy. Jedną z kwater w Bydgoszczy stanowiły mieszkania przy ul. Śniadeckich - nr 4 i 38. W dniu 1 I 1945 r. przedstawił do odznaczenia i awansu szereg oficerów Pomorskiego i Poznańskiego Okręgu AK (L.dz. 100/1). Od Szefa Sztabu Komendy Obszaru Zachodniego mjr. Kazimierza Leskiego „Dębor” odebrał rozkaz Komendanta Głównego AK gen. Okulickiego z 19 I 1945 r. rozwiązujący szeregi AK. Pracownikom swojego Sztabu pozostawił wolny wybór co do dalszej drogi życiowej. W 1945 r. zetknął się z Komendantem „Nie” („Niepodległość”) ppłk. Janem Kamieńskim („Cozaś”, „Litwin”, „Konar”), a od kwietnia 1945 r. pełnił funkcję Komendanta Delegatury Sił Zbrojnych na terenie Obszaru Zachodniego (Okręgi: Poznański, Bydgoski [Pomorski], Gdański [Morski], Szczeciński i Olsztyński). Wraz z płk. Janem Rzepeckim i płk. Antonim Sanojcą był jednym z współorganizatorów powołania DSZ. Zorganizował Komendę Obszaru Zachodniego tej organizacji, opierając się na wydzielonych strukturach pomorskiej AK i „Nie”, kładąc nacisk na sprawne funkcjonowanie sztabu, wywiadu i propagandy. Nawiązał kontakt z ks. Józefem Wryczą. W dniu 9 VI 1945 r. mianował ppłk. Jana Pałubickiego (b. Komendanta Pomorskiego Okręgu AK) Komendantem Okręgu Morskiego DSZ. Z kolei 1 VII tr. pozbawił funkcji Szefa Wydziału Organizacyjno-Kadrowego Okręgu Bydgoskiego - ppor. cz. w. Aleksandra Schulza („Michał”, „Maciej”) za rzekome „niepodporządkowanie się i wszczęcie buntu” (A. Schulz uważał, iż dotychczasowe metody walki z nową okupacją nie są skuteczne, co było niezgodne z zaleceniami Szczurka- -Cergowskiego). W dniu 2 IX 1945 r. wraz z J. Rzepeckim. A. Sanojcą Franciszkiem Niepokólczyckim i Januszem Bokszczaninem wziął udział w odprawie, która odbyła się w Warszawie na Żoliborzu, powołującej do życia organizację „Ruch Oporu Bez Wojny i Dywersji - Wolność i Niezawisłość”. Przebywając w Poznaniu i w Bydgoszczy organizował struktury nowej organizacji, kontaktując się z przedstawicielami b. DSZ w Poznańskiem i na Pomorzu, m.in. z mjr. Józefem Grussem („Starzyński”), któremu powierzył budowanie zrębów WiN na Pomorzu. Korzystał przy tym z dawnych punktów kontaktowych b. Komendy Okręgu Pomorskiego AK, „Nie” i Delegatury Sił Zbrojnych (np. Zofii Bartel przy ul. Śniadeckich 38 w Bydgoszczy). We wrześniu i w listopadzie 1945 r. odbył spotkania z Grussem, ppor. rez. Alfonsem Jarockim (oficer Okręgu Pomorskiego ZWZ-AK) i Maksymilianem Jakubowskim. Nie aprobował osoby ks. Wryczy na stanowisko Prezesa Okręgu Pomorskiego WiN, uznając, iż większe
126
18
predyspozycje ma Gruss. Sam, będąc Prezesem Obszaru Zachodniego „WiN”, był jednocześnie członkiem Głównego Komitetu Wykonawczego (później Rady Głównej „WiN”). Po aresztowaniu Rzepeckiego (5 XI 1945 r.) został Prezesem Zarządu Głównego „WiN” i mimo wszczęcia akcji ujawnienia pozostał w konspiracji. Organizował szlaki kurierskie, m.in. z Bydgoszczy przez Niemcy do Paryża. Przez władze wojskowe w Londynie przewidywany był na organizatora ekspozytur wywiadowczych.
Aresztowany 23 II 1945 r. odmówił w śledztwie złożenia zeznań dotyczących działalności podziemia (mówił tylko o swojej pracy w konspiracji). Na mocy wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 3 II 1947 r. został skazany na 7 lat więzienia i ułaskawiony przez prezydenta Bolesława Bieruta w pierwszym dniu urzędowania (5 II 1947 r.). Od lutego do września 1947 r. pracował jako płk w Centrum Wyszkolenia Artylerii w Toruniu. Aresztowany po raz drugi 30 IX 1950 r. i skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie 2 VII 1953 r. na 15 lat więzienia. Wyrok ten Rada Państwa 24 III 1956 r. zmniejszyła do 8 lat i zawiesiła wykonanie kary na 2 lata. Zwolniony 30 IV 1956 r. i zrehabilitowany na mocy postanowienia Naczelnej Prokuratury Wojskowej z 14 II 1957 r.
Zmarł w Warszawie 14 XI 1972 r.Odznaczony m.in. Medalem Niepodległości (1933), Złotym Krzyżem Zasłu
gi (1938), Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (IX 1944), Virtuti Militari V kl. (IX 1944 r.); mjr (1936), ppłk (XI 1942 r.), płk (1944).
Dwukrotnie żonaty, druga żona Genowefa z d. Osior, 1° Osiejowa (1917— -1984), żołnierz AK, więziona w latach 1953-1954, odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami.
AAN. Akta KG AK, mf. 2374; AMSt., rei. Cergowskiego L., Leskiego K., Rogozińskiej K.. ( z d. Bartel), Romanów J. W.; CAW, T. O, sygn. 2918; FAPAK, Kartoteka osobowa; Armia Krajowa. Dramatyczny epilog, red. K. Komorowski, Warszawa 1994, passim; Armia Krajowa w dokumentach, t. V, Londyn 1981, s. 170; Armia Krajowa. Rozwój organizacyjny, red. K. Komorowski, Warszawa 1996, s. 375-376, 383-384; Armia Krajowa. Szkice z dziejów Sil Zbrojnych Polskiego PaństM>a Podziemnego, red. K. Komorowski, Warszawa 1999, passim; C h r z a n o w s k i B., Struktura organizacyjna Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej na Pomorzu w latach 1939-1945, w: AK na Pomorzu..., s. 49-50; C h r z a n o w ski B., Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość" na Pomorzu w latach 1945- -1947, Zeszyty Historyczne WiN-u 1996, nr 8, s. 7-8; Encyklopedia Konspiracji Wielkopolskiej 1939-1945, Poznań 1998, passim; Informator o nielegalnych, antypaństwowych organizacjach i bandach zbrojnych działających w Polsce Ludowej vi' latach 1944-1956, Warszawa 1964, passim; K o m o r o w s k i K , Delegatura Sil Zbrojnych na Pomorzu Nadwiślańskim, w: AK na Pomorzu..., s. 242-246; K o m o r o w s k i K , Leksykon..., passim; K u n e r t A. K., S z c z u r e k - C e r g o - ws k i J., SI. biogr..., t. 2, s. 174-175 (tutaj wykaz literatury i sprostowania); L e s k i K., Zycie niewłaściwie urozmaicone. Wspomnienia oficera wywiadu
127
19
>hi kontrwywiadu AK, Warszawa 1989, passim; Okrąg Pom. AK..., s. 161-162; Okrąg Poznański Armii Krajowej w końcowej fazie okupacji (1939-1945), Poznań 1995, s. 85-88, 126; Polskie Państwo Podziemne i Wojsko Polskie wiatach 1944-1945, Warszawa 1991, s. 36; Polskie Państwo Podziemne na Pomorzu 1939—1945, red. G. Górski przy współpracy K. Minczykowskiej, Toruń 1999, s. 66, 82, 129—130; S e r w a ń s k i E., Wielkopolska w cieniu swastyki, Warszawa 1970, s. 391. S i e r - c h u 1 a R., Konspiracja Narodowo-Radykalna w Wielkopolsce 1945-1946, Szaniec Chrobrego 2000, nr 4; S t e i n b o r n A., Wspomnienia z lat 1939—1945, Rocznik Warszawski, t. XIX, Warszawa 1987, s. 186; W o ź n i c z k a Z., Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” 1945-1952, Warszawa 1992, passim.
Bogdan Chrzanowski
20
h i
płk CERGOWSKI JAN K. Obs^/AK
Czwarty kmdt Obszaru Zachodniego (VI) AK, po płk.
Zygmuncie Miłkowskim.
Zr.: B .Chrzanowski, Konspiracja rządu RP w regionie
nadbałtyckim (1939-1945), [w:] Walka podziemna...,
s . 13 1.
38
Obszar Zachodni AK / 'WiN
Szczurek - ^ergowski Jan, płk /»f
ps. "Sławbor"
- ostatni komentant Obszaru Zachodniego z siedzibą w Bydgoszczy. Kierował również organ* Wolność i Niezawisłość do momentu aresztowania. Był sądzony razem z płk. ^anem Rzepeckim w dniu 4 stycznia 1946r. w Warszawie.
Mat* z Konfer., "Armia Krajowa na ^omorzu",
str. 38, 75, 48»
K.Wojt./ 94.
40
S z c z u r e k - C e r g o w s k i (i.m.n.) ps. "S ław bo r"
Ob s z a r Zachodni^./ A K
- puł ko wn ik . 6 lub 7 p a ź d z i e r n i k a 1944r. m i a n o w a n y k o m e n d a n t e m O b s z a r u Z a c h o d n i e g o .Miał k o n t a k t z k s i ę d z e m Wryczą.K a p i t a n K a z i m i e r z Leski, szef sztabu, wr ę c z y ł mu ro z k a z o r o z w i ą z a n i u A rm ii Kr aj o w e j , kt ór y p r z y w i ó z ł z C z ę s t o c h o w y od. gen. O k u l i c k i e g o .
Z o b . tom 23 - S tu tt ho f, n r . 123, K. Le ski K . W o j .
43
Top Related