Lp. Temat Ocena dopuszczająca
Ocena dostateczna
Ocena dobra
Ocena bardzo dobra
Ocena celująca
GEOGRAFIA
DZIAŁ 1. ŹRÓDŁA WIEDZY GEOGRAFICZNEJ
Uczeń potrafi:
1. źródła informacji o Ziemi
● wymienić źródła informacji geograficznej; ● podać definicję mapy; ● porównywać wielkości skal.
● przeliczać skale; ● podać definicję odwzorowania i generalizacji; ● porównać cechy siatki geograficznej i kartograficznej; ● określać położenie geograficzne.
● odczytywać treści map; ● porównywać walory różnych źródeł informacji geograficznej; ● dobierać źródła informacji do potrzeb.
● rozróżniać siatki kartograficzne; ● omówić metody kartograficznego przedstawiania zjawisk; ● odczytywać treści map tematycznych.
● wyjaśnić czym jest GPS, do czego służy i w jaki sposób; ● posługiwać się mapą nieba.
2. Z mapą topograficzną w terenie
● orientować mapę w terenie; ● lokalizować położenie wybranych punktów; ● obliczać odległości za pomocą skal.
● odczytywać elementy rzeźby; ● określać cięcie poziomicowe na mapie.
● określać wysokości punktów; ● obliczać różnicę wysokości; ● interpolować poziomice.
● obliczać spadek rzeki, nachylenie terenu oraz rzeczywistą powierzchnię.
● narysować profil terenu; ● obliczyć przewyższenie profilu terenu..
3. Tabele statystyczne i wykresy w geografii
● odczytywać dane z tabel statystycznych.
● porównywać i analizować dane z tabel statystycznych; ● wykonać wykresy przebiegu temperatury i sum opadów w ciągu roku.
● wykonywać diagramy kołowe, słupkowe i kwadratowe na podstawie wybranych danych.
● interpretować dane, wykresy, tabele; ● porównywać dane przedstawione za pomocą różnych metod.
● wykonywać i interpretować profile kauzalne.
DZIAŁ 2. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE
Uczeń potrafi:
1. Środowisko przyrodnicze jako system. Związki Ziemi z kosmosem System przyrodniczy Ziemi
● rozróżniać pojęcia: środowisko przyrodnicze i środowisko geograficzne; ● wymieniać elementy środowiska przyrodniczego i geograficznego.
● wskazać zależności pomiędzy elementami środowiska przyrodniczego i geograficznego.
● opisywać geosfery; ● opisywać związki Ziemi z Kosmosem na podstawie schematu.
● analizować konkretne przykłady zależności pomiędzy elementami środowiska.
● przedstawić projekt ekosystemu.
Układ Słoneczny. Układ Ziemia-Księżyc
● wymienić planety Układu Słonecznego.
● opisać podstawowe elementy Układu Słonecznego; ● przedstawić fazy Księżyca; ● opisać kształt Ziemi.
● porównać budowę planet Układu Słonecznego; ● przedstawić teorie powstawania wszechświata.
● przedstawić wszystkie elementy Układu Słonecznego; ● omówić zjawisko zaćmienia Księżyca i Słońca.
● omówić najnowsze odkrycia w dziedzinie astronomii.
Ruchy Ziemi i ich następstwa
● podać cechy ruchów Ziemi.
● wskazywać następstwa ruchów Ziemi; ● obliczać różnicę czasu na Ziemi.
● omówić następstwa ruchów Ziemi i ich wpływ na środowisko.
● analizować konsekwencje ruchów Ziemi w odniesieniu do wskazanych przykładów.
● obliczać kąt padania promieni słonecznych w dniach równonocy, pierwszego dnia lata i zimy.
2. Litosfera
Budowa Ziemi i jej dzieje geologiczne
● przedstawić główne sfery wnętrza Ziemi; ● podać główne założenia teorii tektoniki płyt litosfery; ● przedstawić genetyczny podział skał; ● rozróżniać formy powierzchni Ziemi.
● przedstawić różnice w budowie sfer Ziemi; ● omówić różnice w budowie skał; ● charakteryzować formy powierzchni Ziemi na wybranych przykładach.
● omówić konsekwencje ruchu płyt litosfery; ● rozpoznawać podstawowe skały według ich podziału genetycznego; ● omówić budowę geologiczną prowincji tektonicznych świata.
● wskazywać następstwa wynikając z budowy wnętrza Ziemi; ● omówić typy granic płyt litosfery; ● omówić różnice w budowie geologicznej i stratygraficznej jednostek tektonicznych; ● scharakteryzować budowę i genezę skał występujących w poszczególnych warstwach geologicznych.
● podać czas poszczególnych wydarzeń geologicznych wpływających na powstawanie wskazanych jednostek tektonicznych.
- Wewnętrzne procesy geologiczne i ich wpływ na ukształtowanie powierzchni Ziemi - Budowa geologiczna i ukształtowanie powierzchni Polski
● rozróżnić i zdefiniować procesy wewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi.
● wskazać na mapie granice płyt litosfery; ● określić zjawiska typowe dla tych obszarów.
● podać przyczyny powstawania i przemieszczania płyt litosfery; ● określić przebieg granic jednostek tektonicznych w obrębie płyt, ze szczególnym uwzględnieniem Polski.
● rozróżniać typy wulkanizmu na świecie; ● opisywać genetyczne rodzaje gór na Ziemi; ● omówić genezę gór Polski.
● opisać położenie i genezę jednostek tektonicznych Polski; ● omówić położenie i genezę złóż mineralnych w Polsce.
- Procesy zewnętrzne modelujące powierzchnię lądów - Budowa geologiczna i ukształtowanie powierzchni Polski
● rozróżniać i definiować procesy zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi.
● wskazywać formy powierzchni Ziemi typowe dla poszczególnych procesów zewnętrznych.
● omawiać sposoby powstawania poszczególnych form powierzchni Ziemi.
● charakteryzować działalność rzeźbotwórczą na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, na pojezierzach, Pobrzeżu Słowińskim, w Alpach.
● porównywać warunki procesów egzogenicznych na świecie; ● analizować wskazany region pod względem zróżnicowania rzeźby.
3. Atmosfera Skład i budowa
atmosfery ● przedstawić skład atmosfery.
● przedstawić kolejno sfery atmosfery oraz ich zasięg.
● podać najważniejsze cechy warstw atmosfery.
● omówić cechy warstw atmosfery i ich wpływ na środowisko człowieka.
Pogoda - elementy pogody, procesy kształtujące pogodę
● zdefiniować pogodę i prognozę pogody; ● wymienić i zdefiniować elementy pogody.
● omówić czynniki geograficzne i meteorologiczne kształtujące pogodę; ● scharakteryzować podstawowe elementy pogody, wskazać ich zależność od siebie.
● omówić elementy pogody i procesy ich powstawania; ● odczytać mapę synoptyczną i zdjęcia satelitarne; ● rozpoznać zjawiska zapowiadające zmianę pogody; ● omówić wpływ pogody na organizm człowieka.
● omówić przyczyny zróżnicowania pogody na Ziemi i jej zmienności w czasie; ● prognozować pogodę na podstawie map synoptycznych i zdjęć satelitarnych; ● wyjaśnić, jak powstaje prognoza pogody i dlaczego czasem jest mylna.
● szczegółowo scharakteryzować elementy pogody, np. rodzaje chmur, wiatrów.
Klimat i jego wpływ na inne elementy środowiska przyrodniczego
● zdefiniować klimat i jego elementy.
● omówić czynniki klimatotwórcze; ● opisać zasady podziału kuli ziemskiej na strefy klimatyczne.
● scharakteryzować poszczególne strefy klimatyczne i podać ich zasięg; ● przedstawić cechy klimatu Polski.
● opisać cechy wybranego klimatu i wyjaśnić przyczyny występowania danych cech (w tym klimatu Polski); ● omówić wpływ klimatu na rzeźbę gleby, roślinności świat zwierzęcy na wybranych przykładach.
● porównywać i opisywać wpływ klimatu na elementy środowiska w pozostałych strefach klimatycznych.
4. Hydrosfera Obieg wody w przyrodzie
● podać postacie i podział zasobów wód na kuli ziemskiej.
● omówić mały i duży obieg wody w przyrodzie, określić jego znaczenie.
● podać przyczyny obiegu wody w przyrodzie; ● omówić teorie pochodzenia wody w środowisku; ● zdefiniować bilans
hydrologiczny.
● swobodnie posługiwać się przykładami obszarów o dodatnim i ujemnym bilansie hydrologicznym.
● obliczać bilans hydrologiczny wybranego regionu na podstawie danych statystycznych.
Lodowce i zlodowacenia
● opisywać budowę i warunki powstawania lodowca górskiego i kontynentalnego.
● analizować przebieg granicy wiecznego śniegu na Ziemi.
● posługiwać się pojęciami związanymi z ruchem lodowca; ● przedstawić znaczenie lodowców w obiegu wody w przyrodzie.
● opisywać rodzaje lodowców górskich.
● omówić zlodowacenia plejstoceńskie i ich zasięg w Polsce.
Wody podziemne i źródła
● wyróżnić rodzaje wód podziemnych; ● wyjaśnić pojęcia: warstwa wodonośna, zwierciadło wód podziemnych, źródło.
● określić warunki występowania wód podziemnych.
● omówić rodzaje wód mineralnych oraz źródeł.
● podawać przykłady występowania wód mineralnych; ● omówić zjawisko wód artezyjskich oraz gejzerów.
● oceniać rodzaj źródeł na podstawie warunków geologicznych.
Rzeki i ich dorzecza ● rozróżnić podstawowe pojęcia dotyczące rzeki i dorzecza.
● omówić cechy rzeki i jej systemu (spadek, przepływ, itd.).
● scharakteryzować wybraną rzekę (dorzecze, system, spadek, zasilanie).
● podać przyczyny zróżnicowania cech rzek na świecie.
● obliczać długość, spadek rzeki oraz gęstość sieci rzecznej z mapy topograficznej.
Jeziora i bagna ● zdefiniować pojęcie jeziora; ● podać warunki występowania jezior.
● określić czynniki kształtujące misę jeziorną, poprzeć przykładami.
● przedstawić podział jezior ze względu na genezę i obecność substancji organicznej.
● opisać cechy charakterystyczne wybranego jeziora, określają: przyczyny ich wystąpienia.
● opisać przyrodnicze znaczenie jezior; ● wykonać przekrój batymetryczny wybranego jeziora.
Zróżnicowanie sieci wodnej kontynentów
● opisać podstawowe cechy sieci wodnej poszczególnych kontynentów oraz Polski.
● wyjaśnić przyczyny zróżnicowania sieci wodnej poszczególnych kontynentów.
● charakteryzować i porównywać sieć wodną wybranych regionów Polski; ● przedstawić przykłady zagospodarowania doliny rzecznej i przystosowania człowieka do warunków środowiska przyrodniczego.
● omówić gospodarcze wykorzystanie rzeki; ● ocenić skutki działalności człowieka w dolinie rzeki.
● przedstawić własny przykład przyrodniczego i gospodarczego wykorzystania rzeki.
Oceany i morza ● opisać podział wszechoceanu na oceany i morza; ● opisać cechy wybranego oceanu (temperaturę zasolenie, falowanie, pływy, prądy morskie).
● podać przyczyny zróżnicowania cech opisanego oceanu; ● przedstawić charakterystykę Morza Bałtyckiego.
● scharakteryzować globalną cyrkulację prądów morskich, z podaniem jej przyczyn i wpływu na środowisko.
● określić wpływ mórz i oceanów na środowisko przyrodnicze i gospodarkę
● opisując morze, określić typ wybrzeża i jego genezę ● omówić historię powstania Bałtyku.
5. Gleby i biosfera
Gleby ● omówić proces powstawania gleb.
● podać zasadę podziału gleb kuli ziemskiej.
● omówić występowanie poszczególnych rodzajów gleb na Ziemi oraz ich zróżnicowanie w Polsce.
● oceniać i rozpoznawać gleby po profilu glebowym.
● dokładnie analizować składniki wskazanej gleby; ● wykonać odkrywkę glebową i opisać poziomy genetyczne badanej gleby.
Świat roślinny i zwierzęcy
● dopasować zbiorowiska roślinne do poszczególnych stref klimatycznych.
● opisywać świat roślinny i zwierzęcy w poszczególnych strefach krajobrazowych oraz w Polsce.
● wyjaśnić zależności między elementami środowiska w poszczególnych strefach; ● omówić piętra roślinne w górach Polski.
● różnicować świat roślin i zwierza; w obrębie danej strefy klimatycznej; ● omówić piętra roślinne w górach świata; ● omówić zróżnicowanie biocenoz w oceanach.
6. Klęki żywiołowe
Kieski żywiołowe wywołane zjawiskami geologicznymi
● rozróżnić i zdefiniować rodzaje klęsk żywiołowych.
● podać przyczyny i konsekwencje wybuchów wulkanów, trzęsień ziemi, powierzchniowych ruchów masowych.
● opisywać przyczyny, przebieg i konsekwencje klęsk żywiołowych na wybranych przykładach; ● wskazać regiony sejsmiczne na świecie; ● omówić sposoby pomiaru wielkości trzęsień ziemi.
● omówić możliwości przewidywania katastrofalnych zjawisk i zapobiegania im.
● przeprowadzić prezentację wybranej klęski żywiołowej wywołanej zjawiskami geologicznymi.
Klęki żywiołowe wywołane zjawiskami atmosferycznymi
● wskazać anomalie pogodowe i podać ich przyczyny.
● przedstawić przykłady klęsk żywiołowych z Polski i świata oraz podać ich przyczyny i skutki.
● wyjaśnić mechanizm powstawania zjawisk atmosferycznych wywołujących klęski żywiołowe; ● wskazać regiony świata narażone na klęski żywiołowe.
● analizować obszar pod względem możliwości wystąpienia różnego typu klęsk żywiołowych.
● opisać przykłady klęsk żywiołowych, podać ich przyczyny, przebieg i konsekwencje przyrodnicze i gospodarcze; ● podać propozycje zapobiegania skutkom klęsk żywiołowych.
7. Równowaga ekologiczna i jej zakłócenia
- Naturalne zakłócenia równowagi ekologicznej - Działalność człowieka a zakłócenia równowagi ekologicznej
● zdefiniować pojęcie równowagi ekologicznej; ● podać przykłady zmian środowiska wywołanych przyczynami naturalnymi i działalności człowieka.
● klasyfikować i omawiać przyrodnicze i pozaprzyrodnicze przyczyny naruszania równowagi środowiska.
● przedstawić przykłady obszarów zagrożenia ekologicznego i kieski ekologicznej w Polsce i na świecie, omawiają: ich przyczyny i skutki.
● skonstruować schemat konsekwencji na wybranym przykładzie wpływu człowieka na środowisko.
● proponować działania na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska przyrodniczego; ● omówić działania na rzecz środowiska o charakterze globalnym i politykę ekologiczną Polski.
GEOGRAFIA, CZĘŚĆ 2
DZIAŁ 1. LUDNOŚĆ l OSADNICTWO
Uczeń potrafi:
1. Wpływ środowiska na działalność człowieka
● wyjaśnić pojęcia determinizmu i nihilizmu geograficznego.
● omówić czynniki przyrodnicze, które w sposób bezpośredni wpływają na działalność człowieka.
● omówić mechanizm oddziaływania elementów środowiska na działalność człowieka i poprzeć przykładami; ● omówić znaczenie środowiska jako źródła zasobów odnawialnych i nieodnawialnych.
● analizować mapy tematyczne pod kątem oceny warunków środowiska dla życia i działalności człowieka.
● dokonać wnikliwej oceny warunków środowiska na każdym podanym przykładzie.
2. Rola historii i kultury w zróżnicowaniu zaludnienia i zagospodarowania regionów świata i Polski
● podać przykłady regionów o zróżnicowanej gospodarce, wynikającej z odmienności kulturowej.
● omówić przyczyny odmienności gospodarki na podanych przykładach.
● porównać regiony świata o odmiennej gospodarce oraz podać ich przyczyny.
● analizować różnice gospodarowania w Polsce, określając ich przyczyny i zasięg regionów historyczno-kulturowych.
● przedstawić wnikliwą analizę cech kulturowych samodzielnie wybranego regionu gospodarki na świecie.
3. Porównywanie cech ludności różnych obszarów
● rozróżniać podstawowe pojęcia demograficzne: przyrost naturalny, przyrost rzeczywisty, struktura płci i wieku.
● omówić piramidę wieku na wybranym przykładzie.
● podać podstawowe przyczyny zróżnicowania cech społeczeństw świata.
● omówić ruch naturalny ludności Polski po II wojnie światowej, podając przyczyny występowania wyżów i niżów demograficznych; ● scharakteryzować obecną sytuację demograficzną Polski na tle Europy.
● porównywać cechy społeczeństw świata, podając przyczyny zróżnicowania; ● konstruować piramidy wieku, np. przygotować piramidę wieku dla powiatu lub gminy, w których mieszka uczeń.
4. Rozmieszczenie ludzi na Ziemi: przyczyny zróżnicowania
● wyjaśnić pojęcia ekumeny i anekumeny, podać ich przykłady.
● opisać rozmieszczenie ludności na kuli ziemskiej; ● wskazać obszary o małej i dużej gęstości zaludnienia.
● omówić zmiany zasięgu ekumeny i anekumeny w dziejach rozwoju osadnictwa, podając ich przyczyny.
● omówić przyczyny środowiskowe i pozaśrodowiskowe nierównomiernego rozmieszczenia ludności na wskazanych przykładach (w tym własny powiat, województwo).
● przedstawić dla wybranego regionu świata wnikliwą analizę przyczyn (środowiskowych i pozaśrodowisko-wych) nierównomiernego rozmieszczenia ludności z uwzględnieniem zmian w czasie.
5. Problemy krajów o szybko zwiększającym się zaludnieniu
● wskazać regiony świata odpowiedzialne za eksplozję demograficzną; ● podać przyczyny wysokiego przyrostu naturalnego w tych regionach.
● analizować zmiany liczby ludności świata na przestrzeni dziejów.
● analizować fazy cyklu demograficznego oraz wymienić przykłady państw znajdujących się w poszczególnych fazach.
● określić społeczne i gospodarcze konsekwencje utrzymywania się przez dłuższy czas wysokiego przyrostu naturalnego.
● omówić działania zmniejszające przyrost naturalny w omawianych krajach; ● zaproponować działania hamujące eksplozję demograficzną.
6. Problemy krajów o stabilnej lub malejącej liczbie mieszkańców
● wskazać regiony świata o niskim i ujemnym przyroście naturalnym; ● podać podstawowe przyczyny niskiego przyrostu naturalnego w tych regionach.
● analizować zmiany liczby ludności i przyrostu naturalnego w regionach o stabilnej lub malejącej liczbie mieszkańców w ostatnich dziesięcioleciach.
● określić odmienne przyczyny niskiego przyrostu naturalnego w państwach Europy Wschodniej i Zachodniej; ● omówić przyczyny zerowego przyrostu naturalnego w Polsce.
● określać społeczno-gospodarcze konsekwencje utrzymywania się tej sytuacji demograficznej przez dłuższy czas.
● przedstawić zmiany przyrostu naturalnego w okresie powojennym w swojej gminie i powiecie oraz podać ich przyczyny.
7. Wielkie migracje międzypaństwowe współczesnego świata
● rozróżnić podstawowe pojęcia: emigracja, imigracja, reemigracja, repatriacja oraz podać przykłady.
● odnaleźć przykłady państw o najsilniejszych ruchach emigracyjnych i imigracyjnych.
● określać konsekwencje ruchów migracyjnych dla krajów emigracyjnych i imigracyjnych.
● podać przykłady selektywnej polityki wobec imigrantów oraz określić przyczyny tych działań.
● zebrać informacje o emigrantach i imigrantach w swojej gminie, porównać je z problemami migracyjnymi Polski.
8. Wielkie migracje wewnętrzne współczesnego świata
● podać przy kłady wewnętrznych ruchów migracyjnych w Polsce i na świecie.
● określić przyczyny emigracji ze wsi do miast.
● omówić zjawisko dezurbanizacji, podać przykłady, przyczyny i konsekwencje.
● sformułować i wyjaśnić prawidłowości rządzące wewnętrznymi migracjami ludności.
● zebrać informacje o wewnętrznych migracjach ludności w obrębie swojego powiatu oraz podać przyczyny tych ruchów.
9. Największe miasta i zespoły miejskie świata
● wymienić i zdefiniować rodzaje zespołów miejskich.
● opisać specyfikę wybranego zespołu miejskiego.
● podać przyczyny rozwoju zespołów miejskich świata.
● określić konsekwencje rozwoju zespołów miejskich na świecie i w Polsce.
● określić funkcje własnej jednostki osadniczej w zespołach miast lub miasta powiatowego (w regionach wiejskich).
10. Zróżnicowana fizjonomia miast różnych regionów świata
● opisać fizjonomię wybranego miasta w Polsce.
● opisać fizjonomię wybranych miast świata.
● określić prawidłowości zabudowy miast Polski, zwracając uwagę na wpływ historii na jej charakter; ● porównywać fizjonomię miast świata, określając przyczyny podobieństw i różnic.
● podać fazy rozwoju przestrzennego miast: polskich, amerykańskich, afrykańskich.
● przedstawić fazy rozwoju przestrzennego swojego miasta lub miasta powiatowego.
11. Różnorodność osadnictwa wiejskiego
● określić podstawowe cechy wsi.
● opisać cechy fizjonomiczne wsi w wybranych krajach.
● wskazywać cechy wsi wynikające z warunków środowiska przyrodniczego.
● rozróżniać typy wsi w Polsce oraz podać ich przykłady.
● przedstawić charakterystykę swojej wsi, lub wybranej wsi w Polsce (prezentacja slajdów, film, mapy).
12. Sieć osadnicza Polski
● scharakteryzować podstawowe jednostki osadnicze w Polsce.
● opisać współczesną sieć miast i wsi w Polsce.
● określić przyczyny przyrodnicze i społeczno-gospodarcze, które wpłyną na rozwój istniejącej sieci osadniczej w Polsce.
● podjąć próbę przedstawienia zmian w sieci osadniczej Polski, które nastąpią w przyszłości.
● przedstawić analizę sieci osadniczej własnego powiatu, województwa.
13. Aktualne problemy ludnościowe Polski
● wskazać regiony o dodatnim i ujemnym przyroście naturalnym i saldzie migracji; ● zdefiniować pojecie bezrobocia.
● podać przyczyny różnic przyrostu naturalnego, bilansu migracji oraz wskaźnika bezrobocia w Polsce; ● określić konsekwencje utrzymywania się tych tendencji w przyszłości.
● znaleźć zależności pomiędzy bilansem migracji a wartościami przyrostu naturalnego.
● podać konsekwencje wyludniania się „ściany wschodniej” i konurbacji katowickiej oraz napływu ludności do miejscowości wokół Warszawy; ● podać przyczyny różnic wskaźnika bezrobocia w Polsce.
● przedstawić zmiany w rozmieszczeniu ludności własnego powiatu i województwa, określając ich przyczyny; ● zaproponować sposoby rozwiązania problemu bezrobocia w Polsce i we własnym regionie.
DZIAŁ 2. ZAGADNIENIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE
Uczeń potrafi:
1. Rolnictwo: czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze
● definiować pojęcie rolnictwa i jego roli w gospodarce; ● wymienić czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze różnicujące poziom rolnictwa na świecie.
● omówić znaczenie podstawowych czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych rolnictwa.
● wskazać czynniki, które wpływają na zróżnicowane warunki rozwoju rolnictwa na Ziemi; ● przedstawić ocenę czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych Polski.
● omówić i wskazać na mapie strefy agroklimatyczne kuli ziemskiej.
● sporządzić ocenę warunków przyrodniczych własnej gminy lub powiatu.
2. Typy rolnictwa i regiony rolnicze świata
● omówić sposoby użytkowania ziemi.
● przedstawić typy i systemy produkcji rolnej.
● przedstawić przykłady regionów o różnym typie produkcji rolnej.
● podać cechy rolnictwa ekologicznego i ocenić możliwości jego rozwoju w Polsce.
● przedstawić analizę własnego powiatu lub województwa pod względem sposobu użytkowania ziemi.
3. Gospodarka pasterska na terenach trawiastych strefy półsuchej
● określić cechy charakterystyczne gospodarki pasterskiej.
● podać przykłady regionów świata, gdzie występuje gospodarka pasterska.
● wykazać zależność występowania gospodarki pasterskiej od warunków środowiska przyrodniczego.
● wykazać zależność występowania gospodarki pasterskiej od warunków społeczno-gospodarczych w krajach, w których ona występuje.
● wnikliwie przeanalizować cechy gospodarki pasterskiej w celu określenia możliwości jej funkcjonowania w przyszłości.
4. Uprawa roli w strefie międzyzwrotniko-wej
● określić cechy środowiska przyrodniczego w strefie międzyzwrotnikowej; ● wymienić typy rolnictwa występujące w tej strefie.
● scharakteryzować typy rolnictwa występujące w strefie międzyzwrotnikowej.
● wymienić czynniki wpływające na różnorodność typów rolnictwa strefy międzyzwrotniko-wej.
● na wybranych przykładach porównywać cechy tradycyjnej i nowoczesnej gospodarki rolnej w strefie międzyzwrotnikowej.
● przeanalizować gospodarkę rolną na podstawie samodzielnie wybranego przykładu oraz określić przyczyny wystąpienia danych cech.
5. Sadownictwo i tradycje pasterskie w strefie podzwrotnikowej
● określić cechy środowiska przyrodniczego w strefie podzwrotnikowej; ● wymienić typy rolnictwa występujące w tej strefie.
● scharakteryzować typy rolnictwa występujące w strefie podzwrotnikowej; ● wymienić uprawy typowe dla tej strefy i określić ich wymagania w stosunku do środowiska.
● wymienić czynniki wpływające na rozwój określonych typów rolnictwa.
● na wybranych przykładach porównywać cechy rolnictwa strefy podzwrotnikowej oraz przyczyny zróżnicowania.
● przedstawić gospodarkę rolną samodzielnie wybranego obszaru omawianej strefy z uwzględnieniem wpływu warunków przyrodniczych na jej cechy.
6. Intensywne rolnictwo w strefie umiarkowanej
● określić warunki środowiska przyrodniczego strefy umiarkowanej; ● podać cechy gospodarki intensywnej.
● wymienić uprawy typowe dla rolnictwa tej strefy; ● analizować wydajność rolnictwa określonego obszaru.
● porównać rolnictwo duńskie i kanadyjskie.
● porównywać rolnictwo ekstensywne w krajach Ameryki Północnej i krajach Afryki; ● porównywać rolnictwo intensywne w Europie Zachodniej i w Afryce.
● omówić politykę rozwoju rolnictwa intensywnego w krajach Unii Europejskiej.
7. Transformacja rolnictwa w postkomunistycz-nych krajach strefy umiarkowanej
● wymienić kraje transformacji gospodarczej w Europie; ● podać cechy środowiska przyrodniczego tych państw.
● podać cechy rolnictwa Polski, które uległy zmianie po 1989 r.
● porównywać cechy rolnictwa Polski sprzed 1989 r. i po 1989 r.; ● omówić cechy rolnictwa Czech i Ukrainy.
● określać cele i działania polityki rolnej krajów Europy Środkowej i Wschodniej.
● porównywać przebieg procesów dostosowania rolnictwa do gospodarki rynkowej w krajach Europy Środkowej i Wschodniej po 1989 r.
8. Gospodarka leśna ● różnicować kraje świata pod względem stopnia zalesienia; ● wskazywać na mapie regiony występowania dużych powierzchni leśnych; ● wskazać regiony (w tym państwa) świata o niskim stopniu zalesienia i regiony bezleśne.
● rozróżniać typy lasów na świecie, określając ich warunki przyrodnicze; ● omówić funkcje lasu; ● wskazać na mapie świata regiony gdzie odtwarza się lasy; ● podać przykłady rodzajów drewna znajdujących się na rynkach świata i określić skąd pochodzą.
● scharakteryzować pojęcie gospodarki leśnej; ● omówić proces restytucji lasu w Sudetach.
● porównywać gospodarkę leśną państw o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego, np. Finlandii, Kanady, z gospodarką leśną w państwach rozwijających się np. Indonezji, Brazylii; ● omówić problem ze zwiększeniem powierzchni leśnej w krajach Unii Europejskiej i na obszarach półpustynnych.
● przedstawić analizę konsekwencji rabunkowej gospodarki leśnej na wybranych przykładach; ● omówić decyzję światowej Komisji Lasów i Trwałego Rozwoju przy ONZ dotyczącą powstrzymania niszczenia lasów; ● omówić problem opału w krajach o niskim stopniu zalesienia, np. krajach afrykańskich.
9. Gospodarcze wykorzystanie zasobów oceanów
● określić pojęcia: rybactwo i rybołówstwo; ● podać nazwy państw o najlepszych warunkach połowowych na świecie.
● określić najlepsze warunki połowów ryb na świecie; ● wymienić! wskazać na mapie główne łowiska na Ziemi.
● wymienić nazwy głównych gatunków ryb, będących przedmiotem rybołówstwa, oraz omówić ich występowanie.
● opisać cechy gospodarki hodowlanej ryb, skorupiaków, małży i wodorostów.
● przedstawić przykłady państw, których rozwój gospodarki zależy od rybołówstwa i gospodarki morskiej.
10. Rola wydobycia surowców mineralnych w rozwoju regionów
● omówić podział i zastosowanie poszczególnych grup surowców.
● wyjaśnić na przykładach znaczenie wydobycia surowców dla rozwoju gospodarczego regionów.
● za pomocą mapy uzasadnić tezę o nierównomiernym występowaniu surowców mineralnych na świecie.
● wykazać uzależnienie rozwoju gospodarczego krajów Zatoki Perskiej od wydobycia ropy naftowej.
● omówić proces i czas powstawania surowców mineralnych (węgiel kamienny, węgiel brunatny, ropa naftowa, gaz ziemny, sól kamienna, złoża kruszców) oraz ich rozmieszczenie na świecie.
11. Restrukturyzacja obszarów górniczych
● wymienić konsekwencje intensywnej eksploatacji surowców mineralnych; ● wyjaśnić pojęcia restrukturyzacji i rekultywacji.
● opisać zmiany środowiska przyrodniczego na Górnym Śląsku.
● omówić wybrany przykład przeprowadzonego procesu restrukturyzacji przemysłu na świecie.
● uzasadnić konieczność restrukturyzacji przemysłu na Górnym Śląsku oraz podać jej główne problemy.
● przedstawić działania prowadzone na rzecz restrukturyzacji przemysłu Polski.
12. Uwarunkowania rozmieszczenia i rozwoju przemysłu wydobywczego i przetwórczego
● przedstawić czynniki lokalizacji przemysłu.
● ocenić lokalizację zakładu przemysłowego na wybranym przykładzie.
● ocenić lokalizację wybranej gałęzi przemysłu w Polsce.
● ocenić lokalizację wybranych okręgów surowcowych i innych; ● ocenić lokalizację wybranej technopolii.
● przedstawić procesy przemian okręgów przemysłowych na świecie wskutek restrukturyzacji.
13. Regiony intensywnego rozwoju najnowocześniej-szych gałęzi przemysłu
● wyjaśnić pojęcie przemysłu wysokiej technologii; ● podać przykłady technopolii na świecie.
● omówić znaczenie rozwoju technopolii na świecie.
● podać czynniki lokalizacji zakładów przemysłu zaawansowanej technologii.
● przedstawić rozwój okręgów krzemowych na świecie, podając ich rozmieszczenie i uzasadniając lokalizację.
● przedstawić uzasadnioną propozycję lokalizacji okręgu nowoczesnej technologii w Polsce.
14. Przestrzenne i społeczne aspekty transformacji przemysłu na świecie
● omówić problem deglomeracji ośrodków przemysłowych; ● zdefiniować pojęcie specjalnej strefy ekonomicznej i podać przykłady.
● posługując się przykładami, opisać następstwa wprowadzenia specjalnych stref ekonomicznych.
● omówić proces rozwoju gospodarczego w Korei Południowej; ● scharakteryzować problem bezrobocia w Polsce.
● omówić problemy wynikające z uprzemysłowienia na świecie.
● zaproponować działania na rzecz złagodzenia bezrobocia; ● przedstawić historię rozwoju „azjatyckich tygrysów”.
15. Przemiany w światowej i polskiej energetyce
● wymienić źródła energii na świecie.
● scharakteryzować konwencjonalne źródła energii, podając przykłady państw, w których ten rodzaj energetyki odgrywa największą rolę.
● scharakteryzować alternatywne źródła energii oraz podać przykłady państw, w których odgrywa ona największą rolę.
● omówić strukturę produkcji energii w Polsce; ● podać przykłady wprowadzania w Polsce energetyki ekologicznej.
● przedstawić prognozę zmian w strukturze produkcji energii na świecie w przyszłości.
16. Gospodarcze i społeczne funkcje komunikacji
● omówić podział i znaczenia komunikacji.
● podać wady i zalety głównych rodzajów transportu.
● zanalizować gęstość sieci komunikacji lądowej na świecie, największe węzły komunikacji lotniczej i żeglugi morskiej.
● omówić rozwój łączności i jego znaczenie we współczesnym świecie.
● przedstawić wnikliwą analizę rozwoju sieci komunikacyjnej i współczesnych problemów komunikacyjnych w Polsce.
17. Funkcjonowanie obszarów o rozwiniętej żegludze
● wymienić wady i zalety żeglugi śródlądowej i morskiej.
● omówić główne szlaki komunikacji morskiej; ● podać przykłady największych portów morskich na świecie.
● omówić rolę kanałów w rozwoju żeglugi morskiej świata.
● na wybranych przykładach omówić znaczenie żeglugi morskiej i śródlądowej we współczesnym świecie.
● przedstawić ocenę znaczenia polskiej żeglugi śródlądowej i morskiej oraz ich problemy.
18. Współczesny podział polityczny świata
● posługując się mapą, omówić współczesny podział polityczny świata.
● scharakteryzować proces dekolonizacji na świecie.
● wskazać na mapie i omówić zmiany na mapie politycznej świata w ciągu ostatnich 50 lat.
● porównywać podziały polityczne świata w różnych okresach historycznych; ● scharakteryzować zmiany terytorialne i ustrojowe Polski po II wojnie światowej.
● przedstawić podział terytorialny wód oceanicznych; ● omówić przykłady państw, na których obszarze trwają dążenia do utworzenia odrębnego państwa lub autonomii.
19. Zróżnicowanie poziomu rozwoju gospodarczego krajów
● podać przykładowe mierniki poziomu rozwoju gospodarczego.
● omówić przyczyny i konsekwencje zróżnicowania poziomu rozwoju gospodarczego.
● dokonać podziału państw świata pod względem poziomu rozwoju gospodarczego; ● scharakteryzować wybrane grupy państw.
● porównywać poziom rozwoju społeczno-gospodarczego krajów rozwiniętych i rozwijających się oraz określać przyczyny zróżnicowania.
● na podstawie wybranych mierników ocenić poziom rozwoju gospodarczego Polski na tle innych państw świata.
20. Biedni i bogaci współczesnego świata
● podać przykłady bogatych i biednych państw, a wybór uzasadnić
● posługując się przykładami, opisać i porównać cechy społeczno-gospodarcze bogatych i biednych krajów.
● omówić przemiany, które zaszły w ciągu 30 lat w krajach tzw. gospodarek wschodzących.
● określić przyczyny i konsekwencje ubóstwa w krajach Południa oraz bogactwa w krajach Północy.
● wyjaśnić znaczenie tempa rozwoju gospodarczego; ● porównać je w krajach świata i wyjaśnić różnice.
21. Przemiany gospodarcze świata i ich konsekwencje
● omówić pojęcia: globalizacja, modernizacja gospodarki.
● wskazać zmiany gospodarcze w krajach wysoko uprzemysłowionych i tzw. gospodarek wschodzących.
● omówić konsekwencje zmian gospodarczych na świecie.
● przedstawić argumenty za i przeciw globalizacji oraz uzasadnić je.
● omówić zmiany gospodarcze w Polsce w okresie powojennym oraz określić ich konsekwencje.
22. Główne obszary napięć na świecie
● podać przykłady konfliktów społecznych na świecie, które nie przybrały zbrojnego charakteru.
● wymienić przyczyny konfliktów na świecie.
● dokonać podziału konfliktów pod względem przyczyn i wskazać ich przykłady.
● omówić przyczyny i skutki konfliktów na poszczególnych kontynentach.
● scharakteryzować wybrany współczesny konflikt, omówić jego przyczyny, przebieg i konsekwencje.
23. Wybrane konflikty zbrojne na świecie; ich przyczyny i następstwa
● podać przykłady współczesnych konfliktów zbrojnych na świecie.
● scharakteryzować konflikty: bliskowschodni, bałkański lub afgański.
● scharakteryzować samodzielnie wybrany konflikt zbrojny.
● omówić główne przyczyny i konsekwencje konfliktów zbrojnych.
● omówić działania na rzecz ograniczenia i zakończenia konfliktów zbrojnych na świecie.
24. Międzynarodowe próby ograniczenia konfliktów zbrojnych
● omówić znaczenie i zakres działań Organizacji Narodów Zjednoczonych.
● omówić rolę Polski w ONZ; ● scharakteryzować główne organy ONZ oraz określić ich zadania.
● omówić znaczenie Rady Bezpieczeństwa i Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości; ● omówić zadania Paktu Północnoatlantyc-kiego i Międzynarodowego Czerwonego Krzyża.
● ocenić znaczenie przynależności Polski do NATO w polityce międzynarodowej.
● scharakteryzować inne organizacje polityczne i wojskowe funkcjonując we współczesnym świecie.
25. Płaszczyzny współpracy międzynarodowej
● wymienić organizacje gospodarcze, do których należy Polska.
● określić zasady funkcjonowania Unii Europejskiej; ● podać organizacje pozarządowe, do których należy Polska.
● omówić proces integracji w Europie Zachodniej po II wojnie światowej; ● scharakteryzować współpracę Polski, jako kraju należnego do Unii Europejskiej, z innymi państwami.
● opisać zadania, które stawia Polsce przynależność do innych ugrupowań integracji gospodarczej.
● omówić historię dążeń Polski do wstąpienia do struktur europejskich.
26. „Europa regionów” - współpraca międzynarodowa na szczeblu regionalnym i lokalnym
● zdefiniować pojęcie euroregionu i podać przykład.
● określić cele tworzenia euroregionów; ● podać inne formy współpracy regionów europejskich.
● wymienić euroregiony w Polsce; ● scharakteryzować funkcjonowanie jednego z nich.
● wymienić kilka przykładów autonomicznych regionów w Europie, wyjaśnić przyczyny ich utworzenia.
● przedstawić przyczyny utworzenia zasady funkcjonowania jednostek administracyjnych w Polsce na tle wybranych państw Europy.
27. Polska w Unii Europejskiej
● podać datę przystąpienia Polski do Unii Europejskiej; ● omówić najważniejsze cechy tej organizacji.
● omówić miejsce Polski w strukturach Unii Europejskiej (m.in. liczba deputowanych do Parlamentu Europejskiego, nazwisko komisarza itd.).
● przedstawić problemy Polski po wejściu do Unii Europejskiej; ● określić przewidywane zmiany w rolnictwie, rybołówstwie, handlu międzynarodowym.
● określić, jakich pozytywnych zmian możemy oczekiwać po wejściu Polski do Unii Europejskiej.
● przedstawić analizę możliwości społeczno-gospodarczych swojego powiatu po wejściu do Unii Europejskiej.
28. Krajobrazy kulturowe - europejskie, polskie i lokalne dziedzictwo oraz walor turystyczny
● wyjaśnić pojęcie krajobrazu kulturowego, opisać przykład.
● wyjaśnić cel utworzenia Listy Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO; ● podać przykłady obiektów na świecie i w Polsce.
● omówić źródła tożsamości Europejczyków.
● przedstawić cechy krajobrazów kulturowych Polski.
● przedstawić analizę swojego powiatu pod względem obecności elementów uznanych za charakterystyczne dla krajobrazów kulturowych Europy, Polski, regionu.
29-30. - Turystyka światowa - tempo i czynniki rozwoju turystyki, regiony turystyczne - Turystyka a środowisko geograficzne i społeczności lokalne
● omówić znaczenie turystyki i jej rosnącą popularność; ● wymienić przykłady państw atrakcyjnych pod względem turystycznym; ● wymienić formy ochrony przyrody i wskazać ich przykłady, ● wykazać konieczność ochrony środowiska oraz podać sposoby jej realizacji w życiu codziennym.
● omówić rodzaje turystyki oraz podać ich przykłady.
● scharakteryzować najpopularniejsze regiony turystyczne na świecie; ● na wybranych przykładach opisać przyczyny wzmożonego ruchu turystycznego i jego konsekwencje; ● scharakteryzować parki narodowe Polski oraz wybrane przykłady: parku krajobrazowego, rezerwatu, obszaru chronionego krajobrazu i pomnika przyrody.
● wskazać przyrodniczy obiekt w okolicy, który powinien, ale nie podlega ochronie oraz uzasadnić wybór; ● scharakteryzować rozwój turystyki światowej w ciągu ostatnich 50 lat; ● omówić czynniki sprzyjające rozwojowi turystyki światowej; ● omówić historię rozwoju ochrony przyrody w Polsce i na świecie.
● przygotować prezentację propozycji wyjazdu turystycznego do wybranego regionu świata;
31. Turystyka i rekreacja Polaków
● wymienić i wskazać na mapie najatrakcyjniejsze regiony turystyczne Polski.
● wymienić specyficzne cechy i kierunki turystyki w Polsce w okresie powojennym.
● omówić obecne cechy i kierunki turystyki Polaków.
● porównać cechy i kierunki turystyki Polaków przed i po 1990 r.
● przedstawić wyniki analizy roli polskiej turystyki w tworzeniu PKB w okresie powojennym.
32. Turystyka i rekreacja w moim regionie
● przedstawić walory przyrodnicze i pozaprzyrodnicze regionu zamieszkania.
● zebrać informacje o obszarach i obiektach chronionych w swojej gminie i powiecie.
● ocenić walory turystyczne swojego regionu w porównaniu z innymi obszarami Polski; ● omówić znaczenie turystyki w regionie.
● omówić rozwój agroturystyki w Polsce, jej możliwości oraz zagrożenia.
● przygotować prezentację propozycji wypoczynku w swoim regionie lub wybranym regionie Polski.
Top Related