Download - Quarta 3 - Jan Ekier

dodatek specjalny Quarta-Scala • Sierpień 2014

1

JAN EKIER 1913–2014

W służbie Chopinowi

Gdy umierał miał sto jeden lat, bez dwóch tygodni. Czy była to nagroda za godne życie? Nie nam o tym sądzić! Możemy jedynie schylić głowę i z wielkim szacunkiem spoglądać na drogę, którą przebył…

Zmarł 15 sierpnia 2014 w Warszawie. Odchodził w dniu dla Nie-go symbolicznym: jako człowiek religijny 15 sierpnia z pewnością brałby udział w uroczystościach Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, 15 sierpnia siedemdziesiąt lat wcześniej (1944) Opatrzność uchroniła go od kuli, która koło ucha przeszyła powietrze podczas recitalu chopinowskiego, dawanego dla żołnierzy Powstania War-szawskiego w auli Politechniki Warszawskiej, jako żołnierz powstań-czej Warszawy 15 sierpnia czciłby święto Wojska Polskiego…Życie artystyczne Jana Ekiera, urodzonego 29 sierpnia 1913

w Krakowie w rodzinie muzyków – ojciec był kompozytorem, sio-stra pianistką – rozpoczęło się w 1937 roku, gdy został laureatem III Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Cho-pina w Warszawie. Wtedy srogi krytyk muzyczny, Karol Stromenger, w „Wiadomościach Literackich” napisał prorocze słowa: „Jan Ekier wyrośnie na tęgiego pianistę, jeżeli mu się ułatwi zupełne oddanie się muzyce”. Warunek postawiony przez Stromengera został speł-niony. Życie Jana Ekiera było służbą muzyce, a jak sam powiadał, również „służbą muzyce Fryderyka Chopina”.

Pierwsze trzy dziesięciolecia działalności artystycznej świetnie wykształconego muzyka – w dziedzinie pianistyki wychowanka prof. Zbigniewa Drzewieckiego, organów – prof. Bronisława Rut-

Phot

o: A

dam

Koz

ak /

Age

ncja

Gaz

eta

continued on page 2kontynuacja na s. 2

When he died he was two weeks short of being 101 years old. Was it a reward for a commendable life? Who are we to judge! All we can do is to bow our heads and with great respect witness the long road he travelled...

He died on the 15th of August 2014 in Warsaw. He passed away on what for Him was a symbolic day: as a pious man he most cer-tainly would have attended the celebrations of the Feast of the As-sumption of Mary. 70 years earlier (1944), also on the 15th of August Providence saved him from a bullet which pierced the air just by his ear during a Chopin recital given for the soldiers of the Warsaw Up-rising in a lecture theatre of the Warsaw University of Technology; as a soldier of the Warsaw insurgency, on the 15th of August he would commemorate Armed Forces Day...

The artistic life of Jan Ekier, born on the 29th of August 1913 in Kraków to a family of musicians – his father was a composer and his sister – a pianist, began in 1937 when he became a laureate of the International Fryderyk Chopin Piano Competition in Warsaw. A severe music critic of those times, Karol Stromenger, wrote these prophetic words in “Wiadomości Literackie”: “Jan Ekier will become an excellent pianist, as long as his devotion to music is facilitated”. Stromenger’s condition was fulfi lled. Jan Ekier’s life was a service to music, and as Ekier himself said, also “a service to Chopin’s music”.

The fi rst three decades of artistic activity of this extraordinar-ily educated musician – he studied piano under prof. Zbigniew Drzewiecki, organ under prof. Bronisław Rutkowski, composition

In service to Chopin

Wkladka do Quarty3_JanEkier.indd 1Wkladka do Quarty3_JanEkier.indd 1 2014-08-29 16:15:402014-08-29 16:15:40

supple

ment

Quar

ta-Sca

la •

Augu

st 20

14

2

kowskiego, kompozycji – prof. Kazimierza Sikorskiego i muzykologii – prof. Zdzisława Jachimeckiego – poświę-cone były głównie koncertowaniu. Trzonem repertuaru estradowego były dzieła Chopina, ale obok kompozycji geniusza z Żelazowej Woli, znajdowały się utwory Ba-cha. Można powiedzieć, że Chopin i Bach ukształtowali mistrzostwo muzyczne Ekiera pianisty, pedagoga i kom-pozytora. Jednak obok dzieł wspomnianych twórców, pianistę można było usłyszeć w kompozycjach Szyma-nowskiego (kapitalna interpretacja IV Symfonii, któ-rą podbił serca Anglików!), Franka Martina, Bartóka i Prokofi ewa. Ci, którzy słyszeli go w IV Koncercie G-dur Beethovena, wspominają, że wrażenie, jakie swym wy-konaniem wywołał, pamiętają do dzisiaj…

Sztuka pianistyczna Jana Ekiera charakteryzowała się nienaganną techniką, żelazną logiką narracji mu-zycznej, znakomitą architektoniką granego utworu, świetną pedalizacją i przemyślaną w najdrobniejszych szczegółach artykulacją. Należał do artystów, którzy względem dzieła muzycznego spełniają rolę służebną, oddając do dyspozycji kompozytora swój talent, środki wykonawcze i intelektualne zaplecze. Podczas nagrań płytowych, przed wejściem do studia, miał na kart-ce przygotowany dokładny scenariusz interpretacyjny utrwalanego utworu. Zawsze wiedział, do czego zmie-rza i jaki efekt końcowy chce uzyskać. Podczas nagra-nia płytowego dzieł Chopina, podpisanemu mimocho-dem powiedział: „trafi ć w tempo, to trafi ć w muzykę!”

W pracy ze studentami wyznawał zasadę: „nie szko-dzić”. U każdego starał się widzieć cechy pozytywne i twórcze, bo tylko te – o czym był przekonany – warto rozwijać. Stąd może tak wielka liczba Jego uczniów (ok. stu dyplomantów i dziesiątki kursantów), którzy dzisiaj rozsiani po świecie z powodzeniem rozwijają swe karie-ry artystyczne…

Jako kompozytor zadebiutował mając dziewiętna-ście lat Dwoma preludiami fortepianowymi, po których pojawiła się Humoreska na fortepian (1933), balet dla dzieci Straszak, obrazek sceniczny Śmierć fauna, seria utworów fortepianowych (Toccata, Dwa mazurki, Kra-kowiak, Suita góralska i in.), Wariacje i fuga na kwartet smyczkowy i Suita góralska na orkiestrę kameralną lub symfoniczną (dwie wersje). Podczas II wojny światowej komponował pieśni patriotyczne i powstańcze, z któ-rych wielką popularnością cieszyła się Szturmówka do słów Stanisława Ryszarda Dobrowolskiego, śpiewana przez żołnierzy Armii Krajowej. Po wojnie w tece kom-pozytorskiej pojawiły się jeszcze: trzyczęściowy Koncert fortepianowy, którego prawykonanie z udziałem twórcy i Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Warszawskiej pod dyrekcją Stanisława Wisłockiego odbyło się 30 września 1949, Kolorowe melodie na fortepian (1949) lub na chór mieszany i orkiestrę symfoniczną (1951) (dwa wa-rianty) – w wersji fortepianowej nagrane przez kompo-zytora dla Polskiego Radia (13 lipca 1989), 20 kolęd na fortepian (1947) oraz muzyka do fi lmu animowanego Dwie Dorotki (1956). Większość dzieł Jana Ekiera opu-blikowało Polskie Wydawnictwo Muzyczne w Krakowie.

Opera omnia Jana Ekiera, jak sam to widział, stanowi Wydanie Narodowe Dzieł Fryderyka Chopina. Pracował nad nim prawie przez całe życie, badając rękopisy, pier-wodruki i wszelkie źródła dotyczące utworów geniusza polskiego. W ten sposób odkrył, a następnie usunął wie-le błędów, nieścisłości i przeinaczeń w Chopinowskich tekstach muzycznych. Jako redaktor wsławił się także wykonawczymi opracowaniami dzieł fortepianowych Bacha oraz innych kompozytorów, opublikowanymi

kontynuacja ze s. 1 continued from page 1

under prof. Kazimierz Sikorski and musicology under prof. Zdzisław Jachimecki – were dedicated mostly to concerts. The core of his stage repertoire were Chopin’s opuses, however, apart from the works of the genius from Żelazowa Wola, he would also perform Bach’s com-positions. One could say that Chopin and Bach shaped the musical virtuosity of Ekier the pianist, lecturer and composer. Apart from the above mentioned composers, the pianist could be heard staging Szymanowski’s works (an excellent interpretation of Symphony no. 4 which won the hearts of the English!), Frank Martin’s, Bartók’s and Prokof-iev’s. Those, who heard him in Beethoven’s Concerto no. 4 in G major still remember the great impression he made during the performance till this day...

Jan Ekier’s art of pianism was characterised by an impec-cable technique, an iron logic of musical narration, extraor-dinary architecture of a per-formed opus, excellent pedal-ling and articulation thought out in great detail. He belonged to the group of artists who as-sume an ancillary role towards an opus, putting their talent, performing means and intel-lectual base at the composers’ disposal. During recordings, before entering the studio, he would have a prepared and precise interpretative scenario on paper. He always knew what he aimed for and what fi nal effect he wanted to achieve. While recording Chopin’s opuses, he casually mentioned to the below signed: “to hit the tempo is to hit the music!”

Working with his students he made it a principle “not to be harmful”. He tried to see everybody’s positive and creative attributes, as only those – as he was convinced – are worth developing. Probably that is the reason be-hind the great number of His students (c. 100 graduates and dozens of course participants) who now success-fully continue their music careers all over the world...

As a composer he made his debut at the age of nine-teen with Two Preludes for piano, which were followed by Humoresque for piano (1933), a ballet for children – Scarecrow, a stage picture Faun’s Death, a series of piano works (Toccata, Two Mazurkas, Cracovienne, The Highlander Suite and others), Variations and Fugue for string quartet and The Highlander Suite for chamber or-chestra or symphony orchestra (two versions). During World War II he composed patriotic and insurgent songs of which Szturmówka (Song of the storm platoon) to words by Stanisław Ryszard Dobrowolski sung by the soldiers of the Home Army was greatly popular. After the war his composer’s oeuvre was enriched by: a three-part Piano Concerto whose première with the participa-tion of the artist himself and The Warsaw Philharmonic Orchestra conducted by Stanisław Wisłocki took place on the 30th of September 1949, Colourful Melodies for piano (1949) or for mixed choir and symphony orches-tra (1951, two variants) – the piano version recorded by the composer for Polish Radio (13th July 1989), 20 Christmas Carols (1947) and music to the animated fi lm

Pho

to: a

rchi

wum

PW

M /

PWM

arc

hive


dodatek specjalny Quarta-Scala • Sierpień 2014

3

przez PWM. Działalność naukową dopełnia kilkadziesiąt prac, poświęconych problematyce chopinowskiej, pia-nistycznej i wykonawczej, rozrzuconych w periodykach muzycznych, książkach różnych autorów jako wstępy, publikacjach akademickich, okazjonalnych i zeszytach z konferencji muzykologicznych.

Kreśląc sylwetkę tego wybitnego muzyka, nie można pominąć jego pracy jurorskiej na Konkursach Chopinow-skich w Warszawie (1949-1995) oraz na międzynarodo-wych konkursach pianistycznych w świecie (m.in. Lipsk, Paryż, Bolzano, Genewa, Monachium, Wiedeń, Ham-burg, Fort Worth, Tel Awiw).

Jego mieszkanie na warszawskiej Saskiej Kępie, usła-ne stertami nut, książek, broszur, druków i wszelkimi muzykaliami, było domem, a jednocześnie pracownią naukową i artystyczną. Tutaj przygotowywał na swoim fortepianie repertuar koncertowy, tutaj pracował nad dziełami Chopina, badając rękopisy, teksty pisane i dru-kowane, tutaj przyjmował gości i udzielał konsultacji naukowych lub artystycznych. Nie szczędził czasu tym, którzy chcieli z jego wiedzy, doświadczenia i talentu ar-tysty skorzystać. Emanowała z niego życzliwość i chęć służenia pomocą…

Profesor Jan Ekier był człowiekiem eleganckim w każ-dym calu: gości witał przy drzwiach i tam żegnał, po-dając jednocześnie płaszcz lub palto; w dyskusjach okazywał zainteresowanie rozmówcą i przyjmował jego argumentację, używał języka komunikatywnego, dbając o właściwą formę i styl wypowiedzi. Był doktorem honoris causa swojej macierzystej uczelni, której tyle lat poświęcił (Uniwersytetu Muzycznego Fry-deryka Chopina, wcześniej Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej, a następnie Akademii Muzycznej) oraz po-siadaczem wielu medali i orderów, w tym Orderu Orła Białego. Do ostatnich dni pracował nad ukochanym Chopinem…

Stanisław Dybowski

STANISŁAW DYBOWSKI Muzykolog (absolwent UW), nauczyciel aka-demicki, krytyk muzyczny, autor książek z dziedziny pianistyki (Słownik pianistów polskich, Laureaci Konkur-sów Chopinow-skich), monografi i muzycznych, arty-kułów naukowych, publicystycznych oraz audycji radio-wych i telewizyj-nych. A musicologist, university lecturer, music critic, au-thor of publica-tions on pianism (Słownik pianistów polskich/A dic-tionary of Polish Pianists, Lau-reaci Konkursów Chopinowskich/The Laureates of the International Fryderyk Chopin Piano Competi-tions), music monographs, aca-demic and feature articles and radio and television programmes.

Każdy, kto miał to szczęście zetknąć się na swej dro-dze z Janem Ekierem, nosi w sobie świadomość spotka-nia z osobowością wspaniałą i niezwykłą. Świadomość spotkania z postacią — w jednej osobie — pianisty i kompozytora, pedagoga i edytora, ale przede wszyst-kim artysty i człowieka, dla którego podziw wzbudza odkrycie zgodności jego zasad i działań, przekonań i do-konań, jako naczelnej prawdy twórczego życia. […]

Wszystkie dążenia prowadziły Jana Ekiera od wielu lat w stronę Chopina. Swoje spełnienie, najpełniejszą

Anyone who has had the pleasure of meeting Jan Eki-er is aware of having met a wonderful and extraordinary character: a pianist and a composer, a teacher and an editor, but above all an artist and a man who is admired for the concordance of his principles and his actions, his convictions and his achievements — as the supreme truth of a creative life. […]

For many years, all his aspirations led Jan Ekier to-wards Chopin. They found their fulfi lment, their fullest concretisation, in the several dozen volumes of The Na-

Każdy, kto miał to szczęście…Anyone who has had the pleasure...

continued on page 4kontynuacja na s. 4

Two Dorotkas (1956). Most of Jan Ekier’s works were published by PWM Edition in Kraków.

Jan Ekier’s crowning achievement, as he himself considered, was the publication of the National Edition of the Works of Fryderyk Chopin. He spend almost his whole life working on it, studying the manuscripts, fi rst editions and all the sources concerning the opuses of the Polish genius. This is how he discovered and then corrected many mistakes, inaccuracies and misrepresen-tations in Chopin’s musical texts. As an editor he also became famous for performance studies of Bach and other composers’ piano works published by PWM Edi-tion. His academic activity is complemented by dozens of works on Chopin, piano and performance issues spread in a number of music magazines, books of various au-thors as introductions, academic and occasional publi-cations and volumes from conferences on musicology.

While sketching a portrait of this prominent musi-cian, one cannot omit his work as a juror at the Inter-national Chopin Piano Competition (1949-1995) and at international piano competitions around the world (among others: Leipzig, Paris, Bolzano, Geneva, Mu-nich, Vienna, Hamburg, Fort Worth, Tel Aviv).

His fl at in the Warsaw area of Saska Kępa, strewn with piles of scores, books, brochures, prints and vari-ous music documents, was both home and an academic and artistic study. Here he prepared the concert reper-toire on his piano, here he worked on Chopin’s opuses researching the manuscripts, handwritten and printed texts, here he entertained his guests and gave academic or artistic consultations. He never denied time to those who wanted to make use of his knowledge, experience and talent. Benevolence and a will to serve others ema-nated from him...

Professor Jan Ekier was an elegant man in every re-spect: he welcomed his guests at the door and bid his farewell in the very same place at the same time pass-ing a coat; during discussions he showed his interest in the interlocutor and accepted their arguments, he used a communicative language taking care of proper form and style of expression. He was awarded an hon-orary doctorate from his Alma Mater (currently The Fryderyk Chopin University of Music, previously named The Higher State Music School and later The Academy of Music) and also received many medals and orders, including the Order of White Eagle. To his very last days he worked on his beloved Chopin...

Stanisław Dybowski Transl. Aleksandra Ó hAlmhain

ISBN 978-83-224-0957-2 [Pl.]ISBN 978-83-224-0950-3 [Eng.]


Wybrane kompozycje / Selected Works

PWM Edition al. Krasińskiego 11a

31-111 Kraków, Polandtel.: +48 12 422 70 44

[email protected]@pwm.com.plwww.pwm.com.pl

JAN EKIER

Kolorowe melodie / Melodies in Colour (1951), 17’6 pieśni ludowych / 6 folk tunestekst / text: pol. / Pol.coro misto-1121-2110-batt (3esec)-archi

Kolorowe melodie na fortepian (+CD) /Colourful Melodies for piano (+CD) (1949)PWM 5933

Koncert fortepianowy / Piano Concerto (1949)pf solo-3333-4331-batt (3esec) cel-archi

mnż / pod

Suita góralska / Highlander Suite (1935), 16’na orkiestrę kameralną / for chamber orchestra1110-0000-batt (1esec) pf-archi

Utwory na fortepian (+CD) / Pieces for piano (+CD)PWM 11375

20 kolęd na fortepian / 20 Christmas Carols for pianoPWM 179

Opracowania / Editions

FRYDERYK CHOPIN

Fantazja A-dur na tematy polskie / Fantasia on Polish Airs Op. 13 (1829), 14’oprac. / ed. Jan Ekier, Paweł Kamiński pf solo-2222-2200-timp-archi

I Koncert fortepianowy e-moll / Piano Concerto No. 1 in E minor Op. 11(1830), 40’oprac. / ed. Jan Ekier, Paweł Kamiński pf solo-2222-2210-timp-archi

II Koncert fortepianowy f-moll / Piano Concerto No. 2 in F minor Op. 21 (1830), 30’oprac. / ed. Jan Ekier, Paweł Kamiński pf solo-2222-2210-timp-archi

Krakowiak. Grand Rondo de Concert Op. 14 (1828), 14’oprac. / ed. Jan Ekier, Paweł Kamiński pf solo-2222-2200-timp-archi

Polonez Es-dur op. 22 poprzedzony Andante spianato / Polonaise in E flat major Op. 22 (1835), 13’oprac. / ed. Jan Ekier, Paweł Kamiński pf solo-2222-2010-timp-archi

Wariacje na temat z „Don Giovanniego” Mozarta / Variations on ‚La ci darem la mano’ from Mozart’s‚Don Giovanni’ Op. 2 (1828), 17’oprac. / ed. Jan Ekier, Paweł Kamiński pf solo-2222-2000-timp-archi

Wydanie Narodowe Dzieł Fryderyka Chopina – 37 tomów / The National Edition of the Works of Fryderyk Chopin – 37 volumesoprac. / ed. Jan Ekier, Paweł Kamińskiwyd. / publ.: PWM, Fundacja Wydania Narodowego

kontynuacja ze s. 3 continued from page 3

konkretyzację znalazły w kilkudziesięciu tomach edycji zatytułowanej Wydanie Narodowe Dzieł Fryderyka Cho-pina. Okrągłe pół wieku trwała realizacja projektu, któ-rego założenia, opublikowane już w roku 1960, dawały wyobrażenie o kierunkach i rozmiarach przedsięwzięcia. Przynosiły programowe oddzielenie utworów ukończo-nych przez Chopina i uznanych za godne publikacji od tych, których nie uznał za do publikacji gotowych, które jak wiemy, według jego życzenia miał „strawić ogień”. Tworzą przebiegającą w chronologicznym porządku ścieżkę obok drogi. [...]

Znalazł w swym gigantycznym dziele sprzymierzeń-ców i przeciwników. Okoliczności sprzyjające realizacji i ją hamujące. Także w tej dziedzinie stanął po stronie wartości niepodważalnej — chociaż nie zawsze łatwej do udowodnienia, jaką stanowiła owa niekwestiono-wana intencja twórcy. Wierność tej intencji stała się kompasem i drogowskazem działań. Podmiotowość utworów Chopina w ten sposób została w pełni usza-nowana. Nie tylko Mazurki, ale całość twórczości jawi się tu jako odczytana z zapisów nutowych intencja, jako treść i sens tego, co miał nam Chopin poprzez dźwięki do powiedzenia.

A myślę, że Jan Ekier mógłby się chyba podpisać pod przypuszczeniem, iż Norwid, pisząc w Promethidionie o pięknie, jako „kształcie miłości” miał na myśli nie co innego, lecz muzykę Chopina.

Mieczysław TomaszewskiFragment przedmowy do książki Jan Ekier Anety Teichman

(Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2013)

tional Edition of the Works of Fryderyk Chopin. It took half a century for that project to be realised, the prem-ises of which, published in 1960, gave an idea of the directions and dimensions of the undertaking. They in-cluded a division between works completed by Chopin and considered by him to be worthy of publication and those which he did not consider ready to be published, wishing them to be ‘consumed by fl ames’. These form a path running in chronological order alongside the principal tract. [...]

In his gigantic work, he found both allies and op-ponents, circumstances favouring and blocking its reali-sation. In this respect, as well, he stood on the side of the indisputable — although not always easy to prove — value constituted by the composer’s unquestioned intentions. Faithfulness to those intentions became the compass for the project. Thus the subjectivity of Cho-pin’s works was fully respected. Not just the mazurkas, but the entire oeuvre reveals itself as an intention read from the sources, as the content and meaning of what Chopin wanted to say to us through the musical nota-tion.

And I think that Jan Ekier might subscribe to the no-tion that Norwid, when writing in Promethidion about beauty being ‘the shape of love’, had nothing other in mind than the music of Chopin.

Mieczysław TomaszewskiAn excerpt from the foreword to the Aneta Teichman

monograph Jan Ekier, transl. John Comber (PWM Edition, 2013)

4

supple

ment

Quar

ta-Sca

la •

Augu

st 20

14

MIECZYSŁAWTOMASZEWSKIChopinolog, profesor Akademii Muzycznej w Kra-kowie, badacz muzyki współcze-snej; w l. 1954-88 redaktor naczelny, od 1965-88 także dyrektor Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. Chopin expert, professor at the Academy of Music in Kraków, researcher of con-temporary music; editor-in-chief of PWM Edition in the years1954–88 and general di-rector in the years 1965-1988.
