Co motywuje nauczycieli do innowacji?

Dr Edyta Anna Kowalczyk-Boroń

Projekt „Stworzenie systemu motywowania do innowacyjności nauczycieli w zakresie tworzenia nowych, innowacyjnych programów, metod, technik i narzędzi nauczania” zrealizowany w latach 2010-2013 przez KO w Kielcach, współfinansowany z POKL.

Pełny opis wyników znajduje się w publikacji: A.M. Michalska, E. Kowalczyk-Boroń, System motywowania nauczycieli do innowacji. Badanie nauczycieliwojewództwa świętokrzyskiego. Część 3, Kielce 2012.

Próba badawcza

� Przedstawiciele organów prowadzących – 6 os.� Doradcy metodyczni, wizytatorzy – 6 os.� Dyrektorzy szkół – 50 os.� Nauczyciele – 295 os.

Wszystkie badane osoby mieszkają i pracują w województwie świętokrzyskim.

Metody uŜyte do badań

� Kwestionariusz ewaluacyjny dla organów prowadzących � Kwestionariusz ewaluacyjny dla doradców metodycznych,

wizytatorów � Kwestionariusz ewaluacyjny dla dyrektorów szkół� Kwestionariusz ewaluacyjny dla nauczycieli

Trudności, na jakie napotykają organy prowadzące przy wprowadzaniu zmian w placówkach oświatowych

� Konsultacje ze związkami zawodowymi.� Interpretacja prawa oświatowego.� Wprowadzanie regulaminu motywowania nauczycieli oraz

określenia wysokości dodatku motywacyjnego.

Za co nagradzać nauczycieli? – odpowiedzi przedstawicieli organów prowadzących

� Uzyskiwanie osiągnięć w realizowanym procesie dydaktycznym.� Osiągnięcia wychowawczo-opiekuńcze, szczególnie usprawnienie

metod pracy z uczniami, którzy sprawiają trudności wychowawcze. � Wprowadzanie innowacji pedagogicznych, skutkujących efektami

w procesie kształcenia i wychowania, stwierdzonymi na podstawie przeprowadzonej ewaluacji.

� Realizowanie w szkole zadań edukacyjnych, wynikających z przyjętych przez organ prowadzący priorytetów w realizowanej lokalnej polityce oświatowej

Natomiast najmniej punktów przedstawiciele organów prowadzących przyznali kryterium dotyczącemu szczególnie efektywnemu wypełnianiu zadań i obowiązków związanych z powierzonym stanowiskiem.

Trudności, jakie nauczyciele sygnalizowali doradcom metodycznym i wizytatorom

� Niewystarczająca umiejętność praktycznego wykorzystania technik informacyjno-komunikacyjnych w nauczaniu przedmiotowym, w tym takŜe pełnego wykorzystania oprogramowania tablicy interaktywnej.

� Brak systemowego wsparcia w programach zajęć edukacyjnych. � Kłopoty techniczne, strach przed technologią, braki wiedzy

specjalistycznej w dziedzinie TI. � Brak czasu potrzebnego do napisania scenariusza

z wykorzystaniem innowacyjnych narzędzi.

Dodatek motywacyjny jako instrument motywowania nauczycieli w ocenie dyrektorów szkół

� 3 osoby oceniły, Ŝe ma on znaczenie w bardzo niewielkim stopniu. � 2 w niewielkim.� 15 w średnim.� 21 w duŜym, � 8 w bardzo duŜym, � 1 w zupełności.

Zasadniczo dyrektorzy szkół uwaŜają dodatek motywacyjny jako skuteczny instrument motywowania nauczycieli do innowacji.

Trudności dyrektorów szkół w trakcie wprowadzania zmian

w przyznawaniu dodatku motywacyjnego nauczycielom

� Problemy finansowe, a w tym: niedostatek funduszy w posiadaniu gminy oraz trudności w dzieleniu puli.

� Trudności w określeniu precyzyjnych kryteriów przyznawania dodatku motywacyjnego.

� Problemy związane z wdraŜaniem regulaminu w gminie i jego interpretacją, a takŜe brakiem zgody nauczycieli na zawarte w nim zapisy.

� Niepokój i obawy nauczycieli związane z wdraŜaniem zmian, szczególnie przed tym, Ŝe nie podołają nowym wymaganiom.

� Opór ze strony związków zawodowych.� Prowadzenie dodatkowej dokumentacji.� Złe ocenianie pracy nauczycieli.

Co motywuje nauczycieli do innowacji według dyrektorów szkół?

� Potrzeba rozwoju zawodowego.� Dodatek motywacyjny.� Wsparcie dyrektora.� Awans zawodowy. � Szkolenia.� Chęć sprawdzenia się w nowej sytuacji.

W niewielkim stopniu zaś motywuje nauczycieli:

� Współpraca na platformie e-learning.� Pomoc doradców metodycznych.� Staranie się o certyfikat lidera innowacyjności. � Rywalizacja między nauczycielami.

Jak często powinien być przyznawany nauczycielom dodatek motywacyjny według dyrektorów szkół?

� 3 osoby - raz na miesiąc.� 4 osoby - raz na dwa miesiące. � 12 osób - raz na trzy miesiące. � 5 osób - raz na pięć miesięcy.� 21 osób raz na sześć miesięcy. � 5 osób - raz na rok.

Około połowa dyrektorów jest zdania, iŜ dodatek motywacyjny powinien być przyznawany dwa razy w roku.

Jaka powinna być wysokość dodatku motywacyjnego dla nauczycieli według dyrektorów szkół?

� 3 osoby - od 1 do 10%� 7 osób – od 1 do 15% � 13 osób – od 1 do 20 % � 2 osoby – od 5 do 10% � 22 osoby – od 5 do 20% � 3 dyrektorów wskazało inne propozycje, to jest: od 0 do 10%,

od 0 do 20% i od 25 do 30%.

Taki rozkład odpowiedzi wskazuje, Ŝe dyrektorzy w większości opowiadają się za moŜliwością elastycznego dopasowywania dodatku motywacyjnego do osiągnięć nauczycieli.

Za co nagradzać nauczycieli? – odpowiedzi dyrektorów szkół

Przy przyznawaniu dodatku motywacyjnego dyrektorzy szczególnie często doceniają:

� realizowanie w szkole zadań edukacyjnych, wynikających z przyjętych przez organ prowadzący priorytetów w realizowanej lokalnej polityce oświatowej;

� uzyskanie osiągnięć w realizowanym procesie dydaktycznym.

Podobnie jak przedstawiciele organów prowadzących, dyrektorzy szkół w najmniejszym stopniu nagradzają szczególnie efektywne wypełnianie zadań i obowiązków związanych z powierzonym stanowiskiem.

Charakterystyka badanej grupy nauczycieliUdział kobiet i męŜczyzn w badanej próbie

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Kobieta Mężczyzna

89,46%

10,54%

Udział liczbowy i procentowy nauczycieli ze względu na miejsce zatrudnienia

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Szkoła

podstawowa

Gimnazjum Zespół szkół

67,46%

28,81%

8,81%

Udział liczbowy i procentowy nauczycieli ze względu na miejsce zamieszkania

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Osada Wieś miasto

do 10 tys

miasto

od 10 do

25 tys

miasto

od 25 do

50 tys

miasto

powyżej

50 tys

0,35%

58,33%

10,07%

17,71%

2,08%

11,46%

Liczba nauczycieli, którzy pod wpływem projektu podjęli innowacje w pracy

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Tak Nie

95,59%

4,41%

Zmiany podjęte przez nauczycieli pod wpływem projektu

� Zmiana w zakresie stosowanych narzędzi (tablice interaktywne i inne multimedia) - 91,19%

� Zmiana organizacji lekcji - 61,69%� Zmiana w zakresie i treści prac domowych – 35,59% � Zmiana treści przedmiotu (modyfikacja programu

nauczania) - 24,41%� Zmiana sposobu oceniania - 15,93%� Inne… - 0,34%

Czynniki motywujące nauczycieli w trakcie realizacji projektu

W ocenie nauczycieli najbardziej motywuje ich do podejmowania zmian:

� chęć sprawdzenia się w nowej sytuacji, � potrzeba rozwoju zawodowego, � wsparcie dyrektora. Następnie:� szkolenia,� dodatek motywacyjny.

Natomiast najmniej punktów otrzymały takie czynniki, jak:� pomoc doradców metodycznych, � staranie się o certyfikat lidera innowacyjności, � awans zawodowy, � współpraca na platformie e-learning

Ponadto w kategorii „inne” nauczyciele podawali, Ŝe do innowacji w trakcie realizacji projektu zachęcała ich:

� ciekawość, � uczenie się nowych rzeczy, � nowoczesne metody pracy, � uatrakcyjnienie procesu dydaktycznego, � większa aktywność uczniów podczas pracy z tablicą interaktywną

i realizowania nowych metod � wewnętrzna motywacja.

Na podstawie uzyskanych odpowiedzi od nauczycieli moŜna stwierdzić, Ŝe istotnym czynnikiem motywującym nauczycieli do podejmowania zmian jest ich zaangaŜowanie intelektualne i emocjonalne w trakcie realizacji projektu oraz zaktywizowanie uczniów.

Uczucia towarzyszące nauczycielom w trakcie wdraŜania projektu

� Obawa przed poraŜką we wdraŜaniu zmiany, � brak siły do angaŜowania się w następne zmiany,� obawa przed odkryciem luk we własnych kompetencjach.

Natomiast w najmniejszym stopniu nauczyciele obawiają sięutraty dotychczasowej pozycji zawodowej w szkole.

Wyniki te mogą wskazywać na zmęczenie nauczycieli, które wynika z nadmiaru wdraŜanych w szkole reform. Ten nadmiar zmian tworzy takŜe bardzo niepewną sytuację.

Jak często w porównaniu z sytuacją na początku wdraŜania projektu nauczyciele odczuwają obawy związane

ze zmianami?

0%5%

10%15%20%25%30%35%40%45%

43,79%

30,00%

20,69%

3,45% 2,07%

Jak waŜna była innowacyjność w szkole przed rozpoczęciem

wdraŜania projektu według nauczycieli?

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

0,68% 1,71% 1,37%

10,24%

32,76%

40,61%

12,63%

Jak waŜna stała się innowacyjność w szkole po zakończeniu wdraŜania projektu według nauczycieli?

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

0,34% 0,34%5,44%

18,37%

53,06%

22,45%

W jakim stopniu według nauczycieli w ich szkole są potrzebne działania wspierające innowacyjność?

0%5%

10%15%20%25%30%35%40%45%50%

1,36%4,42%

19,39%

45,92%

28,91%

Jakie działania według nauczycieli skutecznie wspierająefektywność pedagogów we wdraŜaniu innowacji?

� przygotowanie planu podnoszenia kwalifikacji;� szkolenia i warsztaty, takŜe wyjazdowe, między innymi

z zastosowania multimediów w dydaktyce – preferowane są formy bezpłatne;

� konferencje metodyczne;� wizyty studyjne, takŜe zagraniczne;� wyjazdy integracyjne;� prowadzenie lekcji koleŜeńskich z wykorzystaniem tablic

interaktywnych;� wymiana doświadczeń między nauczycielami, takŜe na platformie

e-learningowej;� moŜliwość publikowania własnych scenariuszy i konspektów, takŜe

na platformach edukacyjnych;

Jakie działania według nauczycieli skutecznie wspierająefektywność pedagogów we wdraŜaniu innowacji? – cd.

� lepsze wyposaŜenie szkoły w nowoczesne pomoce dydaktyczne, w tym takŜe multimedia;

� dostęp do Internetu;� notebooki dla uczniów;� wsparcie dyrekcji;� wsparcie organów prowadzących, głównie w zakresie finansowania

szkoły;� współpraca z zakładami pracy;� fundusze na zajęcia pozalekcyjne (rozwijające uzdolnienia,

redukujące deficyty), w tym takŜe wycieczki; � pewność, ze nie będą likwidowane małe szkoły na wsi;� mniej liczne klasy;

Jakie działania według nauczycieli skutecznie wspierająefektywność pedagogów we wdraŜaniu innowacji? – cd.

� wsparcie współpracowników;� wsparcie merytoryczne i metodyczne doradców metodycznych –

współpraca z ośrodkiem metodycznym;� wsparcie rodziców i współpraca z rodzicami w zakresie wdraŜania

zmian w szkole;� otwartość uczniów na innowacje;� wyŜsze zarobki i dodatki motywacyjne;� wynagrodzenie za godziny poświęcone na przygotowanie

i wdraŜanie innowacji;� prestiŜ zawodowy i docenianie pracy nauczyciela;� stabilne zatrudnienie!� zaniechanie reform, które nie przynoszą pozytywnych rezultatów;� mniej biurokracji, a więcej czasu dla ucznia;� większa swoboda w realizacji podstawy programowej.

Jak często organ prowadzący interesował sięwdraŜanym projektem?

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

2,40%

8,22%11,64%

31,85% 30,82%

10,27%

4,79%

Jak często rodzice uczniów przekazywali informacje zwrotne związane

z wdraŜanymi innowacjami w trakcie realizowanego projektu?

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

Zupełnie

nie

Bardzo

rzadko

Rzadko Nie mam

zdania

Często Bardzo

często

10,58%

16,72%

35,15%

5,46%

28,33%

3,75%

Podsumowanie

WdraŜanie innowacji łączy się nie tylko ze zwiększeniem nakładów finansowych na ich realizacjęi zakup odpowiednich pomocy dydaktycznych, ale takŜe z lepszym przygotowaniem merytorycznym nauczycieli. Ponadto istotne jest wsparcie ze strony organów prowadzących, dyrekcji szkół, doradców metodycznych współpracowników oraz rodziców uczniów.

Dziękuję za uwagę ☺